I ,

DOGUPERiN<:;EK Kernolist Devrim-3

AltlOk

Bu kltabin y,lym haklan

Analiz BaSli11 Yayrn Tai>al'1I11 Uygulama LLd.$I[.ninciil'.

Birinci B aSIITJ: rIm;;i ran I. 991) Teknik Hazirlrk: Analiz Bmw,] Yaym

K~lrMlc a~\'t.i rviu~!at<l Kamal, CUlTlilLlriycl,'in 10. ku uarna yilinda ,,~cre[' 'lribttn1:rn(le (29 Ekirn 1933).,

!3ClS,IO: SiSlg,mOfscl.

K/WNA:l< YAYJNLAJ.\'J: 280

B

.

,

{

ANALJZ BASIMYAYIN TASAI~lM UYGULAMA LTI). srt lsiiktal Caddcsi No: 1.84 80070 Bcyog!u.istanbul

Tel.: (0212) 252 21 56·252 21 99 Fiil~s: (0212) 24928 92

,i<;iND6KtLER

ONS6z

7

L TAR'll-! j tNDEKl YERt

'Milli Dernokratik Devrimirnizin Hulkalun Kilr~ldevriJnin HUTl,l9 Harekctler:

Kemalisr Devrim'i Tarnamlama Gorev]

I.) In 10

U. KAYNAKLAIU

Ulusal Dcvrirnci Pratik tn uslararas I' Kuynaklnn:

BiJyllk Frnnsrz Devrirni yo Sovyer Devrimi

12 12

16

[[1. TAllfHSGLTlJ'fARLil" r VE.l~0TONSELLtcH Old ar Birbi ri n in 1.",0I(01')101i fi

20 20

Tarihsel Sure91e 1\ltarjll,lgl 21

Ezilen Dunya'da lk.i Mil Ii Dernokratil D':VI'i111 Modell 22

Kemalist Dcvrirn Nislin Yanrn Kaldr? 2

IV. iGERl.a.t

ldcclojik Bildiri Degi1 Program llkelcri

urnhuriyetcilik Milliyetgilik Hall\911lk Devll:t~j I ik Luiklik Devrirncilik

26 26 27 30 39 45 47 4~~

v. DEVR1MCl PRAT1K DEGER!

Hulk Smrflann: Birlestirir

Kemal istler i le Sosyalistleri Birlestirir

,

Kemalist-Sosyalist hli fakmr Halkla 13 il'Je~t.i.l'ir ' Cumhuriyct Devrimi Kuvvetlerine

Psikolojik DstiJ.lll.i.lk Sag-Jar

Tarihsel Som lItlugl! Nedeniyle

Anla~Min ve Yorum KolaylLgl

VI, DERSLER

Ali'! Ok't::m Vazge~ilmesi. SUreci Son Nokla: Sosyal Demokrasi

Alb Ok 1ceme\i.ndc Sol GUgbirlig'j Sol Iktidar

"Ecevir ve Baykal'aSeslcniyorum: Alt: Ok'a Var 111 I SJl11Z? " Alu Ok'UI,1 Onlencrnez YOl{Sl!lli~i

BELGE.LER

I, AI:nllirj('iln' Elalk~Jltk PrQ,gHlITu( J 3 EylilI 1920)

2. Al.atOrk'iJn Kendi El Yazlsl,dt) 1931 CHP ProgramJC;aJl§rnalan

3. 1931 CHP Prograrm

4. Atati:irk'Un Kcndi'SI'Yaz,Js.lyJa

CHP 1939 Kurultayi t~in Pr06'1"<lm C;:alJ~!llalat!

52 52 53 61

63

63

65 65 66 6$ 69 72

73 73

79 97

109

ONSOZ

.AlL1 Ok, 10·18 Mayrs 1931 turlhleri arasmda toplomm Cumhuriyet Halk Frrkasr Kurultayi'nda kabuledilen CHF ProgrMll'nm hem ,ozeli~ dir, hem de simgesi.

Ancak AII:J Ok, Tuckiye Devrimi'nin onded ohm partinin prcgrami olarak kalmadi, 1937 yilmda yapilan bir d();gj.~ild ikle Anftyastl'flll1'2, rnaddesine yazildi, Fakat 27 Mayrs :1960 Devrimi'nden soma Kurucu Meclis'inkabul cUi!!;i 196.1 Anayasusi'na konmad».

Alti Ok, 19. ylizyllll1 tl!tnlfl'nnda Ycni Osmanh 11<:lteketiyleb[L~laYlP, M(~~nltiyetlerdcJ1, KemalistDevrim'den, 27 M.l,Yls'tan gel?crek '~8 ~u· oat'lanl[<::flc!ar uzanan Turkiye Devrimi'nin program Lc.!\r.' J 50 yillrk bir devr! mel pratik i9 inde b i I J uri a~rJ;ll~ tir,

Bu 150 yila, 1940'lnnn ki['e~lel1rne donemi ve 1950 sonrasmdaki "K.ti~li[< Arrierikn,"sUrec:i de dahLidir. Alt: Ok, yalmz devrimci donemlcrde fiUzhMiip· g~!i~nlel1li~',.ElYri.1 zamanda.devrimirr kire~:Jendigi ve, Ylkirna ugratllcll&l strrcclerle deki:mlUannil$tlr. Alu Ok prcgramtm terk ederek, Kemalist Devrim roresmdan ayrrlan TiJ_l'I_dyo, hQylece TUl'kiyc olrnaktan glkll11~ "K(j~Uk Amerika' clmustnr, OJkemiz;, Ajt! Ok'tan vp-zgc,9mcnin bCdelinl, bugUn biro mafya-tarikar-gladyo rejimini» eline dU~crek odemektedir, A III 0](,. arltada kalan ISO):d i~incle xal111z olumIII deneyim lere yuh gdstererck degU, 01 umsuz clcneyimierden gclter:($k de smanrms ve pi.~mj,~br.

Alu Ok, u16sal devrimci I'ratigill1izin iir~!ntidi.il';anc::rk aYl1·1 zamanda uluslararas: bir pro grmmh r. Hem kaynaklan lHiISll1daJ). hem de gCgerli oldugu alan nedoniyle dtlllYlll1drr. BUytik PnllWz, DcvlJ'irni'nin yolunu iz· 'Ieyen bir devrim stlrecinde olu~lm;§I,ur; ne var ki', kapilaiizmin6:ncll 01· kelerlnden birinde degiL fakat bir EziJ.an Dtlnya tllI~.:.sjllde.'Bu nedenle emperyalizme kars: rnucndele !1i:e~i icinde boy vem1i~; ulusal bil' kapita-

7

lizm geli~tin;biJmek iltirl, F!ruI1SIZ I cvrimi'nden ['.ukll olarak Hr.t1k9I' ve O·vkl.~i bit' ,gcJj~l11e yatllgll1t1 ginni§Lir. AliI k, bu yonleriylc aYl11 Z,\ruanda 1917 Sovyet Devri rn ,j' nd 811 d e esi nlenm i§ ve beslenm i§ l ir,

~'tWtJcldlr, Alu Ok, Turkiye Devrirni'ne dal').1ga,91J11 vurdugu halde, oze: bir .alrsmarun konusu l)lmall'II~. el'l;i Kernalist Devrim'in ondegelenlerinden llecep Peker'in 1931 ylllOda Istanbul Darulftlnunu'ndr, All! 01< li_zl;)l'ine verdigi bir Itonj'erall$ Vile BnJ derg] ve guzete yazilannda da,Altl Ok incelenmij. Ancak I upsamlr bir 9a11§ma y::tplinHII'11§.

Bu kitap, J emalist Devrirn dizisininilylincilsi.lnU clusturuyor; Ki. taplnJ'ln slr<I£II1I, otuz yil once yaptislI11 pJan clogil, 'l;'lkat Turkjye'nin ya~adlgl scruven belirlemektedir. Alii Ok kil::1b!, aslmda KCI11<11 isl Devrirn'ln ill' kirabiolan 'f'tJ()!'I'/«(:{fJreIJf'Yi tamamlamaktadir; birlikte incelenmeleri yerinde olur.

DO'rclUl'lc~ kitabin da yolda oldugunu degel'i i okuyuculara duyur- 111(lk isterim. "T mtulll§ Savasr'nda Klirt Politikas;" ba~hglnl l:a~lyan btl

~all~[rHt, bj 1'!([U;: ay icinde yay 11111 anubi] ir hale gelecektir, > .

,A tit Ok lin $1D11110cin, kitabt tamam layan belgeler blllLlnuyOt". Bunlar,

, AhtHil'k'Un I EyliJl 'I no tarihl i FI"Llk\!J)lk PI' grami, AtaWrk:Lln CHF 1931 PrQgl'M1':1l1 haZI1'IarkcJ'l'eliylcyt1zdlgl n liar, tIF 1931 Prograrm, yine AI"IWl'k'un 1939 yihnda topillnac<\.gl dtl§lintilefl ,CHI' Kurulta)II i9ine)iyl£:yaictlgJ program ~a4~nHdandl'r,

Kcrnalist Devrim'in 28 SUb~IL'I.1 ba~layal1 yell! LaarI'LlZU, ABO em" jJ?ryu)j zm i ni [1 ve yarli geriei Ii gi n d u v an na 9a'l'pI1ll~tn ve ~u 's I rager! 9c~ kilmektcdir,

Turkiye, 2000'1 i yil lara 150 yilhk he$l:l:pht~maYl tamam layamadan, tUlcilk hesuplasrna etkenlerinin .yogunla.~tlgi kosullilrda giriyor, 0 1'Jeclerlc A 111 Ok, yalrnz tarihirnizde degi I ayru' zsrnanda l)nqmilzdedil'; Ycni olan, devrimci ohm her atrhrmr; kuvvct kaynaklan tal:ih i9incIc olusIl1U~t~~:r:, (:l!nktl rnadde, ancak zamanm il("incle v ardir, Zarnarun dl~ll:1d~l

dewi:11 yaprnak mHmkil!1' degildir: '

J/Ocak1999 Hayrmll1o'

8

I

TAR1H t<;INDEKi YllRI

MjJli Demokrntik Devrimimizfu Hnlkalar:

Ulkcmiz, yi.i7, dli ylla yakmsilredir rnilli dernokratik devrim a~a· mas II1d ad II',

8mpcryalizl11c1en ve her !.tir orla9ag il'i~hsindcn kurtuiarak, hagan$IZ ve dernokratik bil' toplurn yaratmak, bu devrimin temel hedetidir, Milli denjokrutik devrirnimizin onernli halkalar: ~ul1Iat'dll':

- Mithal P~l~u'l£lrJn, Nanuk Ken:w.l'lerin,Ziya Pa~a'larll1 simgelediili Yeni Osmanhlar creyarurun onderl igindc 'I 876'da gen;;ekl'il,~~l1 l. I Me~l'lltiyet.

- '>nli'-TUrkl~r'in Ittihat 'Ierakl i erniyeti (Partisi) onderligiIJOeJ.;.i

'1908 Devriml, '

- Aslinda Birinci Dunya Snva~I'nda b,(~.laYlln vc 3{) Aglr~tos zaferiyle tamamlanan .Mil u KlIrtlllu~ S:wa~1 (' 191.5- J 922).

- TBMM'nin Ankara'da 23 Nisan 1920 gHnU toplsnrnasryla iktidartm kUr:i111 ve Atattirk\ln olumtlne kadar devarn eden Kemalist Devrim veya Curnhuriyet Devrimi (1920-193'8).

- 27 M3YIS Ie 60 Devrim i.

- 1.989 Bshan'nda tcplu vizite eylernleriyle yukselen vc gilnUmUz-

de ozclle~iir!lleye ICll'§J mucadele ekseninde devam eden i~9i hureketi, ('1,989- ... )

- 28 ~lIbat 1997 MOl( kararlanyla ateslcnen, irticaya, mafyaya ve

-yeni Scv I' tertipleri ne ka:r~! 28 ~ LI bat sti rec i.

9

Kar§ldcvrimin Huruc Hareketlcri

I Kuskusu« arkada kalan yuz elli yil iyinde I ar~ldevril11.il1 atal'lan da

Val'. Onlan da §llyle siralayabiliriz:

- Sultan Il .. Abdulharnit'in Anayasa'yi y[.\rUrlUkten kaldrrmastyla baslayanistibda; donern i ( 1877 -1908) ve 3'1 Mart gerid isyaru (1909). - 1950 yihnda Bayar-Menderes'lerin iktidara gelerek, "Ki19i.ik Amerika'' projesini uygulamaya koyduklan Kernalist Devrim'i yikrna sureci (1950-1960).

- ]2 M.ar!: 1971 Askeri Darbesi'yle gen;L:kle~UI'jJen ve 01973 yilma k~I(IIII' silren Al11erikancl unta rejimi,

- '12 Eylu] 1980 Amerikancr Darbesi'y J > ba~.ltly<\n ve Nak§ibencli tarikatmm C;~ll1kaYll'ya tirmarnp umhurbaskaru olmasi ve arkasindan Naksibendi partisinin iktidara gelmesiyle 28 ,;;ubat 199:]'ye kadar devarn eden Evren -Ozal-<;::i ller:Erbak;flJ1' 1 arm rn afyu-gludyo-tari kat rej im i (1980·1997).

Kemalist Devrim'i "Iamamlama Gikevi

Devrimlcr ile Bat\i~birjjkt;:isj gericilik arasmda 9arpl~I,.\alarla geyon y(lz elli yildan soma Ttlrkiye, bagll'llslz ve o7..gtir bir toplum yararrna YOl1iinde buyuk bir birikim yaratn.

Ancak gunUmilztin sorunlanna ~6yte bir goz atarsak, Ml:l 31 Mart gerici isyaru giinlednin veya Kurt1Jlu~ Savu§1 dcneminin sorunlanna benzer bir gundemle ki;l!'~J hl§lyoruz.

Buradan bi,r bil ari9091kanOtbi I i riz: Turki yc, ozell i kl c Kemalis t De vrirn'e ragmen, bagHnw" bir ulusal devlet kurrna ve ortlU;:<1g jli~kil~ri:nden bLltllnilyle kurtulmus ozgi.ir vc laik ~ir toplum yaratma surecini henuz tarnamlayamarmsnr.:

Dahasr, emperyalizmin gilrlime dcneminin bir verisiolorak, Turkiye'de ABDgUdi.irnW bir mafya-rarikat-gladyo rcjimi ol~l~mu§t:ur. Kemalist Devrirn'in kazamrnlanrun birer birer Ylktldl~1 eHi yilhk "J UytikAmerika" stlrecinde kurulan bu rejim ilc Turkiye'niu rnilli dernokratik devrim biri! imi, 28 .~ubat'tan hu yana yen! bir' hesaplasma i~ini:: girrni~le!'djl', '

10

Turkiye'nin OOi1ilncleki stratejik devrirnci gorev. Kernalist Devrirn'i tamamlarnuktn.

, t§1:e Alt. k prograrmm bu !- sullarda tarll~lyOft!Z.

Altl Ok, son haline 193] urnhuriyet Halk Firkasr programiyla kavustu, 1937 yilinda Anayasa'mn ikinci maddesine yazildr. Ancak aradan neredeysc 70 yd gecrnesine ntgmo!~o, bugun de gegel"liodir. C;Unkil ayru .deyril11~i. sLire91:eyh. '1'a!"tl~'dm!lSl gereken ~lIdur: All! Ok, g~;'gektcll de bu devrim al§,lmnSl n I tmnjlm I arnak <\~!slJ1d an yererli bir program midi 1"1

II

11

KAVNAKLARJ

()hIS~11 Devrimcl Pratik

One .likle belirtelirn. Alii Ok k9tUphancde veya masa basmda ilrerilmernistir. 1crgj AILI Ok'u Atati.irk forr1'l(iIJe~lirrni~lil'. aricak btl PI' grarru yalruz A,laliirl(Un eseri olarak gorrnek de yanlrsur, Alu Ok, 19, yUzY111I1 ortalorinda Tanzimat'a, muhalefet eden Yeni Osmanh Hareketi ile ba§layul1 ve Kemalist Devrim'Ie en bUY~ik auhrruru yapan devrim pl'a.tigil1'1 izin bjr lIrUni.leIUr, AJt! Ok'un llkeleri, busiyasal ve toplurnsal mucadelc i\lindc 19. yuzyilm ikinci yansmda cl()g11111§ ve geli~mi~t;r. UstUnltl,gll, 1930'la«\ kadar scksen yillrk bir devrimci pratik i~jnclc SInanaruk oJgunhi~mJ~ ve billul'la~ml~ olmasidu, Boyleec devrimin prograrm, kendi deneyimlcriyle yan1J~h\nl1dan ar1l11111~ ve All! Ok'la ifade edilen ozete ula~ml§t.lr.

Altl k'un devrimci pratikle acrklanmusr, Kemnlizln'in kendisi halekindaki tamrmyla cia uyumludur, Curnhuriyet Halk FlIJ<aS!'11111 J 931 Programi, Parti'nin ternel fikirl rinin devrimln pratiginde ortaya kondugunu be I irtir, Arattlrk, CliP Kurultayi i~in J 937 yilmda eliyle yazellgl progrurm n tasl a:gmda,. devri 111 i I\' yapt1i;'p "i§ [ere" Kern alizrn 'in Prens; pi eri adim verrnistir, Bu rumrn tam anlamiyla materyalisttir; ba~.ka deyi~le devrimin fikirlcrini devrimin ortaya koydugu pratikle tanunlarn aktad 11',

8.11 tavra uygun olarak, Kernalist Devrim'in onemli dU~'llnllril M~lh'rnut Bsat Bozkurt, Devrim Turihi derslerinde ~u tamrn: yapar: "1'\11'1<, Ihtilalinin verisi, sembolik Alti k icindedir ki, buna Kemalizm diyoruz ve diycrlar." 1

I 1\1, E, ,13Q~.kllJ't, ;ll;lIiil'l., lill/kill, l{ilyrlilk Yuymlun, lstunbul, 199~,s.226; Bu konudu bkz, DQ~'1 Perlncck K(H{iaIlJ'f Dtllll'll/I·2 0/111'" 1)lklll, Kl\ynuk Ynymlun, 4. busrm, ls-

tunbul, Tcnunnz 1995, ~,12 I'd, ,"

12

,

Aill Ok'un 19. ytizyilm ortalunndu Iilizlenmcsi ve geli~lt1(;sl surecino ana 9'ihoilel"i)'ie !Yl)z atacak olursak bilincligi gibi, Ycni smanlilar

.:;, .. ,q, .-.,. 1

Mtl~rLlt'iyel'c;:i idiler: YH,j anraclan, p"di§ahltgl korurnaklu birfil te, pa·

~Ii~ahtn yetkilerini anayasa ile belirlemek ve SII1I1'Iamak idi, Haua daha sonra rvrith[\I.J'a~a'lal'ln yapf'tgt J 876 Anayasasr'nda, p:tdi.~ahtn yetkilerinin smirianrnasmdan 9ok., yaziya ge~iriJll'1e~jnden 507. cdilebilir. BlI-

~O!l' ragr1')en Birinci Mcsruriyet. rnutlakiyet reiim inin siiurlanmast ve oil' Mebuslar Meclisi ycluyla milli hfikirniyct reliminin kurulrnasi yonundeki ilk giri~il1ldir. All! Ok'un, Climhul'iyet\lilik, MiJli'yet.9ilik, Lalkhk ve Devrimcilik oklanrn, CJIIZ v eKS'lk orarak Birinci Mesruityet [0 g11- rcbilivoruz, Nitekirn Mithal: Pasa, hem Sultan AI~cli.llaZlz hem (I sultan Hamil z<m1~1I1U1d.<l Cumhuriyet pesinde olrnakla suclanmtsnr.

Ege!' 13 irinci Me~rutjyet'in yarnlgrlan ve Ct!lZl1g1 olmasa, Turkiye Devrirni boyle bir deneyimden gecmese, kuskusuz 1908 Devrirni ve Kernalist Devrirn de bilcti'gimiz ozellikleriyle olrnayacaktr, Bu deneyimin en yell'pIC] ve en acikh dersi, Anayasa'da pacli~aha tanman surgune ycllarna yetkisidir. Ali~1.yas<lyl form i,llJe.~cll'en Michal Pi~<I. i~te bu yctki kullarularak I' (lei i~<\h tarafmc1tm, yurtd 1~lI1a sOr[llmU~,' daha sonra memlckete ~agnillri;lk vali yaplimt~ ve bir komployla yargilanarakbnce idama ll1altl(Om cdili11i~, soma CeZtlSI omurbcyu hapse geYliln'i~ ve ai:f"te h~psedildigi cycle bogcll.1rlllmLl~tllr, Anayasa'run ):'UpICISI clan buyilk bir htlrriy 'I saya~ ·lsl.endi Y·lpUgl anayasayn dayarnlural sUrillrni.i~tiJr, Dern ik ki, bir daha anayasuya boyl bit' maddc konulmayacal trr,

Dalla onernlisi, padlsaha tarunan Meclisi feshetrne yctkisidir ki, Abdlilhamil btl yetkiye duyanarak ve yeni br1~Jayan {us harbini buha- 11"" ederek, Meclisi kapatIJ11§t'I'.

i1d nci Mesru llycl Devrim i, bu ClCI1C y im le rdcn g\:\r;i lerek 'ger~ek le,~ti, Ad<I1SIJ1CI,1 AbdOlhamil'in 32 YI1IJI~ istibdat vc guricilik dOflulTIi :val'til. Ustl.:Hk impnrmorluk bu doncmde turihlnin en bi.\yUk toprak kayrplanna u'gn.l,ml~tl,D(jnY'1 olgegilldeli hlirr\yc1 cereyanlau w ulusal dev-

letl rin kurulmasr, rsos Dcvrimi'ni t;lj'ilcdi. .

1 r OS Jon TU!'k cvrirni de, urn huri let:i degi ldi., [',Ik.at J"utlisuhlll vetki] 'l'irlj suurlamnk ve ~lcbuslar Ieclisi'nin konumunu o(j I, ndinn ek Y6ni.indC Birinci Me§(Uliy·n nduha ilcri adrmlar atu, L90~'du lJUrriy"tin Ilum'ndan snnra: hakimiyel, padi~Hh ve ~,evJ'",silll!l\1l saray dl.~Jl1duki

13

il tidnr odaklanna YC aiderek devrirnci bit parti Ian lrtihat Terakk! emiyeti'ne kayml~bT,lkjnei Mesrutiyet, urnhuriyet'e clogru bir adim ve deney i me! i I'.

Ancak .Ikinci Me~ruliytlt, hflkimiyet.in kaynagl sorununu I.;:Oktcn 90- zemcl'11i§ti't, H,kil11iyct iluhi iradcye dayanan sultarun mrdir, yoksa milleiin III id ir71908 Devrirni bu soruya ikisinin arasmda bir ya1111 ver!1li~tir, Nitekirn Me~rutiyeCe Mustafa Kernal'lerin KertHliist Dcvrim'Ie yapttldan eylemf el:c§tirinin esas: cia budur, BUljUYa. demokratik devrirnlerin "H~kimjyel kayrtsrz §ar'tslz rnilletindir" ilkesiniu hayata ge~irilrnesiylo-hern Cl:Imhuriyet9ilik ilkesi, hem de )Vri I'J iyets.:i I ik ve l-hLlk9J- ll~ ill eleri I 920'lcl:in olJ:,unluguM1 kavusmustur, ,umhuJ'iyets:ilik ilkesi, 19, yOzylida pl\di~al't1l1 yetkilcrini srmrlamakta ba§layttl1l11Ucadelelersonucu pacl.i§1thhgJ ortadan kaldmnaya V'lIl'MJl bir davrimci pnttighl OrU.litid~ir, umhuriyet, Mesrutiyet'in is:jnde tohum OI,Wll vardr, Pudi~ahJn mutlak ctoritesi ile oZOnde rnilli hfikimiyeti temsil eden MecliSip yetkilcrinl gel1i~lemlckisteyen hurriyet kuvvetler: arasrndaki mucade .. le, Cumhuriyet'lc 90ZtlI11ckavLL§lU,

AlII Ok 'pogrllmlnm devrimci pratik iyincle smamalarla o,lsunla§" rnasrm mjlliyetgilik VI;; ulusa! devlet ilkesinin gcli~me surecindede gorcbiliriz,

Namik Kemal'Iere kadar "vatan" yoktu. Olke, Memalik-i Osman: idi, yani sl1')<lol.l hane larurun mUlkU idi, Bu mulk uzerinde ya~aYlin lnsanlar ise, yu!tta~ degil\ padi~allll1 "kullan", daha sonra "tebaasi' (tllbi olanlar) konumundaydr, Henuz ulusal piyasa da dogmaml~tl. BLitUn bu nedenlerle Osmanl: ahMisi milleti ()Iu§tunnllyordu.

Narmk Kernal'lerle birlikte vatan ve hilrriyet dnvalan ortayaciku.

Namik Kemal Osmanheiydr, TUrk ml]i iyet¥j'~i clegildi. Nc val' id" vatan kavrarru, Osmanlrci siyaserre l'nilliyctyilik adma bir gcdil <1C;lyordu.

Lillku vatan olmnsr i~in, 0 toprak parcast uzcr'incle yasayun toplurnun millet 01n1<151 gcrekiyo« V,II.ml kabul eden, ka9lfllll11i1Z olarak millen de- kabul edecek ve Osmanlrcrhkian vaz.ge:.;eccktil'. Milliyc\9ilik: veya 1'ijr~(~t!liJl .akll111, Namrk Kemal'in y<1gmda daha berm" tezlerlede C>rtaya 91ktJ, Yusuf Ak~lll'a'nin yeniden yayrrnlanan "TPk9iiiUgtil1 Tarihi" busureci ~U1hL!l1Hk iein 9Q~ iyi bir basvuru kaYl1agl(i.IJ',2

14

19, yllzyihn devrimcilcri olen 'l'UI;kij;Ulerclen Ataturk'e uzanan sUre9tc; rvtilliyet9illk,smanl!cl kahnulardan anndr, KlI~ktls'UZ,bll y~~IJ1lz,ca c\U§(.\nsel fauli:yeUe clmadr, ondan once ya~anan devrirnci pl~atJk bu annrnay: getlrdi. Birjnoi DUI1ya Sav<l~1 kosullannda c~nperyallzm le ~a:

VaSil;) bir geregi olarak tUihat Ierakki i tidan, "Milli lktisat" ~iYi1se,:lnJ uygllla(h, Boylece ekono Il'1 i k bllglll1 S 17.11 k yoMl nd.e. i~n~m h . bi r fJra~,I~,e girrIui.. Sava~nl sonuna gel.digirniz zaman, hayat, 111rklYc devt 1I11GIS~. ninonune ulusal devlet ~oztimi.inti I oymustu, Bu aroda,Tl~ra~1Cah,k ,glbi, TUrI" milliye!'~:iljginj ka~lI1J1rnaz olarak emperyalizm l~blrlik9J1lg1ne

s tirLi 1,(1 eyen pro gram I fir cia it'l (1S etrn i ~ti, , ,

Laiklik surccinin tarih i91nde nasrl olu§wgunu anlamak 19111, Mustafa F<lzil Pasa'run daha Birinci MesrutiyeloflcesindeAbdlilaziz'e yazch£1 mektuptaki §'u satirlar cok ogrericidir:

"Padisahrm, .. , din ve mezhep ruhta h~l~iim surer: bize :bt~ .. dlln: yanm nimetlerini vaat eder, r'tkat I11JlletlJ1 haklanrn ,Slnl~ 1(1) An VI;: belli eden din ve mezhep tle~Uldil" Unutmamak gerekir ki, dill ezcl i gergekler arasinda durup kalmazsa, yarii diinyil i}lt/n/u: lao

,.ipr.ft:/ hcpimizi olcllll'lil' ve kendi de. olLir."3 '

, Yeni Osrnanl dar'm onem li cIt\~l\fllirleJ'inclen clan Mustafa Fazrl Pasa'dan altml~ yli Soma Rt.!l11alis1. Devrirn, I aikl igi O'nun p,ac;i5ah,:l 6I1e~'digi .ibi, "din yo dunyaislerinin birbirinden aynlrnasi, dinin clLln~~ ~? IMine IG1rIHII'III1l<lI11aSI" diye l.al1lmlaY'lcaldrl', Ancak bu arada bUy'uk

rntlcadeleler y<l~l.Inml$ttr,' ", " ,

Mustafa Pazll Pasa'nm 1"0 yrl oncek: t::l!11n11111 bugttn Sulcyrn rn Dernirel'Iere, Tunsu Giller'Jere, Mesut Yilmaz'lara, hatra DS:P ve HP g ibi Kern al i s t Devri rn ld'iktlndcn gelen part; lcrc bile kabu,l CI tirmek zOJ'dur. Hepsi, [aikli~j din ve dcvlet i~lel'inin birbirinden aynlmasi ~~u.nlk tarurnlarlar, 11Httn 9 gu laikligi dIn ozglirHigU ilarek ~amn1lay(\bl!'Y0rJar, Dernek ki, Alt: Ok'un laiklik Hk'.csini,t1 Mustafa Fazd Pasa'daki c~o~rirnci k{jki.iniJn hayata gecmesi i<;-in, Kemalisi Devrim bile yetmcrmstu' ve yeni rnucadelelcr gerekmel tcdir.

:; l~c~:'1 I(,IIYI,HI', ;1111111/'1,; I.}mltrl<i'lllde.J(/!/(I(':' IJ/tf'I'l/:,i, 'l'l~'E Yily'llIlnn, H)?2. ~ .. :(l -, 'ii:d~n :,lnW'1\1l M~III\h:1 Blldr! G!II\t!i<il1, (;(!/<'IId.: 1'(' (;dl,I'III'" 1\.IIYllllk YIIYlIll,lIl, 1(.ISIi11 I ~98, ".148,

15

fill Ok'UIl prank Iyind·' <,(,11m 'ldlI1H)llI~m~lSJ siirccini Kemalisr Devrirn'in kendi dcncyi m inde de gorebi: iriz, 192()'de li!dk,ylhgl ve hatra iI?cylol osyalizmini" savunan Kemalistler, L92~ tzmir f1~ris·tl: KongrcsJ"I:cl~n sonra "hususi mtllkiycl-ferdj tc,~cbb.Us" (oze] rnulkiyet-bircysel g~rt~l~l1) yolunu denc::liJel', Yedi)ld sLircn btl c1.en.eyim sonunda, bizim gibl EZllcI1.DiJnY(lli1keleriIide b<lgll·I1~IZ. d ngeli ve hlzll kalkmrnarun anesk .~cvlct9ilikli:: olaca:gl gOl'illciiJ, Boylece j 931 yil mda yenidenl)evlelgJiilc.te karar krhndi ve Aln Ok trlfn!'Hl1lnmlf"lk IfF I Y31 Prograrm'na yazrldi. 1937 yilinda ise Ttlrkiye A. 11 ay ,1S US I'll 111 2. maddesine kondu,

Uluslararasi Kaynaklarn

CHytil, Fransiz Devrimi ve SOl/yet Devrimi

AJ li· Ok, u 1 usal devrl 11'1 oi prati k i9inde '0 rtaya 91ktJ VO pi gunla~ tr. Ancak 0 ulusal devrimci ])1'3(i[.;:, cvrensetdt; dunyadakl demokratik devrim prati~inin bir P~tl'<;~ISlycll' Nitekirn Mw;t'~ifa '[(emal, AVUI:i!;l;lry~l! Almanya, Rusya ve <;111 rmparatorluklanm deviren "buyilk tiki'!' cereY,"ln!nnrun" di,iny:,JJ1u'\ belli ba~1J kuvvetlerini e. ar '11"11 l'urtllrdlgU~1 belirtir v ~en,i ~?rk.l~c ,devletinill dC',""cihnmi hiitkim olan 0 bliyUk ve kudrerli fikrin I ilrkiye de gergekle~rm;sjyle dogduguIJa" i~tI!'et. eder.4

Dcvrirnin onderince Lie bel.iltildigi gibi, K"lll1al;s! Devriru'in birinci esin kaynagl bU.ljuva demokl',llik devrirnlerin i'c!t:oJojfk birlkimi i9indcdir.5

,. Anca]; TUrkiye'nin dernokrattk dcvrimi, l(apil'u.lizl11in erken 'gCJi.~tigj Illkolcrden ['<I,l'kl, clarak, asrl bllyUl< IItUg.1I11 20. ytlzyrlda ¥ef'9ckJe~til'di. ~Fl:lk b'lmalJzm, cmperyalizm 'taglnn git'l11i~Li oezllen dtirlya Lllkelcrinde deJ1)okrarJk devrim yaprnanm bi ri.cik yolu, emperyal izrnden kerrtUI.l11a.ktl, Dilnya i5~11mlyesj yuyildlgl <llal lard", f!o)uclni ili~kilerde belli btl' kriz yaratmakla bnljktc, esn,~,oJ!lntk ulusnl nil' kapitalizm]» ge.Jisnll!sini onWyordL1, 8mpcry,dlzJn ile gerlcilik anl$ludal<i ittif'l.k, 911glli11:'ll' [III'\!;:

" 111d117ri;'/II, S'll)'I"I' 1'1' D,w/('{ilJri, C, I .. ,,32 L '

" .5 f ';licwlIzll1in ul,lIslunlnlSl kaYflakllln klil1l1S;lI1da I1b" DpiJu pcrln\, k, If'(tlll r/';,'/ i.J1,'W'lIIt.,J

DIH 1'1" /111,,//; h.ltynllk Ylly!nlurJ, ·s, l(H I'll.

U5

, '

yasasrydr, Aruk, demokratlk devrimlerin iinlindeki birinc! engel, yerli gericiliktcm QI1ce ernperyalizmd], Tdrkiye'nin 1908 Devrimi ve Kcrnalist Devrifn bu kosullarda gerQel"le§ti. Bu iki dcvrimin aras 111 d a, 1917 yilmcia Sovyet Devrirni oldu, Rusya'dak il917 ~lJb~l!]'nd~lki burjuva demokratik dcvrimin arkasmdan gelen Ekim Devrimi.isosyalist karakterde 1- makla birlikte Kenralist Devrlrn'i kuvvetle etkiledi, Bu etkinin en onernIi nedeni, Sovyet Devrirni'nln ernperyalizrne indirdigj aglf' darbe yamnda, Tilrkiye'nin KurtLllll~ S'lVa~I'l1ela Sovyet!er'le kurdugu jttif~iktlr. ·61.e yandan Ekim Devrimi, kapitalis! (Jl~elerin en gerisinde, g\!r.i Avrasya tilkelcrinin ise en ilerisirulc ger~:ekle§tigi i~il' burjuva-dejnokratik devrirn gorev) "'ini de yerine )ctiriyordu. Nitekirn ~ovyctlerBil'li~i'nde klJylllk H I an I}.mja. $()S yulist Jt;J U Udyetin il,~a.'5J na L 929'dan son ra bi:l§J anrn 1 ~tl r,

Somut olarak elc alacak olursak, Ale) Ok'un umhuriyctcilik, Milliyct9.ilik ve Laiklik oklanmn uluslararasi k,flynagl, burjuva-demokratik devrimlerdir, ezel olarak cia Buytik Fransiz Devrirni'dir. Halkcihk ve Devl t 'ilik oklannm esin kaymlgl ise Sovyet Devrimi'dir, Devrirncilik oku ise, Turkiye'nin ya§ad IgJ'Sllrecin zorunlu bir li.rllnl! olrnakla birliktc, hem Fn1'l1$lZ Dcvrimi'nin. hem de Sovyet Devrimi'nin yaratti&1 btly Uk cereyanl arctan beslen mj~tjr.Kem fll izrn'in anemli teorisyenlerind,en ~vh'Lhlnul Esat Bozkurt, DI wlm Jari/li derslerinde 1789 Fransiz, 1917 Rus Sosyalist ve J 9t9'da baslayan Atati.irl ibtilallerini, "tam ve eks iksiz" dcvrim lorinornekleri 0 I arak s ny ar, 6

Her oku tck tek incclediglrniz zaman de, demokratik devrimlerin ve SOVYCI. 'D 'vrlmi'j,in etkilerini birlikte gorebiliriz.

