YERÜSTÜ PATLATMA TASARIMI SORULARI

SORU Y_1 (CEVAP: b)

Patlayıcı maddenin enerjisi ve gaz basıncının havaya kaçarak kötü sonuçlara yol açmaması
için aşağıdaki önerilen tedbirlerden hangisi yanlıştır?

a) Delik ağzı sıkılaması yapılır

b) Deliklerin ayrık, çatlak, kil damarı gibi zayıf bölgelerine rast gelen kısımları patlayıcı
ile doldurulur
c) Deliklerin ayrık, çatlak, kil damarı gibi zayıf bölgelerine rast gelen kısımları pasa ile
doldurulur
d) Erime boşluğu ve mağaralar tıkaç ile geçilir veya pasa ile doldurulur

SORU Y_2 (CEVAP: b)

Aşağıda verilen durumlardan hangisi mevcut olduğunda iyi ve küçük ebatta parçalanma
meydana gelmez?

a) Sık ve çok çatlaklı kayalarda

b) Seyrek ve az çatlaklı kayalarda
c) Yumuşak kayalarda
d) İnce tabakalı kayalarda

SORU Y_3 (CEVAP: d)

Bir açık ocak şevinin (kademesinin) üst kısımlarında, eğer sert ve sağlam bir kaya damarı
varsa, bu sert damarı parçalamak için aşağıda verilen tedbirlerden hangileri alınmaz?

a) Delik ağzı sıkılaması içine az miktarda dinamit yerleştirilir

b) Sıkılama içine konulan patlayıcı, delik içindeki esas patlayıcı ile birlikte aynı numaralı
kapsülle (aynı gecikmeyle) ateşlenir
c) Delik düzenindeki esas delikler arasına kısa yardımcı delikler delinir, az patlayıcı ile
doldurulup ateşlenir
d) Yardımcı delik delinmez, esas delikler ağzına kadar patlayıcı ile doldurulur

SORU Y_4 (CEVAP: c)

Aşağıda verilen durumların hangisinde küçük çaplı delik seçilmez?

a) İnce (küçük) parçalanma istenirse

b) Kullanılacak patlayıcının yoğunluğu ve gücü yüksek ise
c) Büyük kepçeli kazıcı – yükleyici makinalar kullanılacaksa
d) Tırnak sorunu yaşanan ve zor parçalanan sert kayalarda
SORU Y_5 (CEVAP: a)

Aşağıdaki durumlardan hangisinde delik ağzı sıkılama malzemesinin püskürmesi görülmez?

a) Ağız sıkılaması iri ve kuru malzeme ile yapıldığında

b) Ağız sıkılaması ince ve ıslak malzeme ile yapıldığında
c) Ağız sıkılaması boyu kısa tutulduğunda
d) Çok büyük dilim kalınlığı ve çok fazla delik derinliği sebebiyle patlayıcı madde aşırı
hapsedildiğinde

SORU Y_6 (CEVAP: a)

Delik ağzı sıkılama malzemesi püskürdüğünde aşağıdaki durumlardan hangisi meydana

gelmez?

a) Kayanın iyi parçalanması ve serilmesi

b) Kaya ve taş savrulması
c) Hava şoku ve aşırı gürültü
d) Kayanın kötü parçalanması ve serilmemesi

SORU Y_7 (CEVAP: c)

Aşağıdaki yöntemlerden hangisi aşırı yersarsıntılarının azaltılmasında faydalı olmaz?

a) Her gecikmede (aynı anda) ateşlenen patlayıcı madde miktarını azaltmak

b) Patlatma deliğini gerekenden daha derin delmemek
c) Deliklerarası mesafeyi azaltmak
d) Dilim kalınlığını (yük mesafesini) normalden fazla yapmamak (artırmamak)

SORU Y_8 (CEVAP: d)

Büyük delik çapları ve büyük dilim kalınlıkları (yük mesafeleri) aşağıdaki durumların
hangisinde kullanılmaz?

a) Kazı – yükleme işlerinde büyük kepçeli ekskavatörler ve yükleyiciler kullanıldığında

b) Aşırı yersarsıntısı, havaşoku ve gürültünün sorun olmadığı durumlarda
c) Küçük ve düzgün parçalanmanın sorun olmadığı durumlarda
d) Tırnak ve parçalanmamış sert taban meydana geldiğinde

SORU Y_9 (CEVAP: a)

Aşağıdakilerden hangisi yerüstü ocak patlatmalarında sık kullanılan delik düzenleri değildir?

a) Üçgen delik düzeni

b) Kare delik düzeni
c) Dikdörtgen delik düzeni
d) Şeşbeş (şaşırtmalı) delik düzeni
SORU Y_10 (CEVAP: b)

Aşağıdaki cümlelerden hangisi şeşbeş (şaşırtmalı) delik düzenini anlatmaktadır?

