Yardimci Devre Elemanlari Montaji

T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP
(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)
TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE
İKLİMLENDİRME
YARDIMCI DEVRE ELEMANLARININ

MONTAJI
ANKARA 2008
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
 Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).
 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.
 Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
 Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.
 Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
 Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.
İÇİNDEKİLER
AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iii
GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ..................................................................................................... 3
1. YAĞ AYIRICILAR ............................................................................................................. 3
1.1. Yağ Ayırıcının Tanımı ve Yapısı.................................................................................. 3
1.2. Yağ Ayırıcının Sistemdeki Yeri.................................................................................... 4
1.3. Yağ Ayırıcının Çalışma Prensibi .................................................................................. 5
1.4. Yağ Ayırıcının Bakım ve Montajı ................................................................................ 6
UYGULAMA FAALİYETİ ................................................................................................ 7
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ...................................................................................... 8
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ................................................................................................... 10
2. SIVI (RECEİVER)TANKI................................................................................................. 10
2.1. Sıvı Tankının Tanımı ve Yapısı .................................................................................. 10
2.2. Sıvı Tankının Sistemdeki Yeri ve Önemi ................................................................... 11
2.3. Sisteme Uygun Sıvı Tankı Seçimi .............................................................................. 13
2.4. Sıvı Tankının Bakım ve Montajı................................................................................. 14
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 15
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 16
3. (DRAYERLER) FİLTRELER ........................................................................................... 18
3.1. Filtre Kurutucunun Tanımı ve Görevi......................................................................... 18
3.2. Filtre Kurutucu Çeşitleri ............................................................................................. 19
3.3. Filtre Kurutucu Özelliklerini Etkileyen Faktörler....................................................... 21
3.3.1. Sıvı Hattı Filtre Kurutucular................................................................................ 22
3.4. Sisteme Uygun Filtre Kurutucu Seçimi ...................................................................... 23
3.4.1. Sıvı Hattı Filtre Kurutucusu................................................................................. 24
3.4.2. Emme Hattı Filtre Kurutucuları........................................................................... 24
4. AKÜMÜLATÖRLER ........................................................................................................ 28
4.1. Akümülatörün Yapısı, Çalışması ve Görevi ............................................................... 28
4.2. Sisteme Uygun Akümülatör Seçimi............................................................................ 29
4.3. Akümülatöre Isıtıcı Takılması .................................................................................... 31
5. SERVİS VALFLERİ.......................................................................................................... 35
5.1. Servis Vanalarının Yapısı ........................................................................................... 35
5.2. Servis Valflerinin Çalışma Prensibi ............................................................................ 36
5.3. Servis Valflerinin Kullanım Alanları.......................................................................... 37
5.3.1. Servis Valfi Çeşitleri............................................................................................ 37
5.4. Servis Valflerinin Bakım ve Onarımı ......................................................................... 39
i
6. BY-PASS VALFLERİ ....................................................................................................... 43
6.1. Sıcak Gaz By-Pass Valflerinin Tanımı ve Yapısı ....................................................... 43
6.1.1. By-Pass Valfleri ve Basınç Düşürücü Valflerin Sınıflandırılması ...................... 43
6.2. By-Pass Valflerinin Ayarını Yapma ........................................................................... 43
6.3. By-Pass Valflerinin Bakım ve Montajını Yapma ....................................................... 44
6.3.1. Evaporatör Sabit Basınç Valfi ............................................................................. 44
6.3.2. Karter Basınç Regülatörü .................................................................................... 44
6.3.3. Su Akış Kontrol Valfi.......................................................................................... 44
6.3.4. Açma Kapama Valfleri ........................................................................................ 47
MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 51
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 53
KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 55
ii
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD
522EE0175
ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme

DAL/MESLEK Alan Ortak
MODÜLÜN ADI Yardımcı Devre Elemanlarının Montajı
Bu modül, öğrenciye; yardımcı devre elemanlarını tanıtacak,

MODÜLÜN TANIMI çeşitleri hakkında bilgi verecek, bakım ve montajı ile ilgili
bilgi ve beceri kazandıracak bir öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/24
ÖN KOŞUL Yoktur.
YETERLİK Yardımcı devre elemanlarının montajını yapmak.
Genel Amaç
Bu modül ile yardımcı devre elemanlarının çeşitlerini,
kullanıldıkları yerleri öğrenecek ve farklı devreler üzerine
montajını yaparak bakımlarını yapabileceksiniz.
Amaçlar
1. Gerekli donanımı kullanarak yardımcı devre
MODÜLÜN elemanlarını soğutma devresi üzerine kurabileceksiniz.
AMAÇLARI 2. Yardımcı devre elemanlarının çeşitlerini ve kullanıldığı
yerleri öğreneceksiniz.
3. Soğutma devresinin büyüklüğüne göre yardımcı devre
elemanının seçimini yapabileceksiniz.
4. Yardımcı devre elemanlarının bakımını
yapabileceksiniz.
5. Farklı soğutma devrelerine yardımcı devre
elemanlarının montajını yapabileceksiniz.
EĞİTİM ÖĞRETİM Sınıf, atölye, laboratuvar, kütüphane, bilgisayar, internet
ORTAMLARI VE ortamı, ev vb. çalışma alanları, çeşitli firmalara ait katalog ve
DONANIMLARI teknik dokümanlar.
 Modülün içinde yer alan her faaliyetlin sonunda
kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek kendinizi
değerlendireceksiniz.
ÖLÇME VE
 Öğretmen, modülün sonunda size bütün uygulama
DEĞERLENDİRME
faaliyetlerini içeren bir performans testi yaparak
kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek
değerlendirecektir.
iii
iv
GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
Her geçen gün gelişen teknolojiye ayak uydurmak durumundayız. Özellikle teknik bir
alanda çalışacak bireyin bu konuda daha hassas olması gerekmektedir. Sizler de çağımızın en
gelişmeye açık ve insan hayatında önemli yeri olan bir mesleğe adım atmış bulunuyorsunuz.
Tesisat ve İklimlendirme bölümümüzde bilgi ve beceriye dayalı uygulamalarda bu

modülle, yardımcı devre elemanlarının tanımı, çeşitleri, bakımı ve montajı ile ilgili
konularda temel bilgi sahibi olacaksınız. Buradaki konular, mesleki gelişiminizin temelinin
sağlam atılmasını sağlayacak şekilde hazırlanmıştır. Ancak unutulmamalıdır ki mesleğinizde
ilerlemek, tüm teknolojik gelişmeleri yakından takip ederek kavrayabilmek,
uygulamalarınızla yeni ufuklar açmak vede temeli sağlam atılmış birikimlerle olacaktır.
Bu modülde yer alan faaliyetler sizlere; özellikle piyasa şartlarında uygulama yaparak
öğrenmeyi ve kullanılabilir bilginin sahibi olmanızı sağlayacak şekilde düzenlenmiştir. Bu
noktadan hareketle modülde yer alan faaliyet konu ve uygulamaları sindirerek öğrenmeniz
gerekmektedir. Öğrenme konusunda göstereceğiniz özen aynı zamanda uygulamaların daha
zevkli hale gelmesini de sağlayacaktır.
En detaylı iklimlendirme sistemi ile en basit soğutma cihazının, soğutma (çevrimi

üzerine kurulu temel) prensipleri aynıdır.Bu tespitle; modülde yer alan faaliyetlerin
dikkatlice, sindirilerek ve neden sonuç ilişkisine dayalı bir muhakeme yürütülerek
öğrenilmesi; kullanılacak bilginin kalıcı ve kullanılabilir olması açısından çok önemlidir.
Sizleri kendi seçiminiz olan mesleğinizde başarılı olmanız dileğiyle
1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ-1
AMAÇ
Bu faaliyetteki bilgi ve becerileri kazandığınızda ve uygun ortam sağlandığında,

soğutma sistemlerinde kullanılan yardımcı elemanlardan, yağ ayırıcının çalışma prensibini,
çeşitlerini öğrenerek, bakımı ile montajını tekniğine ve standardına uygun olarak
yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
 Çevrenizdeki soğutma devreleri üzerinde kullanılan yağ ayırıcının montaj ve

bakımının nasıl yapıldığı ve çalışma prensipleri hakkında bilgi toplayınız.
 Yağ ayırıcının görevini ve çeşitlerini Internet ortamında araştırınız.
 Çevrenizdeki soğutma devrelerinin tip ve büyüklüğüne göre yağ ayırıcının
seçimini inceleyiniz.
 Topladığınız bilgileri rapor haline getirerek arkadaşlarınızla paylaşınız.
1. YAĞ AYIRICILAR
,Resim 1.1: Yağ ayırıcı Şekil 1.2: Yağ ayırıcı detayı
1.1. Yağ Ayırıcının Tanımı ve Yapısı

Bütün soğutma sistemlerinde, sistemde dolaşan bir miktar yağ bulunur. Bu durum
akışkanın sürüklenmesi ve sızdırmazlık açısından yararlı sayılabilir. Bazı durumlarda,
dolaşımdaki yağın miktarının artması kompresörün yağsız kalmasına ve evaporatör ısı
iletimi özelliklerinin azalmasına sebep olabilir. Soğutma sistemlerinde kullanılan yağ
ayırıcılarının görevi, soğutucu gaz ile sürüklenen fazla yağın kompresöre geri alınmasını
sağlamaktır. Bu şekilde sistemde dolaşmakta olan yağ miktarı azaltılarak verim
arttırılmaktır.
3
Yağ ayırıcıların kapasiteye uygun seçilmesi gerekir. Hatalı boyutlandırılmış ve yağ
kapanlarının bulunduğu sistemlerde sık sık yağın kompresöre geri dönmediği, bunun sonucu
kompresörde yağlama problemlerinin ortaya çıktığı görülür.
Yağ ayırıcıların kullanma sebeplerini şöyle sıralayabiliriz:
 Düşük sıcaklıkta çalışan soğutma uygulamalarında, yağlama yağının

viskozitesinin artmasıyla akışının yavaşlaması ve kalın yağ filmleri
oluşturmasını önlemek üzere
 Kompresör karterindeki yağın, soğutucu akışkanı emme imkanı bulduğu ve

bunun önlenemediği hallerde
 Sıvı taşmalı kompresörlerin kullanıldığı soğutma uygulamalerında, yağın

kompresöre döndürülmesi evaporatörden bir miktar soğutucu akışkanın
sızdırılmasıyla sağlanır. Bilhassa soğutma yüklerinin aşırı şekilde değiştiği
haller ile evaporasyon sıcaklıklarının çok düşük olduğu hallerde,
evaporatörlerden daha fazla soğutucu akışkan sızdırmak gerekecektir.
Kompresöre dönecek yağ miktarı, yağ ayırıcı kullanılmak suretiyle azaltılarak
evaporatörden sızdırılacak soğutucu akışkan miktarıda azaltılmış olacaktır.
 Yağla karışmayan soğutucu akışkan uygulamalarında kullanılırlar.
1.2. Yağ Ayırıcının Sistemdeki Yeri

