Evrim Kuramna Gereki bir Bak -1 08 Nisan 2009 aramba

Pek ok konu, tarihsel balamndan koparlarak polemik konusu yaplm durumda. Bunlardan en popler olan da kukusuz Bilim-Din, man-Ateizm atmasnn argmanna dntrlen Evrim kuram ve evresinde oluan tartmalar ve polemiklerdir. Oysa Kurann ina ettii Mslmann bu gibi konulardaki tavr kendi dnda gelien polemiklerde bir taraf olmak deil ncelikle delillere ve bulgulara bakarak kendi zgn ve adil tavrn ortaya koymaktr. Kuran akl ve vahiy arasndaki dengeyi kurup kainatn okunmas, aratrlmas ve zerinde derin dncelere dalnmas gereken bir kitap olduunu vaaz etmektedir. Kurann ina ettii epistemoloji de bu sebeple inan-bilim, iman ve akl tam bir btnlk oluturur. Akletmenin znn ilahi oluu, iman etmeninin de znn akletmeye dayal olduu bu denge Tanr, doa ve insan ilikisini ait olduu yere oturtur. Bu ahenk, gezegenin korunmasna, insann yaatlmasna/anlamlandrlmasna ve Tanrnn doru anlalmasna sebep olur. te bu btnsel zihinle dnen Mslmanlar lim dediklerinde Fkhtan, Zoolojiye, Hadisten botanie, tefsirden arkeolojiye kadar tm aratrmalar anlyorlard. slami dncedeki bu btnlk slam alimlerini ayn zamanda iyi bir doktor, fiziki, corafyac vb. uzman da yapyordu. Cabir b. Hayyan Uranyumun ekirdeinin paralanabilecei fikrinin sahibidir. Hayyan bin yl nce u tespitlerde bulunmutu: Maddenin en kk paras olan "el-cz' la yetecezza" da youn bir enerji vardr. Yunan bilginlerinin syledii gibi bunun paralanamayaca sylenemez. Atom paralanabilir. Paralannca da yle byk bir g oluur ki bir anda Badat'n altn stne getirebilir. Bu , Allah tealann kudret niandr." zellikle Abbasiler dneminde kurulan Darul Hikme kurumu Mslman alimlerin zgr tartma ve aratrma zemini olmutu. Modern kimyann kurucusu, tp ve mantk stad Cabir bin Hayyan canllarn ve insann reme sistemine gerek kalmadan kendiliinden meydana geldii fikrini ne srd. Benzeri teroiler bn-i Sina, Fahreddin Razi, , el-Harisi, bn Ebil-Hadid, er-Ruhavi, bnun Nefis gibi ilim adamlar ile hvanus Safa gibi ekolleri ve Evrimci bir Yaratl ngren mehur Hayy Bin Yakzan kitabnn yazar bn Tufeyl gibi dnrleri de etkiler.

Nazzam ve Cahzn Evrim Kuram Bir kelamc olan Nazzam (9.yy) ise kozmolojik bir evrimci yaratl teorisi ileri srer. Ona gre evren ve trlerin ilk tohumu mahiyetinde yaratlan ilk varlk kendisinden sonra ortaya kacak tm varlklara kaynaklk etmitir, btn canl trleri bir tek ekirdek varlktan gelierek meydana gelmitir. Nazzam canl trlerinin srekli olarak bir halden baka hale getii fikrini ortaya att. Biyolojik Evrim Teorisinin esas kurucusu ise 8 ve 9. yzyllarda Basrada yaam olan Nazzamn talebesi Cahzdr. Kitabul Hayevan adl eseriyle bildiimiz anlamda biyolojik evrim teorisinin temelini ortaya atar. Buna gre, ilk ekirdek varln evrimiyle bir yandan kainat meydana gelmi, buna paralel olarak ilk basit canl trleri meydana gelmi, onlarn evriminden de silsilevi bir ekilde basitten komplekse doru mertebe mertebe canl trleri olumutur. Bu evrimin son halkasnda da insan ortaya kmtr. Cahza Gre Mutasyon ve Doal Seilim Cahz gnmz evrimcilerinin kilit nokta olarak grdkleri mutasyon ve transformasyonuda kabul eder. Ona gre trler sabit deil, deikendirler, dnrler. Cahz evrimin kilit talarndan dnm ya da gnmz tabiriyle mutasyonu uzun uzun aklar, ve eitli rneklerden yola karak gerekelendirir. Cahza gre kainat yaratan Allah, onu ve canllar srekli evrimleici mahiyette yaratmtr. XI. yzylda Gaznede yaayan nl Mslman alim Birunide hem kozmolojik hem biyolojik evrimi savunur. Oda canllarn ortay k ve evrim sreciyle eitlenip gelimelerini Allahn iradesi ve yaratnn bir neticesi olarak grr. Biruni bu teoiye katk olarak suni seim ve tabiat ekonomisi fikirlerini ileri srer. Ona gre doada her eyin reyip oalmas ve evrimi ll bir denge zere olmakta bu da doada tesadfilik, baboluk ve israf olmayp bir iktisatn olduunu gstermektedir. slamda evrimci yaratl teorilerinin ayrntlar iin Prof. Dr. Mehmet Bayrakdarn kaleme ald slamda Evrimci Yaratl Teorisi isimli eseri tetkik edilebilir. (Kitabiyat Yay. Ankara 2001) Bu srete Avrupaya hakim dnce ise skolastik dogmatik dnceydi. Katolik Kilisesi iman akln tam karsna koymu ve iman adna aklla savaan bir yobazln bayraktar olmutu. zgr dnce ve akletme abasn bask ve sindirme yntemleriyle ortadan kaldrmaya alan Kilise, Kitab- Mukaddesi literal olarak alglamakta ve bu zahiri okuyuunu sorgulatmamak zere dogmalar retmekteydi. Komular olan

Mslman ilim adamlarnn yazdklar eserlerin bat dillerine evrilmesiyle birlikte Dogmaya, Kiliseye ve bu nn ifadesi olan Dine kar gelien ve Kilisenin Tanrsna kar nsan merkeze alan Aydnlanmaclar slam medeniyetinin birikiminden faydalandlar. slamn btncl dengesine sahip olamadklarndan baka bir arla kaymaktan kendilerini kurtaramadlar. Maalesef slam dncesinin altn dnemini oluturan Beytul Hikme dnemi, Vahiy ve akln birbirine rakipmi gibi grlp birbirinden ayrtrlmasyla birlikte kapand ve slami dnce de ie kapanma ve kme devresine girdi Batnn slami bilgi mirasn kullanp Kainat okumas onun glenmesine ve egemen hale gelmesine yol at. Buna karlk slam dnyas zindeliini yitirdi, Ali eriatinin kavramsallatrmasyla Kitap, Mizan ve Demirde yani Kitab Kurani rehberlii Mizan dengeyi ve adaleti ve demiri yani yeryz egemenliini-gc de gittike yitirmeye balad. Mslmanlar hristiyanlama eilimine girdiklerinde hayatla dini, akl ile vahyi birbirinden ayrtrdlar. Akl ve naklin ayrtrlmas Tevhidi btnln paralanarak Bilim ve limin birbirine yabanclamasn dourdu. Bu sebeple dindarlar kainat zerine yaplan aratrmalara ekinceyle yaklamaya, bu aratrmalar yapanlar da dinsellie souk davranmaya baladlar. te bu sre yukarda rneklerini verdiimiz aratrma ufkunu ve rahatln ldrd. Bu hristiyanlama Yaratl olgusunu da dier mteabihlerde /alegorik anlatmlarda olduu gibi hristiyanlar gibi lafzi/zahiri olarak alglamaya baladlar, duraan bir evren algsnn kabullenildii bu tasavvur doal olarak Allah sebepsizce i yapan hikmetinden sual olunmayan bir tanrya dntrmt. Sebepsonu ilikisinin nemsizletii bu algda kainat aratrma, neden ve nasl diye sormak ta gereksizdi. Yaplmas gereken ey nasslar zahiren anlamak ve itaat etmekti. Aratrma, sorma, yasalarn ileyiini sorgulama gibi eylere artk gerek yoktu. Bu sebeple Mslmanlarn yeni bir Darul Hikmesi olamad. Avrupann kendi zelinde tekrar dnelim. Batda Kiliseye ve duraandogmatizme yani Dine kar verilen savam baarya ulatktan sonra Bilimcilik ideolojisi Din kartl/seklarizm zerine ina edildi. Bu sebepledir ki muhatap alnan Din Kilise olduundan Mslman birikiminden alnan evrim kuram kainat anlama ve anlamlandrmada Kilisenin tasavvurunu ykan bir dzenei ortaya karyordu. te bu noktada Evrim Tanrnn yokluunun ve yaratl diye bir ey olmadnn ilan olarak kabullenildi. Evrim kartl da Kilisenin savunduu duraan kainat ve zahiri kitab- mukaddes yorumunun doruluunun ifadesi olmutu. Bu atma paradigma olarak u dzleme oturdu: Evrim Var o halde Tanr yok / Tanr var o halde Evrim yok

Bugn Bat dnyasnda Yaratllk ve Akll Tasarmclk akmlar Kiliseler tarafndan finanse edilmekte ve bu genel n-yarglar zerinden ilemektedir. zellikle ABDde ykselen Evangelism ve Yeni Muhafazakarlk Protestan, Presbiteryen, Mormon Kilisesi, Katolik ve Yehova ahitleri gibi farkl Hristiyan gruplarn yaynlaryla ve politik lobi faaliyetleriyle evrim tartmasn bir Tanr savunusu olarak devam ettirmektedir. Trkiyede konuyu gndemletiren iki byk grup ta genellikle Batdaki hristiyan yaynlarn yeil bir versiyonla tercme etmektedir. Durum kar tarafta da ok farkl deildir. Batda ve Batnn Trkiyedeki bayraktarlarnda Evrim kuram materyalizmin ideolojik argman olarak kullanlmaktadr. Sosyalist ve Kapitalist kanatlaryla materyalistler Evrimi ateizme kant olarak yorumlamaktadrlar. Oysa Evrimin varoluu ya da yokluu tartmas ile Tanrnn varl tartmas iki ayr kategori de iki ayr paradigmada yaplmas gereken tartmalardr. Bilimsel aratrma kainatn nasl ilediine cevap ararken Kainatn kim tarafndan var edildii ve o varln kim olduu? Sorularna bilim cevaplar aramaz. Bu sorular sorma ve cevaplama ii Dindarlarn ve Filozoflarndr. Dindar bir bilim adam nasl sorusuna verecei bilimsel cevab Dinsel kimliine gre yorumlar ite bu durum dindarn ba kurma abasdr. Materyalistler de bir din/dnya gr sahibi olduklarndan kendi materyalist imanlaryla yorumlamaktadrlar. rnein Mslman, Yamuru Allahn yadrdna iman eder. Bu iman ise onu nasl sorusunu sormaktan alkoymaz. Yamur bulutlarn Yamurun ilk habercisi bulutlardr. Atmosferdeki su buhar younlaarak bulutlar oluturur. Younlama ve buharlama. Gne nn etkisi ile her gn yz binlerce metrekp su buharlaarak atmosfere doru ykseliyor. Ve ykseldike soumaya balyor. yle biran geliyor ki su buhar snn ok dk olduu bir blgeye geliyor. Ve su svlaarak yere dyor. Allahn yadrd yamurun nasl/hangi snnete/yasaya bal olarak yadn bilmek yamurun Allah tarafndan yadrlmadn ya da yamurun sebepsiz biin Allahn emriyle yad anlamna gelmemektedir. Mslmanlar Doadaki tm sreler, dngler ve evrimsel dnmler iin de bu adan bakarlar Allah neden pat diye insan yaratmyor da sperm-yumurta bulumas ve ardndan 9 aylk bir ievrimlemeyi yasa olarak koymu? Allah neden bu denli canl eitlilii ve uzay geniliini yaratm? Bu sorular oaltlabilir. Mslmann grevi Allah yaratt ite! Deyip cevap vermemek deil ilk asrlardaki btnsellii kurup Allahn nasl yarattn da incelemek olmaldr Peki Charles Darwinin son olarak ifade ettii ve etrafnda kyametler kopartlan Evrim Kuram nedir? Mslmanlar lehte ya da aleyhte konuyla ilgili fikir beyan ederken bu kuram, ileyii ne kadar bilmektedirler? Ne kadar Hristiyan tepkileri dillendirmektedirler?

