Devre Sentezi Dersleri Hepsi Butun

MEH232 DEVRE SENTEZİ
T=4 U=0 L=0 KREDİSİ=4
2003/2004 BAHAR YARI YILI

ÖĞR. ELEMANI : DR. CİHAN KARAKUZU
KAYNAK: “DEVRE SENTEZİNE GİRİŞ (DERS NOTU)” , Prof. Dr. Fuat ANDAY,
İ.T.Ü Elektrik-Elektronik Fakültesi, 4. baskı, 1988.
MEH232 Devre Sentezi Dr. Cihan KARAKUZU 1

(D1)
İÇERİK
• Bölüm 1 : GİRİŞ
– 1.1 SİSTEM FONKSİYONLARININ GÖSTERİLMESİ
– 1.2 ÖZ FREKANSLAR VE KARAKTERİSTİK POLİNOMLAR
– 1.3 HURWİTZ VE KESİN-HURWİTZ POLİNOMLARI
• Bölüm 2 : POZİTİF GERÇEL (REEL) FONKSİYONLAR
– 2.1 KUADRATİK BİÇİMLER
– 2.2 POZİTİF GERÇEL FONKSİYONLAR
– Sürekli kesirlere açılım
– 2.3 POZİTİF GERÇEL MATRİSLER
• Bölüm 3 : 1-KAPILI LC DEVRELERİN SENTEZİ
– 3.1 REAKTANS FONKSİYONLARI
– 3.2 REAKTANS FONKSİYONLARININ GERÇEKLEŞTİRİLMESİ
• 3.2.1 FOSTER DEVRELERİNİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ
• 3.2.2 CAUER DEVRELERİNİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ
• 3.2.3 FOSTER CAUER DEVRELERİNDE ELEMAN SAYISI
• Bölüm 4 : 1-KAPILI RC ve RL DEVRELERİNİN SENTEZİ
– 4.1 CAUER DÖNÜŞÜMLERİ
– 4.2 RC-TÜRÜ GİRİŞ EMPEDANS FONKSİYONLARININ ÖZELLİKLERİ
– (RL-TÜRÜ GİRİŞ ADMİTANS FONKSİYONLARININ ÖZELLİKLERİ)
– 4.3 RC-TÜRÜ GİRİŞ ADMİTANS FONKSİYONLARININ ÖZELLİKLERİ
– (RL-TÜRÜ GİRİŞ EMPEDANS FONKSİYONLARININ ÖZELLİKLERİ)
– 4.4 RC (RL) DEVRELERİNİN ELDE EDİLMESİ
– 4.5 RLC- DEVRELERİNİN SENTEZİ
• Bölüm 5 : 2-KAPILI DEVRELERİN SENTEZİ
– 5.1 DİRENÇLE SONLANDIRILMIŞ LC DEVRELERİN GERÇEKLENMESİ
– 5.2 SIFIR KAYDIRMA YÖNTEMİ
• Bölüm 6 : AKTİF DEVRE SENTEZİ
– 6.1 DEVRE MODELİNİN ÖNCELİKLE SEÇİLDİĞİ YÖNTEMLER
• 6.1.1 AYRIŞTIRMA YÖNTEMİ
• 6.1.2 KATSAYILARI EŞLEŞTİRME YÖNTEMİ
– 6.2 DEVRE MODELİNİN ÖNCELİKLE SEÇİLMEDİĞİ YÖNTEMLER

(D1)
• Bölüm 7 : NORMALİZASYON
– 7.1 PASİF DEVRELERDE NORMALİZASYON
• 7.1.1 GENLİK (EMPEDANS) NORMALİZASYONU
• 7.1.2 FREKANS NORMALİZASYONU
– 7.2 AKTİF DEVRELERDE NORMALİZASYON
• 7.1.1 GENLİK (EMPEDANS) NORMALİZASYONU
• 7.1.2 FREKANS NORMALİZASYONU
• Bölüm 8 : SÜZGEÇ DEVRELERİ VE YAKLAŞIKLIK SORUNU

– 8.1 SÜZGEÇ DEVRELERİ VE FREKANS KARAKTERİSTİKLERİ
• ALÇAK GEÇİREN SÜZGEÇ
• YÜKSEK GEÇİREN SÜZGEÇ
• BAND GEÇİREN SÜZGEÇ
• BAND DURDURAN SÜZGEÇ
– 8.2 YAKLAŞIKLIK SORUNU
• 8.2.1 BUTTERWORTH YAKLAŞIKLIĞI
• 8.2.2 CHEBYSEV YAKLAŞIKLIĞI
– 8.3 FREKANS DÖNÜŞÜMLERİ
• 8.3.1 YÜKSEK GEÇİREN SÜZGEÇLER
• 8.3.2 BAND GEÇİREN SÜZGEÇLER
• 8.3.3 BAND SÖNDÜREN (DURDURAN) SÜZGEÇLER
– 8.4 PASİF VE AKTİF SÜZGEÇLERİN KARŞILAŞTIRILMASI
• Bölüm 9 : DUYARLILIK SORUNU
– 9.1 KUTUP VE SIFIR DUYARLLIKLARI
– 9.2 DEVRE FONKSİYONU DUYARLILIKLARI
– 9.3 İKİNCİ DERECEDEN SÜZGEÇ DUYARLILIKLARI

(D1)
BÖLÜM 1: GİRİŞ
• DEVRE SENTEZİ : S karmaşık • Devre özellikleri rasyonel bir

değişkeninin rasyonel bir fonksiyon ile değil de eğrisel
fonksiyonunun (ya da bir biçimde (ölçüm sonuçları) verildiği
fonksiyonlar kümesinin) verilmesi durumlarda.;
halinde, bu fonksiyonun tanımladığı – Eğri uygun bir rasyonel fonksiyon ile
devrenin bulunmasına devre sentezi ifade edilmelidir.
denir.
• Sentez, devrenin biçimini ve devre • Bu durum devre sentezinin
elemanlarının değerini verir. “yaklaşıklık sorunu” olarak
• Çözüm olmayabilir. adlandırılan bölümüdür. Yaklaşıklık
sonucu elde edilen devre fonksiyonu
• Çözüm varsa, tek değildir. Çeşitli
ya da fonksiyonları çeşitli türden
çözümler yapmak mümkündür.
devrelerle gerçeklenebilir.
Önemli olan bu çözümlerden
uygulama açısından en uygun olanın
seçilmesidir.
Devrenin gerçekleştirilmesinde ilk iş, gerçeklenebilen devre fonksiyonlarının

özelliklerinin bulunmasıdır.
Devre fonksiyonlarının özelliklerinin ortaya konması açısından kimi
matematiksel kavramların bilinmesinde yarar vardır.

(D1)
1.1 Sistem Fonksiyonlarının Gösterilmesi
Herhangi bir F(s) devre fonksiyonu, s’in fonksiyonu olan reel katsayılı iki polinomun oranı olarak elde
edilir. m
b (s − so1 )(s − so 2 )L(s − so m ) bm ∏ (s − s

j =1
oj
)
F ( s) = m = (m ve n tamsayı) Bu türden iki polinomun oranı
an (s − s p1 )(s − s p 2 )L(s − s pn ) an
n
∏ (s − s
i =1
pi ) olan fonksiyonlara rasyonel fonksiyon denir.
Verilen biçimin, pay ve payda polinomlarında varsa ortak terimler atıldıktan sonra elde edilmiş
olduğu kabul edilir. Fonksiyonun derecesi m veya m’den hangisi büyük ise odur. P(s) ve Q(s)’in sırasıyla m ve n
tane kökü olacağından;
P( s ) bm s m + bm−1 s m−1 + L + b1 s + b0
F (s) = =
Q( s ) a n s n + a n−1 s n−1 + L + a1 s + a0 Biçiminde yazılabilir.
sonlu ve sıfırdan farklı ises=spi F(s) rasyonel fonksiyonun k

Kutup: Lim F ( s ) → ∞ , Lim (s - s pi ) k F ( s ) katlı kutbudur denir.
s→s pi s→spi
Sıfır: s=soj 1/F(s) fonksiyonunun k katlı kutbu ise, s=soj F(s) ‘in k katlı sıfırıdır denir.
Sıfır ve kutuplar fonksiyonu belirledikleri için “kritik frekanslar” olarak adlandırılırlar.
F(s)’in genel ifadesinde m>n olması halinde s=∞’ da (m-n) katlı kutup olacaktır.
Benzer olarak m<n olması halinde s=∞’ da (n-m) katlı sıfır olacaktır.

(D1)
Sonuç olarak;
a) n>m ise, F(s)’in m tane sonlu sıfırı ve (n-m) tane s=∞’da sıfırı olmak üzere n tane sıfırı vardır. n
adet de kutbu vardır.
b) n=m ise, F(s)’in m=n tane sıfır ve kutbu vardır. S=∞‘da F(s)=bm/an’dir.
c) n<m ise, F(s)’in m tane sonlu sıfırı; n tane sonlu, (m-n) tane de s=∞’da olmak üzere m tane
kutbu vardır.
1.2 Öz Frekanslar ve Karakteristik Polinomlar

Devrelerin önemli bir özelliği de öz davranışlarıdır. Devre cevabının yalnız eleman değerlerine ve elemanların
birbirleriyle bağlantı biçimine bağlı olan davranışlar öz davranışlar olarak tanımlanır (Öz çözüm). Bu çözüm öz
frekanslarla belirlenir.
Öz frekans: Devre bir kaynakla sürülmemesine rağmen devrede dolanan işaretlerin frekansına denir.
Devrenin öz çözümü; başlangıçta sükunette olan devreye ( ilk koşullar sıfır) t=0 anında sonlu bir enerji veren birim-
dürtü (impulse) uygulandığında, bu uyarıya ilişkin t≥0+ için devrenin çıkışının bulunması ile belirlenebilir.
Devrenin öz davranışının dürtü yanıyla belirlenmesi de öz frekanslarla sistem fonksiyonunun kritik frekansları (sıfır-
kutup) arasındaki bağıntıyı ortaya koyar.
P( s) n ki
H (s) = F (s) = =∑
h(t) Q( s ) i=1 ( s − s pi )
δ(t) F(s) n
s pit
h(t ) = ∑ ki e
i =1
Spi’ler payda polinomunun kökleridir. Spi’lerin öz frekanslar olması nedeniyle de sistem fonksiyonunun sonlu kutupları
sistemin öz frekanslarıdır. Bu sebeple payda polinomu sistemin karakteristik polinomudur. Payda polinomunun sıfıra
eşitlenmesi ile elde edilen denkleme karakteristik denklem denir.
(D1)
1-kapılı bir devre için, kapının açık devre ya da kısa-devre edilmesi durumları
ile ilgili olarak, iki öz frekans takımının düşünülmesi gerekir.
1
I(s)=1 olması nedeniyle Z(s)=V(s) olur. Z(s)=F(s) ise +

n
s pit i(t)=δ(t) ν(t) N
v(t ) = ∑ ki e olur.
i =1
11’uçlarındaki gerilim açık devre gerilimi anlamına geldiğinden, spi’lere -
Açık-devre öz frekansları denir. Sonuç olarak, açık devre öz frekansları 1’
Giriş empedans fonksiyonunun kutuplarıdır.
N devresine birim-dürtü geriliminin uygulandığını, çıkışın i(t) olduğunu i(t)

varsayalım. V(s)=1
n +
Y(s)=I(s)=1/F(s) olur ki, i (t ) = ∑ ki′e soit elde edilir.
ν(t)=δ(t) N
i =1
-
i(t) akımının 11’uçlarının kısa devre edilmesi durumunda kısa-devre akımı
olması nedeniyle , soi’lere Kısa-devre öz frekansları denir. 1’
Sonuç olarak, kısa-devre öz frekansları Giriş Admitans fonksiyonunun sıfırlarıdır.
Devrenin çalışma durumuna göre giriş fonksiyonunun sıfır ve kutupları devrenin öz frekansları olabilmektedir.
kapı sayısına bağlı olarak, çalışma durumları ve karakteristik polinomların sayısı artar.
(D1)
1.3 Hurwitz ve Kesin-Hurwitz Polinomlar
Herhangi bir çalışma durumunda devrenin öz çözümü t→∞ için sonsuza gitmiyorsa devrenin “kararlı”
olduğu söylenir.
 kik  kik t k-1e s t
−1
pi
k katlı bir kutba ilişkin devrenin öz çözümünde

L  = teriminin bulunması nedeniyle;
 ( s − s )
pi  (k − 1)!
Kararlı bir devrenin öz frekanslarının sağ yarı s düzleminde bulunamayacağı, jw ekseninde bulunanların da katsız
olmaları gerektiği sonucu elde edilir.
Kökleri sağ yarı s düzleminde bulunmayan, ayrıca jw eksenindeki kökleri de katsız olan reel katsayılı polinomlara
“Hurwitz” polinomu denir.
jw ekseni ve sağ yarı s düzleminde kökü bulunmayan polinomlara da “Kesin-Hurwitz” polinom denilir.
Bir polinomun Hurwitz olabilmesi için gerek ve yeter koşul tüm katsayılarının sıfırdan farklı
(tüm tek ya da çift indisliler sıfır olabilir) ve aynı işaretli olmasıdır.
(D1)
BÖLÜM 2: POZİTİF REEL FONKSİYONLAR
2.1 Kuadratik Biçimler
Tanım: A=[aij] reel kare matris, X= =[xi] (genel

olarak karmaşık) olmak üzere;
 a11 a11 L a1n   x1  Teorem: Reel ve simetrik bir A matrisinin kesin

a M   x2  pozitif olması için gerek ve yeter koşul determinantının
Q = X T AX = [ x1 x1 .... xm ] 21
 M  M  ve tüm temel kofaktörlerininpozitif olmasıdır. Yarı-kesin
   pozitif olması için de gerek ve yeter koşul
 a n1 a nn   xn 
determinantının sıfır; tüm temel kofaktörlerinin negatif
Q = X T AX = ∑∑ a x x ij i j
olmamasıdır.
Biçimine kuadratik biçim denir.
Bu biçim A matrisinin gerçel ve simetrik olması halinde  1 −1 3 
gerçeldir. Örneğin;
A = − 1 2 0 
X ≠ 0 olmak üzere, Q>0 ise bu biçime “kesin pozitif” , Q≥0  3 0 14
ise “yarı kesin pozitif” biçim denir.
Kuadratik biçimin kesin pozitif ya da yarı-kesin pozitif biçim olmasına Matrisinin temel kofaktörleri (∆11=28, ∆22=5, ∆33=1)
göre de reel ve simetrik A matrisine kesin pozitif ya da yarı-kesin
pozitif matris denir. Pozitiftir. Determinantının -4 olması sebebiyle kesin ya
da yarı-kesin pozitif değildir.

