Professional Documents
Culture Documents
Sevgili Okurlar;
14 yıl önce başlayan bu yolculuğun 34. Sayısında sizlerle birlikteyiz. Bir çok
zorluğu aşarak ve güçlenerek bugünlere geldi BİLTEK.
karden@ieee.metu.edu.tr
1
IEEE ODTÜ
IEEE ODTÜ ÖĞRENCİ KOLU
YÖNETİM KURULU
BİLTEK YK Başkanı:
Simay Akar
Mart 2011 İç İlişkilerden Sorumlu
http://ieee.metu.edu.tr
2
IEEE ODTÜ
İÇİNDEKİLER
3
IEEE ODTÜ YÖNETİM KURULU
IEEE ODTÜ Y K ’ DA N
BILTEK 2010-2011
4
NURI ERDEM ERSOY
IEEE ODTÜ
PA S İ F V E A K T İ F G Ü N E Ş
S İ S T E ML E Rİ
BILTEK 2010-2011
İnsanlar hayatlarını devam ettirme ve do- alan füzyon süreci ile açığa çıkar. Bu ışınım
ğal kaynakları kullanma hakkına sahiptirler. enerjisiyle hidrojenin helyuma dönüşmesiy-
Fakat bu doğal kaynakları kullanırken biyoçe- le, saniyede 4 milyon ton kütle enerjiye dö-
şitliliği ve doğal yaşamı korumaya özen gös- nüşerek, yaklaşık 3.5x10’26 değerindeki
KONU BAŞLIKLARI: termelidirler. Doğada iz bırakmamanın en enerjiyle uzaya yayılır. İşte Güneş’ten gelen
basit yollarından biri de güneş enerjisinden bu enerji insanlığın yıllık gereksiniminin 10
PASİF VE AKTİF 1 faydalanmaktır. bin katından daha fazladır.
GÜNEŞ SİSTEM-
LERİ NEDİR? Bugün kullandığımız enerjinin büyük bir Güneş enerjisinden yararlanma konusun-
kısmı kömür, petrol ve doğal gaz gibi fosil daki çalışmalar 1970lerden sonra hız kazan-
PASİF GÜNEŞ 2 yakıtlardan sağlanmaktadır. Bu fosil yakıtlar mış, zamanla maliyeti de azalmıştır. Böylece
SİSTEMLERİ
milyonlarca yıl canlıların çürümesiyle oluş- Güneş enerjisi çevresel olarak temiz bir
muştur. Yeraltında ısı ve basınç yardımıyla enerji kaynağı olarak kendini kanıtlamıştır.
PASİF SİSTEM- 3 oluşan bu yakıtların yeryüzüne çıkarılması da
LERDE DOĞRU-
Güneşin ışıma enerjisinden faydalanırken
zahmetli ve pahalıdır. Ayrıca artan nüfus,
DAN KAZANÇ dikkat edilecek konular 4 başlık altında top-
SİSTEMİ şehirleşme ve teknolojideki gelişmeler de bu
lanmıştır. Bunlar;
PASİF SİSTEM-
yakıtların tüketilmesini hızlandırmıştır. Bu
4
LERDE DOLAYLI yakıtların tükenmesi ve fiyatlarının devamlı Isının kazanılması (heat gain)
KAZANÇ SİSTEMİ artmasının yanında bu yakıtların yanmaları
sonucu çevreye verdikleri zararlar ve insan Isının depolanması (heat storage)
AKTİF GÜNEŞ 5
SİSTEMLERİ
sağlığı üzerindeki etkileri de büyüktür.
Isı yalıtımı (heat insulation)
Bilim dünyası, enerjiye bu kadar çok ihti-
4. Isının nakledilmesi (heat transport)’dir
yaç duyduğumuz bir dünyada tükenmeyen
GÜNEŞ KOLEK- 6
TÖRLERİ YARDI- ve zararsız enerji kaynaklarının kullanımına
MIYLA ENERJİ yönelmeye başlamıştır. Güneş, rüzgar ve İşte bu sırada devreye pasif ve aktif Güneş
ÜRETİMİ sistemleri devreye girmektedir. Pasif sistem-
jeotermal enerji gibi zararsız ve yenilenebilir
FOTOVOLTAİK 7 enerji kaynaklarının kullanımı ve geliştirilme- ler genel olarak aktif sistemlerden ucuz ve ısı
SİSTEMLER YAR- kaybına toleranslı ılıman iklim bölgeleri için
DIMIYLA ENERJİ si büyük önem kazanmıştır.
ÜRETİMİ uygundur. Aktif sistemler ise ısı toplama
Bu yazıda biz Güneş enerjisi üzerinde du- alanının ısı depolama alanından izole edilme-
racağız. Güneş enerjisi Gü- si gereken soğuk iklim bölgeleri için uygun-
neş ışığından enerji elde edilmesine dayalı dur. En ideal sistemler ise her iki sistemin
teknolojidir. Güneşin yaydığı ve dünyamıza sağlayacağı avantajları birleştiren sistemler-
da ulaşan enerji, Güneşin çekirdeğinde yer
6
PASİF VE AKTİF GÜNEŞ SİSTEMLERİ
Bu sistemlerde Güneş ışınları yapıtın içine Güneş ışınları- Bu sistemlerde ise ısı enerjisi, kullanılacağı yapıta yakın bir
na bakan cam yüzeylerden doğrudan alınmaktadır. Yapıtın elemanda elde edilir, depolanır ve ihtiyaç duyulduğunda di-
iç yüzeylerine çarpan Güneş ışınları bu yüzeylerce soğurulup ğer bölümlere aktarılır. Güneş ışınları doğrudan yapıt içine
ısı olarak salınarak mekanın ısınmasını sağlamaktadır. Ayrıca girmemekte, iç ve dış mekan arasında oluşturulan güneş ışığı-
toplanan ısıdan günün geç saatlerinde de yararlanabilmek nı emen elemanlarda toplanmaktadır. Isıl kütle duvarları, çatı
için, ısıl kütle olarak adlandırılan ısı depolama öğelerinin havuz sistemi ve yalıtılmış alanlar (kış bahçesi, sera vb.) gü-
(taş, beton, tuğla, kerpiç,su dolu varil v.b) kullanımı kazançlı neş ışığını emmesi için tasarlanan elemanlardır.
olmaktadır.
7
PASİF VE AKTİF GÜNEŞ SİSTEMLERİ
Fotovoltaik sistemler, Güneş enerjisinden doğrudan elekt- bir modül başına 60-90 W maksimum elektrik üretebilmekte-
rik üreten sistemler olarak tanımlanmaktadır. Güneş hücre- dir. Fotovoltaik sistemler, konutlarda genellikle çatı ve cep-
leri olarak da isimlendirilen bu hücrelerin bo- helerde kullanılmaktadır. Çatı uygulamalarında
yutları ve formları farklılıklar gösterse de genel- elde edilen verim daha yüksektir. Bunun nede-
de boyutları 10X10 cm; kalınlıkları ise mikro- “ Güneş pillerinin ni panellerin eğimli olarak yerleştirilebilmesine
metre ile ölçülecek kadar incedir. Bu tür sis- imkan vermesi ve çatıya düşen gölge miktarının
temlerin ana elemanı güneş pilleridir. Güneş çalışma ilkesi de cepheye düşenden daha
pillerinin çalışma ilkesi de fotovoltaik etkiye fotovoltaik etkiye az olmasıdır.
dayanır. Çok sayıda materyal fotovoltaik etkiye
sahip olmakla birlikte, elektrik üretecek kapasi-
teye sahip olan grup yarı iletken grubudur.
dayanır. “
Bugün için ticari olarak pazarlanan güneş pilleri
Makina Mühendisliği
erdem.ersoy@metu.edu.tr
8
HANDE ÖZTÜRK
PANEL TEKNOLOJİLERİ
Aslında insanoğlu güneş enerjisini yüzyıllar boyunca ısınmak (yaklaşık %16).Daha kolay ulaşılabilir, daha ucuza
veya sıcak su elde etmek gibi basit yöntemlerle kullanmıştır. elde edilebilir ve verimlilik/maliyet oranının hayli
Ancak ilk kez 1839 yılında Fransız fizikçi Edmond Becquerel yüksek olması sebebiyle daha çok tercih edilmek-
fotovoltaik hücre adını verdiği güneşten doğrudan elektrik tedirler.
üreten maddeyi bulmasıyla güneş enerjisinden doğrudan
İNCE FİLM TEKNOLOJİSİ ise verimliliği kristalin panellere
elektrik eldesi başlamıştır. Fotovoltaik hücre (güneş pili) günü-
göre daha az olan bir
müz elektroniğinde kullanılan bir
teknolojidir. Ancak
çok ürün gibi (transistörler, diyot-
kullanılan malzemenin
lar, ledler..) yarı iletken maddeler-
daha az olmasından
den yapılırlar. (BKZ:güneş pilleri-
dolayı bu teknoloji ile
nin çalışma prensipleri). Fotovol-
üretilen paneller daha
taik hücreler küçük hücreler olarak
ucuz, daha hafif ve
üretilirler ve birbirlerine seri ve ya
daha esnektir.
paralel bağlanarak istenen güç
seviyesinde fotovoltaik modülleri KADMİYUM
oluştururlar. Fotovoltaik paneller TELLÜRİD(CdTe) İNCE
ise 2 ve ya daha çok modülün bir FİLM GÜNEŞ HÜCRELE-
araya gelmesiyle oluşturulur. Rİ: Bu tip güneş hücre-
lerinde CdTe adlı bir
Güneş panelleri kullanılan mal-
yarı iletken kullanılır.
zemeye göre verimlilikte ve fiyat-
Yarı iletken yüzey gü-
larda farklılıklar gösterirler.
neş ışığını emer ve
KRİSTALİN SLİKON güneş hücre- elektrik enerjisine çevi-
si üretiminde endüstride en çok rir. Ancak yangın gibi
kullanılan malzemedir. bazı olağanüstü du-
rumlarda zehirli Cd
MONOKRİSTALİN PANEL-
açığa çıkabilir.
LER: Monokristalin-silikon(c
-Si) malzemeden yapılmış BAKIR İNDİYUM
güneş hücrelerinden oluştu- GALYUM SELENİD
rulan panellerdir. Güneş Monokristalin Panel (CIGS) İNCE FİLM GÜ-
pilinin monokristalin olması NEŞ HÜCRELERİ: İnce
demek malzemenin atom film teknolojisinde kul-
yapısının homojen olması ve sadece kristalinden oluş- lanılan maddeler içerisinde CIGS yaklaşık %18
ması demektir. En kaliteli ve verimli panel çeşididir (laboratuarda) ile en çok verimliliğe sahip olan
(yaklaşık %20). Uzun vadeli yatırım için en iyi seçenek- hücrelerdir.
tir. Ancak üretim süreçleri uzun ve bir o kadarda pahalı-
AMORF SİLİKON (a-Si) İNCE FİLM GÜNEŞ HÜCRELE-
dır.
Rİ: Kristal özellik göstermezler ve genellikle verimli-
POLİKRİSTALİN PANELLER: Günümüzde üretimi daha likleri düşüktür. Bazı küçük elektronik aletlerde
ucuz olan polikristalin-silikon (poly-Si) malzemeden kullanılır.
yapılan paneller daha çok tercih edilmektedir. Monok-
ÇOKLU BİLEŞENLİ (multijunction) GÜNEŞ HÜCRELERİ:
ristalinden yapılanlara göre daha az verimlidirler
Verimliliği arttırmak amacıyla üretilmişlerdir. Birden fazla
9
PANEL TEKNOLOJİLERİ
ince filmin bir araya gelmesiyle oluşur. Hücreyi oluşturan tarafından soğurulur ve TiO2 in iletken bandına elektron
yarı iletkenler ışığın en verimli pompalanır. Daha sonra boya mole-
ve en net şekilde emilmesini külü kaybettiği elektronu elektrolit-
sağlayacak maddelerden seçilir ten (I-) alır ve elektrolitin (I2) de Pt
ve bir çok katman halinde yapı- elektrotta indirgenmesiyle devre
landırılır. tamamlanır.
Kristalin silikon 1. nesil, ince
DSSC teknolojisi 3. nesil güneş
film teknolojisi ise 2.nesil güneş
pilleri içinde günümüzde en çok kul-
hücreleri olarak adlandırılırlar.
lanılan kristal silisyum teknolojisinin
Güneş pili teknolojisinde geli- yerini alacak teknoloji olarak görül-
nen son nokta ise 3.nesil güneş mektedir. Tıpkı bitkilerdeki klorofil
hücreleridir. Labarotuar çalışma- gibi, gözenekli titanyum (IV) oksit
ları hala devam etmektedir. (TiO2) üzerine tek katman halinde
Amaç daha verimli ,esnek, ucuz, tutunmuş boya molekülleri (ya da
hafif panellerdir. duyarlayıcıları) da güneşten gelen
ışığı soğurur ve güneş enerjisi elekt-
Nanokristal tabanlı güneş
riğe dönüştürülür. DSSC teknolojisi-
hücreleri
nin güneş ışığını-elektriğe dönüştür-
Photoelectrochemical
me verimliliklerinin laboratuvar bo-
(PEC) hücreler
yutunda % 11 modül boyutunda % 6
Gräetzel hücreleri
civarında olduğundan, düşük mali-
Polimer tabanlı hücreler
yetli güneş pillerinin endüstriyel
(Organik güneş hücreleri kul- üretimi için çok önemli bir potansi-
lanılmakta)
yele sahiptir.
Boya ile duyarlı hale geti-
rilmiş hücreler( DSSC piyasaya
çıkmaya başladı)
10
PANEL TEKNOLOJİLERİ
ORGANİK GÜNEŞ HÜCRELERİ: OGP’ler karbon bazlı polimer- noloji için oldukça caziptir. Bu özellikler organik güneş
lerden oluşurlar. Gravür baskı, flekso baskı, ekran baskı, mü- pillerinin özellikle taşınabilir malzeme yapımında faydalı
rekkep püskürtme gibi farklı baskı ve kaplama teknolojileri olmasını sağlar. Örneğin, cep telefonları, taşınabilir bil-
güneş pili yapımında kullanılabilmektedir. Organik güneş gisayarlar, küresel konumlandırma sistemleri, radyolar,
pilleri hafiflikleri , esneklikleri ve maliyetlerinin düşük olması, taşınabilir lambalar, oyuncaklar için pil şarjlarında kulla-
yüksek güç-ağırlık oranları sayesinde bilim adamları ve tek- nılabilmektedirler.
Hande Öztürk
11
HANDE ÖZTÜRK
IEEE ODTÜ
G ÜN EŞ PİLL ERİNİN
Ç AL IŞ MA P R E NS İB İ V E
P - N KAV Ş AĞ I
BILTEK 2010-2011
Yarı-iletken maddelerin güneş pili olarak eşit, N tipinde pozitif enerji seviyeleri ile
kullanılabilmeleri için n ya da p tipi katkılanma- elektron sayıları eşittir. PN eklem oluştuğun-
ları gereklidir. Katkılama, saf yarı-iletken eriyik da, N tipindeki çoğunluk taşıyıcısı olan elekt-
içerisine istenilen katkı maddelerinin kontrollü ronlar, P tipine doğru akım oluştururlar. Bu
olarak eklenmesiyle yapılır. Elde edilen yarı- olay her iki tarafta da yük dengesi oluşana
iletkenin n ya da p tipi olması katkı maddesine kadar devam eder.
bağlıdır. En yaygın güneş pili maddesi olarak
kullanılan silisyumdan N tipi silisyum elde et- Böylece N tipi bölgedeki atomlar (+), P tipi
mek için, silisyum eriyiğine periyodik cetvelin bölgedeki atomlar (-) olarak iyonlaşmış olur.