Evrim Kuram ne anlatyor? -2 11 Nisan 2009 Cumartesi

Evrim Kuramna Gereki Bir Bak-1 balkl konuyla ilgili ilk yazmzda slamn algs ile Batda gelien algnn ksa servenini konu edinmitik. slami bilgi birikiminde ortaya konan evrimci yaratl teorilerini, Kilisenin dogmatizmini ve bu dogmatizme sava aan aydnlanmaclarn slami mirastan yararlanmalarn konu edinmitik. zgn Mslman dnn ya krk katr ya krk satr misali dayatlan ya evrimci materyalizm ya evrim dman dindarlk ksr dngsnden farkl, baka bir okuma yapabileceklerini dnyoruz. Zaman Yazar Ali nal Evrimin, hem kayna hem neticeleri itibaryla dnya grnden tarih grne, ekonomiden siyasete, felsefeden dine ve metafizie, oradan ahlka kadar pek ok tesirleri, yanklar ve ynlendirmeleri sz konusu olduunu yazyor. Oysa Evrim kuramnn sahibinin materyalistler olmadn, Bir kuramn yanl yorumlara alet edilmesinin o kuramn yanl olduu anlamna gelmeyeceini bilmesi gerekirdi. Ancak kendisi Evrim kartln Dini bir vecibe olarak telakki eden cemaatin yazar olduundan bu hakl tespitini evrim kartln hakl kartmak iin duraan evren ve statik yaratl anlayn da paylayor. Oysa Evrimin yaratl planndaki yeri doru anlalrsa Allahn her dem hayata yasalaryla mdahalesi ve yarat halinde olduu gerei daha net anlalr. Afgani, Abduh, Beheti, Mutahhari, eriati Darwin, Trlerin Kkeni'nde, "Balangta bir veya birka biime (Yaratc tarafndan flenmi) hayata dair bu grte bir ululuk var" der. Cemaleddin Afgani, Yaamn tmne yaylan bu yaratc ruhu reddetmedike evrime olumlu yaklalabileceini, evrimle deil materyalizmle mcadele edilmesi gerektiini syler. Hatta Evrim kuramnn yaratl daha iyi anlamamza yardmc olacan syler. (C. Afganinin Hatralar, Mahzumi Paa, Klasik Yay.) Bu yaklamn tezahrlerini Afganinin rencileri Muhammed Abduh ve Reid Rzaya ait olan el-Menar Tefsirinde de okumaktayz. Evrim konusunda zgn duru sergileyen ilim adamlar arasnda ehid Ayetullah Beheti, ehid Ayetullah Bahoner, ehid Ayetullah Mutahhari, ehid Dr. Ali eriati evrimsel yaratl anlamaya ve bu plan deerlendirmeye alan slam alimlerinden sadece birkadr (Afgani, Beheti, Bahoner, Mutahhari ve eriatinin yaklamlarn 3. Yazmzda konu edineceiz.) Kiliseden bamsz ekilde dnebilen ender isimlere de rastlayabiliyoruz. rnein Trkeye nsann Tabiattaki Yeri (st. aret Yay.)balyla

evrilen kitabyla Din-Evrim ilikisini inceleyen arkeolog rahip Teilhard de Chardini gryoruz. Yorum ve Kuram Ayrtrmak Evrimsel yaratl dzeneinin ileyii konusunda Charles Darwinin ortaya koyduu bilimsel kuram konusunda popler ve yzeysel bilgilerin tesinde maalesef bugn Mslmanlarn fazla bilgisi bulunmamaktadr. ou zaman evrim kuramyla ilgisiz kimi iddialar ya da evrim kuram etrafnda retilmi ehir efsaneleri tekrarlanmaktadr. Oysa ifade edilen eyin ne olduu tam anlalmadan yaplan reddiyeler de dini bir vecibe akyla ortaya konmaktadr. Oysa Kuram ve o kuramn yorumlanmas ayr eylerdir. Kuram (Teori), Edinilen bulgulara ve kantlara dayanlarak ortaya konan bir dzenek tezi, deerlendirme iken Kuramn yorumu bu kuramdan yola karak dini, felsefi ve sosyolojik karmlarda bulunmak kuramdan hareketle znel yorumlarda bulunmaktr. Bu adan baktmzda Evrim bir kuram, Materyalist yorumun neticesi olan Sosyal Darwinizm, Faist Darwinizm, Marksist ya da Anarist Darwinizm ise bu kuramn yorumlanma biimidir. Ayn kuram Mslmanlar ve de Chardin gibi Hristiyanlar ise kendi paradigmalarna gre deerlendirmektedirler. imdi isterseniz Evrim Kuramnn ve bu kuramn yorumlarnn ne dediine bakalm: Evrimin mekanizmasnnn anlalmasnda ve aklanmasnda bugn geerli olan bilimsel sentez, ngiliz doabilimci Charles Darwin tarafndan 1859'da ortaya atlm olan evrim kuram stne kuruludur. Darwin, organizmalarn evrim sonucu ortaya ktn ve organizmalarn gz, kanat, bbrek gibi belirli bir amaca hizmet eden organlara sahip olmalarnn yine evrimin bir sonucu olduunu ileri srd. Bu iddias temelde doru olmakla birlikte eksikti. Darwin, kuramn doal seilim adn verdii srece dayandryordu. Ona gre trdelerine gre daha ok ie yarar zelliklere sahip olan canllar (rnein daha keskin gre sahip olanlar ya da daha hzl koanlar) hayatta kalma yarnda avantajl duruma geiyor, bu nedenle soyunu devam ettirme ansn artryordu. Darwin 1831-1836 yllar arasn, ii gerei, dnyann farkl blgelerine seyahat ederek geirmidi. Bu yllarda aklnda bir tr evrim kuram ekillenmeye balad. Beagle Gemisiyle farkl blgelerde geen 3 yl sonunda, evrim teorisine en ok katkda bulunacak yer olan Galapagos Adalarna vard. Bu adalardaki doal yaam ve canllar, Gney Amerika'dakiler (anakara) ile kyaslad ve o dnem iin artc baz balantlar kefetti. Darwin burada, "baarl nesiller sonunda, yeni bir trn, hali hazrdaki bir trden yavaa farkllaarak olutuu" kansna vard. Doal seilim adn

verdii bir ilem sonucunda bu deiimlerin ortaya ktna inanyordu: Darwin'in bu teorisi 3 ana temel zerine oturmutur: 1. Bir canl poplasyonunda eitli karakteristikler mevcuttur ve bu deiken karakteristikler poplasyondaki bireyler tarafndan yeni doanlara aktarlr. 2. Canllar lenlerin yerine geecek saydan daha fazla yavrularlar. 3. Ortalamada poplasyon rakamlar genelde sabit kalr, hibir poplasyon sonsuza kadar byme gstermez. Canllar gezegende oluan deiimlere gre kendi yaplar da deiiyordu. Bu deiimde hayatta kalma mcadelesi doal seleksiyon(seilim) ve karlkl yardmlama gibi faktrlere gre devam ediyor. Bu durum Darwinin elde ettii bulgular ve gzlemleri dzenli biimde aklamasyd. Ortaya konan bu aklama tarz Kilisenin duraan yaratl dogmasn sarsyordu. Evrimi srdren temel sre vardr; Doal seilim ve genetik deiim ve karlkl yardmlama. Bu srelerin ilki olan doal seilim, bulunduu ortama en iyi uyum salayan bireylerin hayatta kalmasn ve kendi genlerini yavrularna aktarmasn, dier bireylerin ise reme ans bulamayp genlerinin ortadan kalkmas sonucunu dourur. Doal seilim ile hayatta kalmaya yardmc olan yeni zellikler salayan mutasyonlara sahip bireyler hayatta kalarak poplasyonda baskn hale gelir, hayatta kalma ansn azaltan mutasyonlara sahip bireyle ise yok olur. Bu sayede sonraki nesildeki bireyler, atalarndan aldklar genler sayesinde ortama daha iyi uyum salar ve hayatta kalmakta daha baarl olurlar. Hayatta kalmada baarl olmann yani seilimde kazanmann en temel unsuru da karlkl yardmlama/dayanmadr. Canllar bu uyum sreci ile yaamakta ve eitlenmektedir. Rus anaist teorisyen ve doabilimci Kropotkin, canllar arasndaki karlkl dayanmann zellikle sosyal darwinistlerce gzard edilerek kainattaki sistemin glzayf atmasndaki bir gladyatrler arenas gibi alglandn oysa evrimsel srecin karlkl dayanma ve yardmlama faktrnn de var olduunu anlatr. Yapt gzlemleri paylaarak Sosyal Darwinizmin ve ilerlemeci tarih anlaynn yorumlarnn yanl olduunu ortaya koyar. Bkz. Karlkl Yardmlama (Mutual Aid: A Factor of Evolution) ev. Dominik Pamir st. Kaos Yay. ) Prof. Dr. Cemal Yldrmn ifadesine gre Normal olarak evrim uyum salayc bir sretir. Evrimle oluan organizmalarn evrelerine ve yaam koullarna, ou kez inanlmaz bir incelik ve beceriyle uyum saladklarn biliyoruz. Grnre baklrsa, uyum kurma amal bir davrantr. Biyolojik evrimin en basit tanm, deierek tremedir. Bu tanm hem kk lekte evrimi (yani bir poplasyonun iinde gen sklklarnn nesilden nesile