(D2)
R1=800 Ω
Matris simetrik değil ise ? + + R2=10 KΩ
B matrisi simetrik olmayan bir matris olsun (B≠B’) ! v1 R1 gv1 v2 g=10-1 mho
R2
B’yi simetrik bir As matrisi ile bir ters simetrik Ass
(Ass’=-Ass) matrisinin biçiminde alınabilir.
Örnek olarak yukarıdaki şekilde verilen 2-kapılınım aktif/pasif olup olmadığını
B=
1
[B + B T ]+ 1 [B − B T ] belirleyelim.
2 2 v 
Genel olarak bir 2 kapılının ani gücü p(t ) = [i1 i2 ]v2 
1
As = [B + B T ]
1
2
Biçiminde yazılabilir. 2-kapılı yalnız dirençler ve bağımlı
Ass = [B − B T ]
1
2 kaynaktan oluştuğu için ani güç;
Q=X’BX=X’(As+Ass)X=X’AsX+X’AssX z z12   i1 
p(t ) = [i1 i2 ] 11 = I ′[ z ]I
İfadede;  z 21 z 22  i2 
şeklinde ifade edilebilir.
X’AssX=σ olmasınedeniyle de
p≥0 olması 2-kapılının pasif olduğunu gösterecektir. Z matrisinin
yarı-kesin pozitif olup olmadığının belirlenmesi, 2-kapılının pasif
Q=X’BX=X’AsX ya da aktif olduğunu gösterir.
Olur ki, bu bağıntı da As matrisinin kesin ya da yarı-kesin pozitif olmasının Verilen devre için;
B matrisinin de hangi türden olduğunu göstereceği açıktır. z11=R1, z12=0, z21=-gR1R2, Z22= R2’dir.
Görüleceği üzere z matrisi simetrik değil…..!

As kesin pozitif ise B de kesin pozitiftir. As yarı-kesin pozitif iseB de
yarı-kesin pozitiftir.  1 
1  R1 − gR1 R2 
[Zs] = {[Z ] + [Z ′]} =  2

Direnç ve bağımlı kaynaklardan 2 1
− gR1 R2 R2 
oluşan bir 2-kapılının pasif olması  2 
Bu matrisin determinantı;
için gerek ve yeter koşul 1
∆ = R1 R2 (1 − − g 2 R1 R2 ) < 0
Empedans matrisinin yarı-kesin 4
pozitif olmasıdır. olduğu için Z matrisi yarı-kesin pozitif değildir. 2-kapılı pasif
Değildir, AKTİFDİR….
(D2)
2.2 Pozitif Reel Fonksiyonlar
1
+ ik
Pasif R, L ve C elemanlarından oluşan i1 +
Şekildeki 1-kapılı N devresini ele alalım.
Bu devrede Tellegen teoremi uyarınca; ν1 νk
n
∑ k =1
v k ik = 0 1’
-
Eşitliği yazılabilir. N devresinin (n-1) adet eleman bulundurduğu 2 2 2

varsayımı ile ve Ik σ 1 Ik Ik
V1 = − Z ( s ) I 1
Re {Z ( s)} = ∑R
R
k
I1
2
+ 2
σ +ω 2 ∑
C Ck I1
2
+σ ∑L
L
k
I1
2
Vk = Rk I1 Sonucuna varılır.. Bu eşitliklerden:

1
Vk = I1 1. S reel ise Z(s) reel
sC k 2. Re{s} ≥0 ise Re{Z(s)} ≥0
V k = sL k I k
Sonuçlarına varılabilir.
Eşitliklerinden yararlanarak; Bu özellikteki fonksiyonlara “pozitif reel fonksiyon” lar denir.
2 2 2
Ik 1 1 Ik Ik
Z ( s) = ∑R k
I1
2
+
s ∑ Ck I1
2
+s ∑L k
I1
2
R C L
Tanım: S= σ+jω armaşık değişkeninin,
Sonucuna varılabilir. S= σ+jω için,
2 2 2
Ik σ 1 Ik Ik 1. F(σ) reel
Z ( s) = ∑
R
Rk
I1
2
+ 2
σ +ω 2 ∑
C Ck I1
2
+σ ∑ L
Lk
I1
2 2. Re {s} ≥0 için Re {F(s)} ≥0
2 2
elde Koşullarını sağlayan rasyonel F(s) fonksiyonu pozitif reeldir.
ω 1 Ik Ik
-j 2
σ +ω 2
C C k I 1
2 ∑
+ jω ∑L
L
k
I1
2 edilir.
Buradan
MEH232 Devre Sentezi : Cihan KARAKUZU
Dr. 3
(D2)
Teorem: Rasyonel bir F(s) fonksiyonunun lineer, zamanla değişmeyen pasif elemanlı bir
devrenin giriş fonksiyonu olabilmesi için gerek ve yeter koşul F(s) fonksiyonunun pozitif reel
olmasıdır.
Verilen bu tanıma eşdeğer olarak aşağıdaki teoremdeki koşullar elde edilir.
Teorem: Rasyonel bir F(s) fonksiyonunun pozitif reel olabilmesi için;

a) F(s)’in sağ yarı s düzleminde kutbunun olmaması,
b) F(s)’in jw ekseni üzerinde kutupları bulunuyorsa bu kutupların katsız;
bu kutuplardaki rezidülerin de reel ve pozitif olması,
c) Tüm ω değerleri için (0≤ω≤∞) Re{F(j ω)}≥0
Koşullarının sağlanması gerek ve yeter.
Teorem: F(s)=P(s)/Q(s) biçimindeki bir fonksiyonunun pozitif reel olabilmesi için;

şu koşulların sağlanması gerekir. (! Yeterli değil)
a) P(s) ve Q(s) polinomlarının tüm katsayıları reel ve aynı işaretli olmalı,

b) P(s) ve Q(s) polinomlarının en yüksek ve en alçak dereceli terimleri arasında en
fazla 1 derece fark olması,
c) Pay ve payda polinomlarında eksik terimler olmamalıdır. (tüm çift dereceli
terimler, ya da tüm tek dereceli terimler bulunmayabilir.)

(D2)
ÖRNEKLER
1 s 4 + 4 s 3 + 3s 2 + 1
s2 +1 s 4 + 2s + 1
s 3 + 3s 2 + 2 s + 1 ( s + 1)
s 3 + 2s + 6 ( s + 4)
s 3 + 3s + 2 ( s + 1)( s + 2)
s 4 + 3s 3 + s 2 ( s + 3)( s + 4)

(D2)
Yukarıda verilen gerek ve yeter koşullarda F(s)’in reel kısmının bulunması
gerekmektedir. Re{F(jw)}≥0 koşulunun incelenmesi için basit bir yöntem
tanımlanacaktır.
Pay polinomunun çift kısmı
Pay polinomunun tek kısmı

P( s ) M 1 + sN 1
F ( s) = =
Q( s ) M 2 + sN 2
s4+3s3+2s2+s+6 M= s4+2s2+6 ; N= 3s2+1
P ( s ) M 1 + sN 1 M 2 − sN 2 ÖRNEK: F(s)=(s2+2s+6)/s(s+3) fonk.

F (s) = = . poz. reel olup olmadığını incele…
Q( s ) M 2 + sN 2 M 2 − sN 2
M 1 M 2 − s 2 N1 N 2 N1 M 2 − M 1 N 2
F ( s) = + s Kutuplar sol yarı s düzleminde ve jw
M 2 − s2N2 M 2 − s2 N2
2 2 2 2
ekseninde katsız..
M1=-w2+6 ; N1=2 ; M2= -w2 ; N2=3
M 1 M 2 − s N1 N 2
2
Çift {F ( s )} =
M 2 − s2 N2
2 2
M 1 M 2 + ω 2 N1 N 2 M1M2+ω2N1N2=(-w2+6 ) (w2)+w2.2.3=w4≥0
Re{F ( s )} = Çift {F ( s )} S = jω =
M 2 +ω 2 N2
2 2
Re{F(jw)}≥0 koşulunun sağlanması için Gerek ve yeter koşullar sağlandı..fonksiyon pozitif

reel türdendir.
M1M2+ω2 N1N2 ≥0 olması gerektiği sonucuna
varılır.
(D2)
P( s ) 2 s 4 + 7 s 3 + 11s 2 + 12s + 4
F ( s) = = 4
Q( s) s + 5s 3 + 9 s 2 + 11s + 6
M1M2+ω2 N1N2 ≥0 olması gerek
M1M2+ω2 N1N2 =(2w4-11w2+4)(w4-9w2+6)+w2(-7w2+12)(-5w2+11)
=2w8+6w6-22w4+30w2+24
x=w2 diyelim;
A(x)=2(x4+3x3-11x2+15x+12)
A(x)=2[x2(x2+3x-11)+15x+12] biçiminde ele alalım;
x≥[(53)1/2-3]/2≅2,14 için A(x)≥0

0<x<2,14 aralığı için (x4+3x3-11x2)<(15x+12)’dır.
M1M2+ω2 N1N2 ≥0 koşulunun sağlandığı görülmektedir. Fonksiyon pozitif reeldir.

(D2)
Teorem: Rasyonel bir F(s)=P(s)/Q(s) fonksiyonunun pozitif reel olabilmesi için gerek ve yeter koşul;
1. P+Q polinomunun kesin hurwitz (yani sağ yarı s düzleminde ve jw eksenin üzerinde
kökü olmaması gerek) olması
2. Re{F(jw)}≥0 olmasıdır.
Bu koşullardan her ikisinin de sağlanması gereklidir. Birinci maddede verilen koşul; özellikle payda polinomunun
köklerinin bulunmasını gerektirmeksizin sonuca gidilmesinde kolaylık sağlar.
NASIL?
Bilindiği gibi Routh-Hurwitz tablosu bu P+Q polinomu için hazırlanıp, tablonun birinci sütununa bakılır. Bu sütundaki
elemanlarda işaret değişikliği yoksa ve sıfır satır ile hiç karşılaşılmadı ise P+Q polinomu kesin-Hurwitz’dir.
Yukarıda tanımlanan yönteme denk ikinci bir yöntem de, P+Q polinomundan yararlanarak
elde edilen ψ(s) fonksiyonunun sürekli kesirlere açılımından yararlanma yöntemidir.
Sürekli kesirlere açılım: P+Q polinomunun tek kısmını çift kısmına ya da çift kısmını tek
kısmına oranlayarak (derecesi büyük olan paya gelecek şekilde)
bir ψ(s) fonksiyonu tanımlansın. ψ(s)’in payını paydasına bir adım
bölmek, kalanın tersini alarak bölmeye bir adım devam etmek ……
suretiyle elde edilen açılıma denilir.
Bu açılım ile elde edilen katsayılar (bölümler) tümü pozitif, terim sayısı da fonksiyonun
derecesine eşit ise P(s)+Q(s) kesin-Hurwitzdir. F(s) de pozitif reeldir.
MEH232 DEVRE Dr. Cihan KARAKUZU 1

SENTEZİ (D3)
Sürekli kesirlere açılım ÖRNEĞİ : N(s)=P(s)+Q(s)= s4+s3+10s2+4s+9
N(s) in çift kısmı : s4+10s2+9 ψ(s) = s4+10s2+9/ s3+4s

N(s) in tek kısmı : s3+4s
s3+4s
s4+10s2+9
s
s4+4s2
s3+4s 6s2+9
s3+3/2s (1/6)s
6s2+9 (5/2)s
6s2 1
(12/5)s Ψ (s) = s +
1 1
s+
(5/2)s 9 6 12 1
(5/2)s s+
(5/18)s 5 5
s
0 18

SENTEZİ (D3)
P( s ) 2 s 4 + 7 s 3 + 11s 2 + 12 s + 4
F ( s) = = 4 Fonksiyonu için bu yöntemleri uygulayalım……
Q( s) s + 5s 3 + 9 s 2 + 11s + 6
Teoremin 1. koşulu
P(s)+Q(s)=3s4+12s3+20s2+33s+10 12s3+23s
Routh-Hurwitz yöntemi Sürekli kesirlere açılım 3s4+20s2+10
S4 3 20 10
3s4+(23/4)s2 (1/4)s
S3 12 33 0 12s3+23s (57/4)s2+10
12s3+(160/19)s
(16/19)s
S2 14,25 10 0
(277/19)s
(57/4)s2+10
S1 24,57 0 (57/4)s2 (1083/1108)s
S0 10 (277/19)s 10
(277/19)s
(277/190)s
0
1 1
Ψ (s) = s+
4 16 1
s+
19 1083 1
s+
1108 277
s
Terim sayısı polinomun derecesi kadar 190
ve tüm katsayılar pozitif… P+Q kesin-
Hurwitz
SENTEZİ (D3)
Teoremin 2. koşulu
P( s ) 2 s 4 + 7 s 3 + 11s 2 + 12 s + 4
F ( s) = = 4
Q( s) s + 5s 3 + 9 s 2 + 11s + 6
M1M2+ω2 N1N2 ≥0 olması gerek
M1M2+ω2 N1N2 =(2w4-11w2+4)(w4-9w2+6)+w2(-7w2+12)(-5w2+11)
=2w8+6w6-22w4+30w2+24
x=w2 diyelim;
A(x)=2(x4+3x3-11x2+15x+12)
A(x)=2[x2(x2+3x-11)+15x+12] biçiminde ele alalım;
x≥[(√53)-3]/2≅2,14 için A(x)≥0

0<x<2,14 aralığı için (x4+3x3-11x2)<(15x+12)’dır.
M1M2+ω2 N1N2 ≥0 koşulunun sağlandığı görülmektedir. Fonksiyon pozitif reeldir.