a) yük mesafesi (dilim kalınlığı) deliklerarası uzaklığa eşittir

b) arka sıradaki delikler, ön sıradaki deliklerin ortasının tam arkasına gelecek şekilde
delinir
c) arka sıradaki delikler, ön sıradaki deliklerin tam arkasına gelecek şekilde delinir
d) yük mesafesi (dilim kalınlığı) deliklerarası uzaklıktan büyüktür

SORU Y_11 (CEVAP: c)

Aşağıdaki cümlelerden hangisi yanlıştır?

a) Gerekenden küçük (kısa) dilim kalınlıkları kaya savrulması ve hava şoku yaratır
b) Gerekenden büyük dilim kalınlıkları kötü parçalanmaya sebep olur
c) Gerekenden küçük dilim kalınlıkları aşırı yersarsıntısı yaratır
d) Gerekenden büyük dilim kalınlıkları tırnak ve yeterince parçalanmamış taban yaratır

SORU Y_12 (CEVAP: a)

Delik çapının önerilen misli kadar seçilen dilim kalınlığı, deneme patlatmaları yapılarak
kesinleştirildikten sonra aşağıda verilenlerin hangisinin tespitinde kullanılmaz?

a) Delik çapı
b) Delik taban payı (alt delme)
c) Ağız sıkılama boyu
d) Aynı sıradaki veya aynı anda ateşlenen deliklerarası uzaklık

SORU Y_13 (CEVAP: d)

Aşağıdakilerden hangisi patlayıcı maddenin kayanın derinliklerine (aşırı) hapsedilmesi

halinde meydana gelmez?

a) Aşırı yer sarsıntısı

b) Tırnak veya parçalanmamış taban
c) Kaya savrulması
d) Kayanın serilmesi

SORU Y_14 (CEVAP: b)

Dilim kalınlığı (yük mesafesi) tespitinde aşağıdakilerden hangisi kullanılmaz?

a- delik çapı
b- delik taban payı (alt delme)
c- patlayıcı madde cinsi ve yoğunluğu
d- kaya cinsi ve yoğunluğu
SORU Y_15 (CEVAP: d)

Büyük çaplı delikler kullanıldığında aşağıdaki sonuçlardan hangisi elde edilmez?

a- delme maliyeti düşük olur
b- düşük yoğunluklu ve az güçlü patlayıcı kullanımı mümkün olur
c- daha iri kaya parçaları elde edilir
d- daha ufak kaya parçaları elde edilir

SORU Y_16 (CEVAP: d)

Deliğin, basamak veya kademe taban seviyesi altında delinen kısmına altdelme veya delik
taban payı denilmektedir.
Aşağıdaki cümlelerden hangisi yanlıştır.

a) Basamak tabanında kömür veya zayıf bir tabaka varsa altdelme yapılmaz
b) Normal koşullarda altdelme boyu, yük mesafesinin onda üçü (üç bölü onu) kadar alınır
c) Zor patlatılan kayalarda ve tırnak sorunu olduğunda altdelme en çok yük mesafesinin
yarısı kadar delinir
d) Zor patlatılan kayalarda ve tırnak sorunu olduğunda altdelme en az yük mesafesinin
yarısı kadar delinir

SORU Y_17 (CEVAP: b)

Aşağıdaki cümlelerden hangisi yanlıştır?

a) Yetersiz (kısa) altdelme halinde tırnak veya sert taban meydana gelir
b) Yetersiz (kısa) altdelme halinde aşırı yersarsıntısı oluşur
c) Derin (uzun) altdelme halinde aşırı yersarsıntısı olur
d) Derin (uzun) altdelme alttaki basamağın üst kısımlarını çatlatır, bozar

SORU Y_18 (CEVAP: a)

Aşağıdaki cümlelerden hangisi yanlıştır?

a) Kötü parçalanma, taş savrulması ve hava şoku sorunu meydana gelirse, delik ağzı
sıkılaması azaltılır
b) Kötü parçalanma, taş savrulması ve hava şoku sorunu meydana gelirse, delik ağzı
sıkılaması artırılır
c) Delik ağzı sıkılama uzunluğu, yük mesafesi (dilim kalınlığı) kadar alınır ve deliğin
ağzından püskürmesi önlenir
d) Delik ağzı sıkılama uzunluğu, en az yük mesafesinin onda yedisi (yedi bölü onu)
kadar alınır
SORU Y_19 (CEVAP: c)

Aşağıdaki cümlelerden hangisi yanlıştır?