deimesini) hem de byk lekte evrimi (yani aradan bir ok nesilin gemesiyle ortak bir atadan farkl trlerin tremesini) kapsar. Evrim yaamn tarihini anlamamz salar. Biyolojik evrimde temel fikir, Dnya zerindeki btn yaamn ortak bir atas olduudur. Tpk sizin bykannenizin kuzenlerinizin de bykannesi olmas gibi... Canl varlklar d artlara gre ana dala ayrlmtr. Yaam aac denilen bu st gruplandrma: 1-Bakteriler, 2-karyotlar 3-Arkeler olarak isimlendirilir. Bakteriler tek hcreli mikroorganizma grubudur. karyotlar ise (Latince: Eukaryota), hcrelerinin yapsndan dolay beraber gruplandrlm bir canllar grubudur. Bitki, Hayvan ve Mantar hcreleri karyotturlar. Bakteriler gibi arkaeler de ekirdei olmayan tek hcreli canllardr, yani prokaryotlardr. lk tanmlanan arkaeler ar ortamlarda bulunmu olmalarna ramen sonradan hemen her habitatta raslanmlardr. Bulunan tarihsel bulgularn karlatrlmas ve bu bulgulardan alnan DNA/ RNAlarn zerinde yaplan aratrmalara gre Dnyadaki ok saydaki yaam biimi, evrimsel srecin bir sonucudur. Tarihin Kambriyen dneminde hayatn olumasn salayan elverili ortamda ilk yaam suda/denizlerde olumaya balamtr. Prof. Dr. Ali Demirsoy Kaltm ve Evrim isimli eserinde yaamn balangcna dair u bilgileri vermektedir: Drt milyar yl nceki koullar, bir sr basit molekln yan sra byk bir olaslkla ilk olarak 16; daha sonra 20 amino asitle, sitozin (S), guanin (G), adenin (A) ve urasil (U) ad verilen bazlarn sentezlenmesini gerekletirmi olabilir. lkel atmosfer taklit edilerek gerekletirilen laboratuvar deneylerinin ounda, bu amino asitler ve bazlar, inorganik maddelerden kendiliinden sentezlenerek elde edilebilmitir. Koullarn deiimiyle ortaya kan rnler de deitiinden, farkl birok amino asitin sentezi ayn yolla gereklemitir. Tm canllar, ortak atalardan geldikleri iin akrabadrlar. nsan ve dier tm memeliler, yaklak 150 milyon yl nce yaam sivrifaremsi bir canldan evrimlemilerdir. Memeliler, kular, srngenler, iki yaamllar ve balklarn ortak atas 600 milyon yl nce yaam su solucanlardr. Tm hayvanlar ve bitkiler, yaklak 3 milyar yl nce yaam bakterimsi mikroorganizmalardan tremilerdir. Biyolojik evrim, canl nesillerinin ortak atadan deierek treme srecidir. Yeni nesiller, eski nesillere gre farkllklar tarlar ve ortak atadan uzaklatka eitlilik artar.

Evrimsel eitlenme: Bilinli Bir Sre Evrimsel sre bu noktada tesadfi deildir. Materyalistler ise bu srecin tesadfi/kendiliinden olduun eklinde yorumlarlar. Yaratc Evrim adl kitabnda Materyalist Darwinciliin mekanik yorumsamasna kar kan filozof Henri Bergsondur: Nasl olur da sonsuz denecek kadar ok birtakm kk varyasyonlar, eer bu varyasyonlar salt raslant ise, evrimin birbirinden bamsz iki kolu zerinde ayn plan izlesin? Evet, nasl olur da tek tek alndnda hibir ie yaramayan birtakm varyasyonlar iki kolda da doal seleksiyonla ayn sra veya dzende korunarak biriktirilmi olsun? Bergsonun brakt yerden biz devam edelim, Doal seleksiyonla ayn dzende korunarak biriktirilen ey bilinli bir plann tasarlanan bir dzenein ilemesinin sonucudur. Darwinin yaratc tarafndan flenen ruh dedii ey ite budur. Ayrca Murat Belgenin de hakl olarak ifade ettii zere Varlkta, Herkes deiecek diye bir kural yok, byle bir emir verilmemi. Deiim, varoluun toplam koullarndan birinde, szgelii iklimde, bir eylerin deimenin yeni koullar retmesi sonucu bir zorunluluk olarak kar. Karnca gibi bir tr, evresindeki koullarla uyum salamsa ki belli, salam- bir mutasyon geirmesine de gerek olmaz. Felsefi boyutu da olan bir nokta. Hayat ve d koullarn beni deimeye zorlad anda, benim belirlenmi bir yapm var; dolaysyla, nasl bir deiimden geeceksem, bu benim varolan yapmn bir blmnn urayaca bir deiimdir ve bnyemde bunu gerekletirecek bir potansiyel olmaldr. rnein koullar beni havada umaya zorluyorsa, bunu yaptracak ekilde kullanacak, kullanmaya yatkn organlarm olmal. Zaten ancak byle organlarm varsa (ya da, bedenim, bu eylemi yapacak kadar hafifleyebiliyorsa), bunlar kanata dnebilir vb. imdi, felsef-epistemolojik soru u: Evrilmek iin gerekli potansiyel zaten evrilen canlnn evrim ncesi yapsnda varsa, evrim onun kendini gerekletirmesi olarak m anlalmaldr? Yani, evrimin sonucu diye grdmz ey, aslnda ngrlm bir ama mdr? Byleyse, bu da bir teoloji (amallk) anlay getirir. (23.09.2008, Taraf) Evrimin Kantlar: Dn ve Bugn Peki bu eitlenme kuram neden bilim insanlar arasnda bu denli gl bir kuram olarak kabul grmtr? nk Darwinin Galapagos seyahatinin ardndan geen yllar boyunca bulunan her yeni bulgu Darwinin iinde yaad kltrel ortamdan ve bilgi dzeyinden ok daha farkl olmasna

ramen onun kuramn destekler biimde kantlar ortaya koymutur. Evrim kuramn glendiren bulgular tarihten gnmze ulaan fosillerde kendini gstermektedir. Ayrca bu fosiller zerinde yaplan DNA aratrmalar ve DNAlar arasndaki karlatrmalar da nemli veriler salamaktadr. Evrim bugn de devam etmektedir. Bu srecin gnmzde bizzat yapay mdahalelerle de olutuunu gzlemleme imkanna sahibiz. rnein Yapay seilim Darwin ve Wallace'tan uzun zaman nce ifti ve yetitiriciler, bitki ve hayvanlarnn zelliklerinde yllar iinde nemli deiiklikler yapmak iin seilim fikrini kullanyorlard. ifti ve yetitiriciler sadece istenen karakterlere sahip bitki ve hayvanlarn remesine izin vererek iftlik hayvanlarnn ve tarm bitkilerinin evrimine neden oldular. Bu srece yapay seilim denir nk hangi organizmann reyeceine doa yerine insanlar karar verir. iftiler, yaban hardalnn belirli zelliklerini yapay olarak (kendileri) seerek bugn bildiimiz birok tarm rnn gelitirmilerdir. Oysa bu tarm rnleri daha nce yaratlmamlard Brokoli, Karnabahar, Lahana ve Kvrck Lahana trleri bu evrimin sonucudur Hepsi ortak atalar olan Yaban Hardal bitkisinin ifilerin mdahaleleri sonucu ortaya ktlar. Yine bugne dair bir kant kpeklerin ve kedilerin evrimidir. Kpekler zel eitimlerden/evcilletirmeden geirilerek Kurtlardan evrimletirilmitir. Binlerce yl nce kpekler yoktu. Fino ya da terrier kpekleri ise hi yoktu Oysa insanlarn evrimsel srece katklaryla Kurtlardan kpekler kpek tr iinde de zel iftletirmelerle farkl alt kpek trleri evrimleti Ayn durum kedi trleri iin de geerlidir. Wisconsin niversitesinden Jeffrey McKinnon, 2004 ylnda dikenli balklarla (Gasterosteus aculeatus) gerekletirdii deneyler sonucunda, reprodktif izolasyonun beden boyu zerinde etkili olduunu gsterdi. Aratrma Alaska, British Columbia, zlanda, ngiltere, Norve ve Japonya sularndaki balklarn iftlemelerine dayanyor. Molekler analizlerle denizlerde yaayan nclerinden gelien akarsu balklar veya okyanusta yaayan ama yumurtlamak iin tatl sulara geen balklar incelenmi. Bu tr ger balklarn bedenleri akarsularda yaayanlardan daha byk. Balklar ayn boyda balklarla iftlemeyi tercih ediyorlar. Bu da farkl akarsu tipleri ve bunlar yaknlar arasndaki reprodktif izolasyon zerinde olumlu etki yapmakta. Biliadam Losos ve arkadalar deneylerini alt kk Bahama adasnda gerekletirirken ilk nce kk Anolis kertenkelelerini (Anolis sagrei) toplam ve lp iaretledikten sonra serbest brakmlar. Daha sonra ise yrtc Leiocephalus carinatus kertenkelelerini de bu adalara brakmlar. Alt ila on iki ay sonra ka tane Anolis kertenkelesinin hayatta kald aratrlm. Bu ekilde av durumundaki kertenkelelerin ilk nce uzun bacaklara sahip olduklar ancak daha sonralar bacaklarn ksald

grlm. Sonular davranlarn evreye uyum esnasnda evrimsel deiimi gstermesi asndan nem tayor. Charles Darwin Galapagos adalarna geldiinde birbirlerine ok benzeyen ama gagalar farkl olan ispinozlarla karlamt. Yer ispinozlarnn gagalar derin ve geni, kakts ispinozlarnki uzun ve sivri, tc ispinozlarnki ise ince ve sivriydi ki bunlar farkl beslenme alkanlklarn yanstyordu. Darwin tm ispinozlarn kkenin adaya gen ortak bir ataya uzandn dnyordu. Sonuta Galapagos adasndaki ispinozlar Amerika ktasnn gneyinden biliniyordu. Darwinin ispinozlar bu adan, doal ayklanmann ortak bir atadan, eitli ekolojik nilerde ne ekilde farkl biimler yarattn gsteren klasik bir rnektir. Gaga biimindeki deiimde hangi genetik mekanizmalarn ilediini bulmak isteyen Harvard niversitesi aratrmacs Arhat Abzhanov, 2006 ylnda yaymlanan aratrmasnda eitli trlerde gaga biimiyle ilikili olan ok deiken olan genleri aram. Abzhanov ve ekibi bu aray sonucunda kalsiyum dengesinde de nemli bir rol oynayan kalmodulin (calmodulin) proteinini bulmular. Bu protein farkl biimlerin ve boyutlarn gelimesinden sorumludur. Aratrmaclar sonularn kantlamak iin yavru ispinozlar genetik deiimden geirerek kalmodulin seviyesini ykseltmiler. Bu ekilde yavrularn gagalar uzam. Bu deneylerle ayn zamanda gagann genilii ve derinlii gibi eitli zelliklerin genetik dzlemde ayr ayr ilendii de anlalm. Sonular Darwinin ispinozlarndaki farkl gaga biimlerinin, kalmodulin etkinliindeki deiimlere bal olduunu gstermekte. (Abzhanov, A. et al. Nature 442, 563567 (2006).) Tm bu gzlemlere bir de olumlu mutasyon rneklerini de ekleyebiliriz. Bilindii zere Mutasyon e ayrlyor. Olumlu, Olumsuz ve Ntr. Evrim kartlar sadece olumsuz mutasyon rneklerini gstermektedirler. Oysa Bakterilerdeki antibiyotik direnci bir mutasyon rneidir. Yakn ada antibiyotikler, yani bakterilerin belli karakteristiklerini hedef alan ilalar, ok popler oldular. Bakteriler hzla evrildikleri iin antibiyotiklere kar diren gelitirdiler. Bcekler ve bcek ilalar arasndaki durum bakterilerle antibiyotikler arasndaki duruma benzer. Bcek ilalar, bcekleri ldrmek iin yaygnlkla kullanlr. Buna karlk, bcekler de bcek ilacna kar baklk kazanmak iin hzla evrilirler. Labaratuvarda Naylon yiyen bakteriler gelitirilmitir. Damar tkankl, modern besinler ve yaam biimleri tarafndan retilmi yakn an balca hastalklarndan birisidir. talyada Milano yaknlarnda, atalarndan birinin talihli bir mutasyon miras sayesinde damar sertliine yakalanmayan bireyleri olan bir topluluk vardr. Ayrca Aids virs olan HIV virs evrimleerek glenmekte ve direnci kuvvetlenmektedir.