SENTEZİ (D3)
Bölüm 3. 1-Kapılı LC Devrelerin Sentezi
Önce yalnız L ve yalnız C elemanlı kayıpsız ya da reaktif devrelerin devre
fonksiyonlarının kimi özelliklerini inceleyeceğiz.
3.1 Reaktans Fonksiyonları

Devrede R elemanı olmadığından s=jw için reel kısmın sıfıra eşit olacağı açıktır.
Çift{Z ( s )} s= jw = Re{Z ( jw)}
Bağıntısı uyarınca, M1M2+ω2 N1N2 =0 koşulunun sağlanması gerek;

M1 ve N1’in birlikte sıfır olamayacağı açık olduğuna göre; M1=0, N2=0 ya da M2=0,
N1=0 koşullarında bu koşul gerçekleşir. Şu halde sırasıyla;
sN M
Z ( s ) = 1 ya da Z ( s ) = 1 Biçimindeki giriş empedans fonksiyonları için bu
M2 sN 2 koşul sağlanacaktır.
Bu fonksiyonlar tek fonksiyondur. (Yani F(s)=-F(-s)’dir.) Ayrıca bu fonksiyonların s=0 ve
s=∞’da daima bir sıfır ya da kutbu bulunur.
Bu özelikleri sağlayan bir F(s) giriş fonksiyonunu ele alalım. Bu fonksiyonun s=so’da bir
sıfırı olsun !
F(s)=(s-so) K(s) yazabiliriz. F(s) tek fonk. olduğuna göre;
F(s)=-(-s-so)K(-s)=(s+so) K(-s) yazılabilir.
Buradan da s=so bir sıfır ise s=-so’da bir sıfırdır diyebiliriz. F(s)’in pozitif reel
giriş fonksiyonu olduğu düşünülürse sıfırlarının ve kutuplarının tümü jw
ekseninde olması gerekecektir.
SENTEZİ (D3)
TANIM : Aşağıda verilen koşulları sağlayan rasyonel F(s) fonksiyonuna reaktans
fonksiyonu denir.
a) Tüm kutupları jw ekseni üzerinde, katsız; reel ve pozitif rezidülü
b) Tüm w≥0 için Re{F(jw)}=0
Sonuç olarak; Yukarıda sayılan özellikleri sağlayan bir F(s) fonksiyonu LC-türü bir giriş
fonksiyonu olmaktadır.
FLC(s) biçiminde göstereceğimiz bu pozitif reel fonksiyonun aşağıda verilen türden bir
açılımı bulunmaktadır.
ko 2k i s
FLC (s) = k ∞ s +
s
+ ∑
i s 2 + ωi2
k∞ , ko , ki ≥ 0
Bu açılımdan yararlanarak LC türü bir giriş fonksiyonunun şu özellikleri sağladığını
söyleyebiliriz.
1. Tüm sıfır ve kutuplar jw ekseninde ve katsızdır. s=0 ve s= ∞’da bir kutup ya da bir
sıfır bulunur.
2. FLC(s)’in Pay ve payda polinomlarının dereceleri arasında 1 fark vardır.
3. FLC(s) tek fonksiyondur.
4. X(w) reel bir fonksiyon olmak üzere FLC(jw)=jX(w) ‘dir.
5. dX(w)/dw >0 ‘dır. Yani X(w) artan bir fonksiyondur.
SENTEZİ (D3)
Bu türden bir fonksiyonun bir sıfırından sonra bir kutup, bir kutbundan sonra da
bir sıfır gelir. Yani sıfır ve kutuplar jw ekseni üzerinde sıralıdırlar.
Söylenen bu özelliklere uygun olarak;

(s 2 + ω12 )(s 2 + ω32 ) L
F(s) = K 2 , o < ω1 < ω 2 < ω3 < ω 4
s(s + ω2 )(s + ω 4 ) L
2 2 2
ya da,
s(s 2 + ω12 )(s 2 + ω32 ) L
F(s) = K 2 , o < ω1 < ω 2 < ω3 < ω 4
(s + ω22 )(s 2 + ω 24 ) L
biçiminde fonksiyonlar FLC(s) fonksiyonları olarak karşımıza çıkacaktır.

Fonksiyonun tam olarak belirlenebilmesi için sıfır ve kutuplar ile K’nın
belirlenebileceği bir bilginin verilmesi gerekir.
ÖRNEK: Kutupları w=0, w=1000; sıfırları w=600 ve w=∞’da olan ve

w=700 için Z(jw)=j10 olan giriş empedans fonksiyonunu ve bu
fonksiyonun basit kesirlere açılımını elde ediniz.

SENTEZİ (D3)
Verilerden; (s 2 + 36.10 4 )
Z(s) = K olduğu açıktır.
s(s 2 + 10 6 )
(−49.10 4 + 36.10 4 )
Z(s) j700 = j 10 = K
j 700(−49.10 4 + 10 6 )
− 13.10 4
Z(s) j 700 = j 10 = K
j 357.10 6
j 357.10 6 − 357.10 7
K = j 10. = = 27,461.10 3
− 13.10 4
− 13.10 4
(s 2
+ 36. 10 4
)
Sonuç olarak; Z(s) = 27,461.10 3 elde edilir.
s(s + 10 )
2 6
Fonksiyonun basit kesirlere açılmış şekli

9900 17600
Z(s) = + 2 biçimindedir.
s (s + 10 6 )
SENTEZİ (D3)
LC türü empedans ya da admitans fonksiyonlarının özellikleri aynıdır.
3.2 Reaktans Fonksiyonlarının Gerçeklenmesi

3.2.1 Foster devrelerinin gerçeklenmesi
Foster devreleri genel olarak fonksiyonun basit kesirlere açılımına karşılık düşen devrelerdir.
Bu açılım giriş empedans fonksiyonuna ilişkin ise devreye FOSTER-I
giriş admitans fonksiyonuna ilişkin ise devreye FOSTER-II denir.
F(s)’in aşağıda verilen biçimdeki basit kesirlere açılımını ele alalım.
ko 2k i s
FLC (s) = k ∞ s +
s
+ ∑ s 2 + ωi2
k∞ , ko , ki ≥ 0
i
2ki/wi2 F
O
S
k∞ k∞ 1/k
o
T
2ki/wi2 1/(2ki) E
1/ko R
1
MEH232 DEVRE
1/(2ki) Dr. Cihan KARAKUZU 9
SENTEZİ (D3)
ko 2k i s
FLC (s) = k ∞ s +
s
+ ∑
i s 2 + ωi2
k∞ , ko , ki ≥ 0
1/ko 1/(2ki) 1/(2ki)

k∞
k∞ 1/ko
2ki/wi2 2ki/wi2
FOSTER II devresi

SENTEZİ (D3)
LC türü empedans ya da admitans fonksiyonlarının özellikleri aynıdır.

Foster devreleri genel olarak fonksiyonun basit kesirlere açılımına karşılık düşen devrelerdir.
Bu açılım giriş empedans fonksiyonuna ilişkin ise devreye FOSTER-I
giriş admitans fonksiyonuna ilişkin ise devreye FOSTER-II denir.
F(s)’in aşağıda verilen biçimdeki basit kesirlere açılımını ele alalım.
ko 2k i s
FLC (s) = k ∞ s +
s
+ ∑ s 2 + ωi2
k∞ , ko , ki ≥ 0
i
2ki/wi2 F
O
S
k∞ k∞ 1/k
o
T
2ki/wi2 1/(2ki) E
1/ko R
1
MEH232 DEVRE
1/(2ki) Dr. Cihan KARAKUZU 1
SENTEZİ (D4)
ko 2k i s
FLC (s) = k ∞ s +
s
+ ∑ i s 2 + ωi2
k∞ , ko , ki ≥ 0
1/ko 1/(2ki) 1/(2ki)

k∞
k∞ 1/ko
2ki/wi2 2ki/wi2
FOSTER II devresi
( s 2 + 1)
ÖRNEK: Z (s ) = Fonksiyonunu Foster türü devrelerle gerçekleyiniz.
s ( s + 2)
2

SENTEZİ (D4)
Önce fonksiyonu basit kesirlere ayıralım……
( s 2 + 1) A Bs
Z (s) = = +
s ( s 2 + 2) s ( s 2 + 2)
A( s 2 + 2) + Bs 2 = ( s 2 + 1) olmalı (2ki)/(wi2)=(1/2)/2=1/4 H
As 2 + 2 A + Bs 2 = ( s 2 + 1)
A + B = 1 1/ko=2F
 ⇒ A = 1 / 2; B = 1/2
2A = 1  1/(2ki)=1/(2.1/4)=2F
1 / 2 (1 / 2) s
Z (s) = + 2
s ( s + 2)
ko 2k s
FLC ( s ) = k∞ s + +∑ 2 i 2
s i s + ωi

SENTEZİ (D4)
Örneği Foster-II ile de gerçekleyebiliriz…. (Giriş admitans fonksiyonu ile)
1 s ( s 2 + 2)
Y (s) = = 2
Z (s) ( s + 1) s3+2s
s2+1
s s
Y (s) = s + 2 s3+s
( s + 1) s
1/(2ki)=1H
k∞=1 F
2ki/wi2= 1 F
ko 2k s
F LC ( s ) = k∞ s + +∑ 2 i 2
s i s +w i

SENTEZİ (D4)
3.2.2 Cauer devrelerinin gerçeklenmesi
Cauer devreleri ele alınan fonksiyonun empedans ya da admitans fonksiyonu
olmasına göre değişen devreler değildir. (Foster devreleri değişiyordu.)
Genel olarak fonksiyonun iki farklı sürekli kesirlere açılıma göre iki Cauer devresi
mevcuttur. Sürekli kesirlere açılıma karşılık düşen devrelerdir.
CAUER –I
1
F ( s ) = k1s + k1 k3
1
k2s +
1 F(s)=Z(s) k2 k4
k3s +
k4s + M
CAUER -II
k1 1
F (s) = +
s k2 1
+ 1/k1 1/k3
s k3 1
+ F(s)=Z(s) 1/k2 1/k4
s k4
+M
s

SENTEZİ (D4)
Fonksiyounn pay ve paydasını en yüksek dereceli terimden en küçük dereceli terime
doğru yazıp sürekli kesirlere açarsak CAUER-I;
Fonksiyounn pay ve paydasını en küçük dereceli terimden en yüksek dereceli terime

doğru yazıp sürekli kesirlere açarsak CAUER-II;
devresini elde ederiz….
s3+2s
ÖRNEK: Z(s)=(s2+1)(S2+3)/s(s2+2) s +4s +3
4 2
fonksiyonuna ilişkin Cauer türü devreleri s

s4+2s2
elde ediniz.
s 3+2s 2s2+3
1
Z (s) = s +
(1 / 2 ) s +
1 s3+3/2s (1/2)s
1
4s +
(1 / 6 ) s 2s2+3 (1/2)s
2s2
4s
1H 4H
(1/2)s 3
(½)F (1/6)F (1/2)s
(1/6)s
0

SENTEZİ (D4)
2s+s3
Z(s)=(3+4s2+s4)/(2s+s3) ile Cauer-II 3+4s2+s4
türü devreyi elde edelim… (3/2s)
3+(3/2)s2
(5/2)s2+s4
3 1 2s+s3
Z (s) = + 2s+(4/5)s3
2s 4 1 (4/5s)
+
5s 25 1
+ (5/2)s2+s4 (1/5)s3
2s 1
(5/2)s2+0
5s (25/2s)
(1/5)s3 s4
(1/5)s3
(1/5s)
2/3F 2/2F
0
5/4H 5H

SENTEZİ (D4)
BÖLÜM 3. 1-KAPILI LC DEVRELERİNİN SENTEZİ
3.1 Reaktans Fonksiyonları
3.2.2 Cauer devrelerinin gerçeklenmesi
3.2.3 Foster ve Cauer devrelerinde eleman sayısı
Foster devrelerinin ele alınan giriş empedans/admitans fonksiyonunun basit kesirlere açılımına karşılık gelen
devreler olduğunu söylemiştik.
LC türü giriş fonksiyonunun F(s)=P(s)/Q(s) biçiminde olduğunu ve n adet sonlu kutbunun, (n+1) adet de sonlu
sıfırının olduğunu varsayalım….
Bu durumda P’nin derecesi Po(s)=2(n+1) Q’nun derecesi de Qo(s)=2n+1 olacaktır. (fonksiyon tek
olduğundan s=0’da kutbu olacaktır.) Sonuç olarak fonksiyonun aşağıda verilen açılıma karşılık düşen Foster
devrelerinde eleman sayısı (2n+2)
P(s) k 2k i s
FLC (s) =
Q(s)
= k ∞s + o +
s ∑ i s 2 + ωi2
SENTEZİ (D5)
Fonksiyonun sürekli kesirlere açılımına karşılık düşen Cauer devrelerinde de eleman
sayısı sürekli kesirlere açılımdaki terim sayısına eşit olacaktır. Terim sayısı da
fonksiyonun derecesine eşit olduğuna göre;
Cauer devrelerinde de eleman sayısı (2n+2)’dir.