KISACA: 5. grubundan bir element, örneğin fosfor ekle- Bunlar, kristal içinde sabit yük merkezleri
nir. Silisyumun dış yörüngesinde 4, fosforun dış oluştururlar. Kavşağın her iki yüzünde iyoni-
Yarı-iletken maddelerin
güneş pili olarak kullanı-
labilmeleri için n ya da p
tipi katkılanmaları gerek-
lidir.
yörüngesinde 5 elektron olduğu için, fosforun ze olmuş atomlar, kristal içinde, yönü N’den
fazla olan tek elektronu kristal yapıya bir elekt- P’ye doğru olan bir elektrik alan meydana
ron verir. Bu nedenle 5. grup elementlerine getirirler. Bu elektrik alanı, sadece sınır çizgi-
"verici" ya da "N tipi" katkı maddesi denir. P sinin yakın komşuluğunu kapsar ve sınırdan
tipi silisyum elde etmek içinse, eriyiğe 3. grup- uzak dış bölgelere ulaşamaz. Elektronlar sını-
tan bir element (alüminyum, indiyum, bor gibi) rı geçtikçe alanın şiddeti artmakta, arkadan
eklenir. Bu elementlerin son yörüngesinde 3 gelen elektronların geçişi giderek zorlaşmak-
elektron olduğu için kristalde bir elektron ek- tadır. Çünkü, elektronlar için elektrik alanı
sikliği oluşur, bu elektron yokluğuna boşluk ya yönünde hareket etmek, yerçekimi kuvvetiy-
da delik denir ve pozitif yük taşıdığı varsayılır. le bir benzetme yapılacak olursa, yokuş yu-
Bu tür maddelere de "P tipi" ya da "alıcı" katkı karı tırmanmak gibidir. Sonuç olarak, sınırın
maddeleri denir. P ya da N tipi ana malzeme- öte tarafına belli bir miktar elektron geçtik-
nin içerisine gerekli katkı maddelerinin katıl- ten ve sınır civarındaki elektrik alanı belli bir
masıyla yarıiletken eklemler oluşturulur. N tipi şiddete eriştikten sonra, elektron geçişi du-
yarıiletkende elektronlar, P tipi yarıiletkende rur.
delikler çoğunluk taşıyıcısıdır. P ve N tipi yarıi-
letkenler bir araya gelmeden önce, her iki N-bölgesindeki serbest elektronların hepsi
madde de elektriksel bakımdan nötrdür. Yani P değil, sadece küçük bir orana karşılık gelen
tipinde negatif enerji seviyeleri ile delik sayıları bazıları, p-bölgesindeki deliklerden bazılarıy-
12
GÜNEŞ PİLLERİNİN ÇALIŞMA PRENSİBİ VE
P-N KAVŞAĞI
la birleşmişlerdir. Ama her iki bölgenin de yüksüzlüğü bozul- Enerjisi yeterli bir ışık demeti, P-N kavşağı üzerine düşü-
muş ve artık yeni bir denge oluşmuştur. Bu denge çerçeve- rüldüğü zaman, foton elektronlarla karşılaşıp enerji verebi-
sinde; sistemin n-tarafının sınıra komşu bölgesi artı, p- lir. Serbest elektronlar, valans elektronlarının ancak 1/10^4
tarafınınsa, keza sınıra komşu bölgesi eksi yüklüdür. Sınırı kadarı olduğundan, bu ihtimal zayıftır. Foton, muhtemel
valans elektronu ile karşılaşır ve ona enerjisini bırakarak
köprüleyen elektrik alanı bir diyot oluşturur ve ortaya çıkabi- iletkenlik bandına çıkarır. Elektron, arkasında bir elektron
boşluğu bırakır. Olay A-B aralığında ise; elektron, oluşan
elektrik alanla N bölgesine, boşluk da P bölgesine itilir. Olay
kavşağa yakın N bölgesinde oluşmuşsa, boşluk yine P bölge-
sine götürülür. Kavşaktan uzakta oluşan elektron boşluk,
zamanla birbirini bulacaktır. Sonuç olarak P tipi bölge (+), N
tipi bölge (-) yüklenmiş ve bir potansiyel doğmuştur. Foto-
nun emilmesiyle kavşaktan akım geçer ve bu akım kavşağın
ileri yönde kutuplanmasına ve kavşak potansiyel duvarının
alçalmasına sebep olur. Eğer akım yoksa P den N ye akım
geçer ve kavşak potansiyeli tekrar yükselir. Böylece P bölge-
si - N bölgesi + yüklenir. Sonra tekrar foton emilerek olay
devam eder. P-N kavşağının doğrultucu olarak kullanılması
halinde durum tersinedir. Bu durumda akımın yönü P’den
N’ye doğrudur ve dışarıdan uygulanan potansiyel farkı elekt-
ronların temas potansiyeline ters yönde tesir eder.
13
MUHAMMED ALİ YİĞİT
IEEE ODTÜ M O D E R N D Ü N YA N I N Y E N İ E V L E R İ
BILTEK 2010-2011
Son iki asırdır teknolojinin her alanda hızlı ilerlemesini göz- fet, teknolojik alt yapı, doğaya zarar vermeme ve enerjiyi
lemliyoruz. Tıp, iletişim, ula- verimli kullanma geleceğin
şım gibi alanlar bu ilerleme- evlerinin üç temel unsuru
nin en bariz görüldüğü yerle- olacaktır.
rin başında geliyor. Bu nokta-
İlk olarak doğaya bakan
da inşaat sektörünün de di-
yönünü ele alalım. Öncelikle
ğer alanlardan aşağı kalır yanı
tabiatın fıtratına aykırı olma-
yok. Teknolojik ilerleme bu
yan yapılar inşa edilecek.
alanda da kendisini hissettir-
Yani varlığıyla doğaya zarar
miş bulunuyor. İnşaat sektö-
vermeyecek. Tabiatın bir
rünün tarihine kısa bir göz
parçası kadar doğal olacak.
attığımızda, 19. yüzyıl mimar
Günümüzde evler yapılırken
yapılarında estetiğin ön plana
özellikle inşaat aşamasında
çıktığını, 20. yüzyılda teknik
toprak çok fazla kirletilmek-
donanımların da mimari yapı-
tedir. Kireç, çimento ve bazı
lara eklendiğini görüyoruz.
kimyasal atıklar direk olarak
Peki 21. yüzyılda bu alanda toprağa karışmaktadır. Bunu
ne gibi yeniliklerle karşılaşa- engellemek için betonarme
cağız ya da soruyu şu şekilde yapılardan daha ziyade pro-
değiştirirsek, mimari yapıların totip kolay kurulabilir ve
özellikle de içerisinde ömrü- taşınabilir prefabrik yapılar
müzün ortalama yarısını ge- tercih edilecek. Bu yapıların
çirdiğimiz evlerimizin 21. yüzyıl 19. yy mimarisinden Trabzon Atatürk Köşkü en önemli özelliği ise içerisinde
modelleri nasıl olacak? Gelin bu tabiata zarar vermeyen doğal poli-
konu üzerine biraz kafa yora- merler ve biyo-temelli dolgu
lım. malzemesi bulundurması ola-
cak. Bu özellikleri sayesinde
19. yy evleri mimari ve este-
bir ahşap ev kadar doğal ola-
tik yönden daha zengindir. Bir
caklar. Ancak dayanıklılık ve
asır sonra elektriğin daha yay-
sağlamlık açısından betonar-
gın kullanılması dağıtım ve
me evlerden çok farklı olmaya-
maliyetinin de ucuzlaması ile
caklar. Buna ek olarak, yeni
evlerde elektrik kullanımı art-
evlerde yağmur, kar sularını
mıştır. Bu da 20. yy evlerini
toplama ve depolama özelliği
teknik yönden daha zengin
mevcut olacak. Çatıların oluk
kılmıştır. Fakat geçtiğimiz asrın
boruları bir hazneye bağlana-
sonlarına doğru karşılaşılan
cak ve su depolanacak. Topla-
problem her şeyi değiştirdi.
nan sular bahçe sulama, oto-
Problemimiz enerji kaynakları-
mobil yıkama gibi işlerde kulla-
mızın hızlı bir şekilde tüken-
nılabilinecekler. Yağışın fazla
mesi ve şehirleşirken doğaya vermiş
20. yy mimarisinden Hillcrest/Virginia olduğu bölgelerde önemli ölçüde su
olduğumuz telafisi mümkün olmayan
tasarrufu sağlayacak.
zararlar. İşte 21. yy evlerinde bu
problem çözülmeye çalışılacak, enerjinin daha verimli ve Günümüz yapılarında eskiyen bina yıkılır ve yerine yenisi
daha dengeli kullanılması ön plana çıkacak. Estetik ve zara- yapılır ancak eski binadan kalan moloz yığınları tekrar kulla-
15
MODERN DÜNYANIN YENI EVLERI
nılamaz ve genellikle doğaya atıl halde bırakılır. Ancak gele- Şu an kısmi olarak kullanılmaya başlanan akıllı ev sistem-
ceğin evlerinde yıkım olmayacak, eskiyen yapının parçaları leri geleceğin evlerinin bir parçası olacak. Evde bulunan
(prefabrik duvarları) yenisiyle değiştirilebilinecek, eski parça- bilgisayar tüm elektronik işlemleri, haberleşmeyi ve güvenli-
lar ise geliştirilip tekrar kullanıma hazır hale getirilecek. Bu ği kontrol edecek. Bilgisayar aynı zamanda evde bulunan
şekilde hem malzemeden tasarruf sağlanacak hem de doğa- beyaz eşyalarla da iletişim halinde bulunacak, ev aletlerinin
ya verilen zarar engellenecek. her birindeki veriler aynı zamanda bilgisayar tarafından
takip edilecek. Hatta bu eşyalara bilgisayar üzerinden ko-
Geleceğin evleri mimarisiyle göz dolduran estetik yapılar
mut verilebilinecek. Örneğin sabah kahvaltısından 15 dk.
olacak. Sadece barınma ihtiyacını karşılayan monoton yapı-
önce ekmek kızartma makinesi devreye girecek ekmekleri
lardan farklı olarak sanatsal görünüme sahip ve göze hitap
kahvaltıya yetiştirecek veya siz eve gelmeden 20 dk. önce
eden yapılar 21. yy evlerinin genel özelliği olacak. Sanatsal
klima çalışacak ve siz geldiğiniz de eviniz istediğiniz ısıda
mimarileriyle beraber pasif sistemler diye tabir edebileceği-
bulacaksınız. Zamandan tasarruf sağlanacak. Mesela evin
miz yalıtım, ısının ev içeri-
bilgisayarına internet
sinde verimli dağılımı,
üzerinden ulaşabilecek-
odaların boyutları, güneş-
siniz. Tatildeyken bahçe-
ten verimli istifade etme
de ve odalarda bulunan
gibi daha proje üzerinde
kameralar sayesinde evi
iken geliştirilen uygula-
izleme şansımız olacak
malar olacak. Bu kısmı
veya işteyken evdeki
biraz genişletelim ve ilk
çocuğunuzu görebilecek-
olarak yalıtımı ele alalım.
siniz.
Bir evin olmazsa olmazla-
rındandır ve enerji verim- Evde bulunan televiz-
liliğinde en hayati rolü yon ekranıyla görüntülü
oynar. Evin dış cephesine konuşma yapabileceğiz.
kullanılır ısı kaybını engel- Her odaya yerleştirilen
ler. Müstakbel evlerimiz- mikrofon ve hoparlörler
de de hem ısı hem de ses ile bilgisayara her yer-
yalıtımına daha fazla has- den sesle komut verebi-
sasiyet gösterilecek. Bu- leceğiz. Sizin ajandanızı
nunla beraber olarak oda- bilgisayar tutacak ve
ların boyutlarına da dik- sabah o günkü progra-
kat edilecek. Odaların birbir- mınızı size hatırlatacak.
lerine göre konumları ve bo- Güneş enerji sistemi Ayrıca bu bilgisayar oto-
yutları ısı kaybını minimuma mobilinizle de iletişim
indirecek ve aydınlatma da halinde olacak arabanın
verimliği artıracak şekilde tasarlanacak. Son olarak da güneş- konumu, hızı gibi birçok veri evdeki bilgisayar tarafından
ten daha fazla yararlanmaya çalışılacak. Farklı yerlere konu- gözlemlene bilinecek. Ev içerisinde bulunan mini GPS siste-
lan pencereler sayesinde gün içinde güneşten optimum fay- mi sayesinde eşyalarınızın yerini bilgisayardan bulabilecek-
da sağlanacak. Ayrıca çatısına yerleştirilen güneş enerji siste- siniz. Bu iş bilgisayara sinyal gönderen mini vericiler yardı-
mi ile yaz aylarında sıcak suyunu yine güneşten karşılayacak. mıyla olacak. Mesela gözlüğünüze taktığınız mini verici yar-
dımıyla yerini hatırlayamadığınız gözlüğünüzü aramak zo-
En son ve en fazla gelişime açık olan kısım ise 21. yy evleri-
runda kalmayacaksınız, bilgisayardan yerini tespit edebile-
nin sahip olacağı teknik alt yapıdır. İlk olarak güneş panelleri
ceksiniz. Bunun gibi daha nice eşyalarınızı etiketleyebilecek-
dayesinde enerjisini güneşten karşılayacak. Ayrıca fazla ener-
siniz.
jisini bataryasında toplayıp güneş battıktan sonrada depola-
dığı enerjiyi kullanacak. Bir örnekle izah etmek gerekirse, şu Evin her odasında bulunan sensörler sayesinde ısı, ışık,
zamanda Türkiye şartlarında ortalama bir evin ihtiyacı 3500 gaz ölçümü her an kontrol edilecek. Ayrıca evin belirli nok-
Watt/saat elektrik 20 m2 panelle sağlanabilinir. Çatısında 80 talarında hareket sensörleri de bulunacak. Isının gereğinden
m2 panel bulunan bir ev ihtiyacının 4 katını alacaktır. Gelece- fazla artmasıyla bilgisayar hemen itfaiyeye haber verecek
ğin evlerinde tüketimin çok üzerinde bir üretim olacaktır bu veya evin sahipleri evde olmadığı halde hareket hissedilirse
enerji depolanarak sadece evsel kullanımda değil örneğin polise ihbarda bulunulacak. Hatta evin yaşlı ve yalnız yaşa-
elektrikli otomobilin şarj edilmesinde bile kullanılabilinecek. yan sahibi uzun süre hareket etmezse bilgisayar hemen acil
Rüzgar enerjisi de güneş ışığının yetersiz olduğu bölgelerde servise haber verecek. Televizyon karşısında uyuduğunuzda
çözüm sunabilecek. televizyonu kapatacak. Evde küçük çocuğunuzu bıraktığınız-
16
MODERN DÜNYANIN YENI EVLERI
da, sizin belirlediğiniz prizler hariç her yerdeki elektriği kese- Aslında bu yazdıklarımın çoğu günümüz teknolojisiyle
cek, çocuğunuz için güvenli ir ortam oluşturacak. Tüm bun- yapılabilir hatta çoğu yapılmıştır da ancak ben sadece birbi-
lara ek olarak evdeki bilgisayar diğer evlerdeki bilgisayarlar- rinden bağımsız konuları bir araya getirip biraz da hayal
la isteğe bağlı olarak iletişime de geçebilecek. gücümü kullanarak fikir vermeye çalıştım. Elbette birçok
eksiğim mevcuttur. Eksik olan kısımları da siz saygıdeğer
Ancak bu kadar karmaşık ve fonksiyonel bilgisayarın dili
okuyucularımız tamamlayarak geleceğin evleri için orijinal
çok yalın ve anlaşılır olacak öyle ki 7 yaşındaki bir çocukla 70
düşünceler ortaya koyabilirsiniz.
yaşındaki ihtiyar bir insan zorlanmadan bilgisayara komut
verebilecekler. Hatta daha da ileri götürülüp sorulan sorula-
ra bir insan kadar doğal cevap verebilen, kullanıcısıyla dert-
leşebilen bilgisayar programları dahi yapılabilir. Elbette ha-
yaller sınır tanımaz ve insanoğlu var oldukça hep daha iyisi
ve daha fonksiyoneli icat edilecektir.
m_aliyigit@hotmail.com
17
İREM BULUŞ
Biz gençler teknoloji çağı çocukları olarak; yaşlı insanların min devam ettiği AKILLI EV ler doğdu.
yeni teknoloji ürünlerinin kullanımıyla ilgili sorunlar yaşama-
Bu evler insanların Güvenlik, Konfor ve Tasarruf olarak
larına anlam veremeyiz. Yenilikler hayatı bu kadar kolaylaştı-
üç başlıkta toplayabileceğimiz ihtiyaçlarına karşılık vermek
racak şekilde tasarlanmışken neden onlar kullanmamakta
için üretilmektedir. Akıllı Ev sistemlerinin altında yatan
diretmektedirler?
mantık; her şeyi her yerden tek bir kontrol paneli sayesin-
Şüphesiz ki bunun sebebi; çok hızlı ilerleyen, yeni olarak de yönetebilmek. Bu evlerde insanlar çalışırken evden
gördüğümüz ürünlerin çok kısa sürede sıradanlaştığı, hatta alışveriş listesini markete gönderip alışverişini yapabiliyor,
eskidiği bir teknoloji çağında yaşıyor olmamızdır. Artık tüm evde değilken bile evin ısısını ayarlayarak tasarruf yapabili-
yenilikleri kolayca yor, evde gaz
takip etmek neredey- kaçağı olması,
se imkansızlaşmış yangın çıkması,
durumda. Herkes birinin yere düş-
ancak ilgi alanı kapsa- mesi ya da eve
mındaki gelişmeler- hırsız girmesi gibi
den haberdar. İlgi durumlarda he-
alanımıza girmeyen men haberdar
konulardaki teknolo- olup önlemini
jik gelişmelerdeyse alabiliyor. Ayrıca
mehter takımı gibi akıllı ev kullanıcı-
kalıyoruz. İki adım ları evlerde yeni-
atmayı denesek bile lenebilir enerji
teknolojinin hızlı iler- kaynaklarının
leyişi sonucu kendi- kullanımı, su ve
mizi bir adım geride elektriğin gerek-
buluveriyoruz. siz kullanımına
karşı alınan ted-
Ancak bazı konular
birlerle yüksek
var ki tüm insanlığın
oranda tasarruf
ilgi alanına bir şekilde
sağlayarak fatu-
giriveriyor. Bu ortak ilgi alanlarından biri EV imiz. Bu konuda-
raların yükü hafifletebiliyor. Aslında Akıllı Ev sistemleri
ki gelişmeler hepimizi ilgilendiriyor.
kişiyi gereksiz zaman kaybından kurtarıyor, günlük iş yükü-
Teknolojideki yüksek ivmeli gelişimi eskinin geleneksel nün hafiflemesini sağlayarak insanların sevdiklerine daha
evleriyle günümüzün AKILLI EVLER ini karşılaştırarak net bir fazla zaman ayırmalarına olanak tanıyor ve en önemlisi de
şekilde görmek mümkün. Çok değil daha 20-30 sene önce; insanların çocuklarının geleceğine zarar vermeyen çevre
evlerdeki en lüks eşyalar çamaşır-bulaşık makinesi, televiz- dostu tasarruflu evlerde yaşamasını sağlıyor.
yon ve radyoydu. Su çeşmeden içilir, ısınmak için soba kulla-
Yukardaki örnekler bu kapsamda geliştirilen onlarca
nılırdı. Çocuklar oynasınlar diye sokağa gönderilir, küçük
teknolojiden sadece bir kaçı. Biz de IEEE ODTÜ
yerlerde kapılar dahi kilitlenmezdi. Özetle eskiden yüksek
Power&Energy Society olarak bu altyapıya neler ekleyebi-
elektrik, su faturaları, doğalgaz kaçakları, güvensiz bir çevre
liriz, insanın ev yaşamında başka hangi eksikler var düşün-
yoktu. Zaman içinde kadınların da aktif bir şekilde çalışma
celeriyle yola çıkarak Solar Decathlon adlı özetle; enerjisini
hayatına dahil olmaları, dolayısıyla insanların ev işlerine,
tamamen Güneş’ten alan bir ev tasarlama yarışmasına
alışverişe, faturalara, ihtiyaçlara ve hatta çocuklarına ayıra-
katılmaya karar verdik.
bilecekleri zamanın azalmasıyla bu alanda da teknolojiye
olan ihtiyaç arttı. Bunun sonucunda günümüzde halen gelişi-
18
TEKNOLOJININ HIZLI İLERLEYIŞI
19
TEKNOLOJININ HIZLI İLERLEYIŞI
Temiz enerji alanında en son teknolojileri ve uygulama- Böyle büyük çaplı bir yarışmaya katılarak Türkiye’nin temiz
ları tanıma fırsatı yarattığı için, enerji ve enerji verimliliği konusunda teknoloji trendlerini
yakalamasına yardımcı olmak için solar dechathlon.
