Peygamberler

PEYGAMBER, PEYGAMBERLİK, NÜBÜVVET, RİSALET.................................................
3
Peygamberlere İman ve Önemi...........................................................................................3
Peygamberlerin Adedi ve Kur’an’da İsmi Geçen Peygamberler:.......................................8
Peygamberlerin Sıfatları.....................................................................................................8
1) Emânet: ..........................................................................................................................8
2) Sıdk: ...............................................................................................................................9
3) Fetânet:...........................................................................................................................9
4) İsmet:............................................................................................................................10
5) Tebliğ:...........................................................................................................................11
Peygamberlerde Bulunması İmkansız Sıfatlar:.................................................................11
Peygamberler de Beşerdir:................................................................................................11
Peygamberlik Kesbi Değil Vehbidir:................................................................................12
Nübüvvet Gerçeği:............................................................................................................12
İnsanların Peygamberlere İhtiyacı:...................................................................................12
Peygamberlere Olan İhtiyaç:.............................................................................................14
Peygamberlik Aklen Caiz midir?......................................................................................14
Peygamberlerin Özellikleri...............................................................................................15
Peygamberlerin Gönderiliş Gâyeleri.................................................................................15
1- Allah'a Dâvet: ...............................................................................................................15
2- Allah'ın Emirlerini Tebliğ: ...........................................................................................16
3- İnsanları Doğru Yola Dâvet: ........................................................................................16
4- İnsanlara Örnek Olmak: ...............................................................................................16
5- İnsanları Bâki Âleme Yönlendirme: ............................................................................17
6- Dünya-Âhiret Dengesini Sağlama: ..............................................................................17
7- İtiraz Kapısını Kapatma: ..............................................................................................17
8- İnsan Fıtratına Uygun Olan Gerçek Din Duygusunu Öğretme: .................................18
9- İnsanlara, Doğru Kuralları Gösterme: .........................................................................18
10- Ahlâk Eğitimini Gerçekleştirme: ...............................................................................19
Peygamberlerin Dâvetlerinin Özellikleri .........................................................................19
1- Rabbânîlik: ...................................................................................................................19
2- Tevhide Çağrı: .............................................................................................................20
3- Ücret İstememe: ...........................................................................................................20
4- Kavimlerinin Diliyle Gelme: .......................................................................................20
5- Hedef ve Gâyenin Açıklığı: .........................................................................................20
6- İhlâs ve Samimiyet: .....................................................................................................21
Peygamberlerin Peygamberliği Nasıl Anlaşılır?...............................................................21
Peygamberlere İman, Onları Örnek ve Önder Kabul Edip Onlara İtaat Etmek İçindir....21
Peygamberlere Vâris Olabilmek.......................................................................................23
NEBİ-ENBİYA.........................................................................................................................23
Nebi Kelimesi:..................................................................................................................23
RASÛL......................................................................................................................................25
Rasûl Kelimesinin Anlam Sahası:.....................................................................................25
Nebî ve Rasül; Anlam ve Mâhiyeti ..................................................................................27
Kur'ân-ı Kerim'de Nebî ve Rasül Kavramı.......................................................................27
Allah’ın Elçisi Olarak Rasûl:............................................................................................29
Rasûllerin Görevi:.............................................................................................................29
Nebi ve Rasuller Arasında Ayırım Yapmamak Gerekir:...................................................30
HÂTEMÜ'L-ENBİYÂ..............................................................................................................31
HÂTEMÜ'L-MÜRSELÎN.........................................................................................................32
Son Peygamber.................................................................................................................33
Mütenebbî/Sahte Peygamber............................................................................................34
Nebi İle Rasül Arasında Fark Var mıdır? .........................................................................34
(Geleneğin Yanlışından Modern Küfre/Sahte Peygamberliğe) ........................................34
Kur'an'a Göre Nebî ile Rasül Arasında Fark Yoktur. .......................................................34
RASULLERİN MÜCADELESİ .............................................................................................35
Rasulün Seçilişi:................................................................................................................37
Resul'e İman Edenler:.......................................................................................................38
Kavmin Önde Gelenleri:...................................................................................................38
Resullerin İsteği: Allah'a İman ve İtaat.............................................................................39
Önde Gelenlerin Resul'ü Kıskanmaları:............................................................................40
Hz. Musa ve Firavun:........................................................................................................41
Önde Gelenlerin Resul'e Attıkları İftiralar:.......................................................................42
1) Resul'ün Çıkar Peşinde Koştuğu İftirası:......................................................................43
2) Delilik İftirası:..............................................................................................................43
3) Büyücülük İftirası:........................................................................................................44
4) Yalancılık İftirası:.........................................................................................................44
Resul'e Yapılan Fiili Saldırılar: ........................................................................................45
Resulün ve Müminlerin Saldırılara Karşı Tavrı:...............................................................46
Resul'ün Önde Gelenlere Karşı Mücadelesi:....................................................................47
Resul'ün İnkarcıları 'Hor ve Aşağılık' Kılması: ................................................................48
Resul'ün Önde Gelenlere Tuzak Kurması:........................................................................49
Resul ve "Atalar Dini"nin Temsilcileri:............................................................................50
Resulün Münafıklarla Mücadelesi:...................................................................................52
Resul'ün Yahudilerle Mücadelesi:.....................................................................................54
Resulün Ahlaksızlıkla Mücadelesi:...................................................................................55
Sonuç:................................................................................................................................55
Konuyla İlgili Geniş Bilgi Alınabilecek Kaynaklar..........................................................56
PEYGAMBER, PEYGAMBERLİK, NÜBÜVVET, RİSALET
Haber getiren kişi. Allahu Teâlâ'nın kullarına emir ve yasaklarını bildirmek ve onlara hakkı, doğruyu ve yanlışı
açıklamak üzere seçip görevlendirdiği ilahî elçi. Kur'an-ı Kerim' de; "nebi" veya "enbiya", bazan da "resul" veya
"rusul" diye geçer.
"Nebi", arapça bir kelime olup, "nebe' " kökünden türetilmiştir. Muhbir, yani "haber verici" anlamına gelir.
Ancak nebe', herhangi bir haber değil; bize bildirilen fevkâlade değerde, çok önemli bir haber, bir tebliğ
demektir. Nebe', yalnız, doğruluğunda hiç şüphe olmayan bir haber için kullanılabilir.1 Nebi'nin manası, Allah'ın,
seçtiği kullarına ilâhî haberinin, vahiy yoluyla ulaşması ve vahyine muhatab olmasıdır. Kelime, Allah ile
peygamberi arasındaki alâkayı, yani vahyi ve haber vermeyi açıklıyor.2
Bazı dilciler, "nebi" kelimesinin "yükseltilmiş" manasında olan "nübüvvet" kelimesinden geldiğini ileri sürerler.
Diğer bir kısım dilciler ise, "nebi" kelimesine, Allah (c.c) ile akıl sahibi kulları arasında bir elçi veya, "Biz
insanlara, Allah Teâlâ'nın vahy-i ilâhisini bildiren kimse" manası verirler. Nebi'nin çoğulu "enbiya"dır.
Peygamberlere, ilâhî emir ve yasakları, hüküm ve haberleri insanlara bildirdikleri için "enbiya" denmiştir.3
Kur'an-ı Kerim'de "nebi" yerine "rasul" de geçmektedir. Arapçada "irsal" kelimesinden alınan "rasul", gönderilen
kimse, haberci, elçi anlamına gelmektedir. Allah (c.c) tarafından, insanları irşad edip onları doğru yola
yöneltmek için gönderilmiş olduklarından, peygamberlere, "rüsûl-i kirâm, mürselîn" denmiştir.4
Bu esasa göre; nebi ve resul kelimeleri, aynı manaya gelen, arapçada iki (müterâdif) eş anlamlı isimdir.
Peygamberlere, Allah'dan önemli haber (vahy) aldıkları için "nebi"; aldıkları haberleri gönderildikleri insanlara
bildirdikleri için de "rasul" denir. Onların en önemli görevi, kendilerine indirilen ilâhî vahyi tebliğ etmektir. O
halde risaletin manası Allah Teâlâ'nın, seçtiği kullarından birini ilâhî hüküm veya şerîatini başkalarına tebliğ
etmekle mükellef tutmasıdır. Bu kelime, peygamber ile diğer insanlar arasındaki alâkayı açıklamaktadır. O da,
irsal (gönderilme) ve elçilik kavramıdır.
Bu esasa göre, peygamberlerin iki görevi vardır. Bunlardan Allah (c.c) ile özel ilişkisine "nübüvvet"; insanlarla
olan "ilâhî görev" ilişkisine de "risâlet" denmektedir. Nebî ve resul kelimeleri bu iki ilişkiyi ifade etmektedir.5
Çoğunluk Kelam âlimlerine göre ise "rasul" kelimesi, lugat manası bakımından "nebi" kelimesinden daha geniş
ve şümullüdür. Çünkü melekler de, ilâhi haberler taşıdıklarından, onlara da "İlâhi haberciler" anlamında "rasul"
denmektedir. Bu görüşte olanlara göre, kendisine ilâhî kitab ve müstakil şerîat verilen peygamberler "rasul" diye
anılırlar. Bu bakımdan, her rasul aynı zamanda bir nebidir. Fakat her nebî, rasul değildir. Bunlara göre; ikisi
arasında, -mantık diliyle "umum-husus-mutlak" ilişkisi vardır. Çünkü nebî; tebliğle mükellef olsun olmasın,
Allah Teâlâ'dan vahiy yoluyla her hangi bir emir alan kimsedir. Eğer o, belli bir şeriatı (hukuk sistemini) veya bir
Kitabı tebliğ etmekle mükellef tutulursa, o peygambere aynı zamanda "rasul" denir. Her iki grubun da Kitab ve
Sünnet'ten delilleri vardır. Sonuç olarak, nebî ve rasul şöyle tarif edilebilir: "Allah Teâlâ'nın seçtiği ve onu Cibril
(a.s.) vasıtasıyla (uyanık iken) vahyettiği şeyleri insanların hepsine veya belli bir topluluğa Allah'ın emriyle
tebliğ eden bir insandır.6
Peygamberlere İman ve Önemi
Kur'an-ı Kerim'de zikredilen birçok ayetlere ve Peygamberimiz (s.a.s)'in bazı sahih hadislerine göre Allah
Teâlâ'nın razı olduğu yegâne hak din olan İslâm'da iman esaslarından biri de, Allah (c.c.) tarafından insanları
irşad ederek onlara doğru yolu göstermek için gönderilen bütün peygamberlere iman etmektir. Bu ortak esas,
İslâmda iman esasları arasında yer alan çok önemli bir rükündür. Çünkü "meleklere" iman edilmeden, "İlâhî
kitaplara" inanmak mümkün olmadığı gibi, bu kitabları insanlara tebliğ etmekle görevli ve sorumlu olan
"Peygamberlere" iman edilmeden de, mukaddes kitablara iman etmek mümkün değildir.
Gerçek şudur ki; peygamberlik müessesesine inanılmadan din, yani ilâhî emir ve yasaklar söz konusu olmaz.
Çünkü peygamberler, Allah Teâlâ'nın insanları irşad için gönderdiği birer ilâhî elçi olarak kendilerine
vahyolunan ilâhî hükümleri, emir ve yasakları yalnız tebliğ etmekle kalmazlar; aynı zamanda bu hükümleri
kendi nefislerinde aynen tatbik eder ve günlük hayatımızda fert ve toplum olarak nasıl uygulayacağımızı
gösterirler. Peygamberler, herkes tarafından takip edilebilecek üstün vasıflı, yüksek ahlâklı, kâmil ve örnek
insanlardır. Onlar, her hususta çok güzel birer örnek oldukları için, insanları kolayca etkiler, onlara Allah sevgisi
ve O'na imanı aşılar ve peşlerinden sürükleyerek hayatlarında esaslı değişiklikler yaparlar. Çünkü nefsi ve aklı
1
Rağıb el-Isfahanî-Müfredât, Nebi maddesi.
2
Saît Ramazan el-Butî-Kübrâ el-Yakîniyyât el-Kevniyye: 172.
3
İbn Manzur-Lisanul-Arab, Nebi mad; et-Taftâzânî-Şerhu'l-Makâsıd: 2/128.
4
el-Müfredat, Resul mad., Lisanul-Arap, Resul maddesi.
5
Saît Ramazan el-Butî-Kübrâ el-Yakîniyyât el-Kevniyye: 173.
6
Nebî ve rasul kelimelerinin terim anlamı, aralarındaki fark ve deliller için bk. et-Taftâzânî, Şerhul-Makâsıd: 2/128, el-Cürcanî, Şerhul-
Mavâkıf: 3/ 173-174; İbnu’l-Hümam, Şerhu’l-Müsâyere: 198; Kadı İyâd, eş-Şifâ, 1/210; ed-Devvânî, Celâl-Şerhul-Akâidi'l-Adudiyye: 3;
Mustafa Sabri, Mevkifu’l-Akli ve’l-İlmi vel Âlem, Kahire 1950, 4/40; Saît Ramazan el-Butî-Kübrâ el-Yakîniyyât el-Kevniyye: 173; Ali
Arslan Aydın, Şamil İslam Ansklopedisi: 5/.196.
ile başbaşa olan insanların ıslahı ve doğru yola yöneltilmeleri, ancak yine birer insan olan, günahlardan arınmış
(masum) peygamberlerin önderliğinde başarılabilir. Onun içindir ki, melekler insanlara değil, yalnız
peygamberlere elçi olarak gönderilmişlerdir:
"(Onlara) de ki: Eğer yeryüzünde yaşayıp huzur içinde dolaşanlar melekler olsaydı, muhakkak Biz, onlara
gökten melek bir peygamber indirirdik" (İsrâ: 17/95).
Kur'an-ı Kerim'in bildirdiğine göre, peygamberlik müessesesi ve ilâhî kitaplar Allah Teâlâ'nın insanlara lutfettiği
manevî bir hediye (mevhibe-i ilâhiyye)dir. Âlemleri yaratan Allah (c.c) insanlar ve milletler arasında bir fark
gözetmeden, onların her birine maddî sayısız nimetler ve çeşitli rızıklar verdiği gibi, ruhî bir gıda, manevî bir
nimet olarak peygamberlik nimetini de aynı ilâhî esasa göre insanlık âlemine ihsan etmiştir. Bu yönden
peygamberlik, lutfu ve rahmeti sonsuz olan Rabbulâlemin'in bütün dünya milletlerine dağıttığı ilâhî bir
hediyedir. Madem ki insanlar hidayet yolunu bulmak, hak ve adalet üzere kurulan ilâhî nizamı öğrenerek
hayatlarında uygulayabilmek için Allah (c.c) tarafından seçilerek gönderilen masum (günahsız) peygamberlere
ve onlara indirilen ilâhî vahye muhtaçtırlar; o halde bütün insanların Rabbı, Hâlık ve Râzıkı olan Allah Teâlâ,
elbette ki kulları arasında ayırım yapmadan, her millete kendi içinden seçtiği peygamberler gönderecektir.
Nitekim bu husus Kur'an-ı Kerimde şu ayetlerle açık olarak beyan edilmiştir: “Hiç bir millet yoktur ki, kendi
içinde (onları Allah azabıyla) korkutan biri (bir peygamber) gelip geçmiş olmasın" (Fâtır: 35/24), “Her milletin
bir peygamberi vardır" (Yunus: 10/47).7
Bütün peygamberler bu yüce görevi eksiksiz olarak yapabilecek ve kendilerine vahyolunan ilâhî hükümleri
insanlara tebliğ edebilecek kudret ve kabiliyette yaratılan mümtaz ve sadık kullar, Allah tarafından seçilen ilâhî
elçilerdir.
Kur'an-ı Kerim, müslümanlara, yalnız İslâm Peygamberi Hz. Muhammed (s.a.s)'e değil, dünya milletlerine
zaman zaman gönderilen bütün peygamberlere de inanmayı emretmektedir. el-Bakara süresinde; “Deyiniz ki biz
Allah'a, bizlere indirilene; İbrahim'e, İsmail'e, İshak'a, Yakub'a ve oğullarına indirilenlere; Rableri tarafından
Mûsa ve İsâ ya verilenlere iman ettik. Onları biribirinden ayırmayız” (Bakara: 2/136) buyrulmaktadır. Ayette
geçen "nebiyyûn" kelimesi ile, daha önce gönderilen diğer peygamberlerin kastedildiği anlaşılmaktadır.
İşte İslâm dini, bütün peygamberlere inanmayı, "iman esasları"ndan ve İslamın temel prensiplerinden saymakla8
hiç bir dinin erişemediği derecede şumullü bir insanlık dini olmak vasfını kazanmaktadır. Bütün dünya
milletlerine hitap etmek suretiyle de, insanları bütün beşeriyeti içerisine alan bir kardeşliğe, sulh ve sukûna,
saadet ve selâmete davet etmektedir. Bu bakımdan, her müslüman icmâlî olarak (kısaca); başta Hz. Muhammed
(s.a.s) olmak üzere, daha önce gönderilen bütün peygamberlere; tafsili olarak da, Kur'an-ı Kerim'de isimleri
zikredilen peygamberlerin her birine ayrı ayrı iman etmeleri, ayrıca, Allah (c.c) tarafından önceki milletlere
gönderilen ve adları bildirilmeyen bütün peygamberlere toplu olarak iman etmeleri gerekir.9
Kur'an-ı Kerim'de bildirildiğine göre, bütün insanlık âlemine ve bütün milletlere hitab etmek üzere gönderilen
peygamber, yalnız Hz. Muhammed (s.a.s)'dir. Hz. Muhammed (s.a.s) ilk peygamber Hz. Adem'den itibaren
zaman zaman çeşitli milletlere gönderilen peygamberlerin en büyüğü ve sonuncusudur. O, peygamberler
zincirinin son altın halkasıdır, Hâtemül-Enbiyâ'dır. O'ndan sonra artık peygamber gönderilmeyecektir. Bu,
İslâmın ve en son Mukaddes Kitab Kur'an'ın bildirdiği bir gerçektir:
“Biz seni, ancak bütün insanlara müjdeci ve korkutucu olarak gönderdik" (Sebe: 34/28)
"De ki: Ey insanlar! Ben göklerin ve yerin mülkü olan Allah'ın, size, hepinize gönderdiği peygamberiyim" (A'raf:
7/158).
Hz. Muhammed (s.a.s)'den başka hiç bir peygamberin bütün dünya milletlerinin hepsine birden gönderildiğine
dair ne Kur'an'da, ne de başka bir kutsal kitabda açık bir ayet bulunmamaktadır.10
Peygamberlere iman Tevhid inancının temellerinden biridir. Peygamber farsça bir kelime olup; sözlükte,
"haberci" demektir. Arapçadaki "Nebî" ve "Resul" kelimelerinin karşılığı olarak kullanılır. Bir terim olarak
peygamber; Allah Teâlâ'nın, kullarına isteklerini bildirmek ve onlara hakkı, doğruyu ve yanlışı açıklamak üzere
seçtiği ve görevlendirdiği insanı ifade eder. Yeni bir kitap ve şeriat getirmiş olan peygambere hem Nebî, hem de
Resul denir. Yeni bir kitap getirmeyip kendinden önceki peygamberin şeriatını devam ettiren, onunla amel eden
peygambere de sadece Nebî denir. Resulün çoğulu "rusûl"; Nebî'nin çoğulu ise "enbiyâ"dır. Ayet ve hadislerde
Resul karşılığında "mürsel" ve çoğulu "mürselûn" de kullanılır.
Peygamberlere inanmak, iman esaslarındandır. Yüce Allah, insanlardan bazılarını, diğer insanlara müjdeleyici ve
azabı haber verici elçiler olarak göndermiştir. Bu elçiler insanların ihtiyaç duyacakları her şeyi onlara
açıklamışlardır. İlk peygamber, Hz. Âdem; son peygamber ise, Muhammed (s.a.s)'dir. Bu ikisi arasında sayısını
ancak Allah'ın bildiği kadar peygamberler, gelip geçmiştir. Kur'an-ı Kerim'de yalnız yirmi beş peygamberin adı
zikredilir. Âdem, İdris, Nuh, Hud, Salih, İbrahim, Lût, İsmail, İshak, Yakub, Yusuf, Eyyub, Şuayb, Musa, Harun,
Davud, Süleyman, İlyas, El-Yesa', Zül-Kifl, Yunus, Zekeriyya, Yahya, İsa ve Muhammed (hepsine selâm olsun).
7
Ayrıca bkz. Nahl: 16/36; Rum: 30/47; Zuhruf: 43/6; Ra'd: 13/8; İbrahim:14/4; İsrâ:17/15).
8
Bkz. Bakara: 2/177, 285, Nisâ: 4/ 136.
9
Saît Ramazan el-Butî-Kübrâ el-Yakîniyyât el-Kevniyye: 186-191; Ali Arslan Aydın, en-Nübüvve Fi’l-Kur'an ve İnde Felasifetil-İslâm,
Kahire 1958, s. 5-9; İslâmda İman ve Esasları 6. Baskı, İstanbul 1990, s. 184-187.
10
Ali Arslan Aydın, Şamil İslam Ansklopedisi: 5/.196-197.
Bir de Uzeyr, Lokman ve Zül-Karneyn'in isimleri geçer ki, bu üçünün peygamber mi yoksa velî mi oldukları
ihtilaflıdır.
Bazı hadislerde peygamberlerin sayıları zikredilmişse de, bu konudaki hadisler âhâd yoluyla geldiğinden, kesin
delil sayılmamıştır. Çünkü peygamberleri bir sayı ile sınırlandırmak, bu sayının dışında kalanları peygamber
kabul etmemek sonucuna götürür ki, bunun için kesin delil gerekir. Kur'an-ı Kerim'de şöyle buyurulur:
"Daha önce bazılarını sana anlattığımız, bazılarını da anlatmadığımız peygamberler gönderdik. Allah Musa ile
bizzat konuştu." (en-Nisâ: 4/164).
Peygamberlerden beş tanesi getirdikleri tevhîd dininin yerleşmesi için büyük sıkıntı ve cefalara katlanmaları,
üstün irade ve fazîletleri sebebiyle Ulûl-azm peygamber sayılmışlardır. Bunlar; Hz. Nuh, Hz. İbrahim, Hz. Musa,
Hz. İsa ve Hz. Muhammed'tir.11
Allahu Teâlâ her millete bir peygamber göndermiştir.
"Andolsun ki biz, her millet için; Allah'a kulluk edin, tağuttan kaçının diye bir elçi gönderdik" (en-Nahl: 16/36).
Buna göre, hak ve batıl her ümmetin önüne, bir elçi aracılığı ile serilmiş, Allah emir ve yasaklarını onlara
duyurmuştur. Ayetlerde şöyle buyurulur:
"İçinde azabı haber veren bir korkutucunun geçmediği hiç bir ümmet yoktur" (el Fatır: 35/24);
"Her ümmetin bir elçisi vardır" (Yunus: 10/47).
Bu elçi bazan bir peygamber, bazan da peygamberin o kavmi irşad için görevlendirip gönderdiği bir elçidir.
Yasin Suresinde İsa (a.s) tarafından, gönderilen elçiler, Hz. Muhammed'i dinledikten sonra kavimlerine giderek
İslâm dinini tebliğ eden cinler bunlar arasında sayılabilir.
Peygamberlere imanın bütün peygamberleri kapsaması gerekir. Bir tanesine bile inanmamak kişiyi dinin dışına
çıkarır. Buna göre, iman yönüyle hiç bir peygamberi diğerinden ayırdetmemek gerekir.12 Ancak peygamberler
arasında resul veya nebî olma, daha faziletli bulunma gibi sebeplerle farklılık olabilir. Her resul nebîdir, fakat her
nebî resul değildir. Kur'an-ı Kerim'de Hz. Muhammed'le İsmail aleyhisselâmın hem resul ve hem de nebî
oldukları belirtilir:
"Muhammed, adamlarınızdan hiç birinin babası değildir. Fakat o, Allahın resulu ve nebilerin sonuncusudur."
(el-Ahzâb: 33/40);
"Kitapta İsmail'i de zikret. Çünkü o, sözünde duran, resul ve nebî olan bir zat idi" (Meryem: 19/54).
Peygamberlerin en üstünü Hz. Muhammed, sonra ûlûl-azm diğer dört peygamber, daha sonra resuller ve nebiler
gelir. Bu duruma göre, Allah nezdinde bir peygamber, peygamber olmayan bütün insan, melek ve cinlerden daha
üstündür:
"Biz onlardan her birine âlemlerin üstünde yüksek meziyetler verdik." (el-En'âm: 6/86).
Peygamberlere, sahip oldukları sıfatlarla birlikte inanmak gerekir. Onlar da bizim gibi birer insan olmakla
birlikte, Allah tarafından seçilmiş kimseler oldukları için, diğer insanlardan ayrı bazı vasıfları vardır. Bu sıfatları
şöylece özetleyebiliriz:
1. Sıdk (Doğru olmak): Peygamberler kesinlikle yalan söylemezler. Onlar doğru ve dürüst kimselerdir.
2. Emânet (Güvenilir olmak): Peygamber güvenilir kimselerdir. Asla emânete hıyanet etmezler.
3. Fetânet (Zeki olmak): Bütün peygamberler insanların en akıllılarıdır.
4. İsmet (Günah işlememek): Peygamberler, günah işlemezler. İnsanlık icabı olabilen bazı küçük hataları "zelle
(ayak kayması)" adını alır ve Allah tarafından uyarılarak düzeltilir.13
5. Tebliğ (Açıklamak): Peygamberler Allah'tan almış oldukları emirleri ümmetlerine mutlaka ulaştırmışlardır.
Hiç bir şeyi gizlememiş ve hiç bir şey de ilâve etmemişlerdir. Yukarıda sayılan sıfatlar da bunu gerektirir.14
Son peygamber Hz. Muhammed'tir. Kur'an-ı Kerim'de; "Muhammed Allah'ın elçisi ve peygamberlerin
sonuncusudur" (el-Ahzâb: 33/40) buyurulur. Bunun bir sonucu olarak Hz. Peygamber'i diğerlerinden ayıran bazı
özellikleri vardır:
1) Önceki peygamberler yalnız bir şehre, bir kavme gönderilirken15, Hz. Muhammed gerek kendi devrinde
yaşayan ve gerekse kıyamete kadar gelecek olan bütün insanlığa peygamber olarak gönderilmiştir:
"Biz seni başka bir maksatla değil, âlemlere rahmet olmak üzere gönderdik" (el-Enbiyâ: 31/107)
"Biz seni bütün insanlara bir rahmet müjdecisi ve azap habercisi olarak gönderdik" (es-Sebe; 34/28)
"De ki, ey insanlar, ben sizin tamamınıza gönderilmiş olan bir Allah elçisiyim" (el-A'raf: 7/158)
2) Diğer peygamberlere verilen sahîfeler bugün elde mevcut olmadığı gibi; Tevrat, İncil ve Zebur'un da orijinal
nüshaları yok olmuş, eldeki nüshalar ise tahrife uğramıştır. Halbuki Hz. Muhammed'e indirilen Kur'an-ı Kerim
hiç bir değişikliğe uğramadan orijinal nüshalarıyla ve bu nüshalardan çoğaltılan şekilleriyle günümüze intikal
etmiştir. Çünkü Kur'an ilâhi koruma altındadır:
"Kur'an'ı biz indirdik biz, onu koruyacak olan da biziz" (el-Hicr: 15/9)
11
bk. el-Ahzâb: 33/7.
12
el-Bakara: 2/285.
13
bk. Abese: 80/1-2.
14
el-Mâide: 5/67.
15
es-Sâffât: 37/147.
3) Hz. Muhammed son peygamber olunca, Kur'an da, toplumların kıyamete kadar ortaya çıkacak ana
problemlerine çözümler sunmak üzere en mükemmel şekilde gelmiştir. Ayette; "Bugün size dininizi mükemmel
hale getirdim" (el-Mâide: 5/3) buyurulur.
Peygamberlik çalışılarak elde edilecek bir makam değildir. Ancak Allah Teâlâ tarafından dilediği kimseye verilen
bir rütbedir. Ayette şöyle buyurulur:
"Onlara bir ayet geldiği zaman, Allah'ın peygamberlerine verilenin aynısı bize de verilmedikçe iman etmeyiz,
derler. Allah peygamberlik görevini kime ve nereye vereceğini daha iyi bilir" (el-En'âm, 6/124).
Buna göre, peygamberlik kesbî değil vehbîdir. Ancak kadından, köleden ve yalancıdan peygamber çıkmamıştır.
Bu sonuncular şehid, sâlih ve velî (evliya) olabilirler. Bugün ahlâksız, hatta inkârcı olan bir kimsenin yarın tevbe
ederek, yapacağı güzel ameller sonucu takvâ sahibi, salih bir insan, hatta Allah'ın çok sevdiği bir velî olması
mümkündür. Ashâb-ı Kiramdan bunun pek çok örnekleri vardır.
Cenab-ı Hak, peygamberlerini tabiat kanunlarını yırtan birtakım mucizelerle desteklemiştir. Asânın ejderha
olması, ölüyü diriltmek, parmaklardan suyun fışkırması bunlar arasında sayılabilir. Peygamberin ümmetinden bir
ferdin elinde meydana gelen böyle olağan üstü bir olaya da kerâmet denir.16
Hz. Muhammed'in peygamber olduğunu gösteren çeşitli mucizeler vardır. İlki Kur'an-ı Kerim'dir. Hz.
Peygamber onunla, Arap olan ve olmayan bütün ediblere -bir benzerini yapmalarını isteyerek- meydan
okumuştur. Ancak buna hiç bir edibin gücü yetmemiştir. Yüce Allah şöyle buyurur:
"Eğer kulumuz Muhammed'e indirdiğimiz Kur'an hususunda şüphe ediyorsanız, haydi siz de ona benzer bir süre
getirin" (el-Bakara: 2/23)
"Deki, şüphesiz bütün insanlarla cinler şu Kur'an'ın bir benzerini meydana getirmek için bir araya toplanıp
yardımlaşsalar bile, yine onun benzerini yapamazlar" (el-İsrâ,17/88).
Bunu deneyen bazı edibler olmuşsa da, sözleri Kur'an'ın fesâhat ve belâğatı yanında sönük ve saçma kalmıştır.
Yalancı peygamberlik iddia eden Müseylime el-Kezzâb bunlardandır.
Kur'an geçmiş ve gelecek olaylara ait haber verir. Âd, Semud, Lût, Nuh ve İbrahim peygamberlerle kavimlerine
ait Kur'an'da yer alan haberleri gerçekte okuma-yazma bilmeyen Hz. Muhammed'in bilmesi mümkün değildir. 17
Kur'an'ın geleceğe ait haber verdiği şeyler aynen meydana çıkmıştır. Bizanslıları önce yendiği halde İranlıların
sonra mağlup olacağını Kur'an-ı Kerim bildirmiş ve zaman da onu tasdik etmiştir.18
Hz. Muhammed'in peygamberlikten önceki yüksek ahlâkı ve yüce kişiliği de peygamberlik belirtilerindendir.
Toplum ona, yalan söylememesi ve güvenilir kişi olması nedeniyle "Muhammed el-Emîn" lakabını vermiştir.19
Bilindiği gibi, peygamberlere inanmak imanın esaslarından biridir. Peygamberlerin birini bile inkâr eden kişi
dinden çıkar. Yüce Allah, her topluma İslam’ı tebliğ için peygamberler göndermiştir ki, Allah’ı bilsinler ve
O’ndan başkasına kulluk etmesinler. Allah, kendilerine peygamber göndermediği bir topluma azab etmez.
“Biz bir peygamber göndermedikçe azab etmeyiz.” (İsrâ: 17/15)
Peygamberlere imanla alakalı olarak Kur’an-ı Kerim’de birçok âyet vardır.
“Allah'a ve peygamberlerine iman eden ve peygamberlerden hiç birisi arasında (kendisine iman etme
bakımından) fark gözetmeyen kimselere gelince, işte onların mükâfatını Allah kıyamette verecektir. Allah çok
bağışlayıcı ve merhametlidir.” (Nisâ: 4/152)
“O kimseler ki, Allah’ı ve peygamberlerini inkâr ederek kâfir olurlar. Allah ile peygamberlerinin arasını açmak
isterler. Ve ‘peygamberlerden bir kısmına inanırız, bir kısmını inkâr ederiz!’ derler. Böylece iman ile küfür
arasında bir yer tutmak isterler.” (Nisâ: 4/150)20
Kendilerine peygamber gönderilen toplumların çoğu, peygamberlerini yalanlamış ve onlara uymamışlardır.
Bugün olduğu gibi, geçmişte de peygamberlerine tâbi olan insanlar çok az olmuştur. Mesela Hz. İsa’ya on iki
kişilik “havâriler” dediğimiz kimseler inanıp tâbi olmuştur. Diğer insanlar, tâbi olmadığı gibi onu öldürmek
istemişlerdir.
Bütün peygamberlerin getirdiği dinin adı İslamiyet idi. Ne Hz. İsa’nın dini hıristiyanlık; ne de Hz. Musa’nın dini
yahudilikti. Hz. İsa’nın da Hz. Musa’nın da, bütün peygamberlerin de dini ancak İslam idi ve bütün
peygamberler müslüman idiler. Bu gerçek, Kur’an’ın dilinden şöyle ifade edilir:
“İbrahim ne bir yahudi, ne de bir hıristiyandı. Fakat Allah’ı bir tanıyan gerçek bir müslümandı. Ve müşriklerden
de değildi.” (Âl-i İmrân: 3/67)
“Musa da kavmine şöyle dedi: Ey kavmim, siz gerçekten Allah’a iman ettiyseniz O’nun birliğine teslim olmuş
müslümansınız. Artık Allah’a tevekkül edin.” (Yunus: 10/84)
“Hani havarilere (Hz. İsa’ya bağlı olanlara): ‘Bana ve peygamberlerime iman edin’ diye ilham etmiştim de
onlar, ‘iman ettik, bizim hakiki müslümanlar olduğumuza şahid ol’ demişlerdi.” (Mâide: 5/112)
16
Kerâmet örnekleri için bk. Âl-i İmran: 3/37; el-Kehf: 18/9-10; en-Neml: 27/38-40.
17
bk. en-Nahl: 16/103; el-Ankebût: 29/48.
18
er-Rûm: 30/ 1-5.
19
Hamdi Döndüren, Şamil İslam Ansiklopedisi: 5/201-202.
20
Peygamberlere imanla ilgili diğer âyetler için, bkz. Bakara: 2/4-5; Nisâ: 4/14-15, 59, 80; A’râf: 7/35.
Peygamberlere itaat etmeyenlere azab ile ilgili bkz. En’âm: 6/11; Ra’d: 13/32; Mâide: 5/33; Âl-i İmrân: 3/32.
Görüldüğü gibi, Allah tarafından gönderilen bütün dinlerin adı İslâm, peygamberlerinin ve onlara tâbi olanların
da adı müslüman idi. Fakat sonradan, bu saf ve temiz olan isim (İslâm), çeşitli isimler adı altında değiştirilmiştir.
İslâm, her asır ve her peygamberin dinidir. Fakat çoğu peygamberin şeriatı ayrıdır. Buna göre din (İslâm) geniş,
şümullü bir kavram; şeriat ise, bu dinin içerisinde her bir peygamberin tâkip ettiği yoldur.
Bu ümmet ile geçmiş ümmetlerin şeriatları ayrı olabilir; fakat bizim ile onlar arasında müsavi (aynı) olan bir
kelime vardır ki o özdür, temeldir, hiç bir zaman ve hiç bir şarta göre değişmez. Bu gerçeği Yüce Allah şöyle
beyan ediyor:
“De ki, ey ehl-i kitap, hepiniz bizimle sizin aranızda müsavi olan bir kelimeye gelin; şöyle diyerek: Allah’tan
başkasına kulluk etmeyelim; O’na hiç bir şeyi ortak koşmayalım. Allah’ı bırakıp da kimimiz kimimizi rabler
tanımayalım.” (Âl-i İmrân: 3/64)
“Senden önce gönderdiğimiz her peygambere: ‘Benden başka ilah yoktur, Bana kulluk edin’ diye
vahyetmişizdir.” (Enbiyâ: 21/25)
“Andolsun ki her ümmete; ‘Allah’a ibadet edin ve tâğutlardan kaçının’ diye peygamberler gönderdik.” (Nahl:
16/36)
İşte, Hz. Adem’den kıyamete kadar her insanın ve her cinnin, hatta bütün kâinatın uyması gereken kural ve
gerçek budur. Mü’min bilir ve inanır ki, geçmişte ne kadar nebi ve rasül varsa, onlara uyanlarla beraber
müslüman idiler. Onlar Allah’tan başkasına kulluk etmiyorlardı.
Tevhid dininin (İslam’ın) son halkasını Hz. Muhammed (s.a.s.) teşkil etmektedir. Artık Rasülullah
gönderildiğinden itibaren, Rasülullah’sız bir din, Rasülullah’sız bir akide ve inanç olamaz. Öyleyse, yeryüzünde
Allah’a bağlanmak isteyenlerin ve müslüman olarak kalmak isteyenlerin rehberi, kılavuzu Rasülullah’tan başkası
olamaz. Zira Rasül’e itaat Allah’a itaattır. Bu konuda Yüce Allah şöyle buyuruyor:
“Kim Rasül’e itaat ederse, muhakkak ki Allah’a itaat etmiş olur. Kim de yüz çevirirse, bu seni üzmesin. Zira seni
onlara koruyucu ve gözetici olarak göndermedik (ancak tebliğci olarak gönderdik).” (Nisâ: 4/80)
Allah Teâlâ bu âyet-i kerimede Rasülüne itaat edenin Allah’a itaat etmiş olduğunu, Rasül’e isyan edenin de
Allah’a isyan etmiş olduğunu haber veriyor. Bunun sebebi, Rasülullah (s.a.s.)’in kendi hevâ ve hevesinden
konuşmaması ve Allah’ın dinini tebliğ etmesidir.21 Rasülulah, hiç bir zaman Allah adına kendi kafasından bir şey
konuşmaz; kendisine vahyedileni bildirir. Onun için Allah ile Rasülü’nün hükümleri arasında ayrılık, zıtlık,
farklılık olamaz.
İslam akidesi açısından peygamberlik kurumu gerçekten büyük değer taşır. Bu müessese, akidenin ikinci
yarısıdır. Peygambere iman, tevhid kelimesinin ikinci kısmıdır. Peygamberlik inancının tezahürleri pratik hayatta
mutlaka görülmelidir. Normalde her insan, peygamberlere inandığını söyleyebilir. Fakat bu akide gerçeklere
dayandırılırsa görülür ki, mü’min olduklarını iddia eden pek çok insan bu bağdan kopmuştur. Rasüllere iman
olsun, diğer iman esaslarına iman olsun, her zaman kulluk ve itaat gerektirir. İtaat ve kullukla beslenmeyen bir
iman, iman olarak kalamaz. Günün birinde tamamen söner veya yön değiştirir. Bunun içindir ki, itaat imana
bağlı kılınmıştır. Böylece, Allah’a inanan kimse, Rasül’e bağlanmak zorundadır. Rasül’e bağlanmayanlar,
Allah’a da bağlanmamışlardır.
Kur’an-ı Kerim, peygamberler ve itaat konusunu şöyle açıklıyor:
“Ey iman edenler, Allah’a itaat edin, Peygamber’e itaat edin ve sizden olan ülü’l-emre (emir sahiplerine) de.
Eğer bir hususta çekişirseniz, onu Allah’a ve Rasülüne götürünüz. Eğer Allah’a ve ahiret gününe inanmışsanız;
bu hem hayırlı ve hem de netice itibariyle en güzeldir.” (Nisâ: 4/59)
“Hayır, Rabbine and olsun ki, aralarında çekiştikleri şeylerde seni hakem tayin edip, sonra haklarında verdiğin
hükümden dolayı içlerinde bir sıkıntı duymadan (onu) tam manasıyla kabullenmedikçe iman etmiş olamazlar.”
(Nisâ: 4/65)
“Biz peygamberleri ancak itaat olunsunlar diye gönderdik.” (Nisâ: 4/ 64)
“Allah’a ve O’nun rasülüne itaat edin ve onların emirlerine ve yasaklarına aykırı hareket etmekten
sakının. Eğer itaat etmekten yüz çevirirseniz, bilin ki, Peygamberimiz’e düşen sadece açık bir tebliğdir.” (Mâide:
5/92)22
Bu âyetlerde mü’minlerin, Allah ile beraber Rasülü’ne de itaat etmeleri şart koşuluyor. Rasül’e itaat etmeden
İslâm yaşanamaz. Zira, “Rasüller sadece kendilerine itaat edilsin diye izn-i ilahi ile gönderilmişlerdir.” (4/Nisâ,
64) İtaat, imanın ve İslam’ın şartı ve hudududur. İman edip de Allah’a ve Rasül’e itaat etmemek boş bir
iddiadan başka bir şey değildir. Bu yalan, tâğutla hükmetmek isteyen her yalancının iddiasıdır. Çünkü,
münafıkların alameti, devamlı surette itaatten kaçınmaktır. Zira Yüce Allah münâfıklar hakkında şöyle
buyurur:“Onlara Allah’ın indirdiğine ve Peygamber’e gelin denildiği zaman, senden büsbütün kaçtıklarını
görürsün.” (4/Nisâ, 61) İtaat, bir akide meselesidir. Mü’min, akidesini sağlam temeller üzerine oturtmalıdır.
İslam’ın ve imanın hududunu çok iyi bilmelidir.23
21
Bkz. Necm: 53/3-4.
22
Ve yine bkz. Âl-i İmrân: 3/132; Muhammed: 47/33.
23
Ahmed Kalkan, Akaid Ders Notları, 80-83.
Peygamberlerin Adedi ve Kur’an’da İsmi Geçen Peygamberler:
Kur'an-ı Kerim'de her millete mutlaka kendi içinden seçilen bir peygamber gönderildiği açıkça beyan edilmiş ise
de24, peygamberlerin adedi ve her birinin ismi bildirilmemiştir. Nitekim Nisa süresinde şöyle buyurulmuştur:
"Peygamberlerin bir kısmını bundan önce sana haber verdik, bir kısmını ise haber vermedik" (Nisa: 4/164)
Gerçi peygamberimizin bir hadisinde yüz yirmi dört bin gibi bir sayıdan bahsedilmiş ise de; bu adet kesin
değildir. Kur'an'da yalnız 25 peygamberin isimleri zikredilmiştir. Bunlar, Âdem, İdris, Nûh, Hûd, Sâlih, Lût,
İbrahim, İsmail, İshak, Yakub, Yusuf, Şuayb, Musa, Harun, Davud, Süleyman, Eyyub, Zülkifl, Yünus, İlyas,
Elyesa, Zekeriyya, Yahya, İsâ ve Muhammed (s.a.s) hazretleridir.
Ayrıca Kur’an-ı Kerim’de ismi geçtiği halde peygamber olup olmadıkları hakkında bilgi bulunmayanlar vardır.
Bunlar: Uzeyir, Lokman ve Zülkarneyn’dir.
Ehl-i Sünnete göre; peygamberlerin sayılarını tahdid etmemek daha doğrudur. Çünkü sayının tespit edilmesi
halinde, eğer rakam büyük olursa, gerçekte enbiyadan olmayanların peygamber sayılanlar içine katılması; eğer
küçük olursa, enbiyadan olanların peygamberlerden sayılmaması gibi bir durumla karşı karşıya kahnabilir.25
Peygamberlik makamı Hazreti Adem ile başlayıp Hazreti Muhammed Mustafa ile son bulmuştur. Bu iki
peygamber arasında ne kadar peygamber gelip geçtiğini Allah’tan başka hiç kimse bilemez. Bütün peygamberler
Kur’an-ı Kerim’de açıklanmamıştır.26
Peygamberlerin Sıfatları
Bütün peygamberler Allah Teâlâ tarafından seçilip ilâhî elçiler olarak insanlara gönderildiklerine göre, hepsi
birbiriyle kardeş gibidirler. Onlar bir âiledendir ve bir tek cemaattır: Bütün peygamberler doğru sözlü, sâdık,
emîn, akıllı, sağlam karakterli, uyanık kalpli, yüksek ahlaklı, dünyada ve âhirette itibarlı ve Allah'a en yakın olan
sevgili kullar, ilahi elçilerdir.
Onların diğer insanlardan ayrı, kendilerine ait ortak bazı sıfât ve özellikleri vardır. Bu sıfatlar sayesinde yüce
yaratıcı ile kulları arasında elçilik yapma liyakatını kazanmış olurlar. Allahu Teâlâ şöyle buyurur:
"Allah, peygamberliğini kime ve nereye vereceğini daha iyi bilir" (En'âm: 6/l24).
Bütün peygamberlerde ortak olan sıfatları şu beş maddede toplamak mümkündür: Emânet, sadakat, fetânet,
ismet, tebliğ.27
1) Emânet:
Sözlükte, güvenmek, emin olmak, korkmamak ve güvenilir olmak anlamında bir mastardır.
Emânet, peygamberlerin kudsî görevlerini yerine getirmek hususunda ve her konuda emin ve güvenilir
olmalarıdır. Bütün peygamberler son derece emin, güvenilen dürüst ve seçkin şahsiyetlerdir. Onlardan asla her
hangi bir hiyânet meydana gelmez. Çünkü, Allah Teâlâ, ilâhî vahyini, peygamberlik şeref ve vazifesini hainlere
değil, ancak her bakımdan emin olan sâdık kullarına verir. Peygamberlerini bu gibi emin, sâdık ve dürüst kulları
arasından seçer. Şüphe yok ki Allah (c.c) peygamberlik derecesine kimin daha lâyık olduğunu en iyi bilendir.
Kur'an-ı Kerim'de, geçmiş peygamberlerin emânet sıfatlarından söz eden ayetler vardır: Hûd peygamber,
kavmine şöyle demişti:
"Size Rabbimin vahyettiklerini tebliğ ediyorum ve ben sizin için güvenilir bir nasihatçıyım" (A'raf: 7/68).
Şuarâ Suresi'nde Nuh, Hûd. Salih, Lut ve Şuayb peygamberlerin kavimlerine, "Şüphesiz ben, size gönderilen
emîn bir peygamberim" dedikleri zikredilir.28
Peygamber olmadan önce Hz. Musa için Şuayb aleyhisselâmın iki kızından biri şöyle demiştir:
"Babacığım, onu ücretle çalıştır. Çünkü o, ücretle tuttuklarının en hayırlısı, güçlü ve güvenilir bir adamdır"
(Kasas: 28/26).
Hz. Musa, Medyen'den Mısır'a peygamber olarak dönünce Firavun'un kavmine şöyle demişti:
"Allah'ın kullarını bana bırakın. Çünkü ben size gönderilmiş emîn bir peygamberim" (Duhân: 44/18).
Hz. Muhammed de gerek peygamberlikten önce ve gerekse peygamberliği sırasında toplum içinde en güvenilir
bir üstün kişiliğe sahipti. Bu yüzden Mekke'de Kureyş toplumu ona "el-Emîn" lakabını takmışlardı. Nitekim
peygamber olmadan beş yıl önce yapılan Kâbe tamiri sırasında Hacerul-esved'in yerine konulması şerefini
paylaşamayan, Kureyşliler arasında, çatışmaya varabilecek bir anlaşmazlık çıkmıştı. Bu arada Ebû Ümeyye
Velid b. Muğîre'nin, "Şu kapıdan ilk mescide girecek olanı hakem yapınız" teklifi kabul edildi. Biraz sonra,
24
Fâtır: 35/24; Yunus:10/47; İsrâ: 17/15.
25
Bkz. et-Taftazânî, Şerhul-Akâidi'n-Nesefıyye ve Havaşîhi, s. 460-465; Aliyyul-Korî, Şerhul-Fıkhıl-Ekber, s. 102-104: Abdurrahman el-
Cezirî Tavdihu'l-Akaid Fi İlmi't-Tevhid s. 136-138; Ali Arslan Aydın, Şamil İslam Ansklopedisi: 5/197.
26
Ahmet Kalkan, Kur’an Kavram Tefsiri.
27
Ali Arslan Aydın, Şamil İslam Ansklopedisi: 5/197-198.
28
Bkz. 26/108, 125, 143, 162, 178.
belirtilen Benü Şeybe kapısından 35 yaşlarındaki Hz. Muhammed'in girdiği görüldü. Kureyşliler topluca "İşte el-
Emîn, güvenilir kimse, onun hakemliğine razıyız" dediler.29
Peygamberler asla emanete hıyanet etmezler.
“Bir peygamber için, emanete hiyanet etmek olur şey değildir.” (Âl-i İmrân: 3/161)
Peygamberimizin en azılı düşmanı olan Mekke müşrikleri, en değerli eşyalarını Peygamberimize emanet
ediyorlardı. 30
2) Sıdk:
Doğruluk demektir. Peygamberler, hem sözlerinde hem de işlerinde doğru sözlüdürler. Asla yalan söylemezler. 31
Sıdk, peygamberlerin, ilâhî hükümleri, emir ve yasakları insanlara tebliğde ve verdikleri her türlü haberde doğru
sözlü, sadık olmalarıdır. Peygamberlerin yalan söylemeleri (kizb) asla caiz değildir. Aksi halde, insanları
kendilerine inandırmaları ve onları irşad ederek doğru yola sevketmeleri mümkün olmaz. Çünkü yalan söylemek,
büyük bir günah olduğundan, peygamberlerin "ismet" ve "emanet" sıfatlarıyla bağdaşmaz. Oysa Allah Teâlâ
onların peygamberlik iddialarını tasdik etmek için her birine "Mucizeler" veriyor ve onunla adeta, "Kulum,
peygamberlik iddiasında ve bendendir diye bildirdiklerinde sadıktır" diyor. Hak Teâlâ'nın yalancıları tasdik
etmesi aklen mümkün olmadığına göre, peygamberlerin sıdk (doğruluk) sıfatı ile vasıflanmaları vâcib; yalan
söylemeleri ise imkânsızdır.
Kur'an-ı Kerim'de Allah, peygamberlerini doğruluk vasıflarıyla methetmiştir:
"Ey Muhammed! İnsanlara Kur'an'daki İbrahim kıssasını anlat. Şüphesiz ki o, özü sözü doğru, sıddîk bir
peygamberdi" (Meryem: 19/41)
"Kitapta İdris'i de zikret. Çünkü o, çok doğru bir nebî idi" (Meryem: 19/55)
Hiç bir peygambere kavmi; "biz seni daha önce yalancı tanıyorduk" diyememiştir.
Peygamberlerin emânet sıfatı, onların diğer insanlarla münasebetlerinde güvenilir olmaları yanında; asıl vahiy
üzerinde emîn olmayı, Allah'ın emir ve yasaklarını insanlara değiştirmeden, arttırıp-eksiltmeden tebliğ etmesidir.
Kur'an'da şöyle buyurulur:
"O Peygamberler Allah'ın gönderdiklerini tebliğ ederler, O'ndan korkarlar ve O'ndan başka hiç bir kimseden
korkmazlardı. Hesap görücü olarak Allah yeter" (Ahzâb: 33/39)
Bir peygamberin emânete hıyânet etmesi, O'nun kutsal görevi ile bağdaşmaz.
"Bir peygamber için emânete hıyânet etmek olur şey değildir” (Âl-i İmrân: 3/161)32
Kur’an-ı Kerim’de Hz. İsmâil33, Hz. İdris34, Hz. Yusuf35 için sıdk sıfatı verilir; diğer peygamberlerin de sâdık
oldukları başka ifadelerle anlatılır.36
3) Fetânet:
Fetânet, peygamberlerin üstün bir akıl ve zekâya, kuvvetli bir hâfıza ve yüksek bir ikna gücüne sahip olmalarıdır.
Her peygamberin, şerefli ve yüce olduğu kadar da ağır ve çok mesuliyetli olan peygamberlik görevini eksiksiz
ve mükemmel bir şekilde yerine getirebilmesi için, böyle üstün bir zekâya ve yüksek vasıf ve yeteneklere sahip
olması gerekir. Aksi halde, gönderildikleri milletlere karşı kuvvetli hüccet (kesin delil) ikame edemez, onları
ikna veya ilzam işin gerekli güzel mücadeleyi yapamazlar; kendilerine inananları irşad ederek onları hak ve
hidayete sevkedemezler.
O halde peygamberler, en akıllı, en zeki ve en kaabiliyetli mümtaz şahsiyetlerdir. Haklarında zayıf akıl ve zayıf
hâfıza, delilik ve gaflet gibi noksan sıfatlar asla caiz değildir.
Kur'an'da peygamberlerin üstün zekâ ve kabiliyetlerine işaret eden ayetler vardır:
"Kur'an vahyedilirken, henüz bitmeden okumaya kalkma. Rabbim ilmimi artır, de" (Tâhâ: 20/114)
"Ey Muhammed, Cebrâil sana Kur'an'ı okurken, acele ederek onunla birlikte dilini oynatma. Onu bir araya
toplamak ve okutmak şüphesiz bizim işimizdir" (Kıyâme: 75/16-17).
Vahyin gelişi sırasında ezberlemek için dilini Kur'an'la hareket ettirmesi onun fetânet ve zekâsındandır. Yine
vahiy tamamlanmadan önce, ayetleri yeniden okumak için acele etmesi, peygamberin zekâ olgunluğunu gösterir.
29
İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, Beyrut 1391, 1/209; İbn Sa'd, Tabakât, 1/146; Abdurrazzâk, el-Musannef, 5/ 319; İbnül-Esîr, el-Kâmil, Beyrut
1385/1965, 2/ 45; Taberî, Tarih, Mısır 1.326, 2/ 201; Ali Arslan Aydın, Şamil İslam Ansklopedisi: 5/198.
30
31
32
Ali Arslan Aydın, Şamil İslam Ansklopedisi: 5/198.
33
Meryem: 19/54.
34
Meryem: 19/57.
35
Yusuf: 12/46.
36
