Ikinci Diinya

Savasi
SAVA~IN NEDENLERi
5

ASKERi HARE KAT

6

SAVA~IN DUNYAYA YAYILMASI

7

i~BiRLici

VE DiRENi~
8

MUTTEFiKLERiN SAVA~I
1942-1945
9

PAsiFi,K CEPHESi SAVA~ oucu

10

SAVA~IN SONUe;LARJ PROPAGANDA VE GOZE4"jM

12

YENi GUe; DEN YALTA'DAN POTSD DUNYANIN YENi

13

iKiNCi DUNYA

SAV

Yenmts ylkllm/~ bir

Avrupa 7939'da

beslevu:
7945 te sana eren ikinci Diinve Sava?1 insenltk tarihinin
1

pa'da Birinci DUnya Sava§l'nda olmeyip sag kalanlar bu sava§ln H)) olmasuu dilemi§lerdi. Ama oyle olmadt. firmi yll sonra, Hitler, Almanya'nzn «ya§am alamsan ancak sava§la saglanabilecegini one siirerek 1 Eyliil1939'da Avrupa'da yeni bir saoas ba§lattl ve bu sava§ iusa siirede biitiin diinyaya yaYlldl. fahudi halkznzn soyklnma ugradlgl ve ilk niikleer silabm kullanzldlgl tarihteki bu en kanll ve en barbar sava§zn sonunda, Almanya'nzn ba§lnl fektigi Mihver kuvvetleri yok edildi.
~

gordiigi)

vehset
vtkittun

ve

dotugu oldu.

SAVA~IN
Ikinci Dunya Savasi'rnn iki nedeni vardir: 1914-1918 Savasi'na son veren, 1919 ve 1923 'te imzalanan bans antlasmalannda yapilan hatalar ve 1929 ekonomik bunalimi. Gercekten de yeni Dunya Savasi oncelikle, Birinci Dunya Savasr'nda yenilenlerin yam sira, bansi kesin olarak sagladiklanrn sanan galip ulkelerin dii§ kinkhklanndan da kaynaklanrrnstir. Almanya, Versailles Anrlasmasr'ru.Rendisini savasm baslamasmdaki sorumlulugu tek yanh olarak ustlenmeye, insani ve maddi zararlan karsilamak iizere, 1975' e kadar uzanan bir bore takvimi uyannca ezici bir «tazrninat» odemeye, doguda topraklannm bir bolumiinii birakmaya ve banda egemenliginin simrlandmlmasma boyun egmeye (Ren

NEDENLERi
Bolgesi'nin askerden armdmlmasi) mahkum eden bir dikta olarak gordu. Avusturya-Macaristan Imparatorlugu parcalandi ve Fransa, dort yuzyildan beri savasugi Habsburg Imparatorlugu 'nun yikmtilan ustunde iki devlet kurdu: Cekoslovakya ve Yugoslavya. Bunlar kisa bir siire soma, Polonya ve Romanya ile birlikte asm milliyetciligin odagi durumuna geldiler. Almanya'yi kusatmaya ve yeni yayilma emellerini engellemeye yonelik bu kucuk iilkeler mozayigi, Baskan Wilsorr'm 8 Ocak 1918'de Amerikan Kongresi'ne sundugu ve bansm temelleri olarak kaleme almmis «On Dort ilkesi»nde onaylanan, halklann kendi geleceklerine kendilerinin karar vermesi hakki ilkesine gorunuste uygun dusmekteydi: ger-

-4 -

cekteyse bu yeni devletler, haklan gormezden gelinecek veya cignenecek azinlrklar banndirmaktaydi. Avrupa' daki bu yeni dengenin cifte giivencesine gelince (Fransa-ingiltere- Amerika anlasmasi, Milletler Cemiyeti), Baskan Wilson'un bu alandaki taahhiitlerinin onaylanmasi icin gerekli olan ucte ikilik cogunlugun Amerikan Kongresi' nde .saglanamadigr 19 Mart 1920'den sonra gecerliligini yitirdi. italya'da herkesin 1919 ve 1920 anlasmalanyla ulkenin yara aldigmi dusiindugti bir ortamda, Mussolini 1922' den baslayarak iktidan ele gecirdi: Italya'ya gore, AvusturyaMacaristan ve Yugoslavya ile yapilan antlasmalar, itilaf Devletleri'nin 26 Nisan 1915'de Italya'yi US;lii Ittifak'tan ayirdikIan sirada verdikleri sozlere uymuyordu. Almanya'nm Pasifik Okyanusu'ndaki topraklannm tiimunii alamayan ve Asya'da, Cin'de ve Sibirya'daki yayilmasmm engellendigini goren Japonya, hizla, asm bir nufusu banndirmak zorunda kalan takimadalarda geleneksel uygarliguun sikrsugim ortaya koyan milliyetci ve fasist doktrinlere yoneldi, Bu arada, Hitler 1933'te, issizlik, siyasi siddet, yikima donusmtls bir enflasyonun ekonomik ve sosyal sonuclannm icten ice kemirdigi Almanya'da iktidara gelmeyi basardi. Amaci, Versailles Antlasmasi'ru silip atmak ve Almanya'mn nufus artl§l icin gerekli «ya§am alam»m saglamakti: bu nedenle yeniden silahlanma, hem si-

yasi degisim icin gerekli kosullan hazirlayacak hem de bunalima bir cozum getirecektir. Onceleri tek basma olan Hitler (cunku Mussolini, 1934'te Sansolye Dollfuss 'un oldurulmesinden sonra, Almanya'nm Avusturya'ya el koymasma karstdir), Etiyopya olaymda ingiltere ve Fransa'rnn baskisiyla karsilasan Italya'yi kendi tarafmacekmeyi basardi. Bundan sonra da «Rom a-Berlin Mihveri»nin (buna, daha sonra, Japonya da katilacaktir) girisimleri basladi: Ren bolgesinin yeniden askeri i§gali, Franco guclerinin yamnda Ispanya'ya yapilan yogun mudahaleler (1936), Avusturya'nm ilhaki Anschluss, Mart 1938), Cekoslovakya'run parcalanmasr (Munih, Eylul 1938), sonra Alman protektorasi haline getirilmesi (Mart 1939). Boylece butun bunlara tepkisiz kalan Batidemokrasilerine karst fasist bir cephe olustu. Sonra, Hitler Dantzig Koridoru'nda hak iddia etmeye baslayinca Fransa ve ingiltere Polonya'ya giivence verdi. Ama bu giivence, ancak SSCB 'yi de kapsamasi ve Polonya'nm Rus guclerine kendi topraklanndan gecisine izin vermesiyle bir ise yarayabilirdi. Gorusmelerde ortaya cikan guclukler, Stalin'i politikasim degistirmeye ve Almanya ile bir saldirmazhk pakn imzalayarak (23 Agustos 1939) zaman kazanmaya yoneltti; bu paktm gizli tutanaklannda Estonya, Letonya ve Polonya'nm yansi SSCB egemenligine verilmekteydi.