Buhar sıkıştırmalı mekanik soğutma uygulamalarında yağlama kompresörün dönel
aksamlarıda, piston ve silindir arasındaki boşluğu doldurup kompresyon işleminde,
sürtünmeden dolayı oluşan ısının alınması maksadıyla kompresör içerisinde kullanılır. Yağın
kompresör dışında sistemin başka bir bölümüne geçmesine izin verilmesede pek mümkün
olmamaktadır. Çünkü yağın soğutucu akışkanla iyi karışım yapması istenmektedir.
Kompresör çıkışında yağın soğutucu akışkandan ayrılmaması sonucu sistemdeki yağ

seviyesinin azalmasına yağın kondensere ve özellikle evaporatörde mumlaşarak akış geçişine
direnç oluşturmasına sebep olur. Isı transfer yüzeyinin olumsuz etkilenmesi (evaporatör
çıkışında soğutucu akışkanın tamamının buharlaşamaması) soğutma sistemi yardımcı
elemanlarından yağ tutucuyu kullanmayı zorunlu hale gelmiştir.
Kompresör çıkışı ile kondenser arasına takılan yağ tutucu kompresör çıkışındaki
kızgın buhar halindeki soğutucu akışkandan yağı ayırırlar. Yağ tutucular soğutucu akışkanın
hızının düşürülmesi, akış yününün değiştirilmesi prensiplerine göre çalışmaktadır. Şekil
1.3’te yağ tutucunun sistemdeki yeri gösterilmektedir.
4
Şekil 1.3: Yağ ayırıcının sistemdeki yeri
Şekil 1.3’te kompresör çıkışında bulunan yağ ayırıcısına soğutucu akışkan+yağ

karışımı gelir, karışım içerisindeki yağ dibe çökerek soğutucu akışkan kondensere taşınır.
Yağ tutucuda yağ seviyesi yükselince, çekvalf kesiti yukarı doğru hareket ederek yağın
tekrar kompresör karterine dönmesini sağlar.
Şekil 1.4’te de çalışma prensibi yukarıdaki yağ tutucuyla aynı olan helisel tip yağ
ayırıcı görülmektedir.
Şekil 1.4: Helisel tip yağ ayırıcı
Yağ ayırıcı susturucu görevini de üstlendiğinden ayrıca yüksek taraf susturucusu

kullanılmasına gerek yoktur.
1.3. Yağ Ayırıcının Çalışma Prensibi

Soğutma kompresöründen çıkan sıcak gazdaki yağı ayıran ve kompresör karterine geri
göndermede kullanılan yağ ayırıcıların genel çalışma prensibi şöyledir:
5
 Soğutucu akışkan akış hızının düşürülmesi,
 Akış yönünün değiştirilmesi,
 Perde, tel süzgeç gibi engellere çarptırılması esasına dayanır.
Kompresörden gelen sıcak gaz yağ karışımı, delikli borudan geçerek aşağıya borunun
dışına akar. Sonra, yağın çoğunlukla gazdan ayrıldığı filtreye çarpar. Yağ filtreden aşağı
inerek ayırıcının dibindeki hazneye boşalır.Gaz ise filtreden geçer ve sağ üst kısımdan
ayırıcıyı terk eder.Haznedeki yağ seviyesi yükseldiğinde, şamandıra topuda yükselir ve yağ
bir aralıktan geçerek kartere geri gönderilir.
Boşaltma hattı kompresöre uygun bir yakınlıkta yerleştirilmelidir. Yağ dönüş hattı
doğrudan kartere bağlıdır. Yağ ayırıcının iç yapısı, cihazdan cihaza çeşitlilik gösterir. Buna
rağmen yağ ayırıcının dış görünüşü ve sistemdeki yerleşimi kolayca tanınmasını sağlar. Bir
yağ ayırıcı kullanıldığında belli ön tedbirler alınmalıdır. Soğuk bir ayırıcı, soğutucu gazı
yoğuşturacaktır, eğer bunun kompresör karterine dönmesine izin verilecek olursa
kompresörde hasara yol açabilir. Şamandıra aralığını temiz tutmaya dikkat edilmelidir,
çünkü bu aralık, kompresör çıkışından gelebilecek yağ tortularına maruz kalmaktadır.
Şamandıra sıkı sıkıya kapalı ise kompresöre hiç yağ dönemez.
Yağ ayırıcının alt kısmında bırakılan ek hacim; pislik, tortu ve çapaklar ile
karbonlaşan yağın birikimine yardım eder. Gövdenin dış kısmına genellikle kimyasal bir
madde emdirilmiş kâğıttan, ısı yalıtkan sarılır. Bilhassa soğuk hacimlerde çalışan yağ
ayırıcılarda soğutkanın, yoğuşup yağla birlikte kompresör karterine gitmesi bu şekilde
önlenmeye çalışılır. Yağ ayırıcının bir soğuk hava ceryanının içinde bulunması veya aşırı
soğukta bulunması soğutucu akışkanın kısmende olsa yoğuşmasına yol açabilir. Bu nedenle
yağ ayırıcıların kondenser fanı, hava akışı dışında bir yere yerleş tirilmesi gerekir. Soğuk bir
hacimde çalışma zorunluluğu var ise izolasyonun alt kısmına küçük kapasiteli elektrikli
ısıtıcı rezistans takılabilir.
1.4. Yağ Ayırıcının Bakım ve Montajı

Yağ ayırıcının seçiminde soğutucu akışkan cinsine, çalışma şartlarındaki soğutma
sistemi kapasitesine veya kompresör basma debisine göre imalatçı firma seçim tablolarından
yararlanılır. Elde hiçbir done yoksa, kompresörün sıcak gaz boru bağlantı çapına uygun
çapta bir yağ ayırıcı seçilmelidir. Yağ ayırıcıdaki basınç düşümünün bu elemanın seçiminde
hiçbir etkisi yoktur; çünkü basınç kaybı çok azdır. Yağ ayırıcı kompresör çıkışına,
kompresöre yakın bir yere; kompresörden daha düşük bir seviyede bağlanmalıdır. Böylece
yağ ayırıcıda toplanan yağın kompresör karterine döndürülmesi daha rahat sağlanacaktır.
Yağ ayırıcının rakorları kompresör basma ağzına, kondenser giriş ağzına ve kompresör
karterine geri dönüş ağzına bağlanır. Rakorları sıkıştırılır. Devre vakumlanarak akışkan şarjı
yapılır.Yağ ayırıcının şamandırasının bulunduğu hazne temiz tutulmalıdır.Şamandıra arıza
yapabilir, bu durumda şamandıranın değişimi yapılabilir.Ayrıca yağ ayırıcının izolasyonu
dış etkilerden hasar görebilir, izolasyon yenilenir.Yağ ayırıcıda elektrikli ısıtıcı kullanılıyorsa
ısıtıcı bozulabilir, yenisi ile değiştirilir.
6
UYGULAMA FAALİYETİ
Yağ Ayırıcının Montajı
İşlem Basamakları Öneriler

 Soğutucu akışkanı geri toplama
 Devredeki soğutucu akışkanı boşaltınız.
ünitesinde toplamalısınız.
 Devrenin kapasitesine göre imalatçı
 Devreye uygun yağ ayırıcı seçimini
firmaların tablolarından yağ ayırıcı
yapınız.
seçimini yapmalısınız.
 Kompresör çıkışına kompresörden daha
düşük seviyede yağ ayırıcıyı
 Kompresör çıkışına yağ ayırıcıyı sabitlemelisiniz.
bağlayınız.  Kompresör çıkış ağzı, kondensere gidiş
ağzı ve kompresör karterine yağ dönüş
ağızlarının rakorlarını tutturmalısınız.
 Kompresör çıkış ağzı rakorunu
sıkıştırmalısınız.
 Yağ ayırıcının bağlantı rakorlarını  Kondensere gidiş rakorunu
sıkınız. sıkıştırmalısınız.
 Kompresör karterine yağ dönüş
borusunun rakorunu sıkıştırmalısınız.
 Vakum pompasını devreye
bağlamalısınız.
 Devreyi vakumlayınız.  Vakum pompasını çalıştırarak devreyi
vakumlayarak içini temizleyip
boşaltmalısınız.
 Geri toplama ünitesindeki soğutucu
 Devreye soğutucu akışkan şarjı yaparak
akışkanı kullanmalı eksik olursa ilave
çalıştırınız.
etmelisiniz.
7
ÖLÇME
ÖLÇME VE
VE DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME
1. Yağ ayırıcının devredeki yeri aşağıdakilerden hangisidir?
A)Kondenser çıkışı
B) Kompresör girişi
C) Kompresör çıkışı
D) Evaporatör girişi
E) Evaporatör çıkışı
2. Aşağıdakilerden hangisi yağ ayırıcının kullanıldığı soğutma devrelerinden

değildir?
A)Ev tipi buzdolapları

B)Büyük ticari soğutucular
C) Isı pompaları
D)Klima santralleri
E)Soğuk odalar
3. Aşağıdakilerden hangisi yağ ayırıcının çalışma prensiplerindendir?
A)Soğutucu akışkan akış hızının değiştirilmesi

B)Akış yönünün değiştirilmesi
C)Perdeye çarptırma
D)Tel süzgece çarptırma
E)Hepsi
4. Aşağıdakilerden hangisi yağ ayırıcının kullanıldığı soğutma devrelerinden

biridir?
A) Düşük sıcaklıkta çalışan soğutma uygulamalarında

B) Kompresör karterindeki yağın akışkanı emme imkanı bulduğu uygulamalarda
C) Sıvı taşmalı tip evaporatörlerin kullanıldığı uygulamalarda
D) Yağla karışmayan tür soğutucu akışkan uygulamalarında
E) Hepsi
5. Yağ ayırıcılarda soğutucu akışkanın yoğuşarak kompresöre geri gitmesini

önlemek için alınacak önlemler nelerdir?
A)Yağ ayırıcı izolasyonunun içine küçük elektrikli ısıtıcı yerleştirmek