Omcgin, Mil.l.iyet9iliR OkLlI11111 ideelojik kokeni, ku§kus\Jz demok-retik devrirnlerdedii. "Milliyener prensibinin ilk dera Pransiz Devruni tarafrndan a9)~landJg1l11", Atfl!.i.irk: de S<lptal1)l~tll',7 Kcmalist Devrim'in Mi 11 iyel:)'i ligi ideolojik plands demckratik dcvrirnlerden bcslcnir. Ancal siyasal planda ele alacak clursak Kemalist Devrim'in, Milliyct9Hige, emperyalizme l(';'lr~1 1;<11}' bagllllsl:611k. i9cdg-il1i vermcsinin kaymlglnr, Sovyet Devriml'ninideofojisinde bulabiliriz.

(\ MllhlllllJ 'ISslIl l3or.klll'I', AltII,tl'/: IllIi/'lIi. Kuynuk Yaymlnn, ~,72,

'I Sudi R(\r:il~. AIII/di-t."//I/ Rr:,!'mi J'tll'lIIlrll"ll Chl/I1IIII;'· j;r'Jylel,j"1!If!.(,' }'tI;I,lm,,"/ J(~III'",,·/. ltd, Kay 1Il,j<'YIlY!!11 an , ~.~8;'.

17

T3m:.1 dostlar son zarnanlarda gel'~i bir Sultan Galiyev rnasah icat ettil r: ancak herkes bilrnel tedir ki, empcryalizrn teorisini ilretcn, 20. yUzyllin billrnsel sosyalistleri yc ozellikle Lenin oldu. Daha on~mjisi Lenin 1910'lu yillal'clill1 baslayaruk, dunyanm iki bliyUk kampa ayn\d,gml tahlil etti. Bir aVlIij: ernpcryalist ile ezilenler arasrndaki ylJ:li~mt), ba~geli~rneyi olusturuyordu. Ezen-czilcn millet tahlilini, SultanGaliyev de, Kemalist Dcvrim'in Oi1dcrleri CI.e. S.lVyctIDevrimi'ndcl'l ogl'endile r vc aldrlar, <;:Ul1ktl bu tuhlilin devrimci prarigini yapmaktaydrlar, Turkiye fiilen ezenlere k!1r~l uzil,en rnilletlcrin sava~ull vermekteydi, Bu Sllv,l~m i9indc'olmtlann, Lcnin'in ezi!e::n milleilcr teorisini benirnsemelerikadar dogal oir davrarus olamazdi, B(\ylece Kemalizrn'in Milliyet~iljgi, siyasal duzlemde Sovyet Devrlmi'nden eu ilendi,

'Hal k9rhl~ ilkestni burjuva demokrudk devrimlerin ide lojisinde bulamazsuuz, Pransiz Devrimi, fel'diyetyi (bireyci) idi, goryi ba~la k5ylUltlk clmak uzereernekci kitlelor; feodalizrrie k~I'~1 ayaklandnrmsn ama her till' toplurnsal bir1(;~lJ1e ve dayarusmayi, fCl'din,i:izgUdi.igUnU kisitlayan-bir LLlr'fcodal kahnu olara]; gtirUyordu, Kernallzrn'in HalkgdJgl, bLI nedenlerle Fransrz Devrimi'nin idcolojisinden aynlrnal ta v'e Sovyet Devrimi'nden beslerunekredir, No val' ld, Kernal istler Halk~lhgl aym zamanda "demokratlrk'' kru'~lllb" olarak da kabul ettiklerini belirtrnislerdir.Hem Atatl.irk.'lin 2lylkl<unalannda, hem de Kernalist Dcvrim'in di'-

ger idecloglannda, ol"n&gin Rccep Peker'd~ hunu g0rUrUz.8 I

)3elil'tildigi'gibj', Kemalist D(lvrjn~ 0S2S olarak burjuvn-demokratik karakterde C)JdOgll halde, burjuva-demokrarik vdevrimlerle sosyal i~t devrirnlerin arasinda bit' yerde konumlanmisur. Aslincla bu ozellik, emperyalizm ve devrimler ~agmlIl biiltin ezil 'n' mfllct devrirnlerinde gorUlmU~tttr, ~Unl<u 1917'den bu yana ger~ekle~en bUtLin rnilli demokratlk devrimler, nesnel olarak Fransl?; Devrimi'nin programuu uygulama :

U§i'll11l1stnda bulunrnakla birlikte, emperyalizme kaX~i sosyalist d~nya ile itfifak etmisler ve ! 8. ve 19. yuzyilm burjuva-demokratik devrirnlerinden farl"ll olarnk, kamu mulkiyetiyle ijzel mUrkiyel.i birle~(;irl:'n karrna bir ekonorni in~a etrrte~e ybl1eh'r'li~jel'd!r. Bu nedenle bu devrirnlerin birs;ogu. kurduklan rejimi sosy<ilisL olarak eJ.'1 adlundrrrruslardrr, A'l-

I

8 CHP OCl101l(ntlbi.Rcoep Bey'in (puk£r) CHF I 31 PI'Ogl'lIs11l,l'U ,.v1klllyun k0l1\l.~m11SI ivitl hk'l,. 1·.~mll.1J I3Q~i k~i. cl/lI/)IIII'(·II(lllkl!1.: !(,dC/.j'I.11Il1 P/'(J,~nl(/;IIII)!J' /4 jlliKi/lt $",'/11111. ".26.

18

III olgu, Kernal ist Devrim I¥Jn de .ge9crl io ir. Kemalistler, hem [920 YIhilda hell', ,de 1930'jurd;,I, Ataturk'un ve di~er onderlerinin agzlI1dan, "Devlet osyalizmi' meslegin] benimsediklerini ifade l:trni~lerdir, Ah.Iturk, j/lffJ(/elli ,-!/~t:l/('r kitabtnda kendi el yazisiyla, Kemalizrn'in toplumasaglamak istedigi'ge~itli sosyal haklara vc gUvenligc "Devlet 50s.Y!llistligiOc YL1kliL~arak varilabilecegini' belirtir.?

Aynl §ekitde Mahmut Esat Bozkurt cia, Kcrnalizm'in I11csleginin "Devler Sosyalizmi' oldLlg~lnu devrim tarihi derslerinde tlniversite gcn91igine anlatrr.' 0

Celal 'Sayar'I,' Kemalisl' dcvrirnciler aduta daha 192J'de "Devlet Sosyalizmini' savundugu gijrlilrnektedir.11

Kernalist Devriru'in onderleri, bU~l.n AlatUrl<:I,Buylik Fransiz Devrimi'nin yolundan yurUdUklel'ini ve ayru zarnanda S vyet D vrimi'nden etkilendiklerini bircok kez s()~'Il!m i§lcrcl-ir. Dcvrimin onderi, "Tl:II'k demokrasisinin Fransiz Ih tilali'n i n a~l'lglyol u iiled i.gi n i" belirtir ve "yenilik 9alt~rnasl1'ld<l ve lullk.9! dernokratik kurumlara yonelik ge.li~mcsinde geny:Tihkiye umhuriyeti'ni Fnll.1SIZ dcmokrasisinin dogucmu§ 01-

dugunu" Elq:JIdti1'. Ormlklcr ¥o~altll~lbjlir.l~ .

Mustafa Kemal, aym ~eki!de, Sovyct Devrimi'nin di.i§Unce birik»

minden 11 asil , erkilendiklerini samirni S9z1erle anlanr:

"~imdi itiraf etrnek mecburiyetindeyim ki, bu kiyam' ve bu i yal1 vuku buldugu dakikada biz Rusya'da oldugu gibi, empcryalizm ve kapitalizrnin manasijn (It\.~Uqmen;i~tik. ( ... ) V!lziyet geli~til - ten soura bizi de tehdir eden kuvvctlerin, Rusya'dak] devrirne sebebiyet VCl'l::D rnevcudiyetleroldugu 'anlasildr."

Atattlrk, "Sovyci Devrimi'nin dunyaya ornek oldugllflU, ezilen milletlerin yolunu 'WtJgl!lJ, mazlum insanlara zulurnden kurtulrnul i9in yol gosterdigin!" i1Ql k ifao.clerlevurg\.IJar.13

9 Afciinan, Merit'll/ {Ji~~'/'kr '·lrM!lr/fl.!h Kellltlll-J/(Jlilrk~ili /:'~I·tl,T1/(m. ~.~27. 1 Q MHIIf!'lut 13,1\1 Bozkun, lIitl!li'rk IhrtltJli, s.23~, 240, 2'H,

J I Kot'kll[ Bon,ill v,.l~el'lerp·I/:I·: " .. 11 ..

12. DOgLI P 'l'irl!rel" f(t:III/lI/:I'II)f/lioi/l·21 Obi I'II/J//(J/t. s.11 0 vd. 13 Sudi B"nli(. (Wi, s.IIUl·143.

19

m

TARtHSEL 'tUTARLIUCn VB BOTUNS8LL'toi

Oklar Birbirinin Lokomotlfl

Aill Ok'u tarih i9il'lcie lJ1celedigirniz zaman, oklar arasmtlaki tarihset tutarlll'tgi ve bliti.'tnJ Ugli 90k d,llHl derinden anlanz,

'Clryckl:c;n dearnblemde oldugu gibi, oklar aym tarihsel kokten yJkm1.~hlr ve birbirlerini tam~U1'lla1111~lurd'lr, AI!.l 01<'UI1 her biri, adeta di- , gerterini detarih sahnesine ~ckmi~, birbirlerinin IQko!')1 ti1'i vc itici gucu 0 i rn u~h1l'Cltl',

, TLiJ'kJye clilzlemLl1de hangi ek'un tarihsel oncelik ttl~lCllgj t.tltl§lla.bilit:

Duhasonra umhuriyercili ~e varacak ohm p'ldi~ahlll mutlakiycrini SlTIU'lama l1iiicadcle~i ile vatanseverlikle ba~lnyaL'l MiUjyclgilik-TUrk9tlWk

,

h~lI:ckct'i, denebilir ki, 19: YO;t;y!l ortalannda birlikte dogl11l1~Jardn',

19, ytizylhn TUrk9u akim: ayru zamandu halk91dlr ve hiiklige YUL1elm i~ti:r, Yukanda Yeni Osmanhl ann bode gelcnlerindcn Mustafa [,1azil Pa,~a'n;l11 daha Birinci Mesrutiyct "ncesjnde, Kemalist iktidanlt en devrim .. ci d6'11cll1indeki gibi, "Din ve dtinya i§lerini bnbirirtden ayirmak" !inlet- 111l11cla bir !~)ikligi Padi§atl Abcl~i1a7,iz.'c oilprcligini gdrmi.1~lUk, Yine drln',min ihtila! ilcrinden olan Ali Suavi'Ier koktcnci bir laik.ligi .savunurlar,

19, yUzyll kosullannda sultarun y'etki!cr,ini suu rluyan Me~(,l'tiyet9iiik. Milliyet,yil.ik, H<llk91111\v~ Laiklik, Val' Ian OSITItt!111 feo In! sistcmine cepheden lmr~lylll. 8u program, ancak devrirnle gery~k le~thiltlbi.lirdi ye ancak dcvrimci bir ~izgjde savunulabilirdi, Nirekim .19, yi.lzyll hLirriycn;ilerinin TUr~ 9l.lle.rinin haya tl":,lI'111 in zindaularda, sill'gillilcrde ve.multeci 01 arak ge~t.igil'li gorUyoFliz., B u akun, Harbiye'dc, rdu i9in-

20

de, Asked 1',1 biye'lerin bodrurnlannda devrimci vo gizli cemiyctlcr kurdu, .BL! akun, .190.8 Devnimioncesinde Balkanlar'da VI:! Anadclu'da ayaklanrnalar duzenledi V' d&g'aS,:lkt'l,

. Me*n,tiyet deneyimterlndcn sonra htlrriyet akirmnda Clll11hliriycl9i egilim gU91el1l1')eye ba~hldl. Nitekirn MUS1!1.fa Kenial Anadolu'ya 3, Ordu MUfett:i~liiFl1e tayin edilirken, padisaha " umhuriyete!' oldugu bil-giil i veri I rn isti 1', B II "S1I91<1 mal ar" ,8I'ZUfUI"1 ve S i vas Kongreleri s II'aSH1- cia devarn etmisur,

Devlet9U.i~" 18e, Osrnanh devletinin son yilzyihnda zorunlu olarak vardr, Ancak Dev1e.1s:iligin bilil19li olarak benim'senmesi 1931 yilmda

oldu, "

Tarlhsel Stire~le l\ltarhhgl

Alt. Ok'un tarihsel tut:arl,lJgmlt) ternelinde Ttlrkiye'nin toplumsalC;konoI\1ik ger9cg.i butunuyor, Osmanli devleti, 1838 IngiliaTicare;

, So~lc~n\es'i'ylc birlikte ~(.irn(1rgele~l'ne surec] i,:(ine',ircii, Yuzyrlm Sonunda kapitalizrnin ernperyalist karakter kazanmastyla.ttlkerniz, dunya oli;(cginclcki ozen-ezilen klltt.ll'la~nHlsloda, ezileo ulkcler arasmda yer aldr, 0 donemde, E:t,ilen Duny;\'daki ulkelerarasm 1::1 yalrnz Turkiye,

,in ve km'cI,1, devlctlcr v ardt , V9l1 c1o_csld bttyukimparatorluklardr.

.Ezilen Dunya'iun eliger Olkel ri tse sornurgc durumundaydr. Tilrkiy "nin somurgclesine silrecine tek bir devrimci yamn olabilirdl: M:illi dernckrauk devrlm. Ezilen i,Ukf.llcrin bUyuk 90gul.l!ugl.llldan farkh olurak Tilrkiye, in vc Iran'rn levlcl:I',!inili olrnas ve daha oncmlis! koJ - lllbir dcvlet g:cicl)cgi bulunmast sayesinde, bu ulkeler milli dcmokratik devrirn icin claim buyiik bir birikirne sahiplcrdi, Nirekim 20, yuzyrII II basin lu I 90S RLlS Devrimi'nin flrl asmdan, 1908 Gen~tiJrk Devrim i, 1909 [ran Devrim i ve 191 J t;in Devrimi get'~ekle~ti.. Dcvrimci sUrc9 bu dcvrirnl ric durrnudr, I 920'I.erdl: Tilrkiye evrirni, ;IS1l bi.lYLli ai.!IUIUI11

'ge)'~el<.l.c~t1l'di, in lVJill! D0l1101l'atH Dcvrimi de, claha S'OI1J'fl K0I11(i11ist Partisi ond.el'ligin ic 1949'da zafere uJu§ll ve kesintisiz olarak sosyalist dcvrim a~wmlsH1a gC9l:i,

21

, Gin'de J 911 Demokratil Devriml'nin onderi Sun Val Sen'in forrnti] ..

Je~t.irdigj Of l1alkJIt.I.I,riilt: Turkiyc Devrirni'nde Mustafa KCl11111'jn, fermtdl ,~tir figi A1t1 Ok, alla~1 yukari ayru prog'l;amlal'dll', Bu oz.d §lik, il<;.i tllkenin Ezilen Dunya'daki onci.\ ozellikterinden gelir, Nitckinr Sun Vat Sen'den sonraki sm·l;)(;.te. in Devrirni'nin l)ryderl.igini ustlenen <;ill I{o· rnnnist Purrisi, S'Ut) Yat Sen'in Of' /la/I: liki!,{ihi surekli s'l.vunmUpc bu ilkeleri mill: vc demo\cr!1lik bir cephenin ternel program) olarak onermi~lerdir,

Cin ve TL\rk:iye'nin millidemokratik devrimleri c)IT)egll')de de goruldi.lgO gibi, 20, yLizyllm ezilen tllkelcrindek) demokratik devrimler, kapitalizmin erk n geli~l:igi Pransiz Devrirni l:)lTlcflillcicki Ulkelerd~n ,f'lrkll bir' programasahipti. '18 ve 19, YllZY111fl demokratik . devrimleri, erken geli§mi§, bir kapitalizm ternelinde gereeklcsmislerdi. 0 nedenle bu devrimlerin tcrnel SIOg<\111, "Htirriyct, E~itlik ve Karde§lik" idi.Ernperyalizm ~agmda ezilen ulkelerin dernokratik devrrmleri ise, kcndi sultanlariru ve feodalt - rin! Ylkmak i<;.il'"emperYill[zmi de alt unek zorundaydilar,

AlI'1 Ok, i~te bu toplumsal-ckcnornik gcp?eklige oturur, Butunselligi ve1oklar'arasrndaki b.,gl<lr, buradan kaynaldarnn Dl~ ticaret:~aglOdaki k,lpil:alizme k(lr~1 Vatanscverlikle y_e Mutla~'iyetyilige kar§1 Anayasacihl III (Me~rLJLiyet~jlikJe) ba§layan devrirn cereyaru, tarihsel 'si.lre~ irindc dltyandlgl nesnel zerninde. tutl,lrllla~1'r, lTI,tzlurn rnilletlerin l11il!i demokratik devrirn pr0s-ralTlIllU donti~tlr.

l];~iJeJl Dunya'da [ld i\1illi Dernokratik Devrlm Modeli

Ezilen Dtmya'da yasanan bu sUr~9, iki model yarntn1I§t.lr. Biri 9a.gda§ bir ulusal kapirulizm ~n§", etmeyi amaclayan Kenmltst Dcvrim'dir, Diger model, Kcmalist Devrlrn benzeri Sun Yat Sen onderligindeki 1911 Dernckratik Dcvrimi'nden sonra in'in Korntrnist Purtisi onderli-

, ,

gjnde,gergekle~tirc1igj milli demokratik devrimdir. ,

Her iki rncdelin de, demokratik d vrim PI' gramlar, ayrudn, ~jjnk.U lIlkelerin toplurnsal-ekcnomik surecleri aymdu.

22

Cin'de rnilli dcmokratik devrirne Mao'nun b~lllll1diL bulundugu KoInlihl'st Partisi lincieriik ettigi i~in, devrim dernokratik asarnada durrnaml~, sosyalizme ilprl'emi~tir,13LI nedenle dernokrerik devrim yaurn kalmanus, .sonuna kadar gotUJ"Ulmti§tilr.

KlI~kusliz burada Gin ve'Ttlrl iye'devrimleri arasmdaki fark, onderWdt;;,sl\1H'.ltdegildk <;in'dc 90k kuvvetli bir.ktiy!i.i clinamigi vardrr, 1(011- disini ~ok :;;<\rS1CI ve gU91U ayaklanrnalarla ortaya koyan btl dinamik, dernokratik devrirni sonuna kadar, gotOrmek ve SOSYl)]iZli1e gecmek iyin olaganiisW gi.i 9 Iti birtoplumsat temel ynrl:1tml~tlr, l'opragin yetersiz 01- mas: ve tanrn alctlerinin J IthE,1 nedeniylc <;-il'l'ln devrirnci koylilsll, feodal toprak ag.lllgl sisternini yikrnarnn 'otesinde tanmda ortsk kooperatif rnulkiyeti ve halk miilkiyeti yonundeki atrlnru benims mi§ ve gergekle~tirJ11i~O(. Ole yandan C;in'in 1934 yrlmda Japon emperyalizrninin isulasma ugr::l1nasl cia, 1'1 yil devam eden .anticmperyalist S<1,V'I~l.llen ulusal ve en' baglmsizllkvl akim ohm <;il1 Komunist Partisi'ni gi.:i9Iendirmi§ ve milli dernokratik devrirni daha kbl<!U olmaya zorlarmstu,

\

Kemalist Devrim Niein Yarrm Kald,'?

Mustafa 1 ernal 9C, btittln dcmokratik' devrimciler gibi, "Koylu, rnilletiu efcndisidir" demi~ ve gi.i91i.l bir AydIOJa(lIlUI hareketiyle koylUyU. uyandirmaya yah~ml§tH, Ancak i~lenmeyc.n geni§ topraklarm buIUI1IMSI uedeniyle, koylude giigW bir toprak talebi ve agFlliga kar~l btlyuk bir mucadele yoktur,

Ataiurk blilrnune dogru, toprak reformu I, azrrlikl anna , ba~1 anrnasimistemi~, fa] lit demokratik devrirnin cu ternel prograrru ge!'<iekJe~tirilememlsrir; Daha sonra devrimin artrk kireclenmeye ba~JadJgl donernde ylkarill'rmk istencn 1946 Toprak Vas'asll iso ba~anslzhg,t ugram!.~~lr, C;Unkii devrirne cnderlik eden CHT~, arnk klH'cil1gu sisternin lIzer.il1e otUl"Il1L1§tur ve dcvrirnci dinam izmini yithll'l1j,~1:ir, Tutuculasnn onderlik, Ikinci Dunya Savn~1 sonrs sinda ytlksel 11 ABD ernpcryalizmiyle i'§bjr] j'gine yonelmlstlr. Tnprak Yasasr'nr rafa kald: ran, Kay Enstlnllcri'nden vazgccen, laiklikten ild,i.inler vercn CHP yon timi, Iw uulrnaz olarak iktJdun, bu politikalarrn §ler~ek sahibine blrakml§!.I.r, Dcmokrat Par-

2.

ti'nin, 'UP'nio icinden !flkmaSl, bil' y(\nUyle devrirnin diyalektigil'li gosterir: Ancak bu olay, devrimci partideki tutucnlasmamr' cia somut karuudir ve derin dersler i90I'il·.

DP lidcri elul Bayer, Kemalist Devrirn'in bnsbaknnlanndandt. Dernokrar Pani'i in diger kuruculan Adnan Menderes ve Refil" Koraltan, Kl\rtuhl§ 'Suva.~l yrllunndan beri Mudafaa-: Hukuk- HP 6rgi.itlcnmc"i i9incie yer ~ilm,~jar, milletvekiJlii,H yaprruslardr. Di~er kurucu Fuat KoprUlU, Curnhuriyet Devrimi'nin oneml i tarihc] vc di.l~ill1ilrJerinclel1- eli. Yarirn kalan Kemalis; Devrim'i yrkanlar.kireclencn devrimci onderIigjn icinden 91k1l11§tlr.

Alti Ok'un yeniden c<ll'llal!ldlgl ko~u1Jhrda, bu bUyt\k dersin degcrlcndirilmesi, hem gereklidir, h011'1 de kacmrlmazdir, <;~lnkU bir toplurn, aY1l1 deneyimi iki ke'l ya~;tma:z ..

Kernalist Dcvrim'in Idre9!cnl'l1c~inill nedeni, Alii Ok degilclir;tersine Aiel Ok programrru sonuna ~ adar goti.il'ccek bir devrimci ondurligin ve dinamizmin eJcr;,ik1igiciil'. Kemalisl Devrirn'in yanm kalrnasi, bir yonuylc bir 6nderliksorulludul'; sncakonderlikt ki kireclenrneyi belirleyen de en sonunda devrimin Sll'\J fsalkarakteridir, Ulusal kapitalizm Strurlanru ,l§may~ln devrirnci pratik, devrimin ulusal burjuvazi onderligindegergekle,~li,gillil1 de l aruhdu, Ulusal sermayenin programim dilnyarun her yel'incic aydlllhll',lil0lrni~ vo uygularmslardrr,

KU!'llrlu~ Savast'm emekcileri seferbcrederek kazanan Kemalisr onderlik.i~9i srrufirun saYlet\ 90k :i!i,,-ytf: ol,c1ugl..l v,r;, koylUii.igUn toprak rnucad 'I<;;sine girmedigiko§ulhtrJ.a stmrlrdrr, Kemulist Devrim, bi.iyUl< bit' Aydmlarnna harekorinc vc kendi gij (:;ti I II.': glivencn bir sanayilcsme ~;aba!5l1,a giri§roeklc birlikte, orlfl9ag ili~kiledlli koktt:ll tcmizleyeoel bir toprak devrimine ytirlcimt:.mi~tii'. " agl1111zda sesyalizrne get;J11eyi JtlJ1LU;1il.loElyandl::l1loknll.lkcleyri)111erin kaderini, en iyi [(em alist Devrirn'in seruveninde gorebiliriz,

Emperyalizm gll.~1l1dl!\, rnilli demokratik devrim i senuna kadar SUI'durecek 6nder sunf, aruk i.~!fi simfidn. Empcryalist-l apitalist sisternIt:.11 kepmayan bir devrim, milli demokrat ik prcgrarnl sonuna kadar uygUJ<iY<U11i:'\Z. AlII Ok SOI,I"l1<l' kadar vc tutarl: uygul <lmhgl zarnan, ram bagln1slzlll( ilkesi ne teniyle e,mperY,lliznld~l'l k pl,)~ prograrm olarak yorum lnnabil ir Vt:J uygu[<triabil i rdi, Ancak buna y1jnolet:.ck bil' cnderl ik-

24

ten yoksundu. 1930'iarda devletci lige gc~jJmcsinc. Scvyetler Bidigi'nr.Jen .sonra dllny~lcl~l:,ikinci Dike olitrakphm uygulanmasma vc SlW· yeller Birl igi 'ile i~bil'l igi yaprlarak gel'gckle~til'ilal1 snnayilesrne anlimrna r~lgmen. lid .vrimci yi;iPi slirdUJ'l.llernemi,~til'. Aill Ok'ran daha 1940'lardit va7.ge~ih')l'eye baslanmrstn. Glinki1 CHP yonetimi, Alp Ok'u Sbnllt~a kadar uygulayacak bir toplumsal ciinall1ige. dayanmryordu ve devdmi surdtlrecek bir tinder srruftan da yoksundu. Milli bufjuvazinin ~levrjrnC:i ligi bu kudard I. Vegeri c1Q!1lt~ surecinc girildi.!

I, BII ~(1rucitl (lS'I~1i bll tnhlili i~:II1 bkz, uhl: Tnlll",/;;'J.'fHII!lI/i/' S'1:rr '/II/a, Img' Kil'lIi;1,'VI, 5, busim, s.492 v~: !l1,~11 iI,)_~, sSI ~ 1It1.

25

IV

l<;ERtGl

I

Ideolojik Bildiri Degil~ Program IJkeIeri

All! Ok, 1(U~kllSll.z. bir idcolojik temeledayanrr. 0 cia Fransrz Bllyllk Devrirni'nin burjuva demokrarik ideolojisidir. Ancak Alu Ok, bir ideolojik bildiri \(cya Ceoril< tuhli! olmayip, program ilkeleridir. Ba~kn deyi11e, ternelinde oil' ideoloji olrnakla birlikte, ideoloji veya tear! dtizleminde bir l11et']n olrnaktan 901(., program duzleminde anlasrlabilecek

yon .gosterici ilkelerdir. '\

Sir tek MiIliyet9ilii oku btl <l9lcian farkhdrr. Mil.liyet9i1ik, Kernalist ])uv rim 'il1.dU~Li rices i nde ve praligjnde, em peryal i zm e kar.rl tam bag.1 rnS-LZllgl il(eren bir program maddcsini lfadeetmeklc birlikte, ayru zarnanda bir dunya gQrU~[idUl' de. Bu (\~ldal1 burjuvazinin dilrryaYl <l.9lklarnacin vc kendi glkarlarrM gore duzenlernedekullandrgr bir teorik anahtardu;

Alcl 01<.\111 eli.ger ilkeleri ise.. urnhuriyctcilik, Hall<9JlIk, DevletciIlk, Laiklik ve Devrimcilik.tezilen ddnya dlkelerinin rnilli dernokratik devrimlerinin yol gosterici program ill eleriniQlu§('urmal<tachr.

Al!1 Ok'un program duzlerninde ilkeler oldugunu saptamak ~u yon. (Len onenilidir: 0 zaman Ttirldye'nin nesnelligine duyanan bu program temelinde, bLitUn halk siruflanntn ittifaknu s<1gLamak rnumkun olur. 9Unkii Cumhuriyetcilik, Ba.gH11$lzlJk, rJaU<91Itk. Devlcl~iljk, Ll;lil([jl" ve Devrimcilik; milli demokratik dcvrlmc katilan i~l:i sirufnun, Icoylillti.~lIr), kl.lgi.lk burjuvazinin ve milli burjuvazinin ortak prograrnrdrr,

Egcr Alu 01)" bu (jzelliginden kopanhp dcvrimci'burjuvazinin ideolojik vurgulan olarak.ycrumlanncak olursa, 0 zarnun bu birle~ririci 07.clligilli kaybeder ve bu ncdenle de, b<t?tu Devlercllikten olmak uzere, Ba-

26

gm1sIzlJktan, Halk((rhklan, Devrirnoilikten ve Laiklikten.de vazgl:l9i1ir. N itekim oyle olmll,~.tl\r., Kemalis: Devrirn'in IlIt.UCU bir onderl ik ·aHllicia 1940'LlrCla baslayan l:in:c;I· nmc don mi ve 1950'lerden sonraki Y 110 n'l lHIl!ekcti, her AtatUIk~til~ik perdesi alunda yurUlllll1'lU§tlir.

Turkiye'nin rnilli dernokratik devrimi, 19. yuzyilda vutanseverlikle ve padisalnn 'yetkilerinin srurrlanmas: talcpleriyle ba§Ia!T\I~b. Karstdev)'i,m de .~Yl';r taleplerin tcrsine ~evl'iJrnes.iyle ba~larnl~tlr. Bngll1wlzhi tan ve '"llnhltriycI9ilikten vazgecmek, sureci tersine i§letrt:ri~, arkasmdan birer birer Halkglllk, Laiklik ve DI.::'vlct~i'lik oklar: dakmlrrustu. Bintz sonra gt,irt:cegi)'niz gibi, umhuriyetcilik yalruz sulh1l1hg1l1 ve halifeligin kaldmlmasi dogi!, ayru Z<Lr'I'H1!lda, or'ta9ag kokenli baglllll.dlk ili~kiJ\lri'njn, ~eyhligin, agal I glll , a,~jl'e[ reisiigiuil1 vb, kaldmlmastdir.

, .

\

Cumhurtyctclllk

Alrl Ok'un birincisinin Cumhuriyetei) it< 01111as1. 90\< dogrudur, GUnku siyasn] iktidar ve hl.ikimiyet sorunu, devrimin temel sorunudur, urnhuriyet Devrirni, saltanat VB hilaf;eCe son vererck, Me~rtll.iyetJer(len beri devam eden 60 Y11l!k ~e.li~meyi kok:jll bircoztlmo kavusturmustur. Pa(ii~ahm il tidanru smrrlamak.yerine, bu iktid.a1: toptan ortadan kaldrnlrnl~ ve mill: h~kimjye1:jn payla~rlal11ayac<1gl iJkesi,gcti('ilmj~tir,

Curnhuriyct Halk Frrkasi'mn 19 1 Prograrru.Cumhuriycteiltk ilkes i ni ~ oy J e 1:a.~l'lI11J ar:

. "Fuka, umhuriyet'ia •. rnilli hfikjmiyet mefkuresinl <:11 iyi ve en 'ernin surette terusilve tatbik eder dcv\l.'lt §ekli olduguna inarur, "r rka bu sarsilm az kanaatl e ,Cum h \.I riyeti teh likeye k:ar§.1 her vas Ita He rnudafaa eder, " I

Arm,Url ,,19 9 HP Kongresi i9.in clyazrsiyla .1937 ytlmda hozu'lacit £1 pro grmn ras I ng1l1da bu tan I 111 1 ,~i:iy le 'i'i.i r'k9~li!§tj f'mi§ti r:

I 193'1 CHF Prcgrnrru i~j I) bkz. till nl'z;(IQki k i r:lIbl~ ., Belgelcr" 'b~lllll1ll..~. 97. ['r(l!~hlllli ~ LI kujllllkJurdan (1(1 b\JlllhjHr~iniz: lsrnuil tJ.;~lkvi. '/11I1II11I'1J,'t1t IIfJlkP1rK.(I,I'I'IIII! Pm.<'l'tt. III/ (Jf):ll) 1',1 KiM .ffJIWIIII, B c \lg~·YhYIl111L1'1. I, bnsrrn, IsrunilLII, TCJ1lll1uZ 1991: M()\I.! TlIIlYIlY. 1i'ld:(I'i! C{lillilf/r~l'f!fi'tltk Tel.: !'(irrl },,111;11I11I/ (192)·19:/1), Yurt Yayrnlun, AIl!(;nfll. I' S I.

27

"Parti, 'uJ11huriyeCil1ulLlsal egerncnlik LilktisUnU tin iyi vc en saglam ,1,II'CI'I'e imsilcr VL' taplar devlet ~ekli oldugtina kal1lgdll·. P,ir. ti btl sars.lmaz kunaarla umburiyet'i h~hl ikcye k'1l'~1 her nn'~Lj mudafaa cdcr, "2

JOrLild(j'1i.i gib] Kernalist Devrim'de Cumhuriye t9ilik, iktidanu hanedandan.almmasuun otesinde m i lJi. htlldtniyet il kesinin uygulanmasi, ynni demokrasi olaruk kabul edilmi~til'.

urnhuriyet, ,lslmdu23 Nis,1I1 1920'de BMM'I1'i,n toplanrnasryla ku- 1·1l111111,~tll!'. MIJSlafa Kernal'in kalerne aldtgl Meclis'in a~dl§ konusmasrnda, umhuriyet'in fiilen kuruldugu ~oyle beli.rtilir:

"Millctimizin igte ve drsta lam baglm:m:.Iik i9incle kcndi mukadderaiirnn sorumlulugunu d()~rudf\n dl~grllya yllklC\1ip kcndisini idare etmcye ba§l!ldJ)1hm btiton cihana duyurarak Buyu]; Millet

Meclisi'ni 'l~lyorlllll."~ ,

Ataturk, (h111;l sonra 1927 yihndaki 'Biiyi.ik Nutuk'unda, 23 Nisan , 1920 gilniJ IOpl<111~1!i Meclis'ir, bir hukiJ,rner kurmasryla ortuya crknn hili durumu ~Oyle ozetl lTli~t.lr:

"l3iJyl' bir hUI<l!mel, rniUi h~kilTliycl' esasrnu dayanun halk hlil tlmetid ir, '11n1 h uriyett i r, ,,~

I

Boylece urnhuriyet, dcvrimln onderi tarafindan, milli h§k:imiye.t

ilkesini uygulaya» bir del/It;( bi~'lil!; olin "II 111 Ol.esinde, "halk hUkUl1l(:I.i" olarak tanrmlanan bir /uiX:iillltihipill.tI olarakda yorllmhIl11111~!JI'.

Burada BllyUk FT'~Il1Slz Devrlrni'nin gt::til'Cliij,i rnilli hftkirniyet ilkesiyle Sovyct Dcvrirni'nden esinlenen "11,111' hlikLitn ti" 90zWnlini.it1 birle~dri)digi gorlill11cktetiir.

:1 t\ItIl\lilt'Uu ,I yu:t,h,I". A dlnllk AI'*ivi. Dk:(. bu kltubin "l:);,:ll:r'('I''' btlHlmiJ, ii, 118·1 1'9, 3 IZn Yil~11 ily~ 01111"111 iVlccli*,'i iI\:wr\5i:J,-.:r Eky'in YilPllgl l(Onu~11111111n MU$llIrll KC)l\ul i';Li':I. i'lndl\(! klilQnm :oII[l(lI~1111. bu kOllu~m:.IYI I.llnlL\y<:11 V(;li(iccl~\Jjj:ll1 belirtlyor, Hllil Vo,:ldcL Vclitl~deo!llll'nun "Ti1l"kIY~ Il1l'1h,II'I), ·l.i'1I10 Al1lll'a~al l(ouI'ull,'*U"I1U unlutun (jijrclici in~eIIlJ1tu..,; i~il1 bkz. LN, ,I. P,n:! S;'{/;III'u tlmlfl,#llIi. AtJHI~ YnYIIIIIH', Ankllnl 1971~. s,()57-~1Ii~,

'1 AIlII(Ii'k, NlfIl!kISIJ,I'/(II', e.n. ~,S~~.