Sivil kaY'plar Bu seveste belki de insenltk tarihinde ilk kez sivil kevtp sevis! asker keviplerden fazla oldu.

ASKfEKi
Hitler 23 Mayis'ta kurmaylanna Polonya'run isgali anlamma gelen FallWeissm (<<Beyaz Dururn») uygulanma tarihini bildirir: 1 Eyliil 1939'da saat 4.45'te Alman birlikleri Polonya topraklanna girer. Mihver savasi (1939-1942) Alman genelkurmaymda, 1938'den sonra ortaya cikan cok sayida karst goruse karsm, Hitler, Almanya'yi savasa sokar: bircok uzman, Reich'm silahlanmasmm henuz tamamlanrnadigun ve 1943/45'ten once bir Avrupa savasiru kaldiramayacagmi dusiinmekteydi. Hitler ise, savasi altmis yasmda degil elli yasmdayken yapmayi secti ve kimi cesur stratejik basanlanyla, bu kararhligi ilk baslarda onu goruntiste hakh cikardi. ve teknik ustunlugunden cesaret alan Wehrmacht, Polonya Ordusu'nu iiS;hafta icinde ezdi. Polonya, SSCB ve Almanya arasmda paylasildi (28 Eyli.il). Ikinci bir cepSayisal

IHAREKAT
he sakmcasmi boylece ortadan kaldrran Almanya, butun gucunu banya yigma firsan buldu. Tahkimatlanna (Maginot Hatti) guvenen Miittefikler, Almanlan durdurabileceklerini ve silahlanma konusunda yitirdikleri zamam telafi edeceklerini ve uygulanan deniz ablukasmm Almanya'yi silah birakmaya zorlayacagmi hesaplamaktaydilar. 19391940 kisi, yalruzca SSCB 'nin Finlandiya'ya karst duzenledigi zorlu seferle gecti (30 Arahk-12 Mart). 9 Nisan'da, Almanya Danimarka'yi, ardmdan Fransiz ve ingilizlerden olusmus bir birligin Narvik'e cikarma yaptigi Norvec'i isgal etti. 10 Mayis 1940'ta, Alman birlikleri birden Hollanda ve Belcika'ya saldirdi: 14 Mayis'ta Hollanda Ordusu teslim oldu, 28' indeyse teslim olma sirasi Belcika Ordusu 'na geldi. 13 Mayis'ta Alman tanklan Sedan yakmlannda Fransa smmru deldi, ardmdan da kuzeye yonelerek Fransiz-Ingi-

Hitler ve Niirnberg'de Wehrmacht asker/eri

- 5-

Her ortamda sava~ lkinci Dunv» sava!jl karat deniz ve havada kissee her ortamda tiim siddet! i/e vesend:

liz guclerini cembere ahp etkisiz hale getirmisti. Almanlann ilerlemesi, sivil halki ve askerleri yollara doken, iletisim diizenini bozan ve Miittefik kuvvetlerinin toparlanma manevralanm olanaksiz bir duruma getiren yogun bir goce neden oldu. Somme ve Aisne cephelerinin kmlrnalannm ardmdan (6-9 Haziran), Paul Reynaud'nun hukiimette gorev almaya 9aglrdlgl Maresal Petain (17 Haziran'da onun yerini alacaktir), miitareke istemek niyetinde oldugunu bildirdi. 22 Haziran'da Almanya ve 24 Haziran' da Italya ile imzalanan miitareke, Ingiltere'yi Almanya karsismda tek basma birakti, ingiltere savasta tek basma kalmca, AImanya ingiltere'ye bir cikarma plaru hazirladi. Plan, ingiliz hava sahasina egemen 01rna dusuncesine dayamyordu. 1940 Agustosu'ndan Kasimma kadar, ingiliz ve Alman avci ucaklan carpistilar. Radar Iisttinltigu bulunan ingiliz aver ucaklan, Alman aver ucaklanna btiyuk kayiplar verdirdi. Bunun ~

uzerine, Alman yetkililer taktik degistirdi. Halkm moralini bozmak icin Ingiliz sehirleri yo gun bombardimana tutuldu. Ancak, Blitz (Yildmm Savasi) adr verilen bu taktik basansizlikla sonuclandi. Yunanistan'i isgal eden italy an Ordusu'nun kar§1Ia§t1g1guclukler nedeniyle, Almanlann Akdeniz'deki miidahalesine luz verildi. italyan Ordusu'na yardim etmek icin Wehnnacht, 1941 Nisaru'nda Yugoslavya'yi, ardindan Yunanistan'! isgal etti. Aym bicimde, Italyanlann Libya'da zor duruma dusmesi uzerine, Maresal Rommel, Afrikakorps'un basma getirildi ve 1941 bahannda ingilizleri Misir 'da geri puskurttu, Almanlar, Atlantik Okyanusu'nda ingilizlerin takviye yollanm kesmek icin ozellikle denizaltilara guvenmekteydi. Bu taktik etkili oldu, ama bir ingiliz-Amerikan yakinlasmastna da yol acti: 1941' de, «odunc verme-kiralama» yasasi, ingiltere'nin ABD kredisinden yararlanmasmi sagladi.