B)Yağ ayırıcıya izolasyon yapılması
C)Yağ ayırıcıyı kondenser fanının hava akışı dışına yerleştirmek
D)Yağ ayırıcıyı çok soğuk ortamlara yerleştirmemek
E) Hiçbiri
8
PERFORMANS DEĞERLENDİRME
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Devredeki soğutucu akışkanı geri toplama ünitesine toplayabildiniz
mi?
2. Devreye uygun yağ ayırıcının seçimini yapabildiniz mi?
3. Devreye yağ ayırıcının bağlantısını yapabildiniz mi?
4. Devreyi vakumlayabildiniz mi?
5. Soğutucuya akışkan şarjı yaparak çalıştırabildiniz mi?
Kontrol listesindeki her “Hayır” cevabı ilgili konuyu tekrar gözden geçirmeniz
anlamına gelir.
9
AMAÇ

soğutma sistemlerinde kullanılan yardımcı elemanlardan, sıvı tankının(receiver) çalışma
prensibini, çeşitlerini öğrenerek bakımı ile montajını tekniğine ve standardına uygun olarak
yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
 Çevrenizdeki soğutma devreleri üzerinde kullanılan sıvı (receiver)

tankınınçalışma prensipleri hakkında bilgi toplayınız.
 Sıvı tankının(receiver) görevini ve çeşitlerini Internet ortamında araştırınız.
 Çevrenizdeki soğutma devrelerinin tip ve büyüklüğüne göre sıvı (receiver)
tankıseçimini inceleyiniz.
 Topladığınız bilgileri rapor haline getirerek, arkadaşlarınızla paylaşınız.
2. SIVI (RECEİVER)TANKI
2.1. Sıvı Tankının Tanımı ve Yapısı
Soğutucu akışkanın sıvı olarak depolandığı tanktır. Başlıca şu amaçlar için kullanılır:
 Servis gerektiğinde, soğutucu akışkanın sistemden toplanıp depolanmasında,

 Sistemde ani değişen soğutma yükü dalgalanmalarını karşılamada,
 Bazı soğutma sistemlerinde sıvı depolama gereksiminin karşılanmasında,
 Sistemde yüksek basınç tarafında, sıvı ile sıcak gaz arasında yastık (tampon)
vazifesi görmede,
 Evaporatöre sıcak gazın girişini önlemek maksadıyla kullanılır.
10
Receiver (sıvı deposu) soğutma devresinin yüksek basınç tarafına (sıvı basma hattına)
kondenser çıkışına, kondenserden daha düşük bir seviyede monte edilir. Bazen sıvı tankının,
kondenser çıkışına, kondenserle aynı düzeyde monte edilmesi zorunluluğu ortaya çıkar.
Bu durumda kondenser çıkış borusunun, sıvı tankının üst kısmına bağlanması gerekir.
(receiver) Sıvı deposunun hacmi, soğutma devresindeki toplam soğutucu akışkanın sıvı hâlde
iken kapladığı hacimden %20 daha büyük olmalıdır.
Receiver, kullanma şekline göre dik veya yatık tip olarak yapılıp, bağlantı ayakları
veya tespit parçaları ile bağlanır. Pek çok (receiver) sıvı deposu üstünde bir servis valfi
bulunur. Bu valf sayesinde sisteme soğutucu şarjı veya ilâvesi yapılabilir.
Kılcal borunun genleşme elemanı olarak kullanıldığı küçük soğutma sistemlerinde,

sıvı, boruda toplandığı için sıvı deposuna (receiver) ihtiyaç duyulmaz.
2.2. Sıvı Tankının Sistemdeki Yeri ve Önemi
Şekil 2.1: Sıvı tankı
11
Şekil 2.3.’e sıvı deposunun (receiver) devre üzerindeki bağlantı durumu
görülmektedir. Sıvı deposu üzerindeki ara vanaların yardımıyla sistem içerisindeki soğutucu
akışkanın büyük bölümü depo içersinde toplanabilir. Bu sayede devre üzerinde gerekli
görülen bakım ve onarım gibi servis işlemleri gerçekleştirilir. Depo üzerindeki servis valfi,
sisteme gaz şarjında veya soğutucu akışkanın boşaltılmasında kullanılır.
12
Kondenserde ısı bırakarak basınç altında yoğunlaşmış (sıvı) soğutucu akışkan
receiverda toplanır. Bazen çeşitli nedenlerle kondenser çıkışında yoğunlaşmayan soğutucu
akışkan da receiverda toplanır. Bu durumda buhar hâlindeki soğutucu akışkanın sıvı hattına
girmesini önlemek üzere, sıvı hattı receiverın tabanına dik uzatılır. Böylece sıvı (receiver)
deposunun üst tarafında toplanan buhar hâlindeki soğutucu akışkanın sıvı hattına girmesi
önlenmiş olur. Eğer ıslak buhar hâlindeki soğutucu akışkan genleşme valfine kadar
sürüklenirse, evaporatörün yükleme derecesi ve buna bağlı olarak soğutma kapasitesi önemli
ölçüde düşer.
Günümüzde birçok uygulamada ısı eşanjörü ile receiverın aynı sistem içinde yer aldığı
cihazlar kullanılmaktadır. Bu uygulamanın sağladığı faydalar şunlardır:
 Böyle bir uygulamada, kondenserde yoğuşma basıncı düşer ki bu daha verimli
bir çalışma demektir.
 Emme hattından kompresöre sıvı soğutucu akışkan taşması önlenmiş olur.
Böylece muhtemel kompresör arızası önlenmiş olur.
2.3. Sisteme Uygun Sıvı Tankı Seçimi

Sıvı tankı, soğutucu akışkanın sıvı olarak depolandığı tanktır. Başlıca şu amaçlar için
kullanılır.
 Servis gerektiğinde, soğutucu akışkanın sistemden toplanıp depolanmasında
 Sistemde ani değişen soğutma yükü dalgalamalarını karşılanmasında
 Bazı sistmlerde sıvı depolama gereksiniminin karşılanmasında
 Sistemde yüksek basınç tarafında, sıvı ile sıcak gaz arasında tampon vazifesi
görmede
 Evaparatör sıcak gazın girişini önlemek maksadı ile kullanılır
Soğutma sistemlerinde evaporatörde buharlaşan soğutucu akışkan miktarı sürekli aynı

olmadığından, sistemde dolaştırılması gereken akışkan miktarıda maksimum soğutma
yüküne göre belirlenir. Sistemdeki akışın kararlı halde olabilmesi için, genellikle kondenser
çıkışına takılan sıvı tanklarında, sıvı çıkış ağzına konulan kapama valfleri servis sırasında
önemli kolaylıklar sağlamaktadır.
Kılcal borulu sistemlerinde kondenserin bir kısmı sıvı tankı olarak kullanıldığı için
ayrıca sıvı tankına gerek yoktur.
Resim 2.3: Değişik tipte sıvı tankları
13
Sıvı tankları, kondenser ve genleşme elmanı arasında kullanılır. Genleşme elemanına
yalnızca sıvı gönderir. Ayrıca fazla gazı depolamak için de kullanılır. Sistemde dolaşan gaz
miktarı aşağıdaki faktörlere bağlı olarak değişir:
 İç ve dış ünite arasındaki boru boyu,

 Çalışma sıcaklıkları,

Genleşme elemanı olarak kılcal boru kullanılan sistemlerde sıvı tankı kullanılmaz.
2.4. Sıvı Tankının Bakım ve Montajı

Sıvı tankı kondenser çıkışına konan ve servis maksadıyla soğutucu akışkanın toplanıp
depolanması, sistemde meydana gelen dalgalanmaların karşılanması ve sistemin yüksek
basınç tarafında sıvı ile sıcak gaz arasında bir yastık / tampon vazifesi görmek, evaporatöre
sıcak gazın gitmesini önlemek amacıyla kullanılmaktadır. Çelik sactan sistemin büyüklüğüne
göre yatık veya dik olarak imal edilip montajları yapılabilir. Ancak sisteme göre sıvı tankı
seçilirken sistemdeki soğutucu akışkanın sıvı olarak kapladığı ağırlığının %20 fazlasını
alabilecek kapasitede seçilmelidir.
Kondenser çıkışına ve kondenserden daha düşük seviye de montaj edilmelidir. Sıvı

tankının giriş ve çıkışında soğutucu akışkanı depolayabilmek için servis valfleri mevcuttur.
Sıvı tankı çelik saçtan imal edildiği için arızasız çalışır sadece servis valfleri bozulabilir, bu
durumda da valfler değiştirilebilir. Sıvı tankı kondenser çıkışına kondenserden düşük
seviyede rakorlu veya kaynaklı şekilde bağlanabilir.
Şekil 2.4: Soğutma devresi üzerinde sıvı tankının montaj yeri
14
Sistemdeki soğutucu akışkanın sıvı tankına toplanması

 Aşağıda listesi verilen malzemeleri iş,
okul veya piyasadan temin ediniz.
Malzemeler
 -Oksi-gaz kaynak takımı
 -Kaynak teli
 -Pense
 -Tornavida takımı
 -Açık ağızlı anahtar takımı
 -Sabunlu su ve ıslak bez
 -Kurbağcık
 -Cırcırlı lokma anahtar takımı
 Sıvı tankı çıkışındaki servis valfine
 Sıvı tankı çıkışındaki servis valfini uygun cırcırlı anahtarı seçmelisiniz.
kapatınız.  Servis valfini cırcır anahtar ile
kapatmalısınız.
 Akışkanı sıvı tankına toplayabilmek için
 Sistemin kompresörünü çalıştırınız.
sistemin kompresörünü çalıştırmalısınız.
 Akışkanı sıvı tankına doldurmalısınız.
 Akışkanın tamamı sıvı tankına
 Soğutucu akışkanı sıvı tankına dolduğunu kompresörün çalışmasındaki
doldurunuz. ses değişiminden anlamalısınız.
 Akışkanın tamamının sıvı tankına
dolduğundan emin olmalısınız.
 Sıvı tankı girişindeki servis valfini  Sıvı tankı çıkışındaki servis valfini
kapatınız. kapatmalısınız.
15
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
1. Sıvı tankının sistemdeki yeri aşağıdakilerden hangisidir?
A)Kondenser girişi
B)Kondenser çıkışı
C)Evaporatör çıkışı
D)Kompresör girişi
E)Kompresör çıkışı
2. Aşağıdakilerden hangisi sıvı tankı seçilirken dikkat edilmesi gereken hususlardan

biridir?
A)Sistemdeki akışkanın tamamını alabilmeli

B)Sistemdeki akışkanın bir kısmını alabilmeli
C)Sistemdeki akışkanın %50 fazlasını alabilmeli
D)Sistemdeki akışkanın sıvı ağırlığının %20 fazlasını alabilmeli
E)Hiçbiri
3. Aşağıdakilerden hangisi sıvı tankının kullanıldığı soğutma devrelerinden biri

değildir?