Gnmze ait dier kantlar Tavuklarn uamadklar kanatlarnda, insanlarn kuyruk sokumlarnda ve erkeklerin ilevsizlemi memelerinde de gzlemleyebilmekteyiz Ne, ne zaman oldu? nasl bilebiliriz? Berkeley niversitesinin hazrlad Evrimi Anlamak metninde bu konuda u bilgiler yer almaktadr: Yaam 3,8 milyar yl nce balad, bcekler 290 milyon yl nce eitlendi, insan ve empanze soylar ise birbirlerinden yalnzca 5 milyon yl nce ayrldlar. Peki bilim insanlar btn bu olaylarn ne zaman olduunu nasl ortaya kard? Byle nemli evrimsel olaylarn tarihlerini belirlemek iin bilim insanlarnn kulland birok yntem vardr. Bu yntemlerden bazlarn unlardr: Radyometrik tarihleme: Bilim insanlar kayalar ve dier maddeleri, ierdikleri doal radyoaktif maddelerin zamanla bozunmalarndan yola karak tarihlendirirler. Katmanbilim: Bu bilimdal, yeryzndeki katmanlarn stste dizililerinden yola klarak olaylarn kronolojik bir sraya koyulmasna yardmc olur. Molekler saatler: Bilim insanlar canllarn gnmzdeki genetik farkllklarndan yola karak iki soyun birbirinden ne zaman ayrldna ilikin ngrlerde bulunabilirler. zetlersek Evrim kuram, tm canllarn suda canlandn ve trediini, deien artlara uyum salayan canllarn zamansal sre iinde eitlenmeler yaandn bulgulara ve canllar arasndaki yapsal ilikilere dayanarak dzenli bir ileyiin olduunu ifade etmektedir. Makro evrim Byk patlama ile balayan ve tm kainatta devam edegelen srekli dnmdr. Bu dnmn dnya tarihi zelindeki geliimi Kambriyen dneminde z-canllardan tpk bir tohumun yeermesi gibi canllarn eitlenmesi ve bu eitlenen st trlerin d ve i faktrlere binaen deiim gerierek eitlenmeyi devam ettirmesidir. Bu eitlenme mutasyon ve seilim yoluyla yeni alt trlerin olumasna sebep olmaktadr. Konu uzun ve ayrntl olduundan nsann Evrimi ve slamn konuya bak konusunun dier yazmza brakalm. Selam ve Dua ile

Beerden nsana -3 5 Eyll 2009 Kaldmz yerden devam edelim Evrim Kuramnn Kilisenin dogmalarn tartmaya amasnn ardnda

Hristiyan teolojisini ve insan algsn da tartmaya ayordu. Kiliseye gre insan Tanrnn suretinde yaratlmt ve Tanrnn yeryzndeki temsilcisiydi. Dolaysyla Kilise nsann doaya hkmettii Tanr adna Doaya egemen olduu insann merkezde olduu bir tabiat anlay gelitirdi. Bu sebeple Kainatta merkez dnya Dnyada da merkez insand. Oysa Bilimsel keiflerle kainatta merkezin dnya olmad aksine dnyann gnein etrafnda dnd kantland. Bu yzden Kopernik ve Galileo zor zamanlar geirdiler Kilisenin Yaratl: Statik, Bilimin Keifleri: Dinamik Kiliseye gre dnya statik biimde bir anda yaratlm ve hibir deime geirmeden bugne kadar var olagelmitir. Dnyadan baka bir yerde olan Cennette yaratlan Adem (Adam) ve onun kaburga kemiinden yaratlan Havva (Eva) ise bir anda yaratlm ve daha sonra bu metafizik cennetten dnyaya indirilmilerdir. Bu anlatya aykr bilimsel keiflerin yaplmas Dinin geersiz olduu fikrini ortaya kartt. zellikle insann biyolojik olarak doann merkezinde deil doann bir paras olduu sonucunun ortaya kmas Hristiyanlk-Bilim atmasn zirveye kartt. Evrim Kuramna gre nsann Evrimi uan kefedilen en eski sanat eserleri yaklak 32.000 yl nce izilmi olan Chauvet Maaras resimleridir. Bu resimlerde insann bilinli ve kltr sahibi olduunu, Buzul anda yaayan insanlarn sanatkar olduklarn tespit ediyoruz. Maaradaki resimlerde buzul a hayvanlar, insann mecazi dnyasnn da eitli imgelerle resmedildiini gzlemleyebiliyoruz. Bu resimler ilerlemeci tarih anlaynn da geersiz olduunu gstermektedir. nk resimler gerekten de estetik adan ok ayrntl ve gelimitir. 1. Aama: Bilinsiz Hominidler Bugnk nsan (Homo Sapiens) biyolojik snflandrmada Memeliler snfnn Hominidler trnn bir alt trdr. lk iki bacakl dik Hominid iskeleti 815 milyon ncesine dair bir bulgudur. Hominidler yani maymunlarn ve insanlarn ortak atalarnn iskelet bulgular gstermektedir ki bu zaman aralnda ortak atalar Afrika, Asya ve Afrika ormanlarnda yaamlardr. 2. Aama: Ortak Ata 8-5 Milyon nce nsann ilk atalar ortaya kt. Bu atalarn fosilleri zellikle Afrikadaki kazlarda ortaya karlmtr. 2001de Kenyada bulunan Orrorin fosilleri ve adda bulunan 6-7 Milyon yllk Miocen dnemine ait fosiller ortak atann Afrikada yaadn gstermektedir. Ortak ata olarak adlandrlan Australopithecusa ait bulgular 5-4 milyon yl ncesine aittir. 3. Aama: Homo Habilis 2.5 Milyon nceye ait bulgularda il alet yapmlarna rastlanmtr. Etiyopyada bulunan bu aletler ilk kez alet yapabilen bir hominidin ortaya ktn

gstermektedir. Ayrca adna Oldowa aletleri denen paleolitik dnemde kullanlan, ta yzeyine srtlerek yaplan, bir ya da iki yz kullanlabilen aralar. Balta, eki, bak, kazc, orak vb. nesneler gibi et kesme, deri soyma, kemik krma ileri iin kullanrlard. 200.000 yllk bir sre ierisinde Homo Habilisin beyninin bymesiyle deiim yaamtr. Arkeologlar Homo Habilise ait bulgularla bir ok kez karlamaktadr. 4. Aama: Homo Erectus Homo Erectus, Buzul ann balamasyla beraber deien iklim deiikliklerine ve etin koullara uyum salayabilen ve karlkl yardmlama ile toplumsallaan/medeniyet kuran yeni bir insan trdr. Homo Erectus bugnk bulgulara gre ilk bilinli insan trdr. Fosillerden yola klarak Homo Erectusun ilk kez Afrikadan ayrlarak bugnk Mekke zerinden geerek Asyaya yayld dnlmektedir. lk bulunan Homo Erectus fosili Kenya Turkana Gl kysnda bulunmutur. Homo erectusun yeryznde geni bir alana dald fosil buluntularndan anlalmaktadr. lk fosil Cava Adasnda ortaya karlmt. Daha sonra Pekin yaknlarnda, Cezayirde, Orta Afrikada, Avrupada pek ok fosil bulundu. Bu fosillerin bazlarnda Homo erectus ile Homo sapiens arasndaki ayrmn belirsiz hale geldii grlr. Fosil kalntlar Homo erectusun kafatas boluunun alak, kemiklerinin kaln olduunu gsterir. Ama ka kemikleri yksektir. Aln kk, burun, eneler ve damak genitir. te yandan Homo erectusun dileri, baka hibir insan trnde rastlanmayan lde iridir. Homo erectus, atei kullanan ve maaralarda barnan ilk insan trdr. American Journal of Physical Anthropology dergisinde yaynlanan aadaki makale Trkiyeden bir rnee yer veriyor. Aratrmaya gre, Homo Erectus kafatas zerinde tberklozun yol at kemik deformasyonlar aka grlyor. Byle kemik deformasyonlarnn D vitamini eksikliine bal iskelet ve baklk sistemi zayflndan kaynakland tp uzmanlarnca zaten biliniyor. Bilinenler ile fosil zerindeki buluntular ortak deerlendirildiinde Anadoludaki ilk insanlarn ekvator blgesinden geldikleri ve siyah derili olduklar sonucu karlyor. Ekvator blgesinden kuzey enlemlere doru g eden siyah derili insanlarn, deri yapsndan dolay vcutlarnda daha az D vitamini olutuu, bunun da iskelet ve baklk sistemlerini zayflatt, bylece tberkloz dahil hastalklara kolay yakalandklar tezinin jeolojik gemi iin de doru olduu anlalyor. Bulunmasndan sonra Pamukkale niversitesindeki n incelemenin ardndan Homo Erectus, Ankaradaki Jeolojik Miras Koruma Derneine gnderildi. Burada, yerli ve yabanc uzmanlar tarafndan 6 yl boyunca incelenen fosilin 500 bin yanda olduu, 20-40 yalarnda, siyah tenli bir erkee ait olduu saptand. Fosille ilgili almalar tamamlanarak, sergilenmek zere Denizli Mze Mdrlne teslim edildi. Pamukkale niversitesi retim yesi,

