DENİZCİLER için GPS

Ahmet Çelenoğlu
 GPS'in Geçmişi
1970 yılında ABD hava kuvvetlerinde çok amaçlı bir navigasyon sistemi kurmasını istendi.
Kongrenin maliyetleri yüksek bulması nedeni ile sistemin askeri amaçlar dışında da
kullanılabilmesi kararlaştırıldı. Böylece NAVSTAR GPS (Navigation Satelite Timing And Ranging
Global Positioning System – Uydu zamanlama ve mesafelendirme Navigasyonu Küresel
konumlama sistemi) ortaya çıktı. “Küresel konumlandırma sistemi” Türkçe'de kullanılmaktaysa da
sistem yaygın olarak GPS olarak bilindiğinden bu kısaltılmış isim ile anmaya devam edeceğiz.

1978 -1985 yıllarında Block I uyduları atıldı. Bu dönemde GPS hala deneyseldi ve yeryüzünün
küçük bir bölümünde günün belirli saatlerinde kullanılabiliyordu. 1989 yılından 1997 yılına kadar
Block II uyduları atıldı, daha sonra daha yeni modeller devreye girdi ve daha yeni modeller
üzerinde çalışmalar devam ediyor.

Ordu GPS sisteminden faydalanarak büyük hassasiyetle konum belirlerken, sivil kullanımın
hassasiyeti daha düşüktür. Başlangıçta selective availibility (SA) denilen sinyallerin hassasiyetini
azaltan sistem, sivillerin 100 metreye kadar hatalar ile konum belirlemesini sağlıyordu. ABD Sahil
Güvenlik teşkilatı bu hatayı azaltabilmek için DGPS olarak adlandırılan Differential GPS sistemini
oluşturdu. Sistem kurulan kara istasyonları ile uydu sinyallerini alıyor, kendi konumları sabit
olduğu için SA ile oluşan hatayı belirliyor ve bunu telsiz vasıtası ile DGPS özelliği olan cihazlara
yayıyordu. Böylece daha hassas olarak konum belirlenebiliyordu. Bu uygulama ABD sahillerinde
başaltıldı ve başka ülkeler de benzer istasyonlar kurdular.

2000 yılında ise SA, ABD Başkanının emri ile kaldırıldı. Bu sayede GPS alıcılarının yer belirleme
hataları 10 - 15 metrelere indi. Aslında GPS uyduları iki değişik frekansta yayın yapmaktadır.1521
MHz üzerinden yapılan ve L1 olarak adlandırılan, sivil yayınlar bizim kullanabildiğimiz
yayınlardır. Ordunun kullanımı için ise ek olarak L2 denilen ve 1227 Mhz'de çalışan ikinci bir yayın
daha vardır.Bu yayın L1 yayınına göre çok daha uzun ve detaylı bir pseudorandom sinyal gönderir.
Yani Ordunun kullandığı GPS cihazları çok daha hassas yer belirleyebilir. Uydularda iki atomik saat
bulunur. Atomik saatler 1000 yılda 1 saniyeden daha az hata ile çalışırlar, yine de yer istasyonları
doğru zamanı bularak gerektiğinde uyduların saatlerini düzeltirler.

Uydular dünya çevresinde Ekvator ile 55 derece yapacak bir yörüngede dönerler. Bu yörüngey
Inclined Polar Orbit (Kaydırılmış Kutupsal yörünge) adı verilir. Kullanılan toplam 24 GPS uydusu
vardır, 11.000 deniz mili uzakta dönerler. Uydulardan biri arızalandığında yedekteki uydulardan biri
onun yerine görev yapmaya başlar. Benzer bir sistem Rusya tarafından da devreye sokulmuştur.
GLONASS (Global'naya Navigationnaya Sputnikovaya Sistema) değişik yörüngelerde dönen daha
az sayıda uydudan oluşur. Başka ülkelerin de benzer sistemleri vardır. Özel işlemler için bilim
adamları tarafından bu değişik konumlandırma sistemleri bir arada kullanılsa da denizcilerin
kullandığı sistem GPS'tir.