B)Klima santralleri
C)Soğuk odalar
D)Büyük ticari soğutucular
E)Kat klimaları
4. Aşağıdakilerden hangisi sıvı tankının görevlerindendir?
A)Servis gerektiğinde, soğutucu akışkanın sistemden toplanıp depolanması

B)Sistemde anî değişen soğutma yükü dalgalanmalarını karşılanması
C)Sistemde yüksek basınç tarafında, sıvı ile sıcak gaz arasında yastık (tampon)
vazifesi görmek
D)Evaporatöre sıcak gazın girişini önlemek
E)Hepsi
5. Aşağıdakilerden hangisi sıvı tankının avantajlarındandır?
A)Sistemdeki akışkanın toplanması

B)Sisteme akışkan şarjının yapılması
C) Sistemin yüksek basınç tarafında tampon vazifesi görmek
D)Sistemin vakumlanması
E) Hepsi
16
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ

1. Malzeme listesini eksiksiz bulabildiniz mi?
2. Sıvı tankı çıkışındaki servis valfini kapatabildiniz mi?
3. Sistemin kompresörünü çalıştırabildiniz mi?
4. Akışkanı sıvı tankına toplayabildiniz mi?
5. Sıvı tankı girişindeki servis valfini kapatabildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
anlamına gelir.
17
AMAÇ

soğutma sistemlerinde kullanılan yardımcı elemanlardan, drayerin çalışma prensibini,
çeşitlerini öğrenerek, bakımı ile montajını tekniğine ve standardına uygun yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
 Çevrenizdeki soğutma devreleri üzerinde kullanılan filtre kurutucuların çalışma

prensipleri hakkında bilgi alınız.
 Filtrelerin görevini ve çeşitlerini Internet ortamında araştırınız.
 Çevrenizdeki soğutma devrelerinin tip ve büyüklüğüne göre filtrelerin seçimini
inceleyiniz.
3. (DRAYERLER) FİLTRELER
3.1. Filtre Kurutucunun Tanımı ve Görevi
Soğutma sistemi arızalarının %80’i direkt veya dolaylı şekilde sistemde nem, su
mevcudiyetine bağlanabilir. Denilebilir ki soğutma sistemine nem, su kesinlikle
girmemelidir, girerse de süratle sistemden atılmalıdır. Özetlenecek olursa;
 Genişleme elamanlarında(TGV, kılcal boru, vb.) suyun donarak akışı

engellemesi
 Metal korozyonu
 Bakır kaplama olayı
 Kimyasal zincirleme reaksiyonları başlatıp devam ettirmesidir.
Bu sebeple önce nemin soğutma sistemine girmesi önlenmeli, girmişse süratle

sistemden atılmalı (vakum pompası ile sistemi derin vakuma almak suretiyle), sistemde
kalan veya çalışma esnasında sonradan giren nem de derhal tutulmalıdır. Bunun sağlanması
da filtre-kurutucu adıyla tanımlanan elemanlarla yapılmaktadır. Bir flitre kurutucudan
beklenen görevler şunlardır:
 Su ve nemi tutmak
 Asidi tutmak
 Talaş, kaynak çapağı, tortu vb. pislikleri tutmaktır.
18
3.2. Filtre Kurutucu Çeşitleri
Resim 3.1:Soğutma devrelerinde kullanılan çeşitli tip filtre kurutucular (drayerler)
Soğutma sistemlerinde nemin yarattığı tehlikeleri belirtmiştik. Özellikle halokarbon

türevi soğutucuların kullanıldığı sistemlerde, nem bulunmamalıdır. Sisteme nem girerse
mutlaka uzaklaştırılmalıdır. Nem uzaklaştırmanın bir yöntemi de soğutma devresinde, resim
3.1’de çeşitli tipleri görülen pislik ve nem tutucu (kurutucu, drayer) kullanılmasıdır.
Drayer (filtre-kurutucu) sistemdeki su ve nemi etkin şekilde tutmaya, zararlı asitlere

karşı devreyi korumaya yarayan bir dış muhafaza ile dolgu maddelerinden oluşan sıvı hattı
elemanıdır. Aynı zamanda, devre üzerinde hareketli parçaların aşıntılarını, talaş, kaynak
çapağı, tortu vb. pislikleri de tutar. Filtrasyon (süzme) sırasında yabancı tanecikleri ve yağı
ayrıştırarak istenmeyen maddeleri de bünyesinde toplar.
Drayer devrede sıvı hattına işaret edilen ok yönünde bağlanmalıdır. Küçük kapasiteli
soğutma sistemlerinde kullanılan drayerler, kullanılıp atılır tipte; büyük kapasite ve boyutlar
için nem ve pislik tutucu dolgusu değiştirilebilir tipte yapılır. Küçük kapasiteli soğutucularda
(buzdolapları, ticarî soğutucular, ev tipi klimalar) kullanılan drayerler kaynaklı, büyük
sistemlerde kullanılan drayerler rakorlu birleştirme ile sisteme takılır.
Resim 3.2: Değiştirilebilen kaynaklı tip drayer
Drayerlerde, nem ve asidi tutmak üzere kullanılan dolgu maddesi değişik türden
kimyasal maddelerdir. Bunlar iki yolla, fiziksel ve kimyasal olmak üzere su, nem ve asidi
tutarlar.
19
Genelde soğutucu ve iklimlendirme tesislerinde çok kullanılan drayer tipi, katı öz
silikajel (nem taşı), moleküler elekler ve aktifleştirilmiş alüminyumoksit karışımından
oluşur. Katı öz, benzer boyuttaki küçük silikajel taneciklerden oluşmuştur.
Drayer sıvı hattına monte edildiği için, yüksek basınca dayanıklı, basınç düşümü en az
olacak şekilde ve soğutma kapasitesine uygun olarak seçilmelidir. Pratikte kompresör gücü
dikkate alınarak;
 1/8 hp ve aşağısı için 32 cm3

 1/6 hp ila 1/4 arası için 48 cm3
drayer ölçüsü belirlenebilir.
Resim 3.3: Ev tipi soğutucu drayeri
Filtre- kurutucuların ideal yerleştirme yeri, rutubeti soğuk tarafa geçmeden sistemden
uzaklaştırmayı [tutma] mümkün kılacak bir yer olmalıdır. Böylelikle filtre kurutucular
sistemde normal olarak sıvı hattına, genleşme valflerinden ve kılcal borulardan önce
bağlanır.
Sıvı hattı filtre kurutucuları soğutma sistemine çoğunlukla daimi olarak tesis edilir ve
doyduklarında ve fonksiyonları bittiğinde değiştirilir.
Kompresöre parçacıkların girmesini önlemek için emiş hattına da filtre kurutucu tesis
edebilirsiniz. Emme hattı fitre kurutucuları sıvı hattındakilerden daha büyük boyutlu olmak
zorundadır. Emiş hattındaki akışkan hızı sıvı hattından altı kat fazladır, böylelikle büyük bir
filtre kurutucu aşırı basınç düşmesini önler.
Emme hattı filtre-kurutucuları çoğunlukla bir hermetik kompresör yanığından sonra

yeni kompresörü korumak amacıyla tesis edilirler. Bu filtre kurutucular sisteme daimi veya
geçici olarak bağlanabilirler. Geçici olanları çoğu kez sisteme haftada birkaç saat süre ile
takılır sonra sökülür. Çünkü kirler üniteyi süratle tıkayıp akış kapasitesini sıklıkla
değiştirebilir. Bazı üreticiler geçici filtrelerin katı pislikleri tutan daimi bir filtre ile
değiştirilmesini tavsiye eder.
Sistemin filtre kurutucudaki basınç düşmesine uygun olup olmadığına dikkat

edilmelidir. Emiş hattı servis valfine bir şarj manifoldu bağlanarak fitrenin basınç düşümünü
ölçebilirsiniz.
Filtre- kurutucular nadir olarak basma hattına da bağlanabilir. [hermetik motor

yanıklarında] bu filtre kurutucuları aynı sıvı hattındakilerin ölçüsünde olurlar. Fakat basma
hattı sıcaklığı yüksek olduğundan nem tutma kapasiteleri sıvı filtre-kurutucularından azdır.
20
3.3. Filtre Kurutucu Özelliklerini Etkileyen Faktörler
Sıvı filtreleri bir miktar soğutucu akışkanı alıkoyar. Bu durum büyük sistemlerde pek
önemli değildir ancak küçük sistemlerde göz önüne alınmalıdır.
Daima üretici firmaların tavsiye ettiği boyut ve tiplerde filtre kullanın. Yeni tesis
durumlarında, filtre-kurutucu üreticilerin boyut ve tip olarak yayınladıkları tavsiyeler takip
edilmelidir.
Belirli bir sistem için filtre kurutucu özelliklerini etkileyen faktörler şunlardır;
 Nem (rutubet) tutma kapasitesi

 Soğutucu akışkanın akış seviyesi
 Süzme (filitrasyon) kapasitesi
 Asit tutma kapasitesi
 Güvenlik
 Mumlaşma absorbe kabiliyeti
 Fiyatı
Soğutma sistemi arızalarının büyük çoğunluğu sistem işletmeye alınmadan önce

sistemdeki havanın tam olarak vakumlanmamasına bağlıdır. Atmosfer havasının sistem
içerisinde kalmasıyla, kaynak işlemi yapılırken boru içerisinde kalan pasta artıkları ve havşa
talaşları tedbir alınmazsa sisteme önemli ölçüde zarar verebilmektedir.
Atmosfer havası oksijen ve azot gazı soğutma sistemlerinin çalışma şartlarında

sıvılaşmadığı için bu maddeler yoğuşmayan gazlardır. Soğutma sistemlerinde hava
içerisindeki oksijen ve su buharı, soğutucu akışkan yağlama yağına etki ederek; korozyon,
bakır kaplaması, asit oluşması, pelteleşmesi gibi zararlı kimyasal reaksiyon oluşmasına
sebep olur.
Kaynak pastası, rayba talaşlarıda sistemdeki artık yabancı maddeler özellikle pistonlu
kompresörlere çok ciddi zararlar vermektedirler. Filtre kurutucularla havanın ve yabancı
maddelerin olumsuz etkisi en aza indirilebilmektedir.
Filtre kurutucularda nemi ve asiti tutmak üzere kullanılan dolgu maddesi değişik
türden kimyasal bileşiklerdir. Adsorbisyon yoluyla nemi ve asiti tutan maddelerden filtre-
drayerlerin en çok kullanılanları;
 Aktif Alumunia (Alüminyum oksit) moleküler süzgeç,