Disiplinler arası bir çalışmaya olanak sağlayarak iş ha-
yatını tecrübe etme imkanı sağladığı için, Bu yarışma kapsamında yürüttüğümüz çalışmalarla ilgile-
niyor ve katılmak istiyorsa-
Uluslararası alanda nız bize;
enerji ile ilgili en büyük
pesyk@ieee.metu.edu.tr
çaplı ve en saygın yarış-
adresine mail atarak ulaşa-
ma olduğu için,
bilirsiniz.
Teorik bilgilerin Ayrıntılı bilgi için:
yanına yaparak öğren-
me ile pratiği de katabil-
mek için, www.solardecathlon.gov/
ODTÜ’nün bize
sağlamış olduğu bilgi ve
desteği kullanarak üni-
versite hayatımızda
sıradanlığın ötesine
İrem BULUŞ
irem.bulus@ieee.metu.edu.tr
20
PES YK
IEEE ODTÜ
S O L A R D E CAT HLO N
I NT E RV IE W
BILTEK 2010-2011
1) How did you find the money? team leaders (many team leaders doubled as sub-
team leaders). So leaders of the project might have
The project is very expensive. Our total cost was rough-
four meetings a week. Aside from meetings, we used
ly $810,000. We raised approximately $520,000 in cash
regular email communication, a wiki (which in the
and relied on material in-kind donations (solar panels,
end seemed extraneous), Google documents, and
solar thermal, etc.) for the difference. Most of the cash
various other electronic media for communication.
came from the house sale, a PEW grant, the DOE grant,
and fund-raising. 4) Which stage did you start to get professional help?
2) At what stage did you start sponsorship work? Like material in-kind donations, I would secure com-
mitments from professionals as
It’s important to start
soon as possible and let them serve
sponsorship work as soon
as mentors or advisors to the pro-
as possible, but of course
ject from the beginning. Our team
this is somewhat difficult
prided itself on being student led,
until you have at least a
but the more professionals who can
schematic design. On one
assist as consultants and advisors
level it can be difficult to
the more smoothly things run and
ask for cash from spon-
they’ll already be up to speed when
sors if you do not yet
they are most needed later. We
have something material
had professional architects, engi-
or at least schematic to
neers, and builders serve as advi-
show them; on another
sors throughout the project.
level it is difficult to ask
for material in-kind dona- 5) How did you do the transition
tions if you do not know from theory to practice?
what you need. We be-
We offered a design studio in architecture to produce
gan work on a sponsorship package at the beginning of
a conceptual design for the house for academic cred-
the project and continued to evolve it as the project
it. We offered a solar lab in engineering to brain-
grew. We identified a few companies we knew we
storm technologies and innovations for the house for
wanted to partner with and we began making phone
academic credit. We offered two independent stud-
calls immediately.
ies in architecture to produce design development
3) How did you provide interdisciplinary communication? drawings and construction documents for academic
(weekly joint meetings / gathering in groups) credit. Theory is a critical element to the project, but
because the product is completely tangible, there
We had a team of 250 students, but 20 students did
must always be a focus on completing the very chal-
95% of the work. The team consisted of team leaders,
lenging practical considerations. Each year, some
sub-team leaders, and team members. The full team
teams do not deliver fully completed or functional
would meet once a week to talk about the project glob-
houses to the Solar Decathlon competition, perhaps
ally. Sub-team leaders would meet with sub-teams
because they underestimate the difficulties and rigor
once a week outside of the full team meeting (or some-
of completing the design, building the house, testing
times immediately after) to discuss specific components
it, and transporting it.
of the project (fundraising team, electric team, website
team, design team, etc.). Team leaders would meet
once a week with each other and once a week with sub-
21
SOLAR DECATHLON INTERVIEW
6) How did you complete the training process? interiors, lighting, landscape architecture, construc-
tions, logistics.
Except for construction, we did not have formal training.
Most of the project was learn-as-you-go. 10) Did you do opportunity cost analysis? If you did,
what criteria did you based on ?
7) How did you create your technical infrastructure?
Opportunity cost analysis in an economic sense? I’m
Most of the technical infrastructure was developed dur-
not quite sure of this question. We did informally
ing the solar lab course in engineering. Engineering,
have to make some decisions about balancing the
computer science, and architecture students worked
house we wanted versus the house we could afford.
together to develop technical strategies for the house.
We also had to value engineer certain elements out
After a plan was developed, we met with professors and
of the design that proved to be too costly.
professionals to learn how to best execute it.
11) What is the most important feature that distin-
8) What was role of academic advisors into the project?
guishes your home?
We had one primary advisor, Matt Ulinski, a professor in
We concentrated on a unique design above all else,
engineering, who devoted the most time to the project.
however we were severely penalized by the judges
We had other advisors who were helpful, but it was dif-
for this gamble. They did not like our house design
ficult for many of them to dedicate large amounts of
and we scored low in this area. To win the competi-
time. Our advisors helped us to navigate complex uni-
tion it is important to concentrate on overall house
versity regulations, answer questions, offer expertise,
performance, efficiency, and solar electric genera-
meet professionals. I met with Matt Ulinski and Zellman
tion. We wanted to do well in all areas, but solar
Warhaft regularly to discuss ideas, challenges, ask ques-
electric generation in particular was a significant
tions, and keep them informed about developments.
weakness for our design.
Good academic advisors –preferably in all project areas
(business, engineering, architecture, communications, 12) How did you deliver the house to United States?
technology, etc.) –are a tremendous asset to any SD (For teams in Europe and Asia)
project.
We were able to ship the house in three pieces on
9) Can you give us information about the distribution of the three flatbed trucks. For international teams this is
task? much more difficult and adds considerable expense
because the houses must be delivered to the United
We divided tasks up by sub-teams. Student team lead-
States by boat, then moved to a truck and delivered.
ers or sub-team leaders would oversee each of the sub-
This also decreases build time. I know we were able
teams. We tried to create sub-teams according to spe-
to continue building our house while team Germany
cific assemblies within the house or requirements from
had their house packaged on a boat.
the competition. In leadership we had: a project man-
ager, business leader, communications leader, land- 13) How did you take this project together with Univer-
scape architecture leader, architecture leader, engineer- sity classes?
ing leader, construction manager. For sub-teams we
This was also very difficult. For those most invested
had: fundraising, materials procurement, budget, house
in the project, including myself, we focused on the
sale, media, planning, outreach, website, solar thermal,
Solar Decathlon project foremost and concentrated
HVAC, electric, plumbing, energy modeling, controls,
22
SOLAR DECATHLON INTERVIEW
on classes secondarily. It was an incredibly rigor- 15) How did you manage to continue the project along
ous schedule. Some other universities I spoke to your curriculum?
were able offer Solar Decathlon classes in lieu of
This is mostly answered in question #13. My regu-
other courses or suspend other courses. Any relief
lar curriculum courses suffered somewhat in order
you can offer students to work on Solar Decathlon
to concentrate on Solar Decathlon. I was able to
will be a major benefit to them and the project. It
take classes and work on the project, but it would
was without a doubt the best learning experience
be much nicer to integrate the two together.
of my academic life.
14) What kind of courses did you attended to support
the project?
I answered this above in question #5. The more
classes that can be devoted to Solar Decathlon the
better. It depends in large part on faculty and uni-
versity support for the project.
pesyk@ieee.metu.edu.tr
23
KARDEN BÜYÜKTANIR
Dünya’nın bütün ülkelerinde spora verilen önem fazladır. Spor müsabakaları için yapılan stadyumları
binerce kişi doldurmaktadır. Bu büyüklükteki yapıların da enerji tüketimi çok fazladır. Günümüzde bu
doğrultuda kendi enerjisini kendisi üreten stadyumlar yapılıyor. Gelin enerjilerini tamamen güneşten
üreten bu “Yeşil Stadyumlar”dan en önemli bir kaçını inceleyelim.
Tayvan'da inşa edilen stadyum, dünyanın ilk %100 güneş İsviçre'nin Bern şehrinde inşa edilmiş stadyum, Young
enerjisiyle çalışan stadyumudur. 2009 yılında Dünya Spor Boys Bern futbol takımına ev sahipliği yapmaktadır. Stad-
Oyunları için inşa edilmiştir. Kaohsiung`daki 50 bin kişi kapasi- yumun kapasitesi 32.000 seyirci olup hepsi oturmalıdır.
teli stadyumun çatısı güneş pilleri ile ve 8,884 güneş paneliyle Stadyumun üstüne 2005 yılında 7000 güneş paneli yerleş-
kaplanmıştır. Bu paneller çatıda toplam 14 bin 155 metrekare- tirilmiştir. 1,3-megawattlık entegre paneller, bu stadı dün-
lik bir alanı kaplamaktadır. Panellerin gündüz ürettiği enerji, yanın en etkileyici 2. stadı yapmaktadır. Bu güneş panelle-
gece saha içerisinde 3 bin 300 metrekarelik bir alanı ve 2 deva- ri dizisi yılda 1,200,000 kWh elektrik üretmektedir ki bu
sa skorbordunu aydınlatacak boyuttadır. Stadyumda müsaba- da 400 evin elektrik ihtiyacı demektir.
ka olmadığı zamanlarda güneş pilleri ile üretilen elektrik ener-
jisi kentin bağlaşımlı şebekesine verilmektedir. Bu sayede yapı,
çevresindeki yerleşim birimleri için enerji üreten bir santral
görevi üstlenmiştir. Japon mimar Toyo Ito`nun dizayn ettiği
stadyum yılda ise toplam 1,14 kWh elektrik üretmektedir ve
Artan enerji üretimi Tayvan hükümeti tarafından satılımakta-
dır. Böylece yıllık 660 ton karbondioksit doğaya salınmamış
oluyor.
Stade de Suisse
Dragon Stadium
24
GÜNEŞ ENERJİLİ STADYUMLAR
Amerikan Beyzbol Ligi takımlarından San Francisco Giants'a Fenway Park Amerikan Boston Red Sox beyzbol takımı-
ev sahipliği yapmaktadır. Son teknoloji ürünü olan stadyum, nın tarihi evidir. Stadyum 1912'de açılmıştır ve o günden
120-kWlık 600 güneş paneli dizisine sahiptir. Her ne kadar bu yana çok az değişikliğe uğramıştır. 2008 yılına gelindi-
Stade de Suisse ve Dragon Stadium kadar etkili olmasa da, bu ğinde, stadın çatısına solar termal sistem yerleştirilmiştir.
panel dizileri stadın skorbordunu çalıştırmaya yetecek gücü Bu paneller solar elektrik gücü üretmemektedir. Farklı
üretme kapasitesine sahip. Bu da 40 evin elektrik ihtiyacını olarak, stadın sıcak su ihtiyacının %37'si bu panellerden
giderecek güç demektir. elde edilen elektrikle sağlanmaktadır.
AT&T Park
Karden Büyüktanır
Biltek Editörü
Easy Credit Stadium
karden@ieee.metu.edu.tr
25
SIMAY AKAR
BILTEK 2010-2011
Güneş Enerjisi denildiğinde birçok kişinin aklına Termal Güneş Santralleri değil, fotovoltaik sistemler
gelmektedir. Bilinenin aksine 15 yılı aşkın süredir, dünya genelinde Termal Güneş Santralleri verimli biçimde
kullanılmakta ve kullanılabilecek miktarda elektrik üretilmektedir. Türkiye'de bilinen enerji sistemleri
arasında sayılmasa da, Dünya'da bu potansiyeli keşfetmeye başlamış birçok ülke vardır.
Güneş termik santrallerinin kule, büyük iki eksenli paletli ile temmuz ayında ve minimum değer 98 h ile aralık ayında
aynalar, yüzlerce hatta binlerce kule etrafında kurulur. Bu hafif gerçekleşmektedir. Gerçekte bütün enerji kaynakları gü-
kavisli aynalar da heliostat denir; bir bilgisayar bunların her biri neşten türemiştir. Günümüzde enerjinin eldesinde de bü-
için ideal konumu hesaplar ve bir motor güneşe taşır. Sistemi, yük oranda birincil kaynaklar kullanılmaktadır. Belli başlı
bu güneş ışığı sağlamak için gerçekten kulenin üst odaklanmış enerji kaynakları petrol, doğal gaz, likit petrol gazı, kömür
çok hassas olması gerekir. Bu emici bulunduğundan burada ve ve odundur. Temel enerji kaynakları hızla tükenmekte olup
bu 1000 ° C veya daha yüksek sıcaklıklara kadar ısıtılır. Sıcak dünya nüfusu sürekli artmaktadır. Dünya nüfusunun ener-
hava ya da erimiş tuz sonra bir buhar jeneratörü için emici ge- jiye bağımlılığı, enerji açığını sürekli olarak büyütmektedir.
len ısı nakliye; kızgın su buhar orada, hangi olarak parabolik Bu temel enerji kaynaklarının hızla tükenmesi insanlığı
oluk santralleri için yukarıda açıklanan bir türbin ve elektrik daha uzun ömürlü enerji kaynaklarına yöneltecektir. Bu
jeneratörü, sürücüler üretilir. kaynaklardan en önemli ikisi nükleer ve güneş enerjisidir.
