SAKARYA ÜNİVERSİTESİ

DENEY RAPORU
Hazırlayan:Enis BACANLI

Okul No:0601.08058,Deney No:2,Grup:5

Metalurji ve Malzeme Mühendisliği(1.öğretim)

Üretim Metalurjisi ve Seramik Laboratuarı-2 Dersi

Doç.Dr.Ahmet ALP & Arş.Gör.Ramazan KARSLIOĞLU

KONU:Çinko Sülfatlı Çözeltilerinden Çinkonun Elektroliz Reaksiyonu

AMAÇ:Sentetik Çözeltilerden Çeşitli etkilerinin(çinko iyon

konsantrasyonu,asit miktarı,çözelti sıcaklığının etkileri…vb) incelenmesi

Çinko, mavimsi açık gri renkte, kırılgan bir metaldir.Elementlerin

periyodik tablosunda geçiş elementleri grubunda yer alır.Düşük kaynama
sıcaklığı dikkat çekicidir.Bu değer özellikle pirometalurjik metal üretiminde
çok belirleyici bir etmendir.Dökülmüş halde sert ve kırılgandır.120 °C' de
şekillendirilebilir.Elektrokimyasal potansiyel dizisinde demirden daha
negatif değerdedir.(*)Elektroliz ise,güç kaynağı yardımıyla çözeltiden Zn+2
iyonlarına e- geçişinin sağlanmasıdır.

Çinko metalürjisinde olduğu gibi çözümlendirme prosesleri

prometalurjiye alternatif olarak kalmıştır.Sülfürlü çinko konsantrelerinde
oksitleyici kavurma ile çinko kalsinesi elde edilir(çinko kalsinelerinin Nötr
çözümlendirilmesi deneyi deney no:5),ZnO haline dönüştürüldükten sonra
sülfirik asitli çözeltilerde çözümlendirilir.ZnSO4 lı çözeltilerden elektrolitik
redüksiyonla yüksek saflıkta çinko elde edilir.(**)

Yapmış olduğumuz deneyde şu malzemeleri kullandık;

-doğru akım kaynağı

-2 adet beher kabı

-Al katotlar

-Pb anotlar

-Hassas terazi

-Farklı iki çözelti(empüriteli ve empüritesiz)

Beher kaplarının her biri için 2 anot ve ortalarına 1 katot levha

koyduktan sonra doğru akım kaynağını her ikisine paralel olarak
bağladık.Böylece iki kaptanda eşit akım geçirmiş olduk.Kaplara koymuş
olduğumuz çözeltiye deneyden önce organik malzeme katıldı çünkü
kaplamanın nerdeyse gözle görülecek şekilde hızlı olmasını sağlamış
olduk.!.kabımızda empüriteli çözelti,2. kabımızda empüritesiz çözelti
mevcut bulınmaktadır.1.kabımıza katot olarak 1,657g ağırlığındaki çinko
levha,2.kabımızdaki çözeltiye ise 1,725g ağırlığındaki levhamızı astık ve
çözeltilere ortalama 2 volt akım uyguladık.Bundan yaklaşık 20dk sonra
ampermetreyi ölçtük ve 0,5 amper olarak kabulettik.

Deney esnasında katottan H2,Anottan O2 çıkışı gözlemledik.bu

esnada ortadaki katot levhalarda çinko toplanmaya başladığını
gözlemledik.Deneylerde her zaman çözünmeyen anot tercih edilir.

Gerekli akımın üzerindeki uygulanan akıma H2 aşırı Voltajı denilir.Örneğin

Zn+2 ‘nin Zn ‘ye dönmesi için 0,76 volt gereklidir.

Akım geçirmeyi durdurduktan sonra her iki katot levhayı tekrar

terazide tarttık ve 1.kaptakinin ağırlığını 2,133g,2.kaptakinin ağırlığını ise
2,349g olarak gözlemledik.Burada ilk ve sondurumlar arasındaki farka
baktığımızda 2.kapta empüriteler olmadığı için 1.kapa oranla daha çok
malzeme birikmiş ve levha yüzeyli daha pürüzsüzdü.

Eğer deneyde sıcaklık ve voltaj daha yüksek olsaydı H2 çıkışı daha

çok olacaktı ama bu katoda gelen iyonlara engel teşkil edeceğinden belli
bir noktadan sonra azalacaktı.

Deneyde bizden istenenlere gelecek olursak;

-Farklı ZnSO4,H2SO4 konsantrasyonlarının katotta toplanan Zn ye etkisi

yoktur.Sadece toplanış şekli bunlara bağlı olarak değişebilir.Aksi takdirde
katottaki toplanma tamamen geçen akıma,levha yüzey alnına ve çözeltiye
bağlıdır.Katotta biriken malzeme atomik boyutlardadır.Deney yapılışında
da bahsettiğim gibi sıcaklık artışı H2çıkışını arttıracak,buna bağlı olarak
katota bağlanan taneciklerin boyutu büyük olacak ve bu nedenle kaplama
olayı güçleşecektir.

-Katod levha alanı=25mm x 30mm x 2=1500mm2=1,5 x 10-3m2 (burada

levhanın her iki yüzeyini kapladığımız için 2 ile çarptım.

Katot yüzeyi başına düşen akım voltaj yoğunluğunu hesaplayacak

olursak;(***)

Akım Voltaj Yoğunluğu=I/A=0,5Amper/1,5 x 10-3=333,33—---A/m2

-Akım verimini her hücre için hesaplayalım;

Normal şartlarda katotta toplanması beklenen miktar Q ise;

Q=AIt/n.f formülünden yararlanılır.A:atom

ağırlık,t:zaman(s),I:akım,F:faraday sabiti,n:valans ‘ı temsil etmektedir.

Q=65g x 0,5A x 20 x 60/2e- x 96500=0,202073g (burada zamanı 20 dk

almıştık)

1.çözelti(empüriteli) için katotta toplanan malzeme 2,133 - 1,657=0,476g

idi.

Akım verimi=0,476/0,202073 x 100=%235,55’dir.

2.çözelti (empüritesiz) için katotta toplanan mazlzeme 2,349 –

1,725=0,624g

Akım verimi=0,624/0,202073 x 100=%308,79’dur.

-Elektroliz yöntemiyle elde edilen metallere en iyi örnek Alüminadan

Alüminyumun elde edilmesidir.

Beyaz bir tozgörünümündeki alümina, elektroliz işleminin yapılacağı hücre

adı verilen özel yerlere alınır.Burada amaç, aluminyumu oksijenden
ayırmaktır.Elektroliz işlemi için 4-5 volt gerilimde doğru akım
uygulanır.Dipte biriken aluminyumun alınması ile işlem
tamamlanır.Aluminadan Aluminyum üretimi redüksiyon elektrolizi ile
gerçekleştirilmektedir.Elektroliz işlemini şematik olarak gösterecek
olursak;
 şeklindedir.(****)

KAYNAKLAR:

(*):http://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87inko

(**):Üretim Metalürjisi lab.-2 deney fönü(deney no:2,2.satır).

(***):Ekstraktif metalurji prensipleri-1 ders notu Doç.Dr.Ahmet ALP

(****):http://web.sakarya.edu.tr/~kenyil/aluminyum.pdf