Fonksiyonun sıfır ve sonsuzdakilerin dışındaki sıfır ve kutupların (yani iç kritik
frekansların) sayısı yukarıda bir önceki yansıda verilen varsayımlar altında (2n+1)’dir.
Sonuç olarak Foster ve Cauer devrelerinde eleman sayısı iç kritik frekans sayısından bir
fazladır. Bu sayıda eleman bulunduran devreler minimum elemanlı (kanonik)
devrelerdir.
ÖRNEK:
1H 1H
a) Şekildeki devre minimum 1H
elemanlı bir devre
midir?
b) Bu devreye eşdeğer Cauer
I devresini elde ediniz.
1F 1F
c) Şimdiye kadar 1F
öğrendiğimiz
açılımlardan
yararlanarak bu devre
elde edilebilir mi?
SENTEZİ (D5)
Öncelikle devrenin giriş fonksiyonunu bulalım.. Giriş empedans fonksiyonunu
bulalım…..
2s 5 + 6s 3 + 3s
Z(s) = 2
(s + 1)(s 4 + 3s 2 + 1)
Görüleceği üzere iç kritik frekans sayısı beştir. Devredeki eleman sayısı iç kritik
frekans sayısından bir fazla (6 adet) ise devre kanonik yani minimum
elemanlıdır.
a) Devrede 6 eleman olduğu için devre kanonik türdendir………..
b) Cauer-I türdendevre elde edebilmemiz için (fonksiyonun paydasının derecesi

payının derecesinden büyük) Y(s)=1/Z(s)’i sürekli kesirlere açmamız gerekir…..
Açılımı yaparsak aşağıdaki matematiksel biçim elde edilir.
1
Y ( s ) = (1 / 2 ) s +
1
2s +
1
s+
1
( 2 / 3)s +
1
(9 / 2 )s +
(1 / 3 ) s

SENTEZİ (D5)
2 2/3 1/3
Bu açılıma karşılık gelen devre;
1/2 1 9/2
c) Basit ve sürekli kesirlere açılım ile verilen devreyi elde edebiliriz. Çünkü
devre Foster-I türü alt devre ile başlamakta ve Cauer türü alt devre ile
sonlanmaktadır.
Dikkat edilirse ilk iki elemanı elde edebilmek için 2ki/s2+wi2 terimi gerekli…
Eleman değerleri göz önüne alındığında bu terimin Z2(s)=s/s2+1 olmalıdır. Bu
terimi Z(s)’den çıkartarak devrenin geri kalan kısmı için giriş empedans [Z2(s)]
fonksiyonunun;
s s 3 + 2s
Z 2 (s) = Z(s) − 2 = olduğu görülür...
(s + 1) (s 4 + 3s 2 + 1)
Cauer türü devre kondansatör ile başladığından ve kondansatör paralel kolda

olduğuna göre;
Y2(s)=1/Z2(s) ‘den kis biçiminden sürekli kesirlere açılımı yapmak
devrenin geriye kalan kısmını gerçeklemeye yetecektir.

SENTEZİ (D5)
Bu sürekli kesirlere açılım ile aşağıdaki biçim elde edilir.
1 1
Y 2 (s ) = = s+
Z 2 (s ) 1
s+
1
s+
s
Z1(s) Z2(s)
1H 1H
1H
1F 1F
1F

SENTEZİ (D5)
BÖLÜM 4: 1-KAPILI RC ve RL DEVRELERİNİN SENTEZİ
4.1 Cauer Dönüşümleri
R ve C’den oluşmuş 1-kapılı devrede, devrenin (N) çevre empedans

matrisinin terimleri Rij+1/Cijs biçiminde olacaktır.
N devresindeki direçlerin yerine aynı değerde L elemanların konulması
ile elde edilen devreye N' diyelim.
N' devresine ilişkin çevre empedans matrisi terimleri
1
Zç′(s) = [Rijs + ] biçiminde olacaktır.
Cijs
1
Zç′(s) = [s(R ij + 2
] Bu eşitlikten yararlanarak;
C ijs
Zç′(s) = sZç(s 2 ) eşitliğini elde edebiliriz.

SENTEZİ (D7)
Böylece verilen bir RC devresinden, R=L olacak biçimde, LC
devresine;
Z LC (s) = Z RC (s) s→s2 × s dönüşümü ile geçilebilir.
LC devresinden RC devresine de;
1 dönüşümü ile geçilebilir.
Z RC ( s ) = × Z LC ( s )
s s →s
2
RL türü bir devre için de; devredeki dirençlerin yerine değeri 1/R olan
C elemanları konulduğunda elde edilen LC devresinin çevre empedans
matrisi terimleri aşağıdaki biçimde olacaktır.
 R ij  1
′
Zç (s) = L ijs + [ 1
 = R ij + L ijs = Zç(s )
s  s
2
s
2
]

SENTEZİ (D7)
Böylece verilen bir RL devresinden, C=1/R olacak biçimde, LC
devresine; 1
Z LC (s) = Z RL (s) s→s2 × dönüşümü ile geçilebilir.
s
LC devresinden RL devresine de;
Z RL (s) = s × Z LC (s) s2 →s dönüşümü ile geçilebilir.
Bulduğumuz bu dönüşüm bağıntılarından ZRL(s) ve ZRC(s)

fonksiyonlarının özelliklerinin aynı olmadığı görülebilir. Buna
karşın;
1 1 Eşitliklerinden yararlanarak, ZLC(s) ve
Z RL (s) = = s× YLC(s) fonksiyonlarının özelliklerinin
YRL (s) YLC (s) s2 →s aynı olması nedeniyle ZRC(s) ile YRL(s)
1 1 fonksiyonlarının özelliklerini aynı olduğu
YRL (s) = = × YLC (s) s2 →s sonucuna varırız.
Z RL (s) s
SENTEZİ (D7)
4.2 RC Türü Giriş Empedans Fonksiyonlarının Özellikleri
(RL Türü Giriş Admitans Fonksiyonlarının Özellikleri)
ko 2k i' s
Z LC (s) = k ∞ s +
s
+ ∑
i s 2 + ωi2
Şeklinde basit kesirlere açılım idi.
Bu açılıma
1
Z RC (s) = × Z LC (s) Cauer dönüşümünü uygularsak;
s s 2 →s (2ki’=ki ve wi2=σi alarak)
ko ki
Z RC (s) = k ∞ +
s
+ ∑
i s + σi
açılımı elde edilir.
ZRC(s) ile YRL(s) aynı özellikte olduğundan;

ko ki
YRL (s) = k ∞ +
s
+ ∑ i s + σi
olacaktır.
Verilen bu açılım ve LC’den Cauer dönüşümleri de düşünülerek,
RC türü giriş empedans (RL türü giriş admitans) fonksiyonlarının
aşağıda verilen özellikleri sağladığı sonucuna varılır.
SENTEZİ (D7)
• Sıfır ve kutuplar reel
ZRC(σ)
eksen üzerinde ve
sıralı
• ZRC(σ)- σ eğrisi daima ZRC(0)
azalan eğilimlidir.
ZRC(∞)
• ZRC(∞)< ZRC(0)
• Sıfıra yakın kritik
frekans bir kutup, σ
sonsuza yakın kritik
frekans ise bir sıfırdır
(ilk kutup s=0’da, son sıfır ise
s= ∞’da olabilir)
•Kutuplarındaki rezidüleri pozitiftir.
SENTEZİ (D7)
4. 3 RC Türü Giriş Admitans Fonksiyonlarının Özellikleri
(RL Türü Giriş Empedans Fonksiyonlarının Özellikleri)
ko 2k i' s
Z LC (s) = k ∞ s +
s
+ ∑ i s 2 + ωi2
Şeklinde basit kesirlere açılım idi.
1 1 1
Bu açılıma Z RC (s) = = ×
YRC (s) s YLC (s) s 2 →s
Cauer dönüşümünü uygularsak;
YRC (s) = s × YLC (s) s2 →s (2ki’=ki ve wi2=σi alarak)
ki s
YRC (s) = k ∞ s + k o + ∑ i s + σi
açılımı elde edilir.
YRC(s) ile ZRL(s) aynı özellikte olduğundan;

ki s
Z RL ( s ) = k∞ s + ko + ∑ olacaktır.
i s + σi
RC türü giriş admitans (RL türü giriş empedans) fonksiyonlarının

aşağıda verilen özellikleri sağladığı sonucuna varılır.
SENTEZİ (D7)
• Sıfır ve kutuplar reel eksen
üzerinde ve sıralı YRC(σ)
• YRC(σ)- σ eğrisi daima

artan eğilimlidir.
YRC(∞)
• ZRC(∞)> ZRC(0)
YRC(0)
• Sıfıra yakın kritik
frekans bir sıfır,
sonsuza yakın kritik σ
frekans ise bir
kutupdur (ilk sıfır s=0’da,
son kutup ise s= ∞’da olabilir)
•Kutuplarındaki rezidüleri negatiftir.
•YRC(s)/s’in kutuplarındaki rezidüleri pozitiftir.
SENTEZİ (D7)
YRC(s) fonksiyonuna ilişkin olarak verilen
ki s
YRC (s) = k ∞ s + k o + ∑
i s + σi
açılım bir basit kesirlere açılım değildir. Bu açılım

YRC(s)/s fonksiyonuna ilişkin basit kesirlere açılımın
s ile çarpılması sonucu elde edilir.
Bu sebeple; RC türü bir giriş admitans (RL trü giriş

empedans) fonksiyonunana ilişkin yukarıda verilen
türden bir açılım elde edilirken, YRC(s)/s
fonksiyonuna ilişkin basit kesirlere açılım elde
edilerek s ile çarpılması gerekmektedir.

SENTEZİ (D7)
4.4 RC ve RL Türü Devrelerin Sentezi
4.4.1 Foster-I tipi sentez
ko ki ki s
Z RC (s) = k ∞ +
s
+ ∑
i s + σi
Z RL (s) = k ∞ s + k o + ∑
i s + σi
O
S
k∞ k∞
T
ki/σi ki
1/ko ko
1/(ki) ki/σi
ki/σi ki
k∞ 1/k k∞ 1/k
o o
1/(ki) ki/σi

SENTEZİ (D8)
4.4.2 Foster-II tipi sentez
ko ki ki s
YRL (s) = k ∞ +
s
+ ∑
i s + σi
YRC (s) = k ∞ s + k o + ∑
i s + σi
k∞ O
1/k∞ 1/ko S
1/ko 1/(ki) ki T
1/ki
ki/σi
σi/ ki
1/(ki) 1/ki
1/k∞ 1/ko 1/k∞ 1/ko
σi/ ki
ki/σi

SENTEZİ (D8)
4.4.3 Cauer tipi sentez
LC türü devreler için gösterilenden farkı yoktur…

Burada yalnızca bazı sürekli kesirlere açılım terimleri reel
çıkacaktır..
Cauer tipi sentezi bir örnek fonksiyon üzerinde gösterelim…
s + 4s + 3
2
Z(s) = 2 Z (s ) = 1 +
1
s + 2s 1 1
s+
4
2 1
4+
1
1
s
6
½ 1/6

SENTEZİ (D8)
4.5 RLC Devrelerinin Sentezi
• Şimdiye kadar ele aldığımız yöntemlerden yararlanarak
RLC devrelerinin sentezi de yapılabilir.
ÖRNEK: Z(s)=(6s3+4s2+42s+20)/(9s2+6s) fonksiyonunu gerçekleştiren Foster ve Cauer
türü devreleri elde ediniz.
2 42s + 20
Z (s) = s+ 2
3 9s + 6s
6s 3 + 4s 2 + 42s + 20 9s 2 + 6s
2 A B
Z (s) = s + +
6s 3 + 4s 2 (6/9)s 3 9 s s + (2 / 3)
0 + 0 + 42s + 20 As + (2 / 3) A + 9 Bs ≡ 42 s + 20
s ( A + 9 B ) + (2 / 3) A ≡ 42 s + 20
A = 30 ; B = 12/9 = 4/3

SENTEZİ (D8)
2
2/3
2 10 4/3
Z(s) = s + +
3 3s s + (2 / 3) 3/10
3/4
Foster türü devre
Cauer türü devre

2/3 (42.42)/72
2 1
Z(s) = s +
3 3 1
s+ 2 3/14 3/35
14 42 1
+
72 3 s
35
SENTEZİ (D8)
BÖLÜM 5: 2 KAPILI DEVRELERİN SENTEZİ
•2 kapılı devre sentezi G21(s), z21(s), y21(s) …..gibi devre fonksiyonundan yapılabileceği gibi,
•y11(s)- y12(s), …. gibi fonksiyon çiftlerinden de sentez yapılabilir.
•Bu derste 2 kapılı devrelerin basamaklı türden devrelerle sentezlenmesi incelenecektir.
Transmisyon sıfırı: G21(s), z21(s), y21(s) …..gibi transfer devre fonksiyonlarının sıfırları
transmisyon sıfırı olarak adlandırılır.
•Transmisyon sıfırları (frekansları) 2 kapılı devreye uygulanan sonlu ve sıfırdan farklı
bir giriş için devre çıkışının sıfır olduğu frekanslardır.
•Basamaklı türden devre için;

seri kollardaki elemanların empedans fonksiyonlarının kutuplarında
paralel kollardaki elemanların empedans fonksiyonlarının sıfırlarında
transmisyon sıfırları bulunur…
•2 kapılı devre sentezinin sorunu; y22(s)- y21(s), z22(s)- z21(s), y11(s)- y12(s), z11(s)- z12(s) gibi devre
fonksiyonuçitlerinin birlikte gerçekleştirilmesidir.
• Ele alınan giriş ve transfer fonksiyonlarının aynı olduğundan, giriş (giriş ya da çıkış kapısına ilişkin
olabilir) fonksiyonundan hareketle 1 kapılı devre sentezliyormuş gibi 2 kapılı devre sentezi yapılabilir.
Bu sentezi yaparken ele alınan giriş fonksiyonunun sıfırları ile transmisyon sıfırlarının çakıştırılması
gerekir. Bu yöntem sıfır kaydırma yöntemi olarak adlandırılır.