Nükleer enerjinin ileri teknoloji ve maliyete ihtiyaç duyma-
Güneş enerjisinin kaynağı, güneşin çekirdeğinde gerçekleşen
sı ve bunun yanında çevreye olan zararları sebebiyle kulla-
füzyon sürecinde hidrojen gazının helyuma dönüşmesi ile açığa
nılabilirliği kısıtlıdır. Güneş enerjisi ise yaygın kullanımında
çıkan ışınım enerjisidir. Dünya atmosferinin dışında güneş ışını-
yüksek ve özel teknoloji gerektirmez.
mının şiddeti, aşağı yukarı sabit ve 1370 W/m2 değerindedir;
ancak yeryüzünde 0-1100 W/m2 değerleri arasında değişim Güneş enerjisi genel olarak solar paneller kullanılarak
gösterir. Bu enerjinin dünyaya gelen küçük bir bölümü dahi, konutlarda, sanayide, tarımda, ısıl enerji uygulamalarında
insanlığın mevcut enerji tüketiminin fazlasıyla üzerindedir. ya da fotovoltaik paneller kullanılarak elektrik enerjisi üre-
Güneş enerjisinden yararlanma konusundaki çalışmalar özellik- timinde kullanılmaktadır. Bilinen bu yaygın kullanımların
le 1970'lerden sonra hız kazanmış, güneş enerjisi sistemleri yanı sıra Konsantre Solar Güç (CSP) diye adlandırılan Kon-
teknolojik olarak ilerleme ve maliyet bakımından düşüş göster- santre Güneş Santralleri vardır. Basitçe özetlemek gerekir-
miş, güneş enerjisi çevresel olarak temiz bir enerji kaynağı ola- se bu santrallerin çalışma prensibi güneş enerjisini sıcak su
rak kendini kabul ettirmiştir. ve buhar üretiminde kullanarak açığa çıkan termal enerjiyi
elektrik enerjisine dönüştürmektir. Bu tarz santraller Silin-
Türkiye coğrafi konumu itibariyle güneş kuşağı içerisinde yer
dirik-Parabolik Sistemler (Dish sistemleri) ve Merkezi Alıcı
alıp, güneş enerjisi kullanımının uygun olduğu bir ülkedir. Ülke-
Güneş Güç Kuleleri olmak üzere iki ana kategoride genelle-
mizde güneş enerjisi potansiyeli coğrafi bölgelere göre değişim
nebilir.
göstermektedir. Uzun yıllara ait meteorolojik gözlemlerin
(heliograf) ortalaması alınarak bulunan Türkiye’nin yıllık güneş-
lenme süresi 2640 h(saat) olup, maksimum değer 362 h
26
TERMAL GÜNEŞ SANTRALLERI
2.1 Orta Ve Yüksek Sıcaklık Güneş Enerjisi Isıl Uygulamaları: limitini temsil eder.
Heliostat alanın performansı, optik verimlilik açısından
Güneş bacasının dizaynı, geniş bir kolektör serası ile mer-
tanımlanır. Bu performans, alan üzerine dik olarak gelen
kezi bir bacadan oluşur. Sıcak hava, geniş bir cam çatı kolek-
güç ile, alıcı tara-
tör altında güneş tara-
fından absorbla-
fından (direkt ve difüz
nan net gücün ora-
ışını ) üretilir. Isınan
nıdır. Optiksel ka-
hava kolektörün mer-
yıplar; gölgeleme
kezindeki bacaya doğru
ve bloklama kayıp-
akar ve yukarıya doğru
ları, noksan ayna
çekilir. Bu çekiş bacanın
yansıtması, atmos-
tabanına yerleştirilmiş
ferik azalmaları
rüzgar türbinini çalıştı-
içeren kosinüs et-
rır.
kisini ve alıcı saçı-
2.2 Güneş Güç Kuleleri nım kayıplarını
içerir. Heliostatlar
Bir güneş termik
daha sıkı bir araya
santral verimliliği ko-
getirilirken, engel-
lektör verimi, alan ve-
lemeler ve kayıpla-
rimliliği ve buhar çev-
rı artar fakat alan,
rim verimi ürünüdür.
otomatik kontrol
kolektör verimi ve gü-
ve elektrik tesisa-
neş ışığı sıklığı ve emici
tıyla ilgili maliyet-
tüp sıcaklığının açısına
ler azalır. Helios-
bağlıdır.. Güneş termik
tatlar maksimum
santralleri kulesi gibi
verimliliği elde
Orta ve alıcı sistemler
etmek için alan
yüksek sıcaklıklara ula-
içinde dikkatlice dağıtılmalıdırlar. Alan içinde bir çok helios-
şabilir ve bu nedenle daha yüksek verim elde edilebilir.
tat düzenlemesinin mümkün olmasına rağmen önerilen
Güneş güç kulesi sisteminde, heliostat olarak adlandırılan metot sadece radyal çakışmayacak bir dağılım için geliştiril-
iki eksenli izleyici aynalar güneş enerjisini kulenin tepesine miştir. Bu düzenleme ile hiçbir heliostatın merkezden çev-
merkezi bir şekilde monte edilmiş olan alıcıya yansıtırlar. reye çizilmiş hayali bir hat boyunca yakın halkalar içinde
Burada, alıcıya gelen güneş enerjisi, çalışma akışkanı (gaz diğer bir heliostatın önüne direkt olarak yerleştirilmemesi-
veya tuz eriyiği) tarafından absorbe edilir ve sonra bir buhar ni sağlar. Bu yolla herhangi bir heliostat tarafından yansıtı-
türbinine buhar üretmede kullanılır. Çeşitli güneş ışınımların- lan ışın, alıcı yolu üzerindeki yakın komşular arasından ge-
da sabit buhar parametrelerini muhafaza etmede iki metot çer. Çalışmalar radyal çakışmayan düzenin verilen arazi
kullanılabilir: alanı için daha çok verimli olduğunu göstermiştir. Radyal
çakışmayan düzen, alan kullanımını ve atmosferik kayıpları
1-Bir fosil yakıt yedekleme brülörünün sisteme entegrasyonu
azaltır. Böylece bu düzen, heliostat alanları için en elverişli
2-Bir yedek ısıl deponun tampon gibi kullanılmasıdır. Yedek dağılım olur.
ısıl depoları, güneşin olmadığı sürede elektrik üretimini müm-
2.4 Güneş Alıcısı
kün kılmak üzere ısıl enerji depolayabilir.
Güneş alıcı sistemi olarak iki sistem kullanılmaktadır.
2.3 Güneş Yansıtıcıları:
Bunlardan ilki güneş alıcısında hassas bir verimde yüksek
Güneş yansıtıcıları olarak aynalardan oluşmuş iki eksenli bir sıcaklık elde etmek için izotermal olmayan ya da bölme-
güneş izleme sistemleri ile donatılmış heliostatlar kullanılır. li bir alıcıdır. Alıcı kayıpları daha çok alıcı sıcaklığına bağlıdır
Böyle hedefe yapılan ışınım maksimumdur. Maksimum yo- ve yüksek sıcaklıktaki bir alıcıda esas kayıp bileşeni, dör-
ğunluklu alan modeli bu sebeplerden dolayı, dizayn koşulla- düncü güce sıcaklıkla artan yayınımdır. Bölmeli bir alıcı,
rında toplanan gücün ve alıcı yüzeyine düşen ışınımın üst alıcı mesafelerini faklı sıcaklıklı bölümlere ayırarak bu ka-
27
TERMAL GÜNEŞ SANTRALLERI
yıpları azaltır. Ve akışkan, sıralı olarak bu bölmelere doğru, depolama yapmak üzere ergimiş Na-K tuzlarının dolaştığı
sırayla artan irradyasyon üçüncü bir kapalı devre oluş-
akısı ve sıcaklığıyla ısıtılır. turulur.
Alıcı açıklığının geniş bir kıs-
Alıcı içinde aktif ısı transfer
mı, bu yüzden aslında alıcının
yüzeyini teşkil eden boru de-
maksimum sıcaklığından da-
metinin içinden, çevrim akış-
ha düşüktür ve kayıplar ısıl
kanı su/buhar geçmektedir.
bir dengeye ya da izotermal
Oluşturulan üçüncü bir çev-
dizayna göre önemli bir şekil-
rim sayesinde, alıcıda kaybo-
de göreceli olarak azalır. Bu-
lacak enerjinin bir kısmı daha
rada esas olarak alıcıda yayı-
faydalı hale getirilmektedir.
nım kayıpları ele alınmış,
Sıvı haldeki Na-K tuzları, aynı
konveksiyon ve iletim kayıp-
zamanda çok iyi bir ısı depo-
ları ihmal edilmiştir. Bu, yük-
lama özelliğine sahiptir. Alıcı-
sek sıcaklıktaki bir alıcıda
ya gelen besleme suyu, için-
hassas bir kabuldür (yayınım
den sıcak erimiş tuz geçen bir
kayıpları, sıcaklığın dördüncü
ısı değiştiricisinden geçirile-
gücü ile artığından diğer ka-
rek, ön ısıtma işlemi yapılabi-
yıp mekanizmalarından çok
lir. Ayna tarlasının çalışma
daha etkindir.) Alıcı açıklığı,
prensibi, aynalar aracılığı ile
çemberde düşük ve merkeze
yüksekte bulunan kule üzerin-
doğru kademeli olarak artan
deki bir alıcıya enerji yoğunlaştırılması ve alıcıda elde edi-
bir sıcaklıkta siyah bir yüzeyle modellenmiştir. Kullanılabile-
len buhar türbin-alternatörlerle elektrik enerjisi üretilmesi
cek diğer bir sistem ise boşluklu silindirik alıcı sistemidir.
şeklindedir.
Alıcı, boşluk tipi olup su/buhar soğutmalıdır. Ayrıca, termal
Bugüne kadar güneş enerjisi ile elektrik üretiminde başlı- bakımından farklılık gösterirler. Toplama elemanı olarak
ca iki sistem kullanılmıştır. Birincisi, güneş enerjisini direkt parabolik oluk kolektörlerin kullanıldığı güç santrallerinde,
olarak elektrik enerjisine çalışma sıvısı kolektörle-
dönüştüren fotovoltaik sis- rin odaklarına yerleştiril-
temlerdir. Fakat geçen 20 yıl miş olan absorban boru
içerisinde fotovoltaik sistem içerisinde dolaştırılır.
uygulamalarının artışına rağ- Daha sonra, ısınan bu
men, teknolojisinin karmaşık- sıvıdan eşanjörler yardı-
lığı ve maliyetinin yüksek mı ile kızgın buhar elde
oluşu, geniş çapta elektrik edilir. Parabolik çanak
üretimi için yetersiz olduğu- kolektörler kullanılan
nu ortaya çıkarmıştır. İkinci sistemlerde de ya aynı
seçenek ise, güneş enerjisi- yöntem kullanılır ya da
nin yoğunlaştırıcı sistemler merkeze yerleştirilen bir
kullanılarak odaklanması motor (Stirling) yardımı
sonucunda elde edilen kızgın ile direkt olarak elektrik
buhardan, konvansiyonel üretilir. Merkezi alıcılı
yöntemlerle elektrik üretimi- sistemlerde ise, güneş
dir. ışınları düzlemsel aynalar
(heliostat) yardımı ile alıcı denilen ısı eşanjörüne yansıtılır.
Güneş termal güç santralleri, birincil enerji kaynağı olarak
Alıcıda ısıtılan çalışma sıvısından konvansiyonel yollarla
güneş enerjisini kullanan elektrik üretim sistemleridir. Bu
elektrik elde edilir.
sistemler temelde aynı yöntemle çalışmakla birlikte, güneş
enerjisini toplama yöntemleri, yani kullanılan kolektörler
28
TERMAL GÜNEŞ SANTRALLERI
Güneş termal güç santrallerinin tasarımında dikkate alın- -Bulutsuz ve sissiz bir atmosfere sahip olması,
ması gereken en önemli parametreler şunlardır;
-Hava kirliliğin olmaması,
- Bölge seçimi
-Ormanlık ve ağaçlık bölgelerden uzak olması,
- Güneş enerjisi ve iklim değerlendirmesi
-Rüzgar hızının düşük olması.
- Parametrelerin optimizasyonu
- Santralın tesis edileceği ideal bölge seçilirken aşağıdaki
kriterler göz önünde bulundurulmalıdır.
-Yıllık yağış miktarının düşük olması,
5. DÜNYADAKİ UYGULAMALARI
Simay Akar
KAYNAKÇA: simay.akar@ieee.metu.edu.tr
http://www.volker-quaschning.de
http://www.unienerji.com
http://www.solarpaces.org
http://spectrum.ieee.org
http://www.eie.gov.tr
29
ONURCAN ASLAN
IEEE ODTÜ
YENİ LENEBİLİ R ENERJİ
Ü Z E Rİ N E A R - G E
ÇA LI ŞM A L A RI
BILTEK 2010-2011
Bir ülkede bilim ve teknolojiye verilen önem ve gelişmişliğin ölçüsü olarak, Ar-Ge harcamalarına ayrılan
kaynağın, GSYİH içindeki payı alınır. Ar-Ge harcamalarının GSYİH içindeki payı yüzde 2’den fazla ise o ülkeler
gelişmiş ülke sayılırlar. Teknolojik gelişmeler yaklaşık 15–20 kadar gelişmiş ülkenin tekelinde bulunmaktadır.
Ülkelerin uluslararası siyasi ve ticari arenada söz sahibi larıdır. ABD, Avrupa ve Japonya toplamda %71 ile bilimsel
olabilmesinin ve ekonomik anlamda güçlü olabilmesinin yayın sayısında ve %90 ile patent alanında öncülük etmek-
arkasında güçlü bir sanayi oluşumunun ve teknolojiye ne tedirler. Daha da ayrıntıya inersek 2008’de ülkelerin pa-
kadar önem verildiğine bağlı olduğu yadsınamaz bir gerçek- tent başvuru sayıları şu şekildedir: ABD %31, Japonya %
tir. Teknolojinin gelişen rekabet ortamında, dünya ülkelerini 28 ,Avrupa Birliği%27 dir. Avrupa Birliğini kendi içinde dü-
“Teknolojiyi üreten ülkeler” ve şünürsek Almanya %11 ,Fransa%4, İngil-
“Teknolojiyi satın alan ülkeler” olarak tere%3, Hollanda %2 şeklinde bir tabloy-
ikiye ayırabiliriz. Bilimsel “know-how” la karşılaşmaktayız. Teknokent sayıları-
kuramının yeterince gelişmediği ülkeler, na bakacak olursak Amerika 6.000 tekno-
gelişmekte olan ülkeler, her yıl milyonlar- park ile dünyada lider konumda ve onun
ca dolar ödeyerek sanayileşmelerinin ve ardından Avrupa 2.000 (Almanya 270)
teknolojilerinin gelişmesine çaba harca- teknokent sayısıyla gelmektedir. Türki-
maktadır. Teknolojik gelişme üç aşama- ye'de ise 25 teknokent bulunmaktadır.
dan geçmektedir: Bunlar, bir makinenin Teknoloji geliştirme konusunda bugün
çalışmasını bilmek, o makinenin çalışması- söz sahibi olan ABD, Japonya ve Avrupa
nı sağlayacak gerekli işletme, bakım ve ülkelerinin yanı sıra, Çin ve Hindistan gibi
onarım yöntemlerine hâkim olmak ve son ülkelerin üretim artışlarıyla 10 yıl içinde
olarak da makineyi daha ergonomik ve teknoloji alanında önemli güç odakları
ekonomik olarak geliştirmeye çalışmaktır. haline geleceği düşünülmektedir.
Gelişmekte olan ülkelerde, genellikle ilk Ar-Ge’ye verilen kamu teşvikleri, özel
iki kademe ile ,gelişmiş ülkeler ise son sektörün ağırlığının artmasıyla birlikte
kademeyle uğraşmaktadır. düşüşe geçmektedir. Dünyada 1995’de şirketlerin Ar-Ge
2005 yılında OECD(Organisation for Economic Co- harcamalarında kamu desteği oranı %11 iken, bu oran
operation and Development) bölgesinde gerçekleştirilen Ar- 2005 yılında %7’e gerilemiştir. Böylece devletler ARGE'nin
Ge harcamaları 2000 yılındaki 617 milyar $ 2006’da 818 içeriğine yönelik daha az müdahale etmiş ve konuyu özel
milyar $ ve son olarak 2009 yılında 940 milyar $ ‘ın üzerine sektöre bırakmıştır. Özellikle Avrupa’da üniversiteler ve
çıkmıştır. Bu paylar içinde ABD 313 milyar $ ile dünyada AR- kamu kuruluşları tarafından yapılan Ar-Ge yatırımlarının %
GE'ye en çok yatırım yapan ülke konumunda olmasına rağ- 6,4’ü özel şirketler tarafından finanse edilir hale gelmiştir.
men, Çin ARGE yatırımının artış hızında dünyada 1. konum- Dünyada Ar-Ge’nin en çok yoğunlaştığı alan baş döndü-
dadır. ABD ve Japonya’da Ar-Ge harcamalarının Gayri Safi rücü ilerleme hızı ile bilişim ve iletişim teknolojileridir.
Yurtiçi Hâsıla (GSYİH) içindeki payı sırasıyla,% 2,67 ve % 3,12 Bununla birlikte bio-teknoloji, nano-teknoloji ve çevre
iken, OECD ülkelerinde ortalama % 2,26, AB ülkelerinde ise teknolojileri alanları, endüstriyel inovasyon, sağlık ve çev-
yaklaşık %1,83 olarak gerçekleşmektedir. (Bu oranın Türki- re konuları Ar-Genin yoğunlaştığı bir diğer alanlardır. Ör-
ye'de % 0,71 seviyesinde oluğunu söylemekte de fayda var.) neğin AB, katı atık değerlendirmesi, yenilenebilir enerji ve
Teknolojik gelişmelerin ve gelişmişlik seviyesini anlamının motorlu araçların azaltılmasına yönelik çevre projeleriyle
bir diğer yolu da patent sayıları ve ülkelerin teknokent sayı- öne çıkmaktadır.
30
YENİLENEBİLİR ENERJİ ÜZERİNE AR-GE ÇALIŞMALARI
Dünyada Ar-Ge’nin en çok yoğunlaştığı alan baş döndürücü ilerleme hızı ile bilişim ve iletişim
teknolojileridir. Bununla birlikte bio-teknoloji, nano-teknoloji ve çevre teknolojileri alanları , endüstriyel
inovasyon, sağlık ve çevre konuları Ar-Genin yoğunlaştığı bir diğer alanlardır.
21. Yüzyıla girerken, artan nüfus ve sanayileşmeden kay- lik 2010 yılı yatırımlarına dair bir çalışmaya göre;
naklanan enerji gereksinimi dünya üzerindeki kısıtlı kaynak- 2010 yılında küresel yenilenebilir enerji sektöründe top-
larla karşılanamamakta, enerji üretimi ve tüketimi arasında- lam 243 milyar dolarlık yatırım gerçekleşti. 2009 yılında bu
ki açık hızla büyümektedir. Bu durumda, farklı enerji kay- rakam 186.5 milyar dolar olarak gerçekleşmişti. Ayrıca bu
naklarından daha etkin biçimde yararlanmak giderek artan rakam sektörde yapılan yeni yatırımların 2006 yılına göre
bir önem kazanmaktadır. Diğer taraftan, geleneksel enerji iki kat arttığını göstermekte.