28

"'umhllriy~I:, bir devrimdir: 600 yilhk fco d a I bir devleri yikarak kuntill1u§.t.m. ~ Bu de,v.rime ond(;:r[ik tilden Mustafa Kernel ve i,lr.kadl'l~I<lI"l. umhlH'iyetc;:iligi bir devlet ve hukurnet bic;:ilninin otesindc, ortar,;agdan 1"01<10 biT kopus olarak yorumlarruslardrr. Atat:lir~, "Ttlrkiye Cumhuriyeti ~eyhlel', dervisler, muritler, rnensuplar rnem leketi olamaz" derken, urnhuriyet'in, siyasal devrirnir otesinde bir toplumsal devrirni i~crcli. gino i~i.1ret,eder5

Ayru ~ckilcte Recep Peker de, Istanbul ! arulftinunu'nda 16 Ekirn 1.931 gtinli.i k0l1U§ITHIS)t1c1a, "lIl11huriyetgiligin Osmanli'dan kopus !UJ-

lannm i90rdigini ~oylc ifade cdc:': '

"OSIT1<H1.11 irnpa!',utorluglll1Ul1 rnabadi (l1zantISJ)'degi1, yepyeni bir milli devlerolun Turkiye'nin kuvverini artnracak veserefini yukseltecek tek idare ~ekLillll'\hLltiyet'l'il'."G

Osman II devletinin kurulusunun 700. yillllcia Osmanh devlcti- urnhuriyct ilj~kjsi t'artl§llryOl', rericiH.k. bu baghU11cl.<l "gcgll1i~l(; b,lJ"I§I1HI" tezini yeniden piya.%{yu surm U~WI'. Tarfhsel 'ulgulara bal mak gerekir, Soru: Osrnanh devletini kim yikrmsnr?

BiJ' soru daha: ·OsmanlJ devletini yikanlann kurcitlg,lI devlet hengis icfi r'!

Sorularm cevabi bellidir: Osman It devletini Kernalisr onctllerm ondcrLiginde 'Turkiye halki yJ\<.IllI.,~tlr. .

Osmanli devleti, Cumhuriyet Dcvrimi ile yrkilnusnr,

GCI"I;:ek btiy1.c iken, yikrlan ile YI)"II1J, 75 Yl1 sonrn ban~l)nnal( mlimki.in rntldilr? Orrada bir i)W vardir v "kimiluri ~:lkrn,~ I u l:Illiyle ole! [j reni bansr 11'11.'10 davasuu ,g i.i tmektedirler.

Osmanh turihi, J...1.,l§kuSLlZ bizim tarinimizdir, Osrnanl: devlctinin kurulusunun Turklerin kabile toplumundan feodnlizrne l)lI?nllnitSI surecindeki son 1~\lvvetl i uygarhk nuhm lolclllgli cia bir ger~el<til'. OM11anl.1 devlctinln kllrulll~ donernindc ilerici bit" rol 0YJ1lildlgll1l kirnse in1(:)I' edernez, Cumhuriyet Dcvrimi'ni ynratan devrimci birikimin de,· s· manh dcv leti 11 in 9i.jk~l~ clt)I1t:1'l1 i n Ie ol ll§lugnnu yukanda yineledik. Kuskusuz umhuriyct golncT) zcmbillc inrncdi; 0 birlkim, 'OsITl<l11h toplumu i9inde filizlcndi arna (1 toplurnun inkfu·iydl.

'5 /111{III'rI: '/111 .5'1(1'/''1'-1'(1 /J(liJ(I' -li'l'l~ C, 1.1. s,21:; .• ,0 A~llsros' 19'2~ ',(111111 kOI'IU~J1'!l, (, filii k\;!'1l1~mUlill1 IlOlll nW.1l1i [Ii,il' bkz, 1~11'Ii1il B~~il(~i, (I,I'C. ~,22 vd.

29

Tarihin belli bir donemindc ileri 1'01 O)ll1ay.111 il i~kilel', ba~ka btl' del. nernde k"r~ltlJla, dOl1(j~erek gerici karakter kuzan rnaktad I)',' OSl11!l11li .1 vletinin kurulus donemindeki ileri kururn ve lliskileri 19. veyll'20.

yLizylido devarn ettirme olanag! kulmaml§tl. '

Bugun K emnlist Devrim dU§l'1'lan Ian •• umburiyet9il,igi, iktidann hanedunla bclirlenmesi ,esaSIJ1II1 degi~m siolsrak taJ1lmliyorlcil'. urnhuriyer'in ddnyuca bilinen tanrrm boyledir, Ancak, Turkiye Devrirni'nin AHI Ok ilkesindeki Cllrnhllriye[~i!ik. saltanat ve hi lafetin yrkilarasinrn otesinde, onlarin temsil etti.gi §cyhlik, agallk, o§iret I'cJsHgi gibi ortayag i Ii~ki leri 11 in Icoklln On kazi 11m OS·I programr n I d a is:Bl'mek;tedil';

Bugun 'Ttirkiye'de yenidcn 0$111<1,1'\11 hanedarunm kurulmasi mum- 1<1l11 degildir. umhuriyet kurulurken, padi§al1llgll1 k a lkmasma kar~J 91- kan gericilik, bugUnorta9ag ili§ldlcl'ini, tarikatlarrn iktiduI'IOI ve ~0ri';)t d v letini savunuyor, 0, nedenle urn11ul'iYtl!: Devrimciligi, orta~agC ~1IrUT!1 ve Hi*kilerindon armrna rnevzisinde savtl~ verrnektedir, uruhuriy:et9iUk ilkes] de, bu kapsnmlr jgeri~iy'le buguo anlarn ta~In'UI.ktud(r. ,

Cunihuriyetcitik oku, burada Devrimcilik okuyla ve hatta Halk~lIrk, Laiklik vc Mill iyet~jlik oklarryla da bulusmaktadrr,

umhuriyet Balk Fld"asl 1931 PI gnUTII, MiUiyet9ilik ilkesini ~tiy.

le tarumlamis:

" "jl'ka; terakki ve inkj~a-fyolul1da beynelmile! tern as ve rnunaseb rlerde bi.ltiil1 rnuasrr medeniyetlere rnuvazi v,e 011 la rla bir ahenkte yurtlrnekle beraberTtlrk it;timai heyetinin hususi seciyelerini ve ba§JI b~I~\Wl rnustakil hdviyetini rnahfuz turrnay; esas sayar."

Ataturk, 1939 'HP1~ ongresi i9in 1937 yihnda yaptlgl program <;:a-

II§mal;1l'nnda bu ilkeyi kendi clyazisryla sack: turk<;:eye ~oyl¢ gevirmir

"Parti, ilerlcme ve geli§rne yolunda ve arsiufusal ueget:Jer:de, vo ilgilerde, blltUn <l,gda,~ uluslarl ~ bir uyurnda yan yana yilrUmekle beraber, TUrk sosyal brUWne -Ikinci maddedc izah olunan anlurndaozg,O milan V" ba~IJ basma erkin bcnligi korumayr esas sayar,"

30

,

_"

Kemulist Devrim'in ty1illiyOI'~ilik l:anlfTIII1I, iki madde ht\lir,cle 1.111· surlanna ayrrubilirtz:

, 'I. llerlerne ve gelisme yolund; 'itlgda~ uygnrl ikla uyum i rindc yurum ek:

2. TWit toplurnunun ()Z~I karakterini ve b1:1gl111SIZ kimligini knt·u-

rnak. I

'. .Kemalist Devrim'in Ivj,jllJyet~iJigi OZ0t]C' baglmSf.'lllk ve r;ugd<\§ iler-

lemeyle uyurndur. "

HF 1931 Prograrru, 2. maddesinde milletin tarununi till yaprnistrr:

. ,

"Millet, dil;'kUltUr ve rnefkilrc (L11l<Ll) birligi lle birbirine bagll va-

randa,~luril1 tc~kil ctligi bi I' siyasi ve i~tiJTI<ll (roplurnsal)' heyetur,"

Aruturk'un 1937 yihndakiprog r am yah~nH1Sl11dll bu tamm §oyle sadele~tirilmiHir:'

"VILIS, eli I. ki.iltilr ve illkU hirUgi ile bil'biril'le bagil yurtdaslannorgill'l siyasal ve sosyal bir bi.ltlllllil!F~diir.,·'

Ortaokullarda okutulan Met/(;!lIi Bi/g!lf/l' ders kitabma Atatiirk'tin kendi eliyle y{lzdlgl siyasal-sosyolojik tarnru lse.soylcdir:

"Ttlrkiye Curnhuriyeti'ni kuran Tlll'kiye hol1<1'I1a TUrk rnilleti denir."?

ELI tanm,lgergekgidil' ve, cok onernlidir.

lJil'il1dJ'l; rarihsel ger~ege uygun olarak, TUrk milletinln ol,lI~lna asamasim Turkiye Cumhuriyeti'nin kurulusuyla tam am lacl!gtnl saptamaktadn;

iktitdJ'I; rnilleti, bell i btl' cogrtLfya Uzerinde oturan halkm bUttinG olarak kucaklarnaktadir. Burada trk91 I.IYl11111ar bertaraf edilmis.ve Ttrrkiye halkiru olugturan furkl: ernik kokcnlerden gelen bLil'iln 'Tttrkiye nelk. millet olarak bil'le§tirihni~tjl'.

(;. iilldi.rll, 'TL1rkiye halki, bu taru mel .. Cumhuriyeti kuran, tarihi yi.~pan akrif hi,. oznedir, Beylece rnilleti» dernokratik devrim] rle btLg)an-

I:ISI kurulrnustur, I

31

Kemalist Devrim'in Milliyetcrlik ve millet tannnlarindan ~l! siya-

, I

setler Uretilmi.$lir:

- 13aglillS12ilJk: Kurtultl,~ Suvll)I'yJa b<l§laY,~:n ve Ezilen Dtinya'da emperyalrzmekars: ~ait1l1JlzJJ1 ilk zaferini kazanan Kernalis; Devrim, Milliyc:t9itikl'c "tum bt1gJ.i'l1slZllk" ilkesini teme! ahr, t:;Llnki:l rnilletin 9ugd a~. uyga rhkl a LI yum iglpde i lerlemes j Jii.ii-l, en b~ta bugl mS1Z, ol ma-

$1 gerekir, 'Bagln1S1z olnWYtl!'l bir millet geli~emez. ,

"Tam b'agHlislzhk", .siyasal, ek9n):l!ni!~, askeri ve klllWre:l her aland ai;,! I]",

ALIlWrk, ulkenin yoksi:!lluga veyrkrma Stirti,klenmesindeld "en kuvvetli ve en onern li" nedenin ekonomide bagui:is I zhktan yoksunluk 61- d[jgu!~I1'daha 192'3 yllmc!u belirtmi~6r.8

Bu, tarihsc! bir derstir:

,

"Tanzimat devrindeasonra yabanct serrnaye niemlekette mustesna bir mevkiye malik cldu, Ye bilimscl anlarmyln denebilir ki, clevlel vehtik:i.io'ict y<j.banc.lsermayenin jand!~m,l!lllj~lntian b~l~l(lt

blr .§ey yapmadi."? I

Bu nedenlerle yabanc: scrrnayenin Ttirkiye'ye gelebilrnesi ko~ulhl' (I~oyle belirienmi§tiT: Ttlrklye'nin bl\gUTlS1Z.I.'I.gmfl ve bidigine, milll

httldilliyete ve kaounlarrrruza uyacak.' 0 '

Millecyc b.agmls1z ilerlemck.ancakdevrimci i.incGnl1n milletin gUo ctlne glivenmes.iyle ve milletirr de lcenciis'ine gOvenrneslyle olur. Btl nedenledevrimln tinderlcri "tUrkiye halkmm ()zgi.ivenini gelistirrneye 0'1 agtlnilsW bir l.inem v,:ermi~leTCIiL Btl I11Hli '(5zgllverl, ba~anliJn ,~:trtldll' ve ana ayk.l.n clan her ~e;)1 recldcdjlmi~Lir. C,~UnJ(lII:Opl urnun gel;i~me/;'i,kenw di ayalclan rlzerindo 01 acakt 11.', Vo ollcclil"l.e roplumun buna inniiuHlsl Iterel<1J'. Bu. nedenle, okullarda, halkevlerinde ve her yerde, eldeki buZu:n 'clanaklar de'gerl,~ndiiilerek,. Tilrklerin rarih] boyunca uygarllga, yUptlgl katkil at: vurg ulanrms, rni Ilctin yetenek] eri one yl.k:an 1 m I ~tl r. B u, §ovetlizm veya bo§ blr bLibllrle1')ll'l.e degil. milleti seferbe» etrnek istc-

~ IJrtlfl;:rt.'II'I"ji'l)'k,' Pt.' O''!i'lt!rit'I'I'; c.ll, s, I. I. 9.

o ;Iillfdi'!/Ii'll Sr~vkl' 11('.f.,)/:/litN;led. e.Il, .I .. ! 09.17 ~ILI:)!II .1923,

I.OAktt/i/~:'~It/ j~~vll'p "I'/)I'IIIr!r1ed, c.ll, ~.57. 67. 109 vi) cJ!l .. ~, 12' vd., 48. AYI1Cll bkz, DO!l:lll1 AvclogllI, 111111/Kw'lrdll,!' '['tit/iii,. c.JV, ~.I. 353 vII:, 13H7.

32

I

yeti bi r devrirnci 6nderligin 9ubaSIClil'. ,B[illln devrimlerin,oI1C(1 argilele, ri, I)JJrek.c~c gc(?irmek istedikleri toplurnsal gi.l.tUJ1 yeteneklerine vurgu yapt'l1l§larcll'I' ve bu ger~~k9 t bir ta v I rei IT,, <;ilnkU devrim i basa rrn ak i\j:in dayanacaktar: ba§.ka bir kuvvet yoktur,

J3Uti.in btl nedonlerle Atartirk, "Millisiyaseti", "rnilli hudLIU;lnmlz tem,l:llinde her §eyden 6.11ce ksndi kUIIIJt!tilllu,e r:klY("fIlmakyolll;yla varhgllUIZI kdruya.rl1k 11111101: ve memleketin ho.l~ild murluluk ve baymdirhgllH1 9nh.~lmlk" cljye tamrnlarmsnr.!'

Kernalist Devrlll'J"iil illiUiyef.riligi"yaYJlmacl ve saldrrgan 'ciegjJeiir. 131.1 mill iyel.9i1 ik, "belirli It] i 1.I.i hudutlar (] alli! i nde hayar v 0 oaglm.su:,IJg1 korumays" yoneliktir,12 l'urancJll,gm ve P~uljshhnizrnin gero;:ekyi ve clogI'll l~Qdenei' oj rnnchgma, Ataturk.surekl: i~aTel edcr, Esasen Kernalist Devrim , busiyasetlerin buyttk l'ehLl~eLlere yol u9tlgJ ve Was' etrigi 1{o,~lIlJarda, Milani altcmatif elarak dogmu~ ve ba~flnya UJ!I~11l.1~tlr.IJ

"Yurtta ban~,dilnyada bans" ilkesi, Kemalist Devrirn'in mjJjjy~b;:iligini tamarnlar, Atanrrk VB arkadaslarr, rnilli bencilligi reddederler "VOl di~er milletlerle i~hirligini savunurlar Haua Atatti.rk, KtHtlJtll~ SaY::1~1 yJllarrnc1a, "Bizirn ll'liUiyelpervcrlig:imjz, (. .. ) i:sl.am oldugumuz i~in, ( ... ) mill iyetperverlig"in 9izl1l.i~ o.ldugtl smirl: ,daireyi SOI1Slrz bir alana' nakleder.ve bu itibarla cia yoneji§imizde .B01~eviklik ytlnU gOI~LilehUir" demi~tjr.14

Kern alist Devrim' in Mill.iYl.H9 i U gi .ernperya: i zrne !{ar~1 rn (ic~lde I e VOl S ovyell:er:le ittifale illi nde 01 LI§ tugub;in, I1HIZI tim mill etler day ani.~mi1.~t~ III savunmus ve uygul.ltJ'l1J§lIr. B~I tavir, Leuin'inezen-ezilen miller ~al'~ j;.l§i11~ISl!11 esas atan tahlilinde teorik bir ternel de bplmustur.

Mustafa Kern aJ bu bi! in~l e r . Ktlrl:ulu~ S ava~l Y III anndao (jnY!l.y~1 btitttn ezilen rnilletler ml[11I1U1SaV~t§tlgJnJ nab eder:

II AtIiL(lrk., NIltII/:ISb)/IIII, c.ll, ·s,58G.

12JlffIIli'r~'li/1 S4)/(,II 1'e'O"III~(:I{m~ c.I, s,199, I Aruhk [Q21.

13 AI;I(lirk,'lln Punislnmlzm: ve i"fII1LUI'lmiZllli i1lllbkl1rll eticli g(li[i~I~l'i iyi!\bkZ. N/tII;~'lJfl'y" /I'JI, c .. ,1I\",.586: IIliJlIi'tI:iill Say/I'!' III'Oi'fllt'~'/e'l:I: ~.L s.163 vd., 7,·it:X·Pfld/l/}/"Il{f,I j'tJI'l~ liE 191[)/92], 1'llMM YUY!!)I, c.I, s,~'1 \111.: nMfMC'i:I/Cdl'fl.l.(//I///'~fl, e.l, ~.2,

III illflfli)i;'iill SII)I/(tJ' 11/;.Oi'tfil;,tl,'I'/~,~.1. .,.10 1, '

33

" ... TUrI<.iye'nin bugUnkU mucadelesi ya\mz kendi nam vo hesabina olsaydr, belki daha kisa, dahauz kan II clur vc duha 'tabuk biiebilirdi. Turkiyc azim ve mullin'! bir guyret sarfediyor, UnkU savlll1dugu btlttln mazlurn milletlerin, burun.D gu'nun davasi hr." 15

,

Ataturk, rnazlum mille! devrimcHigini olene kadar sUrdiirlllY§Wr. 'IMa"llurn mil I ctler in' zalimleri birgUn ll1~lhv(;~Jecegil1i'! grll~e~in. yann doginasl kadar ka9tndlTHlzgormU~t:iJr.1 (, ~11 gorl~~l\~ dog~\I sonucu .: e~jlen rnilletler arasmda duyarnsma, Sovyctlcr'le ittifak ve Ortadogu 11(;:

Bllikanlal:'dabol~e merkezli politikalar izleyerek, emperyalizme kar~l bagm'Sl7., yasarna 01 ana klan m elde etmek olmustur, .

AtatUrk'Un "ernperyaiizmin bir gUn rnahvolacag:" karns], uyurnlu ve ban~91 bir ins~ln)lk. kitlcsi iilki.lsUne kadar uzarur, Aym yerde ~i:iyle

scyler: - ,

" .. , bagllnstz.hlc ve hurriyetino kavusacak <;;okt{arde§ millet vardrr, Onlann yeniden (lbgu~u kuskusuz ki, ilcrlerneyeve refaha dogru olacakur.. (. , . .) Stimtirgecil it se arnperyalizm yeryUZtlndel1 yok olacek ve yerlerine milletlcr arasinda h19bir rook. din ve 1T"k farkl g6ze'llu~yel1 yeni bir 1I)'1I1'1'1 ve ijbil"ligi ~agl c:gemen olacakhy."

Trab.lusgarp'!arda, Irak ce] hesinde, Dogu ephesinde ~:\Va~rru~ bir I devrirncinin SUzleridir bunlar: Ataturl<'Cin "rnilletler arasi lIyUI11 ve i~'birIigi 9ag1" davaSl, i~te 0 c~phel~rch:l fiJj7"I(~m,l1'i~lir. Vr::. Kurl;ulu~ Savasr'nda Ekirn Devrirni'nin de crkisiyle kesinlik ve kararhhk kazaoml~br.

Dana 1922 yrlmda, toplumlarm az zamanda "birer yuk ek ins,+nhk kitlesine dijnLi~eceklerini" belirtir. "We 0 zamnn millctlerin blil:tin .~ayesin] in:Hl.nhl~'.ve kal'~IIJkl1 sevgi olU~WnlCl<tktl'J'." Ataturk, d,evaml~ "iI1. sanll ~<1 ycne [en bu b tty [i k filcir hareketi 11 i I'J (. , .) 111 azl urn m illetl erin zalunleri birgLln rnahveimesiyle' zafere ulaptag III vurgular, "0' zaman YCJ·yilz,i.lnc!el1 zal irn ve mazi urn kel irnclcri kalkacakttr.' 17

Mer/uti Bil,iJilel' kitabi lse, "dunya birlige dogru y(jl;~lmekteliir"sl'ptamaSI111 yapar. Oeh~(llenin amaci, "insanlan btrbiriDe benz trnek" olaI'M tanll1~lltnl r. "lnsanlar arasmda, sunf, derece ahlak, elbise, <iii, 019U

15 A IcIli1rJ:II/l SINh'l' 1(1' lJl;m"f/t!f/', c.ll, s,40. T'Cl11lllll'l, 1922.

16 /),111l' I Ba'l.c'<.:~i, 2() Malik J 954'h:m aktornnEnvcr Ziya Karnl, 11/((/I)',.k~t;1! OI~\'1ill('d(',', Milli Egltim n:lS!I1PvL tstllTlbul, I iHi, s,17-lfl, (Marl 1[33.)

17 Alal/rd:'lll! ,J/~lill:" J '(' O"lI/tJ,~';(!n; c.ll, s,29.

34

("uikJ gittikce aza I rnaktad: r. Tanh, ya~,<lm ak kav gasrn In, din, irk, ki.lltd r, 'egi~im yabancilan ·<Ii'EisJI1d!l o'idugunu gosterir; Bid ige 'ci'ogru ytlrLlyi.i~, barisu dognJ yUrUyli§'deme~t1r,"l~ Atdulrk 1931 ythndn cia, "Arnk insonhk kavrarntrun vicdanlanmtzt tuxfiyeye ve duygulanmizr yuccltmeye yardnn cdecek I adar ylikseldlgil'li" ~oyler.l9

Ataturk BLlyLik Nutku'nda, "Butun insanllg)11 (".) Hli"istiyanh\<tan, ,NIi.lS'Wmanldct!'lJ1, Budizm'den vazgecerek bl.lsitJe§tirilmi§ ve herkes tarafindan anlas.lacak hale konl.ilmu~ evrensel saf ve lekesiz bir dinin kurulrnasi'' gibi sartlann olu,Jn1<1SII11 gerekli krlan bir '~irle~ik dtlnya htikurneti' hayal etmenin tath Oldllgk1l1U" inkUr cCl11ez.20

I

Enver Ziya Karal, Atatlirk'Un "din lInlaYl~lar! dismda bir insanhk

degerine" varmak g~rektigjnc' inandlgml bclirtir, Bu an~yl~1I1 gcrekcesi, Karal'a gore Ataturk'ttn Hrristiyanlrkla MUs!Umanllk arasindaki bolunmcyi a§m<lk isragidir. Ell bolunrne yutiJnden, Hrristiyan toplurnlari uygarhklan ve sosyal degerJedyle lslamm dJ§mda ~'ir dunya olarak ka-

. bul edilmektedir. Bu dururnda "rnilletimiz, ileri rnilletler arasina giromeyecektir." Ataturl , Karal'in yorurnuna gore, bunu k:avI'ndJgl 19in "din ~lnlaYI~ltl1"I (l1~lndl~ bit' insanhk leg"d"tlC yonelmisti. "81.1 yeni insanhk anl!LYI~I, milliyctcilik ile yan yana ya,pY<ll ilecck'' ve ayru zamanda milletimizievrensel insan uygarbgll1<l" yaklil~tlracaktl.21

'81.1 boJUmLin ba,lndn MiUiyets:ilik ilkesinin (tiger bes Ok'tan rarkll olarak, ideolojik v~lrgl.l ta§ldtglilt belirtrnistik. J3iJindigi gibi Mill iyCl9ilik, burjuva demokrutik devrirnlcrin ideolojisidir, daha sonra mp rya-

, list ulkelerde geri i, yayrlrnacr, saldrrgan bir karak:l:erk:l'I.7.a11n11~tlr; ; ernperyalizrne k<lr~l .'l:lv:oI§an rnazlurn .mi lletlerin devrjl1lC'i cindl;;;rlikleri, Devrlrnci Mil I iyelyilik b'lYragm1 yUk,qGllttiler. :t~9j $lmfl ve bilimse] sosyalistler ise, yurtseverlik ric prolcter enteruasyonalizmini birlcsririrler, Bu nedonle, Milliyet'c;ilik, Kcrnalistler ile bilimsel sosyalistler arasinda bir ideolojik aynlik konusudur, Ancak, bu aynhk, dcigru elc almtrsa, Kern ,\1 j st-Scs y<11 ist ittiEa.l<:I!1l on lcrn ez,

I

18 Mf1tk'lli jJi(~';IeI', ,.72, 4%).tl.i'/y,,'s.52(5. ,

J 9 A/tlf/id:'iill S'liY/('I',I"Cf)/lfl/ttfkri, 0',II,s.273. 25 Skilll 19~ I. ,20 lVi/tilt, c.11. s,713.

21 Eovl'l' Ziyul<llral, "Al<llih'k'On SiY'I~~I, O'l,Crllid"ki 1)f1~!ln"cl()ri", ;.11rI1/l'*t:t"IIt7k. II, 1<1· tap, Ci 'nulklln"IIIY BllSl111cvi, 'Anklll'IJ, 1983. s.1 \16.

Mllliyct~:ijik ilkesi, sermayesnufnnn ulusal pi~as:'l uzerindeki d.ik.tt.1," tOl'W g{\ ve d igt:r m azlum mil Ietlerle emperya: izrnin y611JendirdHli Ira.tl~malara girme.k y1illUnde yorumlannut.dlgl zaman, sorun 9tlziJltil', Bu nodenlc, Kemalist-Sosyaliat it:Liftllo, MilJiye\:~iH.gj buijuvazinin ideclejis: dllzleminde ul!lg,il, program ve siyaset cltizlemirycie kabul ctmelidir, Kerl:Itllist!el've sosyalistier; Devrimc] MIJllYOI.9iI-igin geregi clan baSII'lls.IZII k, ve yurtse veri iJ,(l'(:. bi rl.e~jrJer lie "J\irlci ye'nin bagl tnS1ZJI g!nJ, egemenl igil1i, joprak blili.inWgLlnO ve ulusal dey let ilkesini ,k~nlrllilkia $iJv.unurl'n:

Milleiin "Turkiye Cun1huriyeli'ni keran Ttlrkiye halk:" olarak tanmilanmasu.elle tutulur, gen;:ekr;i ve pratik bir 1,ILUI11 olur VC en onernlisi kuceklayicrdrr, BLl ulusa, iateyen TUrk ulusu diyebilir, isseyen TUrkiyc ulusu diyebilil', Kurtulus Sav.t~J Ylna~lI1cla bi~Gal At.attirk'Un konu~r11 alanndaher ,iki sl)yieme de nlsiJOII1L'r.i2 Aynca bu ulusun, btitiJn lill.lshlrgibi ~e§.it)i n'liliiyetlcrdcilge_lcn yUlttf.\~I'II'dlUl Ql.u~maBI tim tipgaldu', Ataturk 19'19: 1923 yillarmda mllletin TU1'I< ve Ktitllerd.en 01u~tugunll ,51k sik belirtmistir. Hatta Kurtulus Sav'I§1 IJnclerlori, b',izen Tdr-

, kiye'nin i nsan un SUl'LlflU!1 birdcn fazl a mil lettenrneydana golclig ini S(})!lernekte suklncfl,!s,ol'mcmi§lerd ir, Bui ladeler TUrkiye'yi: b6Irncmi§, tersine Turkiye'nln milli kurtulusu, toprak bUWnlUg'tl ve egemenligi bu ,~oylemll} gel'9clcJe~!jri lrn i§tiT, mi II i dey tel boy le kurulm u~~.t:rr,

KenH1Ii.sl'-SOSytll ist IU:i.f'lkl" burada kondi i~inqle farkhhklara yer vennclldin Kml),ulcd'ilmc2i olan, Ti.irldye'niil baglmslzll/~Il1!\, ,ege01enJi.-' g1ne, toprak, bUttlnltig'Llne ve u J u sal dey lete aykm tutum ve. ama c;: lard I r,

Buraca ternel kayglJ Ki.ll'1. milliyetinden gelen.yurua,1l<lnmlzoJ'gol1lilHi olnrak ul usal birlige katmaktu; Ulusal birlik, zorlave ideolejikdayatlilajai-'!a dlJ~ ill yfth11 z, vc yalruz ,gun tilW kauhmla ,$a:glt11111'. Ku rtlllll§' Sava~J'nd<\rnS0l1r~1 uygulanan polWlmlar basanhclsa ve b,ugt1nherice,$ "Ne l11ufli.l 'tUJ'klilTl. diY\,1I.1e" slog<m'lgevresindo birle~st::ydj, rnesele l(almazcil, Bj lirnsel .sosyali stler, mil Iiyet kekeninden h areketle aYI.'JllkJal' gllull:n'-Llkran )'<1I1a ohTl!ld!klflfl gibiAo~'ll oztim lemeye (asimilasyon) de ibn!;!. etmezler, No val' ki, btl. palil ikarunisteneu ba~al'lyl saglarn,aCllg, ve 1((.ht ylJnta~ I anm iZI J1. 6neD~ li bir kl/irnl m n tJ;:'tilTl 1 enemed iii;i gciri,H Llyn)'.

22 ,6rn~gil1 MlISlllfH' K~I1J:1I. I Ni,nn 192:1 g~hlU Mctlis'i II\ifll'kQn Yi!!"t,1.l1 1((Jml~rn'1I1u, "'i'lI.ritiy(; ll1.ill~lillifl" h~r II I au'd I' b!l~il'1"'JJI~i!l11 vurgll YlIP"I' (j1{(J/I):':/,(II/1 Si?: 11/(1 I , I~'

O"III~'f(lJ/'l, c, I. ~,~Ol). .

36

Kendisini : "rLirkl i.lk" .kavrarnricinde erirn i~ gormeyel1 ill$al1lml'ltnlZI dl,~layan ~oitlmler 'ycl'ine, kucaklayan 90zUn'ile.I' benimsenmelidir. Bu konuda Mustafa Kem.al'iI1 KUltullJ~ S!tv'i~l'ntll1' uyglJ ladl'gl' polltika lirncktir,EI;ZUl'UlI1 V<! Sivas Kcngrelcri'nde, 1'il!'\{ \IC, K.lirn('.I'''kfU'~jllkh haklara s",ygJ" temelinde birle~tirill:ni~, bu !lI11ay!~ KO.ll.gI'C Nizamname ve Bcyennernelcrinin' birinci rnaddesine yazilrrusnr, Arnasya Gtiril§me.~rTubnagl'nda., 'TUrkiye "Ttirk Ve KUrtl~rin oturdugu arazi" olarsk ta\1 11111 amnisur. Hana Alultirk EI cezire Komu tarn 'nayollad 19l mektu ptn-ve 1923 Oeak ayrndaki 12:n111' Ba~JI1 "Ibplartusi'nda, val' ulan Anuyasa'rnr; "Kurtlere i:\zerklik" ramtilgUi.l ifade !:llt11 j~t.iT,2J

Bunlaun hepsi, Turkiye Cumhuriyeri'nin kurulus donernindeki anayasal belgelere Y:llZllml§lIl', yoksakisisel glSrli~t'er'degj ldir, Dtlht\, onemlis), bu Mum smanrrus, TUrk ve [(i.:irtler; emperyalizme k,a!'~1 bjrle~ti'r~ ll1i~ ve onlann lek bir LIllIS i9hide k,tyml~ma!al'l yonlind", onemli Oil' j~. lev gorrnll~1:tI);,

BugUnABD'l1in Kuzey lrak'takukla bir f.(tJ11, devleri kurmak i.yil1 haFekete j;eyIl2i, hem Kemalistler hem de sosyatis: ler taraf Ild<ll1 agll'tlJlda saptanm aktad IT, Btl durumcla, Kurtulus Sava~:J'nd..\ olclugu gibi TUrk ve Ktirtlerin ernperyalizme k~.r§l Sltns!l(lOirIc§tiril.mcsi, rnilli demokratik devrimimizin kesinve kahcrzafere 1I1~~§masl, ba§ka ,deyi.~le Kemallst Devl'iIil'in l·amamIanmas.l i')iin en ol,brnligd;'evlerinden biridir,

Bu i:ln1"~ta birl.e~ildigi zaman, furkll goi'li~ler tart'I?Jlabili'r,ve pratik ii);irid.e gercekler ayciJ,rila\.lldlk9El, politikalar tizerinde irtirak ed ilebilir, o nsdenle burada ned surulen fikirler, ittifakm *,:utl d-eg.il, fak~\.t lii:erinde d urulab il ecek 'YO ·tartl~may~t fl91k gijrtl~Jetdjr,

Ancak .$U ras in i ekl emek gerekir: ki,. bl r-kisi m Kernal isti 11, Sosyal 1St Sol'uu "ulusal ohluKhgl" §ek.l.indeki go'ril§l.e-ri gOl'~eklere dcnk dij~lncz_.

TUrkiyc'nin J 950'Ie.rden beri ya~~idlgl "IG.iyilk'A:mer.ib" surscinde glSr(fl m tI ~tOT ki "bliHrme.i .sqsy,li istler ulusun. bagl.ffi.sl,z'll.gll1l $,1 vunmada en IG\I~~lTLI tuturnu Itlrnl,~lar9Ir, ABO emperyelizminin hegemonyasma, NA:TO'ya glrllmesine, Kore Sav.t§l'm'l Mehi'llet.~igill gbndei'ilmesJnll', A13 D'ye I.isl er verilrnes i i1c,ck 1;I110m ini n ern peryal izrne ba.gtmlt. hale gothi 11110$ i ne, Qrtmk Pazar'a, 0ko 11 01'11 il~ Ic;'U' II rlunn IM;l:"ye ve D Li.i1ya Ban-

2:1 Bu kQfll1d~\l.d IleJgeler i~il1 ·b\(1 .. Dollu Pel'in9ck, "K,lIn SC)l'W nll'nu A~il J(" rdo~lik.(;;tl-

Zllm(l", ,fl't)f'i, ,i(lyi 62,. s.:; vd, .

37

,

kasi'na, i.csl im edilmcsine, ABD'nil1 gangster Idilti.irtlnfin Ulkcmizi iSlil~

etmesi IW, 1(0211'1 opo.!'i tizme, Av rupa B lrl ig'i 'ne gi ri lrn esi 11 C', eUl11l'(i k 'B i r~ I igi'ne,.ozell estirrn eye, Turk ,I iras: n m d olar. n d iktas: a1tu1ci.1 ezilmesine. hep pi limsel sosyalistler ka.r~l 9Ikrl1!~ ve btl ugurda her tiirden baskiyr gogUsleJ11i~lerdir .. Ne yazik ki, "Atfftilrkij:i.i" oi9ug,Ul1U soYl~y~n bazila- 1'1, At'tlJ:tit'~'Un "tam baguns1zl!k" davasma SJl't r;evjrmi~lerdh.

Bilirnsel sosyalist akim, her zaman uiusal clrnustur. ~Unkli emek- 9ile1', toplumurreu LIIUs.,]. kesimidir, IS Lil'i.in varhk neclenle;'i, kekleri \(C gelecekleri 0 topraklardadir ve ulusla birliktedir. Btl olga, Komunist Parti Mqnifcstosu'nda ~i:iyJe i f~ide edilm:i§tir:

"Prcletarya, en bil~ta siy,usal haki~~jye'tieles'e9jrlllek;' ulusal snuf dutumuna yLi.kschl}slc, kendisini ulus -olarak ~q.lru·I11!<Llit'innak .'1,,0- runda oidugulldan bUJjl.\ v ,1 a nlamd a degi I ama ulusaldrr,'

1;~~i suufuurren "ulusal'' 511111' oIdu,gu ger~eii,j, son (1'11 yrlda Turkiye zeminindc bir !ceZ, dnha karntlanrmsur, 8rnpe]'yalizmin oI.:Cllc§ti'Ilm: aaldtnsryla, Curnhuriye! ekoncmisinin k~llele:iini'Ylkm<l giti~lmine, i,~Iii simf kt1l'§ I l~oy'lUtI~tur. Elbettc b iii rn sal SO$YllHzrn i kilav lie I<:!l bul

eden l~r,:i.P!lrtisj'n'in, a.ydml,Lt!l1!ISI vc·onclcr!igiylc. I .