SAVA~IN

DUNYAYA

YAYILMASI
yon, bunu «besinci age» olarak tammIamisti) birlikte sonbahan ve ardmdan hazir olmadiklan kI§l, Alman birliklerinin ilerleyisini yavaslatu. Yildinm savasi, korkunc Leningrad kusatmasiyla simgelesen bir ylpratma savasma donustu, Asya'da Japonlann ilerlemesi, Amerikahlann tutumunun gitgide sertlesrnesine yol acti: ABD, 1941 Agustosu'nda Japonya'ya yapilan petrol ihracatim kesti. 7 Arahk 1941 'de, Japon hava kuvvetleri, Pearl Harbour'daki Amerikan filo-

-6-

Alman birliklerinin 22 Haziran 1941' de SSCB 'ye saldirmasiyla, ingiltere savasta yalmzhktan kurtuldu. Alman Ordusu, Sovyet topraklanrun icerilerine kadar ilerledi (3 Arahk'ta, Von Kluge'nin ordusuna bagh ileri birlikler, Moskova'run kenar semtlerine ulasti). Ama SSCB cokmedi. Iletisim hatlanmn gitgide uzamasi, Sovyetlerin uyguladigi tarla yakma taktiginin getirdigi sorunlar, geri cephede bir partizan savasmm baslatilmasi, Rusya'rnn camuruyla (Napol-

sunun bir bolumurru yok ederek ABD'nin savasa ginnesine yol acti. Bundan soma da, Japon Ordusu, Pasifik'te hizh bir ilerleme baslatan belirgin bir ustunluk kazandi. 1941 'in sonunda, Japonya, Avustralya'yi tehdit edecek bicimde, Pasifikin tum banS1I11 denetimi altina aldi, Isgal altmdaki Avrupa Askeri ustunlugunden oturti, Almanya, 1942'de, Kita Avrupasi'nm buyuk bir bolumunu denetimi altma aldi. Isgallerin hizh bir bicirnde gerceklesmesi, Almanya'yi, bu yerlerdeki yonetimleri.cogunlukla hazirhksiz bir bicimde atamasma yolacti: bu nedenle, Norvec'te «isbirlikci» Quisling 'in iktidara gelmesini destekleyenler veya geleneksel seckin smif temsilcileri, Nazi orgiitii icinde karst karsiya geldi. Bununla birlikte, isgal altmdaki Avrupa'run yonetiminde iki ilke goz onunde tutuldu: insan ve gerec bakimmdan destek vererek Almanya'mn savas gucunu beslemek; Avrupa'da yeni bir duzenin kurulmasma onayak olmak. Almanya'mn egemenligi altmdaki bu «Yeni A vrupa-da, her u1usun konurnu, Hitler Doktrini 'nin hazrrladigi rrklar basamagmdaki yerine gore belirlenecektir: Almanea konusan.halklar, Reich'a baglanacak; Slavlarsa, Almanya'rnn Doguya yayilmasma engel olmama1an icin Yahudiler gibi teheir edilecek veya ortadan kaldmlacaktir. Bununla birlikte, dort temel yonetim bicimi ortaya cikti. Ban Polonya, Alsace, Moselle, Slovenya, Luksernburg ilhak edildi ve Almanlastmldi, Germen kokenli olmayan halklann bir bolumu baska yerlere surulerek cv» bosalan topraklar Alman gocmenlere verildi. Yonetim, Reich'm gonderdigi gorevlilerce yurtittlldii. Reich Yasasi ve Almancamn kullamlmasi zorunlu kihndi. Polonya'rnn geri kalan topraklan ve SSCB' den alman topraklar dogrudan Alman devletince yonetilmeye baslandi: duzenli bir yagmaya ugratilan topraklar, yerii halklann acrmasizca somuruldugu bir a1ana doniistiirtildu. Fransa'nm kuzeyi, Norvec, Hollanda ve Belcika hem bu ulkeleri ilhaka hazirlamak icin, hem Naziler burada kendilerini tatmin edecek yeterli isbirlikci bulamadiklan icin, Alman yonetimi altma almdilar. Aralannda PetaNazi tertirii

Naziler sadece Almenve'de degil tiim Avrupa'da

teror estirdiler.

inin

Fransa'si, Nedic'in Sirbistan'r, Ti-

so'nun Slovakya'smm da bulundugu birkac ulke, milli hukumetlerini koruyabildiler.

set

s r tc t

VE

DiRENi~

Bircoklan icin savas, kaygi icinde bitmesinin beklendigi bir krthk ve tehlike donemidir. Bununla birlikte, kimileri de yeni Avrupa'da bir yer edinebilmek icin Almanlarla isbirligine girmeye karar vereceklerdir. Polonya'da ve eski Sovyet topraklannda, baskilann siddeti her turlti isbirliginden caydmci niteliktedir. Baska yerlerde, Hitler, Almanya'yi dogrudan yonetimin get!" recegi yukten kurtarmak icin yerel isbirlikcileri goreve getirmeyi denedi. Bu tavizler, Belcikah Leon Degrelle gibiyerli fasistler, Hirvat Ante Pavelitc gibi ulusal azmlik uyeleri ve aralannda Fransa'nm da bulundugu kimi illkelerde, tilke icinde guclerini karntlama kaygrsi guden veya Nazizmin kesin zaferi ustune yatmrn yapan geleneksel seckinler arasmda yanki uyandirdi. Hit-

ler, tercihini, isgal altmdaki toplumlann boyun egmesini saglayabilecek bu sonuncular lehinde kullandi, Alman isgali direnislere de yol acti. Antifasist veya milliyetci erkek ve kadmlar, yeralti orgiitlerinde silahlandilar. Polonya' da, Yugoslavya' da, SSCB'de, partizan savasi baslatildi. Bandaysa eylemler, once haberlesme ve kundaklama sebekeleri, insan kacirrna orgiitleri ve yeralti gazetelerinin dagttimrna dayanan siyasi hareketler biciminde ortaya cikti; gerilla eylemlerinin ortaya ~lkJ§l daha soma oldu, Her zarnan birlik gostermese de (Yunanistan ve Yugoslavya'da komiinistlerle milliyetciler catistilar), bu direnisler Alman savas gucunu rahatsiz etti ve belli bash harekat alanlannm uzaginda kalan birlik1eri hareketsiz duruma getirdi,

- 7-

Pearl Harbour beskuu japonlann Pearl Harbour'daki donanmestne veptiklert ani seklm ile bu limandaki tiim Amerikan donanmestnt yok ettiler ve bovlece ABO sava,?a dahiloldu. Oaha sonra bu baskin filmlere konu oldu.