(D9_D10)
Bazı devre fonksiyonları için özel bir hal olarak transmisyon sıfırları s=∞ ya da s=0’da
bulunabilir. Bu durumda transmisyon sıfırlarının gerçekleştirilmesinde Cauer I-II
devrelerinden yararlanılır.
5.1 Dirençle Sonlandırılmış LC Devrelerinin Sentezi
Bu tür devreler pasif süzgeçlerin gerçeklenmesinde genellikle kullanılan bir devre modelidir.
+ Vo ( s ) − y21
+ G (s) = =
v LC R=1Ω vo V ( s ) 1 + y22
P(s)
- G (s) = biçiminde ise;
Q( s)
LC fonksiyonlarının özellikleri düşünüldüğünde, P(s) ya tek ya da çift polinom olması gerektiğini biliyoruz.
Bu nedenle fonksiyonun pay ve paydasını tek ve çift kısımları olarak yazdığımızda olası iki durum karşımıza
çıkar. M sN1
G(s) = 1 G (s) =
M 2 + sN 2 M 2 + sN 2
M 1 / sN 2 sN1 / M 2
G(s) = G (s) =
1 + M 2 / sN 2 Ya da 1 + sN 2 / M 2
− y21 = M 1 / sN 2 − y21 = sN1 / M 2
y22 = M 2 / sN 2 y22 = sN 2 / M 2
(D9_D10)
5.2 Sıfır Kaydırma Yöntemi
• Bu yöntem herhangi bir kapıya ilişkin giriş fonksiyonundan hareketle 2 kapılı devre sentezi
yapılırken, transmisyon sıfırları ile giriş fonksiyonunun sıfırlarının çakıştırılması için kullanılır.
• Yöntem basamaklı devrelerin elde edilmesinde kullanılır.
• Bu derste RC devrelerine uygulanması üzerinde yoğunlaşacağız.
• RC giriş fonksiyonlarının sıfırlarının kaydırılmasında üç işlem uygulanır.
1. ZRC(s)’den kp.ZRC(∞) bileşeninin çekilmesi (kp<1)

ZRC(σ)
Sıfırların sonsuza kaydırılması
Sıfır kaydırma elemanı ZRC(0)

kpZRC(∞)
kpZRC(∞) ZRC(∞)
R1 s=-1/(R1.C1)
ZRC deki sıfırı
gerçekleyen
elemanlar
C1

(D9_D10)
2. YRC(s)’den kp.YRC(0) bileşeninin çekilmesi (kp<1)
YRC(σ)
Sıfırların sıfır noktasına kaydırılması YRC(∞)

kpYRC(0)
YRC(0)
R1
Sıfır kaydırma elemanı
C1 σ
YRC
1/kpYRC(0) s=-1/(R1.C1)
deki sıfırı
gerçekleyen
elemanlar

(D9_D10)
3. ZRC(s) ya da YRC(s) fonksiyonlarından kutbun bir kısmının çekilmesi çekilmesi (kp<1)
ZRC(s)
Sıfırların bir kutba doğru kaydırılması
k ZRC(0)
kp i
Sıfır kaydırma elemanları s + σi
ZRC(∞)
kpki/σi
s
R1 s=-1/(R1.C1)
ZRC 1/kpki deki sıfırı
gerçekleyen
elemanlar
C1

(D9_D10)
s ( s + 1 / 2)
ÖRNEK: Açık devre gerilim transfer fonksiyonu G 21 (s) =
( s + 1)( s + 3)
olan basamaklı türden
bir RC devresi ile gerçekleştiriniz.
− y21 dir. Bu eşitlikten yararlanarak, verilen fonksiyonun pay ve paydasını RC türü
Gad ( s ) =
y22 admitans fonksiyonunun özelliklerini de göz önünde bulundurarak uygun bir
yardımcı polinoma bölersek..
s ( s + 1 / 2) ( s + 1)( s + 3)
− y21 = , y22 = fonksiyonları elde edilir.
( s + 2)( s + 4) ( s + 2)( s + 4)
Transmisyon sıfırları s=0 ve s=-1/2 ‘dır. y22 fonksiyonunun sıfırlarını (s=-1, s=-3) transmisyon
sıfırlarına kaydırmamız gerekmekte. Önce s=-1/2 sonra s=0’ı gerçekleyelim…….
y22 − ki s = −1 / 2
= 0 ⇒ k i = 5 / 21
5 ( s + 1 / 2)(16 s + 46)
y22 = +
21 21( s 2 + 6 s + 8) za’nın s= -1/2’deki
rezidüsü
ya
21( s 2 + 6 s + 8) ‘nın s=-1/2’deki kutbunu
za =
( s + 1 / 2)(16 s + 46) çekelim.
ki 21(152 s + 500)
za − = zb = (k i = 441 / 152)
s + 1/ 2 ( s + 1 / 2)(16 s + 46)
(D9_D10)
1
yb = ise yb − ki = 0 ⇒ k i = 6992 / 10500
zb s =0
6992 65816 s
yb − = yc =
10500 5,25(152 s + 500)873
1 34,81
zc = = 10.58 +
yc s
Yaptığımız işlemlerle çıkış kapısına ilişkin elde

ettiğimiz admitans giriş fonksiyonunu;
441/76i
5 1 10,58 1/34,81 2
y22 = +
21 441 / 52 + 1 1
s + 1/ 2 6992 1
+
10500 10,58 + 34,81 152/441
s 1,5
21/5
biçiminde elde ettik. Buradan kolayca basamaklı

1´ 2´
türden devreyi gerçekleyebiliriz.

(D9_D10)
BÖLÜM 6 : AKTİF DEVRE SENTEZİ
• Fiziksel olarak gerçekleştirilebilen devre fonksiyonlarının kutupları

sol-yarı s düzlemindedir.
•RC devrelerinin devre fonksiyonlarının kutupları negatif reel eksen
üzerindedir. Bu sebeple RC devreleri ile karmaşık kutuplar
gerçeklenememektedir.
•RLC devrelerinin devre fonksiyonlarının sol yarı s düzleminde
karmaşık kutupları bulunabilmektedir. Ancak, RLC ile sentez
kısıtlıdır. Örneğin pozitif reel olmayan giriş fonksiyonu 1-kapılı bir
RLC ile gerçeklenememektedir.
•Karmaşık kutupları gerçeklemek için endüktans elemanlarının
kullanılma gereği göze batmaktadır.

(D11)
ANCAKKK !!!
Endüktans;
•doğrusal olmayan davranış sergilemesi
•alçak frekanslar için fiziksel büyüklüğünün ve
maliyetinin artması
gibi nedenlerle kullanılmaktan kaçınılan elemandır.
Pasif RLC devrelerinin sentezindeki kısıtlamaları gidermek ve
endüktans elemanının sağladığı özellikleri sağlamak amacıyla
AKTİF elemanların kullanılması gerekmektedir.
En önemlisi de aktif elemanların tüm devre teknolojisinde
gerçeklenebilmesi……..
(D11)
Aktif elemanlar doğrusal olmayan karmaşık
elemanlardır. Bu nedenle sentez yönteminin
geliştirilmesi için bu elemanların basit matematiksel
bağıntılarla tanımlanan ideal modelleri
kullanılmaktadır.
AKTİF DEVRE SENTEZİ
Devre modelinin önceden seçildiği yöntemler
Ayrıştırma yöntemi
Katsayıları eşleştirme yöntemi
Devre modelinin önceden seçilmediği yöntemler

(D11)
6.1 Devre Modelinin Önceden Seçildiği Yöntemler
Devre modeli önceden seçilir; bu modelin analizinden yararlanarak aktif
devre sentezi sorunu, ya pasif devre sentezine ya da doğrusal olmayan bir
denklem takımının çözümüne indirgenir.
6.1.1 Ayrıştırma Yöntemi
Önceden seçilen devre modelinin analizinden faydalanarak modelin
içindeki pasif alt-devrelerin elemanlarının belirlenmesi yöntemidir.
Teorem: P(s) reel katsayılı bir polinom, Q(s) kökleri negatif reel
eksende olan bir polinom olmak üzere;
P(s)/Q(s) fonksiyonu iki biçimde ayrıştırılabilir.
P (s )
a) = Z ARC − Z BRC P o (s ) ≤ Q o (s )
Q (s )
P (s )
b) = Y RCA
− Y RCB
P o (s ) ≤ Q o (s ) + 1
Q (s )

(D11)
Teorem gereği, verilen polinom ile uygun derece koşulunu sağlayan bir yardımcı
polinom seçilir. Bunların oranı olan rasyonel fonksiyon daima iki empedans ya da
iki admitans fonksiyonunun farkı biçiminde ayrıştırılabilir.
• Hakim devre modeli ile akım transfer fonksiyonunun gerçeklenmesi

Y2
Bu devre modelinden
a µ α(s)=Io(s)/Ii(s)’in gerçeklenmesi
RC için sırası ile şu işlemler
ii Y1 io yapılmalıdır.
(y21)
► α(s) devrenin analizinden
bulunmalı
a K.a.k Va.Y1-Va.(1-µ).Y1=Ii Io
=
−µ y 21 Va
-Io=y21.(µVa)+y22.0 I i [Y1 - (1 - µ)Y2 ] Va

(D11)
► α(s)’in P(s)/Q(s) biçimi teoremde verilen biçimde ayrıştırılır.
µ>1 için (µ=2) ayrıştırma yapalım…
P(s) I o −2 y 21 R(s) yardımcı polinomu belirlenmeli…

= =
Q(s) I i Y1 - Y2
R o (s ) ≤ Q o (s ) + 1 Koşulunu sağlayan bir R(s) belirlenmeli…
P(s) Q(s)
= −2 y 21 ; = YRC
a b
- YRC = Y1 - Y2
R (s) R (s)
P(s)
y 21 = - ; Y1 = YRC
a
; Y2 = YRC
b
2R (s)
Böylece, α(s)’den aktif devre sentezi pasif devre sentezine indirgenir.…

(D11)
6.1 Devre Modelinin Önceden Seçildiği Yöntemler
Devre modeli önceden seçilir; bu modelin analizinden yararlanarak aktif
devre sentezi sorunu, ya pasif devre sentezine ya da doğrusal olmayan bir
denklem takımının çözümüne indirgenir.
6.1.1 Ayrıştırma Yöntemi
Önceden seçilen devre modelinin analizinden faydalanarak modelin
içindeki pasif alt-devrelerin elemanlarının belirlenmesi yöntemidir.
Teorem: P(s) reel katsayılı bir polinom, Q(s) kökleri negatif reel
eksende olan bir polinom olmak üzere;
P(s)/Q(s) fonksiyonu iki biçimde ayrıştırılabilir.
P (s )
a) = Z ARC − Z BRC P o (s ) ≤ Q o (s )
Q (s )
P (s )
b) = Y RCA
− Y RCB
P o (s ) ≤ Q o (s ) + 1
Q (s )

(D12)
Teorem gereği, verilen polinom ile uygun derece koşulunu sağlayan bir yardımcı
polinom seçilir. Bunların oranı olan rasyonel fonksiyon daima iki empedans ya da
iki admitans fonksiyonunun farkı biçiminde ayrıştırılabilir.
• Hakim devre modeli ile akım transfer fonksiyonunun gerçeklenmesi

Y2
Bu devre modelinden
a µ α(s)=Io(s)/Ii(s)’in gerçeklenmesi
RC için sırası ile şu işlemler
ii Y1 io yapılmalıdır.
(y21)
► α(s) devrenin analizinden
bulunmalı
a K.a.k Va.Y1+Va(1-µ).Y1=Ii Io
=
−µ y 21 Va
-Io=y21.(µVa)+y22.0 I i [Y1 - (1 - µ)Y2 ] Va

(D12)
► α(s)’in P(s)/Q(s) biçimi teoremde verilen biçimde ayrıştırılır.
µ>1 için (µ=2) ayrıştırma yapalım…
P(s) I o −2 y 21 R(s) yardımcı polinomu belirlenmeli…

= =
Q(s) I i Y1 - Y2
R o (s ) ≤ Q o (s ) + 1 Koşulunu sağlayan bir R(s) belirlenmeli…
P(s) Q(s)
= −2 y 21 ; = YRC
a b
- YRC = Y1 - Y2
R (s) R (s)
P(s)
y 21 = - ; Y1 = YRC
a
; Y2 = YRC
b
2R (s)
Böylece, α(s)’den aktif devre sentezi pasif devre sentezine indirgenir.…

(D12)
H
ÖRNEK: α(s) =
s 2 + 3s + 3
Fonksiyonunu Hakim devre modeli ile gerçekleyelim.
P(s)
α(s) = Q(s) belli…Şu halde Ro(s)≤Qo(s)+1’e uygun bir R(s) yardımcı
Q(s) polinomu seçelim…
R(s)=(s+1) olsun….
P(s)
R (s) Q(s) s 2 + 3s + 3 Q(s)/R(s) 2s + 3
α(s) = ⇒ = ⇒ = 1+
Q(s) R (s) s +1 s s(s + 1)
R (s)
Q(s) 3 −1 Q(s) s
= 1+ + ⇒ = (s + 3) −
sR (s) s s +1 R (s) s +1
−2 y 21 Şu halde; Y1=(s+3) ; Y2=s/(s+1)

α(s) = idi..
Y1 − Y2
−P(s) −H
y 21 = idi.. ⇒ y 21 = ' dir...
2R (s) 2(s + 1)
(D12)
Biz RC türünden aktif devre sentezlediğimize göre; bu örneğimiz için
(s + 1 / 2)
y 22 = seçebiliriz. Çünkü YRC’nin sıfıra yakın kritik frekansı sıfırdır.
(s + 1)
y21’in s=∞’da bir adet transmisyon sıfırı vardır… Bu nedenle y22 Cauer ile basamaklı
türden elde edilebilir.
1
z 22 = 1 +
Y2 1
2s +
2F 1Ω 1
1Ω 1Ω
2
ii 1/3 Ω 2F io
2F
Y1
(D12)
• Mitra devre modeli ile gerilim transfer fonksiyonunun gerçeklenmesi
YB YF
vi YD vo
YA YE
YC
Devrenin analizinden;
YA (YB + YD + YF ) − YB (YA + YC + YE ) elde edilir.
G (s) =
YF (YA + YC + YE ) − YE (YB + YD + YF )
Bu eşitlikte (YA + YC + YE ) = (YB + YD + YF ) alırsak; G(s)
YA − YB
G (s) = biçimine dönüşür.
YF − YE
Bu biçimde verilen fonksionun pay ve payda polinomlarını uygun bir yardımcı
polinoma bölerek YA, YB, YF ve YE iki uçlularını bulabiliriz.