Çünkü O, böylece, zaten Cenab-ı Hakkın yardımı sayesinde hâfızasına yerleşecek olan vahyi, kendi zekâ gücü
ile ezberinde tutmaya çalışmaktadır. 37
4) İsmet:
İsmet, peygamberlerin gizli ve aşikâr her türlü masiyetten, günahtan ve peygamberlik şerefiyle bağdaşmayacak
hareketlerden uzak bulunmalarıdır. İsmet'in, yani nezâhet ve mâsumiyetin zıddı olan, her türlü günah ve âdi
davranışlar, peygamberler hakkında muhaldir. Çünkü, eğer peygamberlerin günâh ve suç işlemeleri veya ismet
ve nezahete yaraşmayan uygunsuz hareketler yapmâları onlar hakkında caiz olsaydı, biz insanların da onlara
uyarak çirkin şeyler yapmamız normal karşılanır ve günah sayılmazdı. Zira peygamberler bizim uymamız
gereken güzel örneklerimizdir. Bu bakımdan, peygamberlere uymak ve onlara itaatla emredildik. Halbuki Allah
Teâlâ, kullarına günah işlemeyi ve günahkârlara itaatı emretmez ve bu gibileri peygamber olarak seçip
göndermez. Bu sebeble, Ehl-i sünnete göre; peygamberler asla büyük günah işlemezler. Sehven (yanılarak)
"zelle" cinsinden küçük günah işlemeleri caizdir. Ancak, bunda ısrar etmezler, derhal ikaz edilirler ve bir daha
aynı hataya düşmezler.
İsmet'in peygamberlerde bulunması gereken bir sıfat olduğunda, tüm İslâm bilginleri görüş birliği işindedir.
Ancak niteliği ve kapsamı üzerinde bazı görüş ayrılıkları mevcuttur.
Maturidilere göre, peygamberin günahtan korunmuş olması, onu tâate zorlamadığı gibi; günah işlemekten de
aciz bırakmaz. Ancak ismet, Allah'ın bir lütfu olup, peygamberi hayır yapmaya sevkeder, kötülükten de alıkor.
Fakat ilâhi imtihanın gerçekleşmesi için onda yine de irâde mevcuttur.38 İsmet, peygamberliğin gerekli bir
sıfatıdır. Çünkü peygamberlerin günah işlemeleri, yalan söylemeleri caiz olsaydı; verdikleri haberlerin
doğruluğuna güvenilmezdi. Bu durum, onların Allah'ın hucceti olma özelliklerine gölge düşürürdü.
Peygamberlerden günah (fısk) sâdır olsaydı, bu onların şâhitlik ehliyetini ortadan kaldırırdı. Kur'an'da şöyle
buyurulur:
"Ey iman edenler! Size bir fâsık haber getirirse, onun doğruluğunu araştırın" (Hucurat: 49/6)
Yüce Allah fâsığın şehâdetini kabulde tedbirli olmayı ve duraksamayı emrediyor. Peygamberden fıskın sudûru
halinde dünyadaki şahitliği düşünce; ahiretteki ümmetine olan şahitliği de düşer. Halbuki Kur'an'da, "Böylece
sizi orta bir ümmet yaptık ki, insanlara şâhit olasınız. Peygamber de size şâhit olsun" (Bakara: 2/143).
Kıyamette şâhitliği bildirilen kimsenin, dünya şâhitiği de teyid edilmiş olmaktadır.39
Peygamberler iyiliği emir ve kötülükten sakındırmaya çalışırlar. Kendileri tâatı terkedip, masıyeti işleselerdi, şu
ayetlerin muhatabı olurlardı:
"İnsanlara iyiliği emredip kendinizi unutuyor musunuz?" (Bakara: 2/44);
"Ey insanlar, niçin yapmayacağınız şeyi söylüyorsunuz! Yapamayacağınız şeyi söylemek Allah nezdinde en
sevilmeyen bir şeydir" (Sâf: 61/2-3).
Diğer yandan, uyanlarının onları kötülükten menetmeleri gerekirdi ki bu, peygambere karşı bir zorlama ve eziyet
olurdu. Kur'an'da bu yasaklanmıştır.
"Allâh ve Rasulüne eziyet edenleri, o, dünya ve ahirette lanetledi" (Ahzâb: 33/23)40
Ehl-i sünnete göre, peygamberlerin masum oluşu vahiyden sonra sabittir. Kur'an-ı Kerim'de bazı peygamber
kıssaları anlatılırken, onların günah işlediklerini düşündüren örneklere rastlanır. Hz. Adem'in cennette yasak
meyveyi yemesi41; Nuh aleyhiselâmın iman etmeyen oğlunu gemiye almak için duâ etmesi 42; Hz. İbrahim'in
putları kendi kırdığı halde, kavmine kimin kırdığını büyük puttan sormalarını istemesi 43; Hz. Lût'un eş cinsel
erkeklere kendi toplumunun kızlarını teklif etmesi44; Hz. Musa'nın bir şahsın ölümüne sebep olması45; Hz.
Yunus'un kavmini izinsiz terketmesi46; Hz. Davud'un davacıyı dinleyip davalıyı dinlemeden davacı lehine hüküm
vermesi47; Hz. Muhammed'in kâfirlerin reislerini İslâm'a davet ettiği sırada gelip, soru soran ve bir ama olan
Abdullah b. Ümmü Mektûm'a yüzünü buruşturması ve sırtını dönmesi 48 örnek verilebilir. Ancak bu ve benzeri
peygamber kıssalarında görülen hallerin bazıları ya peygamberlikten önceye aittir veya bunlarla ilgili nakiller
muteber değildir. Bazıları da peygamberlerin şanına yakışacak biçimde açıklanmıştır. Çünkü eğer
37
38
Sabunî, el-Bidâye, terc. Bekir Topaloğlu, Ankara 1979, s. 121-122.
39
er-Râzî, İsmetü'l-Enbiyâ, Kahire 1986, s. 41-42; Mefatih'ul Gayb: 3/8.
40
er-Râzî, İsmetü'l-Enbiyâ, Kahire 1986, s. 42-43; Mefatih'ul Gayb: 3/8.
41
Bakara: 2/35-37; A'râf: 7/20, 21, 23.
42
Hud: 11/45-47.
43
Enbiyâ: 21/57, 62, 63.
44
Hud: 11/77-79.
45
Kasas: 28/15.
46
Enbiyâ: 21 /87-88.
47
Sâd: 38/21-25.
48
Abese: 80/1-12.
peygamberlerin günah işlemesi mümkün olsaydı, onların sözüne güvenilmez ve böylece ilâhî huccet
gerçekleşmiş olmazdı.
Peygamberlerin vahiyden önce günah işlemesi, nadir olmak şartıyla mümkündür. Böylelerinin hali nübüvet
anında derhal iyiliğe ve istikamete dönüştür. Mutezile ve Haricilere göre ise, onlar vahiyden önce de
masumdur.49 Bir peygamberin söz veya fiilinde yaptığı yanlışlığa ayak kayması (zelle) denir. Buna göre,
peygamberlerden yanılma sürçme yoluyla çok küçük hatalar meydana gelebilir. Bunlar unutma, hata, iki
alternatiften Cenab-ı Hakk’ın rızasına uygun olmayanı tercih etme şeklinde ortaya çıkar. Hz. Adem’in yasak
ağacın meyvesini yemesi, verdiği sözü unutması yüzündendir. Kur’an’da şöyle buyrulur:
"Yemin olsun ki, Biz Adem’edaha önce, "ağaçtan yeme" diye emretmiştik. Fakat o, bunu unuttu. Ama biz onu
hatada ısrarlı görmedik." (Taha: 20/115)
Hz. Musa, zulmü engellemek için adama vurmuş; mübah hatta vacip bir fiil işlemiştir. Yine Hz. Muhammed’in
Abdullah İbn Mektum’a yüzünü buruşturması, o sırada kabile reislerine tebliğ yapmanın daha yararlı ve faziletli
olduğunu zannetmesindendir. Diğer yandan a’ma onun yüz buruşturmasını görmediği için ona eziyet olmadığını
da düşünmüş olabilir.
Ehl-i Sünnete göre, bütün peygamberler günahlardan pak ve münezzeh, her çeşit kötülükten masum ve mahfuz
(korunmuş) durlar. Bu, İslam’ın bildirdiği çok önemli bir esastır. Peygamberler dışında kalan Allah’ın veli
kulları, Ashab-ı Kiram ve Peygamberimiz (s.a.v.) neslinden gelen imamlar, masum ve günahsız sayılmazlar ;
ismet sıfatı ile vasıflandırılmazlar.50
5) Tebliğ:
Bildirmek, açıklamak demektir. Allah’ın emir ve yasaklarını, Hz. Peygamber’in sünnetini bildirme, yayma.
Peygamberler hakkında ise, Yüce Allah’tan aldığı vahyi eksiltmeksizin ve arttırmaksızın aynen ümmetine
ulaştırmasıdır. Peygamberin ilahi vahyi gizleme, nakletmeme veya susma hakkı yoktur. O, ilahi vahyi Allah’tan
aldığı şekliyle insanlara ulaştırmak durumundadır. Tebliği tam ve mükemmel olarak yerine getirmek
peygamberin görevidir ve bu onun bir sıfatıdır. Bu konuyla ilgili olarak Yüce Allah şöyle buyuruyor:
"Ey Peygamber! Rabbinden sana indirileni duyur. Eğer bunu yapmazsan, O’nun elçiliğini yapmamış olursun.
Allah seni insanlardan korur." (el-Maide: 5/67)51
"O peygamberler ki Allah'ın emirlerini insanlara tebliğ ederler, Allah'tan korkarlar ve O'ndan başka kimseden
korkmazlar." (Ahzâb: 33/39)
Bütün peygamberler, tebliğ görevini yapmak için büyük meşakkat ve çilelere göğüs germişlerdir. Hatta bazıları
bu uğurda canlarını feda etmişlerdir. Peygamberler, gördükleri tüm kötülükleri mutlaka elleriyle veya dilleriyle
düzeltmeye çalışmışlardır.52
Peygamberler âdil kimselerdir. Adalete ters hiçbir iş yapmazlar. Peygamberler, görevlerinden azl olunmazlar.
Peygamberlik çalışmakla elde edilmez. Allah, onu dilediğine vermiştir. Peygamberler seçilmiş, seçkin
insanlardır; soyları temizdir. Güzel ahlak sahibidirler. Yaratılışları ve suretleri de güzeldir. Allah’tan başkasından
korkmazlar. 53
Peygamberlerde Bulunması İmkansız Sıfatlar:
Peygamberler hakkında inanılması vacip olan bu sıfatların zıdları sayılan yalancılık, hıyanet, kitman (şeriatı
gizlemek), zayıf akıl ve zayıf hafıza, günahkâr ve asi olmak, peygamberlik görevi yaparken hata ve unutkanlık,
bir de bedeni bir özürle muallel (özürlü) bulunmak, dinen ve aklen muhaldir, imkansızdır.54
Peygamberler de Beşerdir:
Haklarında vacip olan sıfatlar ve muhal bulunan noksanlıklar dışında kalan hareket ve davranışlar, peygamberler
hakkında caiz olan şeylerdir. Çünkü onlar da birer insan olarak, her insan gibi yerler, içerler, uyurlar, evlenirler,
ticaret ve sanatla iştigal edebilirler, hasta olabilirler veya düşmanları tarafından eziyete maruz kalabilirler ; hatta
işkence edilip öldürülebilirler; dünya ile ilgili işlerde hata da edebilirler. Bütün bu beşeri haller, peygamberler
hakkında caiz olan şeylerdir.55
49
Sabuni, el-Bidâye, terc. Bekir Topaloğlu, Ankara 1979, s: 122.
50
er-Râzî, İsmetü'l-Enbiyâ, Kahire 1986, s. 5-7; Abdurrahman el-Cezirî Tavdihu'l-Akaid Fi İlmi't-Tevhid s. 162-173; Ali Arslan Aydın, Şamil
İslam Ansklopedisi: 5/198-199.
51
Ayrıca bkz. en-Nahl: 16/35; Ankebut: 29/18; Ali Arslan Aydın, Şamil İslam Ansklopedisi: 5/199.
52
53
54
55
Fazla bilgi için bk. Et-Taftazani, Şerhu’l-Makasıd: 2/142-146; el-Cürcani, Şerhü’l-Mevakif: 3/204-215; Osman Abdü’l-Mün’im İyş,
Tavdıhu Risaleti’t-Tevhid: 2/7-10; Saît Ramazan el-Butî-Kübrâ el-Yakîniyyât el-Kevniyye: 192-195; Ali Arslan Aydın, a.g.e. s. 188-193; Ali
Peygamberlik Kesbi Değil Vehbidir:
Peygamberlik, ilahi bir mevhibe, bir lütuf ve ihsan olduğundan Allah kimi dilerse onu peygamber seçer. Bu
seçiş, ilm-i ilahiye, Allah’ın ezeli irade ve yüce hikmetine uygundur. O halde peygamberlik çalışmakla, ilimle,
Allah’a çok ibadet ve taatla, zühd ve takva ile elde edilebilen bir derece değildir. Yani peygamberlik kesbi değil,
vehbidir. Allah Teala peygamber olarak seçeceği zatı üstün vasıfta, yüksek ahlak ve kabiliyette yaratır; onları
bizzat terbiye edip yetiştirir; en şerefli kabile ve ailelerden seçerek bu yüce hizmete hazırlar, onları davalarında
galip ve muzaffer kılarak ilahi kerem ve ihsanını tamamlar.56
Nübüvvet Gerçeği:
Nübüvvet, yani peygamberlik inancı İslâmın inanç esaslarından biridir. Nübüvvet insanlar için hem bir örneklik
kurumu hem de İlâhí vahy’in insanlara ulaşma aracıdır.
Bilindiği gibi Kur’an peygambere ‘nebi’, ‘rasul’ veya ‘mürsel’ demektedir. Her üçü de aynı anlamı ifade etmekle
beraber aralarında küçük farklar olduğu söylenmiştir.
‘Nebi’, en sağlam ve doğru haberleri getiren anlamında haberci demek olup, çoğulu ‘enbiya’dır.
‘Rasul veya mürsel’, haber ve mesaj götüren anlamında elçi demektir. Rasulün çoğulu; rusûl, mürsel’in çoğulu
ise; mürselín’dir.
Nübüvvet kurumu Allah’a aittir. Rabbimiz, yarattığı insanın ihtiyaçlarını ve zayıf taraflarını bildiğinden dolayı,
onun için gerekli ilâhí bilgileri, şeriatları ve prensipleri nübüvvet yoluyla göndermiştir. Bu kurum, Rab ile O’nun
kulları arasında haberleşmenin yoludur. Bu haberleşme Allah’tan insana doğru ‘vahy’ ile, insandan Allah’a
doğru ‘dua ve ibadet’ ile olmaktadır. 57
İnsanların Peygamberlere İhtiyacı:
İnsan Allah Teala’nın verdiği akıl ve düşünce, irade ve ihtiyar keşif ve icad melekesi gibi üstün vasıfları ve fıtri
yetenekleri sayesinde, bu dünya hayatında refah ve saadetini temin için, her türlü medeni ihtiyaçlarını gidermek,
ulaştığı ilmi ve teknik kudretle modern şehirler kurmak, köprüler ve barajler yapmak ve bu dünyayı imar ve ıslah
etmek gücüne sahip ise de; acaba, maddi hayatında olduğu gibi manevi, ruhi, medeni ve ictimai hayatında da tam
bir başarı sağlayabilir mi? Yaptığı kanun ve nizamlarla, bulduğu ahlaki ve felsefi doktrinlerle bütün insanları
adalet ve fazilete, sevgi, saygı ve kardeşlik esaslarına dayalı mutlu bir hayata kavuşturabilir mi?
En şerefli ve en üstün varlık olarak yaratılan, dünyadaki canlı ve cansız varlıkların emrine ve hizmetine verildiği
insanoğlu, kendisini doğru yola, hidayet ve selamete kavuşturan gerçek inançların, Rabbinin rızasını kazandıran
makbul ibadetlerin ve güzel ahlak esaslarının neler olduğunu, nereden geldiğini, öldükten sonra ne olacağını
bilemez, aklı ve fıtratı ile bu gerçekleri bulamaz mı?
Bu ve daha pek çok sorular, insan aklını meşgul etmiş; metafizik meseleler insanları asırlardır düşündürmüş;
akli, felsefi ve metafizik konuların başında gelen Allah’ın (c.c.) varlığı, zat ve sıfatları, kainatın yaratılması,
insanın aslı ve sonu, madde ve ruh, akıl ve irade, manevi varlıklar ve ahlaki değerler, mebde’ ve mead (varlığın
başı ve sonu), ölümden sonraki hayat ve ahiret ahvali, ruhun bekası ve ikinci hayat, Cennet ve Cehennem, ceza
ve sorumluluk, sevab ve ikab gibi fizik ötesi gaybi ve felsefi konularda bir çok fikirler, görüşler ve felsefi doktrin
ve mezhepler ortaya çıkmıştır. Fakat hiç bir felsefi görüş ve mezhep insan aklını tatmin edememiş ve büyük
insan topluluklarını ikna ederek aralarında kardeşliği, sevgi ve saygıyı, birlik ve beraberliği sağlayamamıştır.
Bazı devirlerde görülen zahiri birlik ve beraberlikler ise, hür bir irade ve idareyle değil; baskı ve kuvvetle elde
edilen sınırlı ve geçici başarılardır.
İnsanlara halik ve mahluk, insan ve kainat, dünya ve ahiret madde ve ruh, gerçek itikad ve makbul ibadetler
hakkında doğru bilgiler veren, yüksek ahlak ve fazilete dayanan gerçek nizam ve düsturları öğreten, birbiriyle
çelişen felsefi doktrinler değil; bütün insanların ve alemlerin Rabbi Allah Teala tarafından seçilerek gönderilen,
hata ve günahtan arınmış ilahi elçiler aracılığı ile insanlara bildirilen vahye dayalı hak dinlerdir. Şüphe yoktur ki,
Hak Teala, yarattığı insanların akıl ve idrak dereceleri ile yeteneklerini, her türlü imkan ve ihtiyaçlarını en iyi
bilen yüce zattır.
İşte Allah (c.c.), üstün vasıf ve yetenekte yarattığı insanların kendilerine verilen sınırlı akıl ve melekelerle doğru
yolu, yüce gerçekleri bulamayacağını, bu dünya ve ahiret hayatında huzur ve mutluluğunu sağlayacak hukuki,
sosyal ve ahlaki esasları bilemeyeceğini, Allah’ın rızasını kazandıracak itikad ve ibadet esaslarını, bunların
uygulama usullerini tesbit ve tayin edemeyeceğini bildiği için, ilk insan olarak yarattığı Hz. Adem’e
Arslan Aydın, Şamil İslam Ansklopedisi: 5/200; bkz. Furkan: 25/20; Ra’d: 13/38; Ahmet Kalkan, Kur’an Kavram Tefsiri.
56
El-Bakara: 2/105; Alu İmran: 3/73; Meryem: 19/2, 12-14, 51; Taha: 20/39; Cuma: 62/4; bk. Saît Ramazan el-Butî-Kübrâ el-Yakîniyyât el-
Kevniyye: 228-230; Ali Arslan Aydın, Şamil İslam Ansklopedisi: 5/200.
57
Hüseyin K. Ece, İslâm’ın Temel Kavramları, Beyan Yayınları: 506-507.
peygamberlik payesi ve yeryüzü halifeliği görevi vermiş, meleklerini ona saygıya davet etmiştir.58 Koyduğu ilahi
esasları, emirleri ve yasakları bildirmek, onları talim ve telkin etmek ve bu esasları kendileri de bizzat
uygulayarak insanlara güzel örnek ve önder olmak üzere, her millete peygamber göndermiştir.59
Bu genel ifadelerle belirtilen sebeplerden dolayı, Allah Teala, insanlara doğru yolu göstermek, onları şirk, küfür
ve isyanın sebep olduğu kötülük ve günahlardan kurtararak yüceltmek, kendilerine uyan ve hak yolda
yürüyenleri Cennet ve nimetleriyle, ebedi saadetle müjdelemek; inkâr ve isyan ederek kötü yola sapanları da
Cehennem azabıyla korkutmak üzere peygamberler göndermiş; bazılarına mukaddes kitaplar indirmiştir.
Muteber Kelam ve Akaid kitaplarında kaydedilen bu delillerden insanların peygamberlere şiddetle muhtaç
oldukları açıkça anlaşılmaktadır.60
İşte bu peygamberlerin görevi; Allah Teala tarafından Cebrail (a.s.) aracılığıyla kendilerine indirilen vahyi, ilahi
emirleri, yasakları ve hükümleri, ümmetlerine aynen bildirmek; bu ilahi hükümleri, hukuki, sosyal ve ahlaki
esasları bizzat uygulayarak onlara her yönden örnek olmak; önderlik yapmak ve böylece insanları batıl ve fasit
düşüncelerden, şirk, küfür ve cehalet karanlığından kurtararak, ruhani ve ahlaki hayatın aydınlığına ulaştırmak,
yani insanları dalaletten hidayete, zulmetten nura, batıldan hakka götürmek suretiyle beşeriyeti dünya ve ahiret
saadetine eriştirmektir.61
Nübüvvet, insanın yeryüzündeki konumunu, görevlerini, geliş yerini ve varacağı yeri, gücünü ve kapasitesini
gösterir, öğretir.
Bu durum, insanlık için bir okul gibidir. Hayatın nasıl yaşanacağını insan bu okulda öğrenir.
Nübüvvet, insanlar için bir "örneklik" kurumudur. İnsanın Allah karşısındaki konumunu bu kurum tanıtır.
İnsanın nasıl olması gerektiğini bu kurum canlı örnekler halinde ortaya koyar. Vahy, insanları hayal olan bir
hayata değil, önlerinde canlı olarak kendi cinslerinden (beşer) peygamberlerin gösterdiği somut örneğe dâvet
eder.
İnsan, fıtrattan/yaratılıştan getirdiği birtakım duygulara sahiptir. İrâdesiyle bu duygularını istediği gibi
yönlendirir. Kendisine verilen nefis, iyi şeyleri de isteyebilir; kötü şeyleri de.
Toplu olarak yaşayan insanlar belli kurallara bağlı olmazsa; huzur olmaz, haklar yerini bulmaz. İnsan,
tutkularının esiri olarak haddi aşabilir, mal ve dünyalığa haksız yere sahip olmak isteyebilir, diğer insanlara
hükmetmek, onları sömürmek isteyebilir. Bu aşırı davranışlar ise insanlar arasında düşmanlığa ve huzursuzluğa
sebep olur. Bu karışıklığın çaresi topluma adâletin yerleştirilmesidir.
Peki bu nasıl olacaktır ve bunu kim gerçekleştirecektir?
Adâletin sağlanması için birtakım ölçülere, kurallara ve prensiplere ihtiyaç vardır. Bu ölçüleri koyan, insan mı
olmalı, yoksa insandan daha farklı bir üstün güç mü?
Bu ölçüleri insan kendisi koyarsa, şu ihtimaller akla gelebilir:
Bu ölçüleri koyan, diğer insanlar üzerinde haksız, bazen de sınırsız otorite kurar.
Ölçüyü koyanlara, kendi koydukları ölçü genellikle uygulanmaz.
Konulan ölçülere uymak zorunda olanlar arasından daha güçlü birisi çıkar, o ölçüleri tanımaz ve kendisi yeni
ölçüler koymak ister.
İnsanlar hiç bir zaman mutlak adâlet ölçülerini bulamazlar. Çünkü insanın zayıf tarafları ve kapasitesinin
yetersizliği söz konusudur.
Ölçüyü koyanlar diğer insanlar gibi olmalarına rağmen, onlar başkaları hakkında haksız yere ölçü koymaya
yeltenirler.
İnsanlar için ölçü koyan öyle birisi olmalı ki, bütün bu sorunlar olmasın. O, insanı tamamen bilen ve insandan
güçlü biri olsun. Ölçüye uyanlara mükâfat, uymayanlara ceza verebilsin. Gücü ve kudreti tartışılmaz ve
hükmünde asla yanılmasın. Hiçbir noksanı bulunmasın, mutlak ve gerçek adâlet sahibi olsun.
Böyle birisi elbette insanlar arasından çıkmaz. Bu sıfatları ancak âlemlerin rabbi Allah taşımaktadır. O Allah,
insanın dünya ve âhiret mutluluğunu sağlayacak ilâhî prensipleri, yeryüzünün halifesi olarak yarattığı insanlar
arasından seçtiği peygamberleri aracılığıyla bildirmektedir.
Peygamberlik kurumu olmasaydı, şüphesiz insanlar doğru yolu bulamazlardı.
İnsan, beşer olması dolayısıyla kendi aklı ve irâdesiyle nasıl hareket edeceğini, nasıl kulluk yapacağını bilemez.
Üstelik zayıf tarafları vardır, hırs ve aşırı isteklere sahiptir. Bu şekilde yaratılan insanın sürekli "irşâd" edilmesi
gerekir. Kendisine doğru yol gösterilmeli, iyi ve kötü şeyler anlatılmalı, fenalıklardan sakındırılmalı, hayırlı olan
şeylere ve kulluğa teşvik edilmeli. İnsana, hiç şaşırmayacağı, mutlak doğru olan prensipler verilmeli.
Peygamberler bu anlamda insanları irşâd eden mürşidlerdir. Öyleyse nübüvvet, ilâhî irşâd kurumudur.
Dünya hayatını nasıl yaşayacağımız konusundaki prensipler Allah tarafından, peygamberleri ile bizi
bildirilmeseydi, insanların hepsi bugünkü gibi, kendi kafalarına, yani kendi hevalarına uyanlar gibi olacaktılar.
58
El-Bakara: 2/30-34.
59
el-Fatır: 35/124; Yunus: 10/147 vd.
60
Et-Taftazani, Şerhu’l-Makasıd: 2/128-129; Abdurrahman el-Cezirî Tavdihu'l-Akaid Fi İlmi't-Tevhid s. 141-142; M. Abduh, Risaletü’t-
Tevhid, 86-100; Osman Abdü’l-Mün’im İyş, Tavdıhu Risaleti’t-Tevhid: 2/14-19, 29-31.
61
Ali Arslan Aydın, Şamil İslam Ansiklopedisi: 5/200.
Ya da onlar sayısız uydurma dinlerin peşine gitmek zorunda kalacaklardı. Bilindiği gibi insanlardan pek çoğu
Allah’ın gönderdiği dine tabi olmamaktadırlar.
Nübüvvet, insanlara en güzel örneği sunmak için gönderilmiştir. Allah, kulları arasından en üstün ahlâklı ve en
üstün nitelikli güzel kullarını elçi olarak seçti. Onlara ‘vahy’ini bildirdi ve bu vahyi insanlara açıklama görevini
onlara verdi. Onları aynı zamanda, ‘insan nasıl olmalıdır?’, sorusunun önünde gerçek örnekler yaptı.
Günümüz insanı yeniden nübüvvet kurumuna ve onun mesajına muhtaçtır.62
Peygamberlere Olan İhtiyaç:
Allah, insanların iradelerini doğru itikad, güzel ahlak ve amel bakımından imtihan için yaratmıştır. Eğer, Allah
Teâlâ, insanlara tekliflerini tebliğ edecek, iyilik yapanları müjdeleyici, kötülük yapanları azabından korkutucu
resul ve nebilerini göndermemiş olsaydı, onların Allah'a karşı ileri sürecekleri delil ve bahaneleri olur; hakka
irşâd olunmadıkları için küfür ve işledikleri çeşitli günahlardan dolayı mâzur tutulmaları lazım gelirdi. Halbuki
Allah, işledikleri türlü türlü ma'siyetlerden dolayı insanların kendisine karşı ileri sürecekleri bir özür ve delilleri
olmasın diye peygamberler göndererek onlara hüccetini tamamlamıştır.63
İnsanın tek başına aklı da onun yaratılışındaki gayeyi idrak etmesi ve doğru yolu bulmasına yeterli değildir.
Akıl her ne kadar Allah Teâlânın varlığını ve bazı sıfatlarını bilirse de O'na layık olduğu şekilde ibadeti, ahireti
ve ondaki mükafat ve mücazâtı da bilemez. Halbuki insanların ıslahı ve hayatta amellerini düzeltmeleri için
bunların bilinmesine çok ihtiyaç vardır. Bunların normal ilim yolları ile bilinmesine imkân yoktur. Bu dünyada
ve ahirette ebedi saadetimiz için gerekli olan bütün bu bilgileri, doğruluklarına dair kendilerinde emareler
yaratılmış ve mucizelerle tasdik olunmuş rasuller haber verir.
İnsanlar, tek başlarına hayırların hepsine, insanî fazilet ve ahlâkî kemallere ulaşamazlar ve bunlar da
birleşemezlerdi. Çünkü, bencillik, nefis ve hevâları, onları hak ve hayırlardan alıkoyar, rezalet, ahlâksızlık,
zulüm gibi batıl ve şerlerin peşlerinde koşarlar, adeta ormanlarda yaşayan iptidai ve vahşi insanlar gibi olurlardı.
Hayır, ahlakî kemal ve faziletlerin hepsini bilmede insanlar Allah'ın gönderdiği peygamberlere muhtaç
olmuşlardır.
İnsanlar; ferd ve toplumlarını ıslah edip ahlâk ve fazilette yükseltmede örnek alınacak ve örnek olacak, her
bakımdan doğru dürüst bir eğitici ve terbiyeciye muhtaçtırlar. Islahatçı bilgin ve filozoflar ise günahlardan
masum değildirler. Çok defa da kendi kafalarından koydukları kanun ve felsefelerine bağlı kalarak iyi örnek
olamazlar. Bu hususlarda da yüzlerce hataların içerisine düşerler. Sadece peygamberler günahtan masumdurlar.
Tebliğ ettikleri bilgileri kendi nefislerinde yaşayarak güzel örnek olurlar. Onlar her türlü günahlardan
korunmakta Allah'ın yardımına mazhar olmuşlardır.
Peygamberlerden başka diğer ıslahatçıların ellerinde insanlara tatbik etmek istedikleri esasların doğruluğuna
delâlet edecek bir delil ve âlamet de yoktur. Çok defa bu esaslar akl-ı selime ve insanın körelmemiş temiz
vicdanına da aykırı düşer. O halde insanlar, muhtaç olup da bilemedikleri iki cihan saadetini gerektiren bilgilerin
hepsini peygamberlerden öğrenirler. 64
Peygamberlik Aklen Caiz midir?
Bu kainat ve alemde yaşayan her türlü canlı ve cansız varlıkları yarattığına, kudreti sonsuz ve herşeye yeterli
geldiğine inandığımız "Kadir-i Mutlak" olan Allah Teala’nın, insanlara hidayet rehberi olmak üzere onlar
arasından seçtiği, akli ve ruhi melekeleri yüksek mümtaz kullarına "peygamberlik" payesi vermesi ve onları
"Vahiy Meleği" vasıtasıyla veya vasıtasız olarak "ilahi vahyi"ni telakki etme şerefine mazhar kılması aklen
caizdir. Çünkü:
Peygamberlik, Rahim, Kerim ve Hakim olan yüce Rabbimizin insanlık alemine, onların hayrı, hidayeti ve
selameti için ilahi bir lütfu, keremi ve ihsanıdır. Peygamberlik, insanlık aleminin, yukarıda özetlenen sebeplerle
muhtaç olduğu ilahi bir irşad ve ikaz müessesesidir. Bu ilahi hikmetler gereği olarak, sonsuz kerem rahmet ve
ihsan sahibi olan Rabbimizin, kullarını hidayete ve istikamet yoluna ulaştırmak maksadıyla, içlerinden, bu yüce
ve şerefli hizmeti yapabilecek akli ve ruhi üstün kabiliyetteki mümtaz şahsiyetleri bizzat seçerek yetiştirmesi ve
onları peygamberlik vazifesiyle şereflendirmesi aklen caizdir, tabii ve gereklidir.
Evet, peygamberlik, ne akli istidlal yollarıyla, ne fikri çalışma ve ilimle, ne de ibadet ve taat, zühd ve takva
yoluyla elde edilen bir derecedir. Aksine o, ilahi bir tecelli, bir mevhibe, bir lütuf ve ihsandır. Çünkü:
1) Madem ki insanlardaki akıl cevheri aynı derecede olmayıp; akıl ve idrak kudreti, fıtri olarak zayıf, kuvvetli ve
çok kuvvetli olabilmekte ve bu bedihi olarak bilinmektedir ;
2) Ve madem ki ilahi marifet, peygambere her şeyin halikı ve sahibi olan Allah Teala tarafından ruhi bir keşif,
ilahi bir ilham ve vahiy yoluyla verilmektedir;
62
63
en-Nisa: 4/165.
64
Muhiddin Bağçeci, Şamil İslam Ansiklopedisi: 5/227.
O halde, bazı insanların tam bir ruh safvetine, nefis kudsiyetine ve her türlü insani üstün melekelere sahip olarak
yaratılması ve melekut alemiyle temasa geçirilmesi, böylece bu gibi çok üstün yaratılışlı mümtaz zatların birer
peygamber olarak, akıl, fikir ve çalışma yoluyla elde edilemeyen, açık ve kesin bir marifete (İlm-i Ledün)
ermeleri ve Allah Teala’dan vasıtasız olarak veya bir melek vasıtasıyla en doğru bilgileri, ilahi emir ve yasakları
telakki etmeleri aklen imkansız değildir.
Allah Teala’nın ezeli kudretine ve ilahi hikmetine inanan her aklı selim sahibi, bu gerçeği kabul eder, Bu
bakımdan, semavi, ilahi dinlerde önemli bir rükun olan nübüvvet müessesesine inanmak, dinen farzdır. Nitekim
bazı eski Hukema ve İlahiyatçı filozoflar, peygamberliğin aklen vacip (zorunlu) olduğunu kabul etmişlerdir.
Ayrıca, insanlık tarihi, bu yüce dereceye erişen ve peygamberlik vazifesiyle şereflendirilen mümtaz şahsiyetlere,
Allah’ın sevgili salih kullarına şahit olmuş, her devirde insanlar onların irşad ve ikazı ile dalâletten hidayete
ulaşmışlar, onların pek çok mucizelerine ve büyük başarılarına tanık olmuşlardır.
Nitekim, peygamberlerin gönderildiği devirlerde yaşayan insanlar kendilerine gönderilen peygamberlerin her
bakımdan üstün ve örnek hallerini yüksek ahlaklarını, doğruluk ve istikametlerini, ilahi vazifeyi eda yolunda
gösterdikleri gayret ve katlandıkları sıkıntıları, Allah’ın izni ve kudretiyle gösterdikleri ve aklı aciz bırakan
mu’cizeleri bizzat müşahade ederek onlara iman ve itaat etmişlerdir. Daha sonra gelen insanlar da, tevatüren
(yalan üzerine birleşmeleri aklen mümkün olmayan büyük topluluklardan nakledilerek) kendilerine ulaşan bu
doğru (sadık) haberleri kabul etmiş ve peygamberlere imana gelmişlerdir.65
Peygamberlikte en önemli husus, Nübüvvet ve risaletin anlaşılmasında ana esas, peygamberliğin hakikatını teşkil
eden "vahiy" gerçeğidir. İlahi vahye mazhar olunmadan peygamberlik fiilen sabit olamaz. İkinci ana esas ise,
"mucize"dir. Peygamberlik iddiasında bulunan zatın nübüvvetini isbat etmesi, yani fevkalade bir olay olan bir
mucize göstermesi şarttır.66
Peygamberlerin Özellikleri
Peygamberler, "nübüvvet/peygamberlik" kurumunu hayata geçiren elçilerdir. Onlar, Allah’tan aldıkları dini,
insanlara öğretirler. Her türlü zorluğa katlanarak insanları tevhîde, kurtuluşa dâvet ederler. Bu dâvetleri için
insanlardan hiç bir karşılık beklemezler. Kendilerini dinlemeyen inkârcıların ve haddi aşanların kınama ve
eziyetlerine aldırmazlar. Peygamberleri, insanı ve insanla ilgili her şeyi bilen Allah seçer. İnsanlar kendi
istekleriyle peygamber olamazlar. Peygamberleri insanlar kendi aralarından seçselerdi, şüphesiz en uygununu
değil; belki en kuvvetlisini, kendilerine hoş geleni, veya makam sahiplerini, üstünlük taslayan zorbaları
seçerlerdi.
İnsanlara önderlik etmeye kalkışan nice bilginler, filozoflar, nice sultanlar, onları bölmüşler, onları lâyık
olmadıkları halde kendilerine itaate çağırmışlar, hatta zorlamışlardır. Üstünlük ölçüsü olarak renkleri, zenginliği,
sosyal statüleri temel almışlardır. Peygamberler ise insanları yalnızca Allah’a ve takvâya çağırmışlardır. Allah
(c.c.) bütün insanlara peygamberler göndermiştir. Bütün peygamberler de, insanlara tevhid dinini anlatmıştır. Hiç
bir peygamber diğer nebîleri yalanlamamış; bir sonra gelen bir öncekini doğrulamıştır.
Peygamberler insanları en doğru yola, ahlâka, şerefe, insanlığa, dünya ve âhiret mutluluğuna dâvet etmişlerdir.
Kendileri en yüce ahlâka sahip oldukları gibi, insanları da o üstünlüğe çağırmışlardır. Onlar, insanların hayatına
güzellikleri, adâleti, yardımlaşmayı hâkim kılmaya çalışmışlardır. Zulmü, haksızlığı, sömürüyü, cehaleti,
düşmanlığı, ahlaksızlığı kaldırmaya gayret etmişlerdir.
Onlar, peygamber olarak gönderildikleri toplumun öncüsü idiler. Kavimlerine hem vahyi öğretiyor, hem de din
ve dünya işlerine ait sorunlarını çözüyorlardı. Peygamberler birer beşer/insandırlar. Hepsi de Allah’ın kullarıydı.
Ancak onların peygamber olmalarına sebep olacak üstün özellikleri vardı. Bu özellikleri (sıfatları) sebebiyle,
diğer insanlardan farklılaşıyorlar ve risâlet (peygamberlik) görevini yükleniyorlardı.
Nübüvvet kurumu Allah’a aittir. Rabbimiz, yarattığı insanın tüm ihtiyaçlarını ve zayıf taraflarını bildiğinden
dolayı, onun için gerekli ilâhî bilgileri, şeriatleri ve prensipleri nübüvvet yoluyla göndermiştir. Bu kurum, Rab ile
O’nun kulları arasında haberleşmenin yoludur. Bu haberleşme Allah’tan insana doğru "vahy" ile; insandan
Allah’a doğru "duâ ve ibâdet" ile olmaktadır. 67
Peygamberlerin Gönderiliş Gâyeleri
1- Allah'a Dâvet:
İnsanoğlunun dünyaya gönderilmesindeki asıl gâye, Kur'an'ın da bize bildirdiği gibi, Yaratıcı'sını tanıyıp O'na
hakkıyla kulluk etmektir.
"Ben cinleri ve insanları ancak Bana kulluk/ibâdet etsinler diye yarattım." (Zâriyât: 51/56)
65
Fazla bilgi için bkz. el-Cürcani, Şerhü’l-Mevakif: 3/182-190; M. Abduh, Risaletü’t-Tevhid, 101-109; Osman Abdü’l-Mün’im İyş, Tavdıhu
Risaleti’t-Tevhid: 2/22-28; Aydın, en-Nübüvve Fi’l-Kur’an ve İnde Felasifeti’l-İslam, 28-35.
66
Ali Arslan Aydın, Şamil İslam Ansklopedisi: 5/200-201.
67
İşte peygamberlerin gönderiliş sebeplerinin başında, bu kulluğun nasıl yapılacağı, en açık bir şekilde insanlara
öğretmek gelmektedir. Aslında Allah'a inanmak, her doğan insanın fıtratında var olan bir gerçektir.68 Her insan,
fıtratında, kendinden yüce, güçlü ve kuvvetli birine inanmayı ihtiyaç olarak hisseder. Bazıları bu yüce varlığı,
“tabiat güçleri” olarak algılarken, diğer bazıları, kendi elleriyle yapıp taptıkları “put” olarak telakki eder.
Gönderilen her peygamber, kendi kavmini bu yüce gerçeğe dâvet etmiş, onlara, inanılması gerekli olan Zât'ı
bildirmiştir.
"Senden önce hiçbir peygamber göndermedik ki, ona; 'Benden başka ilâh yoktur; o halde Bana kulluk edin' diye
vahyetmiş olmayalım." (Enbiyâ: 21/25)
"Andolsun Biz, 'Allah'a kulluk edin, tâğuttan sakının' diye (emretmeleri için) her kavme bir peygamber
gönderdik." (Nahl: 16/36)
Tarih de açıkça ortaya koymuştur ki, insan, tek başına doğru bir şekilde Yaratıcı'sını tanıyamamakta, O'na kulluk
yollarını bilememektedir. Gönderilen peygamberler arasındaki devrede bile insan, pek çok bâtıl ve hurâfelere
tapmış, herhangi bir fayda ve zararı olmayan putlara, cansız varlıklara, yıldızlara vs. ibadet etmiştir. Gönderilen
her peygamber, ümmetini Allah'a dâvet etmiş, bu konuda büyük gayretler sarfetmiş, onlara gerçek Mâbud'u
anlatmıştır. Bütün peygamberler, hayatları boyunca bunun mücadelesini vermiştir. Hz. Nûh'un 950 sene gece-
gündüz, gizli-açık bir şekilde, bütün yolları deneyerek kavmini hidâyete çağırdığını, ancak toplumun buna
yanaşmadıklarını69 örnek verebiliriz.
2- Allah'ın Emirlerini Tebliğ:
Peygamberlerin gönderiliş amaçlarından bir diğeri, dini tebliğdir. Eğer onlar gelmeseydi biz, ibâdete ait
meseleleri bilemez, Allah’ın emir ve yasaklarını hiçbir zaman alamaz ve mükellefiyetlerimizi kavrayamazdık.
Namaz, oruç, zekât, hac gibi görevlerimizi; içki, kumar, zina, ihtikâr/karaborsa ve faiz gibi haramları bilemezdik.
Bütün bunları ve bunlara benzer birçok meseleleri peygamberler vasıtasıyla öğrenmiş bulunuyoruz.
Hayat ve medeniyetle beraber insan düşüncesinin de ilerlediği öne sürülür. Asırlar içerisinde ve nesiller boyunca
insanda meydana gelen değişikliğe rağmen, ilk insanla bugünkü insan, insan olma bakımından müşterek, hatta
aynı mâhiyete sahiptir. İlk insanlarla günümüz insanının ortak ihtiyaçları ve ortak kaderleri vardır. İnsanda
değişmeyen bu ihtiyaçların çözümü için, insanlığın ebedî kurallara bağlanması ve öyle tanzim edilmesi bir
zarûrettir. Bu ihtiyacın, durmadan değişen ve olgunlaştığı kabul edilen akıl ve ilim yoluyla değil; mutlak ve
ebedî esaslara sahip olan din yoluyla tanzim edilmesi gerekmektedir.
İlâhî emir ve yasakları insanlara ulaştıracak bir insana ihtiyacın varlığı inkâr edilemez. Ve aynı zamanda bu
elçinin bir insan olması da gereklidir. Allah da bu elçileri insanlardan seçmiştir. Seçilen bu peygamberler, bu
yüce görevi tamamen yerine getirmiş, hiçbiri insanları Allah'a dâvetten geri kalmamışlardır.
"Ey Rasül! Rabbinden sana indirileni tebliğ et. Eğer bunu yapmazsan O'nun elçiliğini yapmamış olursun. Allah
seni insanlardan koruyacaktır. Doğrusu Allah, kâfirler topluluğunu hidâyete erdirmez." (Mâide: 5/67)
3- İnsanları Doğru Yola Dâvet:
İnsan, kendisinde bulunan birtakım özelliklerden dolayı, zaman zaman "sırât-ı müstakim" dediğimiz, doğru
yoldan sapabilir. Ancak ona, bu sapmasını haber vererek, onun yeniden fıtratına dönmesine, iyilikleri yakalayıp
onları işlemesine yardımcı olacak birtakım uyarıcılar gelmiştir. İşte bunlar, Allah'ın kendilerini seçip
görevlendirdiği peygamberlerdir. Evet, gelen her peygamber, etrafındaki insanları uyarmış, yanlış yolların
kötülüğünü izah etmiş, onları sırât-ı müstakime yönlendirmeye çalışmıştır.
"Elif Lâm Râ. (Bu Kur'an,) Rablerinin izniyle insanları karanlıklardan nûra/aydınlığa, yani her şeye gâlip (ve)
övgüye lâyık olan Allah'ın yoluna çıkarman için sana indirdiğimiz bir kitaptır." (İbrahim: 14/1)
4- İnsanlara Örnek Olmak:
Peygamberlerin gönderiliş gâyelerinden birisi de, her konuda insanlara örnek olmalarıdır. Nebîlerin fıtratları
temiz, rûhî yönden pek yüksek, irâdeleri ise, çok güçlüdür. Kur'an da Rasulullah'a, diğer peygamberlerin yolunu
takip etmesini emretmekle, aynı zamanda diğer insanları da bu konuda uyarmıştır.
"İşte o peygamberler, Allah'ın hidâyet ettiği kimselerdir. Sen de onların yoluna uy!" (En'âm: 6/90)
Buradan da, her konuda peygamberlere uymanın ve onları örnek almanın, insanlar için bir emir olduğunu
anlıyoruz.
Her şeyden önce, peygamberlerin kendi hayatları, hakikaten çok büyük bir ahlâkî temizlik ve dürüstlük
örneğidir. Bunlar, insanlara dinî ve ahlâkî hakikatleri bildirmekten, onlara her bakımdan faydalı olmak ve hizmet
68
Buhâri, Cenâiz: 92; Ebû Dâvud, Sünnet: 17; Tirmizî, Kader: 5.
69
Ankebût: 29/14; Nûh: 71/9, 21.
etmekten başka bir şey düşünmemişler, hiçbir menfaat hırsı gütmemişlerdir. Onların hayatlarını ve davranışlarını
düşünürken, insan gerçekten heyecan duymaktadır. Sonra onların din ve ahlâk namına getirdikleri ölmez
prensiplerin doğruluğu, asırlar sonra dahi meydandadır. Kur'an, "onların hepsi de sâlih kimselerdendi." (En'âm:
6/85) demekle, peygamberlerin bütünü hakkında değer hükmünü bildirmiştir.
Allah, olgunluk ve fazilette, onları birer örnek ve numûne kılmıştır. Çünkü onlar, akıl yönüyle mükemmel, hedef
ve yöneliş yönüyle tertemiz, şeref ve rütbe yönüyle de bütün insanlardan üstündürler.
"Andolsun, size, Allah'ı ve âhiret gününü umanlara ve Allah'ı çokça zikredenlere Allah'ın rasûlü'nde güzel bir
örnek vardır." (Ahzâb: 33/21)
Peygamberler, bütün insanlık için, en güzel birer önder, en güzel birer örnektirler. Herkes, onlara uymak ve
onların metodlarını tâkip etmekle yükümlüdür.
5- İnsanları Bâki Âleme Yönlendirme:
İnsanoğlu, yaratılışı gereği dünyaya karşı aşırı bir şekilde sevgi beslemektedir. Hz. Peygamber'den rivâyet edilen
şu hadiste de, onun bu yönüne dikkat çekilmiştir:
"Şâyet insanoğlunun bir vâdi dolusu altını olsa, yine o, iki vâdi dolusu olmasını arzu eder. İnsanoğlunun ağzını
(aç gözlülüğünü) topraktan başkası doyurmaz."70
Ahiret hayatı, peygamberler olmaksızın aklın hakikatini anlayamayacağı, gaybe âit işlerdendir. İşte
peygamberler, devamlı olarak dünyaya meyilli olan insanları, bu âleme doğru yönlendirmeye çalışmışlardır.
Kur'ân-ı Kerim'in pek çok âyetinde, dünya hayatının bir aldanma metâı olduğu71, insanlar için çok süslü
gösterildiği72, oyun ve oyalanmadan ibaret olduğu73, dünyadaki nimetlerin geçici olup asıl bitmeyen ve
tükenmeyenlerin âhiret yurdunda olacağı74 üzerinde durulmuştur.
Günümüzde şu gerçeğin görülmemesi mümkün değildir: Âhiret inancının olmadığı toplumlarda, huzur ve
mutluluktan söz etmek hiç de kolay değildir. Zira insanoğlunun hemen yarısını teşkil eden çocuklar, yalnız
cennet fikriyle, onlara dehşetli ve ağlatıcı görünen ölümlere karşı dayanabilirler ve bu ümitle sevinçli bir şekilde
yaşayabilirler. İnsanlığın azımsanamayacak bir bölümünü teşkil eden ihtiyarlar, uhrevî hayatla yakınlarında
bulunan kabre karşı tahammül gösterebilirler. Toplumun önemli bir kesimini oluşturan gençler, delikanlılar
aşırı bir şiddette olan duygularını, nefislerini, hevâ ve isteklerini; tecavüzlerden, zulüm ve haksızlıklardan,
ancak cennet düşüncesi ve cehennem korkusuyla dizginleyebilirler. Böyle mutlu bir toplumu da ancak, getirmiş
oldukları prensiplerle insanları istikamete götüren peygamberler kurabilmişlerdir.
6- Dünya-Âhiret Dengesini Sağlama:
Peygamberler, dünya ve ukbâ dengesini kurmak için gelmişlerdir. Onların getirdiği muvâzene/denge ile
insanoğlu, ifrat ve tefritten kurtulacak ve istikameti bulacaktır. Ne papazlar ve ruhbanlar gibi bütün bütün
dünyayı terkedip manastırlara çekilme, ne de her şeyiyle dünyaya dalıp ona kul-köle olma değil; sürekli orta
yolu bulma ve yaşama ki, bu da ancak vahyin aydınlık dünyasında elde edilebilecek bir nasiptir. Yoksa akıl ve
vicdanla böyle bir denge kurulamaz.
İslâm'da insanın dünyadan tamamen çekilmesi ve kendini sadece namaza oruca vermesi istenmediği gibi; aynı
zamanda kendini tamamen maddeye kaptırıp onun arkasından devamlı koşması da tavsiye edilmemiştir. Bilakis,
dünya-ukbâ uygunluğu, dünyanın âhirete bir tarla kılınması tavsiyesinde bulunulmuştur. Mü'minin dünya ve
âhiret mutluluğunu beraber istemesi75, Karun gibi sadece dünyaya takılıp kalınmaması76, ama bununla birlikte,
çeşitli nimetlerden istifade edilebilmesi77 de, yine İslâm'ın, dolayısıyla bütün peygamberlerin prensipleri
arasındadır.
7- İtiraz Kapısını Kapatma:
Peygamberlerin gönderiliş sebeplerinden biri de, insanların âhirette Allah'a karşı herhangi bir itirazlarının
olmasını önlemektir.
"Müjdeleyici ve sakındırıcı olarak peygamberler (gönderdik) ki, insanların, peygamberlerden sonra Allah'a
karşı bir bahaneleri olmasın. Allah azizdir, hakimdir." (Nisâ: 4/165)
70
Buhârî, Rikak: 10; Tirmizî, Menâkıb: 32, 64.
71
Âl-i İmrân: 3/185; Ra'd: 13/26; Lokman: 31/33.
72
Bakara: 2/212; Âl-i İmrân: 3/14; Hadîd: 57/20.
73
En'âm: 6/32; Ankebût: 29/64; Muhammed: 47/36.
74
Nisâ: 4/77; Nahl: 16/96; Fâtır: 35/5.
75
Bakara: 2/200-201.
76
Kasas: 28/81.
77
A'râf: 7/31-32, 157.
Yani iman ve itaat edenlere, âhirette ecir ve sevap ile müjde vermek; küfür ve isyan edenlere, cehennem azâbını
haber verip çekindirmek üzere elçiler gönderilmiştir ki, azâbı gördükleri zaman mâzeretleri kalmasın:
"Eğer Biz, bundan önce onları helâk etseydik, muhakkak ki şöyle diyeceklerdi: 'Ey Rabbim! Bize bir peygamber
gönderseydin de, şu aşağılığa ve rüsvaylığa düşmeden önce âyetlerine uysaydık!" (Tâhâ: 20/134)
Peygamber gönderilmemiş olsaydı, demek ki insanlar, bunu bahane edeceklerdi: "Vaktiyle bize bunları
bildirseydin, hükümlerini, şeriatını, kanunlarını bildiren bir peygamber gönderseydin de, bilmediklerimizi
öğrenip onlara tâbi olsaydık ve felâketler başımıza gelmeseydi ne olurdu; bize bir elçi gönderseydin de böyle
alçak ve rezil olmadan önce, senin âyetlerine uysaydık" diyebileceklerdi. İşte bu mâzeret kapısını Allah,
peygamber göndermekle kapatmıştır.
Kıyâmet gününde Allah, bütün insanları toplayacak, her peygamberi de aynı zamanda kendi ümmetine tebliğde
bulunduğuna dair şâhit olarak getirecektir:
"Kıyâmet gününde, her ümmete bir şâhit getirdiğimizde halleri ne olacaktır? O gün, inkâr edip peygambere
isyan edenler, yerle bir olmayı isterler. Allah'tan hiç bir sözü gizleyemezler." (Nisâ: 4/41-42; Nahl: 16/89)
Yine onlar, kıyâmet gününde, cehenneme atılmadan önce, o korkunç âkıbete götürülürken, kendilerine işlemiş
oldukları suçlardan sorulur da, onlar, bunu itiraf ederler:
"Cehennem, öfkeden parçalanacak bir hale gelir. Cehenneme her topluluk atıldığında, zebâniler onlara: 'Size
bir uyarıcı gelmemiş miydi?' diye soracaklardır. Onlar da: 'Evet, uyarıcı gelmiş, fakat biz yalanlamıştık ve Allah
hiçbir şey indirmedi; siz ancak büyük bir sapıklık içindesiniz' demiştik diye cevap verirler. 'Eğer dinlesek veya
düşünseydik, alev alev yanan cehennemin ehlinden olmazdık' derler. İşte böylece günahlarını itiraf ederler.
Kahrolsun alev alev yanan o cehennem ehli!" (Mülk: 67/8-11)
Her peygamber, insanları inandırmak ve inanmayanların da bahanelerine meydan vermemek için bazı
mûcizelerle gelmiştir. Artık bundan böyle kimsenin itiraza hakkı yoktur. Allah, inanmamızı istediği hakikatleri,
peygamberleriyle gayet açık bir şekilde gözler önüne sermiştir. Zaten bu da, onların gönderiliş gayelerinden
biridir. Ayrıca önemli bir nokta da, Allah, "Biz, peygamber göndermedikçe azab edici değiliz." (İsrâ: 17/15)
buyurmaktadır. Demek ki, peygamberler gönderildiği için mizan ve terazi kurulacak ve kimsenin mâzeretine
(daha doğrusu bahanesine) bakılmadan herkesin hesabı sorulacaktır.
8- İnsan Fıtratına Uygun Olan Gerçek Din Duygusunu Öğretme:
İlk insanla beraber ortaya çıkan din, çağlar boyunca inanların rûhunu tatmin etmiş, meraklarını gidermiştir. Dinin
bu vasfı, kaynağının sağlamlığındandır. Günümüz dünyasında da, bütün eski dönemlerde olduğu gibi, insanların
büyük çoğunluğu Allah'a inanmakta ve tüm varlıkları O’nun eseri olarak kabul etmektedir. Din, insanlığın en
önemli gereksinimlerindendir.
İnsanlar, ilâhî ve uhrevî hakikatleri, kendi akıllarıyla idrâk edemezler. Zira aklın kapasitesi sınırlıdır. Akıl,
insanları çeşitli yollara götürebilir. Büyük hakikatlere dair söz söylemek iddiasındaki filozofların, insanlığa ne
kadar değişik, hatta birbirini yalanlayan, zıt yollar çizdikleri bilinir ve bilinmesi gerekir. Allah, lütfu ile zaman
zaman yeryüzünün çeşitli bölgelerinde, ilâhî tebliği alıp kavimlerine ulaştıracak insanlar seçmiştir. Zira, hayatın,
yaşayış tarzının, ilâhî tâlimata göre tanzim edilmesi gerekmektedir. İnsan fıtratı da, bu evreni var eden bir
yaratıcıya ibadet etmekle donatılmış gibidir ki, bunu, Kur’ân-ı Kerim, şu âyetiyle kullara ifade etmektedir:
“Sen, yeryüzünü, hanîf (tevhid eri, Allah’ı birleyici) olarak dine, yani Allah insanları hangi fıtrat üzere yaratmış
ise o fıtrata çevir. Allah’ın yaratışında değişme yoktur. İşte dosdoğru din budur; fakat insanların çoğu
bilmezler.” (Rûm: 30/30)
İnsanlar, fıtraten sağlam, fikir ve düşünce yönüyle düzgün oldukları müddetçe, dine yönelmeleri devam
edecektir. Çünkü insanın duygu ve düşüncelerinin yöneldiği en kıymetli şey, dindir. Aynı zamanda onu, diğer
yaratıklardan ayıran en belirgin öge de din ve onu yaşamadır. İşte peygamberler de, insanların muhtaç oldukları
gerçek dini getirerek, onların bu ihtiyaçlarını en güzel bir şekilde karşılamışlardır.
9- İnsanlara, Doğru Kuralları Gösterme:
Nübüvvet görevlerinden birisi de, Allah’tan almış oldukları dosdoğru kurallar vasıtasıyla, hem bu, hem de öbür
dünyada insanları saâdete götürecek, faziletli davranışlara yönlendirmektir. İnsanların tek başlarına, iyi şeylerin
tamamını kavrayıp onların gerektirdiği doğrultuda hareket etmeleri söz konusu değildir. Zira insanların arzu,
istek ve menfaatleri farklı farklıdır. Buna en büyük delil, bugünkü dünyanın içinde bulunduğu durumdur. Pek
çok zulüm işlenmesine, haksızlıklar yapılamasına, insan hakları çiğnenmesine rağmen birçokları, medeniyetin
zirvesinde olduğunu pek rahat bir şekilde söyleyebiliyorlar. İşte bundan dolayıdır ki, peygamberlerin risâleti,
toplumu düzeltip insanları Allah'a kul olma noktasına getirecek kuralları açıklamak ve yine toplumu felâkete
sürükleyip Allah’ın gazabını gerektirecek, kötü hareketlere dikkat çekmektir.
Kur’ân-ı Kerim’i incelediğimizde, her peygamberin, kendi dönemindeki insanları doğruya sevk edip, kötü
şeylerden sakındırdığını görürüz. Hz. Nûh, insanları putlara tapmaktan sakındırmış, tutmaları gereken yolu
göstermiş78, Hz. İbrahim, kavmiyle büyük mücadeleler vermiş, akıl yönünden değişik metodlar kullanarak
doğruları göstermeye çalışmış79, Hz. Sâlih, kavmini kötü şeylerden ve kötü kimselere uymaktan sakındırmış 80,
Hz. Lût, kavmi arasında yaygın olan livâta (homoseksüellik)dan vazgeçirmeye çalışmış ve bu uğurda çetin
mücadeleler vermiş81, Hz. Şuayb, ölçü ve tartıda eksiklik yapan kavmini bu davranışlarından caydırmaya
uğraşmıştır.82 Netice itibariyle her peygamber, kavmiyle buna benzer nice mücadelelerde bulunmuştur.
"Şüphesiz her ümmete bir peygamber gelmiştir. Peygamberleri geldiğinde, aralarında adâletle hümolunur.
Onlara asla zulmedilmez." (Yûnus: 10/47)
"Muhakkak ki Biz, peygamberlerimizi açık delillerle/mûcizelerle gönderdik. İnsanlar, aralarında adâleti hâkim
kılsınlar diye, o peygamberlere kitap ve ölçü/nizam indirdik.” (Hadîd: 57/25)
10- Ahlâk Eğitimini Gerçekleştirme:
İnsan için hem iyilik, hem de kötülük yolu açıktır.