MOTTEFiKLERiN

SAVA~I

1942-1945

- 8-

Hitler, 1942 Nisaru'nda, Kmmt aldiktan soma, Kafkasya'da Baku petrollerini hedef alan bir saldin baslatti. Aym zamanda Wehrmacht'a iki baska gorev daha verdi: Leningradi almak ve Merkez'deki cephenin konumunu guclendirmek. Alman Ordusu, 23 Agustos'ta, Stalingrad'da Volga'ya ulasti; ama cok uzun olan cephe hatti, Kasun aymda yapilan bir Sovyet karst saldinsiyla cember icine dusme tehdidi altmda bulunan Alman birliklerini savunmasiz birakti: bununla birlikte, Hitler, bu simgelesmis konumu ne pahasma olursa olsun korurna emri verdi. Von Paulus'un cembere almrms, achk ceken birlikleri, sehrin yikmtilan icinde yapilan korkunc bir savasin ardmdan, 2 Subat 1943'te teslim olmak zorunda kaldi. Almanlann ugradig; bu ilk onemli bozgun buyuk yankilar uyandirdi. Aynca Mihver guclerinin oteki cephelerdeki konumu da kritik duruma geldi. El-Alameyn'de yenilen Rommel'in birlikleri (4 Kaslm 1942) Misrrdan kovuldu; 8 Kasimda, ingiliz-Amerikan birlikleri, Kuzey Afrika'ya cikti: Afrika'daki Alman birlikleri 1943 Mayisi'nda teslim olmak zorunda kaldilar. Atlantik Okyanusu 'nda, Miittefikler'in savas gucu, 1942' de, AImanlann batirdigmdan daha fazla gemi yapabilecek duruma geldi; daha soma, konvoylann daha iyi orgutlenmesi, denizaltilann ve maymlann tespiti icin yeni aletlerin kesfedilmesi sayesinde «konvoy taktigi» basanya ulasn. Pasifik'te, 1942 Mayisi'nda Mercan Denizi'nde ve 1942 Haziram'nda Midway'de yapilan (savas hatti gemilerinin ucak gemilerine karst ustunlugune son veren) iki deniz savasi ve 1943 Subati 'nda Guada1canal'daki onemli ussun ele gecirilmesi, Amerikahlan denizde egemen kildi. 1943 basmda, Mihver gucleri butun cephelerde savunma konumuna gecti. Almanya'mn bozguna ugramasi, 1943 'te, Sovyet

birlikleri, ancak Berlin'de duracak olan bir ilerleyise basladi. Son saldm harekatmm (Kale Harekati) ve Kursk'taki tank savasimn (5-15 Temmuz 1943) basansizhkla sonuclanmasmm ardmdan, Alman birlikleri, 1944 Ocagi'nda Polonya'ya girecek olan Sovyetler'in baskilan karsismda geri cekilmek zorunda kaldi. Banda Miittefikler, 1943 Haziram 'nda Sicilya'ya cikarma yapti; bu da, Mussolini'nin gorevden almmasina yol acti. Maresal Badoglio'nun Miittefikler i1e silah birakma gorusmeleri yapmaSI, Almanlann miidahalesine yol acti. 1943 Eylulu 'nde Italya'ya cikan Miittefikler, karsilannda bir strateji uzmam olan ve Yanmada'nm dar ve engebeli yapisindan yararlanarak ilerlemelerini guclestirip agrrlastiran Maresal Kesserling'i buldular (Alman birlikleri, ancak 2 Mayis 1945'te teslim olacaktir). Ikinci bir cephe acmayi arzulayan Stalin'in istegi iizerine (Balkanlar'da bir harekan yegleyen Churchill' e karsin), Fransa'ya cikarma karan almdi. Bu cikarma, 5 ve 6 Haziran 1944 geceleri Normandiya'ya yapildi, Alman kumandanlann kararsizhgi, ellerinde genis olanaklar bulunduran Miittefikler'in, once, guclu bir kopru basi olusturmasmi; sonra da, Coutances kesiminde karst hatlan yanp (28 Temmuz) Alman VII. Ordusu'nu kusatrnalanm sagladi (21 Agustos). Miittefik guclerin bundan sonraki ilerleyisi daha hizh oldu ve Agustos'ta, Provence'ta ikinci bir cikarrna gerceklesti. 1944 Eyliilii'nde Fransa'rnn buyuk bir bolumu ozgurluge kavustu. Bununla birlikte, ingiliz-Amerikan birlikleri, sanayi carkim kirmak ve halkm moralini cokertrnek icin Alman sehirlerine yaptiklan stratejik bombardimaru siirdiirdiiler. 22 Mart 1945'te Amerikalilar, Ren'i gectiler; 19 Nisan' da Sovyetler, Berlin' e girdiler. 30 Nisan'da, Hitler intihar etti; 8 Mayrs'ta, Almanya teslim oldu.

PAsiFiK
Japon direnisini kirmak icin birkac aym daha gecmesi gerekti. 1943 'tin basmda Amerikahlar, Pasifik Okyanusu'nda saldinya gectiler. Bircok Japon tesisini goz ardi ederek saldmlanrn belli bash hava ve deniz iislerinde yogunlasnrdilar; bu usler 01maymca bircok Japon mevzisi etkisiz kalacakn, Bu ilerleme, MacArthur'un 1944 Ekimi 'nde Filipinler'e ulasmasmi sagladi. 24 Haziran 1945'te seksen iki gunluk bir olum kahm savasirnn ardmdan Amerikahlar, Okinava'yi ele gecirdiler. Japonya'nm ikmal yollan kesildi ve Japon adalan, buyuk sehirleri duzenli bir bicimde bombalayan Amerikan bombardiman ucaklannm menziline girdi. Ele gecirilen her mevzi siddetli savaslara sahne oldu ve Leyte Savasi ile birlikte (Ekim 1944), Amerikalilar

CEPHESi
intihar ucaklan kamikazelerle bas etmek zorunda kaldilar. 1945 Nisam'nda bien Roosevelt'in yerine gecen Baskan Truman, Japon adalannm sistemli bir bicimde ele gecirilmesinin yol acacagi insan kaybmi onlemek icin, 16 Temmuz'da yapimi tamamlanan atom bombasmi kullanmaya karar verdi: bu bombayla 6 Agustos'ta Hirosima; aym 9'un da Nagazaki yerle bir edildi yuz binlerce ins an oldu ve bolgede atom bombasmm etkisi onlarca yil surdii. 8 Agustos'ta, Sovyetler Birligi, Japonya'ya karst savasa girdi. 15 Agustos'ta, Imparator Hirohito, birliklerine silah birakma emrini verdi. Japonya'nm teslim anlasmasi 2 Eylul'de, Amerikan zrrhhsi Missouri 'nin guvertesinde imzalandi,

Winston Churchill
Birinci Diinve Sa va!jl'nda ingi/tere'de bekenltk yapan Churchill bu seveste ingi/tere'nin sava!j politikelenm y6netti.