üretim yöntemleri bugün çevre kirliliğinin önemli nedenle- BNEF'in analizine göre bu rekor rakama ulaşılmasında
rinden biridir ve bu yöntemlerde kullanılan fosil yakıtların Çin'in hızla gelişen sektörü önemli bir katkı sağlarken, Av-
tüketiminin, çevre konusundaki uluslararası taahhütler ne- rupa güneş enerjisi sektöründeki hareketliliğe artan Ar-Ge
deni ile azaltılması gündemde olan harcamaları etkili oldu.
bir konudur. Ayrıca, fosil yakıtların bir Çalışmanın satır başları şu
süre sonra tükeneceği gerçeği de şekilde;
bilinmektedir. Enerji talebindeki hızlı Çin yenilenebilir enerji
artışın karşılanmasında ve çevre kirli- yatırımında yine liderliği ele
liğinin önlenmesi için, yenilenebilir geçirdi. Ülkede 2010'da bir ön-
enerji kaynaklarından en etkin ve deki yıla göre yüzde 30 artış ile
rasyonel biçimde yararlanılması ama- toplam 51.1 milyar dolarlık te-
cıyla girişimci desteklerinin yanı sıra miz enerji yatırımı gerçekleşti.
devletlerin yenilenebilir enerji üzeri- Çatı tipi güneş enerjisi
ne yapacakları Ar-ge desteği de ya- yatırımları başta olmak üzere
rarlı olacaktır. küçük ölçekli yenilenebilir enerji
Bütün gelişmiş ülkeler çevre-dostu, yatırımlarında önemli artış ya-
yenilenebilir enerji kaynaklarından şandı. 2010 yılında bu yatırımla-
yararlanmaya olağanüstü bir önem rın düzeyi 2009'a göre yüzde
vermektedir. Bu yönüyle gelecek 91'lik artış ile 59.6 milyar dolara
yüzyıl, güneş ve onun türevleri ile ulaştı.
diğer tükenmez ve temiz enerji kay- BNEF'in verilerine göre
nakları kullanımında atılım yapılacak 2009 yılında kamu kurumları
bir yüzyıl olma görünümündedir. tarafından gerçekleştirilen 15.8
Ancak, yeni ve yenilenebilir enerji milyar dolarlık Ar-Ge yatırımına
kaynakları olarak isimlendirilen bu alternatif kaynaklardan karşın 2010 yılında bu rakam 21 milyar dolara yük-
yararlanılması, hidrolik enerji dışında, teknolojik gelişimleri- seldi. Şirketler tarafından 2009'da gerçekleştirilen
nin yeniliği ve küresel rekabet nedeniyle, bugüne kadar 12.8 milyar dolarlık Ar-Ge harcaması ekonomik
arzulanan düzeye ulaşamamıştır. Bununla birlikte, jeoter- durgunluğun etkisi ile 14.4 milyar dolarda kalırken
mal, pasif güneş, rüzgar ve modern biokütle enerjisi tekno- sektördeki toplam Ar-Ge çalışması 35.4 milyar do-
lojileri, bugün dünya enerji pazarlarında yer almaya başla- larlık seviyeye ulaştı.
mıştır. Enerji bitkileri, foto-voltaik ve denizde rüzgar enerjisi Girişim sermayesi şirketleri sektöre bir önceki yıla
teknolojilerindeki Ar-Ge çalışmaları devam etmektedir. Ye- göre yüzde 28'lik artış ile 8.8 milyar dolarlık Ar-ge
raltında ısıl enerji depolaması, özellikle gelişmiş ülkelerde yatırımı gerçekleştirdi. Fakat bu rakam yine de
hızlı bir yaygınlaşma sürecine girerken, hidrojen enerjisi 2008 yılı rakamı olan 11.8 milyar doların gerisinde
teknolojisinde yoğun araştırmaların sürdürüldüğü gözlen- kaldı.
mektedir. Güneş enerjisi sektörü 2010 yılında en yüksek artı-
Londra merkezli araştırma kuruluşu Bloomberg New şın yaşandığı temiz enerji yatırımı alanı oldu. Küre-
Energy Finance küresel yenilenebilir enerji sektörüne yöne- sel düzeyde yüzde 49'lük artış ile 89.3 milyar dolar-
31
YENİLENEBİLİR ENERJİ ÜZERİNE AR-GE ÇALIŞMALARI
Hidroelektrik
7 -
Rüzgar (kara)
8 -
Rüzgar (deniz)
12 -
Jeotermal
9 -
Güneş - Fotovoltaik
25 20
Güneş - Yoğunlaştırılmış
20 18
Biyokütle (Çöpgazı dahil)
14 -
Dalga, akıntı, gel-git
16 -
Tabloda görüldüğü üzere ülkemizin iklimsel ve fiziki şart- Gerek çevresel faktörler gerek ekonomik sebeplerden
ları gereği güneş enerjisinden elektrik üretimine özel bir dolayı yenilenebilir enerji kaynaklarına doğru yönelim ül-
önem atfedilmektedir. Şu an ki durumda ise ülkemizde en kelere daha avantajlı gelmektedir. Bu da dünyada yetişmiş
fazla yenilenebilir enerji yatırımı hidroelektriğe verilmekte- insan gücüyle birlikte teknolojiye bağlıdır. Bu alanda yapı-
dir. Bunun aksine Ar-ge çalışmalarına gelirsek; rüzgar, güneş lacak teknolojik gelişmelerde ülkelerin ya da girişimcilerin
ve dalga-gelgit enerjisi ülkemizdeki bu alanda Ar-ge çalışma- Ar-ge ye yapacakları teşvik ve desteklerle artacaktır. Genel
larının temelini oluşturmaktadır. Ayrıca ülkemizde jeotermal olarak Ar-ge nin önemini belirtmek amacıyla yazımı şu
kaynak olarak Avrupa da ön sıralarda olmasına rağmen ge- sözle bitirmek isterim. "Dünyada Ar-Ge alanında yetişmiş
nel olarak ısı amaçlı kullanılmaktadır fakat yine de jeotermal insan gücüne sahip olmayan devletlerin ve geliştirilmeye
enerji üretiminin yaygınlaşmasıyla ilgili çalışmalar devam açık olmayan kapalı teknolojilerin yaşama şansları yoktur.”
etmektedir.
Onurcan ASLAN
onurcan.aslan@ieee.metu.edu.tr
32
ÇAĞLAR KAYAOĞLU
IEEE ODTÜ
ÇEV RE DOS T U B İR
TEKNOLOJİ
BILTEK 2010-2011
Son yıllarda dünyanın birçok yerinde, bir- en aza indirmek ve aynı zamanda teknoloji-
çok endüstride mühendisler enerji tasarrufu nin gelişmesine katkıda bulunmak için elle-
odaklı ve çevre dostu projeler ortaya çıkar- rinden geleni yapıyorlar.
maya başladılar. Bunların amacı, şu anda
Son zamanlarda, motor sporları sektörün-
süregelen iklim değişikliklerine önlem almak
de “enerji tasarrufu” adına başlatılan büyük
KISACA: ve aynı zamanda bağlı bulundukları sektörün
bir proje var: “KERS”. Açılımı “Kinetic Energy
geleceğinin enerji kaynaklarının tükenmesi
Recovery System” (Türkçesi Kinetik Enerji
Enerji tasarrufu odaklı vasıtasıyla tehlikeye girmesini önlemektir.
Geri Dönüşüm Sistemi) olan bu projenin te-
ve çevre dostu projeler
Birçoğumuzun da bildiği üzere, enerjinin melinde frenleme esnasında açığa çıkan ve
önem kazanıyor.
verimli kullanımı otomobil ve motor sporları kullanılmayan (yani ısıya dönüşüp çevreye
Enerjinin verimli kulla- sektörü için de hayati bir önem taşıyor. Çün- zarar veren) enerjinin depolanıp kinetik
nımı otomobil ve motor kü bu sektörler için enerjinin verimli kullanı- enerjiye dönüştürülmesi yatar. İlk olarak
sporları sektörü için de mı aynı zamanda geleceği garanti altına al- 2009 yılında Formula 1 yarışlarında kullanı-
hayati bir önem taşıyor. mak ve sektörü genişletecek öncü teknoloji- lan sistem, 2010 yılında takımların ortak aldı-
ler üretmek demektir. Tabii “yeşil çevre” ğı kararla kullanılmadı. 2011 yılında ise kulla-
Bu projenin temelinde kavramı ile “ motor sporları” kavramını bir nılması zorunlu kılındı.
frenleme esnasında arada düşünmek ilk başta zor olabilir. Hatta
KERS sisteminin Formula 1’de kullanılması-
açığa çıkan ve kullanıl- kimisine göre “gülünç” bile olabilir. Ama
nın amaçları ise, yol araçlarında bir amaç
mayan enerjinin depo- dünya pazarında çok büyük bir yere sahip
olan yeşil çevre kavramının motor sporların-
lanıp kinetik enerjiye olan ve yıl başına milyarlarca doların döndü-
da yayılmasını sağlamak, yarışlar içerisinde
dönüştürülmesi yatar. ğü bir sektörü çöpe atmak imkansız olduğun-
geçişi artırmak ve teknolojiyi geliştirip, hali
dan, mühendisler çevreye verdikleri zararı
hazırda bu teknolojiyi kullanan firmalar olsa
34
ÇEVRE DOSTU BİR TEKNOLOJİ
da, otomobil endüstrisine öncülük etmek- lekleriyle bağlantıya geçer ve güç aktarımı
tir. sağlanmış olur.
KERS sisteminin hali hazırda iki tipi var- 2009 yılı için depolama kapasitesi 400
dır: Biri bataryaların kullanıldığı kilojoule, sistem gücü ise 60 kilowatt ile
(elektrikli) ve diğeri çarklı bir sistemin limitlendi. Bu tur başına 6.7 saniye bo-
kullanıldığı (mekanik). Elektrikli sistemin yunca ekstra 80 HP güç demektir. 2013
takımlar tarafından daha çok tercih edil- yılında ise daha düşük beygir gücüne sa- Son zamanlarda,
mesi bekleniyor, çünkü araca yerleştiril- hip motorlar ile birlikte daha güçlü bir
mesi daha kolay ve 2011 kurallarında yer KERS sistemi kullanılacak. Sistemin sağla- motor sporları
alan çok büyük yakıt tankı gerekliliği de dığı ekstra güç tur başına 150 HP olacak sektöründe
bunu zorunlu kılıyor. ve tur içinde yaklaşık 30 saniye boyunca
“ e n e r j i
tasarrufu” adına
başlatılan büyük
bir proje var:
“KERS”.
caglar.kayaoglu@ieee.metu.edu.tr
35
KARDEN BÜYÜKTANIR
IEEE ODTÜ
L E ED S E R T İF İ KA L I
Y E Ş İ L B İ N A L A R
BILTEK 2010-2011
Kullandığımız motorlu araçlardan, ev aletlerine, tüketi- ka'da Yeşil Bina Konseyi yeşil bina tasarımı için endüstri
len enerji kaynaklarına kadar birçok konuda çevreye standardı olarak kabul edilen LEED (Enerji ve Çevre Tasa-
duyarlı alternatifler yaratılmaya ve kullanılmaya başlan- rımında Liderlik) adı verilen standartları oluşturan uz-
dığı günümüzde, oluşturulan alternatiflerden biri de manlar, çevreci binaların yapılması için belli kriterler
"Yeşil Mimari" adıyla yola çıkarak temelleri 1851 yılında getirdi. 1998den bu yana hızlı gelişen LEED kapsamında
Londra'da inşa edilen Crystal Palace ile atılan ve 1970 ABD’de 50 eyalette, dünyada 30 ülkede toplam alanı
yılındaki enerji krizi ile kendini öne çıkaran ve yeşil mima- 99km2’yi bulan 14.000 proje değerlendirildi. Yeşil Bina
rinin nemini daha da arttırarak 1990'lı yılların başında Konseyi üyeleri LEED programını sürekli geliştirmek için
adı konan "yeşil yapı endüstrisinin her sektö-
binalar" akımı ründen temsilcilerden olu-
oldu. Günışığın- şur.
dan faydalanma,
ısı verimliliği, ABD’de USGBC’nin LEED
güneş enerjisi programı çerçevesinde ilk
uygulamaları, su “Altın” sertifikayı New
tasarrufu sağla- York’taki “7 World Trade
yan tesisat kulla- Center (7 Dünya Ticaret Mer-
nımı, yağmur kezi)” aldı ve ABD’deki ilk
suyunu tutan ve “yeşil bina” oldu.
bakım ihtiyaçları- Kullanıldığı ülkelerde hükü-
nı azaltan peyzaj metlerce verilen vergi ve
gibi yöntemlerle kredi inisiyatifleri gibi teşvik-
enerji ve su kulla- ler ile desteklenen LEED ön-
nımında verimlilik celeri yalnızca başvuruları
sağlamanın ya- takiben uzmanlarca yapılan
nında, kullanılmış değerlendirmeler sonucu
maddelerin yeni- yeni binalara sertifika veren
den işlenip kulla- bir sistem olarak gelişen
nılmasından başka, yerel olarak mevcut olan maddelerin LEED, daha sonra var olan binaların renavasyonu, en-
tekrar kullanılması ile kaynakların korunmasını amaçla- düstriyel iç mimari, semtlerin planlaması ve hastaneler
yan yeşil binalarda yüksek teknoloji ile mümkün oldu- gibi spesifik alanlarda çeşitlenerek her alan için farklı
ğunca gün ışığından yararlanma, yalıtım ve enerji verimi kriterlerden oluşan sertifikalar oluşturdu. Farklı projeler
öne çıkıyor. için geliştirilen ve ikisi henüz yeni gelişme aşamasında
Atıkların tekrar kullanılmasından (çatıya yağan yağmur olan 6 farklı LEED çeşidini şöyle sıralamak mümkün:
suyunun tekrar kullanımı gibi), bina içi hava kalitesinin LEED-NC (New Construction and Major Renovations):
sağlanmasına, güneş kolektörlerinin sıcak su ihtiyacını Yeni inşaat ve renavosyon alanına yönelik olarak geliştiri-
karşılamasının yanında kışın bile güneş enerjisinden bina len LEED-NC'de yeni geliştirilen ticari ve endüstriyel pro-
ısıtmasına kadar farklı faktörlerle enerji tasarrufuna git- jelerden en yüksek performansın sağlanması amaçlanı-
me ihtiyacı göz önünde bulundurularak ' Yeşil Binalar' yor.
inşa etme konusunda atılan hızlı adımlar, başta camlı ve
çelik binaları ısıtmada enerji kaynaklarının yarattığı sıkın- LEED-EB (Existing Buildings): Var olan binalara yönelik
tıyı ortadan kaldırmaya yönelik çözümlere dönüştü ve LEED-EB'de bina sahibi ve bina üzerindeki bakım, güçlen-
1990 yılında İngiltere'de BREEAM (Bina Araştırma Kuru- dirme, geliştirme çalışmalarının nasıl sistematize edilece-
mu Çevre Değerlendirme Yöntemi), 1998 yılında Ameri- ğine ilişkin kriterleri içerir.
36
LEED SERTIFIKALI YEŞIL BINALAR
LEED-CI (Commercial Interiors): Binada yaşayanlar için iç 26-32 puan: Zorunlu koşulların yerine getirildiğine
mekan tasarım kriterleri sunar (ofis, yönetim merkezi vb.). dair sertifika alınır.
LEED-CS (Core and Shell Projects): Bina merkezi ve kabuğu 33-38 puan: Gümüş sertifika
denen iskelete yönelik bu türde tasarımcılara, bina yapıcıla- 39-52 puan: altın sertifika
ra, geliştiricilere ve yeni binanın sahibi olacak kişilere sürdü- 52-69 puan: platin sertifika
rülebilir bir tasarımın sağlanacağı iskelet inşası kriterleri su- LEED'de “Sürdürülebilir Çevre” derken öncelikle; Binanın
nulur. seçilen yeri ile ilgili çevreye etkiyi ve toplumsal yaşama
Yeni geliştirilen diğer iki LEED türü de konutlara yönelik etkiyi minimize etmek hedefleniyor.
LEED ve mahalle gelişimine yönelik LEED'dir. Sürdürülebilir alan planlaması
LEED-H (Houses): Evler yüksek Sürdürülebilir çevre konuşundaki
performanslı yeşil binaların oluştu- ön koşul; inşaat faaliyetinden kay-
rulmasına yönelik bir dizi kriter naklanan kirliliğin önlenmesi, inşaat
barındırır. faaliyetleri esnasında toprağın eroz-
LEED-ND (Neighboor Hood): yonunun ve sedimantasyonunun
Mahalle gelişimine yönelik LEED- önlenmesidir.
ND şehircilik, smart growth, yeşil Saha Seçimi: Binanın tarım alanların-
binalara yönelik kriterleri içeriyor da yapılanmaması ve sulak alanlar-
olması ile komşuluk ünitelerinin dan belirli bir mesafede uzak olması
tasarımına dair bir ilk olma özelliği- gereklidir.
ni taşır.
Binanın toplumsal gereksinim duyu-
LEED programları ise genel ola- lan hizmetlere yakınlığı: Banka, pos-
rak, yeni inşaat ve renovasyon pro- tane, lokanta vb. Günlük yaşamda
jeleri, var olan binaların operasyo- ihtiyaç duyulan hizmetlerin, binalar-
nu ve tamiri, iç dekorasyon projele- da yaşayanların kolaylıkla ulaşabile-
ri, evler, bölgesel gelişme, siteler ve cekleri mesafede olması gerekmek-
okul binaları, okullar, sağlık tesisleri tedir.
ve alışveriş merkezlerini kapsar.
Kahverengi alanların kullanılması ve
Beş ana alanda değerlendirme değerlendirilmesi: Endüstriyel atık-
yapılır. Bunlar: larla kirletilmiş alanlara bina yapıla-
Sürdürülebilir alan planla- rak o alanların iyileştirilmesi puan
ması, kazandırıyor.