“Biz, ona her iki yolu da (hayır ve şerri) göstermedik mi?” (Beled: 90/10)
“Gerçekten de nefis, kötülüğü emreder.” (Yûsuf: 12/53)
Ancak insan, arzu ve isteklerini yönlendirme, sınırlama ve frenleme gücüne sahiptir.
“Rabbinin azametinden korkup kendini şehevî arzulardan koruyana gelince, onun da varıp kalacağı yer mutlaka
cennettir.” (Nâziât: 79/40-41)
Fakat her insan, nefsine hâkim olamayabilir. Demek ki insanda, bir şeyi emreden veya yasaklayan gizli bir güç
vardır. Kötülüklere karşı insanı dizginleyen en önemli faktör, Allah'a inanma ve yaptıklarının hesabını verme
düşüncesidir. Ahlâk eğitimi de diyebileceğimiz bu davranışları en iyi, peygamberler vermiştir. Onlar, getirdikleri
kanunlarla, insanlar arası münasebetleri en iyi bir şekilde ayarlamaya çalışmışlar, onları güzel ahlâka
yönlendirmişler ve bu konuda en güzel birer örnek olmuşlardır. Kur’ân-ı Kerim de, peygamberimizin bu yönüne
dikkatleri çekmiş, O’nun yüce bir ahlâkla yaratıldığını vurgulamıştır. 83 Ayrıca peygamberimiz de, kendisinin,
“güzel ahlâkı tamamlamak için gönderildiğini”84 ifade etmiştir.85
Peygamberlerin Dâvetlerinin Özellikleri
1- Rabbânîlik:
Kur’an’da peygamberlik, Allah’ın kulları arasından seçtiği şahıslara verdiği bir lütuf ve rahmet olarak takdim
edilir. İnsanların kendi istek ve çabalarıyla bu unvânı elde etmeleri mümkün değildir. Peygamberlerin, Allah
tarafından bu görev için tercih edildiğini86, onların seçkin87 kişiler olduğunu belirten âyetlerin yanında; Allah’ın,
peygamberliği dilediği kimselere vereceğini ifade eden âyetler de vardır.
Hiçbir peygamber, düşünüp taşınıp kendi aklına göre, “şöyle bir sistem ortaya koyayım” diyerek işe
başlamamıştır ve başlamaz. Doğrudan doğruya Allah, insanlar içinden bir kimseyi peygamber yapmayı diler.
Vakti gelince, tamamen peygamberlik için yaratılmış bu seçkin insana, peygamberlik vazifesini duyurur, o da
peygamberliğini ilân eder. Nübüvvet, Allah’ın istediğine verdiği bir görevdir. O, ne akıl, ne çalışma, ne çok
ibadet ve ne de verâset yoluyla ulaşılacak bir şey değildir. Onların getirmiş olduğu her şey, vahiyden ibarettir.
Onlardan her biri, şöyle der:
“Ben yalnızca bana vahy olunana uyuyorum.” (En’âm: 3/50; A’râf: 7/203)
Bulundukları çevre şartları, ekonomik ve sosyal hâdiseler, onların konumlarını asla değiştiremez. Onlar,
bildikleri yolda hedeflerine varmaya çalışırlar. Vazifelerini yaparlarken de, muhâtaplarının kabul veya reddi
onları pek bağlamaz. Onların vazifesi, sadece tebliğ edip anlatmak ve ilâhî emirleri tatbik etmekten ibarettir.
Muhâliflerin dedikleri, söyledikleri veya yaptıkları, onların tavırlarını değiştirmez. Mesajlarını, çarpıtmadan,
eğip bükmeden net bir şekilde toplumlarına iletirler. Dâvâları adına tâviz vermeleri, kat’iyyen düşünülemez. “Ayı
bir eline, güneşi diğer eline koysalar, peygamberler, bu dâvâlarından kesinlikle vazgeçmezler.”
78
A’râf: 7/59-64; Yûnus: 10/71-73.
79
En’âm: 6/76-79, 80-83; Enbiyâ: 21/58-67.
80
A’râf: 7/73-79; Hûd: 11/61-68.
81
A’râf: 7/80-82; Hûd: 11/77-80.
82
A’râf: 7/85-86; Hûd: 11/84-85.
83
Kalem: 68/4.
84
Ahmed bin Hanbel, II/381; Muvattâ, Hüsnü’l-Hulk: 8.
85
Muhittin Akgül, Kur’ân-ı Kerim’de Peygamber, s. 28-36.
86
Âl- İmrân: 3/33; A’râf: 7/144.
87
Neml: 27/59; Sâd: 38/47.
2- Tevhide Çağrı:
Bütün peygamberlerin tebliğ ettiği din olan İslâm’da temel nokta, tevhid bayrağı altından toplanmaktır. Bunun
da esası, kelime-i tevhiddir.
“...Yalnız Allah'a kulluk edelim ve O’na hiçbir şeyi şirk/ortak koşmayalım...” (Âl-i İmrân: 3/64)
Bütün peygamberlere baktığımızda, hepsinin temel gayelerinin, insanları Allah’ın varlığına ve birliğine
çağırdıklarını görürüz. Her peygamber, çevresindekilere şunları söylemiştir:
“Ey kavmim! Allah'a kulluk edin. Sizin için O’ndan başka ilâh yoktur.” (Mâide: 5/72, 117; A’râf: 7/59, 65, 73,
85)
Bütün peygamberlerin dâvetlerindeki esas tema, temel vurgu, insanları sadece Allah'a kulluğa ve O’na inanıp
teslim olmaya yöneliktir.
“Andolsun Biz, her ümmet/millet içinde; ‘Allah'a kulluk edin; tâğuttan (ona itaatten) kaçının’ diyen bir rasül
gönderdik.” (Nahl: 16/36)
Bunlardaki söz birliği ve hepsinin tevhid hakikatiyle gelmesi de, yine peygamberlik kurumuna ait bir özelliktir.
Onun içindir ki, Allah Rasülü şöyle buyurmuştur:
“Ben ve benden evvel gelen bütün peygamberlerin söylediği en faziletli söz: ‘Lâ ilâhe illâllahu vahdehû lâ şerîke
lehû”(Bir tek olan ve hiç ortağı bulunmayan Allah’tan başka ilâh/tanrı yoktur) sözü veya bu anlama gelen
sözdür.”88
3- Ücret İstememe:
Peygamberlerin, yaptıkları hizmetler karşılığında insanlardan hiçbir beklentileri yoktur. Diğer insanların böyle
bir şeyi arzulamaları mümkün olabilir. Ancak Kur’an, peygamberlerin böyle bir istekte bulunmadıklarını
söylemektedir. Onlardan her birinin, bu konudaki yegâne sözü: “Ben sizden hiçbir ücret/karşılık istemiyorum.
Benim ücretim/mükâfatım ancak Allah'a aittir.” (Yûnus: 10/72; Hûd: 11/29, 51...) cümlesi olmuştur. Onlar,
bunun karşılığını Allah’tan beklerler. Nasihatleri ve irşadları karşılığında, insanlardan bir övgü de beklemezler.
Yegâne istekleri, Allah rızâsı ve âhiret sevabıdır.
4- Kavimlerinin Diliyle Gelme:
Allah, insanlara olan merhametinden dolayı, gönderdiği her peygamberi, insanlar ondan, anlaşılması gerekli olan
şeyleri kolaylıkla kavrayabilsinler ve anlasınlar diye, kendi kavminin diliyle göndermiştir. Allah’ın âdeti, sünneti
böyledir. Öteden beri, her peygamber, gönderildiği ümmetin ve özellikle içlerinde oturduğu topluluğun dili ile
gönderilmiştir. Tâ ki, tebliğine emredilmiş olduğu şeyleri kavmine anlatsın, anlattırsın. Çünkü bir peygamberin
peygamberliği, gerek kavmine ait olsun ve gerek daha başkalarını da kapsasın, mutlaka o peygamber, öncelikle
kavmini dâvet edecek ve ilk işi onlara peygamberliğini anlatmak olacaktır. Bu ise, onların en iyi, en kolay
anlayabilecekleri kendi dilleriyle açıklamaya bağlıdır. Şayet Kur’an, başka bir dille indirilseydi, peygamberin de
içlerinde bulunduğu ve ilk önce hitap edeceği kavmi anlamayacaktı. Kur’an, bu durumu şöyle dile getirir:
“Eğer Biz bu Kur’ân’ı, yabancı bir dille indirseydik, iman etmeyenler, mutlaka diyeceklerdi ki, ‘âyetleri uzun
uzadıya açıklamalı değil miydi? Arap bir peygambere yabancı dil, öyle mi?” (Fussılet: 41/44)
Peygamberler, içinden çıktıkları toplumlarının diliyle gönderilmeseydi, diğer kavimlere tebliğ etmek ve mesajı
umûmileştirmek için, ilk neşredenler yetişmeyecek ve bundan dolayı, hiçbir topluluk hakkında Allah’ın kesin
delili gerçekleşmeyecekti.
“Allah, her peygamberi kendi kavminin diliyle göndermiştir.”89
5- Hedef ve Gâyenin Açıklığı:
Bütün peygamberler, insanların fıtratlarına uygun bir şekilde hareket eder, onlara akıllarının alabileceği sadelikte
hitap ederlerdi. Çünkü dâvetçinin, konuşmalarında, sohbetlerinde sözünün muhâtapları tarafından anlaşılır
netlikte ve sadelikte olması gerekir. Aksi takdirde dediği anlaşılmaz, sözleri hedefini bulamaz.
“(Ey peygamber!) Sen, insanları Rabbinin yoluna hikmet ve güzel öğütle çağır ve onlarla en güzel şekilde
mücadele et.” (Nahl: 16/125)
İnsanlar, çoğu hususta birbirinden farklıdır. Zekâ ve ilimleri farklı olduğu gibi, karakter ve duyguları da farklıdır.
Ayrıca düşünce ve tasavvurlarında farklı oldukları gibi, eğilim ve yönelişlerinde de farklılık gösterirler. Bütün bu
farklılıklar, dâvet ve dâvetçilerin, onları etkileyecek ve karakterlerine münasip düşecek bir şekilde giriş
yapmalarını mecburi kılmaktadır. Bu noktayı çok iyi bir şekilde bilen peygamberler, gayet açık ve net bir
şekilde, aktaracakları şeyleri aktarmış, insanların anlamakta güçlük çekecekleri bir metottan uzak durmuşlardır.
88
Muvattâ, Kur’an: 32, Hacc: 246.
89
Ahmed bin Hanbel, V/158.
Tekellüfe/zorluğa girilmemiş90, en kolay ve açık deliller ileri sürülmüş 91, anlatılacak şeylerde bir kapalılık
bırakılmamıştır.92
6- İhlâs ve Samimiyet:
İhlâsı, “yapılan bir şeyi Allah için yapma ve bunu Allah’tan başkasının görmesini istememe” şeklinde
tanımlayabileceğimiz gibi, “yapılan bir harekette, diğer insanların değerlendirmelerini göz ardı etme ve onların
düşüncelerinden kaçınma” diye de tarif edebiliriz. İşte peygamberler, bütün işlerinde ihlâsa erdirilen
şahsiyetlerdir. İhlâs ve samimiyetin zirvesini onlar tutmuştur. Kur’an, onların bu yönlerini bazı peygamberlerin
şahsında şöyle anlatmaktadır:
“Kitab’da Mûsâ’yı da an! Gerçekten o, ihlâsa erdirilmiş bir rasûl, nebî idi.” (Meryem: 19/51)
Hz. Yusuf için şöyle buyrulur:
“Şüphesiz o, ihlâsa erdirilmiş kullarımızdandır.” (Yûsuf: 12/24)
Ve Hz. Peygamber’e ise:
“Şüphesiz ki Kitab’ı sana hak olarak indirdik. (O halde sen de) dini O’na has kılarak, ihlâs ile Allah'a kulluk
et!” (39/Zümer: 39/2)
“De ki: ‘Ben dinimde ihlâs ile (dini O’na has kılarak) ancak Allah'a ibâdet ederim.” (Zümer: 39/14)93
Peygamberlerin Peygamberliği Nasıl Anlaşılır?
Bir peygamberin peygamberliği, onun gösterdiği mûcizelerden anlaşılır. Bütün peygamberlerin bir mûcizesi
vardır. Peygamberlerin peygamberliklerini ispat etmeleri için Allah’ın izni ile göstermiş oldukları hârikulâde
(olağanüstü) olaylara mûcize denir. Peygamberlerde görülen mûcizelerin benzeri, başkaları tarafından
gösterilemez. Mûcize, Allah’ın bir fiili olup, peygamberlere nisbet edilmesi mecazîdir. Peygamberler,
kendiliklerinden ve istedikleri mûcizeyi gösteremezler. Peygamberin, bi’setinden (peygamber olarak
gönderilmesinden) kısa bir süre önce zuhur eden hârikulâde hallere irhasat; daha evvel zuhur eden olağanüstü
hallere de keramet denir.
Peygamberlerin (ve meleklerin, salih mü’minlerin) büyük günah işlemiş mü’minlere şefaat edecekleri ayet ve
hadislerle sabittir. Şefaat: Bir başka mü’minin günahlarının affı için Cenab-ı Hakk’a aracı olup müracaat etmek
demektir. Cenab-ı Hak, bunların şefaatini dilerse kabul eder; dilemezse etmez.
“...İzni olmadan (Allah’ın) katında hiçbir kimse şefaat edemez.” (Bakara: 2/255)
Peygamberlere İman, Onları Örnek ve Önder Kabul Edip Onlara İtaat Etmek İçindir
Peygamberlerin en büyük ve en önemli görevleri, insanların, hakkında ihtilâfa düşerek kendi imkânlarıyla hakkı
bulamayacakları alanlarda ihtilâflarını çözümleyici hükümler getirmeleridir:
"İnsanlar (aslında) bir tek ümmet (millet) idi. Bu durumda iken Allah, müjde verici ve uyarıcı olarak
peygamberleri gönderdi. İnsanlar arasında anlaşmazlığa düştükleri hususlarda hüküm vermeleri için, onlarla
beraber hak yolu gösteren kitapları indirdi." (Bakara: 2/213)
İşte bunun için Yüce Allah, her bir kavim için bir nezîr/uyarıcı göndermiştir. 94 Peygamberlere iman, onların
çağrısını kabul etmek, onların izinden gitmek, “olsa da olur, olmasa da” kabilinden insanların tercihine
bırakılmış bir tutum değildir. İnsanlar, peygamberlere iman etmekle, onların izinden gitmekle yükümlüdürler.
Aksini yaptıkları takdirde her peygamberden ümmeti hakkında şâhitlik etmesi de istenecek ve bu şehâdet,
onların kesinleşmiş ceza ve azaplarını daha bir pekiştirici anlam taşıyacaktır.
“Allah yolunda hakkıyla cihad edin. O, sizi seçti. Dinde size güçlük vermedi. Babanız İbrahim’in
milletine/dinine (uyun). Sizi daha önceden ve bunda (Kur’an’da) ‘müslümanlar’ diye adlandırdı ki Peygamber
size şâhit olsun; siz de insanlar üzerine şâhitlik edesiniz. O halde namazı dosdoğru kılın, zekâtı verin ve Allah'a
güvenin. O’dur sizin Mevlânız. O, ne güzel mevlâ ve ne güzel yardımcıdır.” (Hacc: 22/78)
Böylece peygamberler, ümmetlerine karşı, peygamberlere iman edenler de diğer insanlara karşı şâhitlik edecek
ve hakkında şehâdet ettikleri kimselerin peygamberlerin gösterdikleri yoldan gidip gitmedikleri hususunda
beyanda bulunacaklar; ya da bulunmaları istenecektir.
Peygamberlere uymakla yükümlü olmanın yanında, insanın başka sorumlulukları da vardır: Peygamberlerin
mesajını yaymak, bu mesajı insanlar arasında uygulanan yegâne din ve şeriat haline getirmek yolunda,
peygamberî metod istikametinde cihad etmek, gereken gayreti gösterip hakkıyla mücadele vermek.
90
Sâd: 38/86.
91
Bakara: 2/258.
92
Yûsuf: 12/108.
93
Muhittin Akgül, Kur’ân-ı Kerim’de Peygamber, s.37-40; Ahmet Kalkan, Kur’an Kavram Tefsiri.
94
Fâtır: 35/24.
Peygamberlerin gösterdiği yoldan başka yolda gitmenin, dünya hayatında sayılamayacak kadar çok olumsuz
sonucu ve cezasından ayrı olarak, âhirette de büyük bir cezası vardır. Bu ceza o kadar büyük olacaktır ki, kâfirler
dünyada iken peygamberlerin izinden gitmediklerinden, kendilerinden farklı hiçbir meziyetleri olmayan, haktan
uzak sapık önderlere uyduklarından dolayı, -faydasını göremeyecekleri bir zamanda- pişman olacaklar ve
pişmanlıklarını dile getireceklerdir. Bu durumu Yüce Rabbimiz şöyle tablolaştırmaktadır:
“...O gün kâfirlere çok zordur. O günde zâlim, ellerini ısırıp: ‘Keşke peygamberle birlikte yol almış olsaydım!’
der. ‘Eyvah bana, keşke filanı dost edinmeseydim. Andolsun ki o, bana geldikten sonra beni haktan saptırdı.’
Şeytan insanı yardımsız ve zelil bırakandır.” (Furkan: 25/26-29)
İşte bu dünyada şeytanın ardından giderek peygamberlerin yolunu terk edenler, âhirette bu dünyada iken
uydukları kimselerden uzaklaşmak isteyecekler; böylelikle azaptan kurtulmayı deneyeceklerdir. Ancak bunun da
kendilerine bir faydası olmayacaktır.95
Allah, insanlara insan olarak, kendi aralarından peygamberler göndermiş ve onların yolundan gitmelerini,
peygamberlerine her hususta itaat etmelerini emretmiştir. Peygamberlerin izinden gitmeyenlere uymak, ya da
onların izinden gidilmeyen hallerde baştakilere, ileri gelenlere itaat, Allah’ın yolundan sapmak için gösterilecek
geçerli bir mâzeret değildir. Yüce Rabbimiz, peygamberlerin yolundan sapmak için gösterilecek hiçbir mâzereti
kabul etmeyecektir. Peygamberlerin getirdikleri yola aykırı yol izleyenlere itaat, -kim olursa olsunlar- meşrû bir
itaat değil; “Yaratan’a isyanı gerektiren hususlarda yaratılmışa itaat yoktur” şeklindeki nebevî düstur ile ve
“mârufu emredip münkeri nehyetmek” ilkesi gereğince böylelerini hizaya getirmek gerekir; Onların
sapıklıklarının peşinden gitmek değil. Peygamberlerin dışında, uyulan kimsenin büyük yanılgılara düştüğü
önemli bir husustur. Uyulan kimselerin peygamberlerin yolundan gitmemeleri halinde kimlikleri, sıfatları,
nitelikleri, makamları, yakınlıkları ne olursa olsun, uyanlara âhirette hiçbir fayda sağlayamayacakları, ebedî
azaptan kurtaramayacakları herkes tarafından gayet açık ve net bir şekilde bilinmelidir.
“Yüzleri ateşte (bir taraftan bir tarafa) çevrileceği o günde diyeceklerdir ki: ‘Ne olaydı, biz Allah'a ve Rasûl’e
itaat etseydik!’ Ve diyecekler ki: ‘Rabbimiz, gerçekten biz başkanlarımıza, efendilerimize itaat ettik de, onlar da
bizi saptırdılar. Rabbimiz, onlara azaptan iki kat ver ve onları en büyük lânet ile lânetle!” (Ahzâb: 33/66-68)96
İşte âhirette durum böyle olacaktır; peygamberlerden başkalarının yolunu izleyenler için. Peygamberler ise,
kendilerine itaat eden ümmetlerine hatalarının affedilmesi için şefaatçi olacaklardır. Dünyada her iki tür
önderliğin ve bu önderliğe tâbi olmanın farklı sonuçları olduğu gibi; âhirette de aynı farklılık sözkonusu
olacaktır; hatta daha da geniş boyutlarda...
Gerçekten akıl sahibi olanlar, peygamberlerden başkalarının yolundan gitmeyi düşünmek, akıllarının en ücra
köşesinden geçirmek şöyle dursun; bu hayırlı ve biricik doğru yoldan gitmeyenleri gafletlerinden uyandırmak
için peygamberlerin açtıkları yolda, gösterdikleri istikamette ve onların metoduyla mücadele eder, cihad
ederler...
Peygamberlerin ve -günümüz için söyleyecek olursak- son peygamber Hz. Muhammed (s.a.s.)’in getirmiş
olduğu şeriate aykırı bir hüküm ya da hükümleri, düzen ya da düzenleri, kurum ya da kurumları, değer ya da
değerleri alternatif olarak göstermek, kabul etmek, onlara çağırmak; bunlar insanlara hükmetmekte iseler, bunları
kabul edip rızâ göstermek, izâleleri için çalışmamak, onlara gereken tepkiyi göstermemek; bütün bunlar
peygamberin getirdiği şeriatı reddetmek anlamına geleceğinden, iman ile bağdaşamaz. Yani, böyle bir tutum,
anlayış ve davranış küfürdür. Çünkü İslâm’ın ve Kur’an’ın üzerinde hassasiyetle durduğu “peygamberlere iman”
ilkesine ve kelime-i şehâdetin ikinci bölümü olan “Muhammed (s.a.s.)’in Allah’ın Rasûlü” olduğunu kabul ve
ikrar etmeye aykırıdır.
Peygamberlere iman, onlara karşı belli bir edeple edeplenmeyi de gerektirir. Onların dâvetlerini kabul etmek,
onların izinden gitmek, uymakla yükümlü olduğumuz bütün hususlarda, yani peygamberlik makamları gereği,
kendilerine has olan hususlar dışında kalan bütün alanlarda onlara uymak, bu edebin en önemli yanıdır.
Peygamber Efendimiz’e karşı –hayatta iken- ümmet fertleri seslerini yükseltmemekle97 yükümlü oldukları gibi,
vefatından sonra da kayıtsız şartsız ona uyarak, hükmüne teslim olarak, önüne geçmemekle yükümlüdürler.98
Hiçbir zaman kendilerini ona tercih edemezler. O kendilerine öz canlarından daha yakındır. Onun zevceleri,
mü’minlerin anneleridir.99 Bu bakımdan onun hanımları, mü’minler için bir kadının saygı ve ihtiram noktasının
en zirvesindedirler. Mü’min bir kimsenin onlara annelik nazarından başka türlü bakması mümkün değildir.100
Mü’minin Allah’ın peygamberlerine ve özellikle de son peygamber Hz. Muhammed Mustafâ (s.a.s.)’ya karşı
konumu şudur: Katıksız, şeksiz, şüphesiz tam bir tasdikin yanında; ona tam anlamıyla uymanın mutlak bir farz
olduğunu kabul etmeli; hükümlerini tam bir tasdik ve teslimiyetle karşılayarak dünyada hidâyet üzere olmanın,
âhirette de vaad olunan cennete girmenin onun sünnet-i seniyyesine tâbi olmakla mümkün olacağına tam bir
95
Bkz. Bakara: 2/165-167.
96
ve yine bkz. A’râf: 7/38.
97
Hucurât: 49/2.
98
Hucurât: 49/1.
99
Ahzâb: 33/6.
100
Ahzâb: 33/53.
yakîn ile inanmalı ve bunu amelî hayatında da ortaya koymalıdır. Onun dışında hiçbir yol gösterici ve önder
aramamalı; kendisini, kendisine emir verenleri ve emri ve sorumluluğu altındakileri hep onun gösterdiği yol ile,
getirdiği şeriat ile, uyguladığı ve söylediği sünnet ile ölçüp değerlendirmelidir. Kendisinde ve çevresinde bu
ölçülere aykırı gördüklerini ilk fırsatta ve en güzel yolla düzeltme yoluna gitmelidir.101
Peygamberlere Vâris Olabilmek
İnsanları ıslahın bedeli ağır, fiyatı çok yüksektir. Bu yüksek fiyatı ödeyecek bir varlık vardır ki o da Yüce Allah
(c.c.)’tır. Rabbi ile irtibatı zayıflamış veya kopma noktasına gelmiş, yahut da tamamen kopmuş olan insanları
tebliğ ve dâvetleriyle irşad eden bu güzel insanlar, ücretsiz gönül erleridir. Ücretleri tamamen Rabbimiz’e aittir.
İlk peygamber Hz. Âdem’den, son peygamber Hz. Muhammed (s.a.s.)’e kadar gelmiş olan peygamberler bugün
yine tüm tazelikleriyle insanları irşad etmekte, onları Yüce Allah’ımızla barıştırmanın mücadelesini
vermektedirler. Gerek hayatları ve gerekse temiz sicilleri bizzat Rabbimiz tarafından açıklanmış olan bu gönül
erleri kitabımız Kur’ân-ı Kerim’de sık sık anlatılır ve tüm insanlığa numune olarak gösterilir.
Her biri Allah’ın yolu dediğimiz sırât-ı müstakimin kenarlarında bir nevi nöbet tutmakta ve bu mübarek yoldan
çıkmak ve sapmak isteyenlere güzel usulleriyle, temiz tavırlarıyla engel olmaktadırlar.
Gün olmuş insanlar kendi içlerinden bazı büyükleri rab edinmişler, bu sapıtmış kimselere Hz. Nuh gönderilmiş...
Gün olmuş insanlar dünyaya meyletmiş, köşk ve saraylarda, yüzme havuzları olan villalarda zevk ve sefaya
dalmışlar, Rabbimiz Hz. Sâlih’i görevlendirmiş. Yine gün olmuş insanlar cinsî sapıklığa düşmüş, nikâh yoluyla
meşrû olan kadın ve kızları dışlayarak hemcinsleriyle düşüp kalkmaya başlamışlar, derhal Hz. Lut
görevlendirilmiş. Saltanat ve müstekbir yaşayışlarıyla yoldan çıkmış olanlara Hz. Süleyman; Allah’a göklerin
hâkimiyetini verip yeryüzü egemenliğini vermeyen Firavun’a Hz. Mûsâ; ölçü, tartı ve adâlet mekanizmasını
tahrip eden bir topluma Hz. Şuayp; köleliğin, insanı sömürmenin ve sınıfsal bir toplumun yapısını ortaya
koymanın zirvesini yaşayan bir topluma Hz. Yusuf; akla ve hayale gelebilecek tüm kötülükleri hayatlarına
geçirmiş olan bir başka topluluğa ve hak yol arayışında olan tüm insanlığa ise Hz. Muhammed (s.a.s.)
gönderilmiştir.
Gönderilmiş olan tüm peygamberler, sırât-ı müstakimde yürüyen yolcuları, Allah adına kollamak ve sapmalara
karşı ikaz ve irşad görevlerini noksansız olarak ifa etmişlerdir. Allah’ın selâmı hepsinin üzerine olsun.
Batının kendi toplumsal problemlerini çözmek için geliştirdiği formül ve çözüm yollarını olduğu gibi aynen
müslüman bir ümmete uygulamak için baskıcı ve dayatmacı zihniyete karşı çıkmak, bir iman borcudur. Bu borcu
ödemek durumunda olan her İslâm tebliğcisi ve dâvetçisi bir peygamber vârisidir/olmalıdır.
Sözgelimi, fâize yenik düşmüş bir toplumu, kapitalist sisteme karşı reaksiyoncu bir seviyeye getirmeye çalışan,
İslâm’ın bölünmez bir bütün olduğunu söyleyerek bunu icabında hayatıyla ödeyen bir müslüman, peygamber
vârisidir.
“Alimler peygamberlerin vârisleridir.” buyuran Rasûlullah Efendimiz’e tam manası ile vâris olmak meselesine
gelince; Kur’ân’ı öğrenip öğreten, insanları İslâmî yaşayış esasları üzerinde eğiten, nefisleri şirkten ve diğer
hastalıklardan temizlemek mücadelesini sürdüren, bütün bunları gerçekleştirmek için ilim, amel, kesin tavır ve
numûne olmayı ihmal etmeyen, tefsir, hadis, fıkıh halkaları kurarak, insanları sohbet ve dersleriyle yetiştiren
insanlar, peygamberin vârisleridir.102
Örnekleri çoğaltmak mümkün. Kur’ân-ı Kerim, peygamberlerin hayatından bazı enstantaneler, kesitler sunar.
Bundaki temel amaç, o örnekleri müslümanlar güncelleştirsin, benzer konumdaki örnekleri yaşayışlarına
geçirsinler; böylece peygamberlerin bıraktığı mirası bölüşsünler. O miras, öyle büyük bir hazinedir ki, o
birikimle hem dünyanın hem âhiretin tüm güzel kapıları açılacak, her hastalığa nebevî reçeteler şifa verecek, her
probleme nebevî çözümler çare olacaktır. Nu mutlu peygamber vârislerine! 103
NEBİ-ENBİYA
Nebi Kelimesi:
‘Nebi’ sözlükte haber getiren, haberci demektir. Nebe’ fiilinin fail ismidir.
‘Nebe’, kendisiyle ilim meydana gelen, çok faydalı ve önemli haber demektir. ‘Nebi’, önemli ve faydalı, aynı
zamanda sağlam bir haber getiren elçi demektir.
Bazılarına göre nebi kelimesi, yükseklik anlamına gelen ‘nübüvvet’ kelimesinden türemiştir. Buna göre ‘nebi’,
her bakımdan yüksek bir makam sahibi, insanlara doğru ve önemli haber getiren kimse demektir.
İslâm literatüründe ‘nebi’ ile ‘rasûl’ aynı anlamı ifade ederler. Aralarında küçük bir fark vardır.
101
M. Beşir Eryarsoy, İman ve Tavır, s. 59-91; Ahmet Kalkan, Kur’an Kavram Tefsiri.
102
Abdullah Büyük, Müslümana Mesajlar, 79-80.
103
Türkçe’de ise, Farsçadan gelen ‘peygamber’ kelimesi daha yaygın olarak kullanılmaktadır. Her üç kelime de
‘Allah’ın elçisi’ anlamına gelir.
Nebi’nin çoğulu ‘enbiya’dır. Kur’an’da her ikisi de kullanılmaktadır. Ayrıca Kur’an’da, nebilerden bahseden
‘Enbiya’ sûresi yer almaktadır.
Nebi, Allah’ın kendisine vahyettiği şeyleri, insanlara aktaran, onları bu vahye inanmaya ve itaat etmeye davet
eden kişidir. Onlar insanları, vahiyle terbiye eden terbiyecidirler. Onlar, Allah tarafından seçildikleri için, en
temiz insanlardır. İnsanlık için örnek kişilerdir. Allah’ın kendilerine vahyettiği şeyi canlı olarak yaşıyorlardı.
Onlar, aldıkları vahyin canlı örnekleridir. Her nebi kendi döneminin insanları için, Allah tarafından seçilmiş
örnek (numûne) idi. Nebiler, Allah’a hakkıyla kulluk yaparlar ve ubudiyyetin (kulluğun) nasıl yapılması
gerektiğini gösterirler. 104
Nebilerin (Enbiya’nın) Özellikleri:
Nebilerin soyları, ahlâkları, hayatları ve yürekleri pak ve aydınlıktır. Onlar selâm üzerine doğar, selâm ile
ölürler.105 Yani onlar her türlü kirden ve pislikten, isyandan ve sapıklıktan korunmuşlardır. Emniyet ve güven,
itimat ve barış onların karakteridir. Çevrelerine ‘selâm’ (güven ve barış) ortamı sunarlar.
Nebiler, insanları Cennet ve Allah’ın nimetleriyle müjdelemek, Cehennem ve Allah’ın azabıyla korkutmak için
gönderilmişlerdir.106
En güzel bir biçimde yaratılan insan107 irade sahibidir, hareketlerinden; Allah’ın verdiği nimetlere karşı
şükretmek ve O’na karşı ibadet etmekle sorumludur. İnsan tek başına nasıl şükredileceğini, nasıl kulluk
yapacağını bilemez, bu görevlerini yerine getirme noktasında bir çok engelle ve zorluklarla karşılaşır. O yüzden
insanın mürşide, rehbere ihtiyacı vardır. İşte bu mürşid ve rehber, nebilerdir.108
Nebiler, ‘nübüvvet-peygamberlik’ kurumunu hayata geçiren elçilerdir. Onlar, Allah’tan aldıkları ‘Dini’ insanlara
öğretirler. Her türlü zorluğa katlanarak insanları Tevhid’e, kurtuluşa davet ederler. Bu davetleri için insanlardan
hiç bir karşılık beklemezler. Kendilerini dinlemeyen inkârcıların ve haddi aşanların kınama ve eziyetlerine
aldırmazlar.
Nebileri, insanı ve insanla ilgili her şeyi bilen Allah seçer. İnsanlar kendi istekleriyle nebi olamazlar. Nebileri
insanlar kendi aralarından seçseydiler, şüphesiz en uygununu değil, en kuvvetlisini seçerlerdi.
İnsanlara önderlik etmeye kalkışan nice bilginler, filozoflar, nice sultanlar, onları bölmüşler, onları kendilerine
itaata davet etmişlerdir. Üstünlük ölçüsü olarak renkleri, zenginliği, sosyal statüleri temel almışlardır. Nebiler ise
insanları yalnızca ‘takva’ya çağırmışlardır.
Allah (cc) bütün insanlara nebiler göndermiştir. Bütün nebiler de, insanlara Tevhid Dinini anlatmıştır. Hiç bir
nebi diğerini yalanlamamış, bir sonra gelen bir öncekini doğrulamıştır.
Nebiler insanları en doğru yola, ahlâka, şerefe, insanlığa, dünya ve ahiret mutluluğuna davet etmişlerdir.
Kendileri en yüce ahlâka sahip oldukları gibi, insanları da o üstünlüğe çağırmışlardır. Onlar, insanların hayatına
güzellikleri, adaleti, yardımlaşmayı hakim kılmayı çalıştılar. Zulmü, haksızlığı, sömürüyü, cehaleti, düşmanlığı,
ahlaksızlığı kaldırmaya gayret etmişlerdir.
Nebiler, peygamber olarak gönderdikleri toplumun öncüsü idiler. Onlara hem vahyi öğretiyor, hem de din ve
dünya işlerine ait sorunlarını çözüyorlardı.
Peygamberler birer insandırlar. Hepsi de Allah’ın kullarıydılar. Ancak onların peygamber olmalarına sebep
olacak üstün özellikleri vardı. Bu özellikleri (sıfatları) sebebiyle, diğer insanlardan farklılaşıyorlar ve risalet
(peygamberlik) görevini yükleniyorlardı.
Bazı İslâm bilginlerine göre kendisine hem peygamberlik hem de ilâhí kitap verilen elçilere ‘rasûl’, yalnızca
peygamberlik verilenlere de ‘nebi’ denir. Her rasûl aynı zamanda bir nebidir. Zaten Kur’an iki kelimeyi de aynı
anlamda kullanmaktadır. 109
Allahın kendisine vahyettiği sözleri olduğu gibi en ince ayrıntısına kadar belleyip aynen toplumuna aktaran kişi.
Batılı araştırıcılar, nebi kelimesinin İbranice "nabbi" kelimesinden geldiğini kabul ederler. Oysa "nebi" kelimesi
hem şekil hem de kök anlamı itibarıyla tamamen Arapça bir kelimedir. "Ne.be.e" kökü, Arapçada "haber
vermek", "duyurmak", "hafifçe seslenmek" anlamıyla da semitik döneme kadar uzanan bir geçmişe sahiptir.
Ayrıca Arapça "nebi" kelimesinin gelecekten haber vermek anlamındaki kehanetle hiç bir ilgisi yoktur. Nebi
kelimesinin türediği "nebe'e" kelimesinin kökü, yukarıda da ifade edildiği gibi "duyurmak", "birşey hakkında
haber vermek" demektir. Ama bu haber istikbale matuf değildir. Kur'an'a göre peygamber tarafından getirilen
haberler daima gayb (görülmeyen dünya) haberleridir. Hz. Peygamber'in faaliyeti Allah’ın arzusunu insanlara
104
105
Meryem: 19/15, 33.
106
Maide: 5/19; A’raf: 7/184,188; Hud: 11/2,12; Nisa: 4/165.
107
Tín: 95/4.
108
Maide: 5/16.
109
duyurma (tebliğ)dir. Gerçi ileride insanların gözleri önüne serilecek olan cennet ve cehennem tasvirleri de
istikbale matuf haberlerdir. Ama bu, İbrani kehanetlerindeki gibi belirli bir şahsın veya belirli bir olayın ne
zaman vuku bulacağını önceden görüp söylemekten çok farklıdır; ona hiç benzemez. Zaten peygamberlerin
görevi de bu değildir.
Nebi kelimesi, Kur'an'da peygamberleri ifade etmek için kullanılmıştır.
"Onlara gelen her nebi ile alay ettiler" (ez-Zuhruf: 43/7)
Diğer taraftan nebi kelimesi, Resul kelimesi ile de eş anlamlıdır.110
RASÛL
Rasûl Kelimesinin Anlam Sahası:
Gönderilmiş kimse, elçi, peygamber; bir iş veya vazife için bir kimseyi göndermek veya elçilik anlamına gelen
risalet kelimesinden türemiş bir isim; risaleti veya ilâhi sözü taşıyan zat. Resul, "fe'ül" vezninde mübalağa siğası
olduğuna göre, çok defa gönderilmiş veya elçilik müddeti uzadığından kendisine gönderilen ile göndereni
arasında gidip gelen ve görüşmesi defalarca vuku bulmuş; veya göndericisinin haberleri birbiri ardınca
(mütevaliyen) kendisine gelen demektir. Bundan dolayı "resul"un lugat bakımından yapılan tarifinde; kendisini
gönderenin haberlerini devamlı bekleyen ve alan kimsedir. Veya, "resul" kelimesinin iştikakı; birbirini takib
etmek ve birbiri ardı sıra gelmek anlamına gelen "re.se.le" kelimesindendir... Sanki tebliğin tekrarlanması resule
lazım kılınmış, yahut ümmetin rasûle tabi olmaları lazım gelmiştir.
Resul kelimesi, açık bir şekilde göndereni (el-mürsili), kendisine gönderilen kimseyi (el-mürselü ileyhi) ve yine
kendisine gönderilen kimseye tebliğ edeceği risaleti ifade eder. O halde risalet ve tebliğ, doğrudan doğruya "er-
resul" kelimesinden doğan iki mefhumdur. Resul kelimesi, şu açıklamadan anlaşıldığına göre, aslî bünyesinde
elçilik ve tebliğ vazifesini de taşır. O halde resul, gönderildiği kimselere tebliğ etmek üzere elçilik vazifesini
taşıyan kimsedir.
Resul; Allah'ın seçtiği ve kendisine vahyettiğini tebliğe memur ederek insanlara gönderdiği kimsedir. Nebi de
peygamber demek olup, Allah Teâlâ'nın emir ve nehiylerden vahyeylediği ahkâmı tebliğ etmesi için insanlara
gönderdiği zattır. Nübüvvet (nebîlik) her resulun zorunlu vasfıdır. Yani her resul nebidir. Taftâzâni gibi bazı ehl-i
sünnet âlimleri ile Mutezile alimlerinin tümü "resul ile nebi" kelimelerinin mefhumları itibariyle farklı ise de
ıstılahta aynı anlama geldiğini ve müteradif olduğunu söylemişlerdir.
Nebî kelimesi, haber anlamına gelen "nebe'e" den türemiş olup ism-i fail manasına "haber veren", veya ism-i
mefûl manasında "kendisine haber verilen" demektir. Veyahut bünyesinde her iki manayı da bulundurarak elçilik
ve tebliği de ifade eder. Yükseklik anlamına gelen "nebve "den türemiş olursa fail veya mef'ûl manasına gelmesi
muhtemel olduğundan; kendisine uyanları yüksek rütbelere eriştiren veya derece, şeref ve makamı yükseltilmiş
anlamına gelir. Nebi, Allah ile kulları arasında vasıta ve yol olduğu için tarik (yol) anlamına gelen "nebi"
kelimesinden nakledilmesi dahi caizdir. Gerek haber, gerek yükseklik ve rütbe ve gerekse yol ve vasıta (aracı)
anlamları "nebi" de toplandığı için hemzesiz (nebi) denmesi hemzeli (nebî') denilmesinden daha uygun ve daha
belagatlı olur. Nebî'nin kelime manâsından çıkan bu anlamların hepsi de "resul"ün vasıflarındandır. Farsça
"peygamber" sözü her iki kelimenin de yerine geçer.
İmam Eş'ari ile Zahiriler "Hani bir vakit melekler; Ey Meryem, Allah seni seçti, seni tertemiz büyüttü, seni
âlemlerin kadınları üzerine mümtaz kıldı, demişti” (Âl-i İmrân: 3/42); "...Ona (Meryem'e) ruhumuzu (Cibrili)
gönderdik..." (Meryem: 19/17) gibi ayetlerin zahirlerine tutunarak Hz. Meryem'in nübüvvet ile
görevlendirildiğini ileri sürmüşler ve bu sebeple âlimlerden bir kısmı nebi'yi "Nebi, ister tebliğe memur edilsin,
ister edilmesin kendisine vahy olunan kimsedir" diye tarif etmişler111 ve Hz. Meryem'in de kendisine
vahyedilerek tebliğe memur edilmeyen, nebi olduğunu söylemişlerdir. Resulu de "Kendisine vahyolunarak
mutlaka tebliğe memur edilen kimsedir" diye tarif etmişlerdir. Kur'an-ı Kerim'de Hz. Meryem hakkında
zikredilen ayetler Hz. Meryem'in nübüvvetine kesin olarak delâlet etmez. Bu ayetlerde onun peygamberliği
açıkça söylenmemiştir. Hz. Meryem'e gelen vahiy bir şeriat ile irsal olmayıp peygamberlere gelen vahiy'den
başkadır. Bazı alimlerin yukarıda zikrettiğimiz nebi hakkındaki tarifleri eksiktir. Çünkü tebliğ vazifesi resullerde
olduğu gibi nebilerde de vardır. Kur'an ayetleriyle hadislerden enbiya'nın da kendilerine vahyolunan hakkı ve
hayırlı işleri halka duyurup açıklamaya memur edildikleri anlaşılır. Tebliğ, nebi ile resulun müşterek vasfıdır.
Kur'an-ı Kerim ve hadislerde, nebilerden hiçbir nebî'nin tebliğe memur edilmediğine dair, hiç bir mesned ve
işaret yoktur. Aksine, nebilerin hepsinin tebliğe memur edildiklerine dair delil çoktur. Nebilerden hiç bir nebi
hariç olmayarak onların hepsine beşerin inanacağı kadar ayetler (mucizeler) verildiğini bildiren hadis112 nebilerin
hepsinin de tebliğe memur edilmiş olduğuna açıkça delalet eder. Yusuf süresinin 109. ayetinde, peygamberlerin
erkeklerden ve şehirler halkından seçilerek gönderildiği bildirilir.
110
Şamil İslam Ansiklopedisi: 5/64.
111
İbrahim el-Bacûrî, Hâşiye Ala metni's-Senüsiyye, Matbaatü Amiretü'-ş-Şerefiyye,1303, s. 37; İbn Hümam, Şerhul-Müsâyere, Bulak 1317,
138.
112
Buhârî, Fedailül-Kur'an: I; Müslim, İman: 239.
Nübüvvet ve risâlet, Allah vergisidir; çalışıp çabalamakla, mücahede ve riyazetle ve ilim tahsili yaparak elde
edilmez. Ancak Allah Teâlâ iyi kimselerden dilediğini nebi ve resulu olarak seçer.
"Allah elçiliğini nereye vereceğini çok iyi bilendir." (el-En'âm:, 6/124).
Kur'an ve hadislerde çok defa resul ile nebi kelimeleri -mefhumları arasında bir fark belirtilmeden- müteradif
olarak kullanılmıştır.
Fakat Kur'an-ı Kerim'de bir ayette nebi kelimesi resul kelimesine atf olunur:
"Biz senden evvel hiç bir resul ve hiç bir nebi göndermedik ki... ' (el-Hacc: 22/52)
Bu cümle "Oraya hiç bir âmir ve memur gelmedi ki..." cümlesine benzer. Eğer resul ile nebi eş anlamlı olsaydı,
Allah'ın belagatlı olan bu ayetinde birbirine atf edilerek tekrar edilmeleri güzel olmazdı. O halde ma'tufun,
ma'tüfun aleyhden (kendisine atf edildiği kelimeden) başka olması zarureti vardır. Bu atıf, resul ile nebi arasında
farkın olduğuna delâlet eder. Bu ayet ile peygamberliği rütbeleri veya faziletleri farklı iki grup için ispat etmek
mümkün oluyor. Bir hadisi şerifde de Enbiya'nın adedi 124 bin veya 224 bindir. Bunların içinden 315'i
resuldür"113 buyurulmuştur. Gerçi bu hadis haber-i âhaddır, itikatta zan ifade eder. Fakat resul ile nebi arasında
bir farkın olduğuna dair bir ipucu verir. Âlimlerin çoğu da bu hadis ve yukarıda mealini zikrettiğimiz ayetten
dolayı "Her resul nebidir, fakat her nebi resul değildir" görüşünü kabul etmişlerdir.
Şu halde nebi ile resul arasında fark vardır. Fakat hangi bakımdan fark bulunuyor? Bu farkın ne olduğu Kur'an
ve hadislerden anlaşılmadığı gibi, bunda İslâm âlimleri de ihtilaf etmişlerdir.
Ehl-i sünnet kelamcılarının çoğu resul ile nebi arasındaki farkı şu şekilde belirtmişlerdir: Resul; Allah'ın
kendisine vahy ederek tebliğe memur ettiği ve kendisini kitab ve yeni bir şeriatla gönderdiği kimsedir. Veya
resul, Allah'ın emrine muhalefet edenlere bilmedikleri ilahî hükümleri veya tamamen unutulmuş bir şerîatı
getiren, veyahut, geçmiş şerîattan insanların riayet etmeyerek unutup kaybettikleri kısımları ihya ederek tebliğ
eden kimsedir. Hz. Mûsâ'dan sonra İsrâiloğullarına gönderilen resuller114 ya bu milletin Hz. Musâ'nın getirdiği
ahkâmdan unuttuklarını ihyâ ederek tebliğ ediyorlar, ya da asırların geçmesiyle ihtiyaca göre Hz. Musâ'nın
şerîatının az bir kısmında değişiklik yapıyorlardı. Yahut da lsrailoğullarına -ki onlar Hz. Musâ'nın şeriatından bir
şey unutup kaybetmedilerse- bu resullerin gönderilmesinde ancak Allah'ın bileceği başka incelikler vardır.
Resul, kendisine Allah tarafından şeriat verilen kimse olup bunu tebliğ ederken karşısına çıkana gerektiğinde
savaş ilan eden ve Allah'ın ahkâmına dayalı devlet idaresini de elinde bulunduran ve ilahî hükümleri fiilen tatbik
eden kimsedir.
Nebi ise, Allah'ın kendisine vahyettiğinden insanları haberdar eden kimsedir ki; kendisine ait müstakil bir şeriatı
olmayıp, önce gönderilen peygamberin şeriatı ile hükmeden ve insanlara bunu açıklayan ve bu şeriata uymalarını
emretmekle mükellef olandır. Nebi, tebliğ ettiği hususlara karşı koyanlarla harp etmez; sadece tebliğ ve ikaz ile
yetinir. Ona belli konularda özel haberlerde vahyedilir. Nebi, bazen karşı koyanlarla harp etmek için bir melik
veya kumandan da tayin edebilir.115 İsrâiloğullarına gönderilen nebiler, Hz. Musâ'nın şeriatını takrir ve izah
ederler, Tevrât'ın ahkâmına göre bunlârı idâre ederlerdi.
İnsanoğulları var oldukları günden beri, Allah Teâlâ, onlara, hakkı bildiren ve doğruyu gösteren, bir ucu
ezelliyetin karanlıklarında, diğer ucu geleceğin sonsuzluğunda kaybolan yollarını aydınlatan peygamberler
göndermiştir. Öyle ki, insanlara devamlı olarak peygamberlerini göndermesi Allah'ın sünneti olmuştur:
"Andolsun ki Biz her ümmete, Allah'a kulluk edin putlara (tapmaktan ve azgınlığa götürecek şeylerden) kaçının
diye tebliğde bulunması için bir peygamber (resul) göndermişizdir." (en-Nahl: 16/36)116
‘Rasûl’ kavramı ‘risl’ kökünden türemiştir. ‘Risl’ sözlükte; yerine getirmek üzere gitmek, yumuşaklık ve
kolaylık üzere göndermek demektir.
‘Rasûl’, hem gönderilen mesaj, hem de mesaj yüklenip götüren anlamında kullanılmıştır. Kur’an’da daha çok
ikinci anlamda geçmektedir.
Allah (cc) varlıklar arasından bazılarını seçer ve onları özel bir görevle gönderir. Bu gönderme işine ‘irsal’,
gönderilen elçiye ‘rasûl’, rasûllerin görevlerine de ‘risalet’ denir.
Rasûller tıpkı nebiler gibi Allah’ın seçtiği elçilerdir. Ancak nebiler, haber getiren anlamında yalnızca insanlardan
seçilirken, rasûller hem insanlar arasından, hem de insanlar dışındaki varlıklardan seçilebilir.
‘Rasûl’, risalet görevini Allah ile insan arasında yürüten kimsedir. Rabbimizin mesajlarını bir plana bağlı olarak,
yumuşaklıkla, ürküntüye yer vermeden yerine ulaştıran elçidir.
Rasûller haberci anlamında elçi oldukları için bazen şuursuz varlıklar arasından da seçilmiş olabilirler. Şuursuz
elçilere yağmur ve rüzgâr, şuurlu rasûllere melekler ve nebiler örnek olarak verilebilir.
“Allah, meleklerden de elçiler seçer insanlardan da. Süphesiz Allah, işitendir görendir.” (Hacc: 22/75)
Kur’an, rüzgârın aşılayıcı elçi olarak gönderildiğini ifade etmektedir.117
Elçi, bir işle görevlendirilen ve görevi konusunda yetkisi olan kimsedir. O, kendisini gönderen makama karşı
sorumludur. Hangi iş için gönderilmişse, o işi yapmaya memurdur. Nitekim rüzgârın veya yağmurun elçi olarak
113
Ahmed b. Hanbel, V, s. 226.
114
el-Bakara: 2/87-88.
115
el-Bakara: 2/246-248.
116
Muhiddin Bağçeci, Şamil İslam Ansiklopedisi: 5/225-226.
117
Hicr: 15/22.
gönderilmesi, onların belli bir işlevi yerine getirmeleri ile sınırlıdır. Rüzgâr aşılayıcı, yağmur yeryüzünü diriltici
bir fonksiyonu getirir. Onların elçilikleri o kadardır. 118
Nebî ve Rasül; Anlam ve Mâhiyeti
"Nebî" sözlükte haber getiren, haberci demektir. Nebe’ fiilinin fâil ismidir. "Nebe’", kendisiyle ilim meydana
gelen, çok faydalı ve önemli haber demektir. "Nebî", önemli ve faydalı, aynı zamanda sağlam bir haber getiren
elçi demektir. Bazılarına göre nebî kelimesi, yükseklik anlamına gelen "nübüvvet" kelimesinden türemiştir. Buna
göre "nebî", her bakımdan yüksek bir makam sahibi, insanlara doğru ve önemli haber getiren kimse demektir.
"Rasûl" kavramı "risl" kökünden türemiştir. "Risl" sözlükte; yerine getirmek üzere gitmek, yumuşaklık ve
kolaylık üzere göndermek demektir. "Rasûl", hem gönderilen mesaj, hem de mesaj yüklenip götüren anlamında
kullanılmıştır. Kur’an’da daha çok ikinci anlamda geçmektedir. Allah (c.c.) insanlar arasından bazılarını seçer ve
onları özel bir görevle gönderir. Bu gönderme işine "irsâl", gönderilen elçiye "rasûl", rasûllerin görevlerine de
"risâlet" denir. İslâm literatüründe "nebî" ile "rasûl" aynı anlamı ifade ederler. Kur’an her iki kelimeyi de aynı
anlamda kullanmaktadır.
Türkçe’de ise, Farsçadan gelen "peygamber" kelimesi daha yaygın olarak kullanılmaktadır. Her üç kelime de
"Allah’ın elçisi" anlamına gelir. Nebî’nin çoğulu "enbiyâ" ve "nebiyyûn"dur. Kur’an’da, nebîlerden/
peygamberlerden çokça bahseden 21. sûrenin adı: "Enbiyâ" sûresidir. "Rasûl" veya "mürsel", haber ve mesaj
götüren anlamında elçi demektir. "Rasûl"ün çoğulu; rusül, mürsel’in çoğulu ise; mürselîn’dir.
Rasûller tıpkı nebîler gibi Allah’ın seçtiği elçilerdir. Ancak nebîler, haber getiren anlamında yalnızca insanlardan
seçilirken; rasûller hem insanlar arasından, hem de insan dışındaki varlıklardan seçilebilir. Rasûle aynı zamanda
mürsel de denilmektedir. "Rasûl", risâlet görevini Allah ile insan arasında yürüten kimsedir. Rabbimizin
mesajlarını bir plana bağlı olarak, yumuşaklıkla, ürküntüye yer vermeden yerine ulaştıran elçidir.
Rasûller haberci anlamında elçi oldukları için bazen şuursuz varlıklar arasından da seçilmiş olabilirler. Şuursuz
elçilere yağmur ve rüzgâr, şuurlu rasûllere melekler ve nebîler örnek olarak verilebilir.
“Allah, meleklerden de elçiler seçer, insanlardan da. Şüphesiz Allah, işitendir, görendir.” (Hacc: 22/75)
Kur’an, rüzgârın aşılayıcı elçi olarak gönderildiğini ifade etmektedir. 119 Elçi, bir işle görevlendirilen ve görevi
konusunda yetkisi olan kimsedir. O, kendisini gönderen makama karşı sorumludur. Hangi iş için gönderilmişse,
o işi yapmaya memurdur. Nitekim rüzgârın veya yağmurun elçi olarak gönderilmesi, onların belli bir işlevi
yerine getirmeleri ile sınırlıdır. Rüzgâr aşılayıcı, yağmur yeryüzünü diriltici bir fonksiyon gösterir; onların
elçilikleri bunlarla sınırlıdır.
Nebî, Allah’ın kendisine vahyettiği şeyleri insanlara aktaran, onları bu vahye inanmaya ve itaat etmeye davet
eden kişidir. Onlar insanları, vahiyle terbiye eden terbiyecidirler. Onlar, Allah tarafından seçildikleri için, en
temiz insanlardır. İnsanlık için örnek kişilerdir. Onlar, Allah’ın kendilerine vahyettiği şeyi canlı olarak
yaşıyorlardı. Peygamberler, aldıkları vahyin canlı örnekleridir. Her nebî, kendi döneminin insanları için, Allah
tarafından seçilmiş örnek (numûne) idi. Nebîler, Allah’a hakkıyla kulluk yaparlar ve ubûdiyyetin (kulluğun) nasıl
yapılması gerektiğini gösterirler.
Allah’ın insanlar arasından seçtiği elçiler de belli bir mesajı insanlara ulaştırmak, bazı şeyleri haber vermek ve
aldıkları vahiyle insanlara örnek olmak üzere görevlidirler. Risâlet, bir anlamda nübüvvettir ve Allah’ın insanlara
haber ulaştırma yoludur. İnsanları hidâyete götürmenin, onları dünya hayatında yaşantılarını düzenlemenin,
onları karanlıklardan aydınlığa çıkarmanın, onları âhiret hayatına hazırlamanın bir yoludur.
Risâlet, insanları Allah’ın vahyi ile terbiye etmenin sistemidir. İnsanlık bu kurum sayesinde Allah’a kulluğu ve
fıtratındaki güzelliği keşfedebilir. Rasûller, aldıkları vahiy ve yüklendikleri görevle; insan fıtratının
derinliklerindeki güzellikleri, iyilikleri ve Hakk’a bağlılığı pratik hayata geçirirler; insan hayatından çirkinlik ve
kötülükleri uzaklaştırmaya çalışırlar. 120
Kur'ân-ı Kerim'de Nebî ve Rasül Kavramı
Kur'ân-ı Kerim'de "nebî" kelimesi, tekil ve çoğul olarak 75 defa, "nübüvvet" 5 defa geçer. Bu sayı, aynı kökten
fiillerle toplam 160'a çıkar. "Rasül" ve "mürsel" kelimeleri ise Kur'an'da toplam 383 yerde kullanılır. Buna aynı
kökten fiiller de eklenince bu sayı 513'e yükselir. Nebîlerin soyları, ahlâkları, hayatları ve yürekleri pak ve
aydınlıktır. Onlar selâm üzerine doğar, selâm ile ölürler.121 Yani onlar her türlü kirden ve pislikten, isyandan
ve sapıklıktan korunmuşlardır. Emniyet ve güven, itimat ve barış onların karakteridir. Çevrelerine selâm (güven
ve barış) ortamı sunarlar.
“Ve selâmün ale’l mürselîn = Gönderilen bütün peygamberlere selâm olsun!” (Saffât: 37/181)
118
119
Hicr: 15/22.
120
121
Meryem: 19/15, 33.
Peygamberler, insanları cennet ve Allah’ın nimetleriyle müjdelemek, cehennem ve Allah’ın azabıyla korkutmak
için gönderilmişlerdir.122 En güzel biçimde yaratılan insan123, irâde sahibidir. Tüm davranışlarından mes'uldür.
Allah’ın verdiği nimetlere karşı şükretmek ve O’na ibadet etmekle yükümlüdür. İnsan, tek başına, nasıl
şükredileceğini, nasıl kulluk yapılması gerektiğini bilemez; bu görevlerini yerine getirme noktasında bir çok
engelle ve zorluklarla karşılaşır. O yüzden insanın bir mürşide, rehber ve kılavuza ihtiyacı vardır. İşte bu mürşid
ve rehber, peygamberdir.124
İnsanlar arasından seçilmiş rasûllerin görevleri, diğer elçilerden farklıdır. Şu âyet onların işlevini en güzel bir
şekilde açıklamaktadır:
“Nitekim, kendi içinizden size âyetlerimizi okuyan, sizi tezkiye eden (temizleyen), size Kitabı ve hikmeti öğreten
ve size bilmediklerinizi öğreten rasûller gönderdik.” (Bakara: 2/151)
Rasûller, açık deliller ile gelirler. Yanlarında ilâhî adâletin ölçüsü vardır. Kitab'ı ve onunla gelen gerçekleri
mü’minlere öğretirler. Gücün, kuvvetin ve malın nasıl kullanılacağını bildirirler. Allah (c.c.), bu anlamda
insanlardan kimin peygambere yardım edeceğini, kimin onun dâvetine uyup uymayacağını imtihan etmektedir.125
Allah (c.c.) bazı peygamberlere, nasıl yaşayacaklarını, hangi prensiplere göre hareket edeceklerini ve ibadetlerini
nasıl yerine getireceklerini bildiren şeriatler göndermiştir.126 Ama bütün peygamberler, insanlara yalnızca
Allah’ın dini olan İslâm'ı anlatmakla görevli idiler. Allah’ın rasûlleri arasında da bir ayrım yoktur; Hepsi de
seçilmiş, şerefli elçilerdir.127 Mü’minler, peygamberlerin tümüne iman ederler. Peygamberlere itaat etmek Allah’a
itaat etmektir.128 Peygamberler bir şeye hüküm verdikleri zaman mü’minler "işittik ve itaat ettik" derler. Son
Peygamber’e iman eden mü’minler, O’nun herhangi bir konuda verdiği hükme itirazda bulunmazlar ve O’nun
verdiği hükme teslimiyetle rızâ gösterirler.129
Mü’minler, Allah’ı sevdikleri için son Peygamber’e uyarlar, onu tâkip ederler. 130 Peygamberler, insanlar için
seçilmiş en güzel örneklerdir.131 Mü’minler, Peygamber’in getirdiği her şeyi almak, yasakladığı her şeyden de
kaçmak zorundadırlar.132 Son peygamber olan Hz. Muhammed (s.a.s.), mü’minleri sever, onların üzerine titrer,
sıkıntıya düşmelerinden dolayı üzülür.133 Bütün peygamberler rahmet; Son Peygamber de âlemlere rahmettir.134
"Kendi içinizden, size âyetlerimizi okuyan, sizi temizleyen, size Kitab'ı ve hikmeti getirip size bilmediklerinizi
öğreten bir Rasül gönderdik." (Bakara: 2/151)
"İnsanlar (aslında) bir tek ümmet (millet) idi. Bu durumda iken Allah, müjde verici ve uyarıcı olarak
peygamberleri gönderdi. İnsanlar arasında anlaşmazlığa düştükleri hususlarda hüküm vermeleri için, onlarla
beraber hak yolu gösteren kitapları indirdi." (Bakara: 2/213)
"Gönderilen peygamber, Rabbi tarafından kendisine indirilene iman etti, mü'minler de iman ettiler. Onlardan
her biri Allah'a, O'nun meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine iman ettiler. (Biz de onun için) Allah'ın
peygamberlerinden hiç birini ayırmayız (hepsine inanırız). Onlar 'işittik, itaat ettik; ey Rabbimiz mağfiretini
niyaz ederiz, dönüş yalnızca sanadır' dediler." (Bakara: 2/285)
"Hiç bir beşerin, Allah'ın kendisine Kitap, hikmet ve peygamberlik vermesinden sonra (kalkıp) insanlara:
'Allah'ı bırakıp bana kul olun' demesi mümkün değildir. Bil'akis (şöyle demesi gerekir ve der:) Okumakta ve
öğretmekte olduğunuz Kitap uyarınca Rabbe hâlis kullar olunuz." (Âl-i İmrân: 3/79)
"İçlerinden, kendilerine Allah'ın âyetlerini okuyan, (kötülüklerden ve inkârdan) kendilerini temizleyen,
kendilerine Kitap ve hikmeti öğreten bir peygamber göndermekle Allah, mü'minlere büyük bir lütfuta
bulunmuştur." (Âl-i İmrân: 3/164)
"Biz her peygamberi, ancak Allah'ın izniyle kendisine itaat edilmesi için gönderdik." (Nisâ: 4/64)
"Hayır! Rabbine andolsun ki aralarında çıkan anlaşmazlık hususunda seni hakem kılıp sonra da verdiğin
hükümden içlerinde hiçbir sıkıntı duymaksızın (onu) tam manasıyla kabullenmedikçe iman etmiş olmazlar."
(Nisâ: 4/65)
"Müjdeleyici ve sakındırıcı olarak peygamberler gönderdik ki, insanların, peygamberlerden sonra Allah'a karşı
bir bahaneleri olmasın! Allah azizdir, hakîmdir." (Nisâ: 4/165)
"Ey Rasül! Rabbinden sana indirileni tebliğ et. Eğer bunu yapmazsan O'nun elçiliğini yapmamış olursun. Allah
seni insanlardan koruyacaktır. Doğrusu Allah, kâfirler topluluğunu hidâyete erdirmez." (Mâide: 5/67)
122
Mâide: 5/19; A’râf: 7/184, 188; Hûd: 11/2, 12; Nisâ: 4/165.
123
Tîn: 95/4.
124
Mâide: 5/16.
125
Hadid: 57/25.
126
Şûrâ: 42/13.
127
Bakara: 2/285.
128
Nisâ: 4/59, 64.
129
Nûr: 24/51; Ahzâb: 33/36.
130
Âl-i İmrân: 3/31.
131
Ahzâb: 33/21.
132
Haşr: 59/7.
133
Tevbe: 9/128.
134
Enbiyâ: 21/107.
"İşte o peygamberler, Allah'ın hidâyet ettiği kimselerdir. Sen de onların yoluna uy." (En'âm: 6/90)
"Şüphesiz her ümmete bir peygamber gelmiştir. Peygamberleri geldiğinde, aralarında adâletle hümolunur.
Onlara asla zulmedilmez." (Yûnus: 10/47)
"Andolsun Biz, 'Allah'a kulluk edin, tâğuttan sakının' diye (emretmeleri için) her kavme bir peygamber
gönderdik." (Nahl: 16/36)
"Senden önce hiçbir peygamber göndermedik ki, ona; 'Benden başka ilâh yoktur; o halde Bana kulluk edin' diye
vahyetmiş olmayalım." (Enbiyâ: 21/25)
"Aralarında hüküm vermesi için Allah'a ve Rasülü'ne dâvet edildiklerinde, 'işittik ve itaat ettik' demek, sadece
mü'minlerin söyleyeceği sözdür. İşte asıl bunlar kurtuluşa erenlerdir. Kim Allah'a ve Rasülü'ne itaat eder, Allah'a
saygı duyar ve O'ndan sakınırsa, işte asıl bedbahtlıktan kurtulanlar onlardır." (Nûr: 24/51-52)
"O gün, zâlim kimse ellerini ısırıp şöyle der: 'Keşke o peygamberle birlikte bir yol tutsaydım! Ne yazık bana!
Keşke falancayı dost edinmeseydim.' Çünkü zikir (Kur'an) bana gelmişken o, hakikaten beni ondan saptırdı.
Şeytan, insanı (uçuruma sürükleyip, sonra) yapayalnız ve yardımcısız bırakmakta." (Furkan: 25/27-29)
"Andolsun, size, Allah'ı ve âhiret gününü umanlara ve Allah'ı çokça zikredenlere Allah'ın rasûlü'nde güzel bir
örnek vardır." (Ahzâb: 33/21)
"Muhakkak ki Biz, peygamberlerimizi açık delillerle/mûcizelerle gönderdik. İnsanlar, aralarında adâleti hâkim
kılsınlar diye, o peygamberlere kitap ve ölçü/nizam indirdik. Biz demiri de indirdik ki onda büyük bir kuvvet ve
insanlar için faydalar vardır. Bu, Allah'ın dinine ve peygamberlerine görmeden yardım edenleri belirlemesi
içindir. Şüphesiz Allah kuvvetlidir, daima üstündür. " (Hadîd: 57/25)135
Allah’ın Elçisi Olarak Rasûl:
Allah’ın insanlar arasından seçtiği elçiler de belli bir mesajı insanlara ulaştırmak, bazı şeyleri haber vermek ve
aldıkları vahiyle insanlara örnek olmak üzere görevlidirler.
Nebi ile rasûl yaklaşık aynı anlamdadır. Kimileri der ki, nebi yalnızca haber getiren ve bir önceki peygamberin
şeriatini uygulayan elçidir. Rasûl ise, hem haber getiren hem de kendisine ayrı bir şeriat ve kitap verilen elçidir.
Bu açıdan rasûlun manası nebiye göre biraz daha geniştir.
Farsça asıllı ‘peygamber’ kavramı ise elçi demek olup ‘nebi’ ve ‘rasûl’ yerine kullanılır.
Rasûle aynı zamanda mürsel de denilmektedir.
Risalet, bir anlamda nübüvvettir ve Allah’ın insanlara haber ulastırma yoludur. İnsanları hidayete götürmenin,
onları dünya hayatında düzenli bir şekilde yaşatmanın, onları karanlıklardan aydınlığa çıkarmanın, onları Ahiret
hayatına hazırlamanın bir yoludur. Risalet veya nübüvvet, insanlık için bir örneklik kurumudur. Rabbimiz ile
insan arasındaki haberleşmedir. Bu haberleşme Allah’tan insana vahiy yoluyla, insandan Allah’a doğru ise ibadet
ve dua yoluyla meydana gelir. Risalet, insanları Allah’ın vahyi ile terbiye etmenin sistemidir. İnsanlık bu kurum
sayesinde Allah’a kulluğu ve fıtratındaki güzelliği keşfedebilir. Rasûller, aldıkları vahiy ve yüklendikleri görevle;
insan fïtratının derinliklerindeki güzellikleri, iyilikleri ve Hakk’a bağlılığı pratik hayata çıkarırlar. İnsan
hayatından çirkinlik ve kötülükleri uzaklaştırmaya çalışırlar.
Risalet veya nübüvvet, Allah’ın insana olan rahmetinin bir tecellisidir. Başıboş bırakılan insan tek başına, ne
hidayeti ne de güzel davranışları bulamaz. Tek başına ilâhí güzelliklere ulaşamaz. Yaratılışı gereği bir rehbere,
üstün nitelikli bir imama (öndere) muhtaçtır. Peygamberler, bu manada insanların önderleridirler.
Peygamberler, yeryüzünde canlı vahiylerdir. Allah’ın kullarından istediği insan tipinin somut örnekleridir.
Risalet (peygamberlik) görevi çalışılarak, okuyarak elde edilebilecek bir makam değildir. Allah (cc) kulları
içerisinden üstün niteliklere sahip kimseleri elçi olarak seçer ve onlar vasıtasıyla insanlara mesajını gönderir.
Elçilerinin kullarını vahiyle terbiye etmelerini ister. 136
Rasûllerin Görevi:
İnsanlar arasından seçilmiş rasûllerin görevleri, diğer elçilerden farklıdır. Şu âyet onların işlevini en güzel bir
sekilde açıklıyor:
“Nitekim, kendi içinizden size âyetlerimizi okuyan, sizi tezkiye eden (temizleyen), size Kitabı ve hikmeti öğreten
ve size bilmediklerinizi öğreten rasûller gönderdik.” (Bakara: 2/151)
Rasûller, açık deliller ile gelirler. Yanlarında ilâhí adaletin ölçüsü vardır. Kitabı ve onunla gelen gerçekleri
mü’minlere öğretirler. Gücün, kuvvetin ve malın nasıl kullanılacağını bildirirler. Allah (cc), bu anlamda kimin
peygambere yardım edeceğini, kimin onun davetine kulak vereceğini imtihan etmektedir.137
135
136
137
Hadid: 57/25.
Allah (cc) bazı rasûllere, nasıl yaşayacaklarını, hangi prensiplere göre hareket edeceklerini ve ibadetlerini nasıl
yerine getireceklerini bildiren şeriatlar göndermiştir.138 Ama bütün rasûller insanlara yalnızca Allah’ın dini olan
İslâmı anlatmakla görevli idiler. Allah’ın rasûlleri arasında da bir ayrım yoktur. Hepsi de seçilmiş şerefli
elçilerdir.139
Mü’minler, rasûllerin tümüne iman ederler. Rasûllere itaat etmek Allah’a itaat etmektir.140 Rasûller bir şeye
hüküm verdikleri zaman mü’minler ‘işittik ve itaat ettik’ derler. Son Rasûle iman eden mü’minler O’nun her
hangi bir konuda verdiği hükme itirazda bulunmazlar ve O’nun verdiği hükümden razı olurlar.141
Mü’minler, Allah’ı sevdikleri için son Rasûl’e uyarlar, onu takip ederler.142 Rasûller, insanlar için seçilmiş en
güzel örneklerdir.143 Mü’minler, Rasûl’ün getirdiği her şeyi almak, yasakladığı her şeyden de kaçmak
zorundadırlar.144
Son peygamber olan Hz. Muhammed (sav), mü’minleri sever, onların üzerine titrer, sıkıntıya düşmelerinden
dolayı üzülür.145 O ve bütün Rasûller âlemlere rahmettir.146
Son Rasûl de diğer şerefli elçiler gibi, yalnızca mektup getiren postacı benzeri, yani mesajı (vahyi) getirip haber
veren kimse değildir. O, vahyi getirip haber verir, onu tebliğ etmek için çaba sarfeder ve o vahyi bizzat uygular.
Daha doğrusu vahyin hedefini bizzat yaşayarak gösterir. Mü’minler O’na bakarak müslümanlığı nasıl
yaşayacaklarını ve Allah’ın kendilerinden ne istediğini öğrenirler. Rasûl, Allah’ın mesajını insanlara ulaştırırken
her türlü eziyet ve sıkıntıya göğüs gerer. Gerekirse vahyin düsmanları ile mücadele de eder.
Rasûller (rusül), insanlar arasında en emin (güvenilen) insanlardır. Ahlâk ve davranış bakımından üstün
özellikleri vardır. Onlarda ne bir ahlâk düşüklüğü, ne çirkin bir davranış, ne de günah işlemek yoktur.
Onlar Allah’ın vereceği mükâfâtın müjdecisi, azgınlara vereceği cezanın da korkutucusudurlar. 147 İnsanların
sorunları ancak onların getirdiği ölçülerle çözülebilir. İnsanlık ancak onların getirdiği mesaj ile gerçek huzura,
insanlığa ve kurtuluşa ulaşabilir. 148
Nebi ve Rasuller Arasında Ayırım Yapmamak Gerekir:
İster nebi olsun, ister resul olsun peygamberlerin hiç birisini diğerinden ayırdetmeden hepsine iman etmek
farzdır. Resul ve nebilerin hepsi nübüvvetin aslında ve peygamberliğin mahiyetinde eşittirler. Çünkü
peygamberliğin hakikatında tefaddul ve noksanlık yoktur. Hz. Yunus da peygamberdir, Hz. İsa ve Musâ da
peygamberdir. Hepsi de Allah'tan vahiy almışlar, bütün peygamberler tevhid itikadını ve hayırların bütününü
insanlara öğretmede Allah rızası için yarışmışlardır. Peygamberlerin hepsi de masumdurlar, özellikle insanlara
örnek olmada ve dinin hükümlerini tebliğ ile ilgili hususlarda Allah'ın emrinin dışına çıkmamışlardır. Bu
bakımdan onların aynı seviyede olan bu haklarını teslim ve tasdik etmeden bir insan mümin ve müslim olamaz.
Resulullah (s.a.s) "Peygamberler arasında ayırım yapmayınız..." buyurmuştur.149
Kur'an-ı Kerim'in bize öğrettiği ve Hz. Peygamberin de geceleri teheccüd namazında okuduğu dua esnasında
"Peygamberler haktır ve Muhammed haktır..."150 dediği gibi onların hepsini peygamberliklerinde (nübüvvetin
mahiyetinde) birbirlerinden ayırdetmeksizin eşit olarak tasdik etmek imanın gereğidir:
"Allah'ı ve peygamberlerini inkar edenler ve Allah ile peygamberlerinin arasını ayırmak isteyenler (Allah'a
inanıp peygamberlerine inanmayanlar) ve peygamberlerin bir kısmına inanırız ve bazılarını inkâr ederiz
diyenler ve böylece küfür ile iman arasında bir yol tutmaya yeltenenler var ya! İşte bunlar gerçek kâfirlerin
kendileridir. Biz o kâfirlere horlayıcı ve zillete düşürücü bir azab hazırladık. Allah'a ve peygamberlerine iman
edip onlardan birini diğerinden ayırmayanlara gelince, bunlar da ecir ve mükafatları kendilerine verilecek
olanlardır. Allah çok bağışlayıcı, çok esirgeyicidir." (en-Nisa: 4/150-152).
Peygamberlere iman etmeyi emreden ayetlerde "resul" kelimesinin içerisine "enbiya" da girer. Enbiyanın ilki Hz.
Âdem'dir. Hz. Âdem'in nübüvveti, kendisine emredilip nehyolunduğuna delâlet eden Kur'an ayetleri ve
138
Şura: 42/13.
139
Bakara: 2/285.
140
Nisa: 4/59, 64.
141
Nur: 24/51; Ahzab: 33/36.
142
Âli İmran: 3/31.
143
Ahzab: 33/21.
144
Haşr: 59/7.
145
Tevbe: 9/128.
146
Enbiya: 21/107.
147
En’am: 6/48.
148
149
Buhârî, Enbiya: 35; Müslim, Fedail: 159.
150
Buhârî, Teheccüd: 1.
hadislerle sabittir. Hz. Muhammed (s.a.s) nebi ve resullerin sonuncusudur. Peygamberlerin sayısı hakkında
rivayetlerin en kuvvetlisi "Enbiyanın sayısı 124 bin veya 224 bindir. Bunların içinden 315'i resuldür"151
Bu hadis ahâd haberdir. Lafızlarında (124 bin, 224 bin) gibi şüphe ve rivayet farkı vardır. Haberi ahâd zan ifade
eder. İtikadiyatta zanna itibar edilmez. O halde peygamberlere imanda onların adedini muayyen bir sayı ile
belirtmemek lâzımdır. "Allah'ın gönderdiği peygamberlerinin hepsine iman ettim". Veya Peygamberlerin ilki Hz.
Âdem, sonuncusu ise Hz. Muhammed (s.a.s)' dir. Bu ikisi arasında ne kadar peygamber gelip geçmişse, hepsine
iman ettim. Bütün peygamberler, haktır, gerçektir, doğrudur demek lâzımdır. Ahâd habere uyarak
peygamberlerin sayısını belirtmekte ise, enbiyadan olmayanların sayı ile belirtilen adedin içine sokulması veya
nebi olanların ise sayı dışında bırakılması gibi imana zarar verici tehlikeli bir durumla karşılaşılmış olur.
Kur'an-ı Kerim'de, nübüvvetin mahiyeti dışında ve peygamberlik hâricinde peygamberlerin bazı meziyyet ve
özelliklerle birbirlerine tafdil olundukları bildirilir:
"O resuller ki biz onların kimine kiminden üstün meziyetler verdik..." (el-Bakara: 2/253),
"Nebilerin bazısını bazısına tafdil ettik" (el-İsrâ: 17/55).
Peygamberlerin bazısının diğer bir kısmına tafdil olunduğu meziyet ve faziletler, nübüvvetin mahiyeti dışında ve
peygamberlik rütbesinin tamamen haricinde kalan Allah'ın onlara verdiği lütuf, ihsan ve meziyetlerdir. Meselâ,
"O halde resullerden azim sahiplerinin sabrettikleri gibi sen de sabret. Onlar için azabı istemede acele etme."
(el-Ahkâf: 46/35) buyurulduğu gibi peygamberlerin bir kısmı azim sahipleridir. Ulul-azm olan peygamberler
diğerlerinden efdaldir "... Ulul-azmi mine'r-rusul..." deki "min" in beyaniyye olması ihtimali daha kuvvetli
olduğuna göre bu ayetteki "ulu'l-azm mine'r-rusul"den murad resûllerin hepsidir. Resuller resul olmayan
nebilerden efdaldir denilmiştir. Doğrusu, peygamberlerin tafdili, Allah'ın onlardan her birine gerek dünyada
gerek ahirette nübüvvetleri dışında verdiği bir takım lütuf ve meziyetlerdir. Meselâ, Hz. Zekeriyya, Hz. Yahya
şehid edilmişlerdir. Bilfiil şehâdet rütbesi her peygamberde yoktur. Hz. Peygamber, kıyamet gününde ilk elbise
giydirilenin Hz. İbrahim (a.s) olduğunu söylemiştir.152 Hz. İbrahim'e diğer peygamberlerden önce elbise
giydirilmesi onun için ayrı meziyettir. 153
HÂTEMÜ'L-ENBİYÂ
"Peygamberlerin sonuncusu" anlamında Rasûl-ü Ekrem Efendimizin vasıflarından biri.

