DEVLETĐN EKONOMĐDEKĐ ROLÜ

Hasan Ersel
9 Nisan 2008
 DEVLET NEDĐR?

Belirli sınırları olan bir yörede yaşayan bir insan

topluluğunu yöneten bir örgütlenme aşağıdaki
koşulları sağlıyorsa, devlet olarak adlandırılır:
1) Sadece siyasal faaliyetler yapan bir örgüt olmak,
2) O yörede yaşayan her kesin üye olmaktan
kaçınamayacağı ve güç kullanma yetkisine sahip olan bir
örgüt olarak aynı sınırlar içinde faaliyet gösteren diğer
örgütlerden farklılaşmış olmak,
3) Özerk olmak,
4) Merkezileşmiş olmak,
5) Kendi örgütünün bölümleri arasında kurallara
bağlanmış bir eşgüdüm içinde çalışıyor olmak.
 DEVLET EKONOMĐYE NĐÇĐN MÜDAHELE
EDER?
I. Piyasa tökezlemesini (market failure) düzelterek
iktisadi etkinliği artırmak
II. Piyasa sonuçlarını değiştirerek iktisadi adalet
(economic justice) [ya da hakkaniyet (fairness)]
sağlamak.
III. “Erdemli Mallar”dan (merit goods) [örneğin ilk
öğrenim] yararlanmayı zorunlu kılmak, “Sakıncalı
malların” (merit bads) [örneğin uyuşturucu]
kullanımını engellemek.
 DEVLETĐN ĐKTĐSADĐ FAALĐYET
ALANLARI
1) Đktisadi Đstikrar
2) Đktisadi Gelişme
3) Kaynak Dağılımı
4) Bölüşüm
 DEVLETĐN EKONOMĐYĐ ETKĐLEME
YOLLARI
I. Üretim
i) Devletin doğrudan üretim yapması: Ulusal Savunma
[kamusal mal], sağlık ve eğitim [özel mal]
ii) Devletin özel üretimi etkilemesi: Yasal önlemler,
düzenleme mekanizmaları, doğrudan ve dolaylı
sübvansiyonlar, devlet kredileri, kamu tarafından
sunulan hizmetler
II. Harcama
i) Doğrudan mal ve hizmet alımı
ii) Gelirin yeniden dağılımıa yönelik harcamalar
(transfer harcamaları)
 ÖZEL MAL/KAMUSAL MAL AYRIMI

• Mallar (hizmetin) rekabet ve dışlanabilirlik özelliklerine

göre sınıflandırılabilir.
• Rakip Olma Özelliği: Bir maldan bir kimsenin
yararlanması, ötekisinin yararlanacağı miktarı azaltır.
Örnek: Bir somun ekmek varsa, bir kişi bunun bir
miktarını yerse, öteki kişinin tüketebileceği miktar bir
somundan daha azdır.
• Dışlanabilir Olma Özelliği: Bir kişi ya da insan
grubunun bir maldan yararlanmasının engellenebilir
olması. Örnek: Bir insan, satın aldığı elbiseyi bir
başkasının giymesini yasaklayabilir. Tersine hareket
eden hırsızlık yapmış sayılır.
 MALLARIN SINIFLANDIRILMASI

RAKĐP RAKĐP OLMAYAN

DIŞLANABĐLĐR ÖZEL MALLAR KLÜP MALLARI

• Süt • Araştırma ve geliştirme
• Toprak • Norm ve standartlar
• Eğitim • Mülkiyet hakkı rejimleri
• Sağlık Hizmetleri • Đnsan haklarına saygı
• Kalabalık Kara yolu

DIŞLANAMAZ ORTAK HAVUZ KAYNAKLARI KAMUSAL MALLAR

• Doğa • Deniz Feneri Hizmetleri
• Atmosfer • Ay Işığı
• Đtfaiye Hizmetleri • Barış ve Güvenlik/Çatışma
• Hukuk ve Düzen/Anarşi
• Mali Đstikrar/Mali Đstikrarsızlık
• Etkin/Etkin Olmayan Piyasa
• Salgın Hastalık
KAMUSAL MALLARIN SUNUMU SORUNU

• Bireysel maldan, bedelini ödeyerek satın alan

yararlanır. Oysa, kamusal mallarda, tanımları
gereği herkes yararlanır, herhangi bir kimsenin
yararlanmasını engellemek de olanaklı değildir.
Bu durumda kamusal malların bedelini kim
öder?
• Beleşçi (Free Rider) Sorunu: Herkes başkasının
ödemesini kendisinin bedava yararlanmasını
tercih eder.
• Sonuç: Kamusal mal sağlanması piyasaya
bırakılırsa sunum toplumun gereksiniminin
altında olur.
 SĐYASAL KARAR ALMA SÜRECĐ

• Siyasal Karar Alıcının Belirlenmesi

a) Parlamenter Sistem
b) Başkanlık Sistemi
• Oylama Kuramı ve Siyaset
a) Milletvekili Seçimi ve Yerel Seçim
b) Parlamento ve Partilerin Gücü
c) Hükümet ve Koalisyon
 BÜROKRASĐ

• Bürokrasinin Đşlevi
• Bürokratik Karar Alma Mekanizması
• Siyasal Yetke-Bürokrasi Đlişkisi
 KAYNAKLAR

• Eroğul, Cem: Devlet Nedir?, 3. Baskı, Ankara: Đmge

Yayınevi, 2002
• Gianfranco Poggi: Devlet-Doğası, Gelişimi ve
Geleceği, Çeviren Aysun Babacan, Đstanbul: Đstanbul
Bilgi Üniversitesi Yayını, 2007.
• Stiglitz, Joseph: On the Economic Role of the State,
Arnold Heertje (Der.): The Economic Role of the State,
Oxford: Basil Blackwell, 1989, s. 9-85.