Devrim yapmak isteyen ve emek~,i ieri .savuuan her argUt ulusal 01- mak zonmdadrr.

Devrimi nerede Yfl:pacaksnl1z? Vatandal Vatan, i.lzerincle devrirn ya~ prlacak topraktrr. Btl nedenle devrimci, ayaglri'l ivatrCna basal'.

20. ytizyda 'bakahm, ulusal baglmslZJtl~ mucadelesinin en onlinde daima sosyalistler vardrr, Vattrilsrz,]m'in, l"o~mopoljtl~rll) devrirn y"puklan' gorU lJ1jeml~lir. Devrirni nerede yapacaklar; vatanlan )10k ki. Vatansizlarm vatam; T,Ml?'11l-n kuc.tgldll'.

, 1~9jler,. nyru zamanda enternasyonalisttu. G[lnl<U, I5tttLlo similar gibi btitun-yeryUzUl1dc mevcutlar, Arna onlart senuayc's1J11ftnci.U1 a}l'lnm'l(ok ouem ri bir dzcllikJer;j val', diger uluslan hll.kimiyet aHm!t almakta 91k:1rlart yQktur.<;i.lnl<:U sorntlrme yeienckleri yoktur. ,Sermayeleri yokrur,

Bu neden Ie biJtUn dllnYfL emekeilerinin. veezilen hallelann ~Jblrh\i·l. ortak, ccphclcri q(.l ortaknr.

Her halkoncclilclc kendi varanmda emperyalizmi ali edecek, dey!'i111 )'t1pac~lk; digcJ halklarla.cn gUlj:lLi day~ml~nJa budur; 0 nedenle Enternasyonalizrnin cylerne YfU1SlliHISI bile vstansever) iktir; v atam nda devrim yaprnaktir, (;tlgm~lzdll devrim, V~I.I'MJ, empel'yaJil.l~in.hmdlTIiyet sisterni ch§l,nll 91karmilkwn bu.~t,1.I bir ~ey degildir. Dunya devrimi ani bi1' patlarna degil" fak,il tek tek Ulkel'erd'e yaprlan devrimlerinbir '~OplalTIldlr. "lek tek lllkclerin kurtulusu, diln)la deng'eh~rini'degi~tjrecek ve. bLittln yeryuzunde kesin zuferigetirecektir.

Ernpcryalizmin claya,ttlgl ,ki.li·c~eIle~mc, kimi sosyulistleri varansizI.:l§tlrd.l. Devrlrn'i Moskova'dan bekJoyenlcl' bu 'kcz Ban'dan insan hak-

[ a rt i til ale is i 01 d ul ar, Tt\11Zi m~it aydmnun 9izgis idi t bu! . .

Oysa, devrirn VI;l ozgtll'lUk dl~urldal' iU.nli edilemez. Neden? Bi'r halk, devrimci 'eyleme girecek kJ,eski sistemi yikrnak yanmda kendisin: de 0 eylem igincle·deiNrirebilsin. bITlck91 de~i.~mezse'. topluni dec gi~lllemi§ olur, Devrim, eri sonunda ,devrimt.i eyleme gtrj,~en emekli'inin kendisin] degi§tinne:sidir, 0 nedenle devrirn-drsandan ithal edile-

rnez. OzgUr.!U'kJthal edilernez. •

Bu. konuyu, ODI'I,III [('inl!gl' adh Ekim I 998'dit ~lktln kitabrmdn tcorik ve pratik yonleriyle lI.ynntll, olarak i~ledirn.

Kernalist Devrim'in dokn:in ve prcgrarmrn tek bir sozeulde tarurn- 1.<1 male gerek irse, r·laUtglh Ie (izeri ode bid esil it, 1'1 itekim devri III ill onderI i~LI.tuj'dugtl purtiyc Cumhuriyct Halk Firkas: adllli vermistir. Kernalist Devrim' in ilk resrni pro gram I, "Halk~lld~ Program I " 010 I nr ta,~lr. M ustafa Kern.ll A tatl.lrk'Un,cle .bel irti:igi glbi, 20 Oc(l1!C 1921 An ayssas: bu pro gramdan '(I kl11l~tl r. 24

Kemalis] Devrim'de I-lalkilitgJl1 iki anlanu v ard: r, K!lpS~1mh anlarruyla Hnlk911lk, Kermdistleril1 doktrin vc programlanmn bliluntinU igerir. Dar anlamda Ftalk,¥Jllk ise, ~lnJflar arasmda <tyncalrklru'lll k.tl!U111lS1 vc i§b'irligj eJ.iyc .iJzel:l(;:nebilir ki, AIJ.1 Ok'un tig[lnci.lsUnttn <1111.\l1)1 budur,

::!.ll Nf1IlIkJSiJj'!clI. ~. If .• ,76 J, Mu.,1 :If:l. Kcrnu], !zll1hI3f1~111 Toplanusi'ndu ,I II \I)im gCl'r;!lgi

I~el il'l il·,. BIO;. M U$lilill-Ke[li':d ,~W:ii,.,~hir./illlit K{lIII'I~~i;(/k(l'l (1.92,!O. kUYllillc Yay 101;11'1; l~hlnlllJl. I'Juzil'ill1 1991 ",J I fl.

39

..

yliH J 920 UnU Hcyeti Vekile'nin "Teskilat-: Bsasiye 1 anunu Lay i,I1<IS I ", yani Anayasa onerisi olarak BMM Reisi Mustafa Kemu 11mzasiyle.Meells'e.sunulan ve 18 EylUJ 1920 gUnU OklllHlJ1 Halk91111 Programi, ge"i~ anlamda H<llkglllgll1 terncl belgcSidir.BLl program, Ataturk'un de belirltigi gibi, "siyasi, idari, i9lil'11<ij, askeri goril§leJ'i" tl9t1da. makta ve ida,.i te~kjlatl diltenJemekteydl..S B'I~ka deyi§lc Kemalist Devrim'in bern pwgranl', hem deanay as ,IS I idi, I·I!tlk~lllk. Program), blr demokratik devrirn prograrmydr, NiH:! irn Mustafa, Kern.,l ve t'\rk.,du.~ja!'I, halk91itgl "dernokratlik" knr~lh£lJ1cla kullandiklanrn bejirtirlcr,25

13 EylLil 192() tarihli Halk:yJld< Prcgranu, siyasal planda milll haki. miyet in esini getirerek "Turkiye hulk hltkilmetinln" kurulusunu Han eder. Istanbu] 'daki Halife-Sultana hiifbil" yetki cammal. ve Meclis'in rakil siz.iktidarm: dngorur. Amo9, emperyalizrn ve kapitalizrrrdcn kurtulmak olarak belirlcnir. J(llr di.irWsi.inU elegit, halkm ihtiy!\~Janl1l I al'~ll~l. rnayi esas alan oil' ekonomiyi savunur. t()piurnsa! alarda yen i J ik<;:kli 1', <;a.glO gerekterinin yaprlacagiru be I irtir, Halkcrhk Prograrm, sornut bir demokrasi projesi i9(:wir. Ell proje, uzun tartrsmalardan sonra 20 Ocak 192'1 Anayasasi'um kttbllltiyJe son halini alrr, 192] Anayasnsi'na gore. Turkiye bir meclisler sistemiyle yonetilecektir. Merkezde, rnilli h§ki-

, m iyeti ternsil eden ,EHiyOk Millet MecJisi vardrr, Vilayetlet; vi layet §LIralan (Sovyeuer kar§1I1g,l) ve nahiyeler le nahiye suralart taratindan yl~neti lecektir. 27

Mustafa Kernal, HalkgJllg1, "halk hUlcumeb" bicim inde oil" siyasal demek ras] olarak Mlachgll'j!, daha ()I1CC Meclis'in 12 Ternmuz 1920 gill'll uoturum unda bel jrtmi~tir:

''. .. bllgi:inkij V<u"hij,tn1IZ1n 5,1S mahiyeti rnilletin genel gilirnJ • rini ispat etrnistir 0 cia H!llk~tlil(tlr ve halk huktimetidir .. H1Iklj-

25 Ajrll y I'd ..

26 AftlI17r1(ffll SriY/<!JI ,'4' OO'lllut'lr:d ve Re~ell Ptlkar'in, CI·Jlj Pregrnrm ilZ<lril1~,lonll~ll1U.

"I (Ak:(unlll: lfill1l1ll Bo~Lk~i. (i~u, $.26), 1~Il1i!iI An II', Allltill'];'On Hnlkciltk rcrimini " umhuriyet" sl)zot!giJ yerloe kuJluJldJgllll yuzmuktudrr kl, bu g()I' I~c kanlmak mllrn-

kiln (i(;glldir. (Oh. lsmail' Arur, '(S~' S,12,) ,

2:7 HLl1kyrilk Pmgru.ml KonllSlIl1drl bk~ .. bmilil Ai'UI'" ,llariil'k'ffll Ilttlkrddt !lnJ,~/"cllllli I~· r.mbul, 1953;Furil llsevcr; "Htllk~lllk(,\ll Cumhurlyere", Mi/I,jl~'/ gU7~[L.;~jnde YiI.1 tJI~isi. 29 :~lm·1 KIISHI1 1997: 7(,1f7I'id'l'gisini>1 "Kcmalizm'de Hulkcihk' Ozel S:lyl~" ~!lyl 10"), Arlilil, 199 B ve DoSu P~ri!l~~k, "r<~111111 iSI D()vrlfn'.inHalk~1 hk Pl'O/JI'fJl11i.", T't!tN·/: Ni~:H\ 1999, sayl III, s,~ vel.

4()

metlerin halkin dine 8ec;;rne~idil:1 (Alkl~l<lr) (,' .) Idareyi hulka teslirn etmek icin (~al,,~~tlll11."28

• ",,;r ~

AtHtilrk, KlIl'tulu~ S'1Va~1 yillarmda, halk hli,kUmcrinin, "sura hilkilme!';", "Sovyet idaresi" anlaminu geldigini bi d(lt~ kez vurgulum I~!lr. 3 ' cak I {22 gUl'lU ~1 gl:irLi~linU biHLi" ,.I'ill Ilglylt\ belir'hI':

- "' "M i lletirnizin bllgiJnki.1 idtH'OS;, hakiki rnahiycti ile Gil' halk idaresidir, Ve I 1.1 idare larZl, S.ISI darusma olun ~lIra idaresinden I ~1" ku bir ,~eX del;ild.ir.Rusiar buna Sovyet idaresi derlcr, "'29

o Agustos Zaferi'nden dort ay sonnl,I922 yih Arahk ayinda 'to r-

kiye'nin "sonsuza kadar sura hlikHmetiyle idare olu n acagl III ..' vurgular:

"Bugun Ttlrkiye devleri dogrud,1t'\ dogruya 1 ir meclis, bir ~Llra htikUmcti ilc idare olunur ve sonsuza kadar boyle idare olunacak[lc"30

Mlls!af~1 Kemal, Yeni Turkiye devletinin esaslanru a~lkladl~1 Eski,~(,)hir-izl11ll scyahati srrusmda cia "~l,Iru h(:lkllmeli" vurgulanru yinelerneye de:yam eder:

"Brzirn hukurnetimiz bir halk htll ilmetidir. Tam bir $UTH htik~l- ,

,mdidir."3! ' ,

Mustafa Kemal, 1 Aralik 19.2 J glinli Meclis'te Bakanlar Kurulu'nun yetkisi hakkuida yapl:igl konusrn ada, Halk9111glll bu I~e~ toplurnsalekonomik prensibini <l9Iklar:

"Top I urnsal duzenini emegil1e, hukukuna dayandirmak isteyen bir toplurnsal dcktrin. "~2

28 I1lql,;i'kj.//f Sr'Jj/a,' 1'" Otl!!lI:'[/<!d, e.I. s. 19(), ,2!l/l!cl/Ild;'1ill SiJY/lfl' 'lit' [;'.''''(;:1'/('1'/, c, ll, ~,211, 30 Ayl1' CHCI', 'c,111" s.s3,

~ I Mj'HI<I~il Kcmul. );;,l'kl;l'IiI/ili~/"/III/ 1("/lIIp",i/!l1'f (192)). ~,190, AL,\lllrk'lln "hulkdevleti", "hulk huknrncti", "hulk idurcsi" vurgulun io;:\n bk1 .. 1i(t,lllld:,II/ J'r~IIII'I' 1'1' Oel/ll/~'- 1(!ti,'c,I, s,90. 10 I, I 6(}, ,I G. 320: c.11. ,,:I(), 213, 121: c,IH,. s.5~, 10 I: Null/I,', e.n. TlIl'k Dcvrim EI1~tltU.'iU Yaymi, ,istlinbUI, I 96{), ~4;lH,

~ 2 ,,1 /lfflll'k~rlll S'l~I'//jI' ra O"/(ii!fll:r1, (;,1, ~, 1 (J I,

41

, .

Burada Kemalisi Dcvnm'in kurrnak I.~te(hgi demokraslnin toplurnsal-ekonomik cephesi vurgul anrmstu; G6vllldUgll gibi, 0 srralardu belirli len al11<t9, burjuva demokratik devrirnlerin getirdlgi kllpitai izrn tcmelinde birdcrnokrasi degil, fal at "omega c!ayunacagl" soylcllcl1 bir hulk-dernokrasisidir, B,ll toplumsal-ekcnomik ditzen, 1921 Anayasasr'nm siyasal kurulusu olan $un\lar sistern iyle tutarhdtr; Flalk,~lh.k PrognUl)I'11l11 emperyalizme1ve kapitalizrne knJ'§1 mucadele )IM!'yl:\. da uyurn halindedir,

Toplu olarak bakacak olursak. Halk<;111g1l1 kapsarnli anlarn I, .siyasal duzlernde meclisler sistemine dayanan bir halk hukumeti ve roplurnsalekonornik duzlernde de "emege daynnmayi" ve h,t!klll ilulyaclanrn kar-

,~lhlm".yl 'esas alan bir okonomi kurulrnasidrr, .

9 EylUi 1.923 gUilt! kurulan Cumhuriyei Halk Flrkns.l. Nizamname-

si'nir; 2, rnaddesi, 1'lalk~lIlk ilkesini ~ijyle 1 amm I a 111 I §tll':

"Halk Flrknsl nczannda halk kavratru, herhangi bir su rfa.munha- 5'11' degildir, Hi9bi:r irntiyaz iddiasmda I ulunmayan ve genclli ie kanun nazarinda rnutlak bil~ e§itl(gi kabul eden butun fertler halktan d 11'. Hal k~11 ar, hi 9bl I' ~li len in, Ii j 9bi'r srnifin, h i9b i1' cern aatin, hicbir I'erclin imriyttzlanill. kabul etrneyen VI:) kanunlan koyrnaktaki rnutlak hurriyet VI:) bagll11Slzllgl ranryan fe'J'tlcrdir,;,~3

HF 1931 I regrami, 1923 Niz:amn::H,)e~i'l1ill I-IaJl~ nhk tarurrun:

,a,~ agl yukan :rYI1(;l'11 stirdUrU r:

"hade ve h!lkimiyctin kaynag.1 mill.cHir. Bu irade vc h0kil'niyelin dcvletin vaJand<l.~u ve vatal1da~Jl1 deviate k<lr~lltklt vazifelerinin hakkiyla ifastru duzcnl n11; yolun It! ! ullarnlmasi Pirkace bUyUk esastrr,

"Knnunlar olli.1nde mutlak c§itljk kabul eden ve hi~bi)' lerde, hi~bir aileye, hiybir s1I11f", hi~bjr C0111.I<)lo imtiyuz tarumayan fertleri halktan v - halkc: olarak kabul ed ,r. ";14-

Gorti ldtlgU gibi, ):>23 ve 1931 prograrnlnn dar anlamda Halkcrhk 1'I11J 1111 uu yap!11!§lardlt'. Bunun nedeni, ((lIrliJILI~ Savas: dOn~!11 inde I-T~Ik.11hk, siyasal, joplumsa], ekonomik ve idllri prcgrarrun L1llt'i.inun(\

f;'! Ismail Arur, (I,~", ~,22 vd,

:14131(7" btl kiHlb!l1 "Bclgetcr'' btllLhnU, N.\)9.

ifude ederken, daha sonra bu kapsamh program ternel ilkelere ("okla. I'a,",~ ,~lYn§!I.rtln'l~ ye: ~hdk9dlga,dH, her tiJr aynCtlllglJl rcddedilrnesi, y~lsolar 6nU~de c~jL)ik VI,) baWn simflar arasrnda i~birligi 'Ie dayamsrna anlanu veriilnJ,.t.ir, "lrntlyazsiz suufsrz, I ayna~ll'1l~ bir kitlcyiz" sloga- 1')1, i~te bu dar anlamda l-hdk91llgl ifade crrnektedir ki, Alt: Ok'taki

j-htJlcrdlk ok'u budur. ,

.- • }l.'a'lj(~lllk ilkasi, Ataturk ve arkadaslan tarafmdan Turk toplumunun

o zarnunki gcrceklerine dayandmlrntsur:

"Benccbizim rnilletirniz yekdigerindcl1 901< f<lrkl.1 menfaatleri takip edecek ve bu ilibarla yekcligeriyle mucadele halinde buluna gej(::n' ge~ilIi S1.11lihu·!1 sahip degildir, meveut S1I11flaJ' yekd\ger.ine

gerekl id ir." 35 .

Dahu umhuriyet iian edilrneden yapilan bu konusrna, aralannda d 'rinreJismcler b~lunrnayan stntflartn crkarlannm i§birligi halinde

gl\:'1'9'ek.le~t.irj I eceg ini ifade etmektedir, ,I

o tarihte srni f ~el i~mesjnil1 90k doria olmucllgl ve halk simflannm ortak glk.ll'lul')l1L11 bulundugU'gergektir, Ancak I 9231tcn itibaren Kurtulu~ Sa\('l~r lonerninin "ernege dayarima'' ilkesinden vfl.zge9ildigi de bir gcrlj:ektil:. ELI nedenle HHlk~lhk, artik cIT!eg,in savunutrnasi degil, fal~at yasular omtnde e~ittig,in kabul edilrnesi yoluyla (:irt,Il~!:lg(lan kalan bll1.l1n ayncahklann kaldmlmas, olarak <11')1i1~IIn1I~tlr, Beylece burjuva de-

mokratik devrirn prograrmnda karar krlmrnrsur, I

N ita.1 irn 192. 1ZI'11 i r Iktisat Kongresi'nds bireyscl girislm esas ahnt11'i~ ve hatCfl,AI'atLlrk "rnilyonerler ve milyarderler" yaratma pelitikastl1.1 sll.vlllllnU,~l'uJ'.%

Ne val' ki, Kernalist Devrim'in btlulntlne b,lkl\!;llTlrZIZ,IfIH\I1, Kurtu- 11.I§ Sa V i.l§ I yillarrrun emege dayanrna iddiasmdaki H;tlk¥lIlg1 ile 1923 , onrasmm smrfsal i~bil'l igi prograrru arusmdaki gitgelferin pratikte nlmasa bile hj'~ clmazsa dcktrin duzleminde siirdi.lglil1U gori.iri,!Z. Orncgin

~s AIr/filr/!:/111 .5"'))'/1.'1" I',' £;,'i/iI,{lwi, ~,II. ~,~2, 30 Ocak' 192;1,

~6 ,lItfl//I'J:~i'l/ Sil lIlli" 1'/' f)"II!I'!,/I!d, ,1.11, s, 98; l~lI konud» bk7 .. f)c.1ill Periueck •. O.I'liIt/li/I'tkl!! fll/gill/I" 7'{Jp(W7! 1'1' f)/')·/f·/. KlIyniJk YllYl111uI'J, '2. busrm, Istanbul. I;!ylill .1996, s,l!i1 vd,

43

, ,

"Efendi, Bey, Pap gibj unvanlan kaldrran kanun'un gerekccsinde, amaern yalruz unvanlan elegil, bu unvanlan ternelalan roplumsal 'ili~ki ve kurumlnn di. kaldrrrnak oldligU belirtil ir}7

RecepPeker, 193 I yihnda '1-1JD]i>(,0grarn, uzerine y<lptJgJ I onu§1'r11;Idu, ulkenin t:scllliginin vatandaslarin 91karlan arasmda srrnf 9 li~meleri zihniyetiylc S:ill;\I,mamayac,lglfll belirjir, C;:nJI~an zumrelcrin ozel 91- karl an Li Ikon i n gen,e I \(lkftl'l g,crgevesi j~il1de ger9ckl e§ ti ri I ebilecektir. "Bu nedenle" der Recep Poker, "biz siruflasmayr reddediyor vebunun yerine ll1illl!t~p kUtlelc~rnl;;l fikrini rnudafaa ediyoruz".JR

ysa Kurtulus SaV3~J'nll1 SO!lLll1chl saltanat kaldmlrrkcn, I3MM, ul(11gl gen ·I'klJrul karanyln, "halk kitlesinin ve koylunun hukukunu 1\0- 1'un'\:1I. ve r.:scnlig;inisagl!IITwyl Ilstlerren bir halk htikUmet) yonctimi kuruldugunu" ilan f!!diyordu,39

Ataturk, :I Mart 1922 gUnU Meclisi fl.9arken yaptl.gl konusrnada da aym gi'iri.lsleri bclirtmisti, Bu nedenle Kurtulus S~Wi;lSJ yillartnda "Boi-

I .,~ ). ,.

§cvik rni OIUYOI'Ll70" itirazlarr sik sli~ ilerl sUrLiln![j~ti.lr. Bu itiraz kar~lsmdn At'IHil'k., Bolscyjk ohna0ild~\I'(nl,;lnC<lk "idarenin halkrn elinde bulunmas:" <ulh:\lJw;a gelen Hnlk<;lld gbrU,?Undn Bol~evil ilkcslyle \fatl~J11a Igilli da ifade cder v - fark; ,~iVylc ozetler: "Vakra bize milllyctperver derler, "40

Milli demekratik devrim R~al11as1l1da, i~~j siruftndan ulusal serrnayo snhibine kadar bUtiin halk snuflanmn ortak ~lI(arl<.lnrlln ger9clde~tirilrnesi toplumsal s(;'lrecin dogasi/iel'egidir, Ell pclitika mulkiyet plarunda Ie rrna ekoncmtye denk dtlser, Ancak geh~h1e hangi yondc olaeakur? Sill!'!' farklaruun bilyUtlUgti, IDuJ'juyaz'inin emek iler uzerinde dikta kllrclu~lI bi r yonde. mi, Y6lks;t elTIege oncelik verilen, bu ncdenle S10lf aynhklanm gideren btl' yilindt;. 11117 13u iki ybJ1cli.~, mulkiyet duzlerrrinde ,en1ek9i ~lkE\rlanl1l gozeten bir kamu ekonornisinin yon g(lsterici Olln.1SI ytt cia ozel ldlr veeze: sermayenin belirleyici oldugu bir ekonomiye dcnk cli.i~JTlektedir,

~7 {'/,I'll1M ZtllJlf IJn'dt'.]'i, c,2~" s.42 VO 5 I 'doll r,ktarall DOgtl Podn~ek, O,I,{lltlll/I'tlafl IN-

" ,ljlll/<t 1'opllllll 11t'I)IJII/;"1 s, 1';4:, '

J R Isri~u11 ao~i kel, (W:, ~,2'1.

39BIVIM,'I.in 2 Kasill1 1922 liII'ill ve 30'$ snYih Hoyctl Umumlye 1('1['111'1 i~in 11k,,, A. $cref GL1ZilbUyllk.$UM Kili, 7iirklllltl)'tl,"" Iv/(I/il/lqi, AOSBF lui,"'i Ili111lcr' En.~rillbll yaYI~ilun, Ankara, 1957" s,9Q.

40 /lm!I(J·!.:'/fl/ Silyll:lI I't' Offtlll'rl(:r/, c.l ll , ,,1(.) I.

44

1-

.Bus\ln Tlirkiye, aruk 1 920'lerin" I 930'larrl1. haua 1970'lerll1 TUrkiycsi bile .deg! ldir, SII1r!' 901 i'~meleri0l<,I£,al1lislli cle"inle~n:li~, gclir d~tgl- 11n1I11c1aki faddll,,~ma ucurum halini ulrnrsur, Dahasi, bolgeler aJa~1 di!ngesizligin UrkUI.LicL! oranlara varrna 'I, kamu mlil,l\lyelinin yen verici oldugu bir karma ekonorniyigerekli kilmaktadrr. 0 nedenle Halk,~III!ihn, Sol GUs;birl igi <";agT)sl'nda w;:'II\,lantln §Li tammi.yerindedir:

"I-Ial\(911Ik, dev letin h<1I1<.'1:'II1, Y"11'i emegiyle -ya~ayanlardM yarra olrnas: demckrir, Our gelirliler, yoksullar, dcvlctin koruyuculuguna daha ¥ok gereksinrne duyduklanndan, onlnnn daha cok kollanrnas) dog'tldll'."41

KemalistJevrim.1923Izmlrlk.lisatKongl.esi.yle ba§la.ya,n oze] giri~imci s.:izginil1 beklenen ba~anYI gostermernesi i.izeril1o I. 930'lu yillann b a~ mel a Devl cl9 i I i,ge yffineIlr. Ata turk, 27 Ocak 1931 gunti' yap IHi:n CHP Izmir II l ongresi'nde "ekonornik ulanda istenen olci.ide ba.5,wlil OIUI1';l.I1Hlc!tgtl1r" Vi; artik "yepyeni bir glidumJiJ el onorni duzeni" kuruI" 'a~lI1l belirtir, Hutta Ataturk, "halkumz yrl1'i.ttlLI~tan devletcidir' der, IktisatBakarn elal Bay" ... r, Kemalist onderligill ycdi j111t1 deneyim sonunda gcldjgi noktayi ~byle ozetler:

"Milleiin muhtac oldugu refahi, buz: ozel giri~il1llere Vel bu giri§imin dayaudr ~ 1 sermayeye bnakmak g rekirse, en aziki yi.izyil daha beklcme doncmi gC9irmekligimiz. gen;kir."42

1931 C!-iP Prograrru, Devleteilik ilkcsirri ~ijyle 119ddur:

"Fcrdi fnaliyel'i ve calrsrnay: esas tutrnaklu beraber mumki.(n 01- dugu kadar az zaman i9inde milleti refaha ve memleketi bay rncItl'liga erlsrlrmck iV,in rnilletin gcncl Vi! yuksek menfaatlcrinin gerektjl~djgi islerde -ozellikle iktisudi alanda- dcvleti fiilen alakadar etmck oncmli esuslanrmzdandrr.'

'II Sol O/I{IJ1d1tl (.,1.1'1'1,1'1, s.9, PrI)F, Dr, Sill'! Al(~in'ill aylll !:Ilr'I~IQr'i i\.crun' "Se)1 Oll.,:bii'Ii i" bu~l!kh yl1'/,IS( i1fi (I I,lkz, Cilmllllriy/.'l. \) I1l1b.11 1 \199,

42 Akturun Do~w) Avciolllu. Milll !\W'//f/I{,f 7fIl'lI'I: G.1V, s, I 9~,

45

IAYJ11 programda, "Normal serrnayenin biricik 1.I:.<lyJ1uginln rnilli ernek ve birikim' oldugLl cia 'vurgulanmakt<1dlr4~

Ycni devletcl polltiku, ozel giri~jl\'l'jlc kamu giri~lr'pi itnisil1dald $1- rnn du belirlemistir, Ozel gjrl~il'nin ba~araJ11ay~lcag. veya ozel gid§ime brrakmakta zarar dU§unUlen l: .leri devlet UstJenecektir.4'I,

B'asbnkan Ismet inOl1U, 1932 jIll Mayrs aymdaki Sovyetler Birligi gezisinden, 1'1 anl: ekonorni karanyla cl011dil.1933 Yllr.r\dayl.\rlirlUge glfen ilk Be§ YI]!Jk Plan, Sovyet uzmanlarrnm yardirnryla hazrrland). Gelik ve kirnya sanayilerinin ternelleri atrldr. Anadolu'ya yayilan dengeli bir sanayilesme vekalkmrna politikasi uygulandi. lkinci-Dunya Sava~I donernine rastlayan Ikinci Be~ Yilhk Plan doncrn inde isc, makine sanayisinin kurulmasma gi'ri~ildi, enerji.jnaden ve tlenizcl lik sanayileri gcli~t:jrildj' ve kimya sanayisinde atihrn ger~ekle~tiri.llli. a5

1933 yihndan SOI1I'~l J 931'in "Ihmh Devletcilik' P llitH<a$1 ted, ediIerek, ]3e~ Yillrk San",lyile~m(;) Plarn'yla, daha kokrenci bit: polirika benimsendi. '1937 yrhnda Ateturk gclinen noktay; .~oyle tH;(1)!lemj~tir:

"Tu rid ye'llip Llyg III ad lSi dey letsisteml, ( ... ). sosyal izrnden a] inm I§ alelade bir.nal il degildlr, BLl,Tilrkjyc'nin ihtiyau;:Lanndan dogm.{, Ttirkiye'ye has birsistemdir, ( .. .) Ki~iselgirj~ilnj dcsteklcmek, fakat. buyLlk, bir milletin ve genj~ bir memleketin buti.inih!iya~la~1!l1 v e yeri ne getiri ImeltLi~ v azifeleri ni go zi:intl ode tutarakv atamn iktj. sad iyatuu devletin cline birakmak. 1'l1rkiye Cumhuriyeti Devleti, kisa bir ~~U1UIO i9~!'.itiil1dc ( ... ) Id~iseJ ve ozel giiWrnin yuzyrllarca basannay« rnuktedir nlmadlgl §ey;.yapmaYI b<i§arI111~jl.r."46

Dcneyimlesden sonra karar kihnan Devletcilikte, artik kamu giri~irni beli dey ic idir; "v atamn iktis ad) y at) devl etj nell nil bi rakll ml~hr."

Tukiye'nin Dev Jet9iJik uygularnalan 1937'den SOI1rf1 gev~eme)~e I~'l.~l<ll·. Cclal .Sayar basbakanclmustur. AtatUr'i.in dli.irnun len sonra Dcvleteilikten uUlkh.l§ma hizlamr Vii! 1.943 yilmduki HP 5, Kurultayi'nda Devleteilik ~oyfc tanrmlarur:

. 4:1 lsmuil l3~ik~i, (1,('('. g.15 lie 1.6.

~4 RQ.ccp P5~~"'ill A:llI'OI(\1 t)):lkllIYIlI1 kOntl~I1\'\Slnchln. Bkz, J~lflilil Bc~il(~i, (Ifill, s.27. 45 D.;vlcl.,:1I1k uygul>lllluSI konusund» bl.\z. uhit '1'1111\$, /!''kJllrJlI/!/.'Si:I'!</lIlltJr. 5, bn~kl. s.49lVCI.: Korkut Borutuv, 'tiirkl}l/!rl.' O"')I/<:Is:i/ik;'l>kin Alp, KI1/1/((I/:III,

4~ SII\li 1301'ni<, rI,~''', s.26(,i,

46

,.. -

"Parti (. .. ) fertlerin vc hukm i ~a11l$lann bOLUn vasua ve ~ah~malanndan ve devletin btl'Wn kllvvetlel'ind~n a,YI11' zarnanda istifade ctrneyi IUZl1J11lu . .goriJr: ( ... ) Parti, ~"hISj<lf'U:l bugiln hi9 veya kaf derecede yapmachgl i§1 eri devlet eJi veya sermayesi ile yaprnaya ifal1§1I'. D 'vlel in, ozel giri~imlefi tesvik ve bunlan duzenlemesi ve

, denetlernesi tabiidir, Dcvld9i1igirniz millet rnenfaatinin .zorunlu " klhnttcilgJ ozel rnenfaatlcrle hi9bir §ekiJde rnucadele eLrncz."47

Prof. Dr. '~lhi.l Talas, 1943 YIII prcgramindaki bu anlayl§l, '1933- 1936 yrllan ])evlet~iliginden uzaklasrlmasuuu kamti olarak d gerlcndirir.48

Luil(lil,

Kernalizmin laikl ik alliil.Yl~l.nr ozlti ifudelerle, umhuriyet Halk

Firkasi'run 1927 Nizarnriamesi'nde, 1931 Prcgramr'nda ve I n.s. YIIIl1- cia Anayasa'ya laiklil esasiru getirerr yasanm gerekcesinde buluyoruz.

Cumhuriyet Hulk: rubs! BllyUk Kongresi'nin 22 Ekiin 1927gi:inW

topl .. nusinda kabul e lilen Nizamname'nin (Tuzuk) 3. Maddesi ~oylt::dir:

"F1J'k.a;, inan91an VI! vicdanlan siyasetten ve siyasetin ~e§jtl i bezulmalanndan kurtararak' rnilletin siyasi, toplurnsal ,iktisadL btltun kan un , I.t:i§l jlat ve iht,iyas;JuJIIlJ musbet ve tecriibcvi bilirn vc renlel'in'9agda§ medeniyetc b<tgl~htctlgl V • so.gladJgl eS'IS vO ~ekillere uygun oh'r"k..gergeklc~t.irl11eyj, yani dcvlet vemillet ijlerin-, de din ile .dli ny~t:yl taJl~aI11C~1l birbiri ndel1 ayrrmayi.en onem li esas-

larmdan s aya r, ,.~ 0;1 •

~B_E1 BiJytil 1 ongresl'nin 13-14 M1iYIs 1931 gllnltl toplanusinda kabul etti'gi pm~ralTl ise Jail,(ligi §oyle tamrnlar:

"EIl'ka, devlet idaresinde bLitUn kanunlarm, riiznmlanr, ve usulle-

. I .

rin, hi I irn ve fenlerin ~agd a{i medeniyete sag lad lj~i esas ve ~ukil-

47 HP Progrultll, Aukuru 1943'1'~11 Aklf.IJ'11i1 alltl Tulus, '(J,('t!, s.530,

4& Aym y()rdc.

49 Mete "[iI ncuy, 'Jt·~· Pm"!i )'tiiIi!li(lli, s.382.

~17

lere ve dttnya iI'lliYLl9lanna gore yapilrnasm: VI:; uygulanmasiru p rensip ka bul etmisti r.

"Din £inl,aYI~'l vicdani oldugtJncian., I'u.:kaclill fikirlcrini devlet ve dunya ,i1lerincicn ve siyasetten uyn tutrnayr rn illetimizin 9f1gda,~ i Ierl CIl'ICsi nde ba~ hca bu§an etkeni gt1l'Lir..:' .'i0

Al~1i,(lI:k, 1.939 yrhnda toplunacak CHP BLiyUk Kongresi !9in yapl;l,g! p rogram 11~1:;: lrltgu;d 11, '193] Progranu'm beman hemen aym i facleyJe yinelerDilini Ti;irkgele~lil'erek, kend: eliyle yaZdtgl laiklik ilkcsi~0yledir:

"Din kavram: v ledansel.old ll,gundan' pa rti, din i le dilnya i ~ I crin i ve devletsiyasasim birbirindenayn tutmuy: UIUSlIl11LI,'.tm 9agda.~so~~ yallik yolunda ilerleyebilmesi 19in b!l~hc:tl bt1iHXIL erkesi g~iri.\r."51

Btl l;anll11 I ardan ve 1< em alist Dcvrim 'i 11 prat.iginclelJ, luik I igjnlVrl~iyo ]~~vrirni'l1.:cle beliren i'l kelerini saptayabiliriz:

l , Kerna list '.1 'Ii kJigin btU, din fikdl eriyle dtlnya i~ lerininbirbirindan aynlmasrdrr.