Beşer tarihi boyunca Cenâb-ı Hak, insanları sapıklıktan doğru yola iletmek, onların sâdece kendisine kul olup
ibâdet etmelerini sağlamak üzere peygamberler göndermiştir. Geçmişte insanoğlunun hak dinden uzaklaştığı her
dönemde kavimlerini îkaz etmek üzere her millete mutlaka bir peygamber gönderilmiştir. Bu gerçek, bizzat Hak
Teâlâ tarafından şöylece ifade edilir:
"Andolsun ki her ümmete Allah'a kulluk edin, azdırıcılardan kaçının diyen bir peygamber göndermişizdir." (en-
Nahl: 16/36).
Bu şekilde sayısını ancak Allah'ın bildiği pek çok peygamber hak dini tebliğ etmiştir. Bu peygamberlerin
sonuncusu, Hz. Muhammed Mustafâ Efendimizdir. Artık O'ndan sonra peygamber gelmeyecektir. Çünkü O'nun
getirdiği din en son, en mükemmel din olup cihanşümuldur ve çağlar üstüdür. Hükümleri, bütün bir beşeriyetin
kıyâmete kadar bütün problemlerine çözümler getirecek üstünlüktedir. Bu sebeple Peygamber Efendimiz
"Hâtemü'l-Enbiyâ: Peygamberlerin sonuncusu" diye vasıflandırılır.
Peygamber efendimiz hakkında bu vasıf bizzat Kur'ân-ı Kerîm'de şu şekilde geçmektedir:
"Muhammed içinizden herhangi bir adamın babası değildir. Fakat O, Allah'ın Rasûlü ve peygamberlerin
sonuncusu (hâtemü'n-nebiyyîn)'dir." (el-Ahzâb: 33/40)
Hz. Peygamber'in bu vasfı bazan "Hâtimü'l-enbiyâ" şeklinde de kullanıldığı gibi hâtem ya da hâtim kelimesine
mühür manâsı da verilmiştir. Çünkü Arap dilinde hâtem ve hâtim, mühür, damga, bir şeyin sonu ve sonuncusu
anlamlarına gelir. Bu kelimeyi mühür manâsına aldığımızda terkip "Peygamberlerin mührü" anlamını kazanır ki
manâ da neticede "Peygamberlerin sonuncusu" demek olur. Çünkü mühür, bir şeyin en sonuna onun sonunu
kapatmak için vurulur. Peygamber Efendimiz de peygamberlerin en sonuncusu olarak âdetâ O'nunla
peygamberlik müessesesi artık mühürlenmiştir.
Gerek yukarıdaki âyet-i kerîmeden, gerekse Peygamberimizin bizzat kendi sözlerinden en ufak bir şüpheye yer
vermeksizin Rasûlü Ekrem'in "hâtemü'l-enbiya" yani peygamberlerin hem sonuncusu, hem de peygamberlik
müessesesinin sonu olduğu açıkça anlaşılmaktadır.
Ebu Hüreyre'den nakledilen uzun bir hadiste insanların âhirette, kendilerine şefâat etsin diye Hz. Âdem (a.s)dan
başlayarak, sırasıyla peygamberlerden şefâat isteyecekleri, ancak hiçbirinin şefâat edememesi üzerine neticede
Hz. Muhammed (s.a.s)'e gelip: "Ya Muhammed! Sen Rasûlüllah ve hâtemü'l-enbiyâ'sın. Allah senin gelmiş
geçmiş bütün günahlarını affetmiştir. Bize Rabbin huzurunda şefâat eyle..." diyecekler.154
151
Ahmed b. Hanbel, Müsned, V 226; İbn Hibbân, Taberânî, Hâkim, Beyhaki ve İbn Mürdeveyh rivayet etmişlerdir.
152
Buhârî, Enbiya: 8; Müslim, Cennet: 58.
153
Muhiddin Bağçeci, Şamil İslam Ansiklopedisi: 5/226-227.
154
Buhârî, Tefsir, sûre 17; Müslim, İman, Hadis no: 327.
Ayrıca Hz. Peygamber (s.a.s) şöyle buyurmuştur;
"Risâlet ve nübüvvet son bulmuştur. Benden sonra ne bir rasûl ne de bir nebî gelmeyecektir."155
Bir diğer hadiste Hz. Peygamber (s.a.s) şöyle buyurmuştur:
"Bana özgü olan beş isim vardır. Ben Muhammed’im ve Ahmed’im, ben o mâhî (yok eden, silen)yim ki, Allah
benimle küfrü izale edecektir. Ben o hâşirim ki insanlar beni takibederek haşrolunacaktır. Ben akîb (hatemü'l-
enbiya)im"156
Yine Ebû Hureyre'den, Hz. Peygamber (s.a.s) şöyle buyurmuştur:
"...Ben bütün insanlara gönderildim. peygamberler de benimle son buldu."157
"Benim, benden önce gelen peygamberlere nisbetle durumum buna benzer: Bir adam büyük bir bina yaptırıp
onu güzelce dayayıp döşedi, fakat bir köşede bir tuğlalık boş yer bıraktı. Ahali binanın etrafında dolaşıyor,
güzelliğine hayran kalıyor fakat şunu söylemeden edemiyordu: Niçin bu tuğlanın yeri boş? İşte ben o tuğlayım
ve peygamberlerin sonuncusuyum."158
HÂTEMÜ'L-MÜRSELÎN
Arapça bir isim tamlaması olan bu terim sözlükte, "peygamberlerin sonu ve mührü" anlamına gelmektedir.
Arapçada noktalı "ha" ile yazılan "hateme" fiili, "mühür vurdu, bir işi bitirip serbest kaldı" demektir. Mektubu
okunmasın diye katlayıp mühürlemek, içine bir şey girip çıkmasın diye tencerenin ağzını sıkıca kapatmak, hiçbir
şeyi anlamasın veya unûtmasın diye kalbe mühür vurmak" mânâlarına hep bu fiil veya masdarı kullanılmaktadır.
İkinci kelime "el-Mürselîn" ise "irsâl (göndermek)" fiilinin "ism-i mef'ûlü (edilgen ortacı)" olan "mürsel"in
çoğulu olup "gönderilen peygamberler" mânâsına gelmektedir.
İslâm literatüründe "Hâtemü'l-Mürselîn" terimi aynı anlamda, hatta daha kapsamlı olarak "Hâtemü'n-Nebiyyîn"
şeklinde şu âyetin metninde geçmektedir
"Muhammed sizin erkeklerinizden hiçbirinin babası değildir. Fakat O, Allah'ın Rasûlü ve "Hâtemü'n-Nebiyyîn"
Peygamberlerin sonu, mührüdür. Allah herşeyi lâyıkıyle bilendir." (el-Ahzâb: 33/40)
Âyet Hz. Peygamber'in çevresindeki İslâm düşmanlarının, Hz. Muhammed (s.a.s)'in Zeyneb binti Cahş ile
evlenmesi üzerine yönelttikleri suçlamaları bertaraf etmektedir. Onlar Hz. Muhammed'in, evlâtlığı olan Hz.
Zeyd'den ayrılan Zeyneb ile evlenmesini; gelini ile, gelini olmasa bile evlatlığının önceki karısı ile "yasak bir
evlenme" sayıyorlardı. Adı geçen âyet Hz. Muhammed'in Zeyd dahil hiçbir adamın babası olmadığını, bir
câhiliyye devri haramı olan "evlatlığın bıraktığı kadınla evlenme"nin aslında helal olduğunu ve bu sosyal
değişikliğin son peygamber olarak Hz. Muhammed'in görevlerinden olduğunu son derece açık bir şekilde ifâde
etmektedir.
Âyette geçen "hâtem" kelimesi Âsım kıraatine göredir. Diğer kıraat imamlarına göre "hâtim" şeklinde okunur.
Hâtem, "mühür", "hâtim" ise "sona erdiren ve mühürleyen" demek olur. Mühür, bir şeyin doğru ve geçerli
olduğunu, mühürden sonra eklenecek bir şeyin hiçbir hukûkî kıymetinin olamayacağını belirtmek için en sona
basıldığından, hem "son", hem de "tasdîk" mânâsını içine alır. Şu halde iki kırâat şekli de, "Hâtemü'l-Mürselîn"in
ayrı ayrı iki anlamını belirtiyor. Yani Hz. Muhammed (s.a.s), hem önceki peygamberleri tasdîk edip
belgelendiren, hem de nebîler silsilesini hitama erdirip kendisinden sonra peygamber gelmeyeceğini
vurgulayandır. Eğer o gelmeseydi, Kur'ân-ı Kerîm'i getirmeseydi; önceki peygamberlerin hepsi unutulup
gidecek; tarihteki varlıklarından ve peygamberliklerinin gerçek olduğundan ilmen söz etmek mümkün
olmayacaktı. Çünkü diğer peygamberlerin hayatları ve peygamberlikleri Hz. Muhammed'inki kadar açık ve
belgeli değildir. Bugün Kur'ân olmasaydı, hatta Hz. Musa ve Hz. İsâ'nın bile varlıkları ciddiyetle isbat
olunamazdı.159
Hz. Muhammed'in (s.a.s) Hâtemü'l-Mürselîn olduğu, pek çok hadîslerde de izah edilmiştir. Meselâ Câbir b.
Abdillah'dan rivayet edilen bir hadîs-i şerîf'de şöyle buyurulur:
"Ben ve diğer peygamberler şuna benziyoruz; bir adam bir ev yaptırır ve binayı tamamlayıp süsler de yalnız bir
tuğlası noksan kalır. Bu durumda halk binayı gezmeye başlar ve (eksik yeri görüp) hayret ederek "şu tuğlanın
yeri boş kalmasaydı"derler. Rasûlüllah buyurmuşlar ki: "Îşte o noksan tuğla benim. Geldim ve Peygamberleri
(tamamlayıp) sona erdirdim"160
Bir başka hadîs-i şerîf: Hz. Peygamber (s.a.s) müslümanlar ordusunun başında Tebûk Gazâsına giderken, şehrin
savunması için Hz. Ali'yi Medîne'de bırakır ve ona; "Harun Mûsa'ya nasılsa, sen de bana öylesin." der. Yani
Mûsâ (a.s) Tûr dağına çıkarken, İsrâiloğullarına nezaret için arkasından nasıl Hârûn (a.s)'ı bıraktıysa, ben de seni
155
Tirmizî, Menâkıb: 8; Dârımî, Mukaddime: 3.
156
Buhârî, Menâkıb: 17.
157
Tirmizî, es-Sîre: 5.
158
Buhârî, Menâkıb: 18; Müslim, Fedail: 32, Ebû Davûd, Fiten: 1; Ahmet Önkal, Şamil İslam Ansiklopedisi: 2/367.
159
Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'ân Dili, VI, 3906.
160
Müslim, Fedâil: 23.
Medîne'ye nezaret için öyle bırakıyorum, dedi ve bu mukayese yanlış anlamaya yol açmasın diye hemen şunu
ilâve etti: "ancak benden sonra bir peygamber yoktur"161
Âhir zamanda Arap ülkesinde İsmail (a.s)'ın evladından "Hâtemü'l-Mürselin"in geleceği, önceki peygamberlere
gönderilen kitaplarda yazılıydı. Geçmiş peygamberlerden bazıları da onun, vasıflarını sayarak tarif etmişlerdi.162
Bu husus Kur'ân-ı Kerîm tarafından da şu âyet ile desteklenmiştir
"Meryem oğlu İsâ: Ey İsrâiloğulları, ben size Allah'ın elçisiyim. Benden önce gelen Tevrat'ı tasdîk edici ve
benden sonra gelecek, ismi de Ahmed olacak bir peygamberi müjdeleyici olarak geldim." dedi. Onlara belgeler
getirince "bu apaçık bir sihirdir' dediler." (es-Saff: 61/6)
İsrâiloğullarından gelen peygamberler Hâtemü'l-Mürselîn'i bazan "Ahmed", bazan da "Muhammed" diye
zikretmiş ve alâmetlerini söylemiş olduklarından, o zamanki Yahûdî kâhinler arasında "Hâtemü'l-Mürselîn"e dair
çok sözler konuşulur, geleceği beklenirdi.
Hâtemü'l-Mürselîn sünnetli ve göbeği kesilmiş halde doğmuştu. İki kürek kemiği arasında, kalbinin hizasında da
"hâtem-i nübüvvet (Peygamberlik mührü)" denilen bir nişan vardı. Bu konuda Hz. Aişe'den şu sözler rivayet
edilir:
"Hz. Muhammed'in doğduğu gecenin ertesi günü Mekke'de bir yahûdî, Kureyş'in topluca bulunduğu yere gelip
"bu gece aranızda bir oğlan doğdu mu?" diye sormuş;
"evet" demişler, "Abdülmuttalib'in oğlu Abdullah'ın bir oğlu oldu." Bunun üzerine Yahûdî,
"işte son peygamber O'dur ve arkasında da alâmeti vardır" diye haber vermiş. Beraber gidip Muhâmmed'i
görmüşler; Yahûdî o hâtem-i nübüvveti görünce aklı başında gitmiş ve "artık peygamberlik İsrailoğullarından
alınmıştır. Bundan sonra başka peygamber gelme ümidi de kalmamıştır. Kureyşliler büyük bir devlete erişecek,
şöhretleri doğudan batıya kadar ulaşacaktır" demiştir.163
Son zamanda gelecek Hâtemü't-Mürselîn'de böyle bir nübüvvet mührünün bulunacağını Busra'daki Râhip
Bahîrâ'nın da bilmesi ve Hz. Muhammed'in oniki yaşındayken gittiği Şam seferinde, bir münasebetle bu mührü
görerek tanıması hadîs ve tarih kitaplarında meşhur bir vak'a olarak zikredilir.
Kısacası, Hz. Muhammed (s.a.s)'in en son ve en kâmil peygamber olduğu güneş gibi açıktır. Hz. Muhammed ile
insanlık din konusunda tekâmülün zirvesine ermiştir. O'ndan sonra başka bir peygamber beklemek boşunadır.
Tarihî rivâyetlerden anlaşıldığı gibi, Rasûlullah'ın aniden vefatı üzerine peygamberlik iddiasında bulunanlar ile
bunları kabul edenlere karşı ashab-ı kirâm topyekün savaşmışlardır. Özellikle Müseylimetü'l-Kezzab'ın, "risâlette
Hz. Muhammed'e ortak olduğu" iddiasına kendisini kâfir saymakla cevap vermişler, üzerine ordu göndermiş,
mağlup edildiğinde kendisinin ve takipçilerinden kadın ve çocukların köle yapılması Hz. Ebû Bekir tarafından
bildirilmişti. Öyleyse suçları âdî bir isyan suçu değil, "peygamberlik iddiası" ve bu iddianın taraftar bulmasıydı.
Hz. Ebûbekir zamanında ve bütün sahabenin icmaı ile bu iddia bastırıldı.
Kıyamet alâmeti olarak Hz. İsa'nın tekrar dünyaya gelişi de Hz. Muhammed'in son peygamber olmasına ters
düşmez. Çünkü İsa (a.s)'ın kendisi, önceden gönderilmiş peygamberlerden birisidir. İkinci kez geldiğinde Hz.
Muhammed'in şerîatının bir izleyicisi ve onun ümmetinin bir üyesi olarak gelecektir.164
O sadece, Deccal'in sebep olacağı fitneyi ortadan kaldırmakla görevli olacaktır. Dolayısıyla onun gelişiyle, Hz.
Muhammed'in "Hâtemü'l-Mürselîn" olmasına ters düşmeyecektir.
Hz. Muhammed (s.a.s)'in bu dünyada "peygamberlik ve hâtemü'l mürselîn" rütbesiyle şereflendirilmesi, onun
ardından herhangi bir insan veya cinnin peygamberliğinin sözkonusu olmadığı anlamına gelir.165
Çünkü Rasûlullah Muhammed, "kendisinden sonra rasûl gelmeyecek biri" olduğundan, ümmetine İslâm Dinini
tamamlamış ve eksiksiz bir kılavuzluk yapmıştır.166
Son Peygamber
Allah son peygamber olarak Hz. Muhammed (s.a.s.)’i göndermiştir. Ondan sonra artık peygamberlik kapısı
kapanmıştır. Yani, bir daha peygamber gelmeyecektir. Peygamberlerin en üstünü ve en faziletlisi Hz.
Muhammed’dir.
“Biz Seni âlemlere rahmet olarak gönderdik.” (Enbiyâ: 21/31)
“Şüphesiz Allah ve melekleri Peygamber Muhammed’i överler/salât getirirler). Ey iman edenler! Siz de O’nu
övün, O’na salât ve selâm getirin.” (Ahzâb: 33/56)
Müslümanların örnek alması gereken kişi, tek önderimiz Hz. Muhammed’dir. Müslümanlar yaşayış tarzını, en
ufağından en büyüğüne bütün hal ve hareketlerini O’nu örnek alarak düzenlerler. Allah Kur’an’da şöyle
buyuruyor:
161
Tecrid-i Sarih tercümesi, X, 418 vd.
162
Bkz. Tevrat, V. Sifir, 18. fasıl.
163
Ahmed Cevdet Paşa, Kısas-ı Enbiyâ ve Tevârîh-i Hulefâ, İstanbul 1972, I, 59.
164
en-Nesefî, Medâriku't-Tenzîl, 471; el-Beydâvî, Envaru't-Tenzîl, I,164.
165
Âlusî, Rühu'l-Meânî, XVIII, 32.
166
el-Mâide: 5/3; Bilâl Temiz, Şamil İslam Ansiklopedisi: 2/367-369.
“Ey inananlar! And olsun ki, sizin için, Allah’a ve âhiret gününe kavuşmayı umanlar ve Allah’ı çok zikredenler
için Resulullah en güzel örnektir.” (Ahzâb: 33/21)
Peygamber’e itaat Allah’a itaattir. Allah Kur’an’da şöyle buyuruyor:
“(Ey Muhammed) de ki, Allah’ı seviyorsanız bana uyun ki, Allah da sizi ve günahlarınızı bağışlasın. Allah
affeder ve merhamet eder. De ki Allah’a ve Peygamber’e itaat edin. Yüz çevirirlerse bilsinler ki Allah, inkâr
edenleri sevmez.” (Âl-i İmrân: 3/31-32) 167
Mütenebbî/Sahte Peygamber
Mütenebbî: Son peygamber olarak Hz. Muhammed (s.a.s.)’in gelmesi ve O’ndan sonra başka peygamberin
gelmeyecek olmasına rağmen, Hz. Muhammed (s.a.s.)’den sonra peygamberlik iddiasında olan kimselere
verilen isimdir. Bunlara yalancı peygamber de denir. Bu kişiler; ya deli, ya şöhret düşkünü veya basit çıkar
peşinde koşan insanlardır.
İlk mütenebbi, Peygamberimiz zamanında ortaya çıkan Müseylimetü’l-Kezzab’tır. Bu yalancı peygamber, Hz.
Ebu Bekir’in halifeliği zamanında yapılan savaşta öldürülmüştür. Son zamanların sahte peygamberlerinden
Hindistan’da Sör Seyyit Ahmet nice fitnelere sebep olmuş bir İngiliz ajanıdır. Yine 20. asrın mütenebbîlerinden
Reşad Halife de, Amerika’daki bir mescidde meçhul birisi tarafından öldürülmüştür. Ankara’daki İskender
Evrenesoğlu (İskender el-ekber), içinde Demirel’den, bazı bakanlardan isim isim bahseden Allah’tan “kitap”
getirdiğini iddia eden meczup insanlar da cahil halkı kandırarak bu tür komik iddialarda bulunabilmektedir. 168
Nebi İle Rasül Arasında Fark Var mıdır?