 Aktif Karbon moleküler süzgeç,
 Silikajel moleküler süzgeçtir.
İmalatı biten tüm soğutma sistemi elemanları atmosfer havasının olumsuz etkilerine ve
bağlantı uçlarının dış etkilerden zarar görmemesi için giriş ve çıkışları plastik toplarla veya
sızdırmaz rakorlarla kapatılır.
21
Kompresör ve filtre kurutucularda ise imalat sırasında elemanların içerisine sızmış
olan hava vakumlandıktan sonra toplanması gerekmektedir. Akış kapasitesine göre, imalatçı
firma kataloglarından filtre seçimi yapılabilir.
3.3.1. Sıvı Hattı Filtre Kurutucular
Sıvı hattında kullanılan filtre –drayerler, küçük kapasiteler için kullanılıp atılan tip
filtre, büyük kapasite ve boyutlar için ise nem ve pislik tutucu dolgusu değiştirilebilir olarak
yapılır.
Nem tutan dolgu silikajel, aktif alumunia granüle olarak veya şekillendirilmiş olarak
kartuşun içerisine konur. Granüle dolgu küçük kapasiteli soğutma sistemlerinde kullanılır.
Giriş tarafına konulan ince moleküler gözenekli, tel veya cam elyafı örgülü tampon
pislilerini iyi filtrelenmesini ve granüle nem alıcı maddenin filtre-kurutucu hücresinden
dışarı çıkmasını sağlar.
Büyük kapasiteli soğutma sistemlerinde değiştirilebilir kartuşlu filtre kurutucular

kullanılmaktadır. Nemi alan kurutucu elaman bağlayıcı bir madde ile karıştırılıp pişirilerek
kartuş haline getirilmektedir. Bu kartuşun hem nem alıcı maddeyi içinde bulundurması hem
de çok ince gözenekli mikron filtre özelliğini taşıması iyi bir nem, asit ve pislik tutucu görevi
sağlar.
22
3.4. Sisteme Uygun Filtre Kurutucu Seçimi
Filtre-kurutucuların rutubet emme kapasiteleri, kurutucu iç hacmi ile değişir. Soğutma
cihazlarının montajında kullanılan filtre-kurutucular motor güçlerine göre Tablo3.1’de
verilmiştir.
Filtre-kurutucuların sisteme bağlanıncaya kadar uçları açılmamalıdır. Şayet kurutucu
yeni olup ta, uçları uzun süre açık kalmışsa, 12 saat 120°’lik vantilasyonlu fırınlarda
kurutulur. Fırından çıkarıldıktan sonra, iki ucu da kapatılarak soğumaya terk edilir.
Soğuduktan sonra, giriş tarafından bir miktar freon geçirilerek, iç kısmında kalmış olan hava
dışarı atılır ve her iki tarafın kör tapaları iyice sıkılarak saklanır.
23
3.4.1. Sıvı Hattı Filtre Kurutucusu
 Nem tutma kapasitesi

 Soğutucu gazın akış miktarı
 Filtreleme yüzeyi
 Bağlantı hattı tipi
 Bağlantı hattı ölçüsü
(Not: Özel iki yönde akışlı filtre kurutucular ısı pompalarında kullanılmalıdır.)
3.4.2. Emme Hattı Filtre Kurutucuları
 Sistemdeki soğutucu gazın cinsi

 Kompresör beygir gücü
 Emme hattının ölçüsü
24
Sistemdeki filtre kurutucuyu değiştirmek
 Aşağıda listesi verilen malzemeleri

iş, okul veya piyasadan temin ediniz.
Malzemeler
 Oksi-gaz kaynak takımı
 Kaynak teli
 Pense
 Tornavida takımı
 Açık ağızlı anahtar takımı
 Sabunlu su ve ıslak bez
 Kurbağçık
 Devredeki soğutucu akışkanı  Soğutucu akışkanı geri toplama ünitesinde

boşaltınız. toplamalısınız.
 Kesinlikle eski filtre-kurutucuyu tekrar
kullanmamalısınız.
 Kaynaklı filtre kurutucuyu sökerken
 Filtre-kurutucuyu sökerek dışarı
mutlaka filtre-kurutucuyu yan keski ile
alınız.
yardıktan sonra kaynak alevini tutmalısınız.
 Kaynaklı veya rakorlu filtre-kurutucuyu
uygun araç-gereç kullanarak sökmelisiniz.
 Devrenin büyüklüğüne göre ev tipi veya
ticari tipi filtre-kurutucu seçimini
 Devreye uygun filtre kurutucu yapmalısınız.
seçimini yapınız.  Ticari tipi soğutucularda kartuşu değişen
filtre kullanılmış ise kartuşunu
değiştirmelisiniz.
 Kaynaklı filtre-kurutucu kullanılıyor ise
önce kılcal borunun sonra kondenserin
 Yeni filtre-kurutucuyu devreye bağlantı kaynaklarını dikkatlice
bağlayınız. yapmalısınız.
 Rakorlu filtre-kurutucu kullanılıyor ise
rakor bağlantılarını sıkıştırınız.
 Devreyi vakumlayarak içini temizleyip
 Devreyi vakumlayarak yeteri kadar
soğutucu akışkan şarjını yapınız.
etmelisiniz.
25
1. Aşağıdakilerden hangisi filtre-kurutucunun görevidir?
A)Nemi tutmak B)Asidi tutmak C)Talaş, kaynak çapağını tutmak

D)Pislikleri tutmak E) Hepsi
2. Aşağıdakilerden hangisi sıvı hattı filtre-kurutucunun seçilmesinde dikkat

edilecek hususlardandır?
A)Nem tutma kapasitesi
B)Filtreleme yüzeyi
C)Bağlantı hattı tipi
D)Soğutucu gazın akış miktarı
E) Hepsi
3. Aşağıdakilerden hangisi Emme hattı filtre-kurutucunun seçilmesinde dikkat

edilecek hususlardan biri değildir?
soğutucu gazın cinsi
A)Sistemdeki
B)Bağlantı hattı ölçüsü
C)Kompresör beygir gücü
D)Emme hattının ölçüsü
E)Sistemin kapasitesi
4. Ağzı açık kalmış bir filtre-kurutucu hangi işlemlerden geçirilir?

A)12 saat120° lik fırınlarda kurutulur.
B)İki ucu kapatılarak soğutulur.
C)Soğuduktan sonra iç kısmına freon verilerek iç kısmındaki hava temizlenir.
D)Her iki tarafın tapaları iyice sıkılır.
E)Hepsi
5. Soğutma sistemi içinde bulunan oksijen ve su buharı, yağlama yağında

aşağıdakilerden hangi etkiyi yaratır?
A)Yağın pelteleşmesi
B)Korozyon
C)Bakır kaplaması
D)Asit oluşması
E) Hiçbiri
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları, faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
26

2. Filtre- kurutucuyu sökebildiniz mi?
3. Devreye uygun filtre-kurutucu seçimini yapabildiniz mi?
4. Devreye yeni seçtiğiniz filtre-kurutucunun bağlantısını
yapabildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
anlamına gelir.
27
AMAÇ

soğutma sistemlerinde kullanılan yardımcı elemanlardan, akümülatörün çalışma prensibini,
çeşitlerini öğrenerek bakımı ile montajını tekniğine ve standardına uygun yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
 Çevrenizdeki soğutma devreleri üzerinde kullanılan akümülatörlerin çalışma

 Akümülatörlerin görevini ve çeşitlerini Internet ortamında araştırınız.
 Çevrenizdeki soğutma devrelerinin tip ve büyüklüğüne göre akümülatör
4. AKÜMÜLATÖRLER
4.1. Akümülatörün Yapısı, Çalışması ve Görevi
Bazı evaporatörlere soğutucu giriş ayarı,
soğutma yükünün değişimlerine göre aynı ayarda
tutacak kadar hızlı olmayabilir. Yani genleşme
elemanı üzerinden bir miktar daha fazla sıvının
evaporatöre girerek taşması mümkün olabilir.
Aynı şekilde, genleşme elemanı olarak kılcal
borunun, hafif evaporatör yükleri altında kapanma
gibi bir durumu yoktur ve bir şekilde sıvı
taşmasına neden olabilir. Her iki durumda da bir
miktar sıvı, emme hattına kaçacaktır. Bu,
kompresöre zarar verebilir.
İşte akümülatör, bu soğutucu sıvıyı
kompresöre ulaşmadan yakalayan basit bir kapan
görevi yapan cihazdır. Akümülatörde toplanan
sıvı, buharlaştırılır ve kompresöre buhar halde
gönderilir.
28
Evaporatör ve kompresör arasında kullanılır ve kompresörün (likit) sıvı emmesini
önler. Sıvı akışkanı tutar ve kompresöre yalnızca buhar halinde soğutucu akışkan gönderir.
Akümülatörde biriken yağ dönüş borusuki delikten emilerek gazla birlikte kompresöre geri
döner.
Şekil 4.1: Emme hattı akümülatörü
Şekil 4.2: Soğutma devresinde akümülatörün yeri

Buhar sıkıştırmalı mekanik soğutma uygulamalarında soğutucu akışkanın yağla
birlikte emme hattına, sıvı zerrecikleri veya sıvı halde akışı, kompresör supaplarına, valfe,
pleyte ve hatta silindir blokuna zarar verebilir.
4.2. Sisteme Uygun Akümülatör Seçimi