2, KUiI: sorun, din fikirlerinin devlet ve siyaset hayatmm cll§rna 91- kanJ masid I):,

3, l)il~sc! inans. ve fikirler, bit vicdan meselesidir, "Alluh'la.ku) arasrndaki i Ij~l(j" alarurun dl§lna l'tl§lnIHmazl<t~.

4. Din t'ik1J:led, vlcdanda kaldtgi siJret:e "uzlJ;tlr"dul', Bu 'ozgill'liJk;, clfne vedinselcemaatlere ve orgtl'denn'telerc'degil, insana tflmnml~II'I', Bil.'llyiI1 inancma, iI1tlnq,~lfllgllla ve ibadctine baskr uygulanamaz.

, 5, GO:!'i c i Ugc 'firs at veri I emez, t! iJdatorWk uy g ul 111m,

6, Laiklesme, son tahl i.1 de tC)P I <I m un cI:li~\.'il1.ees.il1i.l1 d1)ni.i.~~11es,'i,d ir, bir

ldeolojik-ktllturel devrim sonmudur. ,

7, LaikJik,"I11.iU i J1al:;;,ire; iyet" (demokrasl) ve "~,"gda~l.li~ma" iljindlr,S2 J<:el1lalist ])evrim'jn ~'Dinin dUnya i§Jer1ne ktm~JnimH\S'I" diye'ozetlenebilecek laildikaJilayt.]l, gerlcilik donerninde "Dinin'devlet i§lcl'ine kan~man1 ,i,$1" diye degi~,tirilmj ~tir, Hatl:i\. Oz;al vesonraki tnki P9i1eri ~:iJ J or vb. Il,likligi, "dill ve vicdan ozgtirJUgU" olarak tanrrnlama nektasma

51'1 fSkz, bu kiwbm "Belgelar' btllHm.tl, ,.~, ! otl.

5 1 r3k~. bll kil<l!lll1' "Belgelcr" I)(lllirn (I, ~.11i5· [27, ' .,

52 1(<;lm~Ii>L Devrlm'[n ILIIJdi.k.I~II,'1 vc Pl'llt;iiji i9;n bkz, DO.~IJ Perlneek, /{('IIw/l.w /),:,.- 1'.1111-2) o» ,1(/ lilM/" ~.14~ vd, '

48

kadar vm:rnl~hlrdlJ, Siyaset, Infta dinin miJc!rd,ale ed_emeyecegi alan olarak kabu] ecljlmi~;.ckono'mik. toplumsal, kiJlt(irel a1<1)1 ise ~erialJn JUIkimiyetine ~ lin LI In;l'I.1 ~lur. l'opl'tlh1diJ' onernl i Illevzi lor tutan ~eri at~ I I. a 1'1 fI bura!orclansiYilsete yonetrneleri klJ~lI1IJrnazdl.N·itek.im laiklikten verilen 6dUn,. en sonunda "!'Clrkiye'y:i mafya-tarika! rejirnine .kai;lAl' g'etirml$tir.

, Bll£i:in de, ayrugerici il'nlaYI§JIJ ve ABD'soide'sosyal bilimcilerin-

den kOPYti gekiJip, siyasal'ts.lam-popUledslam aynnn yapriarak, dinin si Y '1$ an asmasina sozum onata VlJ" al tnmakta, faka:t topluma ~erjal:~Lhg 111 .hakirn O.iJ)1<lSU1ii goz yurnuhnakta, hatta destek olunrnaktadtr.

Kemlliist Devrirn; dirri'n y<)[mz siyasalla§n1i\I~lna ,degiI,. toplurnsa]. ) 8§m';ri;!li.a da set gel(J11 i~tir,. "Dini.n dtinyai~lerine l<lIrt~ama.ITI asmm" anlarm 'budur Din, )taimz bireyin vicdarunda buJunacul.i ve-birey: ibndeue.' 6zgilr olacaktrr, BUI1~lI1 otes.inde s.iyasetten ekenorni ve !cUltUre kadar dtinya i§Jeri, dinadrnave dille gere duzenlenemez.

DeYrilllCilik

Kernhlist Devrirrr'in Devrirncilik. oku, tGger oklardan farkh olarak bir program olrnJ1YJp, progral11l1ll~aSJI gcrrekle~tirilecegj'sol;usumHlcev ablll I verir, Bu nsdenle Devrimcilik, brr anlamda diger oklilfa yeiigi veten oktur, CUlnburlyet9"i1ik, MlHiyet9i.1ik, HaIk~:dJk, ])evletgii'ik ve Laiklik, kesinlikle devrirnci anl.aYl§!a'yort1mlana9aJ<: ve uygulanacaktn',

Kemalist y6neri.min devrimcil ig], Ia'fi:a d'l;lgil pl'Htikteci iT, au o.nclej"lik;, Tilrkiye halkim org'ljtleye.rcl,(ve silahl, kuvvetle empe,iyaJizmi yenmi~' veOsm anli dev letini yikarak, ycrine 'd,e'v rim ci hi r i::wn.h uriyet leu r. mu§, beylece siyasa! iktidat sorunuau 9i:izdLikten sonra QJ;tl19flg ili~ld ve kurumlanm tOl?l'(IIT)dandev)'imle I:emizleyen btlyuk oil' pratige girj~m i:~t.il" Bu i~lorin tQ]:ilaml, Kemalist D'el,(rim:dir,

AtatDrk, .I('urtldu~ Sa.va~J!nlO e~igjncJeki durumu ve ~oZiim Li, daha

sonra 1927 yrlwda,ki 13nyUI( Nutktl'ndll ~0yle anl"411l~r):

"Osrrtanl: Devleri'nin kme] led ,?oklnu§ vc ,i;!mrU ramam ~olmtl.~,l'u, (.,.) Efepdiler btl v'lziye,t.I~~II·~'lslnda bit tek karar vm:cl:l. 0 cia milIi L1!ildrniyele cJ!lyanall kaYlt'slz '~<rrtS1Z bagJJ11sl;t yeni bir Tij{'l,(

,

,

d I.!V I.el'j k urm akl ( .. ,,) Osman! I I)Uii,uIMt ine, Osm an I J pfldi~:,lh \ 11.\ ve Mps.Wmanlafl.1l halifesine isyan elfl)ek ve bUWI'. n~jl1el ve QTduyu isyan ettirmel; ,1[1.7.;111' 'geliyordl1. "~3

I

Bu 1l.9C'i.ii1Tlc: Kem~lJist Devrlm'iii Qzelini verrnektedir, Devrimin nesnel kO§.1Jllnli1, devrimin pl'l1gnulH vee devrimi:n kuvvetleri He onder-

Jigi biJIirkl1mi~tjl', I

Kernalist ondcrlik, I.ol~lllnliar devrimle mil y(l~Sl\ avrimle rni ilerler sorusuna, 'devrim y.ap<\nlk l',rarilt bir COV,IP vermj.~lerdir, !3u cevab.n teorisi ~le yapll!TH~tjf. Kemtllisl Devrim C1oneniincie, devrim tarihi derslcrinde yeni ku~akla.rtl~lI btiyl)l~ gercek ogrtltill'r:

"Sosyal VI! eko'n(~mjk hayall'u ilerleme, evrimle clegil; gerektigil'lde i bti lalledir, "5'1

Ala!Urk, devrimi ,~i~ylc tannnlar:

"Inkrlap, rnevout kururnlan 2Q)"1<1. d0gi.~tirmel;\. deinektir,

"j nkl1" p '[th'k rn i illili n i BOn yllzy 111\J.t'cla geri brraki nl§.O I all ku rum- 1,1'1'1, Yll<al'ak yerlerine, rnilletinea yll ksek 1.1 .I' gf.\ rl rk' g'cl'cJderlne gi;l.

re ilerlemesini S!tglayacak ye!lj I<Ul:~lrnJ'lt'l )<oyrnu~·QlmaktJl,."5:'5

, .

Ke:I11:~Hst Devdrn1il1onderleri" ba§t,\.-At,nU;·)<,devrimi istek. veiradeye 'bag!a\1'U\.ml~, esl~i sistern r;.:1.lI',l\~lUg(jnde ve kcsullar olgunla..*t,gmc1a, tarihsel, birzorunlul uk 01 arak gormUileroil,:56

'0 nedenle devrirn hludlltglm; var olan kanunlardanalmaz, "Dovrimin kanunu rnevcut luinllnli:rrmi.)sc(.lndedir.l',S7

Ata,tllrK:'On 13i.ly~lk Nutku'I1Ull sonunda 1cl' alan Gellglige Hitaeesi ve .B\lrs::t Nutku, bu·deYrirnC'i.:al1layl,~m UrUnUc1lir, "Gaflet, du;[alet ve hi-

, .

yanet i9,indekj' ylJ,neti a ile co" , onlann emrindeki .deY Jet,]<'J.)V v qtJeri neve I

'5'3 NllltlJ:I.Sb.),iI! II. C, 1, s.rS, 20.. .

5~ l~cIIHll1~1 p~vJ'im'j'n d<.wrII11\oJ i!!l[(h'l(jj't1~le"i I$in b)",:: .. MHhllllll Esut Bb:tklJ1'1, 1)lIttl)rk (I!(flttll, Kl1:Y!1.\tk YUYI [I I UI'.I) Istllnbul; Huzii'liti. 199~: ".~9 ve., 71 vel" 8,1 vd., 112, t22· IGO, 163-195:. Mncil ~k.~. DOj]u Ptlrin!ick. ()Jh/(Jl/lt'rlrllr,BI~~"'iIl(;, 7i)plufil 1'(1 [J1I1'flll, 1~IJY.il!lk YUYlnlan, s'.IM vd.: Doi1,u Pe(rli'~ek, KlJl/lfllhlo.~1'n)".21 Din '1'" IUteil!.

l~I\):'I)~\k Yilyinlan., d17 vd, ' .

55 A i1'll.itHlll, If m{I/1/.: I/lI#mltld 1/(111I'(I/(/t I'I'JJ~~q(JI6'I': .1.259.

56 Bkz. Mahllllil Esa! a6zk:tJrl, Af(/filr/t Ilmkii/, «l!ynh~ YUyl ni.arl.

S7 'MU~l!d'lI KcmlLi,. !::l'I~/il:!h"'J!lIIiI /(1)1111/111(71(1/'/ (fJ}2.1).KlI,ynuk Yuytnliw., t~wnblll,

11<1zil'III1 ),9')3, s .. i6~.

50

adliyeye_}<ilJ'§,r direnme giircvi verili r. Dcvrim] terkeden ve 9tilliy6n de)lI~I" g1l9lenn~ kllr~'1 ~Qz9m, devrbndedir. Devrimi yapacak kuvvet (~~, 11nU.t v.egengligin kendisidir, Devrim, hil' devlet eylemi elegit, 61'£lI[-

lu halk oylamidir. , '

,~(eJl~~lU.$I. D,~vr~n1':e wi !1 <l1:c. ( edenler, devrirnden kcrkruklan icin, Kemalizmin devrirnci de-gil, luknt reforrncu V<;: evrlmci olclugunu soyler d LII'li r! ar; .

, , Onlara en gUz.el cevap, bugtln deAlu Ok'un Devrimcilik ilkesini en

Iy~ ;.\0 1(1 t",'l 11'I01:ln, yi ne Qonglige Hitabe ve B ursa .Nutku 'd.ar,· ..

, J(cl;,::tlisL 'QevrlJi1'in adun adim YI1<Ij11a tlgrallJcJlgl ve Cumhuriyet'in ~'r, !H11i'ya'I,!\,I,;lkmi'-g,ladyo rejimine .~lonli~tLiJiJkltlgti .ko§ulla·rda, 'ftlrkJye ZOl unlu olamk, yeniden devrirne gltmc:kted ir,

28 .$.uba,t 1~97, Kemalist Devrim'in Ikmci Taarmzu'nnn b<l~Jallg.lcl:In:, a~cllk bir yDnti.~le ~(jn~ln"luzun Me~r'lIliyel:i'djl~ "KU9U,kAl11o.lrika" suP!:H'lIl) ka,r~rsln~ ~J:k.llml~, Refahyol hukumetinin devrilrnesi' J9in l~liC<ltl~leYI ~ltc~le!1lI,~' d~!)gelerit' ~lclli~'ll:1esintie ve rnafya-tartkat rejimi. [')1 Cle\hlj'~cek dinamiklerin harekete ge~l1'lesinde yok ollen:d,i bir sore v yapJ1U~, ancak v{n'O'l.fin kurumlanve ili~ldl(\ri yrkmarmsur; .ylka~1ii2.jl da,

n..ug~n Alii Ok'LlI1, ~~::rirnciHk ilkesinj.l:l~yata gecirmek, Kernalist ' ?,eV[J~i J tamam JU!l: ak ,!~m haiku) orgW:IU gllcllnii l.h§<t euncklc'olur. H~!k J le ordunun Kemalist Devrirn iein birlesmes], bncel.ikle buna baglldlr.

Otgtltlb .I'taII< otmazsa, deY)'im pc olmaz, cleYrimcililode!

Te§ki l~t.~iZ "M,t1dafri.t:-i Hukukculuk", bu nedenle devrirne deg.i!,

var clan Sisteme hizmet eder, .

,~i.~n: Kernalist Devrim'i tamamlarnal~ amaciyla th'gtitH~ halk devnrnodliJI.gtintldU r,

51

'OEVR1MOi PI'tATiK DEGBRl

Hall, SUlII1anOi lJirle§til-ir

Altl Ok, Kemalist Devrim'in veya dUnya blc;egil'ldeki adlandrrmayla rnilli demokratik 'levrirn.in tarnarnlanmast i~jn, i~C;j smifim, koylii\l1- gU,!dlylik serrnaye-sahiplerini ve ulusal sermayecileri birlestiren temel

yoneli~lel;i igetii'. ,

Tll.rkiye'~1ji' bugU I;I(LI devrirnci a~am as mdabu- sim (l ar, hal kS,1 rufla- 1'11:11 olusturur ve arulannda It,eli,§nlcler olmakla ,birl'iltte; emperyalizme ve OTtfH;,:ag Kal mularrna .kar§1, ortak ~Ikarlara sahlplerdir. AItJ 01", i§te bu ortak :;Iknrlarrn program ilkelerini befirlemektedir,

, OlT1Ul olarak ifade edersek, umhuriyetDdvrimi'nin kazammlan-

I 111 korumak v kapitalizm (lncesi kahntilan temizlemek ( umhuriyetyili! ), ernperyalizme I ill'~1 tam baglll1sIzhL ,(Milliyet9iHk), halk suuflarrmn ortak 9!ktlrlann' S(lgla(1Hlk ve cmekciyi korumak (Halkcilik), ozellcstirme yoluyla urnhuriyet ~1'onomisjnll1' yikirmna izin vermeyen, K1T'lcri hal k ekonom i 51 nin hizmetinde 9~lgda,~ hl~tln1J1j karn u ve 'tl4:cl m'i.lU~iyet arasmdaki dcnge ve uyumu h<ll,klll'9lkal:JarU')~\ gore ger- 9(;:h;le,~t:jl'el1 bit' eknnom i {De:vl.et9Jlik), bUti,in halki kapsayan devrirnci bir egj!im se'f<;libelillgi ve aydrnlanma hareketi e~,ligiJ1de Cumhuriyct Devrirni KilTIUn1.an')11 uygulnm.\k (Laiklik) ve bl1ti.ln bunlar: ger9ckh~~7 tirrnek i in Ktl9,Uk Arnerika slstemini yikrnal ve 'rUrkiye'yi yeniden Kemalist Devrim'in rotasma oturtrnak (Devrirneilik); i~~i ve kUyHic:1en ulusal sanayici ve tuc am h1d<1I' uzanan halk siru flanrun qlkarinadll;.

Altl Ok, bu fl91'ciM gi.h,Umil7.f ihtiyaclunru 1<~1r~d;1y'ln btitiln ilkeleri iyorU'lcktcd.i r.

52

Kemalistler ile Sesyallstle r il3irle~tit.ir

urnhuriyet Glonemincle, TUr1 iye'nin milli demokratik siruflann: remsil eden iki :111::1 hl<IITt gorUrUz: Kemalizm ve Sosyalizm. Bugtln '00- mokratik Sol ve $'osy;,\1 Demekrasi bayragl alnnda olnnlar da, idcolojik b.!§k~J "~1!11 ~es.:i rm i~ <;1 salar d a, Kern <to ZIn kokeni ndcn ge I. mekted i 1'1 et

Alu Ok, Kemalistleri. Sosyalistleri, Demokratik Sclculan, Sosyal Dcmokratlan ve Devrimci Milliyeh;:ileri birJe§tirebilecck birici'k programdtr,

Bu pta aram. Kemalist Devrirn tarafilldull fOr'mi.1Jle~tirilmj~Lir; an", elk yalrnz Kemalis; akurun degil, ayrn zamandasosyalistlerin do as '<1- ri programuu k~II]llayan ilkeleri igorir. Tilr] iye'de sosyalist partilerin yaptiklan butlin asgari prograrnlar, istenirse Aln Ok fortnuluyle ifade edilebillr.

C;Unkli birincisi VI! enono,mllsl, Alti Ok, bugilO devam eden devrimci s~re~ i9Jnde ve 'rtirl{(yc'nin nesnel zcmihi-i.izerinclo tlJ'''ltilm i~t;l'. Mi Ili del'nolo':li ik devrirni tarnarnlam ak, Turkiye'nirrdntlndeki devrirnci a§lUlH\~hr ve .sosyalizrne kesintisiz olaral ilerlemenin de olmazsa 01- maz ko~ulu~l.lIr.

lkincisi, yukanda a9Jklancilih gibi, AI!l 01{'uJ1 1I1 us I araras 1 alandaki IU~Um:el\I(~lyl'\"kt<in, Bliyiik firanslZ Devrimi ve Sovyet Devrimi'dir; 1<,0- rualist-Sosyalist ilti1'akt, prograrmn k(jkenil1c1evard~r. Kalil ki, bu I~!'t~ " ram, daha formulte§~i'iImedeJ1 once, Kurtulus Savasi yrllannda, KOl1'1~lJjsder ,1Ie Bolseviklcri» ittifakly\a yurutulen bil' devrimci pHltik i~inde geli~mi~tir. Yinc AJ1:1 Ok, :I 930'hll'da Sovyetler Birlif,i ile d~lymm~l11'l. i9inde gers;clde§!ir,iJcll Planh Devlet9jli~ uygularnasiyla son halini :;')1- 1111.]1:11'. lsmet Pa~H, '1930'1.111'111 dcstlugunu, hanralannda 90k iyi anlanr' Bu arada plan fikrinin esin kilynaglnl da bclirtir:

I "Rusya'dan, plaru, ihtiyacirruz .... gore ciddi bir 'teiilbir olarak dil-

~tlnl11ek.gel:el;;.tigi kanaar ve karanyla cli)ndUm,"'2, .

I a~z. 1~ltlcL Ini}(l(l, C/(II/Ililtrje//ll /Ik (ll/m'i, II111 iJllriyei Y"YlI1111rl, Skim 1998, 0.[, ~,137 vd, ve.e.ll, ,,47,

2 AYlli Y,() I'd 0..

ilk plfll')l Sovyet uzmanlannm Yltrd,lll1lyl'a Y<1I;)l1lr, Om:1'1'I Ii sanayi ku- 1'1I1u~ll\n Sovyet kredisiyle ve Sovyet uzruanlannm y'li'dllmyla kurulur, Turkiyc. Sovycrler Bir1iill'nden soma dunyadu plan yapan ikinci Illkedir,

AlII )k'Ull Kcrnulistler ile sosyalisL,krb,1 ortak I 1'0 rami oldtlg~lI1U ilk I ez biz, lied surrntryoruz. HiKITlC;:[ Kly,tlcunl1'11Jn on lerliglncle kurulal, \:'<ttan P~u'(isi Prograrnl'nda "Hiirrlyerin Gerekccsi' bu§lJgl altmda §Uyle deniyordu: •

"Dernokrasimizin bllgUn~U tcmeli, 1 uvayi Mill iyeciligirrtizi,n son 'Y~ldigSI"1 olanAnaya: anuzdir, Gel\§igUze! degi~lirilmeKten zi· yade, i ll( ruhunasadrk, kahnarak uygulanrnayr bekleycn Anayasam I,Zl) gore:

"Milllyct<;;.iyiZ;: Mukadderaurruza tek ynbanci i<an§l.lrm't),'lcaglz.

,

"Devleteiyiz: Pahal, devletin yerine, vatcrida~a i§ bulmay: birin-

ci v<\Z.if~ bilen U.CLIZ devleti gctirecegiz.

"lnkd~lpylyjz: Her tiJrli,ll11.aci.clijsti~m(\!'I (sdrriUrUyl1) kaldlrncaijlz. "Laikiz: Her wI'! ti rnanevi istisman kald/l'ac<~g1z,

,

"Halk IY1Z,: Q:)I1)~Il~iI (ll'ClgJ bc:z\r'gfln V" 11<iC\aga oligar§h;jl~i'n 01'1- 'Cieri i.1li ycl'ine" ~all§an rogunluglll'flU'4L1l1til'ld'erjigiJli Llll:acagiz.

, ,

"Cumhuriyetciyiz: Hall tarafmdan, halk 19111 idarc, acla.lel' VJ:l IcUltOr sisternleti l ul"f.lca,glz."3

\ .

AIt'J 01 'u PI' "raml.l1+ yazan Vatan Purtlsi, 'I 950'Iel'in sonunda Hikmel KI v rlcnn] I 'itl'Z;J!il.yl a 1([:111') uoy u na <191 k I ad I g! Anayasa oneri sinde ilk J.lg maddeyi ~tly1.e uUz.el'le1'lli~ti;

, '

'II, 'TUl'kiy'1 Q vleti; h vc Lil'e!:in'l cumhuriyetidir,

"2. Turkiye Devleii; urnhuriyetci, Devtetcl, Milliyet9i. Halk I, Laik ve Dcvrimcidir,

"3 .. H fll(ili'lj yei, ~'H'tS J'z, ,l<JIYI't.S IZ !c§ki IMI MUll millet in d if,' '<I-

:; 6'kz, 'rllrhltrl l,vll"Kuv:IYI Milliy ·ciliSilni;t., AlII Ok 1)I'\J~I'I\IHr VI) ])1', Ilikm'c KrVl!clIl1ll",

7(J(H'/: s~yl 1(17, ~.3;\ vd, '

II AY!11 yc"tll' ..

54

Yinc Krvrlcrmlr, ~7 Mayrs 1960 Devrirni'nden Son!'!' Milli Birlik Kornitcsi'ne yazdlgl mektupta, A III Ok ilkcsinin uy gulanrnasm I talep

ctm i-§' ve 'ill. e I clci ,~t;:{ k i'!lllli' ~ t I.' ,'i" ' '

Bu ravrauygun elarak.Hikmct Krvi] II"IJ, I 960'h ylilar 1£1 "Ycnidcn f uvvay: Milliye" ~illflnl ileri sUrl1,1u}~Ur, Mehmct Ali Aybar'mbnderligiI1c1l:lJ.;.i Turkiye 'l~qi Partisi de, 1960'1Jyll lardu yurutulen j!'lluClLclcleyi ~'l.kiHCiKu rtulus S av I'l§l" olurak ad land Inn \~ ve i.~ I em 1§ I'\'f, "Yeni den f(uvya),1 Milllyc''. "Ikinci F urtulu§, SflVa~[" ~i~lrlan, Turkiye'nin hf.lla mHO demokratik devrim 'I§,<lmasmda bulunclugu gers;e.ginc dZlY'[P'l1 r, Kemali!'! D,eV,rll'lI:il1 kazammlanrnn kaybe liJcJigini. gorensosyalisrter, ycnidcn ,K,l:lrtLllu,~ S'W<l§1 th!i'.)'<lCUll vurgularmslardrr,

AI 1.1. OK, KlIrtlllu,~ Si1Vf1.~I'nlll vff Cumhuriyet Devrim i'n: n program Idrr. J:~s:j Parrisi de, 1985yillJlda Sosyal ist Parti'nin kLlndu~1I11du knbul cdilen pr granuntn "Dernokratik'Halk Iktidar:" ba~ltklJ,9. maddesinde arnacrru ~tiyle ~WJ\ lar:

't~~i Partisi'nin yakut hedefi, ttlkemizln Mesrutiyctfcrte ba~laylp Mill; Kurl:uh.l~ Sl;lva~I' ve Cumhunyet Devrimi'yle bilyUlc biruuIm1 y:'1 pun , yU2,)'lIIJk demul ratik devrirnini, i§yi SIl11fl onclerligirlde kesin basariya ul<l,tlJ"anlk, durmaksmn sosyalizrnin kurulusuna germe! I'il'.

"Demokratik halk iktidan, emperyal izme her tiJrlt) b,tglm!i Ilga son veri!'. Ol'ta~ag kahntisi bUtlini lJ~ki, vc kurumlar: keydcn, §ehisdcn vetoplumun her alarundan ternizler, bQyleee b<lgnl'lsiz vr::. (I smokratik I ir toplurn kurar, emekcileri reful a kavusrurur.

"l~~i [ artis]; SuLtanllglll vc Iral ifeltgjn kaW rnlmasr; lek[((l ve 7,:!I,viyelerin 1.\,ti.palllm~\Sl;' agallgp', c'l'enciiJlg'il't pft~i\l)gnl'yu~al planda kaldinlrnasi: Latin harflerinin kabultt; Iaiklik ve' dilde demokratlasrnu gibi, Milli I<l.lJtUILl~ S'lva~1 vc 'umhuriye:t D vrimi'nin b,i&11Tl!irZI1k, dernok ·<'Is.i ve aydinlunma yonlin loki bU((in kazu- 1111111[11"1111 korur; bu kazammlancmekci halk yaranna geli~tirir; dernckratik h~iJk dc:v:rill1 inin ve sosyalizme ilerrerncnin !rurq'lsel birikimi olarak dcgcrk\lldirir," (9, Madde, 2, 3 ve 4. 1.'II(I":.II<lJ',)I;

5 Hikilld [(IVI! '1111iJ, "YcnJcI<.:n KuvllYI 11IH)" 'qi,il,lmlz",

ll,i:r-i /'IJr/':l'i 7't'llMIJI'~,'('kl" l~9i Plldisl YI1)'111Inl"l\ [srunbu], i\ llslo~·19()7, s,<I, vd,

55

On bi!',yd once yazilan bu program cia ,dzLtndl:\ AI.LI Ol~ ilkele;'lni uygulsyarak sosyalizrnin on ko~ull<\rfnl yaratrnayi 5nLilbUzdek.i hedef olarak belirler, Bu hedef, tarihs I n~ateryalist bakl~ 2g1Stnin ,UliinUdUr, 1Ja..~ka, deyisle Turkiye. gercekterine .dayarnr ve ayni zarnanda, dtlnya dcneyi rn iy I e II rcti len teori nin l§lgmda saptanrmsu r.

. ,T~rkiye'n!n bilirnsel sosyalistleri, 22 EylUi 1919 gUnU Turkiye l~yi QrftglSosyahst FI:I'k<ISI'11l kurmalarmdan bu yana, Turkjye'nin rnilli dernckratik devrirn ;,Urecinde oldugunu belirlcmis ve programlarrna Y.(Zrnrslardir, Buna uygun olarak Alu Ok'la uyum halinde bir asgar] prcgrani yapl,1'1I§.lal'dli·, 1919 Turkiye i$gi Cift9i Sosyalist Partisi Progrerm, '1926 TKP Programr, 1946 TUrkiye S'osyalist Ernekc] KoylH Partisi Prograrm, 1954 Vaten Partisi Programs, '19.60'lnnn TUr! rye i~ri Partisi Pl'ogn\1111, ill" taslClgl 1971 yilrnda hazll')anrnl§ 01al1 1977 Turklye th j. lalci t~~i fs.'Jjyli:l Partisi Programi, 1978'1\lrklye !.~9i KoylLi Partisi Programi. 1988 Sosyalist P<trti/l~!;:i'PartisiPI'ograml, hep bu karakterdedir. Devrirnci geleoege bagh diger sosyalist partilerin programlan da, demokratik devrimdcn ke.sjnhsiz claraksosyalizme ge~rneyi am~~I<lr,

Kcm.a1istler He sosyalistler arasrndaki l;\rk,milli demekrarik devrimin ramarnlanmasindan sonraki devrirnci hedef konusundadir. Sosyalistler, orada kalmayarak her till' si:\I11Urtl, baski ve yabancrlasmadan kurtulmak i9in, sosyatizm in kurulusu yoluyla siru (SIZ tcplurnu MU19 edinmislerdir. ~ emalizm, boyle bir arna~ gutmernelde birliktccsosyalizmden etkilenruistir. 0rne£ln "S1l11 rSlz, irntiyazstz, lC<lYl1a~ml~ bit" top .. lumuz" ~ian, bir dUfUD1 saptarnast degil, fakat bir ml)'l<l!t olarak kabu) edilecek olursa, Bilimsel Sosyalizmin nihai hedcfiylbulu§ur. K2Lkh ki, Mustafa Kernal AtalUrL aruaci "9!1gdn§ ll)lgarlik" diyerck '19·lkt.utll1u~tur, Kernalistlerin kendi mesleklerini, 1930'lu yrllarda At<ltliTk.'Un Il.g" zmdan "Devlet Scsyalizrn]' olarak beltrlemeleri ve felsefe planmda "pratik macJdiyatctl''' olduklanni aY.lldamalan da dikl(at gekicidir, Ataturk Devlet SosyaliZl11ini Kurtulus Sava~1 donemindc de sa,vunul',7.

Ancak yine de biz, Kel11<1l izrn in amaCII111l sosyalizmi kurrnak oldugunu one Siln11UYOfUZ; sosyalizmle ortak nokialanru ve akrabaliklanru belirlemekle yetiniyoruz.

S6

'Sosyalizrn yoluyla s)nrJ~IZ [Op.IU111') ilerlcmeye iliskin mmu;: farkhliglr gllfl.lil'l~iizdeki rnilli demokratik devrim prograrruna nastl yansrr? Bllimsel sosyallstler, kealntisiz olarak sosyalizme -gccebilmck i~il'1, 111 iJ li ', dernckratik devrimin i~9j Slnlfl (:)ndl;)ri iglncie; gen;:ekle,~rne$ine 9-\-

I Lr~c a klurdrr, AILI k Prcgrann'mn iliind(; olmayan budur, bulunrnayis: , do'iuldll', i:inkiJ Alb. k, i§\i\ snuft fmcUsij tarafmdan lircti lmern i,~tir, am a' pr.oleteJ' devri rn i 11 in el:k lsi)' lc (l refilm i~tir.

lkinci'si ve daha 6nemlisi, mill) dernokl~<'l:ik simflarrn ittifak prograrruna, baskadeyisle KelTH1:1 ist ve sosyal istlerin orrak cephe programma, hangi simfm .ondedik erJecegini yazrnnk gerekmez, <;':[j11kli devrirnin. onder suufmr, program dog'il, devrimci pratik belirler, Srmflar arasindaki onderlik tarusmasnn, bir tek devrimin pn,tigi 907..er.

EAter ittifak olacaksa, progrnmda ortak noktalar belirlenecektir, ayn hklur {legi!. AltlOk, i~te mi I t i dernokratik srruflarin; 5iY21$al planda Kemalist-Sosyalist ittifaJ(II'II11 ortak <1IT1"91annl belirlemektedir, Herhang] bir sosyalistin, "Bu prcgramda l1igin sosyalizm amac: yok, n'i9in i~~i SJf)lfl tlnclerl~giyok" c!iye itira" etmesi, 90cuk9u OJuT, Bu tUr itirazI ~lI',cleneyimsizligJn ve. teorisizligiJl UrUni:ldlir.

No en oncm!i~i, bu tavtr.onderlik iddiasryln hi9 bagtl"~maz. <;Lil1k;ti ondertlk bir ittifak sorunudur. Mul.tefikin olacak ki, onder olabllesin, MUltcfildn ycksa, kirne cndcrlik edeceksin? Kcndikendinc onderlik olrnaz, Onderlik, birden fazla kuv~etin ittifakl durumunda ortaya 9dQ\,I". ,0 nedenle Altl Ok'u reddedenler aslmda itti faki reddetmekredirter; Btl nedenle.kendilerinden ba~ka his:bit'gllce oncler.lik, cdemezler.

Bu tllr 'IYo~kizan akirnlar, i~9isl11l11lyJa da birlesemezler, Unl LI i§- 9i S)nJfl" kendisini kurtarmakicin, toplumun d igor h~l.lk smiflanyla ittit'ak etmck gerekt.igini,. ya§adlgl deneyimlerle bilir, Bunu, i~:;i hareketlerindecok a<;ll\: gOri.lrUz. Orncgin j~¥i hare:kel:i, i)t.!;lIe~tit:meye .kaJ'~t mucadelede Curnhuriyet Devrimi kazarunuanni savunrnaya buyuk OI'1Cm venn'j'~. ve geni.j gtlitlerle bi.,'Je§J'ni'~tir. l~te bll tavrr, i.§9i stru fi pratlginde AI!"l Ok'un ke~fiye uygulanrnasidu. Kuskusuz i§9i hareketi, bu tutums kelluiJ.iginden varmadi, t§~i Partisi'nin i.~~i liarekeri i~il1deki ck)grll politikalanru deueyerek ula§tl. ~.u soru anl am hd II': Niy.in i~9iyi.

57

Curnhuriyet Devrinii'nden koparrnak istcyen VI: mLlttefiklerjnciep yalnlz~I;1§I'lrmaya yl~l1elll( pol \l'i.k<tl<lrcicgil «le, btl devrimci politik» tUtlTIU§lur? CUn~ll i.~9i suufuun ibt.iytl.cm~1 1,IYSkll1clur ve i~~i .~lIufmln Dzd.cney irn leriy Ie s I nanrn I § ve ciogrU lnnmrsrn,

. Kemal ist-SQsyalistiU·i"M<I. gc:r~ekle~eb;lh rni? Bilind:lgi gibi, buitLi'fal\, KUJ'I'uJu~ Sll\la~J donemindeu!uslarf\.rllSl 'cI{jzlelfld~ l{el'n'!lJistlel" ile Bdlsevikler UI'lI'S1I1d& bUylik solltiglar ym:atn:l,l~, 'filka1 ulusal.duzlemdo ger~ek[~~111emi~ti. giln[<ti 'n tarihte' Turkiye'nin i~l(isl!'llfI ,90k cil IZ okll.lgu gibi, sosyalist harekc; de hom zayrfti, l'wm de ~Ismen yurtdr.~fI~1<1y(li. Must') j'a Suphi'Ierin Rusya'clu, ve "Bal<O'cle patti 'r.:~l\liyC.I,i' ytirtHl11.cleri derin der;slerlc deluder ve olumsuz Ii ir ornek:tir. ISI:<tl1Ql\! 'da kurulan parti isc ctkili olamad]. Mustafa K<:111il,1 ve (l:I:ldltla~lafi bir <lhl Bol§cvi){ alma)!1 t.ar,tl§.rnl,§l!ll", hatta Mtl~t:<,lh\ Kemal bu,.y6ncleld egiLiI11i 1(ttzU1,1 KIiLn';b<;:~ir',e ytiZ(..I!gl 23 Hazil::ui 191.9 tad 1\1 j me!,Cu pta as;lkga

ii'llde etrtri§l.ir. '8 ' ,I

, Ai.ncak, Kernalistler, burada C~lI:tL§dnl<lSl getcksiz nedenlerle, Devrime) M iJliyel\!,ili1(lC. kurar kilm I§ I flrcl If' k,~, hareketlerinin gerl(ck, dogaSl

da budur. ,

Buglln durum. deg.j~il~!ir. Turkiye'nin belli yerlt!r(le YQgt1nh~~pl1~, ~8k gU~U b.i,r i~9i snnft val', 1§9i, hareketi, 19S9 {yilmd,lll heri fiileu rnilli de. l"i1()krut:ik Jev,rimin en on cephcsjncl,c -?,lVl1,~"n"en dinumik V? C'(1 bUylil:> giicti' .k;onU.J11U ndad: r, :en $011 dljeJle~fi nl1ey,e ,l<:ar~J 11;1li eadeleler de, i:j:;:i simfrmn Ye11i Diii\ya Duzeni prograhl'l l(.ll"~VllndlJki en /tldli Btl; oldugunu g(\stel,T!1 i~Lir. 'Ville 1996 sonbahanndan 'Ow Yl.\I;ta Tlh'kiye sosyalJst hf.i~·eket'i, Susurluk sUrei:;Jncle ITlllfyamn sergi lenmes inde, Cumhuriyet Devrirn i Knnunlan'ntnuygulaumasrm ongt.in:n 28 $ubat Programi'run Y.~\l.uJr-tl'uSlnd'l, ASD'llin 1(1.l1<i;1' KUnlistan planlarina I:O.I~~I' UIUSid bir eli;rcnrne hai I!iun kurulmasmda; RefahYo! IlllkliITI.etinil1''dcv'l~illUesil1i:l:. katkida bulunan "Birr,i,tkikn. karanlrk" i.'::ylemkrinde, (jli::He~tinneya kar~1 i*~.in;Ucad<::lesincle yak. qnenlli 'Oil" 1'01 ()Yl1arnl~;' t11afya"tadl{tt~~glmlyn rejirn i11': b\l;~J mueadelenin v~zgerilmez ve <.>lkil i bir £Otici.'! haline gelIllj§li.!fdi.r. Nitekim ,Sol GU9b!I'ligi'ni'n in~ilslnd~, dasosyalis: hareketin lS-

I •

8 M\I~llIr~IKunwl'in l)IJL gilin,1 ,119Ikl'lI ,~lIVYII~n l)1cl(lllbli i9i~ \:i.l~7" (<';11.1111 T<111'.lib~,ki.r, I.,'. rl/dtllllm,/;,.,,,I::. IZI M u ~ YnYII1!iII'I, lsrunbu I, tnri II~I';., c, I, ~.92 wi.