(Geleneğin Yanlışından Modern Küfre/Sahte Peygamberliğe)
Nebi ve Rasul kavramları müteradif, yani eş anlamlı ifadelerdir. Kur’an’da “nebî” ve “rasûl” kelimeleri
peygamberler için kullanılmıştır. Ancak klâsik anlayışa göre, ikisi arasında şöyle bir fark olduğu belirtilir: Rasul,
kendisine kitap ve şeriat gönderilen peygambere denir. Nebi ise, kendisine kitap ve şeriat gönderilmeyip,
kendisinden önceki rasulün kitap ve şeriatını insanlara tebliğ eden peygambere denir. O halde her rasûl aynı
zamanda nebîdir, ama her nebî rasûl değildir. Çağımızda bazı yalancı peygamberler ve onları savunanlar da bu
farkları tersine çevirirler.
Modern mütenebbiler, sahte peygamberliklerinin dine ters düşmediğini güya kanıtlamak için, nebî ile rasül
kavramı arasında olduğunu kabul ettikleri farktan yola çıkarlar. Nebî, kitap verilenlere; rasül ise, bu mesajı
taşıyanlara verilen ad olduğunu ileri sürerler. Hindistan'da Sör Seyyit Ahmet'in başını çektiği modernist akım,
bunu iddia eder. Bunlara göre, her nebî aynı zamanda rasüldür; fakat her rasül nebî değildir. Nebî, hem
kendinden önceki kitapları doğrulayıcı, hem de aldığı yeni kitabı insanlara ulaştırıcıdır. Her kitap verilen nebî bir
elçidir/rasüldür; fakat her elçiye/rasüle kitap verilmemiştir. Kur'an'dan uydurma deliller bulmaya çalışan bu
sahtekârlar, Peygamberimiz (s.a.s.)'in "hâtemu'l enbiyâ/nebîlerin sonuncusu" (Ahzâb : 33/40) olduğunu kesin
biçimde ifade edildiğini görüp bir teville bunu çürütemedikleri için, sahte peygamberlerini, nebî değil de rasül
olarak isimlendirirler. Nebî ve rasülle ilgili geleneksel yanlışı tersinden başka bir yanlışla sürdüren bu kimseler,
yalancı peygamberlik kurumunu yeniden işletmeye çalışırlar. Halbuki Kur'an, nebî ile rasül arasında bir fark
gözetmiyor.169
Kur'an'a Göre Nebî ile Rasül Arasında Fark Yoktur.
Nebî, peygamberlerin haber alma, vahiy alma vasıflarına, rasül ise, alınan mesajın elçiliğini yapma, aktarma
vasıflarına işaret etmektedir. Tıpkı adâletli davranmayı ve takvâlı olmayı şahsında birleştiren mü'min gibi. Yani
nasıl bir mü'minin aynı anda âdil ve muttakî olması, çelişki arzetmiyorsa, bir peygamberin de aynı anda nebî ve
rasül olması da tenâkuz teşkil etmez. Nebî ile rasül arasındaki fark, sadece kelime anlamları itibariyledir. Yoksa,
şeriat alıp almaması, kitap alıp almaması açısından aralarında anlam farkı yoktur. Geleneksel bazı iddialara göre,
Hz. İsmail gibi peygamberler sadece nebîdir; kendilerinden önceki rasülü tekrar ederler. Oysa Kur'an, Hz. İsmail
için, hem rasül, hem de nebî sıfatlarını kullanmaktadır:
"Kitap'ta İsmail'e dair anlattıklarımızı da an. Çünkü o sözünde duran rasül nebî idi." (Meryem: 19/54)
Hz. Hârun için de Kur'an, Hz. Mûsâ ile beraber her ikisine rasül demektedir:
"Fir'avn'a giderek (ona) deyin ki: 'Biz âlemlerin Rabbinin rasûlüyüz." (Şuarâ: 26/16)
Geleneksel görüşün nebî'yi önceki kitabın ve rasülün mukallidi durumuna indirgemesi çok yanlıştır. Çünkü
birçok âyette nebî kavramına kitap nispet edilmiştir.
"Allah, nebîlerden şöyle söz almıştı: 'Bakın, size kitap ve hikmet verdim, şimdi yanınızda bulunanı doğrulayıcı
bir rasûl geldiğinde, ona mutlaka yardım edeceksiniz; bunu kabul ettiniz mi? Ve bu hususta ağır ahdimi
167
168
169
üzerinize aldınız mı?' demişti. Kabul ettik dediler. O halde şâhit olun, Ben de sizinle beraber şâhit olanlardanım
dedi." (Âl-i İmrân: 3/81)
Bu âyetten kesin olarak anlaşılmaktadır ki, nebî, kitap ve şeriat olmayan biri değildir. Yine Kur'an'da kendilerine
kitap verildiği muhkem olarak Kur'an'da anlatılan peygamberleri nebî olarak vasfetmektedir.
"Nebîlerden söz almıştık. Senden, Nuh'tan, İbrâhim'den, Mûsâ'dan, Meryem oğlu İsâ'dan sağlam bir söz (misak)
almışızdır." (Ahzâb: 33/7)
Dolayısıyla Kur'an, nebî ile rasül arasında kitap alıp almamak açısından bir ayrım yapmamaktadır. Kur'an, bazı
nebîlere kitap verildiğini belirttiği gibi, rasüllere de kitap verildiğini açıklar:
"Andolsun Biz rasüllerimizi açık delillerle gönderdik. Ve onlarla beraber Kitab'ı, mizan'ı/nizâmı indirdik ki,
insanlar adâleti yerine getirsinler." (Hadîd: 57/25)
Görüldüğü gibi âyet-i kerimede rasül kavramına kitap nispet edilmiştir. Bu da gösteriyor ki, Kur'an, nebî ile
rasül arasında kavramsal fark gözetmemektedir. Fakat peygamberlerin genel Kur'anî tanımı nebîdir; rasül,
gönderilmekle (irsâl) ve tebliğle, görevin icrâsıyla ilgili bir kavramdır.
Kur'an, Hz. İsmail, Hz. Mûsâ ve Hz. Muhammed (s.a.s.)'e aynı âyetlerde hem nebî, hem rasül demektedir.170
Hâtemiyetin (son nebî olmanın) sadece nebîlik için söz konusu olduğunu, rasüllük için söz konusu olmadığını
iddia etmek, hastalıklı kalplere sahip olanların bir tahrif çabasından ibarettir. Kur'an nebî ile rasül arasında bir
ayrım gözetmediği gibi, şu peygamberler nebî; şunlar da rasüldür diye Kur’an’ın bir beyanı da yoktur. Nebî,
genellikle peygamberlerin haber alma, vahiy alma yönünü, rasül ise genellikle, alınan vahyin elçiliğini yapma
yönünü ifade eden kavramlardır. Her peygamber vahiy almıştır (nebî); ve aldığı vahyi tebliğ etmiştir (rasül). Bu
iki vasfı bünyesinde bulundurmayan birine de peygamber denemez. Yani kalbine indirilen vahyin elçiliğini
(rasüllüğünü), insanlara iletimini üstlenmeyen birine nebî denemeyeceği gibi, vahiy almayan (nebî olmayan)
birine de rasül denemez. Hz. Muhammed (s.a.s.)'den sonra bir insan, kavramsal anlamda ister rasül olduğunu,
isterse nebî olduğunu iddia etsin, yalancı peygamberdir, Müseylimetü'l kezzâbtır. Çünkü nebî de rasül de ıstılâhî
açıdan peygamberliğe delâlet etmektedir. Her nebî rasüldür; her rasül de nebîdir.171
RASULLERİN MÜCADELESİ
Allah, tarih boyunca yaşamış olan tüm toplumlara kendi ilahi mesajını iletecek Resuller yollamıştır. Kuran'da da
dikkat çekildiği üzere, bu Resullerin tüm davranışları, ahlaki özellikleri, müminler için örnektir. Bu nedenle de
her mümin Resullerin yaşadıklarını dikkatle incelemeli ve öğrenmelidir.
Resullerin Kuran'da anlatılan mücadeleleri de kuşkusuz tüm müminler için aydınlatıcı ve yol göstericidir. Evet,
Hz. Muhammed (s.a.v.) son Nebi ve son Resul'dür; Allah ondan sonra bir başka peygamber göndermeyecektir.
Kuran, bu konuyu şöyle ifade eder:
"Muhammed, sizin erkeklerinizden hiç birinin babası değildir; ancak o, Allah'ın Resûlü ve peygamberlerin
sonuncusudur. Allah, her şeyi bilendir." (Azhap: 33/40)
Ancak "yoksa sizden önce gelip-geçenlerin hali başınıza gelmeden cennete gireceğinizi mi sandınız? Onlara
öyle bir yoksulluk, öyle dayanılmaz bir zorluk çattı ve öylesine sarsıldılar ki, sonunda elçi, beraberindeki
mü'minlerle; 'Allah'ın yardımı ne zaman?' diyordu..." (Bakara: 2/214) hükmüne göre, Resulün yaşadıklarının
benzerlerini onun ümmeti yaşamaya devam edecektir. Peygamberimize ve diğer peygamberlere düşmanlık
yapanlar, onların Allah'ın dinini yaymasına engel olmaya kalkanlar, onların yolunu izleyen mümin ümmete karşı
da harekete geçeceklerdir. Nitekim, "Allah... sizi sizden öncekilerin sünnetine iletmek ve tevbelerinizi kabul
etmek ister. Allah bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir" (Nisa: 4/26) ayeti gereğince, Allah'ın müminler için
çizdiği kader de budur
Bu nedenle Kuran'da anlatılan Resul mücadelelerini dikkatli bir şekilde incelemek, içinde bulunduğu ortamı
tanıması ve gereken tepkileri verebilmesi açısından mümine büyük yarar sağlayacaktır. Nitekim Kuran,
peygamber kıssalarının "temiz akıl sahipleri" için ibretler taşıdığını bildirmektedir:
"Andolsun, onların (Resullerin) kıssalarında temiz akıl sahipleri için ibretler vardır. (Bu Kur'an) düzüp
uydurulacak bir söz değildir, ancak kendinden öncekilerin doğrulayıcısı, her şeyin 'çeşitli biçimlerde açıklaması'
ve iman edecek bir topluluk için bir hidayet ve rahmettir." (Yusuf: 12/111)
İnsanlar, hayatlarını yönlendirmek için birbirinden farklı "yol gösterici"ler, rehberler seçerler. Pek çok insan için,
en büyük yol gösterici, ailesi ve yakın çevresinden başlayarak, içinde yaşadığı toplumdur. Değer yargılarını,
neyin doğru, neyin yanlış olduğunu bu toplumun genel düşüncesine göre belirler. Bazı insanlar ise kendilerine
yol gösterici olarak ideolojilere inanır; sözkonusu ideolojileri üreten düşünürlerin "üstün" insanlar olduğunu,
onların yolunu izleyerek doğruya ulaşabileceğini düşünür. Kimileri ise, tüm bunları tanımadığı, yalnızca kendi
akıl ve sezgilerini yol gösterici olarak kabul ettiği iddiasındadır.
Oysa tüm bu sayılan düşünceler, ortak bir yanlış üzerine kuruludur. Bu düşünceleri taşıyan, (yani kendilerine yol
gösterici olarak toplumu, bazı "üstün" saydığı insanları ya da kendi aklını benimseyen) kişiler, çok önemli bir
170
Meryem: 19/54, 51; A'râf: 7/157; Ahzâb: 33/40.
171
F. Zülaloğlu, Nebî İle Rasül Arasındaki Fark, Haksöz 66; Ahmet Kalkan, Kur’an Kavram Tefsiri.
gerçeği reddetmekte ya da gözardı etmektedirler: İnsan yaratılmış bir varlıktır ve sahip olduğu herşeyi kendisini
yaratana, yani Allah'a borçludur. Kendi bedenini, etrafını, gökyüzünü ya da var olan herhangi bir şeyi biraz
vicdanlı bir biçimde incelese, bunların Allah tarafından yaratılmış olduklarını açıkça görebilir.
İnsanı Allah yarattığına göre, kuşkusuz bu yaratışın belirli bir amacı olmalıdır. Çünkü, "biz, bir 'oyun ve
oyalanma konusu' olsun diye göğü, yeri ve ikisi arasında bulunanları yaratmadık" (Enbiya: 21/16) ayeti gereği,
hiçbir şeyin yaratılışı amaçsız, hedefsiz olamaz. İnsanın yaratılış amacı, bir ayette şöyle bildirilir:
"Ben, cinleri ve insanları yalnızca bana kulluk etsinler diye yarattım." (Zariyat: 51/56)
Evet, insanın yaratılışının tek gerçek amacı Allah'a kulluk etmesidir. Ancak burada bir yanlış anlamaya karşı
dikkatli olmak gerekiyor: İnsanın yalnızca Allah'a kulluk etmek için yaratılmış olması, hayatı boyunca sürekli
olarak namaz kılması ya da durmadan tesbih çekmesi gerektiği anlamına gelmez. Kuşkusuz namaz ve benzeri
şekli ibadetler farzdır ve her mümin bunları yerine getirmekle yükümlüdür. Ancak kulluk etmek hayatın her
alanını kapsar ve asıl olarak da, Allah'ı tanımak, O'na yakın olmak ve tüm yaşamı O'nun gösterdiği yola göre
sürdürmek demektir. Bu şekilde yaşayan, yani yalnızca Allah'a kulluk eden bir insan ise, dünyanın en neşeli, en
huzurlu, en zevkli hayatını yaşar. Çünkü Allah'ın insandan istediği şeyler zor şeyler değildir. İnsan zaten Allah'a
kulluk etmekten zevk alacak şekilde yaratılmıştır ve bunu yapmakla da bu yaratılışına (fıtrat) uygun hareketi
yapmış olur. Kuran bu konuyu şöyle açıklar:
"Öyleyse sen yüzünü Allah'ı birleyen (bir hanif) olarak dine, Allah'ın o fıtratına çevir; ki insanları bunun üzerine
yaratmıştır. Allah'ın yaratışı için hiç bir değiştirme yoktur. İşte dimdik ayakta duran din (budur). Ancak
insanların çoğu bilmezler." (Rum: 30/30)
Ayette verilen bilgiler son derece önemlidir: İnsan, yalnızca Allah'a kulluk etmek üzere yaratılmıştır, yaratılışı
(fıtratı) bu temel üzerindedir. Allah onu yoktan var etmiş, ona "kendi ruhundan üflemiş", onu "bir damla sudan"
(spermden) koskoca bir insan haline getirmiş ve onu geçici bir süre için dünyaya koymuştur. İnsana düşen, Allah
tarafından yaratıldığını bilmek ve bundan dolayı O'na şükretmektir. Böylece kendisi için geçici bir yurt olan
dünyada Allah'ın gösterdiği amaca uygun olarak yaşayacak, olgunlaşıp eğitilecek ve asıl yurduna, ahirete
gidecektir. Bu insanın yaratılışına (fıtratına) uygun olarak davranması demektir.
Ancak üstteki ayette, insanın fıtratının yalnızca Allah'a kulluk etmek olduğu böylece anlatıldıktan sonra bir
başka bilgi daha verilir: İnsanların çoğu, bu büyük gerçekten habersizdirler!...
Çünkü insan, çoğu kez tek başına Allah'ın farkına varamaz. Yaratılmış olduğunu ve bu nedenle de Yaratıcı'sına
karşı sorumlu olduğunu göremez. Çünkü, ayetlerde de vurgulandığı gibi, insan unutkandır. Kendi yaratılışını
unutmaya ve Allah'ı reddetmeye son derece eğilimlidir. Kuran, bu durumu şöyle tarif ediyor:
"İnsan, bizim kendisini bir damla sudan yarattığımızı görmüyor mu? Şimdi o, apaçık bir düşman kesilmiştir.
Kendi yaratılışını unutarak bize bir örnek verdi; dedi ki: 'Çürümüş-bozulmuşken, bu kemikleri kim
diriltecekmiş?' De ki: 'Onları, ilk defa yaratıp-inşa eden diriltecek. O, her yaratmayı bilir'." (Yasin: 36/77-79)
Evet, insan Allah'ın kendisini yaratmış olduğunu unutmaya son derece eğilimlidir. Allah'ı unuttuğu anda ise,
kendi bencil hırs ve tutkuları (nefsi) devreye girerek ona yeni ilahlar gösterecektir. Artık kendisini yaratan ve
"düzgün bir adam kılan" (Kehf: 18/37) Allah'a değil, başka varlıklara kulluk etmeye; onları hoşnut etmeye,
onlardan medet ummaya, onları sevip onlardan korkmaya başlar. Oysa gözünde ilahlaştırdığı bu varlıkların tümü
de aynı kendisi gibi aciz ve zayıf birer "kul"dur. Ama insan yine de aklını kullanıp bu gerçeği göremez ve bu
hayali ilahların peşinde koşarak Allah'a yüz çevirir. Bu tam anlamıyla bir nankörlüktür. Kuran bunu şöyle ifade
eder:
"Kahrolası insan, ne kadar nankördür.
(Allah) Onu hangi şeyden yarattı?
Bir damla sudan yarattı da onu 'bir ölçüyle biçime soktu'." (Abese: 80/17-19)
Bu tür insanların oluşturduğu bir toplum ise, doğal olarak, dinden tamamen kopmuş ve Allah'ı "arkalarında
unutuluvermiş önemsiz bir şey" (Hud: 11/92) olarak kabul etmiş bir toplumdur. Toplumun bütün üyelerinin aynı
yapıda olması, bir tür "sürü psikolojisi" yaratır ve zaten var olan inkarı daha da pekiştirir. Allah'tan ve ahiretten
habersiz olan bu tür toplumlar, Kuran'da "cahiliye toplumu" olarak tanımlanır. Çünkü toplumun tüm üyeleri, her
ne kadar fizik, tarih, biyoloji ya da benzeri bir "bilim" biliyor olsalar da, Allah'ı tanıyabilecek akıl ve vicdana
sahip değildirler: Tam bir kara cehaletin içindedirler.
Ve bu toplumun üyeleri, konuya girerken değindiğimiz gibi, yanlış "yol gösterici"ler edinirler. Allah'ı
tanımadıklarından dolayı, O'nun yolundan farklı yolların peşine takılırlar. Aynı kendileri gibi aciz birer kul olan
insanlara tabi olur, o insanları örnek alır, o insanların düşüncelerini mutlak doğru olarak kabul eder.
Ve sonuçta cahiliye toplumu, gittikçe kendi kendini körleştiren, kendi kendini akıldan ve vicdandan koparan bir
sistem oluşturur. Bu sistemin kendi kendine çözülmesi ve sözkonusu toplumun üyelerinin Allah'ın varlığını ve
ahirette O'na verecekleri hesabı farketmeleri mümkün olmaz.
Bu kapalı sistem, Allah'tan gelecek bir "yol gösterici"nin cahiliye toplumunu gerçeğe davet etmesine kadar sürer.
Kuran bu durumu ifade ederken şöyle der:
"Kitap ehlinden ve müşriklerden inkar edenler, kendilerine apaçık bir delil gelinceye kadar, (bulundukları
durumdan) kopup-ayrılacak değillerdi. (O delil de) Allah'tan gönderilmiş-bir elçi (ki,) tertemiz sahifeleri
okumaktadır..." (Beyyine: 98/1-2) 172
Rasulün Seçilişi:
Az önce vurguladığımız gibi, cahiliye toplumu kendi başına Allah'ı farkedebilecek ve doğruyu görebilecek
yeteneğe sahip değildir. Ancak Allah kuşkusuz bu toplumun üyelerini bu kapalı sistem içinde çaresiz bir
durumda bırakacak değildir. Onlara, kendilerini uyaracak, kendilerine Allah'ın ve ahiretin varlığını, hayatın
gerçek anlamını bildirecek bir elçi gönderecektir. Zaten Kuran'da bu elçilere "Resul" adı verilir ki, Resul'un
kelime anlamı "gönderilen"dir.
Kuran'da her toplumun mutlaka bir Resul aracılığıyla uyarıldığı bildiriliyor:
"Andolsun, biz her ümmete: 'Allah'a kulluk edin ve tağuttan kaçının' (diye tebliğ etmesi için) bir elçi gönderdik.
Böylelikle, onlardan kimine Allah hidayet verdi, onlardan kiminin üzerine sapıklık hak oldu. Artık, yeryüzünde
dolaşın da yalanlayanların uğradıkları sonucu görün." (Nahl: 16/36)
Resul de aslında ilk başta cahiliye toplumunun üyelerinden biridir. Allah'ın gösterdiği şekilde elçilik yapmaya
hayatının belirli bir aşamasında başlayacaktır. Ancak Risaletinin (Resullüğünün) başlangıcı olan bu aşamadan
önce de, yine cahiliye toplumun genelinden oldukça farklıdır. Toplumun genelinde görülen ahlaki
dejenerasyondan uzaktır. Vicdanlı, dürüst, ince düşünceli ve akıllıdır. Ve en önemlisi, içinde bulunduğu toplumda
bir gariplik olduğunu hissetmektedir.
Ve az önce belirttiğimiz gibi, hayatının belirli bir döneminde Risaleti başlar. Bazen Allah'ın kalbine verdiği bir
anlayışla Allah'ın varlığının ve içinde bulunduğu toplumun ne denli çarpık olduğunun farkına varır, bazen de bu
gerçek kendisine vahiy yoluyla bildirilir.
Örneğin Hz. İbrahim, Allah'ın varlığını ve bu gerçekten haberdar olmayan toplumunun sapkınlığını Allah'ın
ilham ettiği bir anlayışla bulmuştur. Kuran, Hz. İbrahim'in durumunu şöyle anlatır:
"Hani İbrahim, babası Azer'e (şöyle) demişti: 'Sen putları ilahlar mı ediniyorsun? Doğrusu, ben seni ve kavmini
apaçık bir sapıklık içinde görüyorum.
Böylece İbrahim'e, -kesin bilgiyle inananlardan olması için- göklerin ve yerin melekûtunu gösteriyorduk.
Gece, üstünü örtüp bürüyünce bir yıldız görmüş ve demişti ki: 'Bu benim rabbimdir.' Fakat (yıldız)
kayboluverince: 'Ben kaybolup-gidenleri sevmem' demişti. Ardından ay'ı, (etrafa aydınlık saçarak) doğar
görünce: 'Bu benim rabbim' demiş, fakat o da kayboluverince: 'Andolsun' demişti, 'Eğer Rabbim beni doğru yola
erdirmezse gerçekten sapmışlar topluluğundan olurum.'
Sonra güneşi (etrafa ışıklar saçarak) doğar görünce: 'İşte bu benim rabbim, bu en büyük' demişti. Ama o da
kayboluverince, kavmine demişti ki: 'Ey kavmim, doğrusu ben sizin şirk koşmakta olduklarınızdan uzağım.
Gerçek şu ki, ben bir muvahhid olarak yüzümü gökleri ve yeri yaratana çevirdim. Ve ben müşriklerden değilim.'
Kavmi onunla çekişip-tartışmaya girdi. Dedi ki: 'O beni doğru yola erdirmişken, siz benimle Allah konusunda
çekişip-tartışmaya mı girişiyorsunuz? Sizin O'na şirk koştuklarınızdan ben korkmuyorum, ancak Allah'ın benim
hakkımda bir şey dilemesi başka. Rabbim, ilim bakımından her şeyi kuşatmıştır. Yine de öğüt alıp-düşünmeyecek
misiniz?...
...Bu, İbrahim'e, kavmine karşı verdiğimiz delilimizdir. Biz, dilediğimizi derecelerle yükseltiriz. Şüphesiz senin
Rabbin, hüküm ve hikmet sahibidir, bilendir." (Enam: 6/74-80, 83)
Ayetlerde bildirildiğine göre, Allah Hz. İbrahim'e "göklerin ve yerin melekutunu" göstermiştir. Melekut, Allah'ın
ayetleri, varlığının delilleri anlamındadır. Bu bize gösterir ki, Hz. İbrahim, Allah'ın kendisine ilham ettiği anlayış
sayesinde, etrafındaki müşrik (Allah'tan başka ilahlar edinen) cahiliye toplumunun sapıklığını farkedebilmiş ve
Allah'ı kavrayabilmiştir. Bu, Hz. İbrahim'in Allah tarafından seçilmiş olması demektir.
Nitekim Allah tarafından seçilmiş olma ve yol gösterilme, tüm Resullerin ortak özelliğidir. Allah'ın Hz. Musa'ya
yaptığı ilk hitap, bu konuyu daha iyi açıklamaktadır:
"Sana Musa'nın haberi geldi mi? Hani bir ateş görmüştü de, ailesine şöyle demişti: 'Durun, bir ateş gördüm;
umulur ki size ondan bir kor getiririm veya ateşin yanında bir yol-gösterici bulurum.'
Nitekim ona gidince, kendisine seslenildi: 'Ey Musa. Gerçekten Ben, Ben senin Rabbinim. Ayakkabılarını çıkar;
çünkü sen, kutsal vadi olan Tuva'dasın.
Ben seni seçmiş bulunuyorum; bundan böyle vahyolunanı dinle. Gerçekten Ben, Ben Allah'ım, Ben'den başka
ilah yoktur; şu halde Bana ibadet et ve beni zikretmek için dosdoğru namaz kıl.
Şüphesiz, kıyamet-saati yaklaşarak gelmektedir. Herkesin harcadığı çabanın karşılığını alması için, onun (koşup
haberini) neredeyse gizleyeceğim. Öyleyse, ona inanmayıp kendi hevasına uyan, sakın seni ondan alıkoymasın;
sonra yıkıma uğrarsın'." (Taha: 20/8-16)
Kısacası Resul, Allah tarafından özel olarak yaratılmış ve seçilmiş bir insandır. İçinde bulunduğu toplumdaki
tüm insanlardan farklıdır; tek başına ve ilk olarak Allah'ın varlığının, ahiretin farkına varmıştır. Ancak bu
172
Cavit Yalçın, Rasullerin Mücadelesi, Vural Yayınları:
aşamada görevi henüz yeni başlamaktadır: Farkına vardığı bu büyük gerçeği içinde yaşadığı cahiliye
toplumunun diğer üyelerine de anlatmakla, onları Allah'ın yoluna davet etmekle yükümlüdür. "Ey peygamber,
Rabbinden sana indirileni tebliğ et, eğer (bu görevini) yapmayacak olursan, O'nun elçiliğini tebliğ etmemiş
olursun..." (Maide: 5/67) ayeti, Resulün bu büyük tebliğ (dini duyurma, açıklama) görevini bildirir.
Bu ise hiç de kolay bir iş değildir. Çoğu kez kavmin ancak çok az bir bölümü Resul'e iman eder, diğerleri ise ona
düşman kesilir. 173
Resul'e İman Edenler:
Kuran'da anlatılan peygamber kıssalarına baktığımızda görürüz ki, Resul'ün tebliğe başlamasıyla birlikte cahiliye
toplumunun ancak çok az sayıdaki üyesi onu dinleyecek ve kabul edecektir. Çünkü Resul, insanları inandıkları
pek çok değerden vazgeçmeye, tüm sahte ilahlarını terketmeye yalnızca ve yalnızca Allah'a kul olmaya
çağırmaktadır. Cahiliye toplumunun üyelerinin büyük bölümü, bunları kavrayacak bir akla ve bilince sahip
değildir. Kavrayabilecek olanların büyük bir bölümü de, kendilerine ağır gelen, bazı küçük çıkarlarıyla çatışan
bu yeni sistemi kabullenmeye yanaşmazlar. Resul'e tabi olanlar, çok küçük bir azınlıktır. Bunlar, cahiliye
toplumunun yoğun telkinini aşabilecek bir akla ve doğru bildiklerini uygulayabilecek bir iradeye sahip olan
insanlardır. Resul'ün bildirdiklerine iman ederler, bu nedenle Kur’an'da onlara verilen isim "mümin" (iman
eden)dir.
Müminlerin pek çok önemli özelliği vardır. Öncelikle dünyaya bakış açıları, olaylar karşısındaki tavırları cahiliye
toplumundan tamamen farklıdır. Kendilerine yol gösterici olarak cahiliye kıstaslarını değil, Allah'ın vahyini ve
Resul'ün davranışlarını edinmişlerdir. Bu nedenle de, cahiliye toplumundaki dejenerasyon ve çürümüşlüğün
aksine, üstün bir ahlaka sahiptirler. Resul'e karşı da büyük bir saygı, sevgi ve sadakat beslerler. Kuran,
müminlerin ahlaki özelliklerini, Allah'a olan bağlılıklarını ve Resul'e yönelik tavırlarını ayrıntılı olarak anlatır.
Kuran'ın müminlerle ilgili olarak işaret ettiği bir başka özellik de oldukça ilginçtir. Bu özelliğe, hem Hz. Musa'ya
iman eden müminlerde, hem de "Kehf ehli"nde dikkat çekilir. Kuran, Hz. Musa'ya iman edenlerle ilgili olarak
şöyle der:
"Sonunda Musa'ya kendi kavminin bir zürriyetinden (gençlerinden) başka -Firavun ve önde gelen çevresinin
kendilerini belalara çarptırmaları korkusuyla- iman eden olmadı. Çünkü Firavun, gerçekten yeryüzünde
büyüklenen bir zorba ve gerçekten ölçüyü taşıranlardandı." (Yunus: 10/83)
Hz. Musa'ya inananlar gençlerdir, çünkü gençler, toplumun daha yaşlı kesimlerine göre, cahiliye telkinini daha
az almışlardır. Bu nedenle içinde bulundukları cahiliye sistemini yırtıp, gerçekleri kabul etmeye daha
eğilimlidirler. Ayrıca, ayette de dendiği gibi, gençler cahiliye sisteminin baskı ve tehditlerinden yılmamaya ve
doğru olduğuna inandıkları bir şeyi tavizsiz bir biçimde uygulamaya daha yatkındırlar.
Kehf Suresi'nden anlatılan mümin gençler de aynı özelliğe sahiptirler:
"Biz sana onların haberlerini bir gerçek (olay) olarak aktarıyoruz. Gerçekten onlar Rablerine iman etmiş
gençlerdi ve biz de onların hidayetlerini arttırmıştık. Onların kalpleri üzerinde (sabrı ve kararlılığı)
rabtetmiştik; (Krala karşı) Kıyam ettiklerinde demişlerdi ki: 'Bizim Rabbimiz, göklerin ve yerin Rabbi'dir; ilah
olarak biz O'ndan başkasına kesinlikle tapmayız, (eğer tersini) söyleyecek olursak, andolsun, gerçeğin dışına
çıkarız. Şunlar, bizim kavmimizdir; O'ndan başkasını ilahlar edindiler, onlara apaçık bir delil getirmeleri
gerekmez miydi? Öyleyse Allah'a karşı yalan uydurup iftira düzenden daha zalim kimdir?'" (Kehf: 18/13-16)
Ancak, içindeki bulundukları kavmin sapmış olduğunu görebilen ve dolayısıyla da Resul'e tabi olan bu tür
insanların, yani müminlerin sayısı azdır.
Az önce Hz. İbrahim'le ilgili ayetlerde de gördüğümüz gibi, cahiliye toplumunun çok büyük bir bölümü,
kendilerini imana çağırmasına karşı Resul'e düşmanlıkla cevap verirler. Özellikle cahiliye toplumunun varlıklı,
iktidar sahibi kesimi, kurulu düzenin değişmesine kesinlikle karşı olduklarından dolayı, Resul'e karşı büyük bir
düşmanlık beslerler.
Ve ilginçtir, Allah da Resulü özellikle bu kesime yollar. Az önce Allah'ın Hz. Musa'ya seslenişi ile ilgili ayetleri
aktarmıştık. Allah'ın Hz. Musa'ya bunlardan sonra verdiği emir şudur:
"Firavun'a git, çünkü o azmış bulunuyor." (Taha: 20/24) 174
Kavmin Önde Gelenleri:
Az önce cahiliye toplumundan söz ederken, bu toplumun en büyük özelliğinin Allah'ı ve dini tanımayan ya da
gözardı eden bir toplum olduğunu vurgulamıştık. Cahiliye toplumunun bu özelliğinin en büyük sonuçlarından
biri de çarpık bir toplumsal düzen kurmasıdır.
İman etmiş, Allah'ı tanıyan ve O'na itaat eden bir toplumla, cahiliye toplumunun düzenleri tamamen farklıdır.
İman eden bir toplumda, insanlar soylarına, fiziksel özelliklerine, maddi durumlarına göre ölçülmezler. Bu
173
174
toplumda, takdir gören, sevilen ve sayılan insanlar ahlaki yönden üstün özellikleri olan insanlardır. Bu ahlaki
özellikler ise (tevazu, dürüstlük, güvenilirlik, merhametli olmak, saygı ve sevgiyi bilmek, fedakarlık) ancak
Allah'a teslimiyet ile kazanılır. Bu nedenle iman eden bir toplumda kendisine güç ve iktidar verilen, kendisine
tabi olunan kimseler, bu özellikleri en çok taşıyan kimselerdir.
Oysa cahiliye toplumu bunun tam tersidir. Üstte saydığımız ahlaki değerlerin bu toplumda fazla bir önemi
yoktur. Bu toplumun üyeleri, içinde bulundukları cehalet nedeniyle, maddi bazı özellikleri gözlerinde çok
büyütürler. Örneğin maddi zenginlik, cahiliye toplumundaki en büyük değerdir. Toplumda herkesin en önem
verdiği konu "para"dır; yani para ilahtır. Bundan dolayı da, cahiliye toplumlarında değişmez bir kural
oluşmuştur: "Herkesin bir fiyatı vardır".
Madem herkesin fiyatı vardır, öyleyse çok parası olan birileri, herkese gerekli ödemeyi yaparak en üst kademeye
tırmanabilir. Çok parası olanların illa insanları "satın alması"na da gerek yoktur; para en önemli değer haline
geldiği için, parası olan kişiye garip bir saygı ve hayranlık duyulur. Dolayısıyla cahiliye düzeninde, en çok
paraya sahip olan kişiler en güçlü ve en itibarlı kişilerdir. Bu kişiler cahiliye toplumunun "elit" kesimini oluşturur
ve insanları yönlendirirler. Onların verdiği her karar toplumun diğer üyelerince "dalkavuk-efendi" ilişkisine
uygun olarak kabul görür. Onların yaşam tarzları, tavırları ve ahlaki yapıları toplumun diğer üyeleri tarafından
hayranlıkla izlenir, "moda" olarak kabul edilir.
Kur’an, cahiliye toplumunu yönlendiren bu kesimden sık sık söz eder. Ayetlerde "kavmin önde gelen
inkarcıları", "kavmin refahtan şımaran önde gelenleri" gibi ifadelerle tanımlanan bu kesim, Resullerin mesajına
şiddetle karşı çıkan ve insanları Resulleri dinlememeye, hatta onlara düşmanlık beslemeye çağıran kesimdir.
Kuran, bu değişmez kuralı şöyle bildiriyor:
"Biz hangi ülkeye bir uyarıcı gönderdikse, mutlaka oranın 'refah içinde şımaran önde gelenleri': 'Gerçekten biz,
sizin kendisiyle gönderildiğiniz şeyi tanımıyoruz' demişlerdir. Ve: 'Biz mallar ve evlatlar bakımından daha
çoğunluktayız ve bir azaba uğratılacak da değiliz' de demişlerdir." (Sebe: 34/34-36)
Peki nedir önde gelenlerin Resul'e karşı böyle bir tepki vermelerinin nedeni? 175
Resullerin İsteği: Allah'a İman ve İtaat
Bu sorunun cevabını, Resullerin ortak mesajına bakınca bulabiliriz. Kur’an'da anlatılan tüm Resuller
gönderildikleri kavimlerden temel olarak iki şey istemişlerdir: Allah'a şirk koşmadan iman etmeleri, O'ndan
korkup-sakınmaları ve kendisine itaat etmeleri..
Ardarda pek çok Resul'ün anlatıldığı Şuara suresinde bu değişmeyen mesajı rahatlıkla görebiliriz:
"Nuh kavmi de gönderilen (peygamber)leri yalanladı. Hani onlara kardeşleri Nuh: 'Sakınmaz mısınız?' demişti.
'Gerçek şu ki, ben size gönderilmiş güvenilir bir elçiyim. Artık Allah'tan korkup-sakının ve bana itaat edin. Buna
karşılık ben sizden bir ücret istemiyorum; ücretim yalnızca alemlerin Rabbine aittir.'
... Ad (kavmi) de gönderilen (elçi)leri yalanladı. Hani onlara kardeşleri Hud: 'Sakınmaz mısınız?' demişti.
... Semud (kavmi) de, gönderilen (elçi)leri yalanladı. Hani onlara kardeşleri Salih: 'Sakınmaz mısınız?' demişti.
karşılık ben sizden bir ücret istemiyorum;
... Lut (kavmi) de, gönderilen (elçi)leri yalanladı. Hani onlara kardeşleri Lut: 'Sakınmaz mısınız?' demişti.
... Eyke halkı da, gönderilen (peygamber)leri yalanladı. Hani onlara Şuayb: 'Sakınmaz mısınız?' demişti.
karşılık ben sizden bir ücret istemiyorum; ücretim yalnızca alemlerin Rabbine aittir'." (Şuara: 26/105-180)
Kuran'da anlatılan diğer tüm Resullerin mesajı da yine aynıdır:
"... İsa, açık belgelerle gelince, dedi ki: "Ben size bir hikmetle geldim ve hakkında ihtilafa düştüklerinizin bir
kısmını size açıklamak için de. Öyleyse Allah'tan sakının ve bana itaat edin. Şüphesiz Allah, O, benim de
Rabbim, sizin de Rabbinizdir; şu halde O'na kulluk edin. Dosdoğru yol budur'." (Zuhruf: 43/63-64)
"Andolsun, Harun bundan önce onlara: 'Ey kavmim, gerçekten siz bununla fitneye düşürüldünüz (denendiniz).
Sizin asıl Rabbiniz Rahman (olan Allah)dır; şu halde bana uyun ve emrime itaat edin' demişti." (Taha: 20/90)
Kuran, Hz. Muhammed'e de kavminden kendisine itaat istemesini emreder:
"De ki: 'Allah'a itaat edin, Resul’e itaat edin. Eğer yine yüz çevirirseniz, artık onun (peygamberin) sorumluluğu
kendisine yüklenen, sizin sorumluluğunuz da size yüklenendir. Eğer ona itaat ederseniz, hidayet bulmuş
olursunuz. Elçiye düşen, apaçık bir tebliğden başkası değildir'." (Nur: 24/54)
Evet, Resul, gönderildiği kavmi Allah'a iman etmeye ve O'na kul olmaya davet eder. Onları ahiret ile uyarır,
dünyanın geçici olduğunu, yaptıklarının karşılığını ahirette göreceklerini bildirir. Ve tüm bunların yanında bir de
175
gönderilmiş bulunduğu kavmin kendisine itaat etmesini ister. Çünkü Allah ona böyle emretmiştir; "...eğer ona
(Resule) itaat ederseniz, hidayet bulmuş olursunuz..." (Nur: 24/54) hükmü gereği, kavmi doğruya ulaştırabilecek
olan yalnızca odur.
İşte kavmin önde gelen inkarcıları Resul'ün bu özelliğini kabullenemezler. Çünkü önde gelenler, ellerindeki
maddi güç sayesinde tüm kavmi kendilerine bağlı kılmışlardır. Oysa Resul, kavme bildirmektedir ki; Allah'tan
başka ilah ve "Rab" (eğitici, yol gösterici, hüküm koyucu) yoktur ve Allah'ın kendisine itaat edilmesini
emrettikleri dışında, hiç kimse itaate layık değildir. Bu gerçeğin -ki bu şirk koşmadan Allah'a iman etmek
demektir- kavim tarafından kabul görmesi, kavmin önde gelenlerinin sahip oldukları güç ve iktidarı ortadan
kaldıracaktır. İşte bu nedenle önde gelenler Resul'ün mesajına en büyük düşmanlığı gösterenlerdir.
Önde gelenlerin Resul'e tepki duymalarının bir başka nedeni ise, kendi basit kıstaslarına göre "seçkin"
saymadıkları bu insanın liderliğini çekemeyişleridir. 176
Önde Gelenlerin Resul'ü Kıskanmaları:
İnkarcıların en büyük özelliği akılsız oluşlarıdır. Kuran bu özelliğe sık sık dikkat çeker. Ve kuşkusuz bu özellik,
inkarcıların önde gelenleri için de geçerlidir.
Önde gelenlerin akılsızlığını en iyi ortaya çıkaran göstergelerden biri de Resul'e olan bakış açılarıdır. Resul
Allah'ın elçisidir ve toplumu O'nun yoluna iletmek için gönderilmiştir. Bu elbette son derece büyük ve önemli bir
olaydır. Ancak önde gelenler bu inceliği kavrayamaz ve Resul'ü de sıradan bir insan gibi değerlendirirler. Onu da
kendi saçma kural ve gelenekleri içinde düşünürler.
Önde gelenlerin saçma kural ve geleneklerinden biri, liderlik vasfı ile ilgilidir. Cahiliye toplumlarındaki genel
kurala göre, bir kimsenin lider olarak kabul edilmesi için mutlaka maddi bir takım vasıflar gerekir: Lider ya
"soylu" ve ünlü bir ailenin üyesi olmalı ya da çok zengin birisi olmalı, yani bir başka deyişle kendi "elit"
sınıflarının bir parçası olmalıdır.
Risaleti de bu basit mantık içinde değerlendirirler. Onlara göre, "eğer Allah'ın bir elçisi olacaksa", bu kendi
çevrelerinden yani zengin ya da ünlü birisi olmalıdır. Ancak kendi sosyal sınıflarına dahil olmayan kimselerin
Allah'ın elçisi ve dolayısıyla toplumun lideri olabileceğini kabul etmezler.
Kuran'da anlatılan Talut kıssası, bu bakış açısını oldukça iyi anlatmaktadır:
"Onlara (İsrailoğullarının önde gelenlerine) peygamberleri dedi ki: "Allah size Talut'u (melik olarak) gönderdi."
Onlar: "Biz hükümdarlığa, ona göre daha çok hak sahibiyken ve ona bir mal (servet) bolluğu verilmemişken,
nasıl bizi (yönetmek üzere) hükümdarlık (mülk) onun olabilir?" dediler. O (şöyle) demişti: "Doğrusu Allah size
onu seçti ve onun bilgi ve bedenî gücünü arttırdı. Allah, kime dilerse mülkünü verir; Allah (rahmeti ve gücü)
geniş olandır, bilendir." (Bakara: 2/247)
Önde gelenlerin bu yüzeysel ve basit düşüncesi oldukça yaygındır. Hz. Muhammed'in Risaleti de kavminin önde
gelenleri tarafından tanınmamış, "Zikir (Kur'an), içimizden ona mı indirildi?" (Sad: 38/8) şeklindeki küstah
ifadelerle reddedilmiştir. Bir başka ayet, önde gelenlerin psikolojisini şöyle anlatır:
"Kendilerine hak gelince, dediler ki: "Bu bir büyüdür, doğrusu biz ona (karşı) kafir olanlarız." Ve dediler ki: "Bu
Kur'an, iki şehirden birinin büyük bir adamına indirilmeli değil miydi?" (Zuhruf: 43/30-31)
Allah, önde gelenlerin bu küstah ifadesine karşılık bir sonraki ayette şöyle der:
"Senin Rabbinin rahmetini onlar mı paylaştırıyorlar?"
Önde gelenler için, Resulün Allah tarafından seçilmiş olması yeterli değildir. Onların tek kıstası maddi
zenginliktir ve dolayısıyla da Resul'ü de bu kıstasa göre değerlendirmektedirler. Onların mantığına göre, Resul
büyük bir maddi güce sahip olmalıdır ki, kendisine itaat edilsin. Kur’an, inkar edenlerin Resulden bekledikleri
bu olağanüstü özellikleri şöyle anlatır:
"Andolsun biz bu Kuran'da her örnekten insanlar için çeşitli açıklamalarda bulunduk. İnsanların çoğu ise ancak
inkarda ayak direttiler. Dediler ki: "bize yerden pınarlar fışkırtmadıkça sana kesinlikle inanmayız ya da sana ait
hurmalıklardan ve üzümlerden bir bahçe olup aralarından şarıl şarıl akan ırmaklar fışkırtmalısın. Veya öne
sürdüğün gibi, gökyüzünü üstümüze parça parça düşürmeli ya da Allah'ı ve melekleri karşımıza (şahit olarak)
getirmelisin. Yahut altından bir evin olmalı veya gökyüzüne yükselmelisin. Üzerimize okuyabileceğimiz bir kitap
indirilinceye kadar senin yükselişine de inanmayız. De ki: "Rabbimi yüceltirim ;ben, elçi olarak bir beşerden
başkası mıyım?" (İsra: 17/89-93)
Oysa müminler Resul'e herhangi bir maddi özelliği nedeniyle değil, Allah'ın onu seçmiş olduğu için
bağlanmışlar, imanı ve Allah'a olan yakınlığı nedeniyle ona biat etmişlerdir. İnkar edenler ise, bu inceliği
kavrayacak durumda değillerdir. Onların basit mantığına göre, en çok mülke kendileri sahiptir ve dolayısıyla
sözü dinlenmesi gereken kişiler de kendileridir.
Bu nedenle Resulün mesajları inkar edenlerin önde gelenlerini çok öfkelendirir. Buradan Resul'e ve müminlere
yaptıkları saldırılar ve bundan da iki taraf arasındaki büyük mücadele doğar.
176
Önde gelenler ile Resul arasındaki ilişkinin çarpıcı bir örneği ise, Hz. Musa ve Firavun arasında geçen
mücadeledir. 177
Hz. Musa ve Firavun:
Firavun, Kuran'da bildirildiğine göre, Mısır halkını sahip olduğu maddi ve askeri güç ile yöneten ve baskı altında
tutan bir zalimdi. Özellikle Mısır'da köle olarak çalıştırılan İsrailoğullarını baskı ve işkenceye uğratıyordu.
Kuran, Firavun'un iktidarını şöyle tarif eder:
"Gerçek şu ki, Firavun yeryüzünde (Mısır'da) büyüklenmiş ve oranın halkını birtakım fırkalara ayırıp bölmüştü;
onlardan bir bölümünü güçten düşürüyor, erkek çocuklarını boğazlayıp kadınlarını diri bırakıyordu. Çünkü o,
bozgunculardandı." (Kassas: 28/4)
Ve Allah, İsrailoğullarını Firavun'un azabından kurtarmak ve onları Kendi yoluna yöneltmek için Hz. Musa'yı
Resul olarak gönderdi. Hz. Musa, Firavun'dan İsrailoğullarının kendi önderliğinde Mısır'dan ayrılmalarına izin
vermelerini istedi. Oysa Firavun, kendi iktidarına gölge düşürecek böyle bir şeye asla izin vermeyi
düşünmüyordu. O, kendisinin "tüm Mısır'ın Rabbi" olduğu iddiasındaydı. (Rab; eğiten, yol gösteren, hüküm
koyan, kendisine itaat edilen anlamına gelir). Kavmini eziyor, onlara kendi düşüncelerini tek doğru olarak kabul
ettiriyordu. Öyle ki, kavmine şöyle seslenmişti:
"Ben, size yalnızca gördüğümü (kendi görüşümü) gösteriyorum ve ben sizi doğru yoldan da başkasına
yöneltmiyorum." (Mümin: 40/29)
Ve kuşkusuz Firavun, Hz. Musa'nın kendisine gelip İsrailoğullarının kendi önderliğine bırakılmasını istemesini
kabul etmemişti. Ona göre, tüm Mısır'ın mülkü ona aitti ve kendisinin aksine hiç bir malı-mülkü bulunmayan
Hz. Musa'nın, İsrailoğulları'na önderlik yapması düşünülemezdi:
"Firavun, kendi kavmi içinde bağırdı; dedi ki: 'Ey kavmim, Mısır'ın mülkü ve şu altımda akmakta olan nehirler
benim değil mi? Yine de görmeyecek misiniz?'
'Yoksa ben, şundan daha hayırlı değil miyim ki o, aşağı (sınıftan) bir zavallı ve neredeyse (sözü) açıklamadan
yoksun olan (biri)dir. Bu durumda (eğer doğruysa), üzerine altından bilezikler atılmalı ya da yakınında yer
almış vaziyette onunla birlikte melekler gelmeli değil miydi? Böylelikle kendi kavmini küçümsedi, onlar da ona
boyun eğdiler. Gerçekten onlar, fasık olan bir kavimdi." (Zuhruf: 43/51-54)
Görüldüğü gibi, Firavun "Mısır'ın Rabbinin", yani yöneticisinin, yol göstericisinin ve hüküm koyucusunun
kendisi olduğunu iddia etmektedir. Oya Hz. Musa, Allah'ın "göklerin, yerin ve bu ikisi arasında olan her şeyin
Rabbi" olduğunu söylemektedir. Yani Mısır da buna dahildir!...
"Firavun dedi ki: 'Alemlerin Rabbi nedir?'
(Musa) Dedi ki: 'Göklerin, yerin ve bu ikisi arasında olan her şeyin Rabbidir. Eğer 'kesin bilgiyle inanıyorsanız'
(böyledir).'
(Firavun) Çevresindekilere dedi ki: 'İşitiyor musunuz?'
(Musa:) Dedi ki: 'O sizin de Rabbiniz, geçmişteki atalarınızın da Rabbidir.'
(Firavun) Dedi ki: 'Şüphesiz size gönderilmiş bulunan elçiniz, gerçekten bir delidir.'
'Eğer aklınızı kullanabiliyorsanız, O, doğunun da, batının da ve bunlar arasında olan her şeyin de Rabbidir'
dedi (Musa).
(Firavun) dedi ki: 'Andolsun, benim dışımda bir ilah edinecek olursan, seni mutlaka hapse atacağım'." (Şuara:
26/23-29)
Eğer Hz. Musa "benim Rabbim yalnızca göklerin Rabbidir" demiş olsaydı, kuşkusuz Firavun bundan rahatsız
olmayacaktı. Çünkü bu, Mısır'ın egemenliğinin Firavun'a bırakılacağı anlamına gelirdi. Nitekim Firavun,
"Musa'nın ilahının" yani Allah'ın "gökte" olduğuna inanmıştır:
"Firavun dedi ki: "Ey önde gelenler, sizin için benden başka ilah olduğunu bilmiyorum. Ey Haman, çamurun
üstünde bir ateş yak da, bana yüksekçe bir kule inşa et, belki Musa'nın ilahına çıkarım çünkü gerçekten ben onu
yalancılardan (biri) sanıyorum." (Kasas: 28/38)
Görüldüğü gibi, Firavun'un Hz. Musa'ya düşmanlık beslemesinin nedeni, onun anlattığı gerçeklerin kendi
kurmuş olduğu düzeni yıkacağı korkusudur. Yoksa Firavun "ateist" değildir ve "göklerde bir yerde bir Allah'ın
var olabileceğini" (!) kabul etmektedir. Eğer Hz. Musa bu tür bir din anlayışını savunsa, Firavun ona karşı tepki
göstermezdi.
Zaten Kuran'da "kavmin önde gelen inkarcıları"nın genel özelliği budur: Büyük bölümü Allah'ın varlığını inkar
eden ateist kişiler değildir. Ancak sahip oldukları Allah inancı tamamen çarpık bir inançtır. Allah'ın kendilerine
"karışmadığını" ve yaptıkları dolayısıyla da kendilerini cezalandırmayacağını sanırlar. En büyük özellikleri ise
Allah'ın kendilerine yolladığı Resul'ü tanımamalarıdır. Çünkü Resul onlara kurdukları sistemin sapkın olduğunu
bildirmekte, onları haksız yere elde ettikleri tüm çıkarlarından vazgeçmeye davet etmektedir. Ve en önemlisi,
Resul onlardan kendisine tabi olmalarını istemektedir. Kendilerini beğenmiş, sahip oldukları nimetlerden dolayı
şımarmış olan inkarcı önde gelenler, buna öfke ve düşmanlıkla cevap verirler.
177
Resul'e karşı besledikleri bu düşmanlık, kısa bir süre içinde saldırı ve komplolarla ortaya çıkar. 178
Önde Gelenlerin Resul'e Attıkları İftiralar:
Kuran'daki peygamber kıssalarının büyük bir bölümünde, inkarcı kavmin önde gelenlerinin Resullere karşı
giriştikleri, saldırılar, düzenledikleri komplo ve iftiralar anlatılır. Öyle ki, kavmin inkarcılarından bu tür tepkiler
almayan Resul yoktur.
Ancak önde gelenlerin Resul'e karşı giriştikleri bu tür hareketlerin ilginç bir özelliği vardır: Önde gelenler, hiç
bir zaman "biz Allah'ı tanımıyoruz ve bu nedenle de bizi O'nun hükümlerine davet eden Resulüne karşıyız"
demezler. Tam tersine, önde gelenlerin iddiası, kendilerinin doğru Resulün ise yalancı olduğu şeklindedir:
Kendilerinin gerçekte Allah'a inandıklarını ama Resulün O'nun elçisi olmadığını, dünyevi çıkarlar peşinde koşan
bir sahtekar olduğunu öne sürerler. Resule inananların "kandırılmış", "büyülenmiş" insanlar olduklarını iddia
ederler ve sözde toplumu Resulden kurtarmak için harekete geçerler. Onlara göre sahip oldukları cahiliye düzeni
son derece doğru bir düzendir ve "nereden çıktığı belli olmayan bir adam" bu düzeni bozup kendi menfaatleri
için karışıklık çıkarmaya çalışmaktadır.
Önde gelenlerin bu ikiyüzlü taktiği son derece yaygındır. Örneğin Firavun, Hz. Musa'yı öldürmeye yeltenirken
şöyle der:
"Bırakın beni, Musa'yı öldüreyim de o (gitsin) Rabbine yalvarıp-yakarsın. Çünkü ben, sizin dininizi
değiştirmesinden ya da yeryüzünde fesat çıkarmasından korkuyorum." (Mümin: 40/26)
Buna göre Firavun kavmini sözde Hz. Musa'dan "kurtarma"ya çalışmaktadır. Bu ikiyüzlü davranış, tüm önde
gelen inkarcıların ortak özelliğidir. Örneğin, Kur’an, Hz. Nuh ve kavminin önde gelenleri arasındaki diyaloğu
şöyle anlatır:
"Andolsun, biz Nuh'u kendi kavmine (elçi olarak) gönderdik. Böylece kavmine dedi ki: 'Ey Kavmim, Allah'a
kulluk edin. Onun dışında sizin başka ilahınız yoktur, yine de sakınmayacak mısınız?'
Kendi kavminden, inkar edip ahirete kavuşmayı yalanlayan ve kendilerine, dünya hayatında refah verdiğimiz
önde gelenler dedi ki:
'Bu, sizin benzeriniz olan bir beşerden başkası değildir, kendisi de sizin yediklerinizden yemekte ve
içtiklerinizden içmektedir. Eğer sizin benzeriniz olan bir beşere boyun eğecek olursanız, andolsun, siz gerçekten
hüsrana uğrayanlar olursunuz. O, öldüğünüz, toprak ve kemik haline geldiğiniz zaman, sizin mutlaka (yeniden
diriltilip) çıkarılacağınızı mı va'dediyor?
Heyhat, size va'dedilen şeye heyhat... O (bütün gerçek), yalnızca bizim (yaşamakta olduğumuz bu) dünya
hayatımızdan ibarettir; ölürüz ve yaşarız, biz diriltilecekler değiliz. O ise, yalnızca bir adam (insan)dır, Allah'a
karşı yalan uydurmaktadır, bizler de ona inanacak değiliz'." (Müminun: 23/32-38)
Görüldüğü gibi, önde gelenlerin Resul hakkında oldukça ilginç bir aleyhte propaganda yapmaktadırlar. Resulün
insanlara bildirdiği ve dinin en büyük temellerinden biri olan ahiret inancını reddetmekte, ancak yine de Allah'ı
inkar ettiklerini kabul etmeyip, Resulü "Allah adına yalan uyduran" biri, yani bir "din sömürücüsü" olarak
tanıtmak istemektedirler. Bir diğer iddiaları da Resulün de "yemek yiyen, su içen" normal bir insan olduğu ve
ona tabi olmanın bir faydası olmadığı şeklindedir. Oysa bu da son derece saçma bir iddiadır: Resul de kuşkusuz
bir insandır ve diğer insanlar gibi yaşamaktadır, ancak kendisi Allah tarafından doğruya yöneltilmektedir. Bu
nedenle de Resule kayıtsız şartsız itaat edenler, yeryüzündeki tek gerçek yol göstericiye uymuş olurlar.
Kuran, insanların Resulün olağanüstü bir varlık olmasını istediklerini, ancak bunun saçma olduğunu şöyle
bildiriyor:
"Kendilerine hidayet geldiği zaman, insanları inanmaktan alıkoyan şey, onların: 'Allah, elçi olarak bir beşeri mi
gönderdi?' demelerinden başkası değildir.
De ki: 'Eğer yeryüzünde (insan değil de) tatmin bulmuş yürüyen melekler olsaydı, biz de onlara gökten elçi
olarak elbette melek gönderirdik'." (İsra: 17/94-95)
Kaldı ki, önde gelenler de kavimden kendilerine itaat etmelerini istemektedirler ve onlar da herkes gibi "yemek
yiyen ve su içen" normal birer insandırlar. Ve en önemlisi, onlar Allah tarafından doğruya yöneltilen kimseler
değillerdir, tam tersine büyük bir sapıklıkla sapmıştırlar. Kendilerine uyanlara da ancak sapıklığı verebilirler.
Kuran bu konuda şöyle der:
"...Onlar Firavun'un emrine uymuşlardı. Oysa Firavun'un emri doğruya-götürücü (irşad edici) değildi." (Hud:
11/97)
İnkarcıların Resul'e karşı çıkmalarının nedeni, iddia ettikleri gibi kavimlerini onun sözde "zararlı"
düşüncelerinden korumak değildir. Önde gelenler, yalnızca kendi çıkarlarını düşünmekte ve çıkarları için büyük
bir tehdit olarak gördükleri Resul'e düşmanlık beslemektedirler.
Bu nedenle önde gelen inkarcılar, ne yapıp-edip Resulü durdurmaları ve yanındaki mümin topluluğunu
dağıtmaları gerektiğini düşünürler. Onlara göre, bu "tehlikeli cereyan" daha fazla serpilip gelişmeden bir an önce
yok edilmelidir.
178
Bu hedef doğrultusunda ilk yaptıkları şey, Resul ve insanlara verdiği mesajı hakkında toplumun geneline yönelik
olumsuz propagandaya girişmektir. Bu yönde kullandıkları bazı klasik iftira yöntemleri vardır. Kur’an bunları
ayrıntılı olarak anlatır.
Bu yöntemleri sırasıyla başlıklar altında inceleyebiliriz179:
1) Resul'ün Çıkar Peşinde Koştuğu İftirası:
Önde gelenlerin en çok kullandığı taktik, Resul'ü toplumun gözünde küçük düşürmeye çalışmaktır. Resul'ün
savunduklarında samimi olmadığını, aslında kendi çıkarları için böyle bir tebliğ işine giriştiğini iddia ederler.
iddialarına göre, Resul, dini kendi çıkarları için bir alet olarak kullanmaktadır. Bu iftiraya göre, Resul'ün
insanlardan itaat istemesinin ardında, "iktidar hırsı" yatar.
Örneğin, Firavun ve önde gelen çevresi, Hz. Musa'nın insanları Allah'ın dinine davet etmeyi değil, "yeryüzüne
büyüklüğe" ulaşmayı istediğini iddia etmişlerdir:
"Onlar: (Musa ve Harun'a) 'Siz ikiniz, bizi atalarımızı üzerinde bulduğumuz (yol)dan çevirmek ve yeryüzünde
büyüklük sizin olsun diye mi bize geldiniz? Biz, sizin ikinize inanacak değiliz' dediler." (Yunus: 10/78)
Aynı suçlama Hz. Nuh'a da yapılmıştır:
"Andolsun, biz Nuh'u kendi kavmine (elçi olarak) gönderdik. Böylece kavmine dedi ki: 'Ey Kavmim, Allah'a
kulluk edin. Onun dışında sizin başka ilahınız yoktur, yine de sakınmayacak mısınız?' Bunun üzerine, kavminden
inkara sapmış önde gelenler dediler ki: 'Bu, sizin benzeriniz olan bir beşerden başkası değildir. Size karşı
üstünlük elde etmek istiyor. Eğer Allah (öne sürdüklerini) dilemiş olsaydı, muhakkak melekler indirirdi. Hem biz
geçmiş atalarımızdan da bunu işitmiş değiliz'." (Müminun: 23/23-24)
Bu ayetler göstermektedir ki, inkarcılar Resulleri de kendileri gibi basit insanlar zannetmektedirler. Hz. Musa ve
başka tüm Resuller, insanları kendilerine itaate çağırmaktadırlar; ama onlardan Allah rızası için kendilerine itaat
etmelerini istemektedir. Yoksa istenen kişisel bir itaat değildir. Resul de, ona iman edip itaat edenler de Allah'ın
kullarıdırlar. Dolayısıyla Resul, insanları kendine itaat etmeye davet ederken, gerçekte Allah'a kul olmaya davet
etmektedir. Aksi takdirde kendi şahsına itaat istemiş olurdu ki, bu kendisine kulluk edilmesini istemesi anlamına
gelir. Ve Kur’an'ın bildirdiğine göre, hiç bir Resul için böyle bir şey sözkonusu değildir:
"Beşerden hiç kimsenin, Allah kendisine Kitabı, hükmü ve peygamberliği verdikten, sonra insanlara: 'Allah'ı
bırakıp bana kulluk edin' deme (hakkı ve yetki)si yoktur. Fakat o, 'Öğrettiğiniz ve ders verdiğiniz Kitaba göre
Rabbaniler olunuz' (deme görevindedir.) O, melekleri ve peygamberleri Rabler edinmenizi emretmez. Siz,
müslüman olduktan sonra, size küfrü mü emredecek?" (Ali İmran: 3/79-80)
Oysa buna karşılık, az önce gördüğümüz gibi, Firavun ve benzeri önde gelen inkarcılar ilah (Rab) oldukları
iddiasındadırlar. İşte bu inkarcılar, Resulle karşılaştıklarında, onun da aynı kendileri gibi Rablik iddiasında
bulunarak insanları kendisine tabi kılmaya çalıştığını zannederler. Onların gözünde Resul, kendi düzenlerini
yıkmaya çalışan bir "rakip"tir. 180
2) Delilik İftirası:
Önde gelen inkarcıların sıkça kullandıkları iftira yöntemlerinden biri de, Resul'ü ve bazen de onunla birlikte
inananları "delilik"le suçlamalarıdır. Bu suçlama, neredeyse tüm Resullere yöneltilmiştir. Kuran, sık sık bu
konuya dikkat çeker.
Örneğin Hz. Nuh'a "kendisinde delilik bulunan bir adam" denmiştir:
"(Kavminden inkara sapmış önde gelenler dediler ki:) O (Nuh), kendisinde delilik bulunan bir adamdan başkası
değildir, onu belli bir süre gözetleyin." (Müminun: 23/25)
"Kendilerinden önce Nuh kavmi de yalanlamıştı. Böylece kulumuz (Nuh'u) yalanladılar ve 'delidir ' dediler. O
baskı altına alınıp engellenmişti." (Kamer: 54/9)
Hz. Muhammed'e de sık sık aynı iftira atılmıştır:
"Onlar: "Ey kendisine kitap indirilen (Muhammed). Gerçekten sen cinlenmiş (bir deli)sin," dediler."Eğer
doğruyu söylüyor isen, bizlere melekleri getirmeli değil miydin?" (Hicr: 15/6-7)
"Onlar, yine de o sözü (Kur'an'ı) gereği gibi düşünmediler mi, yoksa onlara, geçmişteki atalarına gelmeyen bir
şey mi geldi? Ya da kendi elçilerini tanımadılar mı ki, şimdi onu inkar ediyorlar?
Yahut: "Onda bir delilik var" mı diyorlar? Hayır, o, onlara hak ile gelmiş bulunmaktadır ve onların çoğu hakkı
çirkin karşılıyorlar." (Müminun: 23/68-70)
Hz. Musa'ya karşı da aynı suçlama yapılmıştır:
"(Firavun) Dedi ki: "Şüphesiz size gönderilmiş bulunan elçiniz, gerçekten bir delidir." (Şuara: 26/27)
"Andolsun, biz Musa'yı ayetlerimizle ve apaçık bir delille gönderdik; Firavun'a, Haman'a ve Karun'a. Ama
onlar: (Bu,) Yalan söyleyen bir büyücüdür" dediler." (Mümin: 40/23-24)
179
180
Allah, genel olarak tüm kavimlerin elçilerine bu tür suçlamada bulunmaya eğilimli olduğunu da bildirir:
"İnkâr edenler dediler ki: "Siz darmadağın olup dağıldığınızda, gerçekten sizin yeni bir yaratılışta
bulunacağınızı size haber veren bir adamı gösterelim mi size? Allah'a karşı yalan mı düzüp uyduruyor, yoksa
kendisinde bir delilik mi var?" Hayır, ahirete inanmayanlar, azapta ve uzak bir sapıklık içindedirler." (Sebe:
34/7-8)
"Onlar için öğüt alıp-düşünmek nerede? Onlara, açıklayan bir elçi gelmişti. Sonra, ondan yüz çevirdiler ve
dediler ki: "(Bu,) Öğretilmiştir, bir delidir." (Duhan: 44/13-14)
İnkarcıların önde gelenlerinin Resullere karşı sürekli olarak böyle bir iftirada bulunmalarının en önemli nedeni,
kuşkusuz Resulleri karalamak istemeleridir. Ancak bunun yanısıra, böyle bir suçlamayı seçmelerinin ikinci bir
nedeni daha vardır: Önde gelen inkarcılar, Resul'ün nasıl olup da tüm bir kavme karşı açıkça meydan
okuyabildiğini bir türlü anlayamazlar. Resul'ün kendi hayatını tehlikeye atarak, çok büyük bir maddi güce sahip
olan önde gelenlere "kafa tutması", onların gözünde gerçekten de bir tür deliliktir. Çünkü inkarcıların tek kıstası
çıkardır; yalnızca ve yalnızca kendi şahsi çıkarlarını gözetirler. Buna karşın, Resul tüm şahsi çıkarlarını dini
tebliğ edebilmek için feda etmektedir. İnkarcıların gözünde bu son derece "kârsız" bir davranıştır ve bir tür
deliliktir.
Oysa Resul çıkarlarından vazgeçerken, Allah'ın rızasını, rahmetini ve Cennetini kazanmaktadır ki, bunların
değeri hiçbir şeyle ölçülemez. Ancak inkarcılar kuşkusuz bunu kavrayabilecek akla sahip değildirler; bu akla
sahip olsalardı, zaten mümin olurlardı. Onların kavrayış boyutuna göre, Resul'ün ve beraberindeki müminlerin
yaptığı yalnızca deliliktir... 181
3) Büyücülük İftirası:
Kuran kıssaları bize göstermektedir ki, önde gelen inkarcıların geleneksel bir karakteri daha vardır: Bu kişiler,
Resul'ün nasıl olup da bazı kimseleri ikna edebildiğini bir türlü anlayamazlar. Çünkü kavmin büyük bölümü
Resul'e karşı çıksa da, bazı kimseler -ki bunlar Kuran'ın ifadesiyle müminlerdir- Resul'ün bildirdiği gerçekleri
kavramış ve ona bağlanmışlardır. Sözkonusu müminler, Resul'ün Allah'ın elçisi olduğunun, O'nun hükümüyle
hükmettiğinin bilincindedirler ve bu yüzden de ona karşı büyük bir sadakat, saygı ve sevgi ile bağlıdırlar.
Bu önde gelen inkarcılar için anlaşılması zor bir durumdur. Onların bakış açısına göre, Resul'ün anlattıkları
"eskilerin uydurma masallarından" (Müminun: 23/83) başka bir şey değildir. Oysa "masal" saydıkları bu
gerçeklere bazı insanlar (müminler) her şeyi göze alarak büyük bir bağlılıkla bağlanmaktadırlar. Bu durumda
önde gelen inkarcılar, Resul'ün sahip olduğu bu ikna yeteneğini "büyücü" oluşuna bağlarlar. Sık sık kullandıkları
bu iddiaya göre, Resul etrafındakilerin beynini yıkamakta, onları büyülemektedir.
Kuran inkar edenlerin bu iftirasını şöyle vurgular:
"İçlerinden bir adama: 'İnsanları uyar ve iman edenlere, muhakkak kendileri için Rableri katında 'gerçek bir
makam' olduğunu müjde ver' diye vahyetmemiz, insanlara şaşırtıcı mı geldi? İnkâr edenler: 'Gerçekten bu,
açıkça bir büyücüdür' dediler." (Yunus: 10/2)
"İçlerinden kendilerine bir uyarıcının gelmesine şaştılar. Kafirler dedi ki: 'Bu, yalan söyleyen bir büyücüdür.
İlahları bir tek ilah mı yaptı? Doğrusu bu, şaşırtıcı bir şey'." (Sad: 38/4-5)
Aynı suçlama Hz. Musa'ya karşı da yapılmıştır:
"Musa (olayın)da da (düşündürücü ayetler vardır). Hani Biz onu açık bir delille Firavun'a göndermiştik; Fakat
o, 'bütün kişisel ve askeri gücüyle' yüz çevirdi ve: "(Bu,) Ya bir büyücü veya bir delidir" dedi." (Zariyat: 51/38-
39)
"Firavun kavminin önde gelenleri dediler ki: 'Bu gerçekten bilgin bir büyücüdür'." (Araf: 7/109)
Kuran bu "delilik" suçlamasının inkarcılar arasında neredeyse gelenekselleşmiş olduğunu bildirmektedir:
"İşte böyle; onlardan öncekiler de bir elçi gelmeyiversin, mutlaka: 'Büyücü ve cinlenmiş' demişlerdir. Onlar
bunu (tarih boyunca) birbirlerine vasiyet mi ettiler? Hayır; onlar, 'azgın ve taşkın (tağiy)' bir kavimdirler."
(Zariyat: 51/52-53) 182
4) Yalancılık İftirası:
Tüm bu üstteki iftiralara paralel olarak, Kuran'da dikkat çekilen bir başka iftira da, önde gelenlerin Resul'ü
"yalancılık"la suçlayışıdır.
Önde gelenlerin en büyük endişesi, Resul'ün anlattığı gerçeklerin kabul görmesi, teklif ettiği ahlak sisteminin
kavim tarafından benimsenmesidir. Bu durumda kendi batıl (boş, temelsiz, sahte, yalana dayalı) sistemleri
çökecek ve kendi güç ve iktidarları da yıkılacaktır.
Üstte saydığımız iftiralar da (Resulü çıkar peşinde koşmakla suçlamak, delilik ve büyücülük iftiraları), aslında
Resulü yalanlamaya yöneliktir. Yapmak istedikleri, Resulün Allah'ın elçisi olduğunu ve dolayısıyla tüm
181
182
bildirdiklerinin de gerçeğin ta kendisi olduğunu gizlemektir. Asi halde, hiç kimse "ben Allah'ın elçisine karşı
geliyorum" diyerek Resule açıktan düşmanlık yapamaz.
Kuran, Resullere yapılan "yalancılık" suçlamalarına dikkat çekiyor:
"Kavmin önde gelenlerinden küfre sapanlar dediler ki gerçekte biz seni akli bir yetersizlik içinde görmekteyiz. Ve
doğrusu biz senin yalancılardan olduğunu da sanmaktayız." (Araf: 7/66)
"Kavimden ileri gelen inkarcılar biz seni yalnızca bizim gibi bir beşerden başkası görmüyoruz... Ve sizin bize bir
üstünlüğünüzü de görmüyoruz. Aksine biz sizi yalancılar sanıyoruz dedi." (Hud: 11/27)
"Semud (kavmi) de uyarıları yalanladı. Dediler ki: "Bizden biri olan bir beşere mi uyacağız? Bu durumda
gerçekten biz bir sapıklık (delalet) ve çılgınlık içinde kalmış oluruz. Zikr (vahy) içimizden ona mı bırakıldı?
Hayır, o çok yalan söyleyen, kendini beğenmiş bir şımarıktır'." (Kamer: 54/23-25)
Resule ve onunla birlikte iman edenlere karşı kullanılan yıpratma yöntemleri yalnızca bunlarla sınırlı değildir.
İnkar edenler, "Andolsun, senden önce geçmiş topluluklara da elçiler gönderdik. Onlara herhangi bir elçi
gelmeye görsün, mutlaka onunla alay ederlerdi." (Hicr: 15/10-11) hükmü gereği müminlerle alay etmeye, kendi
akıllarınca onları küçük düşürmeye çalışırlar. Bunun yanında, Resulü ve iman edenleri "sapkınlık"la, hatta
"ahlaksızlık"la suçlarlar. Hz. Yusuf ve Hz. Meryem bu "ahlaksızlık" iftirasıyla karşılaşmıştır.
Ancak kuşkusuz tüm bu iftiralar ne Resulü ne de onunla birlikte iman edenleri asla yıldıramaz. Çünkü onlar,
girdikleri mücadeleye, Allah'a iman ve itaat ettikleri, O'nun rızasını aradıkları için girmişlerdir. Bu yoldan
dönmeleri kesinlikle sözkonusu olamaz. Bu yola girerken zaten tüm bunları göze almışlardır. "Andolsun,
mallarınızla ve canlarınızla imtihan edileceksiniz ve sizden önce kendilerine kitap verilenlerden ve şirk koşmakta
olanlardan elbette çok eziyet verici (sözler) işiteceksiniz. Eğer sabreder ve sakınırsanız (bu) emirlere olan
azimdendir" (Ali İmran: 3/186) ayeti gereği, mümin bilir ki, inkar edenler kendisine karşı her türlü "eziyet
verici" sözü söyleyecektir. Ama Resul ve yanındaki iman edenler, Kuran'da müminler için bildirilen "Allah
yolunda cihad eden ve kınayıcının kınamasından korkmayan" (Maide: 5/54) vasfına uygun olarak, bu iftira ve
karalamalara aldırmazlar.
Kuşkusuz inkarcı önde gelenler de bir süre sonra bu durumu farkedecekler, Resul'e ve müminlere attıkları
iftiraların bekledikleri sonucu oluşturmadığını göreceklerdir. Bu durumda önde gelenlerin klasik tavrı, daha
"etkili" yöntemlere başvurmaktır: Resul'ü "ortadan kaldırmaya" karar verirler. 183
Resul'e Yapılan Fiili Saldırılar:
Resul Allah'ın dinini insanlara aktardıkça, kavmin önde gelenlerinden aldığı tepkinin şiddeti de gittikçe artar.
Önde gelenler, Resul'ün liderliğindeki "tehlikeli akım"ın önü alınamaz bir biçimde büyüdüğünü ve kullandıkları
iftira ve benzeri yıpratma yöntemlerinin işe yaramadığını gördüklerinde, daha "etkili" yöntemlere başvurmaya
karar verirler.
Kuran, Resul'e hazırlanan bir "tuzağı" bildirirken şöyle diyor:
"Hani o inkar edenler, seni tutuklamak ya da öldürmek veya sürgün etmek amacıyla, tuzak kuruyorlardı. Onlar
bu tuzağı tasarlıyorlarken, Allah da bir düzen (bir karşılık) kuruyordu. Allah, düzen kurucuların (tuzaklarına
karşılık verenlerin) hayırlısıdır." (Enfal: 8/30)
Buna göre, inkarcıların hedefi, Resul'ü tutuklayabilmek, öldürmek ya da sürgün etmektir. Ayette geçen "tuzak"
kelimesi de dikkat çekicidir: İnkar edenler Resul'ü açıktan açığa ortadan kaldırmak yerine, "tuzak" yani komplo