(D12)
(s 2 + 2)
ÖRNEK: G (s) = 2 fonksiyonunu Mitra devre modeli ile gerçekleyelim.
s + 0,1s + 1,2
Yardımcı polinom olarak (s+1)’i seçelim….
YA = s + 2
s +2
2
3s  3s
= s+2−  YB =
s +1 s +1 s +1
 YF = s + 1,2 Sonucuna ulaşabiliriz
s + 0,1s + 1,2
2
2,1s 
= s + 1,2 − 2,1s
s +1 s + 1  YE =
s +1
Yöntemdeki koşul….(!) (YA + YC + YE ) = (YB + YD + YF ) idi.
Bu koşulu düzenleyerek YD-YC=(YA-YB)-(YF-YE) yazabiliriz. Bu ifadeden de YD ve YC
belirlenebilir.
−0,1s + 0,8 0,9s
YD - YC = (YA - YB ) - (YF - YE ) YD - YC = = 0,8 −
s +1 s +1
  3s    2,1s 
YD - YC = (s + 2) −   − (s + 1,2) −   YD = 0,8
  s + 1    s + 1 
0,9s
(s + 2) − (s + 0,1s + 1,2)
2 2 YC =
YD - YC = s +1
s +1
(D12)
YF
YB
YD
10/12 Ω
1/3 Ω 3F
1F
vi 5/4Ω vo
½Ω
10/21 Ω 21/10 F
10/9 Ω
1F
9/10 F
YE
YA
YC

(D12)
6.2 KATSAYILARI EŞLEŞTİRME YÖNTEMİ
•Devre modeli ve modeldeki pasif ve aktif alt devrelerin birbirleri ile ne biçimde bağlandığından
öteye devre elemanlarının birbirleri ile bağlantıları net olarak verilir.
•Yöntemin ilk adımı devrenin analizidir. Gerçekleştirilmesi istenen devre fonksiyonu devre
parametrelerince elde edilmelidir.
•İkinci adımda, analizle bulunan devre fonksiyonu ile verilen (gerçekleştirilmek istenen) devre
fonksiyonundaki s’li terimlerin katsayıları birbirlerine eşit kılınır ve devrenin tasarım denklemleri
elde edilir.
•Sonuç olarak; bu yöntemle sentez, genelde doğrusal olmayan bir denklem sisteminin pozitif reel bir
çözümünün bulunmasına indirgenmiş olur.
•Elde edilen denklem sistemindeki bilinmeyenler (yani devre elemanlarının değerleri ) denklem
sayısından fazladır. Bu da bazı devre elemanları için önceden değer verilmesine olanak sağlar.
Böylece çözüm için kayda değer bir serbestlik sağlanır.
ÖRNEK: Sallen-Key1955 Devresi : İkinci dereceden alçak-geçiren türden bir gerilim transfer
fonksiyonunun sentezi
H
G (s) =
s 2 + b1s + b o

(D13)
Devreyi analiz ederek devredeki elemanlar cinsinden
G(s) bulalım.
Op-amp’ın girişindeki a düğümü gerilimi için; Va=V2/K diyebiliriz. Aynı

düğüm için Kirchhoff’un akın kanunundan;
V2 / K sC 1
+ [(V2 / K ) − Vb ]G 2 = 0 ⇒ Vb = ( 2 + )V2
1 / sC 2 KG 2 K
Devrenin b düğümü için Kirchhoff’un akın kanunundan;
Sallen-Key Devre modeli (Vb − V1 )G1 + (Vb − V2 / K )G 2 + (Vb − V2 )sC1 = 0 elde edilir.
Yukarıda Vb için bulunan denklem, bu denklemde yerine yazılır ve
düzenlenirse;
V2 KG1G 2
= 2
V1 s (C1C 2 ) + s(G1C 2 + G 2C1 − KG 2C1 + G 2C 2 ) + G1G 2
G1G 2
H Eşleştirme K
G (s) = 2 V2
=
C1C 2
bulunur....
s + b1s + b o V1 G G G  GG
s + s  2 (1 − K ) + 1 + 2  + 1 2
2
 C2 C1 C1  C1C 2
G1G 2 G2 G G G1G 2
H=K ; b1 = (1 − K ) + 1 + 2 ; bo =
C1C 2 C2 C1 C1 C1C 2
Sonucuna ulaşılır…Eşitliklerden görüleceği üzere bilinmeyen eleman değeri sayısı denklem sayısından fazladır.
Örneğin C1 ve C2 için önceden birer değer seçerek, R1 ve R2 dirençlerinin değerleri denklemlerden elde edilebilir.

(D13)
ÖRNEK: Anday1975 Devresi : Üçüncü dereceden band-geçiren türden bir gerilim transfer
fonksiyonunun sentezi
− Hs
G (s) =
s3 + b 2s 2 + b1s + b 0
i- i+=0
v-
GG i-=0
− 2 s
C 2 C3 v+ io io=G(v+-v-)
G (s) = i+
G G GG G Gα G G Gα
s3 + ( 1 + 2 )s 2 + ( 1 2 + 1 )s + 1 2
C1 C3 C1C3 C1C 2 C1C 2C3
Devrenin analizi sonucu
bulunan devre fonksiyonu
Sonucuna ulaşılır…Eşleştirme yapılarak devredeki elemanların değerleri bulunabilir.
Örneğin C1, C2 ve C3 için önceden birer değer seçerek, G1 ve G2 iletkenliklerinin değerleri denklemlerden bulunur.

(D13)
6.3 DEVRE MODELİNİN ÖNCELİKLE SEÇİLMEDİĞİ YÖNTEMLER
•Bir devre modelinin ya da devrenin önceden seçimi kolay değildir.
Deneyim ve uygulama bilgisi gerektirir.
•Katsayıları eşleştirme yöntemi ise devre fonksiyonunun derecesi
arttıkça karmaşıklaşan bir yöntemdir. Genellikle ikinci dereceden devre
fonksiyonlarına uygulanır….
•Devre modelininin öncelikle seçilmediği yöntemlerde tutulan yol
kullanılacak aktif eleman türüne göre değişebilmektedir.
•Bu bölümde işaret-akış diyagramı yöntemi ele alınacak, örneklerle
açıklanmaya çalışılacaktır.
6.3.1 İŞARET-AKIŞ DİYAGRAMI YÖNTEMİ
Bu yöntemle sentez, ele alınan devre fonksiyonuna ilişkin bir diyagramın elde
edilmesine, bu diyagramdan da aktif devreye geçişe dayanmaktadır.
•Önce, kimi alt devreler ele alınmakta, bu alt devrelerin analizi yapılarak bu devreye
ilişkin bir işaret-akış diyagramı elde edilmektedir.
•Gerçeklenmek istenen devre fonksiyonuna ilişkin işaret-akış diyagramı, bu alt
devrelerin işaret-akış diyagramlarının bir mantıklı bir şekilde birleştirilmesinden
oluşturulur.
•Bu işaret-akış diyagramından dönüşüm kuralları ile aktif devreye geçilir.
(D13)
ÖRNEK: Kerwin, Huelsman, Newcomb1967
Yöntem integral alıcı ve çift girişli toplayıcı alt-devrelerine dayalıdır.

1
− vo
R
C
vi RCs
vi vo
v1(-)
G1(-)
V1(-) − R f G 1( − )
Rf
Gm(-) − R f G (m− )
vm(-)
Vm(-) -
vo
V1(+) + vo G 1( + )
G1(+) v1(+)
(+)
[1 + R f G (T−) ]
GT
m
Gk(+)
G (−)
T
= ∑G (−)
i
G (k+ )
(+)
[1 + R f G (T−) ]
i =1
GT
Vk(+) k
G (+)
T = ∑G
i =1
(+)
i
vk(+)

(D13)
• Yukarıda verilen integral ve çift-girişli toplayıcının işaret akış diyagramlarından da
görüleceği üzere, bu alt devrelerden yararlanarak ele alınan bir gerilim transfer
fonksiyonunun gerçeklenebilmesi için, bu devre fonksiyonuna ilişkin olarak elde
edilecek işaret-akış diyagramındaki dal transmitanslarınının (aktarganlarının) –k/s
ve ±k biçiminden olması yeter bir koşuldur.
• Şimdi bu yöntemle ikinci dereceden bir G(s)’e ilişkin işaret diyagramının dal
aktarganlıklarının yukarıdaki türden işaret-akış diyagramına karşılık düşürülmesine
çalışalım….
a1 a 0 Bu ifadenin paydası, Mason kazanç bağıntısı

a2 + + 2
a 2 s + a 1s + a 0
2
s s uyarınca G(s)’e ilişkin işaret akış diyagramının
G (s) = 2 =
s + b 1s + b 0 b b determinantıdır. Bu determinantı sağlayacak bir alt
1 + 1 + 20
s s diyagram, şekilde gösterildiği biçimde elde edilebilir.
-1/s -1/s
Yanda verilen bu diyagrama,
Mason kazanç bağıntısı
uyarınca (ΣTk∆k ) G(s)’in payını b1
sağlayacak biçimdeuygun ileri
yollar eklenirse G(s)’in işaret-
akış diyagramı elde edilmiş -bo
olur.
Bu diyagram aşağıdaki şekilde

verilmiştir.
(D13)
a2
Verilen bu diyagram ve entegral
alıcı ve çift-girişli toplayıcının
-a1 işaret-akış diyagramından
1 -1/s -1/s yararlanarak, G(s) gerilim
vi ao vo transfer fonksiyonunu
b1 gerçekleyen aşağıdaki şekilde
verilen aktif RC devresine
geçilebilir.
a1 a0
a2 + + 2 -bo
G (s ) = s s
b1 b0 Fonksiyonuna ilişkin bir işaret-
1+ + 2 G1
s s akış diyagramı 1= (1+ RG3 )
G1 + G2
G2
b1 = (1+ RG3 )
G1 + G2
R
bo = RG3
C1 C2
1 1
R3
R9 1= =
- R8 R8C1 R9C2
+
vi R6 G4
R1 a2 = (1+ R6G7 )
R2 R7 G4 + G5
- vo G5
+ a0 = (1+ R6G7 )
R4 G4 + G5
R5
a1 = R6G7

(D13)
BÖLÜM 7 : NORMALİZASYON
Uygulamada kullanılan eleman ve frekans değerlerine göre elde edilen devre
fonksiyonlarındaki katsayılar uygun olmayan değerlerde olacaktır. Örneğin
aşağıda verilen bir kapılının empedans fonksiyonu….
1
1 − 1′ uçlarına ilişkin Zˆ (s),
100
ˆZ(s) = 10 ŝ + 6,25.10 ŝ + 3906

-10 2 -4
Pratik değerli
1,6.10-9 16.10-6 10 -12 ŝ 2 + 39,06
1’
Eğer, bu devreye frekans ve genlik normalizasyonu uygulanırsa, aşağıda
verilen devre fonksiyonuna ulaşılır.
1 s2 + s +1
Z(s) = 2
Normalleştirilmiş
s +1
değerli 1 1
1’
Pekiyi ! Bu normalleştirme işlemi nasıl yapılır?