Sistemin alçak basınç tarafından kompresöre aşırı miktarda sıvı halde akışkan veya
yağ gelerek kompresör valflerine ve kompresör aksamına zarar verebilir.Bunu önlemek için
kompresör emiş hattına akümülatörler konulur.Sıvı taşmalı evaporatör kullanılan
uygulamalarda, bu elemanlara mutlaka gerek vardır.Akümülatörler genel prensip olarak emiş
hattına ani şekilde sıvı ve yağın gelmesi söz konusu olan klima ve frigorifik soğutma
uygulamalarında kullanılmaktadır.Bunlardan en çok karşılaşılanlar; ısı pompası
uygulamaları, düşük sıcaklıkta çalışan yiyecek muhafaza kabinleri, soğuk taşıma araçlarının
cihazları, sıvı soğutucuları ve dar bir kızgınlık değeri ile çalışan diğer soğutma sistemleridir.
29
Akümülatörler kompresöre yakın bir mesafeye konulmalıdır.Susturucu etkisi de
yapması, emiş hattındaki sesin alınmasına yardım eder ve ayrıca emiş hattı susturucusu
koyulmasına gerek kalmaz.
Şekil 4.3: Emme hattı akümülatörü
Şekil4.3’te emme hattından gelen soğutucu akışkan A noktasında akümülatöre

girmekte, eğer soğutucu akışkan içerisinde sıvı zerrecikleri varsa D noktasında toplanmakta,
B noktasında ise kuyu boyunun uç kısmında emilen buhar halindeki soğutucu akışkan
kompresör emişine gönderilmektedir. Soğutucu akışkanla ile birlikte akümülatöre taşınan
yağın birikmemesi için C noktasına bir emiş memesi takılır. Emme hattı basıncının aşrı
yüklenmesinden kompresörün zarar görmesini önlemek için A ile B uçları arasına basınç
tapası takılarak sistemin emniyetini sağlar.
Şekil 4.4’te görülen emme hattı akümülatörüne, sıvı hattı serpantini yerleştirilmiştir.
Sıvı hattından gelen soğutucu akışkan hem süratle soğutucu akışkanı buharlaştırılır. Hemde
akümülatör çıkışında aşırı soğutulmuş soğutucu akışkan haline gelir.
Şekil 4.4: Isı değiştiricili emme hattı akümülatörü
30
4.3. Akümülatöre Isıtıcı Takılması
Evaporasyon sıcaklığının çok düşük olduğu uygulamalarda (-10°C’nin altındaki
sıcaklıklarda) gerek sıvı akışkanın buharlaşmasını kolaylaştırmak, gerekse yağın
viskozitesini düşürüp rahatça akışını sağlamak üzere dış gövdeye bir elektrikli ısıtıcı
sarılabilir veya dış zarfa bir elektrikli ısıtıcı daldırılabilir. Akümülatör ısıtıcıları daldırma tip,
halka tipi, bant tipi olarak kısımlara ayrılırlar ve aynı zamanda yağ ayırıcıların dış
gövdelerinin ısıtılması, kompresörlerin karter ısıtıcısı olarakta kullanılabilirler.
Akümülatörler uygulama amacına göre değişik boyut ve tiplerde yapılmaktadır. Emiş

hattında sıvı akışkan ve yağın akışını düzenlemek amacıyla kullanıldığında en az üç görevi
yapması beklenir.
 Yeterli soğutucu akışkan tutma kapasitesine sahip olmalı(en az sistemdeki

akışkanın%50’si)
 Akümülatörde basınç kaybı aşırı seviyede olmamalı, mümkün mertebe az
olmalı.
 Akümülatör yük altındaki akış debilerinde, emniyetli seviyelerde yağ ve
soğutucu akışkanı kompresöre bırakmalı, fazlasını bırakmamalıdır.
NOT: Akümülatör seçimi imalatçı tablolarından, değerler göz önünde bulundurularak

seçilmeli, kesinlikle sadece emiş borusu çapı esas alınarak seçim yapılmamalıdır.
31
Sistemdeki akümülatörün bakımını yapmak.

Malzemeler
 Pense
 Tornavida takımı
 Açık ağızlı anahtar takımı
 Kurbağcık

 Akümülatörün rakorlarını sökmelisiniz.
 Akümülatör içinde ısıtıcı var ise
bağlantılarını sökerek çıkartmalısınız.
 Akümülatörü sökerek dışarı alınız.
 Akümülatörü sistemin dışına
almalısınız.
 Akümülatör ısıtıcısını ölçerek sağlam

olup olmadığını belirlemelisiniz.
 Akümülatörün bakımını yapınız.  Akümülatörün iç kısmını, varsa yağ,
tortu ve pisliklerden temizlemelisiniz.
 Akümülatörün ısıtıcısını bağlamalısınız.

 Akümülatörü yerine bağlayarak,  Akümülatörü sisteme bağlayarak
bağlantı rakorlarını sıkıştırınız. rakorlarını sıkmalısınız.

soğutucu akışkan şarzını yapınız.
etmelisiniz.
32
1. Aşağıdakilerden hangisi akümülatörün görevi değildir?
A)Kompresöre sıvı akışkan gitmesini önlemek

B)Kompresöre gaz akışkan gitmesini önlemek
C)Emiş hattıdaki ses ve gürültüyü almak
D)Kompresörün zarar görmesini önlemek
2. Aşağıdakilerden hangisi akümülatör ısıtıcısı tipi değildir?
A)Daire tipi
B)Daldırma tipi
C)Halka tipi
D)Bantlı tip
3. Akümülatörler aşağıdakilerden hanği soğutma uygulamalarında kullanılır?
A)Frigorifik soğutma
B)Isı pompası
C)Düşük sıcaklıkta çalışan soğutma kabinleri
D)Hepsi
4. Akümülatörün sistemdeki yeri aşağıdakilerden hangisidir?
A)Evaporatör girişi
B)Kondenser girişi
C)Kompresör çıkışı
D)Kompresör girişi
5. Akümülatör devre üzerinde hangi hat üzerinde bulunur?
A)Yüksek basınçta sıvı hattı

B)Alçak basınçta gaz hattı
C)Yüksek basınçta gaz hattı
D)Alçak basınçta sıvı hattı
33

2. Akümülatörü düzgün sökebildiniz mi?
3. Akümülatörün ısıtıcısını sökerek sağlamlığını ölçebildiniz mi?
4. Akümülatörü temizleyerek sisteme bağlayabildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
anlamına gelir.
34
AMAÇ

soğutma sistemlerinde kullanılan yardımcı elemanlardan, servis valflerinin çalışma
prensibini, çeşitlerini öğrenerek bakımı ile montajını tekniğine ve standardına uygun
yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
 Çevrenizdeki soğutma devreleri üzerinde kullanılan servis valflerinin çalışma

 Servis valflerinin görevini ve çeşitlerini Internet ortamında araştırınız.
 Çevrenizdeki soğutma devrelerinin tip ve büyüklüğüne göre servis valfi
5. SERVİS VALFLERİ
5.1. Servis Vanalarının Yapısı
Bu tip valflerle sistemdeki soğutucu akışkanı atmosfere veya silindire tahliye etmeden
sisteme şarj manifoltu bağlanarak sıvı veya buhar halde akışkan deşarjı yapılabilir. Sıvı
deposu çıkışındaki servis valfi, ileri konuma getirilerek akışkan kondenserde toplanabilir,
tamir sistemin servis veya tamir yapılacak bölümünü diğer bölümlerden ayırmak
mümkündür.
Şekil 5.1: Servis valfleri
35
Bir üniteyi kontrol etmek veya tamir, bakım yapabilmek için servis valfleri ve servis
deliklerinin olması gerekmektedir. Bu valflerin bir veya iki yatakları olup akan soğutucunun
istendiği şekilde durdurulmasını sağlamaktadır. Valfin arkaya oturma pozisyonunda (saat
yönünün tersine çevrildiğinde) kapak çıkarılabilir ve gösterge bağlantısı takılabilir. Sistemde
soğutucu akışkanın normal akışı etkilenmemektedir.
Valfi saat yönünde ve bir turdan daha az çevirmekle, hortuma giden çıkış açılmış olur
ve yine sistemin normal çalışması devam eder. İki veya üç tur çevrilmesi ise deliği tamamen
açmış olur ve servis deliğine daha fazla akış sağlanır. Valfi saat yönüne tamamen çevirmek
ise hatta olan açılmayı kapatır. Delik kompresör tarafına tamamen açıktır.
Emme servis ve basma (çıkış) servis valfleri, göstergelere ve şarj borularına
bağlanabilecek şekilde bağlantı parçalarıyla (fittings) sağlanmıştır. Valfler, zamanla
kompresör ünitesinin değişmesi gerektiğinde sistemde kompresörün ayrılmasında yardım
eder.
Şekil 5.2: Servis valfi kesiti
5.2. Servis Valflerinin Çalışma Prensibi

Servis valflerinin üç konumu vardır;
 Geri konum (sağır set)
 Ara konum
 İleri konum
Şekil 5.3: Servis valflerinin çalışma konumları
36
 Servis valfleriyle sistemdeki soğutucu akışkanı atmosfere veya silindire tahliye
etmeden sisteme şarj manifoldu bağlanarak sıvı veya buhar halde akışkan
deşarjı yapılabilir,
 Sıvı deposu çıkışındaki servis valfi ileri konuma getirilerek akışkan
kondenserde toplanabilir,
 Sistemin servis veya tamir yapılacak bölümünü, diğer bölümlerden ayırmak
mümkündür.
5.3. Servis Valflerinin Kullanım Alanları

 Gösterge manifoldunun sisteme bağlanması için kullanılan deliktir.
 Sistemin basıncını kontrol etmek için kullanılır.
 Sistemi basınçlandırmak için kullanılır.
 Sistemi vakumlarken kullanılır.
 Sistem şarj edilirken kullanılır.
 Sistem aşağı pompalama yapılırken kullanılır.
 Sistemin bir kısmı diğer kısmından izole edilirken kullanılır.
5.3.1. Servis Valfi Çeşitleri

 Milli servis valfi (Şekil5.4)
 İğneli tip rakor bağlantı valfler(Resim5.1)
 Rakor bağlantılı hat delme valfi (Şekil5.5)
Şekil 5.4: Milli servis valfleri (klima tipi ve soğutma kompresör tipi)
37
Resim 5.1: İğneli tip rakor bağlantı valfi Şekil 5.5: Rakor bağlantılı hat delme valfi
5.3.1.1. Milli Tip Servis Valfi
 Sistemin daimi bir parçasıdır,
 Üç pozisyonu mevcuttur.
 Normal çalışma için geri (sağır) set
 Servis ve basınç kontrolü için aralıklı hali
 Kapama ve aşağı pompalama için ileri set
(Dikkat: Basma hattı servis valfi, kompresör çalışırken asla ileri konuma
getirilmemelidir).
5.3.1.2. İğneli Tip Valf

 Kapatma için valf mili yoktur.
 Hem geçici hem de daimi olarak bağlanabilirler.

 Fabrikada takılanlar daimi olurlar
 Tesis esnasında bağlananlar hem geçici hem de daimi olabilir.
 Her zaman iğnesine basıldığında basınç mevcuttur.
 (Dikkat: Gösterge hortumunu sökerken soğutucu gaz yanıklarını önleyecek

havlu veya güvenlik camları kulanılmalıdır.)
 Şarj veya vakumlama esnasında iğneyi sökerken özel aletler kullanılmalıdır.
 Valf sızdırmazlığı için kapağı takılmalıdır.
38
5.3.1.3. Rakorlu Bağlantı Hat Delme Valfi
 Yalnızca geçici tesisat işlerinde kullanılır.