kurarak onu durdurmak istemektedirler. Bu komplo, Resulün tutuklanmasına, öldürülmesine ya da sürülmesine
neden olabilecek bir komplodur.
(Ancak yine ayette bildirildiği üzere, inkar edenler Resul'e bu şekilde asla zarar veremezler. Resul Allah
tarafından görevlendirilmiştir ve görevini tamamlayana kadar da O'nun tarafından korunacaktır. Ve asıl hüsrana
uğrayanlar, ayette bildirildiği gibi, Resule tuzak kuranlar olacaktır.)
Kuran daha pek çok ayette Resullere karşı girişilen fiili saldırılardan söz eder. Hemen hemen tüm Resuller, önde
gelenler tarafından ölümle, hapis ya da işkence ile tehdit edilmişler ve çoğu kez de bu saldırılara uğramışlardır.
Firavun, Hz. Musa'ya "Andolsun benim dışımda bir ilah edinecek olursan seni mutlaka hapse atacağım" (Şuara:
26/29) tehdidinde bulunmuştur. Medyen halkının önde gelenleri ise, Hz. Şuayb'a şöyle tehdit savunmuşlardır:
"Ey Şuayb" dediler, "Senin söylediklerinin çoğunu biz kavrayıp anlayamıyoruz. Doğrusu biz seni içimizden zayıf
birisi görüyoruz. Eğer yakın çevren olmasaydı gerçekten seni taşa tutar öldürürdük. Sen bize karşı güçlü ve
üstün değilsin." (Hud: 11/91)
Kavmi, Hz. Lut'a da şöyle seslenmiştir: "'Ey Lut (bu söylediklerine) bir son vermeyecek olursan gerçekten
(burdan) sürülüp çıkarılanlardan olacaksın." (Şuara: 26/167)
Kuran, bir "şehir halkı"nın kendisine gönderilen elçilere verdiği tepkiyi ise şöyle anlatır:
"Sen onlara, o şehir halkının örneğini ver; hani oraya elçiler gelmişti. Hani onlara iki (elçi) göndermiştik, fakat
ikisini yalanlamışlardı. Biz de (iki elçiyi) bir üçüncüyle güçlendirdik; böylece dediler ki: "Şüphesiz biz, size,
gönderilmiş elçileriz."
183
Dediler ki: "Siz, bizim benzerimiz olan bir beşerden başkası değilsiniz, Rahman (olan Allah) da herhangi bir şey
indirmiş değildir. Siz, yalnızca yalan söylüyorsunuz."
Dediler ki: "Rabbimiz, gerçekten size gönderilmiş elçiler olduğumuzu bilir. Bizim üzerimizde de (sorumluluk ve
görev olarak) apaçık bir tebliğden başkası yoktur."
Dediler ki: "Herhalde biz, sizlerden dolayı uğursuzluğa uğradık. Eğer (bu söylediklerinize) bir son vermeyecek
olursanız, andolsun, sizi taşa tutacağız ve mutlaka bizden yana size acı bir azap dokunacaktır." (Yasin: 36/13-
18)
Önde gelenler, Hz. Musa'yı da öldürmek istemişlerdir:
"Şehrin öbür yakasından bir adam koşarak gelip dedi ki: "Ey Musa, önde gelenler, seni öldürmek konusunda
aralarında görüşmektedirler, artık sen çık git; gerçekten ben sana öğüt verenlerdenim." Böylece oradan korku
içinde (çevreyi) gözetleyerek çıkıp gitti: "Rabbim, zalimler topluluğundan beni kurtar" dedi." (Kasas: 28/20-21)
İnkarcılar, gerçekten de çoğu kez bu "sizi taşa tutacağız ve mutlaka bizden yana size acıklı bir azap
dokunacaktır" tehdidini uygulamaya kalkarlar. Örneğin Hz. İbrahim, kavminin önde gelenleri tarafından
yakılarak öldürülmek istenmiştir. Kuran Hz. İbrahim'in kavmi ile olan mücadelesini şöyle anlatır:
"Andolsun, bundan önce İbrahim'e rüşdünü vermiştik ve biz onu (doğruyu seçme yeteneğinde olduğunu)
bilenlerdik. Hani babasına ve kavmine demişti ki: "Sizin, karşılarında bel büküp eğilmekte olduğunuz bu temsili
heykeller nedir?
"Biz atalarımızı bunlara tapıyor bulduk" dediler. Dedi ki: "Andolsun, siz ve atalarınız apaçık bir sapıklık
içindesiniz."
'Sen bize gerçeği mi getirdin, yoksa (bizimle) oyun oynayanlardan mısın?" "Hayır" dedi. "Sizin Rabbiniz
göklerin ve yerin Rabbidir, onları kendisi yaratmıştır ve ben de buna şehadet edenlerdenim. Andolsun Allah'a,
sizler arkanızı dönüp gittikten sonra, ben sizin putlarınıza muhakkak bir tuzak kuracağım."
Böylece o, yalnızca büyükleri hariç olmak üzere onları paramparça etti; belki ona başvururlar diye.
"Bizim ilahlarımıza bunu kim yaptı? Şüphesiz o, zalimlerden biridir" dediler. "Kendisine İbrahim denilen bir
gencin bunları diline doladığını işittik" dediler.
Dediler ki: "Öyleyse, onu insanların gözü önüne getirin ki ona (nasıl bir ceza vereceğimize) şahid olsunlar."
Dediler ki: "Ey İbrahim, bunu ilahlarımıza sen mi yaptın?"
"Hayır" dedi. "Bu yapmıştır, bu onların büyükleridir; eğer konuşabiliyorsa, siz onlara soruverin."
Bunun üzerine kendi vicdanlarına başvurdular da; "Gerçek şu ki, zalim olanlar sizlersiniz (biziz)" dediler.
Sonra, yine tepeleri üstüne ters döndüler: "Andolsun, bunların konuşamayacaklarını sen de bilmektesin."
Dedi ki: "O halde, Allah'ı bırakıp da sizlere yararı olmayan ve zararı dokunmayan şeylere mi tapıyorsunuz? Yuh
size ve Allah'tan başka taptıklarınıza. Siz yine de akıllanmayacak mısınız?"
Dediler ki: "Eğer (bir şey) yapacaksanız, onu yakın ve ilahlarınıza yardımda bulunun."
Biz de dedik ki: "Ey ateş, İbrahim'e karşı soğuk ve esenlik ol." Ona bir düzen (tuzak) kurmak istediler, fakat biz
onları daha çok hüsrana uğrayanlar kıldık." (Enbiya: 21/51-70)
Ancak ayetlerde de bildirildiği gibi, inkarcıların Hz. İbrahim'i "yakma" hesapları boşa çıkmış ve Allah onu
kurtarmıştır. Çünkü Resuller, "Ey peygamber, Rabbinden sana indirileni tebliğ et... Allah seni insanlardan
koruyacaktır" (Maide: 5/67) hükmüyle Allah'ın koruması altındadırlar. İnkar edenler, Allah'ın dilemesi dışında,
ne müminlere ne de Resule hiç bir zarar veremezler. 184
Resulün ve Müminlerin Saldırılara Karşı Tavrı:
Kuşkusuz Resule ve müminlere karşı yapılan saldırılar, normal bir insanı yıldırıp korkutacak kadar ciddi
saldırılardır. Örneğin Firavun, önce kendi tarafında olmalarına karşın, gösterdiği mucizeler karşısında Hz.
Musa'ya iman eden büyücüleri şöyle tehdit etmiştir:
"Ben size izin vermeden önce O'na inandınız öyle mi? Şüphesiz o, size büyüyü öğreten büyüğünüzdür. O halde
ben de sizin ellerinizi ve ayaklarınızı çapraz olarak keseceğim ve sizi hurma dallarında sallandıracağım. Siz de
elbette, hangimizin azabı daha şiddetliymiş ve daha sürekliymiş öğrenmiş olacaksınız." (Taha: 20/71)
Elbette bu, çoğu insan için oldukça caydırıcı bir tehdittir. Ancak iman eden büyücüler, Firavun'un bu tehdidinden
kesinlikle etkilenmemişlerdir. Ayetin devamı şöyledir:
"(Büyücüler) Dediler ki: "Bize gelen apaçık delillere ve bizi yaratana seni asla 'tercih edip-seçmeyiz." Neyde
hükmünü yürütebileceksen, durmaksızın hükmünü yürüt; sen, yalnızca bu dünya hayatında hükmünü
yürütebilirsin. Gerçekten biz Rabbimize iman ettik; günahlarımızı ve sihir dolayısıyla bizi kendisine karşı
zorlayarak-sürüklediğin (suçumuzu) bağışlasın. Allah, daha hayırlıdır ve daha süreklidir." (Taha: 20/72-73)
Görüldüğü gibi müminler inkarcıların tehditlerine karşı son derece cesur, son derece güvenli bir tavır
sergilemektedirler. Müminlerin ve tabi en başta Resullerin bu özelliğine başka ayetlerde de rastlamak
mümkündür:
184
"Kavminin önde gelenlerinden büyüklük taslayanlar (müstekbirler) dediler ki: "Ey Şuayb, seni ve seninle
birlikte iman edenleri ya ülkemizden sürüp-çıkaracağız veya mutlaka bizim dinimize geri döneceksiniz."
(Şuayb:) "Biz istemesek de mi?" dedi. "Allah bizi ondan kurtardıktan sonra, bizim tekrar sizin dininize dönmemiz
Allah'a karşı yalan yere iftira düzmemiz olur. Rabbimiz olan Allah'ın dilemesi dışında, ona geri dönmemiz bizim
için olacak iş değildir. Rabbimiz, ilim bakımından her şeyi kuşatmıştır. Biz Allah'a tevekkül ettik. 'Rabbimiz,
bizimle kavmimiz arasında 'Sen hak ile hüküm ver,' Sen 'hüküm verenlerin' en hayırlısısın." (Araf: 7/88-89)
"Onlara Nuh'un haberini oku. Hani kavmine demişti ki: "Ey kavmim, benim makamım ve Allah'ın ayetleriyle
hatırlatmalarım eğer size ağır geliyorsa ben, şüphesiz Allah'a tevekkül etmişim. Artık siz ortaklarınızla toplanıp
yapacağınız işi karara bağlayın da işiniz size örtülü kalmasın (veya tasa konusu olmasın), sonra hakkımdaki
hükmünüzü -bana süre tanımaksızın- verin." (Yunus: 10/71)
Nitekim Kuran da Resullere inkarcılara karşı son derece kararlı ve güvenli olmalarını emreder:
"De ki: "Ortak koştuklarınızı çağırın, sonra bir düzen (tuzak) kurun da bana göz bile açtırmayın. Hiç şüphesiz,
benim velim Kitabı indiren Allah'tır ve O salihlerin koruyuculuğunu (veliliğini) yapıyor." (Araf: 7/195)
"İman etmeyenlere de ki: "Yapabileceğinizi yapın; elbette biz de yapacağız." (Hud: 11/121)
Resulün inkarcılardan korkup-çekinmesi asla sözkonusu olamaz. Çünkü Resuller, "Allah'ın risaletini tebliğ
edenler, O'ndan içleri titreyerek-korkanlar ve Allah'ın dışında hiç kimseden korkmayanlardır" (Azhap: 33/39)
Resulün ve müminlerin inkarcılara karşı bu denli kararlı ve cesur davranmalarının nedeni, olayların iç yüzünü ve
sırrını kavrayabilmeleridir. Bu sır, hiçbir şeyin ve hiçbir kimsenin kendisine belirlenen kaderin dışına
çıkamayacağı gerçeğidir. İnkar edenler kuşkusuz bu metafizik gerçekten habersizdiler ve müminlere dilediklerini
yapabileceklerini zannederler. Oysa müminler bilmektedir ki, hiç kimse Allah'ın izni dışında hiç bir şey
yapamaz. Herkesin kaderini belirleyen, ne kadar yaşayacağını, nerede nasıl öleceğini tespit eden Allah'tır.
Dolayısıyla inkar edenlerin müminlere kurdukları tuzaklar, düzenledikleri saldırı ve iftiralar, Allah'ın bilgisi ve
izni dışında gerçekleşemez. Bu nedenle de, müminlerin bu saldırılardan korkmalarını, çekinmelerini gerektirecek
bir durum yoktur.
"Siz doğru yola erişirseniz, sapan size zarar veremez" (Maide: 5/105)
"Allah, kafirlere mü'minlerin aleyhinde kesinlikle yol vermez" (Nisa: 4/141)
"Eğer siz sabreder ve sakınırsanız, onların 'hileli düzenleri' size hiçbir zarar veremez. Şüphesiz, Allah, yapmakta
olduklarını kuşatandır" (Ali İmran: 3/120) ayetleri, konuyu açıklamaktadır.
Ancak bu, müminlerin hiçbir sıkıntıyla karşılaşmayacağı anlamına gelmez. Allah, inkar edenlerin saldırıları
aracılığıyla müminleri deneyecek ve onları olgunlaştıracaktır. Bu nedenle inkarcıların saldırıları müminlere
sıkıntı verebilir; ama bu "ayarı belli" bir sıkıntıdır. "Allah, hiç kimseye güç yetireceğinden başkasını yüklemez"
(Bakara: 2/286) hükmü gereği, müminler "güç yetirebilecekleri" zorluklardaki imtihanlarla denenirler. Kuran, bir
ayette bunu şöyle açıklar:
"Andolsun, biz sizi biraz korku, açlık ve bir parça mallardan, canlardan ve ürünlerden eksiltmekle imtihan
edeceğiz. Sabır gösterenleri müjdele." (Bakara: 2/155)
Kısacası, Resul ve onunla birlikte iman edenler için, inkar edenlerin tüm baskı, iftira ve saldırıları, gerçekte
Allah'ın bir imtihanıdır. Bu nedenle son derece kararlı, güvenli ve sabırlı bir tavır ortaya koyar, asla paniğe ya da
korkuya kapılmazlar. Kuran, müminlerin bu tavrını şöyle bildirir:
"Onlar, kendilerine insanlar: "Size karşı insanlar topla(n)dılar, artık onlardan korkun" dedikleri halde imanları
artanlar ve: "Allah bize yeter, O ne güzel vekildir" diyenlerdir." (Ali İmran: 3/173)
Ancak burada bir noktaya dikkat etmekte yarar var: Resulün ve müminlerin önde gelenlerin saldırılarına
sabretmeleri, pasif oldukları anlamına gelmez. Tam aksine Resulün en büyük özelliği, inkar edenlerin kendisine
kurduğu tuzakları bozması ve karşılığında inkar edenlere tuzak kurarak onları yenilgiye uğratmasıdır. O, Allah'ın
yeryüzündeki elçisidir ve Allah bozguna uğratmak istediklerini onun eliyle azaplandırır. 185
Resul'ün Önde Gelenlere Karşı Mücadelesi:
İçinde bulunduğumuz toplumun genelinde yerleşik olan din anlayışı, bazı yönlerden Kuran'daki gerçek dinle
çelişmektedir. Bu yanlış din anlayışının en önemli yönlerinden biri de, Resulün ve müminlerin tavrıyla ilgilidir.
Bu yanlış düşünceye göre, Resuller ve onları izleyen müminler, son derece pasif ve tepkisiz bir karaktere
sahiptir. Kendilerine yapılan saldırılara karşı hiç bir tepki göstermez, herşeye boyun eğerler. Hıristiyan
geleneğinde "bir yanağına tokat yediğinde, öbürünü çevirmek" prensibiyle ifade edilen bu tavır, Uzakdoğu
dinlerinde de oldukça yaygındır. Buna göre Resul ve müminler dünyanın en sessiz, en tepkisiz insanlarıdır ve
kendilerine düşmanlık besleyenlere bile sevgi ve alçakgönüllülükle yaklaşırlar.
Oysa bu tamamen yanlış bir düşüncedir. Belki Budizm ya da bir başka din böyle bir mümin modeli öngörüyor
olabilir, ancak Allah'ın Kuran'da öğrettiği Hak Din, kesinlikle bundan çok farklı bir model çizer. Evet Resul ve
müminler alçakgönüllü, şefkatli insanlardır, ancak bu özelliklerini müminlere ya da mümin fıtratına (güzel
ahlaka) yatkın insanlara karşı gösterirler. İnkarcıların önde gelenlerine karşı ise "anlayacakları dilden"
185
konuşurlar. Allah müminleri tarif ederken onların "mü'minlere karşı alçak gönüllü, kafirlere karşı ise 'güçlü ve
onurlu" (Maide: 5/54) olduklarını bildirir. Ve Resule şöyle seslenir:
"Ey Peygamber, kafirlere ve münafıklara karşı cihad et ve onlara karşı 'sert ve caydırıcı' davran. Onların
barınma yeri cehennemdir. Ne kötü bir dönüş yeridir o." (Tahrim: 66/9)
Dolayısıyla Resul ve önde gelenler arasındaki mücadele, tek taraflı bir mücadele değildir. İnkar edenler Resul'e
ve müminlere tuzak kurmaya kalktıklarında, "ve (müminler) haklarına tecavüz edildiği zaman, birlik olup karşı
koyanlardır" (Şura: 42/39) hükmüne göre, misliyle karşılık görürler. Çatışmayı başlatan taraf önde gelen
inkarcılardır, ancak onu sona erdiren ve sonuçta galip gelenler, Resul ve onunla birlikte iman edenlerdir.
Resul, Allah'ın yeryüzündeki halifesidir; Allah hükmünü onun eliyle yürütür. Allah'ın inkar edenlere tattıracağı
"dünya azabı"nın bir kısmı da, Resulün eliyle olacaktır. Allah, Resulünün eliyle inkarcıların önde gelenlerini
azaplandıracağını şöyle bildirir:
"Andolsun, eğer münafıklar, kalplerinde hastalık bulunanlar ve şehirde kışkırtıcılık yapan (yalan haber
yayan)lar (bu tutumlarına) bir son vermeyecek olurlarsa, gerçekten seni onlara saldırtırız, sonra orada seninle
pek az (bir süre) komşu kalabilirler. Lanete uğratılmışlar olarak; nerede ele geçirilseler yakalanırlar ve
öldürüldükçe (sürekli) öldürülürler. (Bu,) Daha önceden gelip-geçenler hakkında (uygulanan) Allah'ın
sünnetidir. Allah'ın sünnetinde kesin olarak bir değişiklik bulamazsın." (Azhap: 33/60-62)
Bir başka ayette ise şöyle denir:
"Allah, elçilerini dilediklerinin üstüne musallat kılar. Allah, her şeye güç yetirendir." (Haşr: 59/6)
Resul "Allah'ın çekilmiş kılıcı"dır. Allah, yeryüzünde bozgunculuk çıkaran, insanlara zulmeden ve onları Allah
yolundan saptıran "müstekbir"leri onun eliyle yola getirecek ya da azaplandıracaktır. (müstekbir: Allah'a karşı
büyüklenen ve yeryüzünde bozgunculuk çıkaran). "Dininize hınç besleyip-saldırırlarsa, bu durumda küfrün
önderleriyle çarpışın" (Tevbe: 9/12) hükmü gereği, Resul ve ona iman edenler, "küfrün önderleri"ni dize
getireceklerdir.
Kuşkusuz bu son derece çetin bir mücadeledir. Önde gelenler büyük bir maddi güce sahiptirler ve sayıca
müminlerden çok üstündürler. Ancak Allah Resulün ve müminlerin yardımcısıdır. Onları güçlendirir, yardımıyla
destekler. Özellikle Resul, Allah'ın özel desteğine mazhar olur. Kuran, çoğu Resul'e, Allah tarafından "ilim",
"hikmet" ve "anlatım çarpıcılığı", "isabetli karar verme" yeteneği, "olgunluk" gibi özel yetenekler verdiğini
bildirir. Bunun yanında Allah Resullere çok büyük bir "mülk" (maddi servet, güç ve ihtişam) da vermiştir.
Örneğin İsrailoğulları'na lider olarak seçilen Hz. Talut'a, "bilgi" "bedeni güç" ve "mülk" verilmiştir:
"Onlara peygamberleri dedi ki: "Allah size Talut'u (melik olarak) gönderdi." Onlar: "Biz hükümdarlığa, ona
göre daha çok hak sahibiyken ve ona bir mal (servet) bolluğu verilmemişken, nasıl bizi (yönetmek üzere)
hükümdarlık (mülk) onun olabilir?" dediler. O (şöyle) demişti: "Doğrusu Allah size onu seçti ve onun bilgi ve
bedenî gücünü arttırdı. Allah, kime dilerse mülkünü verir; Allah (rahmeti ve gücü) geniş olandır, bilendir."
(Bakara: 2/247)
Aynı şekilde Hz. İbrahim ve onun soyu da "hikmet" ve "mülk" ile desteklenmiştir:
"Yoksa onlar, Allah'ın kendi fazlından insanlara verdiklerini mi kıskanıyorlar? Doğrusu biz, İbrahim ailesine
Kitabı ve hikmeti verdik; onlara büyük bir mülk de verdik." (Nisa: 4/54)
Hz. Yusuf da benzer biçimde desteklenmiştir. Kuran, "erginlik çağına erişince" Hz. Yusuf'a "hüküm ve ilim"
verildiğini (Yusuf, 22) bildirir. Daha sonra Hz. Yusuf ise dua ederken şöyle der: "Rabbim, Sen bana mülkten
(bir pay ve onu yönetme imkanını) verdin, sözlerin yorumundan (bir bilgi) öğrettin." (Yusuf: 12/101)
Aynı şekilde Hz. Davud'a da "mülk ve hikmet" (Bakara: 2/251) verilmiştir. Bir başka ayette ise şöyle denir:
"Onun (Davud'un) mülkünü güçlendirmiştik. Ona hikmet ve anlatım çarpıcılığını vermiştik." (Sad: 38/20)
Resul, Allah'ın kendisine verdiği tüm bu destekle birlikte, inkarcıların önde gelenlerine karşı mücadeleye girişir.
Allah'ın gösterdiği yolda, O'nun gösterdiği yöntemlere göre yürütülen, daha doğrusu O'nun Resul'ün eliyle
yürüttüğü bir mücadeledir bu. 186
Resul'ün İnkarcıları 'Hor ve Aşağılık' Kılması:
Az önce de belirttiğimiz gibi, Resul'ün inkarcıların önde gelenlerine karşı yürüttüğü mücadele, gerçekte Allah'ın
inkarcılara tattırdığı "dünya azabı"nın bir parçasıdır. Allah'ın dünyada verdiği azabın en önemli aşamalarından
biri ise, inkarcıların "hor ve aşağılık" kılınmasıdır. Tüm hayatlarını başka insanlara gösteriş yapmak, onlardan
takdir toplamak için sürdüren inkarcılar için, bu son derece büyük bir azaptır. Kuran, "dünya azabı"nın bu "hor
ve aşağı kılınma" özelliğini şöyle bildirir:
"Onlardan öncekiler de yalanladı; böylece azap onlara hiç şuurunda olmadıkları bir yerden gelip-çattı. Artık
Allah, onlara dünya hayatında 'horluğu ve aşağılanmayı' taddırdı. Eğer bilmiş olsalardı, ahiretin azabı
gerçekten daha büyüktür." (Zümer: 39/25-26)
Başında "besmele" (yani Allah'ın rahman ve rahim sıfatlarının) olmayan tek sure olan Tevbe Suresi ise şöyle
başlar:
186
"(Bu,) Müşriklerden kendileriyle antlaşma imzaladıklarınıza Allah'tan ve Resulü’nden kesin bir uyarıdır. Bundan
böyle yeryüzünde (size tanınmış bir süre olarak) dört ay dolaşın. Ve bilin ki Allah'ı aciz bırakacak değilsiniz.
Gerçekten Allah, inkar edenleri hor ve aşağılık kılıcıdır." (Tevbe: 9/1-2)
İşte Allah, bu "hor ve aşağılık kılıcı" sıfatını müminlerin ve özellikle de Resul'ün eliyle gösterir. Tevbe Suresi'nin
ilerleyen ayetlerinde şöyle denmektedir:
"Onlarla çarpışınız. Allah, onları sizin ellerinizle azablandırsın, hor ve aşağılık kılsın ve onlara karşı size zafer
versin, mü'minler topluluğunun göğsünü şifaya kavuştursun. Ve kalblerindeki öfkeyi gidersin. Allah dilediğinin
tevbesini kabul eder. Allah bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir." (Tevbe: 9/14-15)
"İnkarcıları hor ve aşağılık kılma" görevini, Hz. Süleyman da üstlenmiştir. İsrailoğullarına Resul olarak yollanan
Hz. Süleyman, inkarcı kavme yolladığı mesajında şöyle der:
"...biz onlara öyle ordularla geliriz ki, onların karşı koymaları mümkün değil ve biz onları ordan horlanmış-
aşağılanmış ve küçük düşürülmüşler olarak sürüp çıkarırız." (Sebe: 34/37)
Dolayısıyla "inkarcıların önde gelenlerinin hor ve aşağılık kılınması" Resullerin mücadelelerinin önemli bir
parçasıdır. Peki bu nasıl yapılacaktır?
Çoğu kez, inkarcı önde gelenlerin gerçek yüzünün ortaya çıkarılması, "hor ve aşağılık" kılınmaları için yeterli
olur. Çünkü önde gelenler, adı üstünde, inkarda ve sapıklıkta en uç aşamaya varmış kimselerdir. Son derece
dejenere bir yaşantıları vardır. Cinsel sapkınlıklar, sahtekarlıklar ve benzeri bozulmalar tarih boyunca önde
gelenlerin başlıca özelliklerin biri olmuştur. Buna karşın önde gelenler bu dejenere yapılarını toplumun
genelinden gizlerler. Bunların ortaya çıkarılması, önde gelenlerin "hor ve aşağılık" kılınmasının yollarından
biridir.
Bunun da ötesinde, inkarcıların hor ve aşağılık kılınmasının bir diğer yolu, savaşla yenilmeleridir. Pek çok Resul,
inkarcılarla bu tür bir mücadeleye girmiştir. Böyle bir durumda yapılması gereken, başka inkarcılara "ibret"
olacak kadar ezici bir galibiyet elde etmektir:
"... Savaşta onları yakalarsan, öyle darmadağın et ki, onlarla arkalarından gelecek olanlar(ı caydır). Umulur ki
ibret alırlar." (Enfal: 8/57)
Dolayısıyla ne Resul, ne de onunla birlikte iman edenler, sessiz, pasif insanlar değillerdir. Onlar dünyanın en
büyük davasının temsilcileridirler ve bu büyük davanın şanına yaraşır bir güç ve ihtişama sahiptirler. Bu nedenle
de müminler, inkarcıların önde gelenleri için büyük bir korku kaynağıdır. Resul'ün ve müminlerin gücü, aklı,
kararlılığı, inkarcıların kalbine korku salar. Kuran, bu durumu şöyle ifade eder:
"Herhalde içlerinde 'dehşet ve yılgınlık uyandırma bakımından' siz, Allah'tan daha çetinsiniz. Bu, şüphesiz
onların 'derin bir kavrayışa sahip olmamaları' dolayısıyla böyledir." (Haşr: 59/13)
Allah, inkarcıların Resulden ve müminlerden duyduğu bu korkuyu daha da artırır:
"Kendisi hakkında hiç bir delil indirmediği şeyi Allah'a ortak koştuklarından dolayı küfredenlerin kalplerine
korku salacağız. Onların barınma yerleri ateştir. Zalimlerin konaklama yeri ne kötüdür." (Ali İmran: 3/151)
Resul, Allah'ın yeryüzündeki halifesidir. Allah'tan korkacak akla ve inceliğe sahip olmayanlar, ondan korkacak,
onun eliyle "hor ve aşağılık" kılınacak, onun eliyle azaplanacaktır. 187
Resul'ün Önde Gelenlere Tuzak Kurması:
Önceki sayfalarda önde gelenlerin Resul'e ve müminlere karşı olan tavrından söz ederken, sözkonusu
"müstekbir"lerin Resul'e tuzak kurmaya çalıştıklarından söz etmiştik. Kuran bizlere bu tuzakların boşa çıktığını
bildirmekte ve daha da önemlisi, inkar edenlerin tuzağına karşılık, Allah'ın inkar edenlere tuzak ("düzen")
kurduğunu bildirmektedir.
Ali İmran Suresi'nin 54. ayetinde, "Onlar (inanmayanlar) bir düzen kurdular. Allah da (buna karşılık) bir düzen
kurdu. Allah, düzen kurucuların en hayırlısıdır" denilir. Enfal Suresi 30. ayette ise, inkar edenlerin Resul'e
kurdukları tuzağa karşılık, Allah'ın da inkar edenlere tuzak kurduğu şöyle bildirilir:
"Hani o inkar edenler, seni tutuklamak ya da öldürmek veya sürgün etmek amacıyla, tuzak kuruyorlardı. Onlar
bu tuzağı tasarlıyorlarken, Allah da bir düzen (bir karşılık) kuruyordu. Allah, düzen kurucuların (tuzaklarına
karşılık verenlerin) hayırlısıdır."
Zaten Allah'ın isimlerinden biri de, "Makir", yani "tuzak kuran"dır. Başka ayetlerde de Allah'ın bu sıfatı bildirilir:
"Doğrusu onlar, hileli bir düzen planlayıp kuruyorlar; Ben de bir düzen kurup hazırlıyorum. Sen kafirlere bir
mühlet ver, az bir süre tanı." (Tarık: 86/15-17)
"Gerçek şu ki, onlar hileli-düzenler kurdular. Oysa onların düzenleri, dağları yerlerinden oynatacak da olsa,
Allah katında onlara hazırlanmış düzen (kötü bir karşılık) vardır." (İbrahim: 14/46)
"Onlar hileli bir düzen kurdu. Biz de (onların hilesine karşı) onların farkında olmadığı bir düzen kurduk."
(Neml: 27/50)
Burada önemli bir nokta vardır: Allah'ın bu "düzen kurma" sıfatı da, az önce değindiğimiz "hor ve aşağılık
kılma" sıfatı gibi, müminlerde ve özellikle de Resul'de tecelli eder. Allah, çoğu kez, küfrün tuzaklarına karşılık
187
Resul'ün eliyle tuzak kurar.
Kuran'da bu konuyla ilgili bir kaç ilginç örnek verilir. Örneğin Hz. Yusuf, kendisine karşı "hileli-düzen" (Yusuf:
12/102) kurmuş olan inkarcı karakterli kardeşlerine bir tuzak kurmuş ve onların yüklerinin arasına değerli bir
eşya yerleştirerek, onları hırsız konumuna sokmuştur. Ayetlerde olaydan şöyle sözedilir:
"Erzak yüklerini kendilerine hazırlayınca da, su kabını kardeşinin yükü içine bıraktı, sonra bir münadi (şöyle)
seslendi: "Ey kafile, sizler gerçekten hırsızsınız."
Onlara doğru yönelerek: "Neyi kaybettiniz?" dediler. Dediler ki: "Hükümdarın su tasını kaybettik, kim onu
(bulup) getirirse, (ona armağan olarak) bir deve yükü vardır. Ben de buna kefilim."
"Allah adına, hayret" dediler. "Siz de bilmişsiniz ki, biz (bu) yere bozgunculuk çıkarmak amacıyla gelmedik ve
biz hırsız değiliz."
"Öyleyse" dediler. "Eğer yalan söylüyorsanız (bunun) cezası nedir?" Dediler ki: "Bunun cezası, (su tası)
yükünde bulunanın kendisidir. İşte biz zulmedenleri böyle cezalandırırız."
Böylece (Yusuf) kardeşinin kabından önce onların kablarını (yoklamaya) başladı, sonra onu kardeşinin kabından
çıkardı. İşte biz Yusuf için böyle bir plan düzenledik. (Yoksa) Hükümdarın dininde (yürürlükteki kanuna göre)
kardeşini (yanında) alıkoyamazdı. Ancak Allah'ın dilemesi başka. Biz dilediğimizi derecelerle yükseltiriz. Ve her
bilgi sahibinin üstünde daha iyi bir bilen vardır." (Yusuf: 12/70-76)
Ancak dikkat edilmesi gereken, Resulün ve müminlerin sözkonusu tuzağı Allah rızası için ve meşru bir amaca
yönelik olarak tasarlamalarıdır. Tuzakla zarara uğratılacak kişiler, zaten çok daha büyük cezaları haketmiş
"müstekbir"lerdir. Dolayısıyla Resul ya da müminler, şahsi hedefler uğruna değil, dinin menfaatleri uğruna
inkarcılara tuzak kurarlar.
Kuran'da bir başka tuzak örneği de Hz. İbrahim'in putları kırma olayıdır:
"Andolsun, bundan önce İbrahim'e rüşdünü vermiştik ve biz onu (doğruyu seçme yeteneğinde olduğunu)
bilenlerdik.
Hani babasına ve kavmine demişti ki: "Sizin, karşılarında bel büküp eğilmekte olduğunuz bu temsili heykeller
nedir?
"Biz atalarımızı bunlara tapıyor bulduk" dediler.
Dedi ki: "Andolsun, siz ve atalarınız apaçık bir sapıklık içindesiniz."
'Sen bize gerçeği mi getirdin, yoksa (bizimle) oyun oynayanlardan mısın?"
"Hayır" dedi. "Sizin Rabbiniz göklerin ve yerin Rabbidir, onları kendisi yaratmıştır ve ben de buna şehadet
edenlerdenim."
"Andolsun Allah'a, sizler arkanızı dönüp gittikten sonra, ben sizin putlarınıza muhakkak bir tuzak kuracağım."
Böylece o, yalnızca büyükleri hariç olmak üzere onları paramparça etti; belki ona başvururlar diye.
"Bizim ilahlarımıza bunu kim yaptı? Şüphesiz o, zalimlerden biridir" dediler.
"Kendisine İbrahim denilen bir gencin bunları diline doladığını işittik" dediler. Dediler ki: "Öyleyse, onu
insanların gözü önüne getirin ki ona (nasıl bir ceza vereceğimize) şahid olsunlar."
Dediler ki: "Ey İbrahim, bunu ilahlarımıza sen mi yaptın?"
"Hayır" dedi. "Bu yapmıştır, bu onların büyükleridir; eğer konuşabiliyorsa, siz onlara soruverin."
Bunun üzerine kendi vicdanlarına başvurdular da; "Gerçek şu ki, zalim olanlar sizlersiniz (biziz)" dediler.
Sonra, yine tepeleri üstüne ters döndüler: "Andolsun, bunların konuşamayacaklarını sen de bilmektesin."
Dedi ki: "O halde, Allah'ı bırakıp da sizlere yararı olmayan ve zararı dokunmayan şeylere mi tapıyorsunuz? Yuh
size ve Allah'tan başka taptıklarınıza. Siz yine de akıllanmayacak mısınız?" (Enbiya: 21/51-67) 188
Resul ve "Atalar Dini"nin Temsilcileri:
Şimdiye kadar hep Resul ile kavmin önde gelen inkarcıları arasındaki mücadeleye değindik. Oysa Resul'e ve
onunla birlikte iman edenlere düşmanlık gösterenler yalnızca kavmin önde gelen inkarcıları değildir. Başka
gruplar da benzer ya da farklı nedenlerden dolayı Resul'e karşı harekete geçerler. Ayrıca "önde gelenler"i de tek
bir bütün olarak anlamak doğru olmaz; bu kesimin içinde de farklı özellikleri olan gruplar vardır. İlerleyen
sayfalarda Kuran'ın tarif edip bildirdiği bu grupları inceleyeceğiz.
Bu grupların en önemlilerinden birisi, Resulün getirdiği Hak Din'e karşı, içinde pek çok sapkın öğenin yer aldığı
geleneksel dini savunan tutucu gruptur.
Önceki sayfalarda cahiliye toplumundan sözederken, bu toplumun dinden koptuğunu ve Allah'ı gözardı ettiğini
söylemiştik. Bu doğrudur, ancak bir farkla: Cahiliye toplumları Hak Din'den, yani Allah'ın insanlara gösterdiği
saf ve gerçek dinden kopmuşlardır. Yoksa bu toplumda bir takım dini inanışlar mevcuttur. Kuran'da anlatılan
cahiliye toplumlarının hemen hepsinin bir takım dini inançları vardır. Bu cahiliye dinleri kimi zaman Hak Din'e
şekil yönünden benziyor da olabilir. Ancak bu "din"lerin özü, Hak Din'in özünden çok farklıdır. Hak Din, Allah'ı
bilip-tanımak ve yalnızca O'na kulluk etmek, O'ndan başka hiçbir şeye bağlanmamak prensipleri üzerine
kuruludur. Oysa cahiliye toplumundaki din kavramı, daha çok atalara olan anlamsız bir bağlılık ve onlardan
188
kalma gelenekleri devam ettirme isteği üstüne kuruludur. Belki cahiliye dininde Allah'ın adı da sıkça
geçmektedir, ancak bu bir aldatmacadır; bu dinde Allah'ın yalnızca adı vardır ancak gerçek bir iman ve Allah
korkusu yoktur. Kuran, bu durumu şöyle anlatır:
"De ki: "Eğer biliyorsanız (söyleyin:) Yeryüzü ve onun içinde olanlar kimindir?"
"Allah'ındır" diyecekler. De ki: "Yine de öğüt alıp-düşünmeyecek misiniz?"
De ki: "Yedi göğün Rabbi ve büyük Arş'ın Rabbi kimdir?"
"Allah'ındır" diyecekler. De ki: "Yine de sakınmayacak mısınız?"
De ki: "Eğer biliyorsanız (söyleyin:) Her şeyin melekutu (mülk ve yönetimi) kimin elindedir? Ki O, koruyup
kolluyorken kendisi korunmuyor."
"Allah'ındır" diyecekler. De ki: "Öyleyse nasıl oluyor da böyle büyüleniyorsunuz?"
Hayır, biz onlara hakkı getirdik, ancak onlar gerçekten yalancıdırlar." (Müminun: 23/84-90
Ayetlerde tarif edilen kişilerin durumu son derece ilginçtir: Kendilerine sorulan tüm sorulara doğru cevap
vermekte (yani Allah'ın herşeyin yaratıcısı olduğunu tasdik etmekte)dirler. Ancak davranışları bu sözlerine
uygun değildir ki, onunla muhatap olan mümin "düşünmeyecek misiniz?" "sakınmayacak mısınız?" "nasıl oluyor
da büyüleniyorsunuz?" gibi sorularla onların aklını açmaya çalışmaktadır. Bunun nedeni ise, sorulara cevap
veren kişilerin gerçekte verdikleri cevapların anlamını kavramıyor oluşlarıdır.
Peki acaba bu garip durumun sebebi nedir?..
Sebep gayet açıktır: Sözkonusu kişiler Hak Din'in değil, cahiliye dininin üyeleridir. Bu dinin özelliği ise, Allah'a
iman, Allah korkusu, Allah'ın rızası üzerine kurulu bir din olmayışıdır. Bu dinin temelinde, atalardan gelen bir
takım inanç ve değerlerin gelenek biçiminde korunması yatar. (Ve atalara bağlı olmakla, Allah'a iman arasında
hiçbir ilişki yoktur). Üstteki ayetlerde tarif edilen kişiler, atalar dininde yer alan belli-belirsiz Allah inancını
taşıyan, fakat gerçekte Allah'ın varlığını ve vasıflarını kesinlikle kavramamış olan kişilerdir.
Bu arada, atalar dini, bu belli-belirsiz Allah inancının yanında pek çok sapkın öğe de taşır. Bu din, Hak Din'in tek
kaynağı olan vahiyden tamamen kopmuş ve bir takım hurafeleri kendine kaynak edinmiştir. Bu nedenle Allah
inancından, ahlak anlayışına kadar pek çok konuda sapkın hükümleri vardır. Ve bundan dolayı da, Resul ve
onunla birlikte iman edenler atalar dinine karşı çıkar ve toplumu gerçek dine, Allah'ın insanlar için "seçip-
beğendiği" Hak Din'e davet etmeye başlarlar.
Ancak çoğu kez insanlar atalarının dinine bağlı kalmakta diretirler:
"Onlara: "Allah'ın indirdiğine ve elçiye gelin" denildiğinde, "Atalarımızı üzerinde bulduğumuz şey bize yeter"
derler. (Peki,) Ya ataları bir şey bilmiyor ve hidayete ermiyor idilerse?" (Maide: 5/104)
Önde gelenler arasında da atalar dinine bağlı kalma eğilimi yaygındır. Kuran bunun değişmez bir kural olduğunu
bildiriyor:
"İşte böyle, senden önce de (herhangi) bir memlekete bir elçi göndermiş olmayalım, mutlaka onun 'refah içinde
şımarıp azan önde gelenleri' (şöyle) demişlerdir: "Gerçekten biz, atalarımızı bir ümmet (din) üzerinde bulduk ve
doğrusu biz, onların izlerine (eserlerine) uymuş kimseleriz."
(O peygamberlerden her biri de şöyle) Demiştir: "Ben size atalarınızı üstünde bulduğunuz şeyden daha doğru
olanını getirmiş olsam da mı?" Onlar da demişlerdi ki: "Doğrusu biz, kendisiyle gönderildiğiniz şeye kafir
olanlarız." (Zuhruf: 43/23-24)
Peki nedir önde gelenlerin ve daha başka kimselerin atalar dinine bu kadar bağlanmalarının nedeni?
Önde gelenlerin atalar dinine bağlı olmalarının nedeni açıktır: Bu din, kendi egemenlikleri altında olan kurulu
düzeninin önemli bir parçasıdır. Bu dini kullanarak düzene sözde meşruiyet sağlamaktadırlar. Ayrıca bu dinin
bazı basit kurallarına uyarak kendilerini arasıra dindar insanlar olarak tanıtmaları ve toplumun güvenini
kazanmaları son derece kolay olmaktadır.
Başkaları ise atalar dinine içinde bulundukları taassup nedeniyle bağlı kalırlar. Her türlü değişime karşı çıkan,
eski olan herşeyin iyi olduğuna inanan bu kişiler, insan nefsinin eğilimlerinden biri olan taassubun (tutuculuk)
içinde boğulmuşlardır.
Bazı kesimler ise sözkonusu atalar dini sayesinde maddi çıkarlar sağlamaktadırlar ve bu dinin terkedilmesinin de
kendi kurdukları ruhban sistemini yok edeceğini bilirler. "Ey iman edenler, gerçek şu ki, (yahudi) bilginlerinden
ve (hıristiyan) rahiplerinden çoğu, insanların mallarını haksızlıkla yerler ve Allah'ın yolundan alıkoyarlar. Altını
ve gümüşü biriktirip de Allah yolunda harcamayanlar... Onlara acı bir azabı müjdele." (Tevbe: 9/34) ayetinde
belirtildiği üzere, sahte bir dindarlık görüntüsüyle "insanların mallarını haksızlıkla yiyen" ruhbanların sayısı bir
hayli kabarıktır.
Bu nedenle toplumun önemli bir kesimi, Resul'ün teklif ettiği Hak Din'e karşı atalarının dininin savunuculuğunu
yapmaya başlar. Hz. Hud'a "Sen bize yalnızca Allah'a kulluk etmemiz ve atalarımızın tapmakta olduklarınızı
bırakmamız için mi geldin? Eğer gerçekten doğru isen, bize vadettiğin şeyi getir, bakalım" (Araf: 7/70) diyen Ad
kavmi; ya da Hz. Salih'e "Ey Salih, bundan önce sen içimizde kendisinden (iyilikler ve yararlılıklar) umulan
biriydin. Atalarımızın taptığı şeylere tapmaktan sen bizi engelleyecek misin? Doğrusu biz, senin bizi davet
ettiğin şeyden kuşku verici bir tereddüt içindeyiz" (Hud: 11/62) Semud kavmi; ya da Hz. Musa'ya karşı "Bu,
düzüp uydurulmuş bir büyüden başkası değildir. Biz geçmiş atalarımızdan bunu işitmedik" (Kasas: 28/36) diyen
Firavun çevresi, hep bu yöntemi izlemişlerdir.
Bu kesimin en büyük özelliklerinden biri de, Resul'e ve onunla birlikte iman edenlere karşı saldırıya geçerken,
kendilerini gerçek birer dindar gibi göstermeye çalışmalarıdır. Allah ve din adına ortaya çıkarlar. Bu şekilde
saldırı ve baskılarına sözde meşru bir zemin oluşturmaya çalışırlar. Elbette bu son derece sahtekarca bir tavırdır
ve sözkonusu kişilerin de gerçekte Allah'la ve O'nun diniyle hiç bir ilgileri yoktur. Ancak o denli sahtekardırlar
ki, "Resulü öldürmek" gibi olabilecek en büyük suçu işlerken, yine sözde "Allah adına" hareket ederler.
Kuran'dan öğreniyoruz:
"Andolsun, biz Semud (kavmine de) kardeşleri Salih'i: "Yalnızca Allah'a kulluk edin" diye (demek üzere)
gönderdik...
(Salih'e) Dediler ki: "Senin ve seninle birlikte olanlar yüzünden uğursuzluğa uğradık." Dedi ki: "Sizin
uğursuzluğunuz (başınıza gelenler) Allah katında (yazılı)dır. Hayır, siz denenmekte olan bir kavimsiniz."
Şehirde dokuzlu bir çete vardı, yeryüzünde bozgun çıkarıyorlar ve dirlik-düzenlik bırakmıyorlardı. Kendi
aralarında Allah adına and içerek, dediler ki: "Gece mutlaka ona ve ailesine bir baskın düzenleyelim, sonra
velisine: Ailesinin yok oluşuna biz şahid olmadık ve gerçekten bizler doğruyu söyleyenleriz, diyelim."
Onlar hileli bir düzen kurdu. Biz de (onların hilesine karşı) onların farkında olmadığı bir düzen kurduk. Artık
sen, onların kurdukları hileli-düzenin uğradığı sona bir bak; biz, onları ve kavimlerini topluca yerle bir ettik."
(Neml: 27/45-51)
Allah adına ortaya çıkarak Allah'a ve Resulüne savaş açanlar arasında çok önemli bir grup daha vardır. Hemen
her Resulün karşılaştığı bu gruba, Kuran'da "münafık" adı verilir... 189
Resulün Münafıklarla Mücadelesi:
Önceki sayfalarda sürekli olarak Resul ve müminler ile inkar edenler arasında geçen mücadeleyi konu edindik.
Bu inkarcıların ortak özelliği, Resul'e karşı olduklarını, onun getirdiği dini inkar ettiklerini açık açık söylemeleri
ve onlara karşı da açık bir mücadeleye girmeleriydi.
Oysa Resul ve müminlere karşı eyleme girişen inkarcılar, yalnızca sözkonusu "açık inkarcı"larla sınırlı değildir.
Bir de müminlerden yana gözüken, Resul'e itaat ettiğini iddia eden "gizli inkarcılar" vardır ki, Resul ve
müminler bunlara karşı da mücadele ederler. Kuran, "münafık" olarak bilinen bu ikiyüzlüleri şöyle tarif eder:
"İnsanlardan öyleleri vardır ki: 'Biz Allah'a ve ahiret gününe iman ettik' derler; oysa inanmış değillerdir.
(Sözde) Allah'ı ve iman edenleri aldatırlar. Oysa onlar, yalnızca kendilerini aldatıyorlar ve şuurunda değiller.
Kalplerinde hastalık vardır. Allah da hastalıklarını arttırmıştır. Yalan söylemekte olduklarından dolayı, onlar
için acı bir azap vardır." (Bakara: 2/8-10)
Münafıkların inanmadıkları halde inanmış gibi gözükmelerinin nedeni, kendilerini müminmiş gibi göstererek
müminlerden bir takım çıkarlar elde edeceklerini ummalarıdır. Müminlerin maddi imkanları, güç ve ihtişamları
bu kişileri etkiler ve bunlardan yararlanabilmek için kendilerini mümin gibi göstermeye karar verirler.
Oysa ayette de dendiği gibi, yalnızca kendilerini aldatırlar, çünkü "mümin taklidi yapmak" aslında mümkün
değildir. Yapabildikleri dinin yalnızca bazı şekli özelliklerini taklid etmekten başka bir şey değildir. Oysa
müminlerin "taklid edilemez" özellikleri vardır. Bu nedenle müminler ve özellikle de Resul münafıkların
ikiyüzlülüğünü farkederler. Allah, Resule münafıkları tanımak için özel bir anlayış vermiştir:
"Yoksa kalplerinde hastalık bulunanlar, Allah'ın kinlerini hiç (ortaya) çıkarmayacağını mı sandılar?
Eğer biz dilersek, sana onları elbette gösteririz, böylelikle onları simalarından tanırsın. Andolsun, sen onları,
sözlerin söyleniş tarzından da tanırsın. Allah, amellerinizi bilir" (Muhammed: 47/29-30)
Ancak yine de "belki düzelirler" düşüncesiyle Resul münafıkların durumunu hemen yüzlerine vurmaz. Ancak bu
kişilerin ikiyüzlülüğü kısa süre içinde, din için fedakarlık yapmaları gerektiği zaman ortaya çıkacaktır. Çünkü bu
kişiler küçük şahsi menfaatlerini tatmin etmek umuduyla müminlere ve dine yaklaşmışlardır. Ancak bunu
yapamayacaklarını, tam tersine Allah yolunda fedakarlıkta bulunmaları gerektiğini anladıklarında birden gerçek
yüzlerini ortaya koyarlar.
Ancak münafığın en önemli özelliği bu noktada ortaya çıkar: Münafık "mümin taklidi" yapmaktan vaz geçtiği bu
anda, tek başına müminlerden ayrılıp köşesine çekilmez. Tam aksine diğer müminleri de aynı kendisi gibi Allah
yolundan döndürmeye çalışır. Onların şevklerini kıracak, onları şüpheye ve umutsuzluğa düşürecek, Resule olan
sadakatlerini zayıflatacak telkinlerle ortaya çıkar. Çünkü, müminlerden ayrılırken, "onlar doğru yoldaydı, ben ise
ikiyüzlü bir sahtekârdım; çıkarlarım zedelenince ayrılıp-gittim" demeyi kendine yediremez. Tam tersine, "bunlar
boş bir hedefin peşine takılmış gidiyorlar, ben gerçeği gördüm" diyerek gidecektir. Kuran'daki münafıkların,
"Allah ve Resulü, bize boş bir aldanıştan başka bir şey vadetmemiş" (Azhab: 33/12), ya da "bunları
(müslümanları) dinleri aldattı" (Enfal: 8/49) gibi ifadeleri, sözkonusu tavırlarını tarif etmektedir. Müminlerin
farketmediği gerçekleri kendilerinin farkettiği psikolojisi ise, Hz. Musa'nın kavmini saptırıp buzağıya taptıran
Samiri'nin söylediği, "Ben onların görmediklerini gördüm" (Taha: 20/96) sözünde en açık biçimde
gözükmektedir.
189
Münafığın yaptığı bu bozgunculuk hareketinin adı, Kuran'ın ifadesiyle, "fitne"dir. Ve fitne, "Fitne, katilden
beterdir" (Bakara: 2/217) hükmüne göre, en büyük suçtur. Resul elbette fitneye karşı önlem alır ve münafıkları
azaplandırır.
Az önce sözünü ettiğimiz Samiri, münafık karakterinin dört dörtlük bir örneğidir. Hz. Musa'nın ona karşı tavrı da
Resullerin kararlılığını gösterir. Kuran, Samiri'nin fitnesini ve Hz. Musa'nın tavrını ayrıntılı olarak anlatır. Buna
göre, Hz. Musa'nın Allah'tan vahiy almak için tek başına Tur Dağı'na çıktığı bir sırada Samiri kavmi içinde fitne
çıkarmıştır:
"(Allah dedi ki) Seni kavminden 'çarçabuk ayrılmaya iten' nedir ey Musa?"
Dedi ki: "Onlar arkamda izim üzerindedirler, hoşnut kalman için, Sana gelmekte acele ettim Rabbim."
Dedi ki: "Biz senden sonra kavmini deneme (fitne)den geçirdik, Samiri onları şaşırtıp-saptırdı."
Bunun üzerine Musa, kavmine oldukça kızgın, üzgün olarak döndü. Dedi ki: "Ey kavmim, Rabbiniz size güzel bir
vaadde bulunmadı mı? Size (verilen) söz (ya da süre) pek uzun mu geldi? Yoksa Rabbinizden üzerinize
kaçınılmaz bir gazabın inmesini mi istediniz de bana verdiğiniz sözden caydınız?"
Dediler ki: "Biz sana verdiğimiz sözden kendiliğimizden dönmedik, ancak o kavmin (Mısır halkının) süs
eşyalarından birtakım yükler yüklenmiştik, onları (ateşe) attık, böylece Samiri de attı." Böylece onlara böğüren
bir buzağı heykeli döküp çıkardı, "İşte, sizin ve ilahınız, Musa'nın ilahı budur; fakat (Musa) unuttu" dediler.
Onun kendilerine bir sözle cevap vermediğini ve onlara bir zarar veya fayda sağlamaya gücü olmadığını
görmüyorlar mı?
Andolsun, Harun bundan önce onlara: "Ey kavmim, gerçekten siz bununla fitneye düşürüldünüz (denendiniz).
Sizin asıl Rabbiniz Rahman (olan Allah)dır; şu halde bana uyun ve emrime itaat edin" demişti.
Demişlerdi ki: "Musa bize geri gelinceye kadar ona (buzağıya) karşı bel büküp önünde eğilmekten kesinlikle
ayrılmayacağız."...
...(Musa da gelince:) Dedi ki: "Ya senin amacın nedir ey Samiri?"
Dedi ki: "Ben onların görmediklerini gördüm, böylece elçinin izinden bir avuç alıp atıverdim; böylelikle bana
bunu nefsim hoşa giden (bir şey) gösterdi."
(Musa) Dedi ki: “Haydi çekip git, artık senin hayatta (hakettiğin ceza: "Bana dokunulmasın") deyip
yerinmendir." Ve şüphesiz senin için kendisinden asla kaçınamayacağın (azap dolu) bir buluşma zamanı vardır.
Üstüne kapanıp bel bükerek önünde eğildiğin ilahına bir bak; biz onu mutlaka yakacağız, sonra darmadağın
edip denizde savuracağız. Sizin ilahınız yalnızca Allah'tır ki, O'nun dışında ilah yoktur. O, ilim bakımından her
şeyi kuşatmıştır." (Taha: 20/83-98)
Görüldüğü gibi Resullerin münafıklara karşı tavırları son derece sert ve kararlıdır. Nitekim Allah Resule şöyle
emreder: "Ey Peygamber, kafirlere ve münafıklara karşı cihad et ve onlara karşı 'sert ve caydırıcı' davran.
Onların barınma yeri cehennemdir. Ne kötü bir dönüş yeridir o." (Tahrim: 66/9)
Bu arada şu da hatırlanmalıdır; Hz. Musa'nın kavmi zaten son derece anlayışsız ve itaatsiz bir kavimdir. Ancak
gerçek müminler münafıkların fitnesinden etkilenmezler ve Resule olan sadakatlerini daha da artırarak
sürdürürler. Bu durumda münafıklar toplu olarak müminlerden ayrılırlar. Ancak içlerindeki "intikam" isteği
nedeniyle dağılmazlar ve Resul ve beraberindeki müminlere düşmanlığı sürdürmek için yeniden örgütlenirler. Ve
ilginçtir, bu durumda bile ikiyüzlü olduklarını kabul etmez, kendilerini gerçek birer mümin gibi tanıtırlar: Hz.
Muhammed'e karşı fitne çıkaran münafıklar, onun yanından ayrıldıktan sonra "Dırar Mescidi" adıyla yeni bir
mescid kurmuş, yani sözde müslüman görünmeye devam etmişlerdir. Oysa bu kurdukları mescidin tek amacı,
Resule ve müminlere karşı düşmanlık yapabilmektir. Kuran, bu durumu şöyle açıklar:
"Zarar vermek, inkarı (pekiştirmek), müminlerin arasını ayırmak ve daha önce Allah'a ve elçisine karşı savaşanı
gözlemek için mescid edinenler ve: "Biz iyilikten başka bir şey istemedik" diye yemin edenler (var ya,) Allah
onların şüphesiz yalancı olduklarına şahidlik etmektedir.
Sen bunun (böyle bir mescidin) içinde hiç bir zaman durma. Daha ilk gününden takva temeli üzerine kurulan
mescid, senin bunda (namaza ve diğer işlere) durmana daha uygundur. Onda, arınmayı içten-arzulayan adamlar
vardır. Allah arınanları sever.
Binasının temelini, Allah korkusu ve hoşnutluğu üzerine kuran kimse mi hayırlıdır, yoksa binasının temelini
göçecek bir yarın kenarına kurup onunla birlikte kendisi de cehennem ateşi içine yuvarlanan kimse mi? Allah,
zulmeden bir topluluğa hidayet vermez.
Onların kalpleri parçalanmadıkça, kurdukları bina kalplerinde bir şüphe olarak sürüp-gidecektir. Allah bilendir,
hüküm ve hikmet sahibidir." (Tevbe: 9/107-110)
Ayette de belirtildiği gibi, münafıkların kurduğu mescidin amacı, müminlere zarar vermek ve müminlere karşı
savaşanlarla işbirliği yapmaktır. Her ne kadar bu mescidi kuran münafıklar, "biz iyilikten başka bir şey
istemedik" deseler de amaç budur. İki mescidi ayıran en önemli fark ise, müminlerinkinin "takva", yani Allah
korkusu ve Allah rızası üzerine kurulmuş olmasıdır. Heva ve müminlere düşmanlık üzerine kurulan münafıkların
mescidi ise, ayetin ifadesiyle, cehenneme yuvarlanacak bir yarın kenarındadır: Münafıklar ahirette cehennemin
en alt tabakasına yollanacaklardır.
Münafıkların dünyada çekecekleri azap ise Resul ve müminlerin eliyle olacaktır. Resul, ayette de dendiği gibi,
onların binalarını ve "kalplerini" paramparça edecektir. Nitekim Dırar Mescidi peygamberimiz tarafından
yıkılmış ve darmadağın edilmiştir... 190
Resul'ün Yahudilerle Mücadelesi:
Önceki sayfalarda Resullerin kavmin önde gelenleri ile olan mücadelelerini incelemiştik. Bu önde gelenler
arasında özel bir grup vardır ki, şimdiye dek pek çok Resul tarafından doğruya davet edilmiş, ancak hep isyan ve
düşmanlıkla cevap vermiş, hatta kendilerine gönderilen Resulleri öldürmüşlerdir. "İsyan etmeleri ve haddi
aşmaları" nedeniyle Hz. Davud ve Hz. İsa gibi Resullerin diliyle "lanetlenen" (Maide: 5/78) bu topluluk,
yahudilerdir.
Yahudilerden (ya da Kuran'da daha çok kullanılan isimleriyle İsrailoğullarından), Kuran'ın yüzlerce ayetinde söz
edilir. Çünkü bu topluluk, tarih boyunca kendisine en çok Resul gönderilen ancak Allah'a ve Resullerine karşı da
en çok isyan edip düşmanlık gösteren topluluktur. Kibirlilik, isyankarlık, bozgunculuk gibi klasik inkarcı
özellikleri, Kuran'ın ifadesiyle "çok azı dışında" yahudilerin genel vasfı haline gelmiştir.
Yahudilerin inkarcı karakteri henüz Hz. Musa dönemindeyken başlamıştır. İsrailoğullarını Firavun'un
baskısından kurtarmakla görevlendirilen ve bu yolda sayısız sıkıntıya katlanan Hz. Musa'ya karşı yahudilerin
tavrı nankörlük ve isyandan başka bir şey olmamıştır. Firavun ordularının elinden büyük mucizeler sonucu
kurtulan (denizin yarılması gibi) İsrailoğulları, ilk fırsata Allah'a ve Hz. Musa'ya itaatsizlik etmiştir. Yahudilerin
bu nankörlüğü Kuran'da şöyle anlatılır:
"İsrailoğullarını denizden geçirdik. Putları önünde bel büküp eğilmekte olan bir topluluğa rastladılar. Musa'ya
dediler ki: "Ey Musa, onların ilahları (var; onların ki) gibi, sen de bize bir ilah yap."
O: "Siz gerçekten cahillik etmekte olan bir kavimsiniz" dedi. "Onların içinde bulundukları şey (din)
mahvolucudur ve yapmakta oldukları şeyler (ibadetler) de geçersizdir. O sizi alemlere üstün kılmışken, ben size
Allah'tan başka bir ilah mı arayacağım? Hani size dayanılmaz işkenceler yapan, kadınlarınızı sağ bırakıp erkek
çocuklarınızı öldüren Firavun ailesinden sizi kurtarmıştık. Bunda Rabbinizden sizin için büyük bir imtihan
vardı." (Araf: 7/138-141)
Ancak İsrailoğulları Hz. Musa'nın bu hatırlatmalarını dinlememiş ve az biraz önce değindiğimiz gibi Samiri'nin
önderliğinde yeniden Allah'a isyan edip O'na ortak koşmuşlardır. Hz. Musa'nın Samiri'yi sürgün edip, yaptığı
putu yok etmesinden sonra yine defalarca ona isyan etmişlerdir. Savaşa çıkmak gerektiğinde "Ey Musa biz, onlar
durduğu sürece hiç bir zaman oraya girmeyeceğiz. Sen ve Rabbin git, ikiniz savaşın. Biz burda duracağız"
(Maide: 5/54) diyenler de, Hz. Musa'nın ölümünün ardından Allah'ın vahyini elleriyle değiştirenler de onlardır.
Yahudiler, Hz. Musa'nın ardından kendilerine yollanan Resullerin bir kısmını da öldürmüşlerdir:
"Onların (yahudilerin) üzerine horluk ve yoksulluk (damgası) vuruldu ve Allah'tan bir gazaba uğradılar. Bu,
kuşkusuz, Allah'ın ayetlerini tanımazlıkları ve peygamberleri haksız yere öldürmelerindendi. (Yine) bu, isyan
etmelerinden ve sınırı çiğnemelerindendi." (Bakara: 2/61)
"Andolsun; "Gerçek, Allah fakirdir, biz ise zenginiz" diyenlerin (yahudilerin) sözlerini Allah işitmiştir. Onların
bu sözlerini ve peygamberleri haksız yere öldürmelerini yazacağız ve: "Yakıcı olan azabı tadın" diyeceğiz." (Ali
İmran: 3/181)
Yahudilerin bu tavrı Hz. İsa ve Hz. Muhammed'e karşı da devam etmiştir. Hz. İsa'yı Romalılara ihbar eden ve
çarmıha gerilmesi için çabalayanlar yahudilerdir. (Ancak Allah Hz. İsa'yı çarmıha gerilmekten kurtarmış, onun
yerine bir başkası çarmıha gerilmiştir). Hz. Muhammed'i öldürmeye çalışan, ona karşı Arap kabilelerini
kışkırtanlar da yahudilerdir.
Bundan dolayıdır ki, yahudiler Kuran'da müminlerin en büyük düşmanı olarak gösterilmiştir:
"Andolsun, insanlar içinde, mü'minlere en şiddetli düşman olarak yahudileri ve müşrikleri bulursun." (Maide:
5/82)
Madem yahudiler müminlere düşmandırlar, o halde müminler de en büyük mücadelelerinden birini yahudilere
karşı vereceklerdir.
Yahudilerin müminlere olan düşmanlıklarının , İslam'a karşı "kin ve hınç"191 beslemelerinin yanında bir başka
özellikleri de, yeryüzünde sistemli bir fitne (bozgunculuk) örgütlemeleridir. Allah, kitabında yahudilerin
uyguladığı sistemli fitnenin bir çok özelliğini bildirir. Kuran, İsrailoğullarının en çok dünya hırsına sahip olan
topluluk olduğunu192, kendilerini diğer insanlardan üstün gördüklerini193, "insanların mallarını haksızlıkla
yediklerini" ve onları faiz yoluyla sömürdüklerini194, peygamberleri -ki bu hüküm aynı zamanda peygamber
190
191
Nisa: 5/64.
192
Bakara: 2/96.
193
Cum'a: 62/6.
194
Nisa: 4/161.
geleneğini devam ettiren lider konumundaki müminleri de içerebilir- "öldürdüklerini"195, kendi soydaşlarını da
öldürdüklerini veya yurtlarından sürdüklerini196, "zalim" olduklarını197, sıkça "ihanet" ettiklerini198, "küfre
sapanlarla dostluklar kurdukları"nı199, insanlara "zulüm" yaptıklarını ve onları "Allah'ın yolundan
alıkoyduklarını"200 bildiriyor. Bu denli büyük bir fitneyi örgütleyen, yeryüzünde "savaş ateşini tutuşturan" ve
"bozgunculuğa çaba harcayan" yahudiler201, doğal olarak Allah'ın yeryüzündeki halifesi olan Resul ve müminler
tarafından durdurulacaktır. Çünkü "Allah bozguncuları sevmez" (Maide: 5/64) 202
Resulün Ahlaksızlıkla Mücadelesi:
Resul'ün asıl görevi insanları Allah'ın yoluna davet etmek, Allah'ın dinini onlara açıklamaktır. Mücadele ettiği
gruplar ise, Resul'ün çağrısına düşmanlıkla cevap veren, onu durdurmaya çalışan gruplardır. Önde gelenlerle,
atalar dininin temsilcileriyle, münafıklarla ve yahudilerle yaptığı mücadelelerin mantığı budur.
Resul'ün mücadelesindeki bir diğer amaç ise, insanları Allah'ın yolundan alıkoyan, onları sapkınlığa teşvik eden
grupların pasifize edilmesidir. Çünkü bu tür gruplar, "onlar, hem ondan (Kuran'dan) alıkoyarlar, hem kendileri
kaçarlar" (Enam: 6/26) ayetinde haber verildiği gibi, yalnızca kendilerini saptırmakla kalmazlar, aynı zamanda
pek çok insanı da sapıklığa özendirirler.
Örneğin cinsel sapkınlıkların, fuhşun yayılması için çaba gösterenler, kendileri saptıkları gibi, başka insanları da
sapkınlığa sürüklemektedirler. Bu nedenle de azabı hak ederler. Ayette şöyle denmektedir:
"Çirkin utanmazlıkların (fuhşun) iman edenler içinde yaygınlaşmasından hoşlananlara, dünyada ve ahirette
acıklı bir azap vardır. Allah bilir, siz ise bilmiyorsunuz." (Nur: 24/19)
Ahlaksızlığı yaymaya çalışanların ahirette karşılaşacakları azap, kuşkusuz cehennemdir. Dünyada yaşayacakları
azabın farklı yolları olabilir. Allah bu kişilerin üstüne çeşitli belalar verebilir (AIDS ve benzeri cinsel hastalıklar
bu yönden oldukça anlamlıdır). Bunun yanısıra, Allah bu azabı Resulün ve müminlerin eliyle de verecektir.
Nitekim Nisa Suresi'nin 16. ayetinde eşcinsellere ceza olarak "eziyet edilmesi" emredilmektedir.
Resullerin cinsel sapkınlıkla mücadelesinin en ünlü örneği ise Hz. Lut ve kavmidir. Eşcinsel olan kavme karşı
Hz. Lut'un uyarısı ve kavmin cevabı şöyledir:
"Hani Lut da kavmine şöyle demişti: "Sizden önce alemlerden hiç kimsenin yapmadığı hayasız-çirkinliği mi
yapıyorsunuz? Gerçekten siz kadınları bırakıp şehvetle erkeklere yaklaşıyorsunuz. Doğrusu siz, ölçüyü aşan
(azgın) bir kavimsiniz."
Kavminin cevabı: "Yurdunuzdan sürüp çıkarın bunları, çünkü bunlar çokça temizlenen insanlarmış!" demekten
başka olmadı." (Araf: 7/80-83)
Bir başka yerde Lut'un kavmine olan tepkisi ve kavmin sapkınlığı şöyle anlatılır:
"Lut (kavmi) de, gönderilen (elçi)leri yalanladı. Hani onlara kardeşleri Lut: "Sakınmaz mısınız?"
demişti."Gerçek şu ki, ben size gönderilmiş güvenilir bir elçiyim. Artık Allah'tan korkup-sakının ve bana itaat
edin. Buna karşılık ben sizden bir ücret istemiyorum; ücretim yalnızca alemlerin Rabbine aittir."
"Siz insanlardan (cinsel arzuyla) erkeklere mi gidiyorsunuz? "Rabbinizin sizler için yaratmış bulunduğu
eşlerinizi bırakıyorsunuz. Hayır, siz sınırı çiğneyen bir kavimsiniz."
Dediler ki: "Ey Lut, eğer (bu söylediklerine) bir son vermeyecek olursan, gerçekten (burdan) sürülüp
çıkarılanlardan olacaksın."
Dedi ki: "Gerçekten ben, sizin bu yaptığınıza öfke ile karşı olanlardanım. Rabbim, beni ve ailemi bunların
yaptıklarından kurtar."
Bunun üzerine onu ve bütün ailesini kurtardık. Yalnızca geri kalanlar içinde bir kocakarı hariç.. Sonra geride
kalanları yerle bir ettik. Ve üzerlerine bir yağmur yağdırdık; uyarılıp-korkutulanların yağmuru ne kötü.
Gerçekten, bunda bir ayet vardır, ama onların çoğu iman etmiş değildirler. Ve şüphesiz, senin Rabbin, güçlü ve
üstün olandır esirgeyendir." (Şuara: 26/160-175)
Hz. Lut'un söylediği "ben sizin bu yaptığınıza öfke ile karşı olanlardanım" ifadesi, müminlerin cinsel sapkınlığa
karşı olan genel tavrının özlü bir ifadesidir. 203
Sonuç:
195
Al-i İmran: 3/183.
196
Bakara: 2/84-85.
197
Bakara: 2/59.
198
Maide: 5/13.
199
Maide: 5/80.
200
Nisa: 4/160.
201
Maide: 5/64.
202
203
Kuran'a baktığımızda tüm Resullerin ve onlarla birlikte iman edenlerin ortak bir kadere sahip olduklarını
görürüz. Resullerin önderliğindeki mümin toplulukları hep küçük bir cemaat olarak mücadeleye başlamışlardır.
Bu mümin cemaatleri bir taraftan Allah'ın dinini tebliğ ederken bir taraftan da kendilerinden görünüşte çok daha
güçlü olan düşmanlara karşı mücadele vermişlerdir. Ve bu mücadeleden "nice küçük topluluk, daha çok olan bir
topluluğa Allah'ın izniyle galib gelmiştir; Allah sabredenlerle beraberdir" (Bakara: 2/249) ayetinin sırrıyla galip
çıkanlar hep Resuller ve müminler olmuştur.
"Öyleyse, dünya hayatına karşılık ahireti satın alanlar, Allah yolunda savaşsınlar; kim Allah yolunda
savaşırken, öldürülür ya da galip gelirse ona büyük bir ecir vereceğiz" (Nisa: 4/74) ayetine göre, Allah yolunda
mücadele eden bir mümin için iki ihtimal vardır: Ya galip gelecek ya da mücadele sırasında şehit edilecektir.
"Yenilmek" gibi üçüncü bir ihtimal yoktur.
Resul ve inkarcılar arasındaki sözkonusu mücadelelerin tümü Allah'ın çizdiği kadere göre yürür. Müminleri de,
düşmanlarını da yaratan Allah'tır. Kuran'da Allah'ın Resuller için özel düşmanlar kıldığı haber verilmektedir:
"Böylece her peygambere, insan ve cin şeytanlarından bir düşman kıldık. Onlardan bazısı bazısını aldatmak için
yaldızlı sözler fısıldarlar. Rabbin dileseydi bunu yapmazlardı. Öyleyse onları yalan olarak düzmekte olduklarıyla
başbaşa bırak." (Enam: 6/112)
"İşte böyle; biz, her peygambere suçlu-günahkarlardan bir düşman kıldık. Yol gösterici ve yardımcı olarak
Rabbin yeter." (Furkan: 25/31)
Mücadelenin her iki tarafını da Allah yarattığına göre sonucunu belirleyen de O'dur. Ve Allah Resullerin karinde
galip gelmeyi yazmıştır. Kuran'da bildirildiğine göre, Resul için yenilmek sözkonusu değildir:
"Allah, yazmıştır: "Andolsun, ben galip geleceğim ve elçilerim de." Gerçekten Allah, en büyük kuvvet sahibidir,
güçlü ve üstün olandır." (Mücadele: 58/21)
Mümin topluluğunun yaşayacağı geçici bir mağlubiyetin nedeni ise, ancak Resul'e karşı itaatsiz davranmalarıdır.
Nitekim Ali İmran Suresi'nde anlatıldığına göre, Uhud Savaşı sırasında müminlerin bir kısmı Resul'ün emrine
uymamışlar ve bu nedenle de kazanılacak gibi görünen savaş kaybedilmiştir. Ama bu geçici bir yenilgidir ve
müminlerin eğitilmesine, daha itaatli olmalarına vesile olmuştur. Sonuçta galip gelenler ise mutlaka ve mutlaka
Resul ve onunla birlikte iman edenlerdir. Resule karşı düşmanlık besleyenlerin sonu ise aynıdır: Dünyada
aşağılanma ve ahirette cehennem azabı. Kuran, Resule başkaldıranların durumunu şöyle bildirir:
"Gerçekten Allah'a ve Resûlü’ne karşı (onların koydukları sınırları tanımayıp kendileri sınır koymaya
kalkışmakla) başkaldıranlar, kendilerinden öncekilerin alçaltılması gibi alçaltılmışlardır. Oysa biz apaçık
ayetler indirdik. Kafirler için küçültücü bir azap vardır.
Allah, hepsini dirilteceği gün, onlara neler yaptıklarını haber verecektir. Allah, onları (yaptıklarıyla bir bir)
saymıştır; onlar ise onu unutmuşlardır. Allah, her şeye şahid olandır." (Mücadele: 58/5-6)
Buna karşılık Resul'e tabi olan müminler ise dünyada zafer ve hakimiyetle, ahirette Cennetle ve hepsinden en
önemlisi, Allah'ın rızasıyla ödüllendirilirler. Kuran Resul'ün ve onunla birlikte iman edenlerin "Allah'ın fırkası"
olduğunu bildirir ve şöyle der:
"Allah'a ve ahiret gününe iman eden hiç bir kavim (topluluk) bulamazsın ki, Allah'a ve elçisine başkaldıran
kimselerle bir sevgi (ve dostluk) bağı kurmuş olsunlar; bunlar, ister babaları, ister çocukları, ister kardeşleri,
isterse kendi aşiretleri (soyları) olsun. Onlar, öyle kimselerdir ki, (Allah) kalplerine imanı yazmış ve onları
kendinden bir ruh ile desteklemiştir. Onları, altlarından ırmaklar akan cennetlere sokacaktır; orda süresiz
olarak kalacaklardır. Allah, onlardan razı olmuş, onlar da O'ndan razı olmuşlardır. İşte onlar, Allah'ın fırkasıdır.
Dikkat edin; şüphesiz Allah'ın fırkası olanlar, felah (umutlarını gerçekleştirip kurtuluş) bulanların ta
kendileridir." (Mücadele: 58/22)
Bir başka ayette ise Resullerin (ve onların yolunu izleyen ümmetlerinin) kesin olarak galip geleceği şöyle
bildirilir:
"Andolsun (peygamber olarak) gönderilen kullarımıza (şu) sözümüz geçmiştir: Gerçekten onlar muhakkak
nusret (yardım ve zafer) bulacaklardır. Ve hiç şüphesiz; bizim ordularımız, üstün gelecek olanlar onlardır."
(Saffat: 37/171-173)
Madem Allah'ın sözü budur, böyle de olacaktır. Üstün gelecek olanlar, kuşkusuz "Allah'ın orduları"dır... 204
Konuyla İlgili Geniş Bilgi Alınabilecek Kaynaklar
1- İman Risalesi, Mustafa İslâmoğlu, Denge Y. s. 245-284