Yrd. Do. Dr. Mehmet Cihat Aliek, "Fosil, dnyadaki btn insanlarn Afrika kkenli olduu tezini doruluyor. Fosile ait kafatasnn Afrikalya ait olduunu syleyebiliriz. Bu kiide D vitamini eksiklii olduu tespiti var. Ekvator blgesinden kuzeye doru g eden siyah derili insanlarn, vcutlarnda daha az D vitamini olutuu, bunun da iskelet ve baklk istemini zayflatt tespit edildi. Homo Erectus zerinde tberkloz bulunmas, bu hastaln insanlk tarihi kadar eski olduunu da kantlyor" dedi. (Kappelman J. Aliek M.C. Kazanc N. Schultz M. zkul M. en . 2008. First Homo erectus from Turkey and implications for migrations into temperate Eurasia. American Journal of Physical Anthropology 135, 110116.) 5. Aama: Homo Sapiens ve Homo Neanderthalensis Neandertal adam ya da ksaca Neandertal, gnmzden yaklak 200 bin ila 28 bin yl nce yaam insan tr. Biominal ad Homo neanderthalensisdir. Fosilleri muhafaza etmeye msait kireta maaralarda yaadklar iin haklarnda en fazla bilgi sahibi olunan insan trdr. Neandertaller Homo Sapiens olarak isimlendirilen gnmz insanyla ayn zaman srecinde gnmzden yaklak 200 ila 100 bin yl nce ortaya kmlardr. Atlantik kylarndan Orta Asya'ya, en kuzeyde Belika'dan, gneyde Akdeniz ve gneybat Asya'ya kadar olan blgede yaamlardr. Neandertaller homo sapiens trleriyle kaynaarak insan poplasyonu iinde yaamlarn devam ettirmektedirler. Evrim lerlemeci Tarih Tezini mi doruluyor? lk nsan lkel miydi? Evrimsel srecin ilkelden gelimie bir tekaml olduu yorumu ile evrim zde midir? Bu yorumun Avrupa-merkezli ve ideolojik olduunu syleyebiliriz. Sosyal Darwinizmin Evrim kuram zerinden yaplan bir yorum olduunu daha nceki yazmzda ilemitik. Gerekten de evrim ilkelden gelimie bir dnm mdr? Yine evrim beyaz adamn stte olduu insanlar arasnda da rk bir hiyerariyi mi kantlar? Elbette bu gibi yorumlar evrim gereke gsterilerek tarihte yaplm ve bilim olmayan bu bilim-yorumlar. Bu anlaya sahip olan bilim adamlar evrimsel dnmleri resmederken karanlk dnem olarak adlandrdklar Homo Erectus ve Neanderthal insanlarn ilkel, kaba saba, hayvanms ve medeniyetten yoksun ekilde resmetmilerdir. Oysa Evrim kuram ilkelden gelimie bir ilerlemeyi ifade etmez. Evrim koullara gre yol alan ve bu yolda deiimi ortaya kartan bir yasadr. Bu yasa koullarn sonucu gelitiren, gerileten ya da ntr brakan bir uyum salama dzeneidir. Bu sebeple insann bilinli bir varlk olmas onun bilincinin ilerledii onun dier akrabalarndan stnletii anlamna gelmez. Bilincin uyanmas bu potansiyel zn koullar sayesinde aa kmas ve uyum sayesinde filizlenmesini ortaya kartyor.

ayet bir varlkta bilin varsa bu bilin doal olarak kltr ve medeniyeti dourur. Bu sebeple medeniyet ilkelden gelimie ilerlemez. Bilincin var olduu her zaman diliminde ayn sonular ortaya karr. Bu sebeple ilkel maara adam kurgusu gerei yanstmamaktadr hele ki binlerce yl boyunca insan trlerinin ayn ekilde ilkellikte yaadklarn dnmek te yanltr. Bugnn bilinen 4.000 yllk medeniyet tarihi ile 32.000 yl nce Chauvet Maarasndaki resimler arasnda ba kurarsak ilk bilinli insann hi te ilkelolmadn gstermektedir. Ayrca atalarmz Homo Erectuslarn yaad dnemin Buzul a olduunu sylemitik. Arkeolojik bulgular gstermektedir ki Buzul dneminde bugn denizlerle kapl pek ok yer kara parasyd ve insanlarn bu blgelerde yaamalar muhtemeldir. Buzul devrinin sona ermesiyle bu kara blgeleri sularla kapland. Tarihilerin bir ksm Buzul dneminde kurulan medeniyetlerin travmatik iklim deiiklikleri srasnda ortadan kaybolduklarn dnmektedir. Yaban insannn doayla uyumlu teknolojiler gelitirmeleri de karanlk dneme ait ilkel olmayan tarihsel bulgular gemiin hi te geri olmadn gstermektedir. Peki bu arada yani binlerce yllk bilinli insann karanlk dneminde ne oldu? Tarihiler, ve antropologlar iin bakir bir aratrma sahas lkelin icad Bat medeniyetinin son aama zamansal olarak geride kalanlarn da gerici/ilkel olduu ideolojisini hakl kartmak iin ortaya konmutur. Oysa evrim artlara uyumla alakal olan ama ilerleme-gerileme ve gelimeyle alakal olmayan bir sretir. Yani dngsel bir sre Farkl artlar var olduunda farkl dnmlerin gerekleebilecei bir sre, daima ilerlemeyen bir uyum yolculuu Bazen ileriyle bazen geriye bazen saa bazen sola giden bir labirent yolculuu Konuyla ilgili antropolojik almalar iin ipucu kitaplar: Yaban Akln Evcilletirilmesi Jack Goody, Dost Yay. lkel Toplumun cad Adam Kuper, nsan Yay. Gelecekteki lkel, John Zerzan, Kaos Yay. nsann Evrimi ve Irk Kavram: Irk, alt tr anlamna gelir bir rk belirlemek iin insan genlerinde bariz bir farklln olmas gerekir. Oysa bylesi bir farkll belirlemek olanakszdr. Irkn biyolojik tanmna gre bir rkn belirli bir gen ya da gen grubuna sahip olmas ya da olmamas gibi bir durum sz konusu deildir. Poplasyonlar genetik adan aktr, gen alverii yaplabilir. nsan poplasyonlar genetik adan ak olduklar iin trmz iinde sabit zelliklere sahip bir rk grubu yoktur. (Sosyal Antropoloji, Kakns Yay. Sf. 197) Bu adan baktmzda rk kavram kurgusaldr. Ayrca Bat Merkezli sosyal Darwinistlerin stn beyaz rk dncesinin de yine evrimsel sre asndan yanl olduu kantlanmtr. nk bugnk bulgular ve DNA aratrmalar ilk insan trlerinin Afrika Merkezli ve siyah derili olduunu

ortaya koymutur. Deri rengi de doal seilimin ve uyarlanmann rneidir. nsan derisinde melanin denen madde onu koyu ya da ak yapar. Melanin gnein zararl nlarna kar insan korur. Gne nlarnn youn olarak hissedildii blgelerde doal seilim sonucu insan derisindeki melanin younluu fazla olanlar baskn olmutur. Kuzeye doru yaylan insanlar ise D vitamini daha ok zmsemek iin melanin yaplar zamanla azalm ve beyazlamlardr. Tm insanlarda siyahyla beyazyla potansiyel olarak youn melanin bulunmaktadr. Bu sebeple beyazlar gnelendiklerinde derileri kararmaktadr. Sonu olarak evrimsel sre gstermektedir ki deri farkllklar hibir ekilde bir stnlk ya da toplumsal bir farkllk belirtisi deildir. Deri rengi tamamen ilevseldir. Evrimsel sre iinde insan bilinlenmi ve bugnk Kenya blgesinden Arap Yarmadasn geti ve tm dnyaya yayld. Gary Stix, Scientific American dergisinde yazd makalede u ifadelere yer veriyor: Elli veya altm bin yl nce, Afrikal kk bir topluluk birka yz, en fazla birka bin kii ayn boaz kk kayklarla geti, hem de hi dnmemek zere. Dou Afrikadaki vatanlarn terk etmelerinin sebebi tam olarak anlalamamtr. Belki iklim deiti, veya bir zamanlar bol olan su kabuklular stoklar tkendi. Fakat baz eyler gayet belirgin. Afrikadan ilk kanlar, tam anlamyla modern insanlar tanmlayan fiziksel ve davransal zellikleri de byk beyinler ve dil yetenei gibi kendileriyle birlikte getirdiler. Asya ktasnda imdi Yemen olan yerdeki adrlarndan, ktalara yaylan ve kprler kuran ve onca yolu ap Gney Amerikann en ucundaki Tierra del Fuegoya kadar ulaan on binlerce yllk bir yolculua ktlar. Bilim insanlar, elbette, bu gezilere, fosillemi kemikler veya koleksiyonlarda zahmetlice saklanan ve gizlenen mzrak ular sayesinde bir hayli nfus ettiler. Fakat antik-elden dmeler, genelde bu uzak tarihin tam bir resmini veremeyecek kadar azdr. Geen 20 yl iinde, toplum genetikiler, modern insanlarn ilk glerinden kalma bir genetik galeta unu izini ekillendirerek paleoantropolojik kaytlardaki boluklar doldurmaya baladlar. DNAmzn neredeyse tamam insan genomunu oluturan milyar kodun veya nkleotidin yzde 99.9u her insanda ayndr. Yukarda sraladmz bulgu ve gzlemler de gstermektedir ki ne evrimsel sre bahanesiyle bir rklk merulatrlabilir ne de evrimsellik lerlemeci Tarih anlayn hakl kartr! nsanlk ilkelden gelimie doru ilerlememekte aksine insan bilincinin ortaya k/flenii ile birlikte insan medeniyeti ortaya kmaktadr. Evrimi buna argman klmak isteyenlerle evrim kartln hakl kartmak iin evrim rklktr ilerlemeciliktir modernistliktir demek ak bir tutarszlktr. Evet. Evrim konusunu aratrdka daha da ilgi ekici daha da ayrntl bir hal alyor. nallah sonraki yazmz bu noktaya kadar edindiimiz bilgilerle karlatrp

Kurandaki yaratl ile ilgili kavramlar ve Adem kssasn konu edinelim. Ayrca son dnem Mslman dnrlerin konuya yaklamlarn masaya yatralm. Her an Yaratana emanet olunuz