58

-,

n11'11 ve kararh ruturnu belirleyieicclrnustur. 13IJ dururndaKurrulus .Sa-

, va~l' :yllllit"ll']cl~1I1 hll'kl'l 01 arak, J7l ill j demo kra tik dey rimde i~ri harekeci 9olv,bnel'nIi'hir gorey yapacaktrr: sosyalist hareket till Kemalist hareketin vazgegilmez :l11ilu:el'ik.i konumuna get:n,~i§tir. Haua §w1u·sQylell1el~,b'iIe rntlrnkundtln Tth'l-dye'de Devrimci Kemalizrn son donernde, scsysltsr h liJ'ekutihuy ~WIC1 ve cesaret verici I etkisiylc di nam i zrn kazanm I~ ['II:.

- H~if'akJ *;r da, emekle, .m tlcadel (;lyle ve en onemlisi aki] [a kurul uu Sol Oi.l9b.irligi'nll1'{)!;gI.lllenmcsiyle ilk adlll1l1.\nl1m <ltlJdlgl bu tadbsel HtH'a!on bri~anll 6hl'la'SJ igin, ytlrUtUlen i~:i'n teoris: nzerinde de 9tJ-

rulrnahdrr. ,

Burada i1:l:i\("rU<Ul' bfl~,\r.ls:1 igin, birl<<lt;. 11 0 kl.aya. deg:inecegi~. Birincisi, h"~J: 'lld/ak it!cilIQ/ide de/fil, pmgl'amc/c!l:tii/e_,I·mektli·. Kemn'l i.~a-So~yaLiS!ittil'akl cia, ide01Qji~e cl.e.gil, programda juif<tktu'. Kemalizrn mazlum milletlerin ulusal dernQkrlltik. devriminin idet;-

Joj i.sidir;,Ha!k~lllklll"; Davrimci Milliyets:ij ikti'l.: ..

Bilimitl.sC)syal.izm i$e,i~9j' sirufimn ideolejisidir.

Kem~li~m Uti Bilimsel Sosyalil'.Jiinn'ismda ideolojil< farklar olrnakla bh'lik:te, QU il~i ,al<lm ortak amaca sahiptir VI;: c;agrmt'z: boyunca .• iyru

knderi, pa:yIJt::lrnl~.I<u·dlr. , ,

Ekim Devruni ve K~ll1aH.~.t 1) 13 'II I' i111, ~aglmJZln iki devrirnci diuamiginin ilk 'iSrneltIol:ld ir..

Dahast bu ild devrirn, birbiri sl,lyesindc gen;:r::l(le~mi§Ierdil'. <;anakkale SaVUl1I11HSI, Bldm Devrimi'nin l(o,~ll.ll\1l"Jnr yaratlni§; Ekini Devrimj isc, Tilr!dye;nin Kurtulus Sava~I'mn ger~clde~J1"Iesi.ne olanak veren !l;UYVCt iIi§kHerini dogqrmu~· vc K~lrllllw~, Sa:vliJ~'JlmZl clc~1.aklcmi~tir. Ti:rrkiye'n i 11 emperyal i zmden ku ri.UI mU$1 d a, Sovyet De vrim i 'n in ,yo:~ a- 11111SJ It6jullan'l1l g'U,r;lendirtniitiJ:;

Mi U idem ok .. nltik devrirn il c sosyal izm rn UCildeJesj' <I rasmd Ilki ittifak, I(~gllnlz boyunca devarn ~I.mi.~:li'·. NitekillJ ernperyalizmin Yen'; DLii1y~ Duzeni saldJI'1S1, ~agJITIIZl!l bu iki devrim dillamig.jni'l-il;1cie'f <1.1- mj~!l~. "Sosyelizrn dldil" diyenlerle "Kl:lmnijzmin modasi ,ge!(!i" diyenI c)" -aY.ill dir, Burilar oZ~t' elarak "devrh nler ~ag)'lJ'Jn arkada k,d(hg I" ftoylentislnl YCLymaktad 1.1"1 ar,

Ezilt::n J)Unyadevrimciligi iJI:) sosyalist hareker arasmdaki ittifak, burun hem dilnya zernininde ht::ITI de Ttlrkiye zernininde, her zamandan daha gegerlidiI'. Ancak, bu iki akirm kucaklarnak, kimliklere ve idt::oltijilere' kar§I likh s,1y,gIyltl ger~ckle~ir. 0 nedenle ictifak" "Al'aLtll'lwUyUz" "eya "Ken;"iistiz" gibi ideolojik tummler yesine, K,eITJalisl Devrirn'i UU11l1mJamak ve Alt. Okgibl pro gram a' ili~kiI1 tanimlan benimsemelidic

Sol GUi/birligj'ne kaulan herkes kendisini "Attltilrk911" clarak ta· mrnlarnayabilir, ornegin bilnnse! sosyalisi olabilir, ,anc'lle hcrkes Kernalisr Devrimi tarihi bi~' d~ry,mnk olarak benirnser ve Kemalist Devrimi Alu Ok prograrmyla tarnarnlamak arnacrnda.blrlesmlstir;

, A~<lcak ~lursak, SOIG(j~birligj dtlnyaYI nasil y rumlayacaglZ temolinde degil, 1'\<,) yapacaglz ternelinde btl' iLtif*t1r. Eztlen rnilletlerin deyrirnci c~Unya gorli~U olan ulusal demokratik devrimcilik lie i~9j SJJ1lfl devr.imciligi, Turkiyc'de I'll; y"pacaglz konusunda birlesrnektedirler,

Ell ittifak, her iki akurun run<l.yian <LI;:ISlllclan hem zorunlu, hem de h~~1111 lmazdrr, Yani bu iki ,1kJITI, ittjfak etmcye mecburdurl ar ve bu ittifak dairadelerin l'itesil1,de tarihsel bir ka9lntlm8zlLk.11l',

Sol Gii9bir1.igj'M¢ bagh (il'gliller ve ki~il r, hangi akrrndanolurlarsa olsunlar, bu zOl"l.lnlulugun ve ka~1I11 lmazhgrn bilinciyle hareket etmek sorumlulugunu 'Usllei'lll1i~ler, ortak program temelind ortak iktidara ldI itJenrn.i9lertli r,

'Bunl.dzll'\ 1/1(lal; ipl'l£l',f(n17ttlizl/I 1I(!,ytl. 'oJ)ltl(izl{1 dt(FIl(illlt~1 )It/plittm4yaG·tlit.~ekljndelkinci bir ilkeye 11la~tnZ, Devcimci rnucadele, bu iki akrrm birbirine sanlmaya rnecbur'etrnistir, Daha onemlisi.Turkiye halkinm devrimei ozlemlil'i, bu iki ak1l1l1J1 online birbinnekenetlemne gorev ini' koym u~wr.

Elestiri, 'far.kl.arll1 belirtilrnesi y.e t<\rt!~m<l 'ktl~kusuz. olacaktir ve 01- malidrr. Bu. dost~<t ve dtrzgtm bir tavirla yapilrrsa, hem ittil'aka dina.mizm kazandrnr, hem-de dostlugll pekistirir;

OYi.II1CUsi.l, !(Iijak iJil'ie{fi'rici lie katarllc'N}/lJIct/zdtt',

Birlestirici olmak, oncelikle ittitakinik: ayagll1dan birinin dl§lan-

I

mast egilirnleririese19",kilmesi anlarruru ta~u·. Yalniz I .emalistlerin ve-

ya yalnrz scsyalistlerin ,gllgbjr'ligi gibi g~}ri.inti.i VEl ifadelerden dikkatle kaglnmanw otosinde, Kornafist ve sosyalisileriortak iktidar amacinda birlestirrne vurgusuna oz.en gosterilmclidir,

6(').

,

'Birt ,~tiricilik, Kemalist ve sosyalisi orgUlier duzleminde de uyguI l,nl'l1i(1l idir, DSI? ve CHl)'ye vurgu yaprhrkcn, sosyalisl partil r yok sayrlrnarnalrdir. Bu, cok Onemliclir. unldi ternel nasil atiltrsa, oyle gider, Sol Li~birligj, sosyalist partilerden utanarak i~1.'! baslarsa, ba§<ll'Ih olamaz, BtlgUI1 Turkiyc'de ilerici ve olumludiyebilccegirniz no val'S", esas olarak Kernalist Devrim'in VI? i~9i hareketinin UJUnucIUr. Kernalist Dev'-riri\, Sol QU((birli.gi'nin d~IYflnacagl birikim i 'YarOltnll§tll" ve btlyuk 6il' tarihsel dayanaknr,

bte yt1l1d.111 sosyalist a!qn1, Sol GUybirligj'nin yaratilmasr pl:atiginde de kendini gosleTdigj, gibi, Ttirkiye Devrirni'nin hedeflerine ve gorevlerine.simsikj SanlH11~tlr VI!; ihmal edilrnemesi gereken bir birikirn yaratmrsnr. Buglin sosyatist soldan daha gok i~yi Panisi Sol rLis:birligi i9il1cied.ir; ancak Z,lm:lll1l" gQrUlecel til' ki, ayaglnl Tflrkiye gergcgine basan ,v . Turkiye'nin devrirnci gclcneklerinden beslenen bi.itUn gen;;ek scsyslistler, S~l G09bil'Jigi iljlinde yer alacaklardrr,

Kemall 5t.Sosyal.istiUifalmljl-IalJd~1I.lirlc~tjl.il.

AII.I Ok, Kernalist ve sosyalist harekctleri birlestirrnenin otesinde, bLI. ittifnkm halkla birle*,mesini s a "rlayacak biricik programdir.

Aitl O] , Turkiye ha1!(1Il111 hem stratejik ihtiyaclarma, hem degtlneel ihtiy.t91i11'1)1<1 butunsel bir cevap verrncktedir,

Stratejik ihtiyaca cevap vermektedir, <::.i.lnkU TUrl~j.ye halkirun 150 yilhk baglmslzl I1~, hurriyet, aydmlanma ve refah 'i;iz,lernlerini gercekle§lir~cek bir programdrr,

AI!:I Ok, h'aHtll'l' gtmcel lhtiyaclanna da' cevap verrnekredir. Bunu halkut III ucadele prlltiginde gilrmckteyiz,

.. zeliestirrneye k,a.r~1 direnen i~~i s1l111"l; "Kahrolsun 1M'-, bl\glI1lS1l:, 'fUrkiye" ~i<ll;1I11 yukseltrnektsdir v. KiT'leri savunurken, Alb 01 'un t::vlet~ilik ilkesine dayanniaktadrr. t~9i hareketi, KiT'Jer' siper larak urnhuriyct'in K<lIYIU' ekonomisinln rncvzilerinde rni.lc~!pelt:: vcrmektedir, , Bjllrn~el.~<tgda,~ ogretim kurumlsnnda QgTenim gormek ist yen genclik, All! Ok'un Laiklik ilkesine sanlmaktadrt

~eyhl.ikten,'<1;gnlJki:an, OI'I:SIj:<lg i Ij~k.i.lerindeflkllrtt.llrn~lyj vc tekkelerin, zav iyelerin. c~rikHtlarll1 tllsi'iyesiniisteY!:1n halk 'yI'gllllllfl, A III Ok'U11 Cumhurlyercilik vc Laiklik'ilkclerinden esin almaktadir, UZllkdogu ve Rusyu'dan dOnyaya yayilan ekoncmlk kriz dalgslannil ancak Halkcihk VB DaYJet~ilikle gi:"igtis gedlcbilq.cektir.

Ttirkiye'nin DOgll v,e'Gllneydogubi:jlge.siyle digr::I' bolgt:Jel·j 'arasmciaki ekonomik dt:llge.~iz.likleTi' piyaS<l ekonemisi y<tCUl:nH§tir; 'b6lgeicr arasuxla dango ancak Devletei bir ekonomiyle ,qi.gJam\bUi~. Dev.let.;;nik en) 9()k Ti:lrl<:iye'nin ger] bolgelcri'1de y~ay,lJ')lar, 0:1.1 arada KUrt ernek .. !tilerine g-ereklidir.

A.BD'nil1 leuze)' Irak'tn kukla hit KUrt dcvleti 'lW.!llHt gi.ri~jri"i./Ahl Ol{lhn 'bagnnslzlll< ve ul usul btlt,Unltlk U keleriy I e tiiJjgtls lencbi I ir,

:t~~i SHlJf! ve k,i:iylilIUk, i~incle y,.tpttillmk,i'tle t;'lLJ.~mal~tnncl!~, AI\l Ok'un cmekljl halka rre kadar lllldlj bir mesaj verdigini 'hemon her y'<!I'~ de stiptac1un.Sag partilerirr tabantndaki yurttaslar dahi, Atacul'k'lln Aln Ol(lu dendi.gi zsman, k6kl.U ve devrimci dcgi~ikl ik bildirisin] airnakta ve cosku dUYln"Jnadlr. Baska higbir ptcgram, Turkiyc hulklna boyle gLlIiJ'U birdevrimci mesejverernez,

Tilrkiye halklnl i:<n.'Ull1Bxan, kitlelerin ruh halini '1(:; daha 011emlisi bugUr)ldi. ilayal kOiulla,l'I'l1l. bilrneyen btl "I solcular, A.I1.1 Ok'a tepeden bakiyorlar, Zannediyorl,a:r ki, ne kadar keskin konu~ul'larsa, ~!I(iadol' devrimci olacuklar. Yknh~,t!['. Ha1l<~1 ne lcaqfu' devrimci yapa.I'.~~lt1, Q kadar'devrimci olabilirsir»

Devrimci bir smrf vehalk yoksa, clli:vr-imci bir ldeoloji ve akim dlil Q I am az. B 11, tarihsel 111 atc!:y al lzJ')'l in, 'dUny a ha lkJ.ann I n pJatii1:inin "IJabesidir, TtirlcJye'nin dey rtl')Jci tf.\.l'ihind.cn 'kuvvei <,Jmadfl;l\u~akta:tl ku,aga alctahlal1 halk tecrubesiyle b.irlc§mede,' Turkiyc'nin tarihsel devrirnci birlkil!l1ini harekete -g,e~it1l1ede, hMkl'seferlie:r etmede, Altr Ok'a ra-

kip clabilecek bir program yckaa, ,

Uautulrnamahdrr ki, programtar yalmz dogru teoriden kaynaklandJ,klaT,1 vI/. halkin ihliY~19IaT!'l'lJl dogfu cevap verdikleriiyinetkili degillereli)'. Devrimci harekaticin, ulkenin LElI'hlJndeki !.\gu'llklaFl degi:;[.I.el1- dirmek ve ropl umu 11' be'lleg:i,ndckl tarihsel b i.d kimle j leti~inlk.l.\r<lbihil'cl( son de.reo.e,onMlliciil'. Devrirnleri ineeleylniz, bi.lH.in C!evrill1!er~ bu. yc-

Gi

.....

tcnegJ kaz<1111l11§ i~nGjj orglitler onderlik.etmistir, Alb Ok gibl tarihsel 'l.glrjIID~ ()~lJn bir program varken, bu§b\ forrmiller aramak, devrimciligin'degii; devrimcil ikten uzak clmarun bir ifadesio ir,

" '

Curnh II dyel, Devrimi K uvvetlerine

PSfII:QI;o.Jfi· (lsti.lnWI( Sag,lar .

Bugtln TUrldyc'deld $iyu~al ve toplumsal nilicadele, Cumhuriyst Devrirn i m evzilerinde- y li It I tL\lmekted [r, AB D'nin ba§.!!u gektigi em peryalizm in Yeni DOnya DUzan i p i'oj cs i, Cum h uri yetDev cimi 'ni 11 kezun 111' I an Ii I )'1 knrak Ti.i.rkiye'cll:n1 afya-turikar- gladyo gti91eri nindi ktasi altmd a, !kii'lC i Cum huriyeti I<:qrmay; hede I'Je!llekte~li r. M i Iii dernokrati 1<

• • I _ j.

dcvrirn, oncelikle busaldruyi pi.!skHrlmek YC daha sonra taarruza ge~-

nw'k ,dUl:UIl1 11 ndadir 'Nilekirn 1996 sonlrahanmlan bu yana, In.,tfyaya l<ar~l rnticadele ve laiklil~ cephelerinde Cumhuriyet· I)e'vdnli'nin Weinel T,H1,iTU:?:U blt~I"nl,l§tlr. GkQnO!Tli cel~hc:~1mlc 1$(;), clev.rimtn gLi9Jeri 'Ml'fi '1::l2:elJe~tlrn'tcyi onlemek i9in savunrna mevzilerindedir;

Bucephelesrne v:c9at'~1IH,da, AI.!'l Ok, dcvrim g!lg1erin:e psikolojik ' tistilt)ltij" saglaniakfa ve krneriknncl~el' Cephesi'ni sttrsncak, IS<lr9al~Lyacilk, ger\i§' halk kitlelerinlonlann etkisindcn kurtaracak ,ve boylecc gedcili'gi bozguna ag,:attu::ak birgizil gi!ce~'ltblptir. ~ilnki:l Tt\rkiyc'dc kitleleri clkileye-n her parti. Atatllrk dli~mam olsa cia A,lattifk9Ll ,gcginir. Ernperyalizrniu terori.jnc alet clan parti IeI' bH,e, Kuvvay: Milli yeci !flv Sellar. Halk kitl.eled, i9'indeki itiban karsismda dli,~ITI~lI1l'lJ bile Kemalist Dev ri 111 'in {i 11(.1 ride egili rler, Am'cl:i lmlC!S:crCephcsi" heG programs kar~l 9l1~ab'iljr,. her programa bir l:;.u.lp bl.llabiJJ:r, uncak onlar Altl Ok'unbuiUI" taribsel gt!tll l~aq]sJnchl ezikllk iginde oluC::ikla;rd'l',A It\ Ok'uaSIJ sahiplerinin clegel'lendirm.csi.siYl:1sal 61gunJugu!i bir lJadesidi,r.

,

TnrihSeISo),nutlugu Nedeniyle Anla~mave Yonnll Koln¥hgl '

,

Alu 01",. tarihsel bit' SQliWI'lugll sahiptir, Bu programla Ttirkiye bl,r devrirn yapml~, 9flg atlarmsur; Turkiye, btl programla bir [<url:tdu~ .Sa-

63

va~l verll'lJ:~, pad i~HhJrgl ve haHf'eligl Ylkml,~, ,o'ta9.~g in~kUerif.1del1 kurI:ulina veozgtl'l'lc§mede bil'yuk kaZ<l111111Jar saglaiTll§ ve yine bu. progrand" ilk simayi.l(l~lrie atrlmuru ve tarihininen 11,17,11 ekonomik geli§rj1e-

s ini s tl IHa I'll I § L~,r. . .

Bugtln Kernulistler ile so.syalisl.leri bi!" araya 'getitip bir progc!lni uzerinde anla§tn deseniz, 'bu 9!tll~ma uzun yillunalabilir, hatta bh anlaFrHlyJ.lsonw:;I<IDlnamasl tehUkesLcle vardn, Aln Ok, bueor i§i hAlJe,trncktc.ve Kemalistler ilesosyalistleretlzerinde birlesecekleri bit tarihsel zemin sunmakradir.

Programtan yorumlarnak da, bir meseledir. Oysa Altl Ok'un.yorumu; Kernalist Devrirn'in tarihsel prariJ:\indedir.

Alu Ok uzerinde ittifak eden' gtigler:

, Ernperyalizrnle l~birligi yapf(l11~lilar ve IMPyc teslim olarnazlar; arkada bir Kurt\.llu~ S,avfl§.1 V~ baglrn.Slz< ckenom il~ geH~lile deney iJl1 i vru:chr .

. 'T'lliki;ltlar£i'te,~lim olamezlar, Fefhullah Hoca'darr (jdiJl aiamazlarve egJtilTI kurnmlarmr diMi Igti~lere teslim edeme;Plcr; ark.lIda bir Cumhu-

riyet Devri rn i pm!.!)]i vardu. ,

. '0 lk,e ekonornisini TUStAD'llrrl rr, holding] orin, S "bane !'laTIJ1, 1(°911<\. nn iste.klerincMre yonetemeZler; arkadabir U~111~91!Jl<:' vii Dev1e19ilik prali.g'i vardn.

IdT'le:I'j i;izelle~1:it~meiler; s:llnlcti Curnhuriyer ekonornisiair, temeli o K'[1~'l e rdi r.

,ABD'n.in l(ul.c!a Ktlrt devlct] planlanna ta~eronl)Jk yapamazlar ve Irrclrfik U~s!.i ilt:diger Lisleri yabanciulkelerin egcmenUgi.ne terk edemezlcr; urb\dtl! bir 30 AgLls\o~Zal'c.t.j v ardr r.

I{U:~ikLlsuz Alt. Ok YortlmJtrmrken, ge~mi§ ,.deneYilliden cler.~lel'!fll<anlacaknr. d.-IP Yi.lt].etjmjnin Alit Ok'u lIygtilatn!\d~lldz.a':lfl.an ve~id'erek buprogramdan vazge9mesinin stH1tl~lap tartl~l1acak ve degerlendi.r il e cekti r.

VI

DERSLBR

Alti Ok'l;an Vazge~ihtiesi,Si.icrecl

Aru Ok, halkla birtc)~m~.k ve TUrkiyedevri.mini tamamlamak i9in e~siz bi!' program oldugu halde, CHP ve DSP ni:S;in Altt Ok'u Jerk ettiler'i

Alb Ok'un: c§siz 'gi.1cUnu ve listlin.1tlgiinU anldnuuc, ve hayata ge&il'rnek ir;:i'il,; oPlceUkle Kernal ist Dev rim' i tam am I ,111,1 a rotasmda elrnak gerekir, CHP, 'daha 1940'11 yillarda bu rotada ilerlerne km:adlhg1l11 kaybelmi~tir.DevIimjn onderi ohm parti, A'ta,tiirk'lln i::lIUmtincien sonra kurdugu di.!:wnii1(izeril1e oturmaya ba§Jarol~, Ttirkjyeclevriminin hedeflerlne·ula~makt(\!1 vf'lzgeymi§lil'. au dOli.eme, devrimin kireclenmesi ve tu~)Il~maSI douemi denebilir, Degerlj dostumuz.Prof. Dr. SinaAk§i'n de benzer bir deyim kullamyor, "Dondurulmus AtaWrks;tlltik" diyor. J

l~te B'aYnJ·~Mendel't:s'Jeri.11 AB'D iibirHk91si .Demokrat Partisi, bu kireclenmederuscnra kurul!l1Li~, veiktidan ele gC91fTl")1§tir. Devrirnin 0)1- cUsU devrimden v <lzge(rjnce, h1r~lde,vtilll ka~}ln)Jmaz olur; Nitekim CHP'nin 19indcn9lka:rak iktJ~IBrll\geleil Bayar-Me!ld.eres',Jer, TUr\dye'yi

•

"Ktiglll< Amerika" Yilpacald,1:rlm alenen 'ilan .etmJ§letdiJ", Bu proje, ne-

res led en baksarn 10, Kemalis:tDevrlrn.iyl1m);;l pro JOSle! it, P~'ojetl in <td) hile, kar~ldcvriinj Yffllsrtrr.: Ttir)(iy~'y'i zamanmen btlytik ernperyalis] .dev lel'iriins'lY<lsnJ-ekbnomik-toplunlsaJ medeline gore kurmak, hsni de o rncdelin "kU9llgUnU;' alrla~!nmak, Kernalist Devrim'in Turkiye'ye.gel:irdigi bagm1S!zh'gl, ba~l.djkJigl, kendijlc liigti yold~l 'ilerllJmeyi, ulusal devleti, ulusal gururu, kendine gli.\lcn~ y!lmia anlarnina gei1l")i§cir.

I PI'O{, Dr, Simi Ak~jn. "BirYetll1i~ Bc~Y,L DCiicri;mdimiCsi." 'TI!I;rI: Muyis 1999,. ~'ity) 112, ,;,34 V(1.

65

..

Yd~1I11, sloganla b::l§laml.~t!r. Dcvanu gt;:lmi.~tir. HI, "IGI91.,lk A merika" surecinin yapnOlgl donemdc, b11' zamunlar onderl ik ettigi d vri· min All! Ok'LlI1a sartlrnak yerine, i:\zcU iklc I 960'lilrln ortalanndan SOl')' ra, adrrn adrrn reddi miraa yoluna girm i~ ve yuk olaral gordUgu budevri;"ci biri1 irndcr: kurtulmaya YOI'l(;lmi~tir, Asltnd!:l, HP, daha Ikinci DUny" St\\la~.1 sonrasinda, "Ki.l9tlk Arnerika" siJreC'ine direnenbir parti olmaktan ~ol(, uyum gostCllneye 9abal.ttY<ll1 bir 9izgiye ginni§ti. Bu ~iz-

gi duzelrilmeyince, devrimci mirasin rcddinc vaJ'ml~hr.

In6nU'nlln de SOl'li(111u oldtJgu bu s~re!t! Ecevit'in reddi mlras harekctini dogl1rmu~tul'. 19tsO'lanJl sonlanns d9gnl6ccvil"in kurrnayrrn ()Iu,~ruran M"plkiye unUISI, Dcmokrat Parti'nin 1950'de ikt,iciap"( :gelltlCsini bir "halk devrirni" olarak nit.elefoi§, tlpkl Demckrar Parti'nin "tutan dcvrimler-rutmayan devrimler" 'lyb~1Iyla i§e baslarnas: gibi Altr Ok'lardan bezuarmni. aruk ge9c'i'sii oldllgu gorLi~(jlie·LJI<t§rnl~t_rr. Turan GUncj, Deniz Baykal ve.digei'lerinin bu y0~el~i Ecevit tarafmdan cia benirnsenrnigtir. B15ylece KemalisrDevrimcilikten vazgegilerek, Avrupa emperyalizminin sol kolu olan Sosyal Demokrasi benin1scnrnt~tir. cevit, Qtl,gtln 80syal Dcmckrasiyi elestirmektedir, t'akttt Ttirkiye'ye.bu akrrm gctiren-ve b1.1 ideo19jik adlandumayr CHP'nin basma musallat eden kendisidit

SonNokta: Sosyal Demokrasi

, .

, CH:P, 1960'[mTIl.soI1U ve 1976'leril,1 bo§rnd,\' Avrupa'nmSosyal De·· mokrasl akumna baglanaraJ.<, U)?I:O'h\rda bu§hlyan devrimci mirastan vazgecme s1tredni tamamlarms v,e ideoloJik £,1YII:><1.1 'ifadeye kavusturOlll§hlr.

Kemalizm, ezilen milleHlcvrimcil'i'gi.dir. Sosyal Demokresi ise Avrupa'nm emperyalist burjuvazisinin sol kanaciJ.chr. Bu .nedenlegagIOlI'" zin ba§ ge.lf§mesi;olan ezen-ezilen tllkereli§l1lcsinde Kemalizrn ve SQS-

yal Demokrasi k~(I'~lt cephelerde yer ahrlar, .

Emperyalizmde il j ayaik)a yilrUyol'. Sosyal Demokrasi, Ilk DUnya Savasr donemlnd n bed bu ayakle rdan ikincisidir, Willy Btandt'lar,

I Mitterand'l tll:, :rony Blair'ler iktidara gel d iJ<;J eri zam [Ill, tek~1 ci bu rju vazinin clil~MijdtigUnUuyglilamaya devam cdiyorlar, Emperyalizmin '

66.

r

"sol" kanad: olun S syal Demel rasi, 1980'1 rin e~iginde uygulanrnaya konan'ncolibe'nd politikalar: da benirnsedi ve uyguladr.

Kendisini sosyal dernokrat olarak adlandiran HP, en sonunda esin

, kayn~tgl olarak lngili7.l3a~bakanJ Tony Blair'; kabul e!rni~ bulunmaktadrr.Baykal ve <lrk'ld~I~lan, Ingiliz ernperyalizrninin bi r nurnaral: yonel'icisini. 'T\lrldy~ gi,bi bir EzilcnDUnyn Ulkesinde ~ozi.i111 olarak benirnsernekle, 1970'lercle Ecevit gevresinde baslanlan reddi mirasr, dogal sonucuria ul a1tl rn'l~J tl.r,d tf. B eylece Kerna list Dey rl m 'e tini:ler!i k eden parti, emperyalizrn I.§bir'lik~isi 9izgisini idectojik olarak da (Ian etmistir.

Bu olay, basit bir degi~.il11 degildir;' Bzilen DUl1ya kampindan em-

peryalizm karnpma ge9i~in'tamarnJ,umHlsl olayidir, ,

Mudafaai Hukuk, bir ihtilal orglitilydU. Kadrolsn. ernperyalizme Jcar~l silaha sanlan bir millete onderlik ettiler. 1920 ve 1,930'lann Cf-JP'si de oyle: devrime onderlik ediyordu,

1960'Jannsosyal demckradan ise, ernperyalizme-bagimlr bir sistemin efendileri arasmda yel~ alryorlardi. Siyasal pratikleri de bu konurn-

larry la belirlenmisti, .

Kemalizm, rnazlum mi] let dcvrill1ciligi 'i<;ii. ,

Sosyal Dernokrasi i: e, Avrupa serrnayesine bagnnhdlf ve sistern yanhsidir. BI.I nedenle Alu Ok.zaruanla unutuldu; yerini TonyBlair'i» neolibera) 9izgisi ald).

CHP'yi 1973 yrlmda MSP He hlikOmeL ortaklJgl kurmaya ge~iren degi~im, Aiel Ok'un a§ll1maSIl1In bir sonucu ve ifndesiydi. Ecevit, 28 ~vbat'tan soma I.aikligi savunmakta ve Reft'lh-FazUet partilerine tavrr alchgil' I soylernektedlr. Ancuk btl partiyi Turkiye'nin basma belaerrnenin b~Jat1g1~ noktasi, 1973 CHP-MSP koalisycnudur, 'tmU(11 I-Iu~ip Okullan mezunlanru lise rnezunu sayan yasa, Ecevit'in ondel'liginde <;ik,u·lIch., $eriatli:! Cunta, I9i§leri, Bakanhgt'na 0 dtlncmdc ycrlesti ve bir daha da sokulup aulmadi, Ecevi], §criat9-lhgr iktidara ortak ederek l11e~rllla~tLrdl. Boylece Demirel'in ba~lI1d'1 bulllnduglJ Milliyet.9i Cephe hukUm~tleri:nin onLi 3.9rldl. $eriat9r1ar, btl hilktlll1etlere de ortak olarak girdiler, 'l'llrkiye'nin 1(73 yilmdan bll' yana ~n~adigi yeyrek yuzyila bakarsak, §eriat91 partinin ne(ede:ys~ hep jktid~lT Ol'tt,gf olclllgullkl go~lIrliz. _.1. 2 8yWI bu zeminde tilrikatlan beslemi~tjr; Nak.§ibend.i mUriel! Turgut 0411.1 buzeminds ba'~bakan olduktan sonra <;anka;ya,'ya urmandi, Refah Pfltti~i bl,l

67

zem indo buyUyerel~ en sonunda iktidann btiyiik ortagl oldu. Yine bir Nqk~ib 'ncli rriuridi elan Necmettin Erbakan bu surecin sonunda ba~bakanl1ga.gcldi. Dahatinemlisi, ]-[P'nin I 73 ydtlJdaki kU~iik ortagl ohm MSP, arnk Meclis'in en bi.lyUk partisi ve koalisyonun btlyuk Of'hlglych.

HI', 1940'lal'clan baslayarak balk<;:1 karakterini y\l.il'rtli.~ ve 13at.!I1 emperyalist devletlerle j~birligi stlrecine herhangi bir itirazda bulunmal'ill~tu·. CUe. iktidara gelcUgi klsa tioncmierde Alb Ok ilkesine sanlmi\1m~ ve bu gidi~e teslim olmustur. S6nuif olarak "Ki.lt;;uk Arnerika'' surcci, CurnhuriyetDevrimi'nin one-mil kazammlanm yrkima ugratn.rak, ulkemizde bir mnfya-tarikat-gladyo rejirni kurrnustur, 'HP ve 12 Eytul'den sonra kurulan DSP, bu strreee cepheden kar§l koymadlgl, Aj:~lt:ilrk'Un devrirnci rotasmda Israr etmedikleri, Avrupa'mn sosysl demokrat modeline uyum gosteren partilere donij~tilkleri icin, .Kernalist Devrim'in yikirrundan sorurnludurlar. Bu partiler, artik Kemalizm sozcugUnden ve Alt: Ok'u anmaktan bile gekiniyorlar.

28 ~ubat oncesinin TUl'kiye'sinde ne DSP, ne de CHP, Ulkernizin i~dnde blll1.111dugl1l<o~1111ilr hakkrnda Kemalist Devrim cephesinden bir durum tespiti i91nde dejFllerdL 28"~ubat .1997 gllnli Milli Gnvenlik Kll1'lII~I'nd<ln 91kt.\~h Curnluiriyct Devrirni Kanunlan'nm uygulanmasnu ongchen 18 maddellk programa bakuuz, bu maddelerden herhangi bid, daha once CHP ve DSP'nin akl.llanndan bile geglliiyordu. BlI progl'<U)11, £§ i Partisi 1988 yihndan, yani Sosyalist Parti'nin kuruldugu gunden beri savunuyctdu. Devlet icinde bu prograrru.Turk Silahh Kuvveileri benirnsedi, Cumhuriyet Devrirni'ni Ylbrndan kurtaran 28 ~L1bat'ta, DSP ve C:HP'nin ne fikir Ye program duzlerniude, ne de pratik dtlzlernde bir katkrlan oldu. Dahast CHP, 28 $lIbat'l~ kar§l '~lt(I11I~; DSP Genel Ba,~kal'll ise, Fetlu:dJah Hoca'dsn ijdD) ~lal'ak birbakima 28 $lIbat:a at-

dlrJ* etmediginj go~ternii§tiJ'. '

Alb 011: 'Iemelinde Sol 'GO!rbirligi Sol Iktldar

Ozeti sudur: Bugi.inkU CHP ve DSP, I 940'Jal'dn dcvrimin kireclenmesiyle ba~layan ve 1970 onceslnde Sosyel Demokrasiyle noktalanan Kemalist Dcvrim'den vazgecme sure inin !lCI mcyvcleridir. Bu partiterin prQgTaLTIJ, artik Alt; 01< degil, All! D6nli~'tur. Ancak bu.partilerin 01'-

68

gtltlcrl ve tabanlarindu, hia!fi Kemalist Devrlrncilik agll' basmakradrr. Bu durumda, DS.P·ve HP yonetirnlerini omuzlanndan tutup silkelernek, kuvvetle uyarrnak, yenidcn Ataiurk'un devrimci programma gek-

rnek, gi.inUn gtirevidir. ' .