2- İtikad Üzerine, İhsan Eliaçık, Şafak Y. s. 93-102
3- Kur'an'da Mü'minlerin Özellikleri, Beşir İslâmoğlu, Pınar Y. s. 89-93
4- Allah'a İman ve Altı Esası, Mahmut Toptaş, Cantaş Y. s. 93-103
5- İslâm'da İnanç Esasları, Heyet, İFAV Y. s. 161-210
6- İslâm'da İnanç Sistemi, Ferit Aydın, Kahraman Y. s. 254-271
7- İslâm'ın İnanç İlkeleri, Mevlüt Uyanık, Esin Y. 133-155
204
8- İslâm'da İnanç Konuları ve İtikadi M. Süleyman Uludağ, Marifet Y. s. 185-208
9- İnancımız, Ömer Küçükağa, Buruc Y. s. 103-144
10- İlmihal, İslâm Araştırmaları Merkezi Y. c. 1, s. 106-117
11- Yahudileşme Temayülü, Mustafa İslâmoğlu, Denge Y. s. 96-99
12- İman ve Tavır, M. Beşir Eryarsoy, Şafak Y. 59-91
13- İnanmak ve Yaşamak, Ercüment Özkan, Anlam Y. c. 1, s. 31-47; 59-70
14- İnanç ve Amelde Kur'anî Kavramlar, Muhammed el-Behiy, Yöneliş Y. s. 113-116
15- Şâmil İslâm Ansiklopedisi, Şâmil Y. c. 4, s. S.
16- Tevhid, Muhammed Kutub, Risale Y. s. 243-330
17- Merak Ettiklerimiz, Adem Tatlı, Mehmet Dikmen, Cihan Y. s. 143-162
18- İslâmî Hareketin Tarihî Seyri, Beşir İslâmoğlu, Denge Y. s. 11-150
19- İslâm Siyaset İlişkileri, Süleyman Uludağ, Dergâh Y. s. 72-77
20- Psikoloji Açısından Hz. Peygamber'in İbadet Hayatı, Habil Şentürk, Bahar Y. s. 12-25
21- Kur'an'da İman Psikolojisi, Abdurrahman Kasapoğlu, Yalnızkurt Y. s. 132-137
22- Kur'an'da Tevhid, Mehmet Kubat, Şafak Y. s. 89-100
23- Mekke Rasüllerin Yolu, Ali Ünal, Pınar Y. s. 41-59; 64-74
24- Kur'an'da Temel Kavramlar, Ali Ünal, Kırkambar Y. s. 505-514
25- Kuram ve Eylem , M. Hüseyin Fadlullah, Akademi Y. c. II, s. 107-221
26- Ana Konularıyla Kur'an, Fazlur Rahman, Fecr Y. s. 177-223
27- Kur'an'ın Ana Konuları, M. Sait Şimşek, Beyan Y. 93-126
28- Kur'an'da Bazı Kavramlara Bakış, Ömer Dumlu, Anadolu Y. s. 253-266
29- İnançla İlgili Temel Kavramlar, Mehmet Soysaldı, Çağlayan Y. s. 140-151
30- İslâm'ın Temel Kavramları, Hüseyin K. Ece, Beyan Y. s. 487-489; 506-508; 525-528
31- Müslümana Mesajlar, Abdullah Büyük, Suffe Y. s. 79-83
32- Peygamberler, Safvet Senih, Nil A.Ş. Y.
33- Peygamberler Aydınların Önderleri, Abdülkerim Süruş, Kıyam Y.
34- Peygamberler Tarihi, M. Âsım Köksal, T. Diyanet Vakfı Y.
35- Peygamberler Tarihi, İlhami Ulaş, Osmanlı Y.
36- Peygamberler Tarihi, Bünyamin Ateş, Nesil Basım Yayıyn
37- Peygamberler Tarihi, Mustafa Necati Bursalı, Ölçü Y.
38- Peygamberler Tarihi, Mehmet Dikmen, Cihan Y.
39- Peygamberler Tarihi, 1, 2, 3, Ahmet Lütfi Kazancı, Nil A. Ş.
40- Peygamberler Tarihi, Ahmet Behçet, Uysal Kitabevi Y.
41- Peygamberlerden Kıssalar, Muhammed el-Habeş, İklim Y.
42- Peygamberlerin Hayatı, Seyyid Kutub, Ravza Y.
43- Peygamberlerin Hayatı, S. Kutub-Abdülkadir Cûde es-Sahhar, İslamoğlu Y.
44- Peygamberlerin Hayatı, Ebu'l Hasan en-Nedvî, Risale Y.
45- Peygamberlerin Kıssaları, Ebu'l Hasan en-Nedvî, Arslan Y.
46- Peygamberlerin Mucizeleri, H. İbrahim Acıpayamlı, Tuğra Y.
47- Peygamberlik ve Peygamberler, Muhammed Ali Sâbûni, Kültür Basın Yayın Birliği Y.
48- Kur'an-ı Kerim'e Göre Peygam. ve Tevhid Mücadelesi, 1, 2, 3, M. Solmaz, İ. L. Çakan, Nesil/Ensar
49- Kur'an'da Peygamber, Muhittin Akgün, Işık Y.
50- Kur'an'da Peygamberler ve Peygamberimiz, Afif Abdülfettah Tabbara, Gonca Y.
51- Kur'ân-ı Kerim'de Hz. Peygamber, Muhittin Akgül, Işık Y.
52- Kur'an'ın Tanıttığı Peygamberler, A. Lütfi Kazancı, Nil A. Ş.
53- Tarih Boyunca Tevhid Mücadelesi ve Hz. Peygamber'in Hayatı, Mevdudi, Pınar Y.
54- Kitab-ı Mukaddes ve Kur'ân-ı Kerim'de Nübüvvet, Basılmamış Doktora Tezi
55- Müşriklerin Vahye ve Rasullere Karşı Aldığı Tavırlar, Cengiz Duman, Haksöz 46-47 (Ocak 95)
56- Nebi ile Rasül Arasındaki Fark, F. Zülaloğlu, Haksöz 66 (Eylül 96), s. 29-33