Kurana Gre Allah Nasl Yaratr? -4 10 Eyll 2009 Perembe Giri yazmzdan bu yana baladmz dnce servenini slamn temel kaynaklarnn yaklamlarna ve son dnem slam dnrlerinin konuya yaklamlarn konu edineceiz. Sonu olarak ta tm aratrma dizimizin ksa bir zetini vereceiz. Ne yazk ki aratrmamz esnasnda grlmtr ki evrim konusu halen Mslmanlar arasnda rahatlkla tartlabilen, itikadi bir mevzu deil de kainat ayetlerini okumakla alakal bir konu olarak ele alnamyor. Konuya bylesi bir gerilimde ve daha nceki nyarglar eliinde girilince de anlatlmak istenen deil anlalmak istenenler konunun ilmi bir ekilde konuulmasna engel oluyor. Pek ok okuyucudan olumlu katklar ve yorumlar gelse de baz kardelerimiz halen konuyu Allaha bhtan/iftira olarak nitelendirerek bizi de Allaha iftira atan kiiler olarak itham edebiliyorlar. Oysa bir konunun eletirisi o konunun tamamn nce dinlenerek konu iindeki delillerin ve deerlendirmelerin eletiri konusu yaplmasna baldr. Eer bir makalenin tezlerine hibir eletiri getirilmeyip bu zaten byledir! gibi delilsiz, sebepsiz yarglar serdetmek almas gereken bir zaaf Evrim tartmalarnda sklkla mahade edilmektedir ki evrim kartln kendilerine vazife olarak gren pek ok dindar aslnda evrim kuramnn ne dediini bilmemektedir. Evrim kartln insan maymundan gelmi! hereyi tesadfle aklayan bir teori gibi poplist, yzeysel ve arptma zanlarla beslemektedir. Evrime neden kar olduunu ve nasl bir antitez sahibi olduunun dahi farknda olmayan pek ok dindar evrimi Allah kurtarmak iin reddetmektedir. Bylesi bir yzeysellik ise konunun anlalmasn imkanszlatrmaktadr. Kuramn 150 yldr ortaya kan bulgular, deneyler ve keiflerle desteklenmesine ve dorulanmasna ramen kart iddialarn bulgu, deney ya da keiflere dayanmayan itirazlar zannn tesine geememektedir. Yaz dizimizin bu noktasna kadar zellikle sadece evrim kuramnn ne dediini anlamaya altk. Bu sebeple bulgu, fosil, gzlem ve deney sonular gibi akli bilgilerin dna kmamaya zen gsterdik. Yazmzn

bu blmnde ise slamn yaratla nasl baktn, Rabbimizin hangi kavramlarla yaratl tefsir ettiini greceiz. Nasslarn at anlam alanyla ilk yazmzda ulatmz akli sonular arasnda bir karlatrma ve deerlendirme yapacaz. Kuranda Yaratl ile ilgili kavramlar Yaz dizimizin bu noktasna kadar ncelikle Evrim kuramn anlamaya evrimsel srecin nasl ilediini bulgular, gzlemler ve deneysel sonular gibi veriler eliinde konu edindik. Bu noktaya kadar herhangi nakli bir bilgiye bavurmamtk. te yazmzn bu blmnde imdiye kadar ulatmz sonularla Kurann sylemini karlatracaz. Bu adan isterseniz Kurandaki yatartlla ilgili kavramlar inceleyelim. Kavramlarn Arapadaki anlam alanlarn Kuran kelime ve kavram szl olarak artk bir klasik halini alan Rab el-sfehaninin Mfredatn (Darul Kalem, Dimek) referans alarak inceleyeceiz:

bda yoktan rneksiz yaratma demektir. Daha nce tasavvur edilmemi, varolmayan bir eyin var edilmesi anlamna gelen bu fiil sadece Allaha mahsustur. Esizlik anlamna gelen bedi bu sfr noktasndan var etme kudretidir.

O semlar ve yeri yoktan var edendir Enam 6/101

Gklerin ve yerin yaratcs O'dur; bir eyin olmasn istediinde ona sadece "Ol" der -ve o (ey hemen) oluverir. Bakara 2/117

Fatara Allahn bir eyi yaratmas ve onu herhangi bir fiili yapmaya aday halde dzenlemesi demektir.

Bylece sen, batl olan her eyden uzaklaarak yzn kararl bir ekilde (hak olan) dine evir ve Allah'n insan bnyesine nakettii ftrata uygun

davran Rum 30/30 Fatara ya da dier ifadesiyle Ftrat yaratln potansiyel durumudur.

Felaq, zaten znden yeni bir eyin kmasna elverili bir varlktan yeni bir varlk kartmak anlamna gelir.

Kukusuz Allah, tohumu ve meyve ekirdeini atlatarak lden diriyi meydana getirendir ve diriden de ly karan. te budur Allah: ve akllarnz hala nasl da tersyz oluyor!" Enam 6/95

Khalq kavram varolan bir eyi baka bir eye dntrerek yeni bir eyi ortaya kartmak anlamna gelir.

Ey insanlar! Sizi bir tek can(l)dan halden hale geiren ve ondan da eini reten ve her ikisinden pek ok kadn ve erkek meydana getiren Rabbinize kar sorumluluk bilincine sahip olun. Nisa 4/1

O (ki,) gkleri ve yeri (isel) bir gereklik, (amaz bir dzen) zere halden hale geirerek yaratmtr. nsan nutfeden halden hale dntrerek yaratt. Byle iken bakarsn ki o, Rabbine ak bir hasm kesilmitir. Nahl 16/3-4 Hayatn eitlilii Allahn aretlerindendir:

u hlde hi halden hale geirerek dzenli biimde yaratan ile, bu ilemi yapamayan bir olur mu? Artk siz dnmez misiniz? Allah'n nimetlerini (bu ekilde yarattklarn/yaratn) saymaya kalksanz, asla byle bir iin altndan kalkamazsnz! Gerek u ki, ok acyan ok esirgeyen gerek balayc elbette Allah'tr Nahl 16/17-18 sa (as) da Khalq etmiti: Halk etme kavram Hz. saya izafeten de kullanlmtr. Bu kullanm da

gstermektedir ki halden hale geirerek oluturabildiini de gstermektedir:

(Ey sa)Nasl Benim iznimle amurdan, (sana uyanlarn) kaderini ekillendirdiini ve sonra bunun Benim iznimle (onlarn) kaderi olabilmesi iin ona flediini 5/110

Enee (na) da bir eyin aama aama gelitirilerek/dntrlerek var klnmasdr. naa ederek yaratmak Kuranda doadaki eylerin yaratlmas iin kullanlmtr. rnein Bulutlarn yaratl iin yle denmektedir:

O, korku ve mit vermek iin size imei gsterendir, yamur ykl bulutlar ina edendir. Rad 13/12 Enee kavram Kuranda ayrca ceninin halden hale dnerek insann vcuda gelmesi iin de kullanlmtr. (23/31, 53/32) lgin olan nokta ise yeniden yaratl iin de bu kavram kullanlmaktadr:

Sizin yerinize benzerlerinizi getirmek ve sizi yeniden ina etmek zere aranzda lm biz takdir ettik. (Bu konuda) bizim nmze geilmez. Vaka 56/60-61

Ceale, bir eyi uygun hale getirip uygun olmayan halini bertaraf etmek anlamna gelmektedir.

Onu, dnp kavrayabilmeniz iin Arapa bir hitabe yarattk. Zuhruf 43/3 Yukardaki 5 kavram da grld zere Yaratma fiili sadece yoktan var etme anlamnda kullanlmamtr. Rabbimiz yoktan var ettikten sonra halden hale geirerek te vardan da yeni varlar var etmektedir. lk yaratl olarak tanmlayabileceimiz Varln z yokluktan Allahn radesiyle yoktan yaratlmtr. Ancak bu balangtan sonraki sre Fatara, Felaq, Khalq, na ve Ceale kavramlaryla ifade edilen halden hale gei,

bir eyden baka bir eyin ortaya kmas anlamnda bir yaratltr. Halk arasndaki eksik yaratl telakkisi yaratmann sadece yoktan yaratma olduu zannnn devamn salamtr. Oysa Allahn yarattaki snneti bir eyi yoktan yarattktan sonra dier eyleri o zden treterek, vardan baka bir var ederek yaratmasdr. Kun fe yekun! ne demektir? Allah bir eyin olmasn isterse "ol deyince , olu srecine girer. Burada; 1. Allahn yoktan var etmesi. 2. Varlklar kullanarak var etmesi 3. Vardan var etme srecinin devam etmesi Birincisi, Rabbimiz yoktan bir varl var etmektedir. Ayrca dilerse de yok etmektedir. Varlklara verilen zellik ve yeteneklerde ol emri ile yoktan verilebilmektedir.

O, Tek'tir, Biricik'tir, yle ki bir eyin olmasn istediinde ona sadece Ol! der -ve o (ey hemen) olu sreci balar. (Yasin 36/82) Prof. Dr. Cafer Sadk Yaran, Understanding Islam adl eserinde Yasin Suresi 82. ayetten hareketle bahsettiimiz gibi olma srecini snfa ayryor. Evrimci yaratla Kun fe yakun ayetindeki feyekun filinin mudari (gelecek kipinde) oluu ve sreci ifade ettiini belirtiyor. Be an it is (Yasin 82)(ol der o da olur.) burada olur geni zaman fili yani evrimdir. O halde ilgili ifadeyi Trkeye Mustafa slamolunun da yapt gibi yle evirmeliyiz: O, ol deyince olu sreci balar kincisi ise, efkatli olan Allah varlklardan yeni varlklar ortaya karmaktadr. Bu konuda Rahman baz kanunlar koymutur. Bu kanunlar erevesinde olaylar gerekleir. Bazlar bu yaratmay Allahn koyduu kanunlarda ya da varlklardaki gizli bir gte aramaktadrlar. Oysa varln tanrsal yetenei yerine bu yaratlma kanunlarndan faydalanmak iin aratrmalar yaplmaldr. Fakat bazlar bu varlklardaki Allahn ol emrine uyduklar ksm grememektedirler. Kurana gre kainat bir btnlkten ayrtrld ve tm canllar sudan yaratld.

O inkr edenler grmyorlar m ki, (balangta) gklerle yer, birbiriyle bitiik iken, biz onlar ayrdk ve her canl eyi sudan oluturmaya baladk (ceale). Yine de onlar inanmayacaklar m? (Enbiya 21/30) Kavramlarn z anlamlarn koruyarak/semantik yntem izlenerek aadaki

ayeti okuduumuzda ufuk ac dncelere kap aralyor:

Ve btn yaratklar hayret verici bir sudan halden hale geirerek yaratan Allah'tr; yle ki, (canllar) karn zerinde srnrerek ve iki aya ile yryerek ve de drt aya zerinde yryerek (yaarlar). Allah dilediini halden hale dntrerek yaratr; nk O, gerekten de her eye kadirdir. (Nur 24/45)

O ki, halden hale geirerek yaratt her eyi en gzel ekilde ortaya kartt. nsan halden hale dntrerek yaratmaya da amurdan balad. (Secde 32/7) Kurn- Kerim'de insann nasl ve neden yaratldn aklayan yetlerin says bir hayli kabarktr ve bu yetler eitli srelere serpitirilmitir. Kurn'da ilk insann yaratl maddesi olarak iki eyden sz edilir: biri toprak, dieri "Allah'n ruhu". Toprak ise, tek bir ekilde olmayp, eitli isimler altnda geer. Bunlar (1) Turab (toprak), (2) Tyn (amur), (3) Tn-i lzib (ekil kabul eden amur), (4) Salsal (kuru balk), (5) Hame-i mesnun (ekillenmi kara balk) olup, insann belli aamalardan geirilerek yaratldn belirten yete de (Nuh, 71/14) dayanan Ragp el-sfahn gibi baz limlere gre bunlar, "Allah'n ruhundan flenme" ile birlikte ilk insann alt yaratl merhalesini ifade etmektedir (sfahan 1961). Burada sormamz gereken ey u: Bu ifadeler bilimsel birer bilgi midir? yoksa yaratla dair genel olarak verilen tebihi kavramlar mdr? Kuran din dili kullanan bir hitabe olduundan yukarda verilen bilgileri bilimsel bilgi olarak deerlendirmemek gerekiyor. nsann gzlemsel olarak toprak elementlerinden yaplm olmas ve zellikle insann varolu srecinin alas bir sudan amurlama olarak ifade edilmesi zerinde aratrmalar gerektiren bir konu. Kuranda insann yaratlyla ilgili u ayetleri de okuruz: Sizi[n her birinizi] pepee aamalardan geirerek yaratann O olduunu grdnz halde? Grmyor musunuz Allah yedi g nasl birbiriyle uyumlu yaratmtr, ve onlarn iine ay' [yansyan] bir k olarak yerletirmi ve gnei [k saan] bir lamba yapmtr? Ve Allah sizi yerden [tedric bir ekilde] yeertip bytmtr; ve sonra sizi [ldkten sonra] ona geri dndrecektir. (Nuh 71/14-17) ADEM KMN HALEF?