- .'

AlII OJ:

C\'1I1)htlTiyet~ i lik MiUiyet9Tlik Ha!krlhk Devletcilik Laiklik Devrirnci !ik

.jl. f) '" I..

A II. Oil",!'

Thine! Cumhuriyetcill];

tMF'CiJjk '

Ho!di ng~i Uk 6~elle~tinneci Lik Tarikatseverlik Idare-i Masiahatgllik

"l!cevij: ve Baykal'a Seslenlyorumt AUI Ok'a Var MISlIlIZ'?"

t§9i Part!s\, i.~tc bu ko~.unarda, DS)? ve CHP'ye Alti Ok zeminindc bir gu).'birligi ve iktid~ll' projesi sundu, Bu partiler, ger9j Kemalist Devri~:n rorasmdan, basku deyi~le All:! Pk prograrrundan aynlml~lardl. Ancak bu partilerin tarihlerinde, Mazlurnlar DUnya.~I'ila 9TTlck oll11u~ bir devrim vardi, BlI partilerin ilk gene! baskanlan. Mustafa Kemal Ataturk idi, En onemlisi bu partilerin btinyesinde, tekrar Kemalist Devrim rotasma girilmesini isteyen bUyiJk bir 90gunluk vnrdr, Onlar, 90ztimlin Atn Ok'tot oldugunu biliyorlardr. t~yi Partisi, DSP ve HP'nin devrimci koklerir» canlandnmak, bu partilersaflarmdaki Kemalist Devrirn'e bagh bliytik s;oguDlugll harekete ge9irmek i9in,·Altl. Qk\Ul ne kadar etkili bir guce snhip ()!dugllnu arkada kalan donernde gQ1'cl!:i ve bu partilere Genel Baskan Vekili Hasan Yal9m'1l1 26 Ocak 1999 gi.lnlU a91k!a. rnasryla ~t'lyl J scslendi:

'WIll Ok!ll Ted: Elmeliill.Bedeli

Sag iktidarlar elli yll boyunca, ulkemizde ABD gtidUmlU bir mafya-tarikat rejimi kurrnuslardrr,

l'Ul'~iye tarihinin btlyUk gCJ'ycgi hi!' kez daha kitnlt\·lnml~hr. Sag, crnperyalizrnin i~birlik'tisidir; Sol ise Kuvayi Milliyeci'dir,

,69

,

Bugttn Turkiye, AI!:J I prograrmru t r] errnenin sonuclanru y.l. ~amaklndlf. .

AIt.1 k, 150 yildir Y<l~(i(hg1J11lZ TLirkiye rnilli demokratik.devri. 1'1'1 in in prograrmydi: devrirnin 1876, '[ l 08, J 919-1 38 atihrnlanncia, pratik icinde Urel'ildi. Bugun toplumumuz halll, IJ)111i dernokrarik devrirn surecindedir,

t~l:e gori.lyoruz, Alt: Ok'u tcrk ederek tlirkiye Devrimi'ni yrkima ugratanlar urtl,k i'nas errnislerdir, Meelis, koltuklanrun 90gunluglillda cnlar olurclugu halde, 2'8 $ubl1t:tan bed hukurne; kuramiyorlar. Onlann devri bitrni§tir: '

Zodllklaldal/ A/I, Ok'fa (-',kt/dt:elk

Ttlrkiye, bugtlnku ,zor]ukhlnnis:indcn yine 'Turkiye Devrirni'nin Aln Ok prograrruyla cikacaktrr, Aln Ok, Turkiye halkmin Ergenekon'udur,

AlII Ok Oiilllin SOI'lfIl,/tlrtm 9IJzfJhilecel.: fJirir..J'J.;Program B ugUn Til rl~i ye Us:' tern el ,sonu111J. kt\l'~1 'kar~l yadrr:

- ABD'ni.I'l Kuzey Irak'taki kukla KUrt devleti giT,i~jmi;

- Bu~UI destekli rrticamn b'tilUcUlLikle bil:le~erck 19 sava~ kl~klltl-

cllJgl;

- Agu'la§an ekonomik kAz,

Bu uy sorumrn tlstesinden ancak Altl Ok'Ia gellnir,

Bati'mn Sevr glri§ilni, ancak 'uJu.saldevlet ve baglmslzhlc mevzisinde kararh bir tavirla gogUsJenebiliir,

.B~1t. desrekli irtica, laiklik ve devrimcilikle etkisiz hale getirilir, Dunya ekonomik krizinin dalgslarma, a ncak i9 pazan gii9Jendiren baglmslz!lk91 politikalarla, Hlllkr;llik ve Devleteilikle kaJ,~l konabilir SagU1 elli yrlhk politikalanm tekrar etmek Turkiye'ye ve Scl'a ihanet olur, Balk Sol'dan yeni bir tavrr bekliyor, kararlrIlk bekliyor,

8 iiliili 0111,1'1.1/1 Progral17;

Alti Ok, bugun yalnrz.Sol'un elegit, bLiWn Iurkiye ulusunun prcgrarmdu, Sol, bu ulusal 96zilrn sahip 9Ik<.il'itk: l1<tlkla birlesir ve hu, kumct olabilir, '

70

Bu dururnda I<ardc§ pariiler olarak gi,irdUgUm'iiz DSP, ~HP·llil1lli'· (h;}I'1 'rinjJ1 kan1uoyunu aydmlatrnalanm rica ediyoruz:

Birinci Ok: II(incj Curnhuriyet tezgahlanna tavn alip Curnhuriyet9iligi savunmaya VIII' 1l11YIZ?

tJdnci Ok: Anka.ra'l1tnIMl~'ye teslirn edilmesine ~e dolann salta-

,_ _, nauna dur diyerek, ,bagJl:nslzhlq;:1 VO ulusal bir hukumet kurrnaya var rnryrz?

V9Uncll Ok: Holdingci politikalann karstsrna dikilerek, Halk9JIJg,} var rruyiz?

Dcrdunctt Ok: Cumhuriyet ekonornisini ytkan ozclJe~hrmcciiige

son vererek, Devle1:9ilige VaT mlYIZ? I

Bt;:~inci Ok: BUtun ulusu l(r~ral1l!g'l, bqi'tan orta9ag politikalannm ve tarikat9.lilgln kokilnU ~azlmaY:l, Laiklig'e v;dJ Jl1IYli?

Alunci Ok: Buyuk tehditler karsrsinda, artik idarei maslah'lt~lh.

gt bir konara birakarak, Devrimcilige var ml.YLz? I

PMl(rtllllJ'fZ Po/itika :Emtljlljlll(J Ntl)ll.l', lIke/I Po/ilikcl

Bu durumda; SOl partilerin, Cumhuriyet Devrirni'ni tcmel alan bUliln kuvvetlerin yeniden AILJ Ok ternclinde ,gtl!(lerini' bjrle~tirmeleri ve iktidar clmalan, glinUmUzLln rarihsel sOl'umJul0gu ve

gorcvidir: '

Ilkeslz rnilletvekili transferlerini, programsrz Sol i9i kapismalan bir kenara brrakmak, aruk bir meoburiyettir,

13u durumda, DSP Genel'Baskaru Say1J1 BulentEcevir'e YO CHI' Genel Baakam SnYIn Deniz Baykal'a soruyoruz: Mustafa Kemal Atatttrk'ten kalan ve bugtiu degeycrli olan Alt:l Ok programim iktidaryaprnaya val' n'Hyn'?

bzellikJe SaYl11 Ecevit'i, ANAP'la i~bjrligi ve hillcUmet ortakllgl planlanrn birakrnaya 9agLrlYOfUZ, QilnkU bittni~ ve batrrus Sag'la ittifakm f laketren baska g(jW r ece~i bir yel' yoktur,

At». OF17 P"!iltltlt 1111 J'ol:.I'(1/Ju. rak/tJ/'lI1da mr {llltittular?

t~sri Partisi, sosyalizmi 'llllaylaxnn bit parti 01<11'1'11< bugun "tJrki, ye'nin ontmdeki s()rLlI,iUI1 Altl Ok prograrmru uygulamak oldug,unu gormel tedir,

71

Bit. istiyoruz ki, Altl k prqgranum, DSP, CHP VI,; aY~lgl yere baSun bOWl, ilerici gU\=lerle paylasarak iktidar ya(?<lluJ1.

nsp VI! HP'nin ilk gene) baskanlan Atat:Urk'!.i.ir. Ancak bu parti- I lcr, ilkgene] bfl,~k,anll1 VI;) devrim cnderinin programma baglrlar mr; yoksa Altl Ok'u bayraklannda rru unutmujlardir, kamuoyu sC9im oncesinde bu sorunun cevabrru ogrenmel'ldir."

Am Ok'un Onlenemcz YiH~seli~i

:1§9i Partisi'nin, At~tUrk'UnAltl Ok'u ternelinde Sol US;birligi Soltktidaragl'lsl, bu secimle sllmll degildir. 19 Nisan 1999 guniJ, Alb Ok temelinde birlesmeyen partilerin sonlrnlulugu Ol'hWi!! ylkaeakl II' ye Turkiyc, Cumhuriyet Devrimi rotasrndaki htlktlmet arayrsim surdurecektir. OnLlmilzdeki secirn deneyimi'bu (lylcJM 90k uyarrci olacaktn; del'i~ kitleler, gercekleri kendi dencyimleriyle t>g1'cnirler, 'QSP ve CHP drgiitleri ile kitlesi de I)nlinlUzdeki, secimden bOyilk dersler glkru:acakhtrdu. Bu dene~im, Altl 0« zernininde birlesmeye b'i.iyi.ik bir fLI'1:gur verecektir,

'DSP ve CHP"cleki birikimin, devrimci koklerine sanlmasi k,19U,IImazdrr, Strre9 bu yondedir,

Tony Bini;' huyrrulhg1l12, Fethullah Hoca dOStillguM kar~l Alt: k,'1I gU~lehdjrmek gUI1iln l1oJ:cvidir.

Alb Ok'u terk eden ler, bu secimden Kernalist Devrim rotasma giro me dersi !flkarmahd'lr.

Sol Giilj,lbirligi'ne ylll1 9izel1 DSP vi! CHP, yine sag partilore koltuk degncgi olrnaya h<;lZldamyorlar., DSJ?'nin kafasmda .ANAP'la ve DYP ile koalisyon forrnultl val'. CFlP ise, baraj: ge~ebil~enj.n tela§lI1u cW~J11i1~tUJ'.

Bu ko~ulJarcla Sol Gi.i~b:irligi So.l j ktidartsavunan 1~9j Partisi'ni gU91en,dirrnek, OS? ve CHP'ye yaptlacak eo ,e(kiJ i uyandir,

Haymana, JJ Ocai: 1999

72

_I

BbL •. Ii: 1

ATA'TURK'UN HALKC'IU[( PRO' RAM! (13 svun, 1920)'~

A'tal,Urk tarafiridan B.iiyiik Nutuk'ta "Halk9J hk Prc,fgral11 I" ola.rak amlan bn ruetin, BtlyUk Millet Mcclisi Reisi Mustafa Kemal'In imznsiyla leyeti Vekile (Bakanlar Kurulu) edina Anayasa Tasansi olarak Btiyilk Millel Mcclisi'ne sunuldu. 13 Byltil 1920 larihini ta~,(y<1n [a$<U'I" Meclis'in l8 EylUl J920gi.1nHi oturumunda oj LIIJdu,

zun tarusmalardan onra 30 Ocak J 921 gUnli Turkiyc'nin ilk unayasasi larak kabul edildi. HaU'9111k I rograrru, AUI Ok'L111 kOkeni.n· dckl programdir; Kemalist Devrim'in 'ilk progrurmdu.

,~ T,'II'k !)<JI'/mnelr/r.! 'ii/rilii /o/I)·/nJ. 'r'fll'kiyc B(lylJl( Mill~t MecliHi Yay III I il1'I , c.l, ~.I60· 162'd~ki meli mien' ~udclc~1 irl 1111i$l.il',

, 73

U'ilyuk Millet Meclisi nH~k~lnhgllla

Vckiller hcyctinin, siyasi, LOpJUIl1S1l, idari ve askcri gcirU§icrini ozdl'leyen ve .Lchu·j te~kiJal hakkindaki kararlanru igcrcn prograrmm Btlyuk Iy!i II E: l Mcc I is,! 'ne ~ u nu yorum. B U OS,ISI,1I'a dayanarak dtlzcn I C 111110- sigcrekcn kanun tasanlannm .da sunulacagi arz olunur,

Bliytik Millet Mcclisi Baskam Mustafa Kcrnal

I) 1'I:II'1<iyo BuyUk Millet Mcclisi, nilli srmrlan 19j1ide hayat ve botgUI1SIZltglIll sag-Iamak vc hilafet ve saltanat mal'~1I.1111'1 kurtarrnak yerniniyle kUl'l1l111 1I§ tur,

2) Turkiye Buyuk Millet Mcclisi Hukurneri, hayau vc bagJI"sl~lIglru kurtarmayi tek gayc bikUjJ,i halk), empcryalizm ve kal?ilalizl)ljn Lahnkki.lm ve' zlllmiindenkurl:a/~Lnl.k, idare hfikimi.yetinln gCJ'I;:ek sahibi kilmakla !Um1C1'I1'\ Clla$tlCa[!1 inancrndadrr.

3 Ti:iTki~e Buyuk.MilletMeolisi Hukumeti, millctin hayat vcbagwlsl:dl,'tmt1 kasteden emperyalist, vc !capilalist dil§1J1<llilann tccHvi.izlerme kal'~~ rnillcti savunmayrvc dl§ dii~I'11J.mlarla birlc§cre~ millelL aldatrnayn ve kal'l~lllnwy,1 ~ah§an i<; hainlerin cczalandmlmasi 19Ln orduyu kL1VVCl· lcndirrneyi vo ClJ1\J mi.jli bagJI1lS1zllgtn dayanagl bilmeyi gorcv 5.ty31'.

4) TUrkiYI;) l3i\yiJ k MU I.el M eo lis i FJi.lktlmeti, halkin maruz kald LS' se· Ialer ncdenlcriylc mtlcadcle, rnutlulul ve rcfah scbcp ve araclanm sag. Iarnay! csasilkcsi sayer. BLI ncdenle; toprak, cgil.im, adliyc, maliyc, iktisal 1'0 gcnel tcplumsal raallyctleedc s;aglllgcrcgine ve h<1JJ~1l1 geI.l;:el;: 111· tiyacina gclrc gerekliohll1 yeniliklcr] vckuruluslan yaratmayr bll§-!lca go-

74

rev kabul cdc!". Ancak, Turkiyc Bi.lytlk MilJul Mcclisi Hukumetl, gayeve ma.l~saU,'nnj ternin icin, blil;Lin 9flh~mrllaf"Incla, millet: VL: mcmlckctin UsradlgJ 'I'iili saldm ve kl:lrga~Hllga k,~r§l, rnillctin birlik ve beruberli~ini. bozmaktan vc savunma vc savasrna kuvvet ve kudrctini zayrflatmakum oncmle ka9HW\ iyasi vc toplumsal ilkclcrini milletin ruhundan alrnaya OryCl')1 vcrcn Buyuk Millet Meclisi Hukurneti, builkelerin uygulanrnasin-

, "Cia rrrilietin gercek egi.hm ve ihl'iYfl((l:xl'll1t gelz on uncle bulundurur.

Esas Maddeler

5) Hilafct vc saltanat makarnmm kurt'lI"IlmHSJ basanldiktan sonra, tslOI11 Halifesi Padi5ai1, I<lIn,1111 esaslardaircsinde saygin ve yucc yerini ahr.

'6) Hukimiycl I ayltSI% ~al't:sI7. milletindir. Idare tarzr, halkrn' kcndi

I

kadcrini bi%.ull. ve CiiI.L:11 idarc ctmesi csasma dayarur,

71,tcra gi.ici:i vc ynsarnu yctkisL milletin tek ve gercek temsilcist clan Buyiil M:tllt:t Meclisi'ndc gorqekle§ir ve toplarur,

8) Tilrkiyc Hall Hilktlmeti, BliYlik MilicI Meclisitarafrndan idaro olunur, Ve "Turkiye Biiyilk Millet Mcclisi Htlkumcti'' adrm t~~H,

9) Bttyuk Millet Mcclisi, illei' halkmca genel oyla se~.i1mis uycler-

den' olusur, ' I

10) Btiyuk Millet Mcclisi uyclerinin ~:lY(SI her elll bin nufusta bir uye olmak suretiylc bellrlenh.

11) Bliylik'Millet Mcclisi'nin sccim: iki yilda bir yaprhr. SeG'i!cl1 Iiyenin uyclik suresi ikiyildan ibarcrclup, tckrar, sccilrnc hakki vardir, BiiyLik Mille: Meelisi iiyclcrinin her bin, kendin] sceen din nynca Vll. kili olrnayip bLHlln rnilletin vekilidir,

.12) Bi.iyUk Millet Meclisi. her St.:J)C KaSl1l1 uy: basinda, lavetsiz

olarak toplarur. .

13) Btiytik Millet Meclisi ttyeleri, her tophll1111nl§iang.\Clnc1ut1 don ay sonra, Buyilk Milk! Mectisl'nc ait btit~in hak vc yetkil '1"1': sahip olmak ve gclccek toplann dql1cminc kadar 101:>13I1ll' 1.1Hlini rnuhalaza Cl. m ele, U.zcrc, her ild en t1$gm',i b ircr iiY!f b l11I.1ni1c!lI~' ~eki Ide igLcri II clen(i~. tc birini g:i:dj oyla secor.

75

, I

, '

,14),BiiWn I anunlarm ~lkanlma::;l ve degi§Licilmosi, kaldurlmasr vo 'H1tl~~J11a ve bans sozlosmcs] vc $ava~ ilaru Bilytik MilicI Mcclisi'nin CSHS haklnnndandu.

J 5) 'Bliyti\< MHlcl Mod lsi HUk,Umcti, b6lllnd'Ligll daircleri, bzeJ kanununa gi:lrc sc~j 1117i~ clan veki ller vasitasryle, baskarurun yonotimin,dc I idarc. eder, Gcri Kalan mecli $li yelcri, i~ lcri n yal~~lrn as) i~Ln vckillere y01 g6stcrll~ ve ltlzurnunda onlan degi~tjrirlcT,

, L6) Orrlu, yalrnz BliYLH( Millet Mcclisi'nin ordusudur Emi r vc kumanda yetkisl Buyuk Millet Mcclisi'nin rnanevi §ahsiyctll1do olup, emil' ve kurnandayla ilgili i~Jer Erkfim Harbiyeyi Umumiye Vekaleti ( n:nell"lIrrt1f1y):L<lruflndull '''i.jri.iJi.ir,

17 BUyliIC Millet Meclisi Basknrn aym zamanda lcra Vekilleri Heycti'nin de (Bakanlar Kurulu) ba~kanJdlr, Meclis Baskarn sifauyln Moe! is adrna im?:a,J{oymQY,a ve kararlanonaylarna yetkisinc sahiptir,

•

18)'T'Urkiyc, cog-rafi durum ve ikrisadi iliskiler acrsmdan illcrc il-

ler ilcelere b6Hh1l11ti* olup, ilyelel' de bucaklardan oll;~ur, " '

i,l

lSI) 11,' lll(li1aili i~.Ierde mElncvi~ahsjyetc ve tarn olarak muhtariyete sahiptir. 19 VI!) dl~ siyaser, asked l§ler, uluslararasi 'iktisadi ili~kiler ve huldlmetin gem)1 vergilcri ile yararlan birden cok ili kapsayan konular distnda olrnak Uzcrc, BilYkik: Millet MeL:Jisi'ncc9Ji911'11aCai( kanunlara gore butijn cgilim, S~lgJlk, ikiisat, tarim, ulasurrna ve yardnn toplama i~lednin idaresi "il mcclislerinin" yetkisi dahilindcdir,

I 20) tJ meelislcri, bcs bin nilfusta bir uyc itibariyle ve gencl oyla iJ halkmcn se9itrni~lIye)el'den Ju~ur, n mccfislerinin sccirn devrcsi, BOyuk Millet Mcclisi'ninsccirn dcvresi kadnrdn. Toplanma suroleri yrlda lki aydrr,

76

-

21, II mcclisi, tlyelcr] ,I .inden, bir baskan ile dtirl uyeden olusmak

... I S

i.ll,~rc ~ir idarc l urulu ~eC;;eJ', Y urtltmc yctkisi, d'liltll 01.111 bu kurula uittir.

22) ilde Buyilk Millet Meclisi'nin vekil vc ternsilcisi olrnak uzcrc vall bulunur; vuli, Btlyilk ~illel lecllsi Hiikumcti tarafmdan tayinolunup, gorevi, Hukumctin genet ve onak g(jmvlerini ycrine getl rmektir, Yarel idareyc ka['.~1 konurn ve gorevi ynlruz denctirnden ibarcuir.

,

Hee

23) tl9c, yalruz idari ve inzibati blr bl\IUI11 olup, manevi §ahsiyel.e sahip degildir. Idarcsi, ]3uyUk Millet Mcclisi Hukilmeti tarafrndan atanIrll~ ve valinin cmri 'll(;nd~t olan l,ir kayrnakam« ver.ilmi~tir,

24) Bucak, ozel hayaunda muhrariycti olan bi r manevi ~:,lllSiyctlil', 2.5) Bl1caibn bir rneclisi, bir idarc hcyeti vc bir de rruidtlrtl vardir. 26) Bucak rncclisi bucak halkinca gencl oyla secilcn iiyclerden olu-

, '

~t1r,

27) ldare hcyeti veya bucak rnudllrll, bucak meclisi taralrndan so-

9ilir,

28) Bucak rnccllslnln kazai, iktlsadi vc malT yctkileri olup, bunlutin dcrccelcr' 5zc) ,konun larla bclirlen ir,

29) Bucak, bir vey" b:irkw;: ,,kOyden olll~t.ugu gi bi, bir kasaba cia bir bucakur, Bir veya llirki:l.S: kl)yUil birlcsmeslndcn olusan bUJ;.:'lga "Pi. van", bir kasabarun te~kiL etligi. bucaga "13I,}Jdc" ,adl vcrill r;

Genel Miil'etti~Jil\

30) tiler, iktisnd] ve toplumsal iU~kibi bakrmtndan I i 'Je~ .rck g~nel mtrfcttislik bejlgelerirli rncydana gctirirlcr.

77

:II) .uel mUl'Ci:li§lik h()lgell;;J'inii1 gcncl olarak "Uvcnliiiinj" sag-

.l~\fllT1U~I" bti t~rn dairc i~lcl111crl n i n dcncti rni vc genet l~lufcili~lil( bt'll Q'L::;.II~,clok~ Ii!. 1'.Il1, orta,k ,j~leJ'incl'ki UYUll1l1l1 di:i7.c.nI01l111l:si gorevi gcncl

I11l1r~t[l~jcre vcrilmistir, I

13 Eyliil 1336

78

BFJLGE 2

ATAtORK'ON KENDi EL YAZ( lYLA 1931 UF 1 RORAMI QALl$MALARI

Belgelerin' ash Arutkabir Ar~jv'i'nde bulunmaktadrr. Fctokopileri Aydrnhk Aqivi'ncJen s~lglanabilir,

79

Iltatiirk'iill El'YaZlsl

-+ /~~~./ Qc:_

-i- ~&~ ~ L~,j_

... '.~. ~~ </"-E:_,.

~;k._¥ B-;J~ d;;-;__

-* ~ .. c:;: J 8/J~~

~ ><-1/'-' e».'~.L;."

/' ./

~ ~6Y&_J '~-&4 ~.s4.-&/<.._ /f/~"~~

8C)

~ I I.

I

CUmhuriyet FlrkuSl

- dernokrat, laik

- devletci ve himaycci

- ferdl'te~ebb(js ve inki§afesastlT.

- koylii, esnaf, sanayi erbabr, tUCC<lr, amele, serbes mesleksahipleri

8,1

Atatiirk'tin El YaZJSl

82

. , ,

El YaziSUUIZ Metni

- bilctimle muallirnler

- L8 ya~lI,dal1 ibbaJ'Cin her gen~.

- ilk tasil 9,tglndan Js, ze Kadar narnzet

- esas gayeye ZIl: olmuyan siyasi meslek sahipleri cial1i!.

- te§kilat: vilayet, kaza ve btlylik nahiye rnerkezlerinde klupler,

, .

83

"'MIll '¥II'

Atatiirk'lin El Yaz£si

84

et YaZlSl1WZ Met,zi

A.

Daimi kongra

- Riyaset divaru

- Umumi idare heyeti,

- MUfetti~ler heyeti,

n.

Mecliste: Esaslarm tatbiklerinde farkh mustakil kanaat gruplan.

C.

Frrka srtac kurslan. .

85

Ataturk'iin Bt YaztSt

(vlvJ, o·

. (

T~~~

,,-

-/:E!fl-- ~~' ,4r~·"·· ,

~:t&l- vfL ~-4~

rr : A~tY~ ,e.--LV-.:rva- -

'r 4/L/~- #

1J,-~tb~o~(_

'01

H.

!VVI4,~~ J/a_ /Y~~ -

-~~ ~-:f:-~aLO~

. ' -, .. ' ' ?_/L.) /7~

~ LA2-

• I

~

86

El YilZLSmm M'etll.i

D.

Turk ocaklan her nevi spor cemiyet vo kluplar, fukarun eczasmdandir,

,

H.

Mal1:a.JH ve rnuhtelif tesekkullerde intihaplar, mahalli ve rnevzii flrka mensuplannca

87

Ataturk'un El YaZlSl

88

El Yansuun Metll.i

serbes icra olunur,

F. I ,

Mepus namzetleri.' sahsen katipi umulTlillge (intihap devrinden ... ay evvel, siyasi meslegi, huviyeti, fotografi) rnuracaat eder,

, - daimi kongraca tetkik, Riyaset

89

Atatiitk'ii1l El YaZJSL

90

-...,

El YaZ£$'UlUl Metni

. ' .

tespit ve ilan eder,

K.

Umurni kongra, Fevkallade kongra,

'K.

KlUp kongralan,

"K.

Mahulli umumi haH.:: ictimalan,

91

Atati.irk'lin' E I 'faZls l

-

fj' .

. ;:-~~~

~_~yYl-e?/L

, .

. -r:- .--- Ve.' /~~

" ~

/~ .

. " tJ·, ~

C_./V{)~ Vo;y L' .'-/. e/~

,# I

'II

g.

Firkarnn hilkurnetle temas ve munasebeti

g.

Ordu vaziyeti .

El Ya.ZISlIlUl Metlli

. ,

93

.'

Atatiirk'iill El YllZlSl

/;'il 1/.//

/'i ' I / / -l

l

94

1/' / ;,~'/

/ v

/' / I

,.,,', I o.

J /.,/ .

1£1 YaZZSUWl Met;~i

"' .

Atati.lrk'un ozel not IcfigtltannUI SOl1 sayfasmda J 921 'den b<l~Jayarilk

Mar yil arayla yillann dizim! ~oyledir:

1921 J931 1941

195']

196) ,J9Tl 1981

95

;'

BELOE 3

C.RF.

Program

[~i.iyilk Kongrenin 13-14 M'IY1S 1931 iytimamda kabul edilrnlstlr.]

MethaJ

Cumhuriyct Balk Prrkasmm programma ternel clan ana fikirler, inkrlaburuzm baslangicmdan bugune kadarki fiiliyat ve tatbikatta 'l.,ikilrcbr.

Bundan baska bu fikidedn bashcalan firkamn 1927 senesinde BUyUk Kongrece de kabul ~llinal1 nizamnamesinin umurni esaslannda ve ayni kongreco tasvip edilen Umurni reisl igin beyannarnesinde vc 1931 BliyUk Millet Meclisi intihabr mtlnasebetiyle nesredilen beyannamede tesbit olunmustur,

Yalrnz bir kil't sene i9in c1egiJ, istikbale de'samil ohm tasavvudanrmzm ana harlan burada toplu bit halde yazilrmsnr,

BiRINCI KIS1M

85<1$1<11": I) Vatati, 2) Millet, 3) Devletin esas .te§kiJ§.ti, 4) Amme hukuku.

J - Vatan, Turk milletinin eski ve yuksek tarihi ve topraklanrnn derinliklerinde mevcudiyerlerini rnuhafaza eden eserleri ijeya~adlgl bu gUnkO' siyasi smirlnnrmz i- 9indeki yurtrur,

Istikbale de ~amjl tasavvurlannuzm.ana harlan

Vat!ll1: siyasi srrnrlanI11IZ i(j:inde-

ki yurt

97

Vatan, h19 bir kaylt ve ~art altinda a.ynltk kabul etmcz bir kuldur,

2- Millet, dil, kultur ve rnefktrre birligi ilc birblrine Millet:: dil,

b,'.[lUI vatandaslann teskil et.tigi bir siyasl ve i ·tim,,1 he. kUltik ve

yettir,

3- Devletin esas te§.kil[\!I: TUrk rnjlletinin idare sekli, vahdet-i. kuvva esasma mustenitolan bogUnkU devlet seklimizdir. B\.I ~ekilde, Buyuk Millet Meclisi, millet riarnrna hiikirniyec haMILlI kullanir: Reisicumluu ve Icra Vekilleri Heyeti 0l11111, i9indcn crkar, l-Hikirniyet birdir, kayusiz, ~art~ilz milletindir, Devlet tc§ 'kkUllorinin en muvafiki bu olduguna Frrka kanidir,

4- Ammc hukuku: Turk vatandaslanna 'fe~kjl.at-I Bsasiye kanununun vCl'di'gi foreli ve igtimai hurriyct, rpUsavat, rnasuniyet ve mtllkiyet haklanm mahfuz bulundurmak frrkanuzca ehemmiyetli esaslardandrr,

mefkurc ' birligi

Devlet ~ekl imiz: vahdet-i leu vva. eS~'SJ

HUniyet, musavat, masuniyet, rnulkryet hakkr

Bir dereceli intihabr tatbik etmek yuksek ernelleri- Bir dereceli

rnizdendir, Ancak vahmda§l. intihap edecegini taruyabile- intihap

cck vastflar, ~,lrtlar ve vasitalarla rnucehhez kilrnak la-

zundrr, Bunun ternini hususundaki mesaiuin matlup neti- ,

ceyi verecegi gune kad ar V!Jhu1(ht~l, yakindan tand lSI ve

emniyet ettigi insanlan intihap etmekte serbest buakrna-

yi demokrasinin 11<lkik1 icaplanna daha uygun buluruz,

Firkarmz vatandaslann siyas! hak] an noktasmdacin.siyet f!u}o gozctmez. 13 i lakis Ttlrk milletin] 11 yi.iksek ve derin tarihinde is;timai hayaurn her noktadan birl igc isti-· nat cttlrmis oldugunu bilen Flrkamjz kadrnlanrmzm, be-

98

Kadmlann mebus intihabi

Cumhuriyet~ilil ..

MiJliyetrilik

ledi¥c, inrihacmda oldugu gibi, me-bus intihabmda dasiyasi haklanm kullanmalan i~iJ1 I'fiZlJl1 geleri'111USail zem ini bazrrlarnay: bir vazi Fe addeder, FII·ka ancak bu takdirde tarih? ve ~erefli hayat,11111l1 yeni ~eraite uygun simasiyle ihya cimi~ olacagma kanidir.

tKiNCi KISIM

Cumhuriyet Halk Frrkasmm ana vas.flan

1· Cumhuriyet Halk Frrkas). A· Ci.imhuriyet9i, B- Mil.

Jiyet9j, c- Halk~!, Q. Devloici, D· Lfiyik, E· :tnkJl.!lp9Icl1r ..

A) Frrka, Curnhuriyetin, mill! h'flkilniyet mefkuresinl en iyi ve en emin surettetemsi] YO tatbik eder devlet ~ekIi olduguna kanidir, Frrka, bu sarsrlrnaz kanaatle Curnhuriyeti tchlikeye kaqJ her vasrta ile 1.11 ud afaa eder,

B) 1" irka , terakki ve inki§a:f yolunda ve beynelrnilel ternas ve munasebetlerde butun muasir mllletlere muvazi ve onlarla bir ahenkte yurutnekle beraber TUrk j~til11ai heyetinin hu. usi scciyelerinl ve ba~1l ba~lOa rnustakil huviyetini mahfuz tutmay; esas sayar,

Halkcihk ) hade ve hakimiyetin ka.ynagJ millettir. Bu irade

ve hakimlyetin, devletin vatandasa ve vatandasm devlete karstbkh vazifelerinin .hakkiyle ifasrrn tanzim yolundEl kullarnlrnasi Fnkaca bUyllk esastrr,

Kanunlar onUnde rnutlak bir rnusavat kabul eden ve hi9 bir ferde, hilt bir aileye, hi9 bir simfa, hi9 birccrnaate imtiyez tanumyan fertleri halktan ve halk91 olarak kabul ederiz,

Devletcilik <;) Ferdi mesa; ve faaliyeti esas tutmakla beraber

murnkun oldllgtl kadar az zaman i9'incle rnilleti refah a ve rnernleketi rnamuriyete eristirrnek iyin milletin urnumt

99

vs yill 58.k menfaatlerinin icap ettirdigi i.~lerde " bilhassa iktisadl sahada • Dev leti fiilan aHlkadar etrnek tTl uhim

I

esaslanrn izdandrr.

D) PITka, Devlet idaresinde bunln kanunlannrrizurnlann ve usullerin ilim VI:: fenlerin mussrr medenlyere temin ettigi esas ve.' ~ekjlJcreve dunya ihtiy'a~ltn'!nfl gore y a pilmasnn ve tatbi k edi lrnes ini prensip kabul etrni ~tir.

Dill telflk.kisj vicdani oldugu~dan, Frrka, dill fikirlerin: Devlet ve dLinya i~letil1den ve siyasetten ayn tutrnaYI milletimizin muasrr terakkide bashca muvaffakiyet amili gorUr.

E) Prrkamilletiinizin bir "ok fedakflrhklarla yaptlgl inkilaplardan dogan ve inki§af eden prensiplere sadrk kalmayi ve onlar: mudafaaetmey! esas tutar,

2· Turkiye Cumhuriyeti halkuu ayn ayri sinrflardan mtlrekkep deg;1 ve fakllt fe;'(li ve iytirnar haya; i<;:in i.~ boo lilmii itibariyle muhtelif mesal erbabma aynlrms bir camin telllkki ermek esas. prensipletimizdendir.