Peygamberler

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Peygamberler

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PEYGAMBER, PEYGAMBERLİK, NÜBÜVVET, RİSALET.................................................

Peygamberlere İman ve Önemi

Peygamberlerde Bulunması İmkansız Sıfatlar:

İnsanların Peygamberlere İhtiyacı:

Peygamberlere Olan İhtiyaç:

Peygamberlik Aklen Caiz midir?

Peygamberlerin Gönderiliş Gâyeleri

2- Allah'ın Emirlerini Tebliğ:

3- İnsanları Doğru Yola Dâvet:

4- İnsanlara Örnek Olmak:

5- İnsanları Bâki Âleme Yönlendirme:

6- Dünya-Âhiret Dengesini Sağlama:

7- İtiraz Kapısını Kapatma:

8- İnsan Fıtratına Uygun Olan Gerçek Din Duygusunu Öğretme:

9- İnsanlara, Doğru Kuralları Gösterme:

10- Ahlâk Eğitimini Gerçekleştirme:

İnsan için hem iyilik, hem de kötülük yolu açıktır.

Peygamberlerin Dâvetlerinin Özellikleri

4- Kavimlerinin Diliyle Gelme:

5- Hedef ve Gâyenin Açıklığı:

Peygamberlerin Peygamberliği Nasıl Anlaşılır?

Peygamberlere Vâris Olabilmek

Nebilerin (Enbiya’nın) Özellikleri:

Rasûl Kelimesinin Anlam Sahası:

Nebî ve Rasül; Anlam ve Mâhiyeti

Kur'ân-ı Kerim'de Nebî ve Rasül Kavramı

Allah’ın Elçisi Olarak Rasûl:

Nebi ve Rasuller Arasında Ayırım Yapmamak Gerekir:

"Peygamberlerin sonuncusu" anlamında Rasûl-ü Ekrem Efendimizin vasıflarından biri.

Nebi İle Rasül Arasında Fark Var mıdır?

Kur'an'a Göre Nebî ile Rasül Arasında Fark Yoktur.

Resul'e İman Edenler:

Kavmin Önde Gelenleri:

Resullerin İsteği: Allah'a İman ve İtaat

Önde Gelenlerin Resul'ü Kıskanmaları:

Hz. Musa ve Firavun:

Önde Gelenlerin Resul'e Attıkları İftiralar:

1) Resul'ün Çıkar Peşinde Koştuğu İftirası:

Resul'e Yapılan Fiili Saldırılar:

Resulün ve Müminlerin Saldırılara Karşı Tavrı:

Resul'ün Önde Gelenlere Karşı Mücadelesi:

Resul'ün İnkarcıları 'Hor ve Aşağılık' Kılması:

Resul'ün Önde Gelenlere Tuzak Kurması:

Resul ve "Atalar Dini"nin Temsilcileri:

Resulün Münafıklarla Mücadelesi:

Resul'ün Yahudilerle Mücadelesi:

Resulün Ahlaksızlıkla Mücadelesi:

Konuyla İlgili Geniş Bilgi Alınabilecek Kaynaklar

1- İman Risalesi, Mustafa İslâmoğlu, Denge Y. s. 245-284

You might also like