Suyun verimli kullanımı Alternatif ulaşım: Binanın mevcut
Enerji verimliliği ve yenile- trafik yüküne mümkün mertebe az
nebilir enerji kullanımı, yük getirmesi isteniyor. Bunun için
Malzeme ve kaynak kullanı- çeşitli stratejiler geliştirilebilir; toplu
mı, taşıma araçlarına, metro ve otobüs
İç ortam kalitesi duraklarına belli yakınlıkta yapılması
vb.
LEED aşağıdaki konuları hayata
geçirmek için kurulmuştur: Açık alanların düzenlenmesi: Bu
“Yeşil Bina”nın tanımlanması için alanların büyütülmesi ve yeşillendi-
ölçülebilir ortak bir standart oluş- rilmesi puan kazandırıyor.
turmak, bina tasarım işlerini bütün
Yağmur suyu tasarımı: Yağmur sula-
olarak tanımlamak, bina endüstrisinde çevresel öncülüğü
rının toprağa karışmasını sağlamak ya da yağmur sula-
tanımak, yeşil rekabeti desteklemek, yeşil binanın yararları-
rını toplamak, mümkün olduğunca şebekeye verme-
nın farkında olan tüketicilerin sayısını arttırmak, yapı pazarını
mek veya askıda katı partikülleri tutarak vermek, böy-
“Yeşil Bina” içeriğine uygun olarak dönüştürmek vb.
lelikle sedimantasyon, çökelme nedeniyle tıkanmala-
LEED bu süreçler içinde verdiği puanlarla sertifikanın dere- rın önüne geçmek gereklidir.
cesini belirler. Yeni binalar için 32 kredi var. Bunun altında
Isı adası etkisi: yoğun yapılaşmanın olduğu yerlerde hava
toplam 69 puan alınabilir:
sıcaklığı birkaç derece daha yüksektir. Bina yüzeyleri-
37
LEED SERTIFIKALI YEŞIL BINALAR
nin ve çatıların güneş ışınlarını absorbe etmeyip yansıta- mi, jeotermal kaynak kullanımıdır. Bina kendi enerji
cak malzemelerle kaplanması istenmektedir. SRI endeksi tüketiminin bir kısmını kendi üretebilir veya yeşil
29’un üzerinde olmalıdır. Yeşil çatılar önerilmektedir. Bu enerji üreten bir yerden satın alabilir.
çatı tiplerinin yağmur sularının toplanması, ses ve ısı
Soğutucu gaz yöntemi: Temel soğutucu Gaz yöntemi bir
yalıtımı gibi konularda faydası vardır.
ön koşuldur. Montreal protokolü ile CFCs2lerin kulla-
Aydınlatma kirliliği: Özellikle büyük şehirlerde ortam çok nılması yasaktır. Soğutucu gazların cihazın ömrü bo-
aydınlık olduğundan doğal yaşamdan uzaklaşılmıştır. yunca olacak etkisinin hesaplamalarında değişmeyen,
Binanın iç aydınlatılmasının dışarıya sızmayacak şekilde sabit sınır değer kabuller vardır.
tasarlanması istenir.
Ölçüm ve doğrulama: Enerji performansı arttırıcı projeler
Suyun verimli kullanılması yapılması ve bunların taahhüt edilmesi
istenmektedir. LEED'de performans ölçü-
Toprağa düşen yağışın 54%2ünü insan-
mü ve doğrulama protokolü mevcuttur.
lar tüketmektedir. Binaların su tüketimini
azaltmak büyük önem taşımaktadır. Bu Malzeme ve kaynak kullanımı
ayrıca atık su tüketiminin de azalması de-
Amaç kullanılan malzeme miktarını
mektir.
azaltmaktır. Malzemelerin üretilmesinin
Peyzaj: İklim, coğrafya koşulları, su kaynak- taşınmasının ve depolanmasının bir mali-
ları ve potansiyelleri dikkate alınarak yeti ve çevreye olumsuz etkileri vardır.
bitki seçimi ve peyzaj anlayışı önem
Geri dönüşebilir malzeme kullanımı: Bi-
taşımaktadır. Ayrıca damlama sulama
nanın inşasından itibaren geri dönüştürü-
şekli gibi yeni sulama teknikleri aranır.
lebilir malzemelerin saklanması ve top-
Şebeke ve yüzey sularının kullanımı: Müm- lanması şeklinde tanımlanmıştır.
kün olduğunca şebeke suyu kullanıl-
Malzemelerin veya binanın tekrar kulla-
ması istenir.
nımı: Duvarların, döşemelerin, tavanların
Binanın toplam su tüketimi: Yağmur suları- tekrar kullanılmasıdır. Toplam malzeme
nın birikmesi ve binanın lavabolardan bedelinin ne kadarı yeniden kullanıma
gelen gri sularının ise arındırılarak tek- uygun ise alınan puan artmaktadır. Çün-
rar kullanılması gibi uygulamalar temiz kü dönüştürülmüş malzeme kullanımı ile
su tüketimini azaltır. Az su tüketen o kadar enerji tasarrufu yapmış olur.
armatürler monte etmek gibi çözüm-
Yenilenebilir malzeme kullanımı: Ayçiçe-
ler kullanılır.
Altın LEED Sertifikalı ği, buğday, bambu kamışından yapılmış
Enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji kul- Hearest Tower - Manhattan suntalar gibi hızlı üretilip kullanılabilen yeni-
lanımı lenebilir malzemeler önerilmektedir. Örne-
ğin yün de iyi bir yalıtım malzemesi olarak kullanıl-
Konveksiyonel sistemlerle üretilen elektrik doğaya zarar
maktadır.
vermektedir. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının
arttırılması, ozona zarar veren sera etkisi yaratan gazların Yerel malzeme kullanımı: Burada yerli ekonomiyi destekle-
azaltılması gerekmektedir. menin yanında nakliye mesafelerinin kısaltılması
amaçlanmıştır. ABD’de bu mesafe 800 km olarak ta-
İleri seviyede işletmeye alma: Mal sahibinin beklentilerinin
nımlanmıştır.
karşılanıp karşılanmadığı gözetilerek kalitenin doğrula-
narak, uygunluğunun onaylanıp işletmeye alınması gere- İç ortam kalitesi
kir. Binanın kullanım kitapçığının hazırlanması ve bunun
Bu kriter binalarda yaşayan insan faktörünü hedef almış-
eğitimini vermesi istenir.
tır. Yaşamımızın %90’ını iç mekanlarda geçirmekteyiz. Bu
Minimum enerji performansı: Ashrae 90/1-2004’e göre; ik- nedenle iç ortamlardaki hava kirliliği kullanıma bağlı ola-
limlendirme, aydınlatma, yalıtım, sıcak su ve asansör gibi rak, dış ortamın birkaç katıdır.
elektrik kullanan cihazlarda minimum enerji performansı
Bu kriterin amacı, Kaliteli iç mekan havasını sağlamak,
ve maliyeti çıkarılmaktadır. Binanın yönü, gün ışığının
bina içi kirletici kaynakları azaltmak, ısıl konforu sağlamak,
doğru kullanılması, cihaz, sistem ve malzeme seçimi bir
bütün bunların kontrol edilebilirliğini geliştirmek be bina-
bütündür.
daki insanların dış hayatla ilişkilerini koparmamaktır.
Yenilenebilir enerji kullanımı: Güneş, rüzgar, dalga enerjisi,
Temiz hava miktarı: Aherae 62/1-20042e göre tanımlanan
baraj yapmadan bitirmeksizin hidroelektrik enerji üreti-
38
LEED SERTIFIKALI YEŞIL BINALAR
Karden Büyüktanır
karden@ieee.metu.edu.tr
Editt Tower—Singapur
39
ÖZLEM TUBA KOÇ
AHMET KUZUBAŞLI
IEEE ODTÜ
BİR BAŞARI ÖYKÜSÜ : ELİF UYSAL
BIYIKOĞLU İLE KEYİFLİ BİR RÖPORTAJ
BILTEK 2010-2011
42
BIR BAŞARI ÖYKÜSÜ : ELIF UYSAL BIYIKOĞLU ILE KEYIFLI BIR
RÖPORTAJ
sağladı tabii. Değerli deneyimler bedava olmuyor, biraz madı. Çocuklar çok zaman alıyor, bu zamanı onlara
zorluk yaşamak gerekebiliyor. vermek de insana çok şey katıyor. Ama diğer yandan
da işlerinizi iddialı bir biçimde yapmak istiyorsanız çok
3) Başarılı olmanızdaki en önemli etken nedir? planlı olmak gerekiyor. Gün içinde neyi, hangi sırada
yapacağımı kabaca planlıyor ve her birini en pratik bir
Hayatta hep heves duyduğum şeylerle ilgilendim, biçimde yapmaya çalışıyorum. Öğle yemeklerine he-
hep gönlümden geçen doğrultuda ilerlerdim. Başarılı men hemen hiç gitmiyorum, öğle saatlerinde oturup
olduysam bu, içten gelen motivasyondan kaynaklanan sohbet etmekse çok nadiren zaman ayırdığım bir şey.
kararlılık ve çalışmanın desteğiyle oldu. Çok kararlı biri- Araştırmalarımın çoğunda scheduling yani çizelgele-
yimdir. Bir plan yaptıktan sonra normal koşullarda so- me problemlerini incelediğimizden, araştırmalarımda-
nuna kadar götürürüm. ki optimizasyon teknikleri, yaşamdaki optimizasyon
problemlerine yatkınlık sağladı. Online optimizasyon
4) Stresle nasıl başa çıkıyorsunuz?
da önemlidir, yani birdenbire çıkan değişik durumlara
Stresi yaratan etkenler kişinin kontrolünde olmadı- planlarınızı hızlıca adapte edebilmek önemli bir yete-
ğında, onunla başa çıkılmasının zor olduğunu düşünü- nek.
yorum. Örneğin, uygun bulmadığımız toplumsal geliş-
6) Sizi şu sıralar en çok heyecanlandıran bilimsel
melerde kişi olarak kontrolümüz zor oluyor. Bu, başa
gelişmeler, araştırma konuları neler?
çıkılması zor bir stres. Âmâ kişisel başarınız ile ilgili bas-
kılarda, elinizden Enerji verimli
geleni yapar ve haberleşme konu-
durumu kontrol sunda büyük bir
altına alırsanız; araştırma ve tekno-
stres yani baskı lojik atılım var. Ben
hissi zararlı bo- daha çok kablosuz
yutlara çıkmaz. haberleşmeyle ilgi-
Örneğin, ben lendiğimden ortam-
araştırma gru- dan enerji harman-
bumda bir işi layan alıcı-vericiler
yetiştirmemiz ve bunlarla kurulan
gereken son tari- ağlarda, enerjiyi en
he bir gün kala verimli biçimde
yaşadığımız stresi kullanmak üzere
çok yararlı bulu- haberleşme algorit-
yorum. O zama- malarının geliştiril-
na kadar düzgün mesi ve bunlarla
bir hızda çalışmı- ilgili kuramsal sınır-
şız ama son an- ların bulunması çok
da gerekli adre- ilgimi çeken bir
nalinin etkisiyle konu. Genel olarak, ağ bilimi olarak anılmaya başlayan
biraz daha hızlanıyoruz! Genel olarak ise olumsuz stres konularda gelişmeye çok gereksinim var. Örneğin,
hissini, çalışarak ve işleri ertelemeyerek engellemeye Facebook gibi sosyal ağların internet üzerinde ortaya
çalıştığımı söyleyebilirim. çıkardığı yük dağılımı, matematikçilerin en gelişmiş
modelleri tarafından bile şu an yakalanamamakla bir-
5) Çok çalışmanız, emek harcamanız gereken bir
likte, hepimizin hayatında yer etmiş durumda. Burada
mesleğiniz var. Zamanınızı nasıl yönetiyorsunuz?
teknolojinin, kuramsal anlayış ve bilginin önünde gitti-
Zamanımı her zaman planlı kullanmaya çalışmıştım ği bir durumdayız ve bunu gerçekten heyecan verici
ama özellikle çocuğum olduktan sonra zaman yönetimi- buluyorum.
ni mecburen çok iyi öğrendim. 27 yaşında, parlak kari-
7) Eğitim hayatınız boyunca size en büyük desteği
yer fırsatlarıyla karşı karşıyayken birdenbire çocuk sahi-
kimler verdi?
bi olmak istediğimde içimdeki his, bunun hayatıma çok
büyük anlam ve heyecan katacağıydı. Bu his doğru çıktı, Yıllar içinde bana yol gösteren çok değerli hocalarım
hatta o zamandan bu yana sıkılmaya hiç zamanım ol- oldu. Bu bakımdan kendimi şanslı hissediyorum. Yük-
43
BIR BAŞARI ÖYKÜSÜ : ELIF UYSAL BIYIKOĞLU ILE KEYIFLI BIR
RÖPORTAJ
sek lisans ve doktorada birlikte çalıştığım hocalarımın üçü mü benim sayemde sevdiklerini ve başarılı olduklarını söy-
de, yayın ve ödüllerden çok, bilime ve derin sonuçlara leyenler olması beni çok mutlu ediyor.
önem veren, mükemmeliyetçi kişilerdi. Öğretim üyesi ola-
rak insan ister istemez doktora hocasını model alır, bu yön- 11) Öğrencilerinize verdiğiniz en önemli tavsiye nedir?
den de çok iyi modellere sahip olduğumu düşünüyorum. Hayata ve mesleğe dair ne gibi tavsiyelerde bulunmak
Annem kendini hastalarına adamış ve çok hayat kurtarmış, istersiniz?
çok başarılı bir hekim ve öğretim üyesi, bir yandan da çok
Bana gelip “yurtdışında yüksek lisans mı yapsam, burada
iyi bir anne olarak benim için model olmuştur. Annem ve
işe girip yükselsem mi, hangisi avantajlı?” gibi sorularla
babamın evde sürekli ders çalışmaları ya da bir şeyler oku-
gelen öğrencilere benim hayatta rehber olarak aldığım tek
maları kuşkusuz benim bu tür bir hayat tarzını benimse-
düşünceyi söylüyorum, o da kendilerini heyecanlandıran
memde etkin oldu. Eşim eve geç gelmem ya da hafta sonu
şeylere yönelmeleri. Ben kendi hayatımı maddi faktörlerle
çalışmam gerektiğinde hep destek oldu. Akademik hayatın
hatta ince kariyer hesaplarıyla yönlendirmedim, yönlendi-
bir gerçeği de bir miktar seyahat gerektirmesi, konferanslar
renleri de pek mutlu görmüyorum. O yüzden benim vere-
ve çalıştaylar vs. Bu yüzden de çocukları gözüm arkada kal-
ceğim tavsiye budur. Hayatlarını da standart, düz bir man-
madan bırakabilmemde eşimin ailesinin ve yıllar içinde evi-
tığa dayanan kararlarla yaşamalarını tavsiye etmezdim:
mizde çalışan bayanların rolü çok önemli oldu.
örneğin, şu yaşta evlenmeli, şu yaşta mutlaka çocuk sahibi
8) “Tek yönlü insan” olmaktan nasıl kurtuluyorsunuz? olmalı, şu şekilde bir evim olmalı gibi standartlarla.
44
BIR BAŞARI ÖYKÜSÜ : ELIF UYSAL BIYIKOĞLU ILE KEYIFLI BIR
RÖPORTAJ
üzerinde pek çok arkadaşımız özveriyle çalışıyor. Bildiğimiz değerlerine sahip olan öğretim üyesine saygı duymak, gü-
en iyi biçimde yetiştirmeye çalışıyoruz öğrencilerimizi; çün- venmek lazım. Bilimsel üretkenlik için başka çare yoktur.
kü onlar, dünyadaki benzer bölümlerdeki öğrencilerle bir
araya gelebilecek nitelikteki en yetenekli ve en ilgili öğrenci- 15) Hobileriniz, ilgilendiğiniz ve keyif aldığınız aktivite-
ler. ler neler?
14) Türkiye’de akademik kültürü ve bilimsel altyapıyı Spor yapmaya (dans, kardio, yüzme vs.) düzenli zaman
sekteye uğratan uygulamalar olduğunu düşünüyor musu- ayırmayı çok seviyorum. Ayrıca çocuklarla yapılan etkinlik-
nuz? Daha üretken olmak için nelerin iyileştirilmesi gerek- ler ve onlarla oynamak hayatımda büyük yer tutuyor. Ede-
tiğini düşünüyorsunuz? biyatı, müziği de severim.