(D14)
7.1 Pasif Devrelerde Normalizasyon
7.1.1 Genlik (Empedans) Normalizasyonu
Ele alınan devrede rüm R, L ve 1/C değerlerini pozitif (1’den büyük ya da küçük) bir A
sabiti ile bölünmesi ile yapılır. Bu durumda her bir elemanın genlik normalizasyonlu
empedansı, R Ls 1 olur.
Z R (s) = , Z L (s) = , Z C (s) =
A A ACs
1 1 
Normalleştirilmiş devrenin çevre empedans matrisinin terimleri tipik olarak,  R + Ls + 
biçiminde olacaktır. Bu matris n×n boyutlu ise, determinantı ve 1. temel A Cs 
n n −1
kofaktörü, 1 ˆ 1 ˆ
∆ =   ∆, ∆ 11 =   ∆11 olur.
A A
∆ : normalleştirilmemiş (pratik) devrenin çevre empedans matrisinin determinantı
∆ˆ : normalleştirilmiş devrenin çevre empedans matrisinin determinantı
∆ 11 : ∆' nın (1,1) kofaktörü
∆ˆ 11 : ∆ˆ ' nın (1,1) kofaktörü
∆
Normalleştirilmiş devrenin giriş empedansı Z(s) = biçiminde elde edildiğinden,
∆11 Ç
1 ∆ ˆ 1
Z(s) = = Ẑ(s) olur. Sonuç olarak, her bir elemanın empedansı A’ya bölündüğünde,
A ∆ˆ 11 A giriş empedans fonksiyonu da A’ya bölünmektedir.
(D14)
∆ 11 ∆ˆ 11
Giriş admitans fonksiyonu ise; Y(s) = =A = AŶ (s) eşitliğine göre, A ile çarpılmış olmaktadır.
∆ ∆ˆ
Görüleceği üzere, farklı boyuttaki determinantların oranı olarak belirlenen devre
fonksiyonları genlik normalizasyonundan etkilenmektedir. Aynı boyuttaki determinantların
oranı olarak elde edilen bir devre fonksiyonu ise genlik normalizasyonundan
etkilenmeyecektir. Örneğin gerilim transfer fonksiyonu….
ˆ (s)
G 21 (s) = G 21
7.1.2 Frekans Normalizasyonu

Normalleştirilmemiş (pratik) devrede, frekans terimini B pozitif sabiti ile bölerek yapılır.
1
s= ŝ alınır. Bu durumda,
B ZR (ŝ) = R
ŝ
ZL (ŝ) = Lŝ = LB = Lf s olur.
B
1 1 1 1
ZC (ŝ) = = =
Cŝ CB ŝ Cf s
B
Lf ve Cf frekans normalizasyonlu eleman değerleridir.

(D14)
7.1.3 Genlik ve Frekans Normalizasyonu
Yukarıda açıklanan iki yöntem birlikte uygulanır. Sonuçta elde edilen değerler aşağıdaki
tabloda verildiği gibi olur.
Normalleştirilmiş Pratik değerler Açıklama
değerler
Direnç (R) R R̂ = A.R Frekanstan
etkilenmez
Bobin (L) L A
L̂ = L
B
Kapasite (C) C 1
Ĉ = C
AB
Giriş Genlik
ŝ
empedans Z(s) Ẑ = A.Z( ) normalizasyonun
fonksiyonu B dan etkilenir
Gerilim Genlik
transfer G21(s) ŝ normalizasyonun
fonksiyonu Ĝ 21 = G 21 ( ) dan etkilenmez
B
İlk yansıda ele aldığımız örnek devrede yapılan normalizasyon için A=100, B=107/1,6
(D14)
7.2 Aktif Devrelerde Normalizasyon
7.2.1 Genlik normalizasyonu
Devreye ilişkin gerilim transfer fonksiyonunun devredeki elemanlar cinsinden ifadesine

bakılarak A çarpanı ya da böleni belirlenir.
Yandaki devre; R1=R2=0.01 Ω ve C1=C2=1 F

değerleri ile,
20 000
G (s) = 2
s + 100s + 10 000
fonksiyonunu gerçeklemektedir. Görüldüğü gibi
burada eleman değerleri pratiğe uygun değildir.
Devrenin devre elemanları cinsinden G(s) ine
baktığımızda, R ve C’lerin çarpım biçiminde
K olduğunu görürüz. R’leri A kadar
Vo (s) R 1 R 2 C1 C 2 büyüttüğümüzde ve C’leri aynı oranda
G (s) =
Vi (s)  1 1 (1 − K )  1 küçülttüğümüzde RC çarpımları değişmez…G(s)
s 2 + s + + +
 R 1 C1 R 2 C 1 R 2 C 2  R 1 R 2 C1 C 2 de değişmez. A=107 alırsak;
C1=C2=0.1 µF , R1=R2=100 KΩ pratik
değerleri için bu G(s)’i sağladığı sonucuna
varırız.
(D14)
7.2.2 Frekans normalizasyonu
Ele alınan normalleştirilmiş devre fonksiyonunda s yerine s/B konulursa, kesim frekansı B
rad/s olan devre fonksiyonu elde edilir. Bu dönüşümün bir aktif RC devresinin elemanlarında
yol açacağı değişikliği inceleyelim…
Örnek olarak, bir önceki başlıkta kullanmış olduğumuz devre fonksiyonu ele alalım….
K
20 000 s R 1 R 2 C1 C 2
G (s) = 2 ⇒ G( ) = 2
s + 100s + 10 000 s= s B  s   s  1 1 (1 − K )  1
B   +   + +  +
 B   B   R 1 C 1 R 2 C1 R 2 C 2  R 1 R 2 C 1 C 2
K Görüleceği üzere, C’lerin ( ya da

R 1R 2C1C 2
R’lerin) değerlerinin B katsayısı ile
s B2
G  = bölüneceği ortaya çıkmaktadır.
 B  
 1 1 (1 − K )  1
C’leri B oranında küçültmek pratiğe
s 2 + s + +  +
 R 1C1 R 2C1 R 2C 2  R 1R 2C1C 2
daha uygundur. İlgilendiğimiz bu
 B B B  B2
devre için tüm C’leri B katsayısı
oranında küçülterek, devrenin frekans
karakteristiği B oranında kaydırılmış
C1=C2=0.1/B µF , R1=R2=100 KΩ pratik değerleri için olmaktadır.
bu G(s)’in kesim frekansı B rad/s olacaktır.
(D14)
ÖRNEK: Şekilde verilen alçak-geçiren süzgeç devresinin kesim frekansı 1 rad/sn’dir. Bu
filtrenin kesim frekansının 1 KHz, yük direncinin de 600 Ω olması isteniyor. Bu isteği
gerçekleyen eleman değerlerini bulunuz.
75/133 Ω 1Ω Çıkıştaki direnç değeri
+ 600 Ω olması için
3/38 Ω A=28.600/39’luk bir
Aktif
361/15 F 14/15 F 7/39 F
v2 genlik normalizasyonu
Eleman 39/28 Ω
yapmalıyız.
-
1 rad/s= 1/2π Hz’dir.

Frekansı 1 KHz
Şu durumda direnç değerlerini A ile çarparak,
yapmak için B=
kondansatör değerlerini ise A×B’ye bölerek istenenleri
2π.1000’lik frekans
gerçekleyen değerlere ulaşırız.
normalizasyonu
243 Ω 430 Ω yapmalıyız.
+
34 Ω
8,92 µF 0,345 µF
Aktif 66,5 nF
Eleman 600 Ω

(D14)
8.2 İkinci dereceden alçak-geçiren türden kazanç fonksiyonuna ilişkin….
1 İle ifade edilen fonksiyonu ele alalım….

G (s) =
s 2 + as + b Bu fonksiyonun karmaşık iki kutbu vardır. Doğru akımda (f=0, w=0) G(s)’in değeri 1/b olur.
Doğru akımda, dB cinsinden genlik 20 log(1/b)’dir. Frekansın çok üyük değerleri için G(s)
1/s2’ye yaklaşır. Bu durumda dB cinsinden genlik,
1
20 log = −40 log ω olmaktadır. Bu da frekansın her 10 kat artmasına karşılık -40 dB’lik bir zayıflaması
( jω) 2 demektir. (-40 dB/dekad)
G(s)’in genliğinin hangi frekansta maksimum olduğu aranacak olursa,

d 1 a2
= 0 eşitliğinden << 1 koşulu altında ω ≅ b frekansında genliğin maksimum olduğu bulunur.
dω − ω2 + jaω + b 2b
Bu frekans “kutup frekansı”dır. (wp=√ b)…. Bu frekansta dB cinsinden genlik,
1
G ( jω) ω= = 20 log Demekk ki kutup frekansında G(s) alacağı genlik değeri, en büyük
( j b ) 2 + ( ja b ) + b
b
genlik değeri olacaktır. Bu değer de
1  1 
= 20 log 20 log  olacaktır. Bu değerden 20 log 1/b’yi çıkartırsak
− b + ( ja b ) + b  a b )  tepenin f=0’daki değerden ne kadar yüksek
 
olduğunu buluruz. Bu değer kutbun kalite değer
1  1  katsayısı olarak adlandırılır. Değeri de….
= 20 log = 20 log 
ja b )   b
 a b)  Qp = → kutup değer parametresi
a
MEH232 Devre Sentezi Dr. Cihan Karakuzu 1
(D15)
G ( jω) ωp = b ve b
Qp =
 1  a
20 log 
 a b)  3 dB
  b Eşitliklerinden yararlanarak, G(s)’i aşağıda verilen
20 log
a biçimde ifade edebiliriz.
1
20 log
b 1 1
G (s) = =
s 2 + as + b ωp
s2 + s + ωp
2
−40 dB/dekad
Qp
Genlik (dB)
G ( jω)
Q p = 10
Qp = 5
1 ω
ω p (1 − ) ωp ω p (1 +
1
)
2Q p 2Q p
Genlik (dB)
Qp = 2
Çeşitli Qp değerleri için G(s)’in genliğinin w/wp oranı ile
değişimi şekilde verildiği gibidir. Görüleceği üzere Qp>5 için
genliğin maksimum olduğu frekans kutup frekansı olmaktadır.
Diğer taraftan s = j(ω m ω p )
Q p = 0,707
p
2Q p
Noktaları için genliğin, s=jwp noktasına ait maksimum genliğin 3
dB altında olduğu görülür. Böylece 3dB ‘band genişliği”nin ω / ωp
B=wp/Qp=a olduğu ortaya çıkar.
1

(D15)
8.3 Yaklaşıklık sorunu
•Yaklaşıklık sorunu, geçirme ve söndürme banlarına ilişkin tolerans sınırları içinde kalmak koşuluyla istenen
frekans karakteristiklerini sağlayan sistem fonksiyonlarının elde edilmesi olarak tanımlanabilir.
•Bu derste, yaklaşıklık sorunu yalnız alçak geçiren türden karakteristik için ele alınacaktır.
•Frekans dönüşümlerinden yararlanarak yüksek-geçiren, band-geçiren ve band durduran süzgeç
karakteristiklerinin elde edilmesi mümkündür.
2
G ( jω )
n=1 Yandaki şekilde verilen türden normalleştirilmiş frekans
1 n=2
karakteristiğini sağlayacak bir fonksiyon aradığımızı düşünelim….
n=3
Aranılan fonksiyon 0 ≤ w ≤ 1aralığında 1’e , w >ws için de 0’a
yaklaşmalıdır. Bu koşulları sağlayacak biçimde fonksiyon seçim
0,5
yöntemlerinden iki tanesi inlecenecektir. Butterworth ve Chebyshev
yaklaşıklığı
ω
ωp = 1 ωs
8.3.1 Butterworth Yaklaşıklığı
2 1
•Bu yaklşıklık için seçilen fonksiyona Butterworth fonksiyonu denir ve yandaki genel biçimdedir. F( jω) =
•Bu yaklaşıklık sonucunda elde edilen payda polinomuna “Butterworth polinomu”, fonksiyonun 1 + ω2 n
sentezi sonucu elde edilen devreye de “Butterworth süzgeçi” denir.
•Bu yaklaşıklık geçirme söndürme bandlarındaki tolerans sınırlarından yararlanarak n
parametresinin bulunmasını gerektirir.
•Bulunan n istenen sınırları sağlayacak en küçük n değeri olmalıdır. n büyüdükçe geçirme ve
söndürme bandlarındaki yaklaşıklık iyileşir.

(D15)
n parametresi belirlendikten sonra F(s)=1/Q(s) fonksiyonunun elde edilmesinie çalışılır.
2 2
Q(s) = 1 + ω 2 n w 2 =− s 2
= 1 + (−s 2 ) n olması nedeniyle Q(s) ' nin kökleri
1 + (−s 2 ) n = 0 denkleminin çözümünden bulunur.
2
Q(s) = Q(s).Q(-s)' dir. Q(s)’in kökleri ise Q(-s)’in köklerinin orijine göre simetrikleridir. Bulmak isediğimiz
süzgeç fonksiyonunun kutupları sol yaı s düzleminde olmalıdır. Bu sebeple |Q(s)|2’nin
kölerinden sol yarı s-düzleminde olanlar alınır ve Q(s) belirlenir.
1 + (−s 2 ) n = 0 denkleminin kökleri ise;

j
2 k −1 π ÖRNEK: Üçüncü dreceden (n=3) Butterworth
sk = e n 2 n çift ise polinomununun kökleri birim daire üzerinde şekilde
2k π ' dir
j n tek ise görüldüğü verildiği gibidir.
sk = e n 2 j
s1 = −Cos(60) + jSin (60)

s 2 = −1
Bu kökler birim daire üzerinde π/n radyan
s 3 = −Cos(60) − jSin (60)
aralıklarla bulunurlar… Bu durumda π
1 3
3
σ s1 = − +j
2 2
∏ (s − s ) , s sol yarı s düzlemindeki kökler

s 2 = −1
Q(s) = j j 1 3
j
s3 = − − j
2 2
Q(s) = (s − s1 )(s − s 2 )(s − s 3 )
1 1
F(s) = = olacaktır. 1 3 1 3
∏ (s − s )
Q(s) = (s + − j )(s + + j )(s + 1)
Q(s) j
2 2 2 2
j
 1 3 
Q(s) = (s + ) 2 − ( j ) 2  (s + 1)
 2 2 
1
Q(s) = (s 2 + s + 1)(s + 1) ⇒ F(s) =
(s + s + 1)(s + 1)
2