A) KU9i1k 9ift9ilcr, B) Ktlcri:ik sanayi erbabr ve esnaf', Cj.Amele ve i~9i, .<;:) Serbest rneslek erbabr, D) Sanayi erbabi, buyuk arazi ve i§ sahipleri ve tuccar, TUrk carnias!111 h;!§kil eden ba§bca 9al~,~ma zumreleridir. Bunlar.n her birinin 9!\I.f~rn:asl, digerinin ve umurni carniarun hayat ve saadeti iyin zaruridir. Firkammn btl prensiple istihdaf ettigi .gaye sinrf mucadelesi yerine i9timaT intizarn ve tesanut tern in etmek ve birbirini nakzetmiyecek surette rnenfaatlerde ahenk tesis eylemektedir, Menfaatler, kabiliyot ve 9all~ma derecesiyle mutenasip olur,

100

Uyiklik

,

Sirnf yok,

i~ boJi.lmu val"

Menfaatler . kabiliyet ve

9alJ$rna derecesiyle mutenasip olur

Norna] -serrnayenin rnenbai

Sigorlal kreelide UCuZ,· luk ve kolayhk

Techye rnuvazenes:

<;jft~i kooperatifleri

Zirtltl( SOl/kas]

KUI,fUk sanat crbabi ve esnaf

O<;UNCtJ KISlM Jkl:istll

ziRAAr VE SANAYt, MADENLBR VE ORMANLAR, rt ARET. NAFIA t~u~Rr

j ·iktisaltll harckctl i sermaye muhimdir, Nornal serrnayenin yegane membai rnillt s}ty ve tasarruftur, Bunun iqin 9ah~l'11aYI arttrrmak fen ve aile hayannda ve umurni-

, .' D '

yetle evlet idaresinde rnahallt ve mill! idarelerde tasar-

r~l' fikrirri koklestirrnek, Prrkamrzrn bashca prensibid ir,

2· Kredi ve sigorta meseleleriyle ihtiyaom talep ettigi ehemmiyette i§tigal olunacakur, Kredide ucuzluk ve kolayhk ternini ba~llca ernelirnizdir,

. '

3· IthaWtll1 ihracattan fazta olmamasi ve en nihayet aynr l<lymette. olmasi tediye muvazenesinin ternini is:in elzem add~ttigimiz §'lrttlr.

4· <;ift9imizikredi ve istihsal kooperatiflerigibi iktisad! te§ckki.illere mazhar etrnck ve bu tesekkulleri I rakId ve tekil£11tHcttinnek gayedir.Buyuk arazi ve yiflik sa. hiplerinin zil'ai' kredileri rehin mukabili ternin olunacakttJ. Z.irai' kredinin ana muessesesi olan Ziraat Bankamrz: kanun! rnurakabe altmda bulunduracak surette sahiplendirmek ve faaliyetini daha ziyade ZiTUS sahada teksif etrnek tedbir! ahnacakur. Bankarun serrnayesini zirftl hareker ve faaliyctlerin inkisafnu tel,l1in edecek kiyrnetc rl' karmak, .esash s·all~J)1a rnevzuurnuz olacaknr.

. 5· Kuyuk sanatlcr erbabmi ve esnafi mU§kill)er ve ZCI.· aflardan kurtarmak ve onlan daha kuvvetli.ernniy tli bir vaziyete koyrnak ve onlara kred: muesseseleri yaratmak cJti~Un,dUgtimuz. esash noktalurdandrr; KLi9Uk ve. buyuk

10.1

sanayi, iptidal madde mustahsillerinin menfailerine de Sanayi

uygun.himayeye nail qlacaklf,\!:d1r, .

Mi.lliyeiltj TUrk arnelesi ve i~9hcrjlJin hayat ve baklarim ve rnenfaetlerln] gtiz MUnde tutacagl.z. S'~y lie sermayo ,n.l'a.~lnd;t ahenk tesisi VI;) bi r i~ k1l1l11nU ile ihtiyaca !tati hi:ildifn i el' in vaz' I, Frrkamn muhirn i~Jer:i arasmda gorl\] til'.

Sanayive Maadin B ankasim hareketl i bir sermayeile tc<;:hiz etme!, asli' dil_~i.incelerimtzde.ndir,

6- Mernleketih inki~<1frnda btitiin tiearet faaJiyctl.eri rnuhirndir. Noma! 9ah~ian ve teknige istinat eden sermaye sahipleri te~vik ve himayeye IftYlktlL

7- Harici ticaretimiztn tanzirnl bashca j~imizdir, Btl hususta ticarej erbabmm faaliyetini semerelikilacagrz. MiIl'i mahsulat '1(0 ma,mulliitjml;/;I,O revactanru teshil, ~Qhretlerini muhafaza veihraclanru temin tedbirleriyle ya-

kmdan alakadar olacngn, .

8- Vatan server rncmbalan alan orrnanlan ve.madenler] i~lei:rnek ve bu .suretle isiikbalirniz, acmak ve ily~hn. Jatnulki9:in yapilabilecek clan her redbire tevesstll olu-

I - - - ,

nacakur,

9- N afl <1: i~leri rn iz, her ,§ubeslncie, am eli ve veri rnl i bir tatbik programma tevfikan takipclunaoaktrr, B,I i~le:rden bUytlk feyiz vc kuvvetvasitasi clan deruiryolu in~aatlJ1(j devam edecegiz,

102

Amele ve i§9i let' irn iz, i§ kanunu

Sanayi ve Maadin Bankasi

Ticasette n0(11allgall§llll ve teknige dayunan serrnayeyi himaye

Harioi' ticaret

Onnanla- 11mlZ.

NafHI i~le-ri:

Delllii" yol/(ln;t1lz

L.,illl(lIl!cIl'lllIlZ Limanlar in~autll1(1 mllnnsip zamenlarda baslamak

IOwI'rIu g6z tini.ll'lde tutulacaknr,

s» II/err'

Nakllyecllik

Hayvancrhk

Bal tl<91ltk ve sO II gerci Ii k

Devlet i§'1.8- rincle mill!' iknsat

Devamh ve hakikl tcvaztlne .m Us te-

nit bLlt~e

Vergi kanun· lannda teIdlmUl

Virayer'~o$eleri jjzerind~ ~all~rnalda beraber mernleketi baglayan 'iyi ve fe,nni koprulere vesose ~ebekes;ine kavusmak i9in ameltbir program tatbik olunacaknr,

jktisadi rnnksarlara vefaedecek-bir bilylik sLli~j idealimizdir. KU\(Uk su islerimiz] ba'j<itmak i.lk hedeflerimizdendir.

'10- Kara, deniz, hava' naldiyecilig"inin. tanzim ve inkisafina 9all~acaglz,

It- Hayvancihgm te§vi!{'ll1a ve hayvanlanrruzrn islalu na ve 90galtll masma '~L11t:~1 Iacaknr,

J 3· Ikusadf m tilfihazahlnmlzda, herhan gi Vel<flle1. ve makarnlara t:aallCik eden ·bi.itiin Devlet i§lerinin, mjJll iktrsat nokta-i nazanndan, mutlak kfirll ve fuydah olmasi kaidesini umamiyetle esas tutanz, Eskiden kahnl.~ kSLnunlann ve usulleriu zarnanla btl noktadan islahma .ehemmiyet veriyoruz,

D:ORDUNctJ KISIlVl MaUye

1- F rrkarm ZC"l devaml: Vii: l1akik'i' tevazune m usten it bUtr;e fikri Maliyede esastir,

12- Vergi matrahlanrn mUrnlclinoldugu kadar satj ira! esaslanna irca hedej~miz olmakla beraber mevcut vergi kanunlannnzr nmell vctatbiki bit itinaile ve rnilletin tc-

103

diye kabiliyetin] istihfaf euniyen bir zihni.~etle tek[lmi.H ettirrnek hususundaki mesaiye devam olunacakur,

3~ Gi.l:n~TUk rarifelerini ve rnuamelelerinl rnilletin ikt!sadi menfaatlerlne daha uygun ~ekiJlere koymtlg~1 c;aj.l~mak ehemrmyet verdigimiz hususlardsndrr.

BE§iNct KISIM MilJi talirn ve terbiye

I - Milly talirn ve terbiyede csas dtlsturlarnrnz ~ul1lardrr:

A) .Maarif siyasetimizde temel tU§I, cehlin izalesidir, Maarifimizde h,ergOJ1 nisbeten daha f,lzIa gocuk ve V11. t<H,da~ okutacak ve, yeti§tirccek bir program takip oluna-

caknr, I

B) Kuvvetli c,Un1hur.iyetgi, milliyetgi VI!. lfiyik vatanda~ y~ti~tirmck tahsilin her dereeesi i9in rnecburi i htimam 'noktasldtr, Ttlrk'rnilletlne, Tttrkiye Buyilk Millet Meclisln4ve TiJrkiye Devletine horrnet etrnek ve ettirmek hassasi btl' vazife olarak telkih 01 UnlIT,

C) Pikri oldng·u gibi bederri Fok:i§fd'li. da ehornmiyet vermek bilhassa seciyeyi ll1ill1 derin tarihimizin ilharn L cttigj yilksekderecelere ,glkarmak ·bUyilk eineldir, \

C;:) Terbiye ve tedriste takip edilen llsul,·bilgiyj vatand~ i9in maddi hayatta muvaffak olmayi ternin eden bir

cihaz haline getirrnektii' .

Gumrtlk rarlfeleri'

Talirn YB-

... ... I

, terbiye

esaslarrrrnz:

Vatand a~l~\rl okutrnak ve yetlstirmek

Cumhuriyet~i; m illiyet~i, liil.yjk vIUHn'd(,~

Filnl bedcnl, inki~af, milll seciye

Usultln hedefi

D) Terbiye her tUrlil hurafedenve Y~l.b::mcJ' fikirlerden Terbiyenin

uzak, U.s to n , mi IIi" ve v!\tanp· erver olmalidrr. v .., ·USlM,m

104

1..1

Te~ebbtis kabil iycti, ' inzrbai, ahlflk

ilk rnektepler

Meslek ve

sanat mektepleri

Orca mektepler

Liseler

E) Her tuhsilve terbiye muessesesinde taleberiil1 te~ebh(l"s kabiliyetini krnnamaya ~efkat ve nliyazi§le itina etmekle beraber onlan hayatta kusurlu olrnaktan vikaye i9il1 cidd! bir intizarn ve inzrbata ve samirni a\1lf1k teldkkisine ~h~tlrmal{ muhimoldugu kanaarindeyiz.

F) Firkarrnz; vatandaslann, Ttlrktln derin tarihini bilrnesinefevkalade ehemmiyet verir, Btl bilSi Tlirktin kabiliyet ve kudretini, nefsine itirnat hislerini ve ITI,i![i varlik igin. zarar vereeekhercereyau ontlnde YJltdmaz rn 1Ikavemetini besleyen mukaddes bircevherdir, I

,2- Mekteplsr hakkmda ba~IJ.ea fiklrlerirniz:

A) ~ehi':I~rde;k6ylerde .ve~a koyJer n11J1tlkasmda vaziyct ve ihtiyaca gore gU.ndUiltlk ve yauilk mektepleri, muntazarn bir tatbik program] altmda, arttmlacaknr; 1(oy mekteplerinde slhhat, ya~ayl~ ve mmtrkasr lle mllnasebetiolan zj!'a~ll ve sanat fikirleri verilecektir.

B) Meslek ve sanat mektepleri mernleketin lhtjy,\c)na yetisecek derecede anrmlaeak ve luzurrtlu kurslar a91- lacaktir,

C) Her vilayet, merkczinde ve otta tahsil\j rnemlekete yaym'.\k;esasJgozetilerel~ icap eden kazalar nunt*lJannda orta rnektep bulundurmak luzurnuna kanriz. OJl:!1 mektcplerden uzak muhitlerdeki vatan 9()cuklanmn huzur ve ernniyetle istifadelerini temin i9in talebeyi gece Ucretle yanraeak te~kHfit yapmaya gal,I'~llaczlktlr. Bu mekreplerde rnmtikalariyle mtinasebeti alan J11cslllki rnaltrmat verilrnesine itina olunacakur,

<;:) Lis ele rim izi yuksek tahsile tamkabi liyetli talebe yeti~thecek surette her nokta-i nazardan takviye ve ikmal edecegiz,

lOS

D) Darf lfllnun islah ve tensik ed ilcrek I[lZlnl olan dereceye ytlkseltilecektir, Yuksek rnekteplerimiz, kendilerinden beklcnen neticeleri vercbilecek m tlkernmcliyete geti rilecekti r.

3· Gtizel sanatlere bilhassa musikiye, inkrlfibrrmzrn y li ksek tecell i s'i i le mil tenas i p bir su rette, ehem miyet verecegiz,

4- Muzelerin ve U1THI.I'!1 iyetle cskl eserlerin ibn a ile tasniflerine ve icap ·edenlerin yerlerinde iyi rnuhafazalanna itina olunacaknr,

5- TUrk dilinin rnill], mukemmel ve mazbut bir dil haline gelrnesi hakkrndaki ciddr.tesebbtise devam olunacuktn;

6- Kitap, nesriyat ve kilttiphanc isleri Firka i9in muhimdir,

7) Frrkarruz, Turk vatandaslanrnn vucude getirrnis olduklan ve gejirecekleri burun spar te.5e!~hllJerini milletin kuvvetli ve iradeli .. tutulmasi noktasindan fevkulsde mtthim addeder, btl te~el kUUer] idame ve himaye eylerneyi vazife bilir,

A+TJNCI K181M :t<;tima'i' hayat ve umumi sihhat

L)arU lfunun ve yuksek 111 ektep! e r

Guzel sananer

Muzeler, eski eserler

Dilirniz

Kitap, ne§riyat, kutuphanc

Spcr tesekkullerinin himayesi

1- Turk i9timal hayatrnda ailcnin mahfuziyeti esastir. Aile.

2- Ntlfusumuzu arurracak tedbirl "ri ehemmiyetle ta- Nilfusurnu-

kip tldecegiz. zu artirmak

106

Cocuk haY"I.1

Kim scsi zler, i hti yarlar, malflller

SihhaL i~jel"i

Sal'i hastaItklar

Emniyet, mil II nizum ve inzrbnt

3- Frrka 9Qcuk hayal iyle.surct-i mahsusada alfikadarchi'. DQgum evlerinin arttmlmasina \r'llI~ll<lcaktlJ'. Amele nilld'ikalannda kadrn i~9jlerin 9qlt~tlklan esnada cocuklanna bakacsk milesscseleryeptmlrnasma ve bunlann artnnlmasma c1eV,"TI olunacakur.

4- Kirnsesiz 9ocllkl~\r.. yardima rnuhtac ihtiyarlar VI! malflller noi lletin vesayct ve himayesi altmdadir,

5-Sibhat i~ler.i Frrkarruzca huslisl bit ohemrniyeti 111:1.-, izdir, Bu husustaki mesai L1rnUI11J ihtiyacla mtitenasip ve devarnh bir surette tevsi olunacakur.

6- S'ltrna, verern, freng], trahom ve sail" sari hastalrklarla mtlcadele tedbirlerini geni§letmege devam edecegiz,

YIWiNCi KISIM

Dahill, adli, haricl siyaset, rnemurlar, serbest rneslek etbabi

J -13tittin inkilftp neticelerini, vatandaslann tam emniyetini ve mill] nil-am ve inzibati dahili ve adll le~kilat ve kanunlariyle koruyan ve hi~ bir hadise veya tesir ,Oni.lncle sarsilrmyan bir hukurnet otoritesi kurmak ve i~letmek i~lerill1izin temelidir,

Adliye: 2- Acl1iyec1e mahkernelerin teskili kanununu; halkm

Ma!lltel1le- ihtiyacma ve rnemleketin menfaatine en uygun gelecek 1(1";(1 fIi/l:ili surette tedvin ve ikmul edecegiz.

{(mu/lIr

k/UhCIk:fHlW Terninan ihtiva eden basit, ameli ve seri muhakerne

1I.l"lIlleri usullerlni genj~lctecegiz.

107

Icra ve (eblig islcrinde .mati up neticcleri seri YC kolay olarak temin edece~ tedbirler alacagtz.

Je,." ve !ebltl!

MevkLl'('U1I'I, mahpuslari ayirmaya ve hapishaneleri birer Islah yeri haline gerirmeye 9''1lJ.~'lcflgIZ.

l'e,I/r.ij7ltll7(!

I e /7(lp,:r//(l/le

3- Yurtta sulh ve cihanda sulh, ba~llca prensipleri- Yurttl~ sulh,

mizdir. ' cihanda sulh

4- Millerin yuksek menfaatini dairna gozonllnde tuta- Memurlar rak bL'tWri dikkar ve himrnetleriyle vazifelerine hayatlanru

hasreden rnem url ar, her tUrliJ huzur ve retaha 1~,Ylktll'l.ar.

, ,

5- Memur olrruyan scrbe t meslekerbabuun millt Serbest

Turk rncvcudiyeti i«il1 luzumlu ve fayqall clan hizrnetle- meslek

ri, Ftrkamn takdir gozi.i enunde III tu lur, Kaoiliyetleri ve erbabi

hizrn etleri kar~lllgU11 gorm eler! 19in f8.n I iyetleri sahasnn

acrkve emin bulundurmak vazifelerimizdend ir,

SEJ{tzil'{Cl KISIM

Vatan rnudafaasi

"

1- Vatan rnUda:faasl milll vazifelerin en mukaddesi-

dir. Ftrka, askerligin umurn vatandaslaru istisnasiztatbikr esasrm kabul eunj~tir. Turk ordusu her tilrWsiytlsl mUlCthn·za ve tcsirlerin i.isttlndedir. Ordunun, kendisine verilen yuksek vazifeyi her an rnuvaffakryetlc ifa edebilecek kud ret i ha] z vo .IlSTJ n tekemm ti llerinc u y gun' vasita-

larla mticehhez olmasma ehernrniyct veririz: '

Ordu

r

2- Devletin yuksek bunyesinin sarsilmaz terneli clan Ordu

ve mi 1l'1 mefkureyl, mill] varbgl ve inkdabl kollayan ve mensuplan kOl'uY,U1 Ctlmhuriyet ordusunun ve 011UI1 fedakUr v~1kIY-

rnetli mensuplanrun dairna hurmct ve seref mevl linde

tutulmasma suret-i rnahsusada itina ederiz,

I

BELGE 4

,

A'TATDRK'ON KENDi gL YAZISlYLA.

·O,JP 1939 KUTtULTAYI i<;1N PROGRAM <;ALI$MALARI (1937'DE YAZILDI)

\

100 I~

Atatiirk'iin EI Yazlsi

. . )

i ,

110

ElYaZl$UUIl M etni

(1) Oiri1

tlrnhuriyct Halk parti.sinin prograrruna tCl11CI olan ana fikirler, TUrk Devrimi'nin ba§langlcmdan bugune kadar yap!lml~ olan i~lcrle yahn olarak.ortaya konmustur ('1931'). ,

Bundan baska, bu fikirlerin baslicalan, 1.927ydll1dll Kurultayca da kabul olunan Parti TllziigU'nun gene! esaslannda ve ayru Kurultayca onaylanan, Genel Ba.~knnllgll1 bildirigindc ve 1931 Kamutay segimi dolayisile 91k~u'IJ<l11 Bildirikte Sf.lpt:alilJ1ml~~lr.

Yalmz bir kal( yrl i!fin degil, gelecegi de kapsiyan tasariarmrzrn ana harlan, burada, toplu bir halde yaZllm I~trr (J 931).

Bunlardan baska, 1935 KurultaYll1ca saptalanan fikirler de bu programa ulanmrstrr, Partinin gi.i'ttUgLi butiin bu esaslar 'Karnjtlizm Prensipleri" eli r.

J 11

Atatiirk'un E! YaZlSZ

. .

t-e: )

lJ2

£1 Yaz~slnln Metni

(2) Birinci KIS,LOl

Esaslar: I) Yutan, 2) Ulus, 3) Devletin esas kurarru, 4) Kamug hak-

Ian. , I

1- Vatan; TUrk Ulusunun, eski, ytlksek tarihile ve topraklannmderinliklerindeki lzerlerjle Usti.lnde yH~adlgl, bugtinktt siyas£ll,sumllmmlz

ic;incieki kutsal yurttur, . . .

Yutan, hi9 bir bagve §atl altmda aynhk kabul etmez bir kuldur,

2- Ulus; dil, killti.ir ve Glkil biri,igl. ile birbirine bagl! yurtdaslardan

orgun siyasal ve sosyal bir btttnndtir, . .

3- Devletin esas kurarm: Ttlrkiye; Ulusaltci, halkyl, de,v1et91, dl~-

dins,elt'!'j ve deYL:imci bir cumuriyettir. ,

TUrk Ulusunun yonerim ~ekli "Kuvvet-birdir" esasma dayaltdtr, Egemenlik birdir; bagslz, ~altslz ulusundur, Kamutay, Ulus adina

Egemenlik Hakkmi Kullarur, , .,

. Kanun koyrna yctkesi ve ytiri1tum kuveti Kamutayda toplamr, Kamutay kanun koyma yetkesini dogiudan do,gruya kendi kuUat~lr.

Yurutum yetkesini kendi arasmdan segtigi Cumurbaskarn ile

, ,

Atatii.rk'iin El YaZI.SI.

r '3 )

114

. , .

(3)

onun 'oI'11l11!yacngl hukurnete brrakir,

, Ti.1l'kiye'de hakyerler! erkindir.

Devlet kurumlannm en onayi bu olduglma parti kamgcilr. 4· Kamug Haklan:

A) Yurtdaslann, ki~isel ve sosyal ozgenHk, e~i,tlik, dokunulmazhk ve m UJ ksellik haklanrn saki! bulundurmak partim rzce onem 1 i esasl ardandir, Bu haklann snun Devlet varhgl .otorite sirnn ir;indedir. Ferdin ve ]lUkHmseJ ~abslyetler:in kmavr kamusal aSl'glara aykm olrruyacaknr.

Kanunlar bu asla gl'ire yaptlacaknr,

B) Patti yuttda.ilara hak ve vazife vermede kadrn erkek ayirmaz,

C) Saylav secim kanunu yenilenecektir. Yurdurnuzun ,genel ,.~tUtlanna gore, vl\tanda§l, yakindan tal11dlgl ve inal bildigi

n5

Atatiirk'ii" El Yazm

I , I I

I

110

.(4)

~ahlslan ikinci secmen olarak ayrrtlarnakta ozgilr brakmayi ve saylav secirnini bu yondernle yaprnnyJ. dernokrasi geregine en uygun buluruz.

Atatiirk'itn El fazlS!

118

El.Yausuun. Meilli

(5) lkinci Kisim

Cumuriyet Halk Partisi'nin ana vasiflan

5· Cumuriyet Halk Partisi;

a) umuriyetci, b) Ulusaltcr, c).HalkS;l, 9) Devletci, d) Disdinseltci, e) Devrirncidir.

a) Parti, Cumuriyetin, Ulusal Egemenlik UlkUstlnil en iyi ve en saglam surette imsiler ve tap In!" Devlet ~ekli oldugunflj<aDlgdu: * Parti 'bu sarsilmaz kanaatla Cumuriyeti tehlikeye k(U'~1 her aracla mudafaa eder

B) Parti, ilerlerne ve gelisme yolunda ve arsiulusal degetlerde ve ilgilerde, butun s;agclf\§ uluslarla bir uyumda yanyana yttrtlmekle beraber, Ti.ir-k sosyal oruttlne -Ikinci madde de i,zah olunan anlarndaozgu iralan ve bashbasma erkin benligi korurnayi esas sayar,

C) Ene,ji ve Egemenlik.kaynagt Ulustur; Btl enerjiyi ve egemenli~i Devlctin yurtdasa ve yurtdasin devletekarsihkh vazifelerinin tamamile yuprlmasun duzenlerne yolunda kullarulmast partice biiyiik esastir, , Kanunlar

$ Muswf" Kcmal, Lutince yuziyu Fnll1SIZCU bll~ltld,gl i~ill, "I"lnnn U7,c,'inc 0 ah$knnhklll nokiu koyuyor, Bilil1digi gib! Fr;1I1S11.Cadil "r" harfl yok. "i" hnrfi vnr,

119

Atatiirk.'u.ll 1,£1 faXlst

120

El Yazmmn M'etni

(6)

onUnde, sal uk bir e~itlik kabul eden ve hicbir .ferde, hly hir ail eye, his: bir kilasa, hig bir cernaata bmlklg tarnmiyan fertleri Halktan ve Halkr;,1

olar!l~ kabul ederiz; '

Turkiye Cumuriyeti Ha[¥lm, ayrt ayn, kilaslardan kan.~lt degiJ ve lakin fertsel vesosiyal hayat i9in i~ bollimU bakirrnndan ttirlil 9alt~ma . erl.erineayrdml~ bit sosiyete sayrnak eeaeprensiplerirnizdendir.

121

I

Ataturk'iin E{ YazlSt

,

OK ~;;"__'rl...)c. ~0' 6j,.~.1 e- de.z< /p;>{.--:-"'J':~u<.·~ /CII'-.&./.:.u":".i.; far.'__,.,"t-(J.fta.. .?tn.a !ttL

122

El YausuunMetni

7

<;if9.ilcr ktlt;:Uk sanat sahipleri, esnaf emekci, i~gi, OzgUr ertik .ve endiistri cried, tecimerler TUrk ol:gilWnUn bashca 9ah~I'tHl orgenleridir: bunlann herbirinin ga!t§l1iasl, obUt!.lntill ve kamunun hayau ve (Jell,Jigi iein bir zaragdu, Partimizin bu prensiple goz on~nde'tllttugu amac, srmf gctclc§mesi yerine sosyal-duzenlik vc dayamsma sagi<l.mak ve birbirine karsit olnnyacak surette aSlghrdauyum kurmaktrr,

ASlglar kapasite ve 9ah~mn derecesine gore olur,

<;) Ozel 9alI~mayl ve kmavi eS<IS tutmakla beraber hriki1n dercccsinde az zamanda ulusu genJjge ve yurdu buytndrrhga kavusturmak il_:il1 ulusun genet ve yuksek aSiglanntn luzum 'gosterdigi i§lcrde .11e1e okonomik alanda devleti gergektcl~ ilgili krlrnak onernli esasI,U'l!11 I zdandrr.

Okonornik i§\erde devletin ilgisi kendisi i~ yapmakla beraber

J23

Ataturk'iln El faZlSl

J24

El Yausuun Met"i

I '

(8)

o.zel giri~itlere on verrnek ve yaplhl11~ i~leri duzenlemek ve kontrol de etrnektir,

Devletin hangi okcnomlk i§leri yapacagtrn yuksek ulusal asiglar gosterir, Devletin bu yuksek luzum ytizi1nden kendi cline alrnays karar verdigi i~. ozel bir giJ"i§iti~ elinde bulunuyorsa, online' ahnrnasi ozgi.i bir kanuna bugltdlr. Btl kanunda, ozel giri~itin ugnyacag, zarann deylet tarafindan odenrne ~ekJi g6sterilecektir. Zarar oranlarurken.gelecekte olabilecek kazanc dti~UnU1mez.

D) Parti, devlet y(}rilltlrntinde bilttin kanunlann, t(izlIkledn ve usullerin, en son ilim ve teknik esaslanna ve dunya ihtiyacma g~>re yapilmHSIOI ve 0 yold~ toplanmasim

125

Ataliii'k'r'irt El Ya'ZiSl

, /?·1e- .... u/~ /Cq..£;;Z t! .e<f_')'/i"~d~r:,t'~ ~

'iF) .Q'~ Kart"'~d-':~h.l rZr ,'c ~('-I':~h';:'i." .?_t. C4'f-E"<c-..dv .. " .. , ~~£)"I;~·. db?'2.~.r·/~ t;'/~")/II. ",ylCtx.,It- rl.tS d.,t~f~r-d7.nd.-r:~( ... ,,( ·;;~'I ;;,,~~_

C/.: .... ,Zl/ :1~"~-C'Nut;Y(";;'t(;~('-'",I~,~~I""')f";;';' t;;" J!,

C_c~7&(ct-7, ~~7d_~r. /~'/C.?" fir ' .. u/"!:"

-t' {4'J (y~,tf._~''':l'(-/-(., ~i!f',':"'~ Lrn-)/ h ~",,~,

'::~P-:J...t' «: -e..CA::'e...--...::,/t:Vtc~ .

_ ,cO __ PLaJ~·/, ~dr::.rct"f~'(,;J.;c~/.~/.';"'~1 ,~~,;.

/e.::::/£""t-- .L;t{?'::I'?,'?<tA: ~~"'.& .:;'2e ... tece.i -?-,~,

./!"t~1.-~ee /W""'t4;~4 .k;h~dt:;, •. .: ~'~t~/'

,,~t,:'~'4~ ~a~ :;o~2 <~ /';?;~~~'~,:"n 1,-1. t;;:-:(·,/~.

I &f./t-f',;e_ ·~~t-e:Z-~L-Jfe fY¥r..-?'~'i 411"s"· ... "'·,, II, •

./~~.;r!Pr..... d-ra;..,,: tV-e" ..... tf:...<,1:f.t, tt'4:?"a--:>~ ,

fl4~,~tb ~~~:)6~f~)t-~V?' "Z'C-

~~,:ho' ~~yl.,..e#~ ..-I'-t;C.:-.,:.,;:_.

, 126

El YaztSlJJ.m. Metni

- .

prensip kabul etmi~tir.

E) Din kavrann vicdansel 6Icluguncl~m, parti, din iledunya j'~lerihi ve devlet siyasasm: birbirinoena;yj'l tutmayi U!L1SUlnl.lZUn 9rigda~ sosyallrk yolunda ilerleyebilmesi i9to b<\~lica ba§ar(t etkesi g6ri:ir. '

F) Parti. devlet yUri:Hi.im\inde tedbir bulrnakicin derecel YO evrirnset prensiple kcndini bagh tutmaz, Parti, ulusurnuzun bir9Qk (??,veriler· Ie yapu gl de vri ml erd en dogan YO olgunlasanprensip lere .ba,gll kal mayi ve onlan korumayi e.S~\$ [uta!".

127

Atatiirk'lin El YaztSl

'. .

/&,/,;?4;~: d'4~ ~~t"'l1 v

e!G:.,..,...,.:~

128

•

ElYoostm» Metni

10 U~ilnC'il Kisun Ekonomi

Tanm, endustri madenler, ormanlar, tecirn ve baymdrrhk i~leri.

6- Ekcnom ide hareketlikapita I onem I idir, N' ornal kapitalin tek kayo agl ulllsal9ali~ma ve tutumdur, Buntin i9i11 ~al{~may] !lItirrnak ye ferd He aile hayatinda ve genelolarak yersel, ulusal, y'onedgelel'c\t\ devlet yilrt:ltilmUnde' okonomi fikrini ko!cle~tirmek partimizin ba,~llca

prensibidir, .

7- Kredi t§leri!eih1:iy(l~ derecesinde I..lgra~rlttcakt:rr. Bunun, bOf9 veren kurumlardadogru ve sf(giam inancas: blrinci.derecede goz,'o)l.i.tnde tutulrnakla yerine ge:drilecegine" ve anc,ak bu yoldan kredi lie: i~ g~i': nick hevesinin hakikl i,§ adarnlarina hasredilmesine hnk1in olacagl kamgmdad~T"

129

KA YNAK~Y A VI NLARI

, '

Dngu Perincek'In Mevcudu Bulunan Kitaplar: , • nOz/Wl'i /::.'f,I'i'lIlelrtri Il(' i 'I:Vr.:!c (GeliSlil'illllill' ·1, l)aS/ill,)

• KIlIf.IU,lIi.1l 'uu; Bllljlll' 1 Urdu V(I Devlei Teorlshun Ete3fil'isi

- • (Aydin'll k Yny.IT1Ja!'I, 1 \)75)

• OSn1CI1l/t 'dan BI/~i{/I. ' T( ptltl1l ve.Devlet 0, K(Jrm~/i"'1 Devrln: JIT(jul'il~ (;el,(,cl'l'!

• J( 'I1Uf/i,I'1 Devriu: J Din l'e All""

• Kemclli.l'r Devrh» J/A iii Ok

• AIl£lyC/sa I'e Purtil tr Rf'.jilll,i

• Lenin. Stalin .Mew '111IrI. '(UI'k.iy{!, Yr;tvla,/

• Tilrk: Soruun

• 1\ fir/Oil/ail. 0"1,[,/,// ile Ct)ri.i\I'me " talin'deu Cor! acov'a

• Parr; lie Sauat ( leni,l'ieli/lni)v 2. bClSJ.lII)

• 'Aydl,n I!I'! f tiltii:

• Avtas)!"1 Se~ nei11

• 'plier (hef Orgilltl

• Nhll,idik Kapian'a MCIsC/lIar ° ODP'l1in Kimligi

Dogu Perineek'In Mevcudu Kalmarrus Kitaplari

• 'rtirkiye'd' SiYCI.I'i Panil rill i(; Df/zeni 11, Yasaklcuuuas: R ~iil/Li (A.D.H.l·, Yayim, 1968)

• Po§izll!. HCdkJ/l MUcadelesilli Durduramaz- I S/.{"yl!ne/!·m, '/\lfahk.ern.elerindeki f(ort[9'II1CJ ve Dil.ekgeler , (Aydinhk Yuyrnlurt, Istanbul, 1975)

• Kibns M'esel{Jsi

(Aydruhk Yayrnlan, t tanbul, 1976)

·,SO~)'4l-e'l'q)e,I)'Cl1iz./'It lie Rqviz),on£ZIl'l8 K(I!'!~L 1970'te A)l!lafl Ml.lcadele (Aydinhk Yayinlan Istanbul, 1976)

• Satue TKP!n.ill RlJviz}'(}//,isr Pragramuun Ble1frir(si (Aydrnhk Yayrnlan, Istanbul, Arahk 1976)

• Dogru E')Ilem Nediri

(Aydll1lt,k Yayrnlan, istanbul, iki basun, 1977-1-978)

• AncuJinin Kayllogl. \Ie Devrimci Siyaset

(Aydmhk Yaymlarr, iki basim, Istanbul, 1978-"1979)

• rUI'/CiY8 Dellrirnillin Yolu CA-ydHlllk Yaymlan, 1979)

Dogu Perincek'In DerJedibri Kitaplar; • J{OMlNl'ERN BELGELERlNDE TURKlYE

1. KUr'!U,It!l Sa:VCl~\'f, lie Lomn

2. KemCilisl CUI'Ilhul'i):el

3. KUrt Sorunu.

4. Ti.irkiye' Komunis: ve f~\'(ii Hareketi

5. ISEFiK IiOSNUI YaZ/ lie KOlLu1I'malar • ATATORKf Dill ve Lalklik Olerine

', MUSTAFA KEMALI Eski~\·ehir·lzmil Konusmalan (1923),

Dogo Perincek'In Cevfriler!

• ANTOWO CARLOI Sovyetll!1' Birlijjl'nin Sos-yo-Eko/'l.oinik Karaktert

• .T. KVRON-K. MOD2. -LEW KIf Tekelci-Biirokrcuik Sosyaiitm

• ENVER BOCA! Revizyonll.lI/, ye Maaeracuik. Yenil.giye Marksiztn-Leninizm Zajere GIJlii.rUr

Oogu Perincekfn otuz Yllllk orosnrrno ve incelemelerinin OrOnu olan Kemalist Oevrim dizisinin or;uncu kltobmi sunuyoruz.

Bu kitopta,

AJh Ok proqrormrun hangi devrimci sureclerde.

nosil ftlizlendigi ve serpildigi; _.

ulusal devrimci pratikteki koynokJon ve uluslororosi kaynok!an; BOyOk Pronsz Oevrimi ile

Sovyet Devrimi'nden o!dlgl esin: _

Cumhurivetclllk. Milliyet<;ilik, Holkcuk.

Oevlet<;:ilik ve Laiklik orosindokl baglonnlor; Alh Ok'un bOtunlugO ve torihsef tutarilhgl:

Alh Ok'un. TOrkiye Devrimi'nin

y6n g6sterici program ilkeleri olorok tek tek i<;erigi; Kemalist Devrim'in klrectenrnesl ve 1950 sonrosmdoki 'KOcOk Arnenko' sOrecinde

AItJ Ok'un ger;irdigi smov ve dersler:

CHP ve DSP hongi deneyimlerden ge<;:erek AIh Ok'u terk ettiler;

Alti Ok ite Sosyol Demokrasi orosmdokl iIi~I<i; Kemalist-Sosyolist ittifaklnln ortok proororru olorok AItJ Ok; Altl Ok tarihte mi koldr, yoksa 6nOmOzde ml? sorulonno belgelere dayanarak yonrt verllrnektedr.

Kltobm sonundaki 'Belgelef' b610mOnde, AtatOrk'On Hclkcjhk Proqrorm, Atoturk'On kendi 81 vozilorrvlo 1931 ve 1937 program <;:oll~malon,

CHP 1931 Proqrorru'ren tam metni yer ohvor,