Benim içinde yetiştiğim ve hem araştırmacı hem de proje 16) Bu işi yapmasaydınız, yapmak istediğiniz iş ne
yöneticisi olarak çalıştığım ABD’deki araştırma ortamına olurdu?
göre, buradaki daha yeni kurulan bir araştırma ortamı. Ku-
Dans koreografı, şair, yazar ya da filozof olmak isteyebi-
rallar ve sistemler yeni oluşuyor, uygulamalar ve mevzuat
lirdim.
sık sık değişiyor. Bu kadar dinamik bir ortamda, insan kendi-
ni araştırma yaparken sık sık sisteme uyum sağlamaya çalı- 17) Sizin söylemek istediğiniz, eklemek istediğiniz her-
şırken ve bürokratik sorunlarla boğuşurken bulabiliyor. Ör- hangi bir şey var mı?
neğin, Ohio State Üniversitesinde öğretim üyesi iken aldığım
projelerin bütçe işleriyle tamamen üniversitenin araştırma “ODTÜ'ye, kendinize, hayatta gerçekten önem verdiğiniz
projeleri ofisi ilgileniyordu. Bütçeden yapılacak alımları da değerlere güvenin ve sahip çıkın” diye bitirmek isterim.
bölümde birkaç öğretim üyesi ile ortak sekreterimiz halledi-
yordu. Benim konunun bilimsel yönüyle ilgilenmem, başarılı
projeler almam ve yönetmem yeterliydi. Burada, maalesef
aynı durum yok ve proje almak külfet olabiliyor. Ayrıca pro- Elif Uysal Bıyıkoğlu’na yoğun programına rağmen bize
jeye destek veren kurumlar harcamalar konusunda çok fazla zaman ayırdığı ve sorularımızı içtenlikle yanıtladığı için çok
kısıt koyuyorlar, örneğin asistanlara vermemize izin verilen teşekkür ederiz. Bizlere ilham veren başarılarının devamını
en yüksek ücret bile iyi bir yaşam standardı sağlamaya yet- gönülden dileriz.
mediğinden iyi kalitede araştırmacı bulmak çok zor. Bilimsel
üretkenlik isteniyorsa, işini iyi yapan ve kendi araştırma etik
45
OSMAN BAYTAROĞLU
IEEE ODTÜ
NÜKLEER SANTRALLER
ÜZERİNDEN BİR KARŞILAŞTIRMA
BILTEK 2010-2011
Merhabalar, bir süre önce Rusya ile Türkiye arasında yapı- liştirilen pasif kontrol sistemlerinin diğer her otomatik sistem-
lan "nükleer anlaşma" ve sonrasında hem internet üzerin- de olduğu gibi insan faktörünü hantallaştırması, insana özgü
den “Nükleer ile yaşamaya hazır mısınız?” adı altında, hem toplumsal ve davranışsal bir sorun olan risk faktörünün çok da
de meclis önünde gerçekleştirilen düşmediğini hatırlatmakta. En küçük
Greenpeace eyleminden sonra bu hataların bile büyük facialara neden
konuya biraz değinmek istiyorum olabileceği ise bir gerçek. Nükleer ka-
bu yazımda, bir süredir yaptığım zaların da sadece eski santrallerde ve
araştırmaların verilerini de kata- 80lerde kaldığı ise sadece yanlış bir
rak. bilgi. Kazaların listesi için şu adrese
bakabilirsiniz:
Öncelikle elektrik üretimi sade-
ce elektrik üretimi değildir. Bu http://en.wikipedia.or g/wiki/
haliyle anlamsız gelen cümlenin Nuclear_and_radiation_accidents
aslı şudur: Elektrik üretimi bir Bir diğer konu da ar-ge. Neredeyse
işlemin sonuçlarından biridir ve hiç su harcamayan ve her geçen gün
bu işlemin girdileri sadece kömür- gelişen teknolojisiyle verimi hızla yük-
doğalgaz gibi tekil kaynaklar de- selen rüzgar (şu an ~%21) ve özellikle
ğildir. Günümüzde, hatta aslında 40 dakikalık ışımayla dünyanın 1 yıllık
onlarca yıldır bilim insanları - enerji ihtiyacını bizlere sunabilen gü-
genel kanının aksine- asıl neş (şu an ~%15-20) teknoloji-
sorunun sadece ucuz olan lerinin veriminin 10-15 yıl içeri-
enerjiye yüklenerek çözül- sinde nükleer enerjiyi geçmesi
meyeceğini bilmekteler. En düşünülmekte (nükleer enerjinin
basitinden ortalama bir şu anki verimliliği ~%90). Aynı
hidroelektrik santrali zamanda nükleer enerjinin kuru-
kilowatt başına tamamı lum ve söküm maliyetlerinin
baraj gölündeki buharlaş- yüksekliği ve kurulum ve söküm
madan ibaret olan 5,5 litre sürelerinin uzunluğu (5 ile 15 yıl
su tüketmektedir. (1) Bu arası) nükleer enerjinin eksileri
tüketim, kapasitenin hızla arasına ekleniyor.
düşmesine ve aynı zamanda Nükleer enerjinin ve santralle-
bölgenin su ihtiyacını tehli- rin üstüne fazlaca düşülmesiyle
keye atmasına sebep ol- yenilenebilir enerjiye ayrılacak
makta. Aynı şekilde bakımı kaynakların nükleer enerji tara-
ne kadar iyi olursa olsun fından yutulacağı, yenilenebilir
baraj göllerinde zamanla enerji mevzuatlarının sürekli
biriken toprak büyük bir gecikmesi ve teşviklerin önüne
sorun olarak karşımıza çı- geçiyor olması da bir diğer ger-
karken hiçbir şeyin görün- çek. ABD’nin Şubat 2002’de Nük-
düğü kadar iyimser olmadığını gözler önüne sermekte. leer Enerji 2010 adında açıkladığı programda; nükleer enerjiyi
azalmakta olan petrol rezervleri ve son yıllarda hızlı bir yükse-
Nükleer Santral de neredeyse hidroelektrik santraller
liş gösteren petrol fiyatları karşısında rekabetçi kılabilmek için
kadar su harcayan bir santral tipi. Neyse ki santraller deniz
642 milyon dolar araştırma desteği ve kurulacak santraller için
kıyısına kurularak düşük maliyetle ve tatlı su harcanmadan
de 30 milyar dolar borç garantisi temin ediyor olması, ABD’nin
soğutma sağlanabiliyor. Ancak hepimizin bildiği bir şey var:
yenilenebilir enerji kullanımında neden AB’nin çok gerisinde
Nükleer demek, her zaman tehlike demek. Son yıllarda ge-
46
NÜKLEER SANTRALLER ÜZERİNDEN BİR KARŞILAŞTIRMA
Osman BAYTAROĞLU
KAYNAKÇA: osman.baytaroglu@ieee.metu.edu.tr
(4) http://ec.europa.eu/dgs/jrc/index.cfm?
id=1410&obj_id=11060&dt_code=NWS&lang=en
(5) http://spectrum.ieee.org/energywise/energy/
renewables/australia-could-be-100-percent-
renewablepowered-by-2020
47
ILKAY YAZGI
IEEE ODTÜ
M A N Y E T İ K A L A N I N
H E D İ Y E S İ : K A B LO S U Z G Ü Ç
T R A N S F E R İ
BILTEK 2010-2011
WITRICITY
İnsan hayatı, teknolojinin müthiş gelişimiyle giderek Fizikçi olan Soljacic, 2007 yılında, elektriğin elektroman-
kolaylaşıyor. Şu anda hayatımızın çoğu alanında tekno- yetik nesnelerle oluşturacak basit bir sistemle bu nesneler
lojinin nimetlerinden basit bir şekilde faydalanmakta- arasında herhangi bir kabloya gereksinim duymadan kulla-
yız. Aslında bu gelişim ve değişim hiç bitecek gibi de nılmasına dayandırdırdığı “kablosuz elektrik” (Witricity)
durmuyor ve her gün ortaya yeni fikirler atılıyor, yeni projesini ortaya attı ve bunu bir şirkete de dönüştürdü. Bu
teknolojiler geliştiriliyor. Geleceğe damga vurabilecek sistem ise iki bobinden oluşan ve bu iki bobinin magnetic
bu yeni teknolojilerden biri de “kablosuz elektrik” tek- özelliklerinden yararlanarak oluşmakta. Transferin sağlan-
nolojisi. ması için frekansların eşit ayarlanmasının yanında alıcı
bobinin dalga boyu vericininkinin dörtte birinden küçük
“Kablosuz elektrik” teknolojisi kablosuz internet
olmak zorunda. Bunların dışında elektriğin tutulması için
transferiyle benzerlik gösterip adından anlaşılacağı üze-
sistemde kapasitörlere ihtiyaç duyulmakta.
re elektrik enerjisinin kablolara gerek kalmadan hava
yoluyla elektrik enerjisi transferini
sağlayabilecek düşünce. Bu düşünce
2007 yılında MIT fizik profesörü olan
Marin Soljacic tarafından ortaya atı-
lan yeni bir teknoloji gibi görünse de
Tesla ve Faraday’ın düşüncelerinin
harmanlanması aslında. Sırp Nikola
Tesla’nın 1890larda denediği ve bir-
kaç deneyinde 40 metre uzaklıktaki
lambalara elektriği iletip havadan
elektriği aktarabilmenin mümkün
olduğunu gösterdikten yaklaşık 110
sene sonra kendisi gibi Sırp olan bir
profesör tarafından hayatımıza girdi.
Aslında elektriğin aktarılması interne-
tin aktarılması gibi kolay olmamakla
beraber beraberinde birçok tehlikeyi
de beraberinde getiriyor. Fakat tüm
bu olayı düşündüğümüzde kablosuz
elektrik teknolojisinin, bu tip zararları
ortadan kaldırıldığı ya da en aza indi-
rildiği takdirde insanlığı çok heyecanlandıracağı ve ha-
yatı kolaylaştıracağı su götürmez bir gerçek olarak önü-
müzde durmakta.
48
MA N YE Tİ K AL A NI N H E Dİ Y E Sİ : K A BL O S U Z G Ü Ç T R AN S F E Rİ
1. Manyetik bobin (anten A) bir kutuya yerleştirilir ve uygun bir duvara monte edilir.
4.Diğer manyetik bobin (anten B) kullanılacak alete (TV, bilgisayar vs.) ayarlanır ve aynı şekilde frekansı ilk bobinle
aynı yapılır.
Yukarıdaki figürde bu sistemin nasıl uygulamaya aktarıldı- Şöyle uzaktan baktığımız zaman bu teknoloji şu anda dünya-
ğı görülmekte. Aslında bu düşünceyi ortaya atan başta Ma- ya fazla yayılmamış olsa da muhtemelen kısa bir süre sonra bu
rin Soljacic olmak üzere kurdukları Witricity firması tarafın- teknolojiden yararlanıyor olacağız. Ayrıca kablosuz elektrik
dan üretilen sistem. Amerika'da yavaş yavaş kullanılmaya teknolojisi aslında bu amaçla kullanılmasının dışında başka
başlayan ve tüm ülke bazında yayılan bu sistem ve teknolo- düşüncelere de vizyon katabilir veya yeni bir şeylerin ortaya
jinin önümüzdeki yıllarda dünyanın her tarafına yayılması çıkmasına öncü olabilir. Yalnız bu teknolojinin de aslında Tesla
bekleniyor. Yani çok kısa bir süre sonra bizler de evlerimizde ve biraz da Faraday’a dayandığını unutmayalım.
bu teknolojiyi kullanmaya başlayabiliriz.
Tabi bu tür teknolojilerin genelinde insan sağlığını tehdit
edebilecek radyasyon yayımı sorunu bulunur. Fakat bu tek-
nolojiyi ortaya çıkaranlar buradaki enerji transferinin radyo-
aktif bir özelliğinin olmadığını iddia etmekteler. Bu düşünce-
yi, güç transferinin tamamen radyoaktif olmayan bir akta-
rım olduğuna dayandırmakta olup elektromanyetik dalgala-
rın insana olumsuz bir etkisi bulunmadığını ve sağlıklı bir
teknoloji olduğunu vurgulamaktalar.
İlkay Yazgı
ilkay.yazgi@ieee.metu.edu.tr
49
TOLGA ATALAY
IEEE ODTÜ
İ Ş H AYAT I S İ M Ü L ASYO N U:
S TA J
BILTEK 2010-2011
Üniversite öğrencileri eğitim hayatları boyunca teorik Bu doğrultuda çalışmalar hızla devam etmekle birlikte,
bilgilerle donatılırlar. Bunu pratiğe dökme olanakları nere- bir takım etkinlikler düzenlenerek stajın farklı boyutları ele
deyse çok azdır. Öğrendiklerini uygulamaya dökmesi , teori- alınmaktadır. Stajı baştan başa en verimli hale getirmeye
ği pratiğe çevirmesi , kısacası gerçek dünyaya dönmesi ge- çalışmaktadır. Geleceğin yöneticileri , mühendisleri , kısa-
rekmektedir. Bunun için en önemli çözüm ise stajlardır. İş cası çalışanları bizleriz ve bizleri buna hazırlayacak olan ise
hayatını tanıdığımız , bildiklerimizi uygulamaya döktüğü- stajdır. Geleceğimizi çöpe atmayalım , stajın en verimlisini
müz , geleceğimize yön verdiğimiz , kısacası bizi iş hayatına yapalım.
hazırlayan stajların önemi çok büyüktür. Stajlar önemli ama
bundan daha önemli bir şey var ki o da stajı verimli yapabil-
mektir. Bunun için bir çok araştırma yapılmış , bir takım çö-
zümler üretilmişse de hala tam olarak çözüm bulunmuş de-
ğildir. Hala staj yapacak öğrenciler akıllarında onlarca soru-
lar barındırmaktadırlar. Hala öğrencilerin çay getir götür
yaptığı stajlar bulunmaktadır. Ama bu kadar geleceğimizi
etkileyen bir olguyu nasıl olurda böylesine basite indirgeye-
biliriz! Bunun önüne geçilmeli. Bunun bilinciyle yola çıkarak
2007 yılından beri IEEE ODTÜ öğrenci kolu verimli staj proje
grubu tarafından yürütülen verimli staj projesi uygulanmaya
çalışılmaktadır.
Bu proje kapsamında stajın nasıl daha verimli hale gelece-
ği araştırılıp , gerek öğrenci , gerek akademisyenler , gerekse
şirketler tarafından olay ele alınarak çözümler üretilmekte-
dir. Bu çözümler doğrultusunda pilot staj uygulamaları baş- Tolga ATALAY
latılarak stajın en verimli hale getirilmesi amaçlanmaktadır.
VERİMLİ STAJ KOMİTESİ BAŞKANI
tolga.atalay@ieee.metu.edu.tr
51
DENİZ PİRİNÇÇİ
IEEE ODTÜ BO S C H ’ L A RÖ P O R TA J
BILTEK 2010-2011
52
BOSCH’LA RÖPORTAJ
Deniz PİRİNÇÇİ
ODTÜ Genetik
deniz.pirincci@ieee.metu.edu.tr
53
DENİZ PİRİNÇÇİ
IEEE ODTÜ T O FA Ş ’ L A RÖ PO R TA J
BILTEK 2010-2011
1) Şirketinizin staja bakış açısı, vizyonu 4) Stajın verimli olabilmesi için izlediğiniz
nedir? özel bir program var mı? Stajların verimsiz
geçtiğini söyleyen öğrenci sayısının arttığı
şu günlerde "Verimsiz Staj" sorununa aldığı-
Staj sürecine; nız önlemler neler?
- Eğitime katkı,
- Sektörel gelişime katkı, Staj süresince stajyerlerimizin farkındalık-
larını arttıracak, kariyer seçimlerine ve birey-
- Gençlere iş dünyası ile tanışma fırsatı
sel gelişimlerine
sunmak,
destek olacak,
- Şirkete aynı zamanda da
genç ve dinamik şirkete değer ka-
dış görüş sağlama tacakları prog-
gibi artılar getire- ramlar uyguluyo-
cek potansiyel ruz.
Tuna AYDER çalışma arkadaşla-
rımızı belirlemek
TOFAŞ olarak bakmakta- 5) Stajyer seçi-
İNSAN KAYNAKLARI DİREKTÖRÜ
yız. mindeki kriterle-
riniz neler ve bu
Stajyer Yönetimi kriterler nasıl
2) Bir stajyer belirleniyor?
şirketiniz için ne
anlama geliyor?
Meslek lisesi öğrencilerini personel çocuk-
larından alıyoruz.
Şirketimizde yaklaşık ortalama 350 stajyer
Üniversite öğrencileri için 3.sınıfa devam
(Meslek lisesi, üniversite, MYO) staj yapmak-
ediyor olmak, projeli stajyerlerde ise not
tadır. Tüm stajyerleri geleceğin çalışan aday-
ortalaması, İngilizce seviyesi ve yetkinlikleri-
ları olarak görmekteyiz.
ne bakıyoruz.