SAVA~
Savasm basmda, Alman Silahh Kuvvetleri'nin mevcudu ve malzeme hacmi Muttefik kuvvetlerinkine yakindi. Ama, 1942' den soma, Muttefikler (insan fazlahgmdan ve tistiin smai gUy ve kaynaklardan yararlamyorlardi), Mihver guclerini hem silah altma alman insan sayisi, hem de kullarnlan gerec sayisi bakimmdan gecti. Bu fark giderek biiyudu, 1944 saldmlan sirasmda Muttefikler'in elinde 50 binden fazla zirhh aray ve 25 milyon insan varken, Almanya ve Japonya'run 15 milyon insaru ve 20 bin zirhh araci bulunmaktaydi ve Japon sanayi iiretimi, 1942'de Amerikan ilretiminin ytizde 30'una esitken, 1945 yilt baslannda yuzde l5'e gerilemisti. Miittefik iilkelerin nufusu, rezervleri ve smai gucu, Mihver guclerinden cok fazlaydi; ama bu durum, savas boyunca gucler arasmda giderek artan farki tek basina aciklamaya yeterli degildir. Savas gucunun orgutlenmesi 1933 'ten soma luzh bir bicirnde silahlanan Almanya, bans sirasmda gercek bir savas ekonomisini uygulamaya koyrnustu. 1937'deki dort yillik plan, ithalatm kisitIanmasmi ve ikame iirunlerinin arasnrmasnu orgutluyordu. 1942'den baslayarak donatrm ve muhimmat, daha soma da, 1943 'te her turlu savas uretimi sorumlulugunu ustlenen Hitler'in miman Albert Speer, Muttefikler'in bombardirnamna karsm Almanya'yi 1939'dakinden daha yuksek bir smai tiretim duzeyine ulastrrdi. Alman-

cOcO
ya'nm askeri harcamalan, 1940'ta gaynsafi milli harcamalann yuzde 35 'ini olustururken, 1944 'te yuzde 65' e cikti. 1931' de Gin' e yaptigi mudahalenin ardmdan, askeri bakimdan orgutlenen Japonya, 1938'de bir planlama kurulu olusturdu ve devlet, savas malzemesi iireten kuruluslan denetimi altina aldi. Almanya'da oldugu gibi Japonya'da da bu savas ekonornisi, isgal edilen ulkelerin yagmalanrnasiyla desteklendi. Hammaddeler, her turden urunler, hatta biitun iiretim birimleri gercek degerlerinin cok altmda bir odeme yapilarak veya el konularak Almanya'ya goturuldu, Yalruzca 1943 yilmda, Dogu Avrupa ulkelerinde el konulan 9 milyon ton talul Almanya'ya sevk edilmisti. Aynca Almanya yenilmis

"A vrupa Kelesi" Preg'ten Os/o'ya ve Paris'ten Rostov'a kadar yaylfan A/man/ar, At/antik duvermin gerisinde fetih/erini korumaya (;a/I!jlyorlar.

iilkelerdeki insan kaynakIanndan da yararlanrrusti: savasm baslamasindan once Siegfried (Westwall) hattini on bes ayda tamamlayan Todt orgutu, 1942'den soma Atlantik duvanm ve VI fuzelerinin firlatma iislerini yapmak, havacihkla ilgili fabrikaIan tasimak veya yeraltma almak icin 2 milyon isci cahstirmrsnr (buniann yuzde 80'i yabancidir). ABD'de savas gucunun esgudumu, dogrudan baskanliga bagh olan uzmanlasmis kuruluslarca, Ingiltere 'de ise bir bakanlik komitesince surduruluyordu, Son derece genis yetkilerle donanlmis bu makamlar, oncelikleri saptiyor, hammaddelerin dagihrrurn orgutluyor, dagitmn ve ABD'de daha blc,;Ulti lan kame islerini ustleniyordu. o

Stalin Sevestn beslengtcmde Almanya ile enlesme imzelemesme ragmen sonunda SSCB'nin sava?a girmesini engelleyemedi.

Amerikan fabrikaIannda, 1943 'ten sonra 86 bin ve I944'te 100 bin ucak uretildi. Dort yilda, ABD ordulan icin 320 bin top, 90 000 tank, 1 200 savas gemisi uretildi, SSCB yoneticileriyse, kaynaklanmn yansmdan yoksun kalan bu ulkede (1941 sonunda Alman birliklerinin isgali altmdaki topraklar, tanm kaynaklanmn % 40'ml ve sanayi gucttnun % 60'ml saghyordu) bir savas ekonomisi orgutlemek zorunda kaldilar. Bununia birlikte, kararlann bir merkezde toplanmasi, tuketimde acimasiz bir kisitlama, Muttefik yardirm ve iilkenin dogusundaki 1 500 iiretim biriminde sokup takma gibi alanlardaki kimi goz alter basanlar, Sovyetler Birligi'nin 1943 ilkbahannda, Aimaniar kadar ucak ve tank uretebilmelerine olanak sagladi.

SAVASIN
Latin Amerika, Avustralya ve zenci Afrika'run bir bolumu drsinda, savas her yeri kasip kavurdu ve butun okyanuslara sicradi. Insan kayiplan korkunc boyutlara ulasti: 50 milyon (bazi kaynaklara gore cok daha fazla) erkek ve kadm oldu ve ilk kez sivil halktan olenlerin sayisi askerlerin cok iistune cikti, Kimi ulkeler bu olumlerden cok fazla etkilendi: SSCB, nufusunun yuzde 10'unu, Polonya yuzde 20'sini, Yugoslavya yuzde l O'undan fazlasiru yitirirken, savasa katilan insan sayiS1l1111 fazlaligma karsin, Amerikahlann yalmzca yuzde 0,2'si bu savastan geri dbnemedi. Japonya ve Avrupa enkaz haline geldi. Polonya, sanayi tesislerinin yuzde 80'ini yitirdi. Fransa'da yikimlar, Birinci Dunya Savasi 'ndakinin cok tistiindeydi. Yogun bombardirnanlar, atom bombasmm yaprlrnasi, insanoglunun yok etme gucunu bir kere daha ortaya koydu. Nazilerin ve Japon Ordusu 'nun acimasizhgim tum dunya bgrendi. Avrupa'nm isgali, Fransa'da Oradour-sur-Glane'da yaprldigi gibi ttim bir koyun yok edildigi katliamlara yol acti. Iskence, rehin almalar ve uluorta in-