a) Deliklerarası uzaklık, aynı sıradaki veya aynı anda (aynı numaralı kapsülle) ateşlenen
iki komşu delik arasındaki uzaklıktır
b) Deliklerarası uzaklık, yük mesafesine (dilim kalınlığına) göre seçilir ve ateşleme
gecikmeli kapsülle yapılıyorsa buna göre değişir
c) Deliklerarası uzaklık, yük mesafesinden küçük seçilirse iri blok (patar,takoz) ve tırnak
sorunu yaşanmaz
d) Deliklerarası uzaklık, yük mesafesinden küçük seçilirse iri blok (patar,takoz) ve tırnak
sorunu yaşanır

SORU Y_20 (CEVAP: d)

Gereğinden çok fazla deliklerarası uzaklık aşağıdakilerden hangisine sebep olmaz?

a) Deliklerarasında yetersiz ve kötü parçalanma

b) Tırnak yada sert taban sorunu
c) Yığın (pasa) içinde sert bloklar (patar veya takoz)
d) Düzgün ayna yada alın

SORU Y_21 (CEVAP: b)

Aşağıdaki cümlelerden hangisi yanlıştır?

a) Aynı sıradaki delikler, aynı numaralı kapsülle (birlikte) patlatıldığında deliklerarası

uzaklık, yük mesafesinin yaklaşık 2 misli alınırsa iyi sonuç alınır
b) Aynı sıradaki delikler, kendi içinde de milisaniyeli kapsüllerle patlatıldığında iyi
parçalanma elde edilmez
c) Aynı sıradaki delikler, kendi içinde de milisaniyeli kapsüllerle patlatıldığında
yersarsıntıları azalır
d) Aynı sıradaki delikler, kendi içinde de milisaniyeli kapsüllerle patlatıldığında
deliklerarası uzaklık bölü yük mesafesi oranı azaltılır ve 1.2 ve 1.8 misli arasında
değiştirilir

SORU Y_22 (CEVAP: c)

Aşağıdaki cümlelerden hangisi yanlıştır?

a) Deliklerarası uzaklık asla (dilim kalınlığından) yük mesafesinden kısa seçilmemelidir

b) En uygun, deliklerarası uzaklık bölü yük mesafesi oranı ocakta yapılacak deneme
patlatmalarıyla seçilir
c) Küçük çaplı delikler kullanıldığında deliklerarası uzaklık bölü yük mesafesi oranı
küçük (1.2 ile1.5) olmalıdır
d) Büyük çaplı delikler kullanıldığında deliklerarası uzaklık bölü yük mesafesi oranı
küçük (1.2 ile1.5) olmalıdır
SORU Y_23 (CEVAP: d)

Aşağıdaki cümlelerden hangisi yanlıştır?

a) Açık ocaklarda ve yerüstü patlatmalarında delik derinliği, dilim kalınlığının en az 1.5

misli, en çok 4 misli olabilir
b) Basamak yüksekliği ve buna göre delik derinliği arttığında, fitil veya tel kesilmesi
tehlikesi artar
c) Yüksek basamaklar üstünde delici makina, altında ise kepçe çalışması tehlikeli olur
d) Yüksek basamaklarla (derin deliklerle) çalışmak daha güvenli ve ekonomik
(tasarruflu) olur

SORU Y_24 (CEVAP: a)

Yerüstü patlatmalarında milisaniye gecikmeli ateşleme yapmanın faydalarını açıklayan

aşağıdaki cümlelerden hangisi yanlıştır?

a) Hava-şoku ve gürültüyü azaltmak mümkündür

b) Patlatmanın yarattığı yersarsıntılarını azaltmak mümkündür
c) Komşu delikler arasındaki parçalanmayı arttırmak mümkündür
d) Her deliğin önündeki kayayı iyi parçalamak, gevşetip ötelemek için gerekli serbest
yüzeyi (ayna yada alını) sağlamak mümkündür

SORU Y_25 (CEVAP: c)

Yerüstü basamak patlatmalarında uygun olabilecek milisaniye cinsinden gecikme sürelerini

açıklayan aşağıdaki cümlelerden hangisi yanlıştır?

a) Bir sıradaki delikler arasında kullanılabilecek uygun gecikme süresi yaklaşık olarak
dilim kalınlığının (yük mesafesinin) her metresi başına yaklaşık 1 ile 5 milisaniye
(ortalama 3 milisaniye) dir
b) Sıralar arasında kullanılabilecek uygun gecikme süresi, aynı sıradaki delikler arasında
kullanılan toplam gecikme zamanının 2-3 mislidir
c) Sıralar arasında gecikme vermenin faydası bulunmamaktadır
d) Havaşoku ve gürültü sorunu yaşandığında aynı sıradaki deliklerarası gecikme, delikler
arası mesafenin her metresi başına en az 2 milisaniye olmalıdır

SORU Y_26 (CEVAP: b)

Aşağıdaki cümlelerden hangisi yanlıştır?