54
TOFAŞ’LA RÖPORTAJ
Deniz PİRİNÇÇİ
deniz.pirincci@ieee.metu.edu.tr
55
ÖZGE DONMAZ
IEEE ODTÜ
G U E R N I C A
BILTEK 2010-2011
57
G U E R N I C A
mı vermek benim fikrim olmamıştır. Sizin vardığınız Savaşın acımasız yüzünü yansıtan bu tablonun bu-
fikirlere ve sonuçlara ben de varmış olmalıyım, ama lunduğu oda Vietnam Savaşı boyunca savaş karşıtı
içgüdüsel ve bilinçsiz olarak. Ben resim yapmak için eylemcilerin toplanma yeri oldu. Eylemler sırasında
resim yapıyorum. Nesneleri oldukları gibi çiziyorum." çoğunlukla bir olay çıkmamış olsa da 1974’de Tony
Gerçekten de tablodaki semboller kültürler arası anlam Shafrazi, William Calley'nin My Lai katliamı sırasında
taşır ve bu özellik, resmi sonraki yıllarda tüm dünyada yaptıklarının Richard Nixon tarafından affedilmesini
yapılan savaşların protesto etmek
dili yapar. amacıyla, tablonun
üzerine kırmızı
Guernica, Pa- sprey boyayla tüm
ris’in ardından ilk yalanları öldürün
olarak İskandinav anlamına gelen
ülkelerine, ardın- "KILL LIES ALL" ya-
dan 1938 Münih zar. Neyse ki tablo-
Antlaşması’yla nun üzeri vernikli
aynı tarihte Lond- olduğundan sıkılan
ra’ya götürüldü. sprey boya kalıcı bir
Tablo, Fransa’da iz bırakmaz.
da kısa bir süre
kaldıktan sonra Bugün Guernica,
Franco’nun zafe- Amerika yerine ana-
ri, İspanyol mül- vatanı İspanya’da
tecilere yardım segilenmektedir;
ve Picasso’nun da ancak Amerika’da
özel isteğiyle New York’taki Museum of Modern Art da (Birleşmiş Milletler Binası’nda) Nelson Rockefel-
(MoMA)’a teslim edildi. Chicago ve Philadelphia’yı da ler’ın yaptırdığı goblenden bir kopyası bulunmaktadır.
gezen tablonun durumu hakkında endişe duyulmaya Fakat tablonun İspanya’ya gönderilmesi goblenden
başlanınca tablonun tek bir yerde sergilenmesi (MoMA) kopyasının yapılması kadar kolay olmamıştır. Bunun
58
G U E R N I C A
nedeni, Picasso’nun İspanya halkı cumhuriyete yeniden Gerek eserin kendisi gerekse eser hakkında yapılan
kavuşmadan, hatta kamu özgürlükleri ve demokratik ku- yorumlar insanları savaş hakkında bir kez daha düşün-
rumlar yeniden oluşturulmadan Guernica tablosunun İspan- meye sevk etmiştir. Guernica ’nın yapım aşamasında
ya’ya geri gönderilmesine izin vermeyeceğini belirtmesidir. “İspanya'nın mücadelesi, insanlara, özgürlüğe yapılan
1978’de, Franco’nun ölümünden üç, Picasso’nun ölümün- saldırıya karşıdır. Ressam olarak hayatım boyunca
den ise beş yıl sonra İspanya’da demokratik parlamenter sürekli sanatın ölümüne karşı durmaya çalıştım. Be-
monarşi kuruldu ve yeni bir anayasa kabul edildi. Artık İs- nim gericilikle ve ölümle anlaşma içinde olduğumu
panya tabloyu geri alabilirdi; ancak Amerika’daki Museum kim bir an için bile olsa düşünebilir?” sözlerini söyle-
of Modern Art bu en değerli tablolarından biri olan eseri yen Picasso, gerçekten de bu eserle yalnızca İspanya
kaybetmemek için parlamenter monarşinin, Picasso'nun ile sınırlı kalmayıp tüm dünyaya koşullar ne olursa
vasiyetinde bahsi geçen cumhuriyeti tam olarak temsil et- olsun savaşın ve ırkçılığın son derece insanlık dışı oldu-
mediğini öne sürdü. Ancak müze karşılaştığı yoğun baskı ğunu göstermiştir ve Guernica savaşın yüzü olmuştur.
üzerine daha fazla direnemedi ve 1981 yılında tabloyu yur-
duna gönderdi. Guernica’nın yeni evi Madrid’deki Museo
Nacional Centro de Arte Reina Sofía olmuştur.
Özge Donmaz
Bilgisayar Mühendisliği
59
ÇAĞLA KÜÇÜKKÖSELECİ
DILAY ALPTEKIN
DENIZ ATALAY
IEEE ODTÜ
ZE Kİ D E Mİ RK UB UZ ’LA
RÖ PORTAJ
BILTEK 2010-2011
Çağla Küçükköseleci
60
AYTEK MUTLU
IEEE ODTÜ
PL UG YO U RS EL F I N T O
E URO P E
BILTEK 2010-2011
During the last year, EESTEC LC Ankara was one of the coffee and also tasted it. Baklava was also shown to partici-
most active LC’s among 47 LC in whole Europe. After the pants in a factory with its production process.
successful event organized in October 2009, Tools For Ac-
LC Ankara didn’t forget to organize a trip to visit the impor-
tion, an expectation to organize another amazing event in
tant places in Ankara. Participants visited Anıtkabir, Ulus and
Ankara is appeared by whole EESTEC family.
Gençlik Parkı. In addition, campuses of METU and Bilkent
Aware of that, LC Ankara had meetings for brainstorming University were introduced and a campus rally with a tough
to decide on the subject. Group works and researches re- path organized in METU to show the daily life in universities in
sulted with the subject Turkey, generally.
avionics which means
To sum up, par-
avionics electronics. The
ticipants had a
name was “Above Us
great week in
Only Sky” .
Ankara with the
The event was held full schedule of
between 4th -12th De- the event. LC An-
cember 2010. The im- kara is now wait-
portance of this work- ing for new
shop was that it was the events and of
first workshop related to course, for new
avionics in EESTEC his- guests.
tory.
During this event, the
most well-known avia-
tion companies in Tur-
key such as Havelsan and TAI (Turkish Aerospace Indus-
tries) introduced avionics and gave fundamental informa-
tion about it. History of avionics, the systems in first air-
crafts in world, the development of avionics, architecture
of cockpit, standard localization of four main flight instru-
ments namely altimeter, air speed, ADI and HIS and, basics
sensors used in aircrafts are all covered in trainings.
Participants were also able to visit the factory of TAI. The
construction process of aircrafts, research and development
studies on the electronic systems were shown in factory.
Besides on the technical trainings, Turkish culture was Aytek MUTLU
introduced. A Sociology professor from METU (Middle East
Technical University) gave a presentation about Turkish EESTEC LC ANKARA CHAIRMAN
tradition. Participants listened about the history of Turkish
aytek.mutlu@ieee.metu.edu.tr
61
BUKET KAVAK
BILTEK 2010-2011
Hayat, tanıyabileceğin kadar çok insanı tanımaktır. Ne Sana destek olan onlarca omzun arasında “ Hayat gibi
kadar çok yürekte yer edinirsen, ne kadar çok farklı insan IEEE…” diyebilmektir belki de… Yeni doğmuş bir bebeğin
tanırsan, o kadar çok içinde olursun hayatın. O kadar çok “ heyecanını yaşamak gibi, yeni bir projeyi hayata geçirmek.
ben yaşıyorum’’ diyebilirsin. Hayat, bir insanın yüreğinde “Heyecan gibi IEEE…”
yer edinebilmektir… Bir insanın saygısını kazanmak, bir
Annesine, kardeşine göz kulak olacağına dair söz veren bir
insana saygı duyabilmektir…
çocuğun sorumluluğu gibi… Sorumluluk almak gibi IEEE…
Hayat, sesin kısılana kadar onların, yüzlerin, binlerin Aldığın sorumluluk gece heyecandan seni uyutmasa da,
önünde konuşabilmektir. O cesareti gösterip, o büyük ortaya güzel işler
h e y e can ı i ç in d e çıkardıktan sonra
hissedebilmektir. içinde hissettiğin
mutluluk gibi…
Hayat, sadece en
Tü m u yku suz
iyisini yaptığın zaman
gecelere değer
fotoğrafın en ön
IEEE…
karesinde yer almak
değildir, hayat “senin Eğer hayat bir
yapabildiğinle’’ tabloysa, zamanla
fotoğraf karesinin en tamamlanmaz
önünde yer alabilmeyi p a r ç a l a r ı .
bilmektir. Doğduğumuz anda
tutuşturulmuştur
Hayat, el attığın bir
aslında elimize
şeyde senle beraber
önceden her bir
onlarca el görebilmektir. O diğer eller verir sana ihtiyacın
karesi tamamlanmış birer tablo. Biz yaşadıkça payımıza düşen
olan güveni. Hiç olmadığın kadar güçlü hissettirir sana
zamanı, eksiliverir birer parçası. IEEE sahip olduğumuz
kendini. Yalnız değilsindir işte o zaman. Sana uzanan eller
tablonun en değerli parçalarından biri… Anılarda en büyük
artıkça anlarsın hayatın anlamını. Hayat bir fotoğraf
yeri garantileyen, unutulmaz anların tek şahidi. En güzel
karesidir bazen. Ortaya çıkarıverir yaşamdaki yerini…
arkadaşlıkların vazgeçilmez yeri…
“Hayat gibi IEEE…”
“Hayat gibi IEEE…”
Farklı şehirlerden, farklı üniversitelerden bir araya gelen
“ Heyecan gibi IEEE…”
yüreklerin anlamlı hikayesi. Aldığı sorumlulukla büyük
kalabalıklara hitap eden, yüzlerce kişi. Dayanışmanın “Sorumluluk almak gibi IEEE…”
gücüyle ortaya çıkarılan birbirinden harika etkinlikler.
Önemli olanın, çorbada azda olsa tuzunun olması olduğunu
bilmek, el ele bir şeyler başarabilmek…
Birlikte doğan gücün farkındalığı IEEE. Etkinliğinize gelen
insanların beğenisiyle, yüzlere ekilen tebessüm... Başarının
en çok yakıştığı yer, “başardık” demenin en fazla anlam Buket KAVAK
kazandığı, göğsünüzü kabarttığı…
Tanıtım Pazarlama Komitesi Başkanı
buket.kavak@ieee.metu.edu.tr
62
ÇAĞLA KÜÇÜKKÖSELECI
IEEE ODTÜ
B İ R H AY R A N I N I N
G ÖZ Ü N D E N Ç A Ğ AN I R M AK …
BILTEK 2010-2011
Basınla İlişkiler Komitesi Başkanı olarak koymasıdır. Çağan Irmak’tan yola çıkarak
komite tanıtımı değil, medyada sıkça yer sadece yönetmenlerin değil, hepimizin kendi
alan ve severek izlediğim bir yönetmeni yaz- payımıza bir şeyler düşürmemiz gerekir as-
mayı tercih ettim. Seçtiğim isim ise Çağan lında. Hep düşünürüm şimdiye kadar inandı-
Irmak… Sadece yara- ğım şeyleri mi baş-
tıcı olmanın bile suç kalarının, çevre-
olduğu ülkemizde min istediklerini
ayakta kalmayı başa- mi yapıyorum di-
rabilmiş ender insan- ye. Hepimiz başka-
lardandır Çağan Ir- ları için bir şeyler
mak. Yönetmen ola- yapmayı bırakıp
rak çok başarılı işler eleştirilere aldır-
yapmış olması elbette madan yaşasak
ki çok önemli ancak hayat daha güzel
yeniliklere açık ol- olabilir.
makla kalmayıp, her
işini yeniliklerle süsle-
mek onun üstatlığının
sırrı olmalı. “Babam
ve Oğlum” ile erkek-
leri bile ağlatan, “Issız
Adam” ile milyonları
beyaz perdeyle buluş-
turan, “Karanlıktakiler” ile çok farklı bir anne Yaptıklarıyla bana bu kadar çok şey anlatan
-oğul ilişkisini ele alan,” Mustafa Hakkında ünlü yönetmene, üstada tekrar teşekkür
Her şey”i izlerken nefeslerimizi kesen o ol- ederim.
muştur. Son filmi “Prensesin Uykusu”ndan
ise yine bambaşka bir keyif almıştır tüm sine-
maseverler. Sinemada yaptığı başarılı işler
sadece belirli bir kitleye ulaşmış olabilir. An-
cak televizyonda yıllar sonra bile adını duy-
duğumuzda yüzümüzde bir gülümsemeye
sebep olan dizileri çok geniş bir izleyici kitle-
sine ulaşmıştır. “Asmalı Konak” ve “ Çembe-
rimde Gül Oya” şimdi yayınlansa tekrar izle-
rim dediğim nadir dizilerdendir. Peki nedir
onu bu kadar farklı kılan? Korkusuzluk belki
de… Bir işe başlarken aklında ne varsa onu
yapmasıdır, inandığı işi korkusuzca ortaya
Çağla KÜÇÜKKÖSELECİ
cagla.kucukkoseleci@ieee.metu.edu.tr
63
UMUTCAN DUMAN
IEEE ODTÜ
O BJ E K T İ F E
YA NSIYA NLAR
BILTEK 2010-2011
Umutcan Duman
umutcan.duman@gmail.com
64
IEEE ODTU
BILTEK 2010-2011
65
BA S I ND A I E E E O DTÜ
66
IEEE ODTÜ
IEEE ODTÜ I E E E O D T Ü’ N Ü N 1 Y I L I
BILTEK 2010-2011
67
IEEE ODTÜ
IEEE ODTÜ
FO T O Ğ R A F L A RL A I E EE
O DT Ü
BILTEK 2010-2011
68
FOTOĞRAFLARLA IEEE ODTÜ
69
IEEE ODTÜ
BILTEK 2010-2011
IEEE
70
IEEE HAKKINDA
Teknolojik gelişme ve yenilikleri teşvik ederek küresel İnsanlığın ve mesleğin yararı için elektro teknoloji, bilgi
zenginliği artırmak, üyelerinin kişisel gelişimini sağlamak ve teknolojileri ve fen bilimleri hakkındaki mühendislik yöntem-
topluluğu dünya çapında ilerletmek. leri olan yaratmayı, geliştirmeyi, bütünlemeyi, paylaştırmayı
ve bilgiyi uygulamayı teşvik etmektir.
IEEE TARİHÇESİ
71
IEEE HAKKINDA
AIEE –Kablolu Haberleşme Işık ve Güç: Radyo teknolojinin doğası gereği IRE`nin ilgi alanı doğal
sınırlarının çok ötesine geçti.Bu yüzden, yeni kuruluş birçok
Kuruluşundan itibaren AIEE`nin ana ilgi alanları şunlardı: ülkeden üye çekti ve sonunda belirli alanlarda dünyanın bir-
çok yerinde birimler kurdu. IRE Tutanakları`nın başlangıcın-
· kablolu haberleşme ve dan itibaren düzenli olarak ABD dışından yazarların yazıları
yayımlandı.
· ışık ve güç sistemleri.
“Elektronik`in” Katılımı
Elektriğe dayalı sanayi standartlarının geliştirilmesinde
öncü olan ve bu sürece etkin olarak katılan AIEE elektrikle 1930`larda elektronik elektrik mühendisliği terimleri arası-
ilgili standart çalışmaları için ABD geneline tesislerini yaydı. na girdi.Elektronik mühendisleri IRE`nin üyesi olmaya başla-
İlk 30 yıllık süreçte kuruluş şu gibi iç meselelerle yüzleşmiş dılar fakat; elektron tüpü teknolojisinin uygulamaları o kadar
ve bunlara çözüm bulmuştur: yaygınlaştı ki IRE ve AIEE`yi birbirinden ayıran teknik sınırlar
ayırt edilememeye başladı.
· örgütlenme için kalıcı karargahların yerleştirilmesi
II.Dünya Savaşı`ndan sonra, iki kuruluş artan bir rekabetin
· uzaklara yayılmış üyelerle ve öğrencilerle kurulacak bağ- içine girdiler.çabaların örtüşmesi ve ikiye katlanması sorunu
lantı için bir işleyiş geliştirilmesi arttı, birleştirilen komiteler ve toplantılarla sadece kısmen
çözülebildi.
· artan uzmanlaşma sorununu çözmek için kurulan komite-
ler yardımıyla yeni teknik ilgi alanlarını teşvik etmek AIEE ve IRE IEEE`yi Oluşturma Yolunda:
Ancak 1912`den itibaren, genişlemekte olan radyo alanın- 1961`de IRE ve AIEE`nin önderleri bu sorunları birleşme
da uzmanlaşanların ilgi alanları ve ihtiyaçları yerel ve periyo- yoluyla çözmeye karar verdiler. Bir sonraki yıl birleşme planı
dik olarak yapılan teknik komite toplantılarıyla karşılanama- hazırlandı ve 1 Ocak 1963`te gerçekleştirildi. Fotovoltaik sis-
maya başladı. temler, Güneş enerjisinden doğrudan elektrik üreten sistem-
ler olarak tanımlanmaktadır. Güneş hücreleri olarak da isim-
IRE –Kablosuz Haberleşme: lendirilen bu hücrelerin boyutları ve formları farklılıklar gös-
terse de genelde boyutları 10X10 cm; kalınlıkları ise mikro-
İki büyük yerel örgütlenme –Telsiz ve Telgraf Mühendisle- metre ile ölçülecek kadar incedir. Bu tür sistemlerin ana ele-
ri Topluluğu ve Telsiz Kuruluşu– birleşerek kablosuz haber- manı güneş pilleridir. Güneş pillerinin çalışma ilkesi de foto-
leşmenin geliştirilmesine katılan bilim adamları ve mühen- voltaik etkiye dayanır. Çok sayıda materyal fotovoltaik etkiye
disler için bir kuruluş oluşturdular –Radyo Mühendisleri sahip olmakla birlikte, elektrik üretecek kapasiteye sahip
Kuruluşu. olan grup yarı iletken grubudur. Bugün için ticari olarak pa-
zarlanan güneş pilleri bir modül başına 60-90 W maksimum
IRE`nin başlangıç üyelerinin çoğu aynı zamanda AIEE`nin elektrik üretebilmektedir. Fotovoltaik sistemler, konutlarda
de üyesiydiler ve iki kuruluş birleşip IEEE`yi oluşturana kadar genellikle çatı ve cephelerde kullanılmaktadır. Çatı uygulama-
(1963) ortak üyelere sahip olmaya devam etti. IRE ve larında elde edilen verim daha yüksektir. Bunun nedeni pa-
AIEE`nin yapısal gelişimi ve genel etkinlikleri benzerdi. nellerin eğimli olarak yerleştirilebilmesine imkan vermesi ve
çatıya düşen gölge miktarının cepheye düşenden daha az
· Merkezi bir yönetimin altındaki profesyonel gruplarda uz- olmasıdır.
manlaşmış alt parçalar toplanmıştı.
ieee@ieee.metu.edu.tr
72