 Kolayca sökmek için üzerine servis ucu takılmalıdır.
 Göstergeyi sökmeden önce valfi kapatmak için bir valf mili kullanılabilir.
5.4. Servis Valflerinin Bakım ve Onarımı

Bazı servis valfleri geçici olarak tamir edilebilirler. Eğer valf mili etrafında sızıntı
olursa, salmastra somununu sökerek, ilâve salmastra malzemesi yerleştirin. Bu tamir
geçicidir ve kısa bir süre sonra, normal olarak sızıntı yeniden başlar. Yataklar, tamir
edilemez ve eğer sızıntı görülürse valfin değiştirilmesi gerekmektedir.
39
Servis valfini değiştirmek

Malzemeler
 -Pense
 -Açık ağızlı anahtar takımı
 -Kurbağacık

 Servis valfinin bağlantı rakorlarını
uygun anahtar kullanarak sökmelisiniz.
 Servis valfini sökerek dışarı alınız.
 Servis valfini devreden dışarı
çıkartmalısınız.
 Devreye uygun servis valfi seçimini  Devrenin büyüklüğüne göre servis valfi
yapınız. seçimini yapmalısınız.
 Servis valfini devreye bağlamalısınız.
 Yeni servis valfini devreye bağlayınız.  Servis valfinin rakorlarını uygun anahtar
kullanarak sıkmalısınız.
soğutucu akışkan şarzını yapınız.
etmelisiniz.
40
1. Aşağıdakilerden hangisi servis valfinin görevi değildir?
A)Akışkan şarj etmek

B)Vakum yapmak
C)Akışkanı geri toplamak
D)Akışkanı buharlaştırmak
2. Aşağıdakilerden hangisi servis valfi çeşitlerinden değildir?
A)Milli tip servis valfi

B)İğneli tip servis valfi
C)Konik tip servis valfi
D)Rakorlu tip servis valfi
3. Aşağıdakilerden hangisi servis valfinin çalışma konumlarından değildir?
A)İtme konumu
B)Geri konumu
C)Orta konumu
D)İleri konumu
4. Aşağıdakilerden hangisi iğneli servis valflerinin özelliklerindendir?
A)Kapatma için valf mili yoktur.

B)Her zaman iğnesine basıldığında basınç mevcuttur.
C)Hem geçici hem de daimi olarak tesis edilebilir.
D)Hepsi.
5. Aşağıdakilerden hangisi rakorlu servis valflerinin özelliklerindendir?
A)Göstergeyi sökmeden önce valfi kapatmak için bir valf mili kullanılabilir.
B)Yalnızca geçici tesisat işlerinde kullanılır.
C)Kolayca sökmek için üzerine servis ucu takılır.
D)Hepsi
41

2. Servis valfini sökebildiniz mi?
3. Devreye uygun servis valfinin seçimini yapabildiniz mi?
4. Devreye yeni seçtiğiniz servis valfinin bağlantısını
yapabildiniz mi?
42
AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ-6

soğutma sistemlerinde kullanılan yardımcı elemanlardan, by-pass valflerinin çalışma
prensibini, çeşitlerini öğrenerek, bakımı ile montajını tekniğine ve standardına uygun olarak
yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
 Çevrenizdeki soğutma devreleri üzerinde kullanılan by-pass valflerinin çalışma

prensipleri hakkında bilgi alınız
 By-pass valflerinin görevlerini ve çeşitlerini Internet ortamında araştırınız
 Topladığınız bilgileri rapor haline getirerek arkadaşlarınızla paylaşınız
6. BY-PASS VALFLERİ
6.1. Sıcak Gaz By-Pass Valflerinin Tanımı ve Yapısı
Soğutma ve klima tesislerinde herhangi bir arıza olasılığına karşı düşünülen ve
genellikle elle kumanda edilen bir kapama valfi türüdür. Yan geçit vanası olarak da ifade
edilebilir.
6.1.1. By-Pass Valfleri ve Basınç Düşürücü Valflerin Sınıflandırılması
 Çıkış (sıcak gaz) by-pass valfleri.

 Karter basıncı (emiş basıncı) düzenleyiciler (regülâtörler).
 Çıkış basıncı kontrol valfleri.
 Evaporatör basınç düzenleyiciler.
 Su regülâtör valfleri.
6.2. By-Pass Valflerinin Ayarını Yapma

Kondenserin giriş ve çıkışı arasına by-pass bağlantısı yapılır. By-pass devresi çıkışına,
kompresör ile sıvı tankı arasına CPC tipi basınç regülâtörü, kondenser girişine CPR tipi
basınç regülâtörü konur.
Eğer kondenser basıncı düşecek olursa CPR regülâtörü kapanır, CPC regülâtörü açılır
ve by-pass hattından sıcak soğutucu madde sıvı tankına geçerek tankın basıncını yükseltir.
Devredeki NRV çekvalfi, CPC valfi açıldığında, sıcak soğutucu maddenin, kondensere
geçmesini önler.
43
Kış aylarında daha çok CPR kısmen kapalı, CPC açık durumdadır. Yaz aylarında
ortam sıcaklığı yüksek olacağından, kondenser basıncı da yüksek olacaktır. Bu koşullar
altında, CPC kapalı ve CPR tam açık durumda olacaktır.
Hava soğutmalı kondenserler, binanın dışında ve kompresör ile sıvı tankından daha
yüksek bir yerde bulunuyorsa kompresörün durma periyodunda ve kondenser ile sıvı tankı
arasında meydana gelebilecek basınç farklarında, sıvı tankından kondensere sıvı geçmemesi
için devreye NRV çekvalfi takılması gerekir.
6.3. By-Pass Valflerinin Bakım ve Montajını Yapma

6.3.1. Evaporatör Sabit Basınç Valfi
Bu valf, kompresör emme basıncına bağlı olmaksızın evaporatör içinde sabit bir
basınç ve sıcaklık sağlamak üzere tasarlanmıştır. Valfin çalışma basıncı, üzerindeki yay
basıncının değiştirilmesiyle ayarlanmaktadır.
Bu valfler evaporatör çıkışına koyulur ve sıcaklık ve nem kontrolünün önemli olduğu

yerlerde yararlanılır. Su soğutucularda suyun donmasını önler. Evaporatör serpantininin
karlanmasını önler ve sıcaklık- nem değerinin sabit olması istenen yerlerde kullanılnır.
6.3.2. Karter Basınç Regülatörü
Bu valf emme hattında kompresörden once yer alır. Sistemin uzun süreli durma
periyotlarından sonraki çalışma başlangıcında veya defrost periyotlarından sonra, evaporatör
içinde oluşabilecek yüksek basınçtan ve yükten kompresörü korur. Hassas ve ayarlanabilen
basınç regülasyonu ile geniş kapasite ve çalışma aralığı sağlayan valf, basınç
dalgalanmalarını da önler.
6.3.3. Su Akış Kontrol Valfi
44
Resim 6.1: Basınç regülatörleri
Valf, su akışının kontrol edildiği bölümle, su akışının gerçekleştirildiği ve aralarında

o-ring veya conta ile sızdırmazlığın sağlandığı iki ana bölümden oluşur. Valfler genellikle
korozif şartlara uygun gözeneksiz dökme bronz, dökme pirinç, pik veya ham çelikten yapılır.
Su debisi, valf üzerindeki akış ayar vidasının ayarlanması suretiyle istenen değerlerde
sağlanabilir. Valf gövdesinde su akış yönünü gösteren ok veya giriş-çıkış ibareleri bulunur.
Valf su akış kontrolünü elektriki, termostatik veya kondenser gaz basıncından yararlanak
basınç kontrolünü gerçekleştirir
Şekil 6.1: Regülatör kesitleri
45
Şekil 6.2: Basınç emniyet valfleri
Su regülasyon vanaları;
Bir soğutma sisteminde soğutucu akışkan kontrol elemanları, aşağıdaki özelliklere
sahip olması gerekmektedir.
 Normal çalışma şartlarında soğutucu akışkanı açıp, kapatma
 Sistemin bir kısmını diğer kısmından ayırıp, kalan kısmınıda servis, tamir ve
bakım için uygun konuma getirme
 Büyük kapasiteli soğutma sistemlerinde kompresörlerin ilk kalkma anında
yüksüz kaldırma işlemini gerçekleştirme
 Sistemin emniyetini sağlama.
Şekil 6.3: Su regülatör valfi
46
6.3.4. Açma Kapama Valfleri
Valfin takılmış olduğu hattaki soğutucu akışkan geçmişini durduran veya açan elle
kumandalı akış kontrol elemanıdır.
Şekil 6.4: Açma kapama valfleri
Gövde, genellikle gözeneksiz, sulu dökme bronz, dökme pirinç, pik veya ham çelik
çubuktan işlenir. Soğutma sisteminin bir bölümünü, servis (bakım – onarım veya test) için
diğer bölümden sızdırmaz bir şekilde ayırmak üzere tasarlanmış, genellikle el ile kumanda
eden (açılıp – kapatılabilen) valflerdir. Soğutma, dondurma ve iklimlendirme tesislerinin
sıvı, emme ve sıcak buhar hatlarında kullanılır.
Valf gövdesinde akış yönünü gösteren ok veya giriş ve çıkışı ibaresi koyulur. Havşalı
ve lehim bağlantılı tipleri mevcuttur. Resim 6.2’de rakor bağlantılı kullanılan ara kapama
vanası görülmektedir.
47
By-pass valfinin ayarını yapmak

 Aşağıda listesi verilen malzemeleri ev,
iş, okul ve piyasadan temin ediniz.
Malzemeler
 -Cırcırlı lokma anahtar takımı
 -Allen anahtar takımı
 -Kurbağacık
 By-pass valfinin ayar vidasının  Ayar vidasına ulaşmak için valfin
bulunduğu kapağı açınız. üstündeki koruyucu tapayı sökmelisiniz.
 Ayar vidasına uygun cır-cır anahtar,
tornavida veya allen anahtar takımını
 By-pass valfinin ayar vidasına uygun
seçmelisiniz.
anahtarı seçiniz.
 Seçtiğiniz anahtarı ayar vidasına
takmalısınız.
 Sistemin ihtiyacına göre by-pass valfini
ayarlamalısınız.
 By-pass valfinin ayarını sistemin
 Ayarı saat yönünde veya saatin ters
ihtiyacına göre ayarlayınız.
yönünde ayar vidasını çevirerek
ayarlamalısınız.
 Sistemi çalıştırmalısınız.
 Çalışma şartlarını kontrol etmelisiniz.
 Sistemi çalıştırarak ayarın istediğiniz
 Şartlar uygun ise işlem tamamdır, şartlar
şartlarda olup olmadığını kontrol ediniz.
uygun değil ise ayarı tekrar
yapmalısınız.
48
1. Aşağıdakilerden hangisi by-pass valfi çeşitlerindendir?
A)Evaporatör basınç düzenleyici

B)Su regülatör valfi
C)Çıkış basıncı kontrol valfi
D)Hepsi
2. Aşağıdakilerden hangisi by-pass valflerinin özelliklerindendir?
A)Normal çalışma şartlarında soğutucu akışkanı açıp, kapatma

B)Sistemin bir kısmını diğer kısmından ayırıp diğer kısmınıda servis, tamir ve bakım
için uygun konuma getirme
C)Sistemin emniyetini sağlama
D)Hepsi
3. Aşağıdakilerden hangisi by-pass valfinin kullanıldığı soğutma devrelerinden biri

değildir?

