DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

TÜNEL VE KUYU TEKNOLOJİSİ

TÜNEL TİPLERİ VE ÖZELLİKLERİ
 TÜNEL TİPLERİ VE ÖZELLİKLERİ

Tünel tipleri kullanım alanlarına göre 6'ya ayrılır;

1-) Karayolu tünelleri,

2-) Demiryolu tünelleri,
3-) Metro tünelleri,
4-) Hidrolik Güç ve Su tünelleri,
5-) Kanalizasyon tünelleri.
6-) Yaya tünelleri ( Yaya alt geçitleri )
1-) Karayolu tünelleri

* Karayolu tünelleri, demiryolu tünellerine nazaran

güzergah geometrisi açısından çok daha esnektir.
* Genelde karayolu tünel projeleri +/- % 2'lik eğime göre
projelendirilmektedir.
* Eğer trafik hacmi düşük ise eğim +/- % 4'e kadar
çıkarılabilmektedir.
* Daha yüksek eğimlerde havalandırma ( CO, CO2, NO2,
emisyonları v.b ) ve görüş güvenliği açısından uygun
değildir.

* Karayolu tünelinde en kesit trafik hacmine sıkı sıkıya

bağlıdır.

* Uzun tünellerde “ havalandırma “ ve “ yangın

güvenliği “ projenin en önemli öğelerinin başında
gelmektedir.
* Kara yolu tünellerinde havalandırma ihtiyacını
azaltmak amacıyla eğim % 3,5 olarak uygulanmaktadır.

* Uzun ve çift yönlü karayolu tünellerinde uygulanan

maksimum eğim % 3'dür.

* Tünel açımı sırasında açığa çıkan su kanalize edilmesi

amacıyla ters eğimler kullanılmaktadır. Uygulanan
eğim %0.2-0.5 arasındadır.
* Genellikle tek yönlü ve iki şeritli yollarda genişlik en az
6.0 metre, yükseklikte anahtar taşı altına kadar 4.3
metre'den az olmamak şartıyla genellikle 5.0-6.0 metre
arasında olmaktadır.
* Karayolu tünelleri genellikle tam kemer, sepet tutamağı
veya elips şeklinde tasarlanmaktadır.
* Otoyolu tünellerinde genellikle 6.0 metrelik genişlikten
sonra yolun her iki tarafında birer metrelik yaya yolu
yapılmalıdır.
BAZI KARAYOLU TÜNELİ UYGULAMALARI

Bolu dağı tüneli / 2,952 km

 Nefise AKÇELİK tüneli / Bolaban - Ordu
Sağ tüpü 3 bin 775 metre, sol tüpü ise 3 bin 778 metre
uzunluğundadır.
2-) Demiryolu tünelleri
* Tek hatlı demiryolu tünellerinde genişlik 4.5-6.0 metre,
çift hatlı demiryolu tünellerinde ise genişlik 8.0-9.0 metre
arasında olmaktadır.
* Yüksekliklerde anahtar taşı altına kadar en az 6.0 metre
olarak tasarlanır.
* Demir yolu tünellerinde kuvvet-çekim parametresi
açısından eğim maksimum % 1.2 olarak seçilmektedir.
( Prof. Dr. Engin ARIOĞLU )

* Bir veya iki hatlı hızlı tren projelerinde enkesit alanı

sırasıyla 50 m2 ve 80-100 m2'dir.
* Enkesit tek hatlı demiryollarında sepet tutamağı, çift
hatlı demiryollarında ise tam kemer şeklindedir.

* Bazen yerüstüne çok yakın olarak geçilmek istenmesi

durumunda enkesit dikdörtgen şekilde
oluşturulmaktadır.

* Demiryolu tünellerinin açılması sırasında açığa çıkan

suyun kanalize edilmesi gerekmektedir. Bunun için ters
eğimler kullanılmaktadır. Uygulanan eğim yaklaşık %
0.2-0.5 arasındadır.
* Demiryolu tünellerinde genellikle tek yönlü eğimler
kullanılmaktadır.

* Uzunluğu fazla olan demiryolu tünellerinde, tünel

inşaatının kısa sürede bitirilmesi için giriş ve çıkış
kısımlarından aynı anda açılması durumunda tünel boy
kesiti balıksırtı şeklinde olabilmektedir.

* Tünelin boy kesitinin balıksırtı olması halinde sırtın

tepe noktasının havalandırılmasını sağlamak için bir
havalandırma kuyusu açılmaktadır.
BAZI DEMİRYOLU TÜNEL UYGULAMALARI

Gotthard Base tüneli

( İTALYA – İŞVİÇRE arasında uzunluğu 57 km )
Seikan tüneli / JAPONYA
53.85 km
3-) Metro tünelleri

* Tek ve çift hatlı metro tünellerinin enkesit alanları

genellikle 35 m2'dir.

* Metro tünellerinde eğer bir sakınca yoksa boykesit

istasyonlar arasında çukur olarak geçilmektedir.

* Şehir içi metro tünellerinde ana cadde ve yolların

altından geçilmesi durumunda mevcut
kanalizasyonların tünele alınabilmesi için tünel
eğiminin buna göre ayarlanması söz konusudur.
* Metro tünellerinde enkesit alanını belirkerken;

➢ Trenlerin maksimum kapasitesine,

➢ Tren ticari hızına,

➢ İstasyon uzunluğu v.b.

➢gibi parametreler göz önünde bulundurulmaktadır.

* Metro tünellerinde otomasyon işlemleri rahatlıkla

uygulanabilmektedir. Bu da tünel içinde çıkabilecek
yangınlara zamanında müdehale etme imkanı
tanımaktadır.
BAZI METRO TÜNELİ UYGULAMALARI

Ümmühan Ana ikiz tünelleri / İZMİR

Türk Telekom Arena Aslanlı Yol ile Metroyu Bağlayan Taraftar Tünelleri
4-) Hidrolik Güç ve Su tünelleri
* Hidrolik güç ve su tünellerinin güzergah geometrileri
( yol eğimi, kur çapı daha esnek ) diğer tünellere göre
daha esnektir,

* Genelde sağlam kayalarda açılırlar,

* Hidrolik güç tünellerinin kesit alanları düşüm

yüksekliği, su debisi ve enerji kayıpları gibi faktörlere
bağlıdır,

*Hidrolik güç ve su tünellerinin kesit alanları 10-30 m2

arasındadır.
 BAZI HİDROLİK GÜÇ VE SU TÜNEL
UYGULAMALARI

Barajdan hidroelektrik santraline su besleyen tünel

Mavi tünel / Konya ovası projesi
5-) Kanalizasyon tünelleri

* Kanalizasyon tünelleri genellikle dikdörtgen, kare ve

elips şeklinde açılmaktadır,

* Kesit alanları genel olarak 10 m2'dir .

BAZI KANALİZASYON TÜNELİ
UYGULAMALARI
6-) Yaya tünelleri ( Yaya alt geçitleri )

* Yaya tünellerinin genişliği en az 3,0 metre,yüksekliği

de en az 2,5 metre olarak alınır,

* Kesitleri dikdörtgen, kemer veya daire şeklinde

olabilir,

* Bu tünellerde bisikletler için ayrı bir şerit bulunabilir.

BAZI YAYA TÜNELİ ( YAYA ALT GEÇİTİ )
UYGULAMALARI