SONUC;LARI
fazlar isgal ordulannca sistemli bir bicimde uygulandi. Ozellikle, Nazilerin Yahudiler, Cingeneler ve Slav lar icin insa ettikleri toplama kamplan ve guttukleri yok etme politikasi, buyukluguyle ve bas vuruIan yollann titizligiyle vicdanlan derinden yaraladi, Savas oncesinde, Avrupa'da yasayan 10 mil yon Yahudiden 6 milyonu savas sirasmda korkunc kosullar icinde yasamlanrn yitirdi. Bu cinayetlerin yarattigi heyecan uzun sure devam etti; Miittefikler'in Nurnbergde, Nazi onde gelenlerinin bir bolumune karst actiklan dava (Ekim 1945-Ekim 1946), Alman devlet arsivlerinin yardimryla, islenmis cinayetlerin boyutunu turn korkuncluguyla gozler onune serdi. Dava, on iki Alman sorumlunun savas sucu veya insanlik sucundan (temeli bu davaya dayanan hukuk kavrami) oliim cezasina carptinlmasiyla sonuclandi, Tokyo' da acilan benzeri bir dava (Haziran 1946- Kasim 1948), aralannda, I941'den 1944'e degin Japonya'yi yonetmis olan General Tojo'nun da bulundugu yedi Japon yoneticinin olum cezasma carptmlmasryla sonuclandi.

PROPAGANDA
Baskaldiri ve devrimleriyle, lkinci Diinya Savasi, insanlartn etkili bicimde seferber edilebilmesi if in halka dayatzlan ozverilerin koklu bir bicimde benimsenmesi gerektigini gostermisti. Bu yiizden savasan devletler, savas boyunca halklartnin bagltliklanni canlz tutmaya - 10-

VE

COZETiM

yonelik onlemlere basvurdular. Propaganda servisleri kuruldu veya var olanlartn etkinlikleri artinldi. Bunlar, bilgi akisini denetliyor ve her turlii modern iletisim araclarini, ozellikle de, savas giiciinu gayrete getirmek if in film ve radyoyu kullantyordu.

iKiNCi

OUNYA SAVASI'NOAN

SONRA TOPRAKDEGiSiKLiKLERi

SHETlAND ADl.

Bag. 19~1/46
"';i

SURiYE
.})f,\

Beyn.~l ~,
Bog. 1941/49':

LUBNANr,'· om {i9

. ·i:'f

ISRAI U Pimma,
Kildil~
e .~

} I.
r:=:>

r't 1-'

,
',

IJ Z
'- :
\,' ,

!Suveys
:t,

"

"

- --~

:::::)

Sava~ sonunda A vrupa

Sevss sonunda Avrupa heritesi yeniden cizildi.

- 11 -

YENi

GU{:

DENGElERi
la smirh kalan Amerikan ticaret filosu, 1945'te bunun yansindan fazlasmi kapsadi. Son olarak da Miittefikler'e verilen borclar ve yapilan teslimatlar, ABD'nin dey para rezervleri edinmesini sagladi. Dunya altm rezervlerinin yuzde 70'inden fazlasi (SSCB haric) ABD'de bulunmaktadir, Tum bunlara son derece bttyuk donatimh ve atom bombasun elinde buluduran tek ordunun aglrhgi da eklendi. Ingiltere'ye bagli iilkelerle Giiney Amerika iilkeleri de savastan kazanch cikti, ama ikinci biiyuk gii<t artik SSCB oldu. Gerci, Sovyet ekonomisi ABD ile rekabet edebilecek gucte degildi (1948' de SSCB celik iiretimi, Amerikan iiretiminin neredeyse dortte birlik bir bolumune esitti); ama kalabahk mevcutlu ve iyi donatimh Kizrl Ordu, Avrupa'nm gobeginde konuslanmisn. Ustelik Stalin ve Sovyet rejimi, isgalci Nazilere karst surdurulen kahramanca savasm saygmligmdan yararlanmislardi.

Yahudiler yer anyor

Almanya'dan ve diger i?gal bOlgelerinden kac;an sivil Yahudiler slgtnacak yer ararken trajik olaylarla kar?tla?ttlar.

Savas, devletler arasmdaki gii<t dengelerini degistirdi. Kismen yikilan A vrupa, mali gucunu yitirdi. ingiltere, savas gucunu paraca karsilayabilmek icin, ABD'ye buyuk orand a borclandi ve aktiflerinin onemli bir bolumunu elden crkarmak zorunda kaldi. Somurgelerde de A vrupalilann giicii sarsildi. Asya'da Japonya'mn basansi, metropollerin gucunun suurlanm ortaya cikardi. Bundan baska, halklann kendi geleceklerini kendilerinin belirlemesini savunan Amerikahlar, bagimsizhk akunlanm desteklediler. Buna karsihk, Amerika'nm giicii savastan soma olaganustu bir bicimde artti. Bu guc, oncelikle ekonomik nitelikte oldu. 1938'de Avrupa iiretiminin ancak yiizde 76'sma ulasabilen Amerikan sanayi iiretimi, 1947'de yiizde 151 'lik bir orana ulasti, ABD, diinya ticaretine egemen oldu ve dort yilda 53 milyongros tonluk ticaret gemisi yapti, 1938' de diinya ticaret gemisi filosunun yuzde 16'SIY-

VALTA'DAN POTSDAM' A DUNYANIN YENiDEN OOZENLENMESi

Normandiya ctkertmest
7944 te Mctteii« kuvvetlerin Normendiye've yapttgl ctkertme sonun
1

6 Haziran

beslengtcttn olusturdu.

Daha savas sonuclanmadan, iki buyukler, diinyamn yeniden diizenlenmesine koyuldular. 1945 Subati'nda Kmm'da toplanan Yalta Konferansi'nm konusu, bu diizenlemeyi yonlendirebilecek oncelikleri tammlamaktir. Ulkelerin kendi hiikiimetlerini ozgurce secebilme olanagi ve uluslararasi surtusmelerin diplomatik yollardan cozulmesi gibi kimi genel ilkeler burada saptandi. Oteki kararlar,

temelde Almanya'nm ve Dogu Avrupa'nm gelecegine iliskindi, Stalin, Japonya'ya karst surdurulen savasta, destegini giivence altma alma kaygismda olan Roosevelt'e, 19181921 yillan arasmda Rusya'nm elinden cikan bolgelerin SSCB 'ye geri verilmesini kabul ettirdi. Dogu kesimi elinden alrmp Polonya'ya verilen Almanya, isgal bolgelerine aynldi, Almanya'nm sanayii ve askeri giicii