Aadaki ayetten insanln imdikinden nce baka bir dnem geirdii ynnde bir izlenim edinilebilir. Yce Allah yle buyuruyor:

"Hani Rabbin, meleklere 'ben yeryznde bir halife atyorum' demiti. Melekler 'Ya Rabbi, sen yeryznde kargaa karmakta olan, kan dken birini mi atyorsun?..." (Bakara, 2/30)

Ayette geen Ademin ortaya karl srecini yle de anlamlandrabiliriz:

Hani Rabbin, meleklere 'ben yeryznde benzerlerinin yerine geireceim bir varlk olarak eskisinin yerine yenisini var edeceim' demiti. Bu hkm karsnda doal olarak Melekler soru sordular:

'Ya Rabbi, sen yeryznde kargaa karmakta olan, kan dken birini mi atayacaksn? Bu soru doaldr, nk Ademdeki nceki benzerleri yeryznde kargaa karp kan dkmlerdir.Bu sebeple ellerindeki bilgiye dayanarak Ademin de byle bir tr olacan zannetmilerdir. Oysa Allah onlara u cevab vermitir:

(Allah) "Sizin bilmediiniz (ok ey var, onlar) Ben bilirim!" diye cevaplad. (2/30) Ademin Meleklerin bilmedii zellii ise onun isimlendirebilme yeteneidir:

Ve O, Adem'e her eyin ismini belletti (eyay isimlendirebilme yetenei verdi), sonra onlar meleklerin nne koydu ve "Dedikleriniz doruysa haydi

bu (eylerin) isimlerini Bana syleyin bakalm!"dedi. (2/32)

O: "Ey Adem, bu (eylerin) isimlerini onlara bildir!" buyurdu. (Adem) isimleri onlara bildirince (Allah): "Size, 'gklerin ve yerin gizli gereini, akladklarnzn ve gizlediklerinizin tmn yalnz Ben bilirim' dememi miydim?" dedi. Ademin selef/nceki benzerlerinden farkl olarak bilinli bir beer olmas onun yeryzndeki halifeliinin de kilit noktasdr. Bilindii zere bu tebihi diyalog sonrasnda meleklerin Ademin nnde saygyla eilmeleri/onlarn Ademin bilinci karsnda teslim olmalar istenmitir. Adem olarak karakterize edilen bilinli insann oul olduu da Kuranda Ademin oul zamirle de ifadelendirilmi olduununu renmekteyiz: Biz sizi yarattk. Sonra size ekil verdik. Sonra da meleklere 'dem'e secde edin' dedik." (A'rf, 7/ 11) NSANLIK ENSEST LKDEN M TRED? Bu aklama yntemi Ademin ncesiz (selefsiz) ekilde yoktan yaratld iddiasndan ok daha tutarldr. Ademin selefsiz biimde yoktan var edildiini iddia eden haliyle eini de onun kaburga kemiinden yaratldn iddia etmilerdir. Daha sonra insanlar nasl yaratld? Sorusuna ise Adem ve Havvann ocuklarnn birbirleriyle evlendirildii gibi bir izah yapmaktadrlar. alar ve mekanlar st evrensel bir ahlak ngren slamn dnya gryle ne kadar uyumludur? Ensest bir oalmay meru grebilen bir anlay ne kadar tutarl olabilir? TEK BR CANLIDAN YARATILDIK

Ey nsanlar! Sizi bir tek can(l)dan yaratan, ondan eini var eden ve her ikisinden pek ok kadn ve erkek meydana getiren Rabbinize kar sorumluluunuzun bilincinde olun. Kendisi adna birbirinizden [haklarnz] talep ettiiniz Allah'a kar sorumluluk bilinci duyun ve bu akrabalk balarn gzetin. phesiz Allah, zerinizde daim bir gzetleyicidir. (Nisa 4/1)

Muhammed Esed ayetle ilgili u yorumu yapar: Klasik mfessirlerin ou, nefs terimine yklenen pek ok anlam ierisinden -can, ruh, akl, canl varlk, canl, insan, ahs, kimlik (ahs kimlik anlamnda), insanlk, hayat z, temel ilke ve dierleri- insan tercih ederler ve bu terim ile burada Hz. dem'in kasdedildiini kabul ederler. Ama Muhammed Abduh bu yorumu reddeder (Menr IV, 323 ve dierleri.) ve onun yerine, insan soyunun ortak kkenini ve kardeliini vurgulad iin (ki yukardaki ayetin amac da budur) insanlk karln tercih eder; ayrca bunu Hz. dem ile Havva'nn yaratlmas konusundaki Kitb- Mukaddes'in tasvirlerine yersiz ekilde balamaz. Nefs'i bu balamda canl olarak evirmemin mant da ayndr. Zevceh (ei) ifadesine gelince, zevc (bir ift, iftten biri veya bir e) terimi, canl varlklarla ilgili olarak bir iftin veya bir ikilinin hem erkek hem de dii taraf iin kullanldndan, insanlarla ilgili olarak da hem kadnn eini (kocasn), hem de kocann eini (karsn) ifade eder. Rz'nin naklettiine gre, Eb Mslim Ondan (minh) eini yaratt ibaresini, Onun kendi cinsinden (min cinsih) eini (kar cinsini) yaratt anlamnda yorumlar ve bylece Muhammed Abduh'un yukarda iaret edilen grn destekler. Minh'nn lafzen, ondan eklinde evrilmesi, metin ile uyumlu olarak, her iki cinsin bir tek canldan tretildii biyolojik gereini yanstr. SANIN DURUMU NASIL ADEM GBDR?

Allah katnda sa'nn durumu dem'in durumu gibidir, ki Allah onu topraktan halden hale geirerek yaratt ve sonra Ol! dedi; ite (insanolu bylece) olmaya balar/olmaktadr. (Al-i mran 3/59) Esed konuyla ilgili unlar syler: Lafzen, sa'nn misali, dem'in misali gibidir... Mesel ifadesi (ki, yukarda durum olarak evrilmitir), ounlukla, mecaz olarak bir ahsn veya eyin iinde bulunduu hali veya artlar gstermek iin kullanlr ve bu anlamda -mfessirlerin iaret ettikleri gibi- sfat (bir eyin mahiyeti veya tabiat) kelimesi ile e anlamldr. Metnin siyk ve sibkndan aka anlalabilecei gibi, yukardaki pasaj, Hz. sa'nn uluhiyetine dayanan Hristiyan doktrine kar itirazn bir parasdr. Kuran burada, dier birka yerde olduu gibi, Hz. sa'nn Hz. dem -ki, bu balamda btn insan soyunu ifade etmektedir- gibi sadece topraktan yaratlm, yani, topran zerinde ve altnda asal ekillerinde bulunan organik ve inorganik maddelerden yaratlm bir lml olduu gereini vurgular. Kar. ayrca Kuran'n btn insanlardan topraktan yaratlm olarak sz ettii 18:37, 22:5, 30:20, 35:11 ve 40:67. ayetler. demin burada insan soyunu temsil etmi olmas, bu cmlenin son kelimesinde geni zaman kipinin kullanlmas ile vurgulanmtr.

BAZI SORULAR nsann ve doann en gzel biimde yaratlm olmas ile evrim arasnda bir eliki yoktur. Aksine Ahsen bir eyin tutarl ve yolunda gzel biimde ilemesi demektir. Gzellik uyumla alakaldr. Deien artlara gre uyum salayabilen ve sistemli ileyen bir dzenek gzel bir yaratltr. Sebepsonu dizgesinde devam eden bir dzen gzeldir. Yoksa bugn baz insanlarn anlad tarzda kainatn ve insann en gzel biimde yaratlm olmas onlarn statik biimde tek bir defada yaratlp duraan biimde brakld anlamna gelmez. ayet bu anlama geliyorsa nsan en gzel biimde yaratan Allah engelli insanlar gzel biimde yaratmam mdr?! Bu sorunun cevabnda Allah (haa) hatal olmadna gore demek ki bizim en gzel biimde yaratma algmzda bir sorun var demektir.

Btn insanlar bir zamanlar bir tek topluluktu; [sonra ihtilafa dmeye baladlar], bunun zerine Allah, mjdeci ve uyarc olarak peygamberler gnderdi. (2/213) Bu blmden yle bir sonuca ulaabiliriz ki Adem kssas literal bir okuma ile deil sembolik bir okuma ile okunmaldr. Bir baka ifadeyle Adem ve einin kssas Kuranda tarihsel bir gereklii anlatmamakta aksine mteabih/ alegorik bir anlatmla insanolunun bilinlenme srecini betimlemektedir. Adem kssasn bilimsel bir bilgilenme iin deil insann insan olmasn anlamak iin okuyan muhatap teatral bir anlatm iinde karakterize edilen kahramanlar aracllyla aslnda kendi hikayesini dinlemektedir. Kan dken ve yeryzn fesada sokan Beer tr zamansal sre iinde yine Allahn koyduu yasalarn ilemesi sonucu artlara uyum gsterdi ve bu uyumun sonucu olarak bilinlendi. Bilinlendiinde eyaya isim verebilme onlar tanmlayabilme yeteneini ve bunun sonucu olarak ta konuma yeteneine ulat. Bilinlenen beer bylelikle bilinsiz trdelerinin/seleflerinin yerini ald bylece yeryzn imarla grevli bir halife oldu. Yani ekolojik sistemin bilinli temsilcisi, doann szcs te bu bilinlenme/halife olma sreci beeri nsan yapt. Bu srecin sahibi Allaht ve Allah bu sebep-sonu dizgesiyle yaratmasna devam etmekte. lk bilinli/halife insan(lar) Adem ve ei karakterleriyle sembolize edilmektedir. Tebihle bu srecin teatral biimde anlatlmas srecin evrenselliine de uygun. nk herkes hayatnda Adem kssasn yaar Her beer bilinsiz bir canl olarak anne rahmine der. 9 aylk bir i-evrim sreci sonucunda doar. Doduunda da bilinli deildir. Bilinci ve bedeni zamansal bir sre iinde olgunlar. Beer akl-bali olduunda yani cinsel ve tinsel bilince ulatnda (yasaklanan aa imgesi) yeryz cenneti olan ocukluundan/