(D15)
ÖRNEK: Butterworth yaklaşıklığı ile şekilde
verilen karakteristiği sağlayan G(s) fonksiyonunu 2 1
bulunuz. G ( jω) = eşitliğinden;
1 + ω2 n
1
≥ ( 0,9 ) 2
olmalı...(n ≥ 2,52)
2 1 + 0,75 2n
G ( jω )
1
≤ (1 / 15) 2 olmalı...(n ≥ 3,91)
1 1+ 2 2n
0 ,9 Koşullarından n =4 olarak bulunur.
1
15 ω
0 , 75 2 [rad/s]
n Butterworth polinomu
1 (s+1)
2 (s2+1,41s+1)
G(s)=1/(s2+0,76s+1) (s2+1,84s+1) 3 (s2+s+1) (s+1)
4 (s2+0,76s+1) (s2+1,84s+1)
Olarak belirlenir…
5 (s2+0,61s+1) (s2+1,61s+1) (s+1)

(D15)
Yukarıda açıklanan tasarım, wp=1 köşe frekansındaki maksimum zayıflamanın 3 dB olduğu
durum için geçerlidir. Zayıflamanın herhangi bir Amax (dB) değeri için tasarım yapılıyorsa;
Butterworth fonksiyonu 2 1 biçiminde alınır.. Bu durumda,
F( jω) =
1 + εω2n
10 log(1+ε)=Amax eşitliğinden yararlanarak, ε parametresi, ε=100,1Amax-1 ile bulunur.Söndürme

bandına ilişkin veriden yararlanarak da ws söndürme bandı köşe frekansı, Amin minium zayıflama olmak
üzere,  100,1A − 1  min
log 
 ε 
n= Eşitliği ile n bulunur.
2 log ωs
Bu durumda, bir önceki yansıda verilen Butterword polinomlarının katsayıları k çarpan farkı oranında
fark edecektir. 1
 1  2n
k = 
ε
1 
F(s) = 3dB zayıflama için 
s n + b n −1s n −1 + b n −2s n −2 + L + b1s + 1 
Butterworth fonksiyonları
kn
F(s) = n A min dB zayıflama için 
s + k.b n −1s n −1 + k 2 .b n −2s n −2 + L + k n −1.b1s + k n 

(D15)
2 1
ÖRNEK: Butterworth yaklaşıklığı ile şekilde G 21 ( jω) =
verilen karakteristiği sağlayan normalleştirilmiş G(s) 1 + εω2 n
fonksiyonunu bulunuz.
Bağıntısı uyarınca normalleştirilmiş köşe frekansı wp=1 için
2 yazılan
G 21 ( j ω )
10 log(1 + ε) = 0,5 ⇒ ε = 100,1.0,5 − 1 ⇒ ε = 0,122
1 A max = 0 . 5 dB
A min = 12 dB
 100,1.12 − 1 
log 
 0 .122  ⇒ n = 1,73 ⇒ n = 2 seçilir.
ω n=
2 log 4
100 400 ikinci dereceden normalleştirilmiş
1
Butterworth fonksiyonu
s 2 + 1,41s + 1
Bulunan bu fonksiyon, söndürme bandı köşe 1
frekansında 15 dB zayıflama sağlar.. Bu,  1  4
istenilenden 3 dB daha fazla bir zayıflama k =   = 1,69 çarpan farkıyla ele alınırsa;
 0 ,12 
sağlandığını göstermektedir.
2,85
(sebebi ?) G 21 (s) = 2
s + 2,38s + 2,85

(D15)
8.4 Frekans Dönüşümleri
Buraya kadarki derslerde,yaklaşıklık sorununu alçak-geçiren süzgeç
(AGS)karakteristiklerinde ele aldık. Bu derste, yüksek geçiren (YGS), band
geçiren (BGS) ve söndüren (BSS) süzgeçlere yaklaşıklığın nasıl ele uygulanacağı
incelenecektir. Bu amaçla,
•Önce, tanımlanacak frekans dönüşümünden yararlanarak verilen YGS, BGS ya da

BSS karakteristiklerinden AGS karakteristiğine nasıl geçileceği…
•Sonra, elde edilen AGS karakteristiği için (önceki iki derste açıklanan yöntemlerle)
belirlenen yaklaşıklık fonksiyonun, {G(s)} YGS, BGS ya da BSS’ karakteristiklerine
yaklaşan fonksiyona nasıl dönüştürüleceği…
incelenecektir.
Yukarıda ifade edilen iki aşamalı dönüşümlerin sırasıyla YGS, BGS ve

BSS’e uygulanmasını açıklayalım….

(D16)
8.4.1 Yüksek Geçiren Süzgeçler için Frekans Dönüşümleri
Yüksek geçiren Alçak geçiren
G ( jω ) G ( jΩ )
1 A max
1
A max
A min Karakteristik A min
dönüşümü
ω Ω
ωs ωp Ωp =1 Ω s = ωp / ωs
Butterworth AGS
veya fonksiyonunun
Chebyshev elde edilmesi
ile
Frekans dönüşümü
G YGS ( s ) = G AGS ( p ) p = ω p G AGS ( p )
s

(D16)
Örnek: Amin=15 dB, Amax=3 dB, wp=1000, ws=500 ile tanımlanan YGS’e ilişkin yaklaşıklık
fonksiyonunu Butterworth yaklaşıklığından yararlanarak elde ediniz.
Yüksek geçiren Alçak geçiren
G ( jω ) G ( jΩ )
1 1
3 dB 3 dB
15 dB Karakteristik 15 dB
dönüşümü
ω Ω
500 1000 Ωp =1 Ωs = 2
Butterworth AGS
ile fonksiyonunun
n=3 elde edilmesi
G YGS ( s ) = G AGS ( p ) p = 1000
s Frekans
s 3 1
G YGS ( s ) = G (p) =
[( p 2 + p + 1)( p + 1)]
AGS
[( s 2 + 10 3 s + 10 6 )( s + 10 3 )] dönüşümü

(D16)
8.4.1 Band Geçiren Süzgeçler için Frekans Dönüşümleri
(simetrik türden süzgeçler için w1w2=w3w4 )
Band geçiren Alçak geçiren

G ( jω ) G ( jΩ )
1 1
A max A max
dönüşümü
ω Ω
ω1 ω2 ω4 Ωp =1
ω − ω3
ω3 Ωs = 4
ω 2 − ω1
B = ω 2 − ω 1 (band genişliği) Butterworth AGS
veya fonksiyonunun
ωo = ω 1 ω 2 (geçirme bandı merkezi) Chebyshev elde edilmesi
ile
G BGS ( s ) = G AGS ( p ) p = ( s 2 + ωo2 ) Frekans dönüşümü

G AGS ( p )
Bs

(D16)
8.4.1 Band Söndüren Süzgeçler için Frekans Dönüşümleri
(simetrik türden süzgeçler için w1w2=w3w4)
Band söndüren Alçak geçiren

G ( jω ) G ( jΩ )
1 1
A max A max
dönüşümü
ω Ω
ω3 ω4 ω2 Ωp =1
ω − ω1
Ωs = 2
ω1
ω4 − ω3
B = ω 2 − ω 1 (band genişliği) Butterworth AGS
veya fonksiyonunun
ωo = ω 3 ω 4 (geçirme bandı merkezi) Chebyshev elde edilmesi
ile
G BSS ( s ) = G AGS ( p ) p = Bs Frekans dönüşümü

G AGS ( p )
( s 2 + ω o2 )

(D16)
Örnek: Amin=50 dB, Amax=0,25 dB, w1=2π.200, w2=2π.1000, w3=2π.400, w4=2π.500ile
tanımlanan BSS’e ilişkin yaklaşıklık fonksiyonunu Chebyshev yaklaşıklığından yararlanarak
elde ediniz.
Alçak geçiren
Band söndüren
G ( jω ) G ( jΩ )
1 1
0 . 25 dB 0 , 25 dB
50 dB Karakteristik
dönüşümü 50 dB
2π 500
ω Ω
2π 400
2π 200 2π1000 Ωp =1 Ωs = 8
1
F( jω) =
1 + ε 2 C n (ω)
2
Chebyshev AGS
10 log(1 + ε ) = 0,25 ⇒ ε = 0,252
2 ile fonksiyonunun
[ ]
10 log 1 + ε 2 C n (8) = 50 ⇒ C n (8) ≅ 1250
2
n=3 elde edilmesi
C 2 (8) = 2.8 2 − 1 = 127  1, 01

n = 3 G (p) =
C 3 (8) = 4.83 − 3.8 = 2024 > 1250 [( p 2 + 0 , 76 p + 1, 33 )( p + 076 )]
AGS

(D16)
1, 01
G (s ) = G (p) Bs =
[( p 2 + 0 , 76 p + 1, 33 )( p + 076 )]
BSS AGS p=
s2 + ωo 2 p=
5026 s
2
s + 7895683

(D16)

Devre Sentezi Dersleri Hepsi Butun

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Devre Sentezi Dersleri Hepsi Butun

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MEH232 DEVRE SENTEZİ

T=4 U=0 L=0 KREDİSİ=4

2003/2004 BAHAR YARI YILI

MEH232 Devre Sentezi Dr. Cihan KARAKUZU 1

MEH232 Devre Sentezi Dr. Cihan KARAKUZU 2

• Bölüm 8 : SÜZGEÇ DEVRELERİ VE YAKLAŞIKLIK SORUNU

MEH232 Devre Sentezi Dr. Cihan KARAKUZU 3

• DEVRE SENTEZİ : S karmaşık • Devre özellikleri rasyonel bir

Devrenin gerçekleştirilmesinde ilk iş, gerçeklenebilen devre fonksiyonlarının

MEH232 Devre Sentezi Dr. Cihan KARAKUZU 4

b (s − so1 )(s − so 2 )L(s − so m ) bm ∏ (s − s

sonlu ve sıfırdan farklı ises=spi F(s) rasyonel fonksiyonun k

Sıfır ve kutuplar fonksiyonu belirledikleri için “kritik frekanslar” olarak adlandırılırlar.

MEH232 Devre Sentezi Dr. Cihan KARAKUZU 5

1.2 Öz Frekanslar ve Karakteristik Polinomlar

I(s)=1 olması nedeniyle Z(s)=V(s) olur. Z(s)=F(s) ise +

N devresine birim-dürtü geriliminin uygulandığını, çıkışın i(t) olduğunu i(t)

k katlı bir kutba ilişkin devrenin öz çözümünde

2.1 Kuadratik Biçimler

Tanım: A=[aij] reel kare matris, X= =[xi] (genel

 a11 a11 L a1n   x1  Teorem: Reel ve simetrik bir A matrisinin kesin

MEH232 Devre Sentezi Dr. Cihan KARAKUZU 1

Görüleceği üzere z matrisi simetrik değil…..!

Eşitliği yazılabilir. N devresinin (n-1) adet eleman bulundurduğu 2 2 2

Vk = Rk I1 Sonucuna varılır.. Bu eşitliklerden:

Verilen bu tanıma eşdeğer olarak aşağıdaki teoremdeki koşullar elde edilir.

Teorem: Rasyonel bir F(s) fonksiyonunun pozitif reel olabilmesi için;

Koşullarının sağlanması gerek ve yeter.

Teorem: F(s)=P(s)/Q(s) biçimindeki bir fonksiyonunun pozitif reel olabilmesi için;

a) P(s) ve Q(s) polinomlarının tüm katsayıları reel ve aynı işaretli olmalı,

MEH232 Devre Sentezi Dr. Cihan KARAKUZU 4

MEH232 Devre Sentezi Dr. Cihan KARAKUZU 5

Pay polinomunun tek kısmı

s4+3s3+2s2+s+6 M= s4+2s2+6 ; N= 3s2+1

P ( s ) M 1 + sN 1 M 2 − sN 2 ÖRNEK: F(s)=(s2+2s+6)/s(s+3) fonk.

Re{F(jw)}≥0 koşulunun sağlanması için Gerek ve yeter koşullar sağlandı..fonksiyon pozitif

x≥[(53)1/2-3]/2≅2,14 için A(x)≥0

M1M2+ω2 N1N2 ≥0 koşulunun sağlandığı görülmektedir. Fonksiyon pozitif reeldir.

MEH232 Devre Sentezi Dr. Cihan KARAKUZU 7

MEH232 DEVRE Dr. Cihan KARAKUZU 1

N(s) in çift kısmı : s4+10s2+9 ψ(s) = s4+10s2+9/ s3+4s

MEH232 DEVRE Dr. Cihan KARAKUZU 2

x≥[(√53)-3]/2≅2,14 için A(x)≥0

M1M2+ω2 N1N2 ≥0 koşulunun sağlandığı görülmektedir. Fonksiyon pozitif reeldir.

MEH232 DEVRE Dr. Cihan KARAKUZU 4

3.1 Reaktans Fonksiyonları

Bağıntısı uyarınca, M1M2+ω2 N1N2 =0 koşulunun sağlanması gerek;

Söylenen bu özelliklere uygun olarak;

biçiminde fonksiyonlar FLC(s) fonksiyonları olarak karşımıza çıkacaktır.

ÖRNEK: Kutupları w=0, w=1000; sıfırları w=600 ve w=∞’da olan ve

MEH232 DEVRE Dr. Cihan KARAKUZU 7

Fonksiyonun basit kesirlere açılmış şekli

3.2 Reaktans Fonksiyonlarının Gerçeklenmesi

1/ko 1/(2ki) 1/(2ki)

MEH232 DEVRE Dr. Cihan KARAKUZU 10

3.2 Reaktans Fonksiyonlarının Gerçeklenmesi

1/ko 1/(2ki) 1/(2ki)

MEH232 DEVRE Dr. Cihan KARAKUZU 2

MEH232 DEVRE Dr. Cihan KARAKUZU 3

MEH232 DEVRE Dr. Cihan KARAKUZU 4

MEH232 DEVRE Dr. Cihan KARAKUZU 5

Fonksiyounn pay ve paydasını en küçük dereceli terimden en yüksek dereceli terime

fonksiyonuna ilişkin Cauer türü devreleri s

MEH232 DEVRE Dr. Cihan KARAKUZU 6