Si V leL

SEF E

BE

Ma~di kaynaklari s~~frber etmek ve bOlii§tiir'Y:~.~ -: yetec}i;olmadz. A lmanx.(l,da tuhaf bir bicimde )JetTcsiz kalan ins~n seferberligini deorgiitlem;k gerekti. A lmanya ,da ~{~il seferberlik uz~rl:bir sure kisuli ~(lldzve.J942' de ancak 7eO bin ki§iyi buldu. Kadzrri§giiciine pekfazla gerek duyulmadi. 17-45.ya§ arasindaki kadinlann yerel calisma biirolanna'bas vurmasZnlzorunlu. kll~n yasanIn cikmasi ir;in~~1!3'e k(l~(lr beklendi; ama cok cesitli kisitlamalar yiigiinden buralara bas vuran 3 milyon kadindan, ancak 500 bini ise Q!10dl.Bu durum ~l~men ideolojiy~e(lr;zklan~~i= lir: Hitler, Almankadznlarzmn annelikve eslik gorevlerini engelleyebileeek kadin isguciine basvurulmaswzuzun £~l;siire kabul et'0fdi. Alman sava§~~S .cfjnYlJi ele ger;irilmi§ijlkelerdeki insan kaynaklart~dan yogun bir bicimdeyararlanmasi, bu politikanzn yuriaidmesine yardimci oldu. 1942' d(!~. man-fabrikalascna ve tarlalara.savas tutS;aklart

derilmeye baslandi, AYnz donemde, komiseri Fritz Sauekel, once zyi .. rot ·CCf;7ij'·.\h, daha sonra da zor kullanarak ele ger;l de i§r;i toplamaya bailadz: buonl nOlitisine, 1944' te ·7 milyondan faz;Za.isc;i s,aRI'a tzr. Miatefik iilkelerde, halkin savas iizere seferber edilmesi oldukcq ileri diiieye gotii;iildii: ABD ve ingtltere'de once i§sizlerden sonra dal kadinlardan yararlamldz: bOyleee, ABD' de r;all§an kadin nufusu 1941' de aneak yiizde 25 oranzndayken, bu oran, 1945'te yiizde 36'ya r;zktl. SSCB'de §zibat '; 1942 kararnamesiyle 15~45ya§ araszndaki kadznlar top tan seferberlige cagrtldi. Ayrzea, bu lerde, kadinlardan su' nda avci ur;agz ordunun yardimct hizmet Lo tta ldr Kuzey rarlantldi.

- 12-

SIb bir denetim altma almdi. Uluslararasi surtusmelere hakemlik yapmakla yukiimlti bir Birlesmis Milletler Orgiitu'nun kurulmaS1karara baglandi. 26 Haziran 1945'te imzalanan San Fransisco Sozlesmesi ile, bu orgut ortaya cikmis oldu. Bir genel kurul, tiye devletlerin temsilcilerini bir araya getirdi. Yenilen iilkeler bu kurula ahnmadi; gercek gtic, hepsi de veto hakkma sahip olan daimi bes uye (SSCB, ABD, Cin, Ingiltere, Fransa) ile Genel Kurul'un iki yilhgina sectigi altr iiyeden olusan Guvenlik Kurulu 'na verildi. BM'nin kurulusunu saglayan uyum uzun omurlu olmadi. 1945 Temmuzu'nda toplanan Potsdam Konferansi, uzlasmazhklann boyutunu gormeye olanak sagladi. Sovyetler, Dogu Avrupa'yi kendi etkinlikleri altmda bir savunma duvanna donusturmek istedi. Artik Japonya'ya karst SSCB varhgma gereksinim duymayan ve nukleer silaha sahip olan ABD'nin yeni baskam Harry Truman (Roosevelt 12 Nisari'da olmustu) bu istekleri karsilamayi kabul etmedi, serbest secirnler yaprlmasiru istedi ve Alman smmnm dogu cizgisini tammadigiru acikladi. Almanya'mn gelecegi konusunda da gorus aynhklan dogduo Bu yuzden, anlasmazhklann cozumlenmesi iki buyuklerin karsrhkh etki alanlannda alacagi tek yanli kararlara bagh kaldi, Avrupa'da en kazanch SSCB cikn. 1917'den sonra yitirdigi bolgeleri geri aldi, Dogu Prusya'nm bir bolumunu, Finlandiya'dan aldigi Karelya'yi ve Cekoslovakya'dan aldrgi Zakarpatskaya'yi kendine bagladi, Polonya, dogudaki toprak kayiplanni karstlamak icin batidaki simrlanm genisletti, bu da, Almanya'yi, genis niifus topluluklannm

gocuyle birlikte, bu yeni diizenlemenin tek kurbaru yapti. 12 milyon Alman, iilkelerini terk etmek zorunda kaldi ve birkac mil yon Polonyah, SSCB 'nin aldigi topraklardan Batiya aktanldr, Asya'da Japonya, Japon Tabmadalan disindaki ve bunun kuzeyindeki butun toprak varhgiru elden cikarmak zorunda kaldi. Afrika'da Italya, Eritre disinda, bagimsrzhgma kavusan tum somurgelerini kaybetti. «Soguk Savasvm baslangicr Bu yeni dunyada, kisa surede biri ABD'nin, oteki SSCB 'nin cevresinde bir araya gelen iki blokun surtusmeleri egemen oldu. Almanya'mn gelecegine iliskin goriis aynhklanna, Amerikahlann, Stalin'in, Dogu Avrupa politikasina karst olmalan da eklendi. 1945 sonbahanndan soma, Stalin, Avrupa'nm bu bolgeTiirkiye'ye beski sindeki ulkelerde SSCB yanhlannm iktidara Sava~ boyunca Tiirkive, gelmelerini kolaylastirdi ve AnglosaksonlaMintetiklerin sava~a nn destekledigi rejime karst gerilla savasi girme voniindeki tum veren Yunan Komunist Partisi'ni destekledi. beslaterine kar~1koydu. Bu da, Batihlann tutumunda bir sertlesmeye yol acti, Churchill, Avrupa'yi bolen «Demir Perde» tehdidi karsismda, 1946' dan soma «Ingilizce konusan topluluklan, her tilrlii, lurs veya seniven egilimlerini ortadan kaldirmak icin birlesmeye» cagirdi. Ama savas sirasmda muttefik olan devletler arasmdaki kopus, gercek anlamda 1947 yihnda ortaya cikti, Mart aymda, ABD, Yunanistan'a ekonomik ve askeri bir yardim sagladi. Haziran'da DI§i§leri Bakam George Marshall, Amerikan Hukumeti'nin, kendini toparlamaKame pI/an S1 icin Avrupa'ya yardim niyetini acikladi. Tiirkive sevese Avrupa ekonomisini destekleyen bu onemli girmemesine ragmen ekonomik yardim, Amerikan ilrracatma pastrurtenn« dayanm/~ zar saglayacak ve ulkelerin geleceginin iyi- ofan sava~a her an hezir ofmak zorunda keld). lesmesiyle, Bah Avrupa'da komiinist akim-