masum ftratndan, sorumluluk dnyasna der Afgani: Materyalist olmayan bir Evrim Kuramna Doru 19. yyda Evrim kuramyla ilgili gr serden dnrlerin banda Cemaleddin Afgani gelmektedir. Afgani, evrim kuramn gereke gstererek Materyalizmi savunanlara ynelik kaleme ald Dehriyyuna Reddiye kitabnda materyalizmin tutarszlklarn ortaya koyar. Buna karlk Evrim kuramnn Darwinden ok nceleri Arap bilim adamlarnca ortaya konmu bir dnce olduunu ifade eder. Afgani konuyla ilgili yle demektedir: Bu konuda ncelik, Darwine deil, Arap bilginlerine aittir. Bununla birlikte Darwinin stnln, sabr ve sebatla aratrmalarn srdrmesini ve tabiat tarihine pek ok bakmdan hizmetini de kabul etmek lazmdr. Afgani, dnemin materyalist Darwinistlerine atfta bulunarak eletirilerini dile getirir. Daha sonra ise Evrimin slam dncesindeki yerine deinen Afgani, Doal seleksiyonun benzerinin hayvanclk yapan Araplarn uygulamalarnda da olduunu belirtir. (Bkz. C. Afganinin Hatrlar, M.Mahzumi Paa, Klasik Yay. Sf.143-149) Mutahhari: Biyolojik Evrimden Tarih Sosyolojisine Mutahhari de Tarih ve Toplum (Trkesi st. 1991 Yneli Yay.) isimli eserinde Evrim ve tekaml kavramlarn tartr. Mutahhariye gre Evrim ilkelden gelimie bir tekaml sreci deildir. Evrimsel srecin bir ilerleme deil uyum salama sreci olduunu anlatan Mutahhari, insan bilincinin kendi evrimsel srecini ynlendirme fonksiyonu olduunu bylece doal yaam ekillendirebileceini ileri srer. Yazar, Biyolojik evrim acaba sosyolojik olarak ta insan topluluk iinde geerli midir? Sorusuna cevap arar. Kurann tarih felsefesiyle evrimsel sreci ve insanlk tarihini karlatrmaya alan yazar biyolojik evrimsel sreten sosyolojik tarihsel evrime kadar insann ve insan topluluklarnn yeni artlarda nasl bir uyum ve deiim geirdiklerini aratrr. Mutahhari aka biyolojik evrim ve tarih sosyolojisi arasnda ilerlemeci olamayan ama evrimsel olan bir tarih sosyolojisi ve felsefesi ina etmeye alr. (Baknz: Mutahhari, Tarih ve Toplum Trkesi C. iman, sf. 196-208 Yneli Yay. st. 1991 ) Beheti ve Bahoner: Evrimsel Yaratl Aratrlmal Ayetullah Beheti ve Cevad Bahoner ortak hazrladklar nsan ve Tarih

isimli eserde Evrime mstakil bir blm ayrlmtr. Beheti ve Bahoner, hayatn ilahi bir olgu olduunun altn izerler. Evrimle ilgili u ifadelere yer vermilerdir: Kuran, yamurun yamas, rmaklarn akmas,ve dalardan insann yaratlna kadar tm doal deiiklikleri Allaha atfetmektedir. Baz durumlarda pek ok deiiklik doal etkenlere de atfedilmektedir. Bu iki grup ayetler tezat tekil etmez, sadece birbirlerini desteklerler; nk doal olaylar yneten bilimsel kanunlar, sadece Allah tarafndan verilmi normlardr. Onun iradesi, Onun dorudan tm deiiklikleri ve doal olaylar oluturduu anamna gelmez. Gerekte O, doakl deiikliklerin sistemini yaratmtr. Bu Onun iradesidir. Evrim kuramn detayl biimde inceleyen yazarlar deerlendirmelerini yle sonularlar: Dnyadaki tm var olan eyler evrim dereceleri bakmndan tarihsel bir ardlla sahiptirler Evrimin, tm yaayan canllara uygulanabilen geel bir kural olduunu farzettirecek iaretler vardr. Evrim kuram zerine nemli bir analiz demesi olan bu almann izdii ufuk maalesef devam ettirilememitir. (Muhammed Hseyin Beheti, Cevad Bahoner, nsan ve Tarih Trkesi: Ahmed Erdin, sf. 78-87 Bir Yay. st. 1989) eriati: Her dem tekrarlanan kssa: Adem Ali eriati de benzeri bir tutm iindedir. eriati, Adem kssasnn insann bireysel servenini sembolize eden bir kssa olduu grndedir. Her insan ocukluk/bilinsizlik dneminde sorumsuzluk ve mutluluk alanndadr. Ancak cinsel ve akli geliimini tamamladnda bu mutlu/sorumsuz dnem son bularak snavn yaand dnyaya adm atar. te Adem ve einin ahsnda hikaye edilen ey de her nsann yaad bu kadim tecrbenin sembolize edilmi halidir. nsan bilinsiz bir varlkken sorumsuzca bahelerde yaard. Sonra akli bilince evrildi ve bu bilinlenme sreciyle beer tr, Adem yani sorumlu, bilinli ilk insan oldu. (Bkz. Ali eriati, Hubut, nsan) Bu yaklamn bir benzerini mit Akta, Adem (nar Yay. st. 2005) isimli romannda da gstermektedir. Ayrca gnmzde evrimsel yaratl kitap ve makalelerinde aratran pek ok Mslman ilim adam bulunmaktadr. Muhammed Esed, Bahaeddin Salam, Prof. Dr. Sleyman Ate, Prof. Dr. Cafer Sadk Yaran, Prof. Dr. Mehmed Bayraktar, Prof. Dr. smail Yakt bu isimlerden sadece bir ka Sonu: 4 yazlk deerlendirme almamz maddelerle yle zetleyebiliriz 1- Evrimsel treyi fikri ve kuramlar Darwinden ok nceleri bizzat slam alimleri tarafndan ortaya konmu, sistematize edilmitir. Mslman alimler dnemlerinde yaptklar gzlemler ve deneylerle canllarn evrim yoluyla

eitlendiklerini ifade etmilerdir. (slamda evrimci yaratl teorilerinin ayrntlar iin Prof. Dr. Mehmet Bayrakdarn kaleme ald slamda Evrimci Yaratl Teorisi isimli eseri tetkik edilebilir. (Kitabiyat Yay. Ankara 2001) 2- Evrim kuram, kainattaki ileyiin ve zelde biyolojik eitlenmenin kim tarafndan yapld ile ilgili deil nasl iledii ile ilgili bir aklama tarzdr. 3- zgn Mslman dn ya krk katr ya krk satr misali dayatlan ya evrimci materyalizm ya evrim dman dindarlk ksr dngsnden farkl, baka bir okuma yapabilirler. 4- Kuram ve o kuramn yorumlanmas ayr eylerdir. Kuram (Teori), Edinilen bulgulara ve kantlara dayanlarak ortaya konan bir dzenek tezi, deerlendirme iken Kuramn yorumu bu kuramdan yola karak dini, felsefi ve sosyolojik karmlarda bulunmak kuramdan hareketle znel yorumlarda bulunmaktr. Bu sebeple Evrim kuram baka, Evrim kuramn kendi materyalist ideolojilerine argman klmak baka eylerdir. 5- Canllar gezegende oluan deiimlere gre kendi yaplar da deiiyordu. Bu deiimde hayatta kalma mcadelesi doal seleksiyon (seilim) ve karlkl yardmlama gibi faktrlere gre devam ediyor. Bu durum Darwinin elde ettii bulgular ve gzlemleri dzenli biimde aklamasyd. Ortaya konan bu aklama tarz Kilisenin duraan yaratl dogmasn sarsyordu. Evrimi srdren temel sre vardr; Doal seilim, genetik deiim ve karlkl yardmlama. 6- Evrimsel eitlenme: Bilinli bir sretir. Evrilmek iin gerekli potansiyel zaten evrilen canlnn evrim ncesi yapsnda vardr, evrim onun kendini gerekletirmesi olarak anlalmaldr. Yani, evrimin sonucu diye grdmz ey, aslnda ngrlm bir amatr. Bu da bir teoloji (amallk) anlay getirir. 7- kinci yazda ayrntl rnekleri verildii zere Evrim dnden elde edilen tarihsel bulgu ve fosillerle gnmzdeki canllar zerinde yaplan deney ve genetik almalarda yaplan gzlemlerle halen aksi ispatlanamam tek aklama tarzdr. 8- nsan da bu evrimsel srecin bir paras olarak evrimlemi ve ortak bir hominid atadan dnerek tek bilinli ve zgr iradeli canl olmutur. Bulgular gnmz insan Homo Sapiensten nce bilinli Homo Erectus ve Neanderthal insan trlerinin varln ortaya koymutur. 9- nc yazmzda tarttmz konu ilk insann ilkel olup olmadyd. ayet bir varlkta bilin varsa bu bilin doal olarak kltr ve medeniyeti dourur. Bu sebeple medeniyet ilkelden gelimie ilerlemez. Bilincin var olduu her zaman diliminde ayn sonular ortaya karr. Bu sebeple ilkel maara adam kurgusu gerei yanstmamaktadr hele ki binlerce yl boyunca insan trlerinin ayn ekilde ilkellikte yaadklarn dnmek te yanltr.

10- nc almada sraladmz bulgu ve gzlemler de gstermektedir ki ne evrimsel sre bahanesiyle bir rklk merulatrlabilir ne de evrimsellik lerlemeci Tarih anlayn hakl kartr! nsanlk ilkelden gelimie doru ilerlememekte aksine insan bilincinin ortaya k/flenii ile birlikte insan medeniyeti ortaya kmaktadr. DNA almalar gstermektedir ki tm insanlarn genleri ayndr ve rk kavram kurgusaldr. stn rk diye bir ey yoktur, insanlar arasndaki fiziksel farkllklar ilevseldir. Evrimi buna argman klmak isteyenlerle evrim kartln hakl kartmak iin evrim rklktr ilerlemeciliktir modernistliktir demek ak bir tutarszlktr. 11- Kuranda yaratl 5 ana kavramla aklanmtr. Bu 5 ana kavramn 1i yoktan yaratmay 4 ise evrimsel, halden hale gerek yaratlmtan baka bir eyi yaratmay ifade etmektedir. 12- nsann Halifelii Bilinli sorumlu insandan nce benzeri bir trn var olduunu gsterir. Her halefin bir selefi vardr. Meleklerin Adem karakteriyle sembolize edilen yani ilk bilinli insan(lar)a kar k sebebi de o ana kadar grdkleri Adem benzerlerinin yeryznde kan dkc bir tr olduundan dolaydr. Blent ahin Erdeer