B)Klima santralleri
C)Soğuk odalar
D)Büyük ticari soğutucular
4. Aşağıdakilerden hangisi su akış kontrol valfinin özelliklerinden değildir?
A)Elektriki kontrol ile çalışması

B)Termostatik kontrol ile çalışması
C)Evaporatör gaz basıncına göre çalışması
D)Kondenser gaz basıncına göre çalışması
5. Aşağıdakilerden hangisi evaporatör basınç regülatörünün görevlerinden

değildir?
A)Serpantinin terlemesini sağlamak

B)Su ve meşrubatın donmasını önlemek
C)Nem ve sıcaklığı sabit tutmak
D)Serpantinin karlanmasını önlemek
49

2. By-pass valfinin ayar vidası tapasını açabildiniz mi?
3. By-pass valfinin ayarını yapabildiniz mi?
4. Sistemi çalıştırarak çalışma şartlarını deneyebildiniz mi?
5. Ayar vidasının tapasını kapatabildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
anlamına gelir.
50
MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
Yağ ayırıcının montajı
1. Devredeki soğutucu akışkanı geri toplama ünitesine toplayabildiniz
mi?
2. Devreye uygun yağ ayırıcının seçimini yapabildiniz mi?
3. Devreye yağ ayırıcının bağlantısını yapabildiniz mi?
5. Soğutucuya akışkan şarjı yaparak, devreyi çalıştırabildiniz mi?
Soğutucu akışkanın sıvı tankına toplanması
7. Sıvı tankı çıkışındaki servis valfini kapatabildiniz mi?
8. Sistemin kompresörünü çalıştırabildiniz mi?
9. Akışkanı sıvı tankına toplayabildiniz mi?
10. Sıvı tankı girişindeki servis valfini kapatabildiniz mi?
Filtre-kurutucuyu değiştirmek
12. Filtre- kurutucuyu sökebildiniz mi?
13. Devreye uygun filtre-kurutucu seçimini yapabildiniz mi?

14. Devreye yeni seçtiğiniz filtre-kurutucunun bağlantısını yapabildiniz
mi?
16. Soğutucuya akışkan şarjı yaparak devreyi çalıştırabildiniz mi?
Akümülatörün bakımını yapmak

18. Akümülatörü sökebildiniz mi?
19. Akümülatörün ısıtıcısını sökerek sağlamlığını ölçebildiniz mi?
20. Akümülatörü temizleyerek sisteme bağlayabildiniz mi?
22. Soğutucuya akışkan şarjı yaparak, çalıştırabildiniz mi?
Servis valfini değiştirmek
24. Servis valfini sökebildiniz mi?
25. Devreye uygun servis valfinin seçimini yapabildiniz mi?
26. Devreye yeni seçtiğiniz servis valfinin bağlantısını yapabildiniz mi?
51
By-pass valfinin ayarını yapmak
30. By-pass valfinin ayar vidası tapasını açabildiniz mi?
31. By-pass valfinin ayarını yapabildiniz mi?
32. Sistemi çalıştırarak çalışma şartlarını deneyebildiniz mi?
33. Ayar vidasının tapasını kapatabildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Yaptığınız değerlendirme sonunda eksikleriniz varsa öğrenme faaliyetlerini

tekrarlayınız. Cevaplarınızı kontrol ederek kendinizi değerlendiriniz, “Hayır” yanıtlarınız var
ise hayır yanıtlarınızla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. Tamamı “Evet” ise modülü
başarı ile tamamlamış bulunuyorsunuz.
52
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-1’İN CEVAP ANAHTARI
1 C
2 A
3 E
4 E
5 A
ÖĞRENME FAALİYETİ-2’NİN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 D
3 A
4 E
5 E
ÖĞRENME FAALİYETİ-3’ÜN CEVAP ANAHTARI
1 E
2 E
3 B
4 E
5 E
ÖĞRENME FAALİYETİ-4’ÜN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 D
4 D
5 B
53
ÖĞRENME FAALİYETİ-5’İN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 C
3 A
4 D
5 D
ÖĞRENME FAALİYETİ-6’NIN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 D
3 A
4 C
5 A
54
KAYNAKÇA
KAYNAKÇA
 ALTINKURT K., Soğuk Depolama Tekniği
 Arçelik Yayınları
 Ariston/Philco Yayınları
 Ashrae Handbook,Refrigeration 1994.
 BULGURCU Hüseyin, İ.K.S.2
 Danfoss A/S Egitim Semineri Notları
 DENİZ SAYAR Engin, Soğutma ve İklimlendirme Meslek Bilgisi Temel Ders

Kitabı 1-2. M.E.B. İstanbul, 2004,
 Endüstriyel ve Ticari Soğutma Sistemlerinin Bakımı, MEB. Yayınları, Ankara,

1994.
 Kemal DAĞSÖZ A., Soğutma Tekniği ve Klima
 ÖZKOL Nuri., Uygulamalı Soğutma Tekniği TMMOB Yayınları.
 ÖZKOL N, KOSGEB yayınları
 Soğutma ve İklimlendirme Cilt 1, MEB Yayınları, Ankara, 1994.
 Thermo King Yayınları
 Yazar N., SEGEM
 İnternet Kaynakları:
 www.soğutma rehberi.com.tr
55

Yardimci Devre Elemanlari Montaji

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Yardimci Devre Elemanlari Montaji

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

YARDIMCI DEVRE ELEMANLARININ

ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme

Bu modül, öğrenciye; yardımcı devre elemanlarını tanıtacak,

Tesisat ve İklimlendirme bölümümüzde bilgi ve beceriye dayalı uygulamalarda bu

En detaylı iklimlendirme sistemi ile en basit soğutma cihazının, soğutma (çevrimi

Sizleri kendi seçiminiz olan mesleğinizde başarılı olmanız dileğiyle

Bu faaliyetteki bilgi ve becerileri kazandığınızda ve uygun ortam sağlandığında,

 Çevrenizdeki soğutma devreleri üzerinde kullanılan yağ ayırıcının montaj ve

,Resim 1.1: Yağ ayırıcı Şekil 1.2: Yağ ayırıcı detayı

1.1. Yağ Ayırıcının Tanımı ve Yapısı

Yağ ayırıcıların kullanma sebeplerini şöyle sıralayabiliriz:

 Düşük sıcaklıkta çalışan soğutma uygulamalarında, yağlama yağının

 Kompresör karterindeki yağın, soğutucu akışkanı emme imkanı bulduğu ve

 Sıvı taşmalı kompresörlerin kullanıldığı soğutma uygulamalerında, yağın

 Yağla karışmayan soğutucu akışkan uygulamalarında kullanılırlar.

1.2. Yağ Ayırıcının Sistemdeki Yeri

Kompresör çıkışında yağın soğutucu akışkandan ayrılmaması sonucu sistemdeki yağ

Şekil 1.3’te kompresör çıkışında bulunan yağ ayırıcısına soğutucu akışkan+yağ

Şekil 1.4: Helisel tip yağ ayırıcı

Yağ ayırıcı susturucu görevini de üstlendiğinden ayrıca yüksek taraf susturucusu

1.3. Yağ Ayırıcının Çalışma Prensibi

1.4. Yağ Ayırıcının Bakım ve Montajı

İşlem Basamakları Öneriler

1. Yağ ayırıcının devredeki yeri aşağıdakilerden hangisidir?

2. Aşağıdakilerden hangisi yağ ayırıcının kullanıldığı soğutma devrelerinden

A)Ev tipi buzdolapları

3. Aşağıdakilerden hangisi yağ ayırıcının çalışma prensiplerindendir?

A)Soğutucu akışkan akış hızının değiştirilmesi

4. Aşağıdakilerden hangisi yağ ayırıcının kullanıldığı soğutma devrelerinden

A) Düşük sıcaklıkta çalışan soğutma uygulamalarında

5. Yağ ayırıcılarda soğutucu akışkanın yoğuşarak kompresöre geri gitmesini

A)Yağ ayırıcı izolasyonunun içine küçük elektrikli ısıtıcı yerleştirmek

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

Bu faaliyetteki bilgi ve becerileri kazandığınızda ve uygun ortam sağlandığında,

 Çevrenizdeki soğutma devreleri üzerinde kullanılan sıvı (receiver)

 Servis gerektiğinde, soğutucu akışkanın sistemden toplanıp depolanmasında,

Kılcal borunun genleşme elemanı olarak kullanıldığı küçük soğutma sistemlerinde,

2.2. Sıvı Tankının Sistemdeki Yeri ve Önemi

Şekil 2.1: Sıvı tankı

2.3. Sisteme Uygun Sıvı Tankı Seçimi

Soğutma sistemlerinde evaporatörde buharlaşan soğutucu akışkan miktarı sürekli aynı

Resim 2.3: Değişik tipte sıvı tankları

 İç ve dış ünite arasındaki boru boyu,

2.4. Sıvı Tankının Bakım ve Montajı

Kondenser çıkışına ve kondenserden daha düşük seviye de montaj edilmelidir. Sıvı

Şekil 2.4: Soğutma devresi üzerinde sıvı tankının montaj yeri

Sistemdeki soğutucu akışkanın sıvı tankına toplanması

İşlem Basamakları Öneriler

1. Sıvı tankının sistemdeki yeri aşağıdakilerden hangisidir?

2. Aşağıdakilerden hangisi sıvı tankı seçilirken dikkat edilmesi gereken hususlardan

A)Sistemdeki akışkanın tamamını alabilmeli

3. Aşağıdakilerden hangisi sıvı tankının kullanıldığı soğutma devrelerinden biri

A)Ev tipi buzdolapları

4. Aşağıdakilerden hangisi sıvı tankının görevlerindendir?

A)Servis gerektiğinde, soğutucu akışkanın sistemden toplanıp depolanması

5. Aşağıdakilerden hangisi sıvı tankının avantajlarındandır?

A)Sistemdeki akışkanın toplanması

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

Bu faaliyetteki bilgi ve becerileri kazandığınızda ve uygun ortam sağlandığında,

 Çevrenizdeki soğutma devreleri üzerinde kullanılan filtre kurutucuların çalışma

 Genişleme elamanlarında(TGV, kılcal boru, vb.) suyun donarak akışı

Bu sebeple önce nemin soğutma sistemine girmesi önlenmeli, girmişse süratle