SAVA~I'NDA

ilk atom bombast

274 ton/uk bir erects tesmebilen ilk atom bombast, Los Alamos'taki deney elerune getirdigi anda. Sagda ise Hirosime'vs ilk atom bombesim atan ucek.

lann basanh olmasi engellenecektir. Sovyetler, «Marshall Plarn-nm elde edilmesi icin gerekli kosullann gecersiz oldugunu ilan etti. iki blok olustu ve bu bolunrne iki blokun yoneticilerince asilmaz bir ideolojik surtusme biciminde sunuldu. Bu da uzlasmazlann ve muhaliflerin kovulmasma yol acti: komunist bakanlar, Batilr iilkelerin hiikumetlerinden cikanldilar. Temmuz'da, Amerikah diplomat George Kennan, iilkesinin yinni yilhk politikasi olan engelleme siyasetini (containment) acikladt: Sovyetler'in karsisina «ba-

n§yll ve dengeli bir dunyanm cikarlanru nemeye kalkacaklan bir giiy cikarmak». politikasmi her durumda Bununla

yig-

yenilmez el koyma

birlikte, SSCB,

Dogu A vrupa ulkeleri iizerindeki tiler ve i§yi partileri arasmda

daha da pekistirdi. Komunist pariletisim saglakudiinyanm

maya yonelik bir buro olan Kominfonn ruldu ve Sovyet delegesi, bolundugu gorusiinii burada,

geri donulmez bir bicimde iki karsit tarafa kabul ettirdi. Boylece «Soguk Savas» baslamis oldu.

Atom bombest Bu sevestn en onemli sonuciennden birisi ilk ke: atom bombesmin
kullant/mast oldu. 76 Temmuz 7945'te Hirosime've att/an bu bomba insenoglunun ula?ttgt vehset ve

ASYA'DA

JAPON

iSTilASI
sanya katildilar. Japonlara gore ise, isgal edilen iilkeler oncelikle savas gucune katkida bulunmahydi ve bu amaca ulasmak icin elkoymalara, zorunlu calismaya, baskiya bas vuruldu. Bircok durumda, bu somurii, yerel ekonomileri kendi niifuslanm besleyebilmeleri icin gerekli en kucuk olanaktan bile yoksun birakti.

siddeiin bovutlerun
gosiermesi bekimmden iirkutucuvdi).

Japon isgalciler Asya'da herkese bir «ortak kalkmma cercevesinde» genislerne ve beyaz adamm baskisi altmdaki uluslann ozgurluklerine kavusmasi sozu vererek yerli halkm isbirligini elde etmeyi denedi. Birmanya'da Aung San Suu Kyi gibi kimi milliyetci liderler, Japon isgalinin gercekleri gozler onune sermesinden once bu ta-

l~

SAVASTAN
gl

YENi

BiR

BiLiM

DOGUYOR

Ikinci Dunya Savasr'run kesintiye ugratnbilimsel calismalar, bu savasta onemli bir rol oynadi. Devletler, arastirmaya yuksek paralar ayirdtlar, Anglosaksonlar atom bombasmi gerceklestirmenin yam sira bu calismalarla bircok kesif yaptilar. Penisilin 1940'da elde edildi, 1943'ten soma DDT ve sulfamitler kullamlmaya baslandi. Elektronik alanmdaki arastirmalar radan en yetkin duzeye ulastirmanm yam sua, 1946' da 30 ton agrrhgmda, 140 rrr' yer kaplayan ve saniyede ancak 300 islem yapabilen ilk bilgisayar ENIAC'm yapilmasmi

sagladi, Almanlar ' a gelince, onlar da ilk balistik fuzeyi (V2) gerceklestirdiler ve kaucuk gibi eksikligi duyulan dogal hammaddelerin yerini alabilecek yapay urunler elde edilmesini saglayan bir kimya gelistirdiler. Bilimsel etkinligin dogasi da degisti. Tek basma cahsan bilim adamlanrun yerini, calismalanru hukumet veya sanayiyle yakmdan baglantih olarak surduren ekipler aldi; bu da bu ekiplerin cahsmalanrn hizh bir uygulamaya daha uygun arasnrmalara yonlendirdi.

Galip devletlerin liderleri diinyaYI bOlii~iiyor

Sava? daha tam olarak sonlanmadan 1945 !jubatJ'nda Kmm'da toplanan Yalta Konferanst'nda dOnya yeniden payla?t!dl.

iKiNCi

DUNYA
1938 1939

SAVASI'NIN

KRONOLOJiSi
1943

30 Eyltil. Munih Antlasmasi. 23 Agustos, Alman-Sovyet Pakn. 1 Eylul. Almanya, Polonya'ya saldirdi. Fransa ve ingiltere Almanya'ya savas ilan etti.

2 Subat, Stalingrad'daki Alman Ordusu'nun teslim olmasi.

1944
6 Haziran, Norrnandiya Cikarmasi,

1945
Subat. Yalta Konferansi. 8 Mayis. Almanya'run teslim olmasi. 26 Haziran. San Fransisco Sozlesmesi. Temmuz. Potsdam Konferansi. 6 Agustos. Hirosima'ya atom ilk bombasmm atilmasr. 9 Agustos. Nagazaki'ye ikinci atom bombasmm atilmasi. 2 Eylul. Japonya'nm teslim olmasi. Ekim. Ntirnberg Davasr'nm baslamasi.

1940
22 Haziran. Fransa ve Almanya arasmda mutareke.

1941
Mart. Kiralama ve odunc verme yasasi. 22 Haziran. Almanya, SSCB 'ye saldirdi. Agustos, Atlantik Antlasmasi. 7 Arahk. Pearl Harbor, baskim.

1942
7-9 Mayrs. Mercan Denizi'nde Japoniann bozguna ugramasi. 4 Haziran. Midway Deniz Savasi, 23 Ekim. El-Alameyrr'e Ingiliz saldmsi. 8 Kasim. Muttefiklerin Kuzey Afrika cikarmasi.

1947
Haziran. Marshall Planr'nm ilam. Temmuz. SSCB, Marshall Planr'm reddetti. Ekim. Kominform ' un kurulmasi.

I
j

B~ZEN KENOiNi BUlMA~.

I~

HURRIYET HURRIYETTIR

...

...