a) Yersarsıntılarını azaltmak için herhangi iki delik arasında gecikme en az 9 milisaniye

olmalıdır. Ancak en doğru süre cihazla sarsıntı ölçümü yapılarak tespit edilir
b) Cihazla sarsıntı ölçümünü cihazı olan herkes yapabilir, bir ustalık ve uzmanlık
gerektirmez
c) Yerleşim yerleri yakınında, özellikle derin delikler patlatıldığında, sarsıntıyı azaltmak
için deliklerin iki veya üç kademe halinde şarjı (patlayıcı ile doldurulması faydalıdır)
d) Derin deliklerin, bir kaç kademe halinde patlayıcı ile doldurulmasında gecikme planı
bu konuda usta ve uzman bir kişi tarafından yapılmalıdır
SORU Y_27 (CEVAP: c)

Aşağıdaki cümlelerden hangisi yanlıştır?

a) Gecikme planı, yeterince ustalaşmış bir ateşçi veya uzman mühendis tarafından
yapılmazsa, fitil veya tel kesmeleri meydana gelebilir ve patlamamış lağım kalır
b) Gecikme planı usta bir ateşçi veya uzman mühendis tarafından yapılmazsa, çok delikli
patlatma gruplarında iki (veya daha çok) delik aynı anda veya birbirine yakın
patlayabilir ve yersarsıntısı azalmaz, aksine artar
c) Gecikmeli ateşleme planlaması ustalık ve uzmanlık gerektirmez, herkes yapabilir
d) Atım grubunun köşe deliklerinde (son sıranın ilk ve son delikleri gibi sıkışık yerlerde)
numara atlanarak kapsül yerleştirilirse daha başarılı sonuç almak mümkündür

SORU Y_28 (CEVAP: d)

Özgül şarj (birim patlayıcı tüketimi, veya barut hakkı) hakkında söylenen aşağıdaki
cümlelerden hangisi yanlıştır?

a) Özgül şarj kullanılacak patlayıcı madde yoğunluğu ve gücüne göre seçilir

b) Özgül şarj patlatılacak kaya yoğunluğu ve sertliğine göre seçilir
c) Özgül şarj kayanın jeolojik yapısına (az veya çok çatlaklı veya tabakalı) oluşuna göre
seçilir
d) Özgül şarj delik çapına göre seçilir

SORU Y_29 (CEVAP: a)

Aşağıda verilen durumların hangisinde düşük özgül şarj (birim patlayıcı miktarı) yeterli
(başarılı) olmaz?

a) Kaya kütlesi az çatlaklı, masif veya sert olduğunda

b) Kaya kütlesi yumuşak, çok çatlaklı ve hafif olduğunda
c) Birden çok serbest yüzey olduğunda
d) Geniş aralıklı delik düzenleri kullanıldığında ve iri parçalanmanın sorun olmadığı
hallerde

SORU Y_30 (CEVAP: b)

Aşağıda verilen durumların hangisinde yüksek özgül şarj (birim patlayıcı miktarı) gerekir?

a) Kullanılan patlayıcının yoğunluğu ve gücü az olduğunda

b) Kullanılan patlayıcının yoğunluğu ve gücü çok olduğunda
c) Kaya kütlesi az çatlaklı ve masif olduğunda
d) Kaya yüksek yoğunluklu ve sert olduğunda
SORU Y_31 (CEVAP: c)

Açık ocak ve yerüstü patlatması sonucunda iri blok (patar veya takoz) çıktığında bunları
parçalamak için kullanılan ve aşağıda sayılan yöntemlerden hangisi taş savrulması
bakımından en tehlikelidir?

a) Ekskavatör üzerine yerleştirilmiş hidrolik kırıcı veya ağaç kakan

b) Patara delik delip kamalama (yarma) tabancası koyarak parçalama
c) Patarın uygun ve çukur bir yerine kapsülü takılmış dinamit koyup, üzerini çamur ile
kalınca sıvayıp patlatmak
d) Patara delik delip (ortasını biraz geçinceye kadar), içine kapsül takılmış yarım dinamit
koyup, delik ağzını sıkılayıp patlatmak

SORU Y_32 (CEVAP: c)

Açık ocak ve yerüstü patlatmaları sonucunda ortaya çıkan iri blok (patar veya takoz)ların
dinamit ile parçalanması hakkında söylenen aşağıdaki cümlelerden hangisi yanlıştır?

a) Patarı dinamitle parçalamak, esas basamak patlatmasından daha şiddetli ve tehlikelidir

b) Patarın dinamitle parçalanması sırasında kaya savrulması sorunu daha şiddetli ve
tehlikeli ölçektedir
c) Patarın dinamitle parçalanması işinde kara barutlu fitil veya infilaklı fitil kullanılırsa
tehlike ortadan kalkar
d) Patarın dinamitle parçalanması sırasında daha çok dikkat gösterilmeli ve basamak
patlatmasına göre daha uzak mesafelere nöbetçiler dikilerek sahanın emniyeti
sağlanmalıdır