Sistem dünyanın değişik yerlerine yerleştirilmiş yer istasyonları tarafından kontrol edilmektedir. Bu
bilgilerin değiştirilmesi ise Colorado ABD'de bulunan merkezi komuta merkezi tarafından yapılır ve
dünyanın başka yerlerindeki uydu iletişim noktaları aracılığı ile iletilir.
 GPS Nasıl Çalışır
Temel olarak her GPS uydusunun yolladığı sinyal içinde zaman ve mevki vardır. Her uydu ben
buradayım, sinyali saat ..... gönderdim mesajı yollar. GPS alıcısı mesajın kendisine ulaştığı zamana
bakarak sinyalin ne kadar zamanda kendisine ulaştığını hesaplar. Sinyalin hızı ışık hızına eşit
olduğundan bu süre oldukça kısadır. Süreye bakarak uydudan ne kadar uzakta olduğumuzu bulur.
Tek bir uydu olsaydı uydudan mesafemizi belirlediğimizde uydu çevresinde o yarıçapta bir kürenin
yüzeyinde olmamız gerekirdi. Denizcilik açısından işler biraz daha kolaydır. O kürenin üzerinde
olduğumuzu bilirsek ve ikinci bir küre olan dünyamız üzerinde de olduğumuzu bildiğimize göre
yerimiz iki kürenin kesiştiği daire üzerindedir. Yani bir daire üzerindeyiz demektir. İkinci bir
uydudan da benzer sinyal değerlendirildiğinde birinci daireyi kesen ikinci bir daire çıkar. Kesişme
iki noktada olacağına göre bu iki noktadan birinde olmamız gerekir. Üçüncü bir uydu sinyali ile
hangi noktada olduğumuz kesinleşir.

Sistemin çalışma prensibi budur. Ancak atmosferik koşullar uydu sinyallerinin hzını değiştirir. Bu
nedenle üç daire tek bir noktada kesişmez ve bir üçgen oluşturur. GPS cihazımız beş genellikle 12
uydudan aldığı sinyalleri değerlendirir ve bulunduğumuz noktayı belirler. Yani oniki dairenin
kesiştiği noktalara göre en doğru yer belirlemesini yapar. Bu nokta genellikle gerçek noktadan en
fazla 10-15 metre sapar. Cihazlar aslında en iyi sonuç aldıkları uydu ile çalışırlar, bir uydunun
yerinin değişmesi nedeni ile yetersiz kalması veya tekne üzerindeki bir cismin örneğin direğin
arkasında kalması nedeni ile o uydu devreden çıkarılır ve başka uydu kullanılır.

GPS alıcısının yer belirleyebilmesi için uydudan gelen “ben buradayım” mesajını alıp geçen süreyi
ölçmesi gerekir. Nano saniyelerle ölçülecek bu zaman aralığı için çok hassas bir saatinin olması
gerekir. Bu tür hassasiyette bir saat ise atom saatidir ve alıcı içine sığmaz. Bu nedenle oldukça
hassas olsa da GPS saati uydulardan gelen sinyallerle zamanı sürekli olarak doğru tutar.

Çalışma prensibine baktığımızda GPS yer belirlemesinin sekstant ile yer belirleme sistemi ile
yaklaşık aynı olduğunu görürüz. Sekstantla yer belirlemede doğal gök cisimlerinin açılarını
ölçerek, ölçtüğümüz zaman nerede olduklarına cetvellerden bakıyoruz ve yaklaşık yerimize göre
noktayı işaretliyebiliyoruz. GPS sistemi bu ölçümleri çok daha hassas ve birden çok uydu ile yaptığı
için yer belirlemede çok daha hassas oluyor.
GPS Alıcıları

GPS alıcıları hayatımıza oldukça hızlı ve değişik çeşitlerde girdi. El tip GPS alıcıları, Araç
navigasyonnu yapanlar, sabit tekne alıcıları ve haritalı gps alıcıları bunların başlıcaları,ayrıca ekranı
olmayan ve bilgisayara veri sağlayan bluetooth veya USB portundan bağlananlar da var. Hangi cins
olursa olsun en önemli konu satın aldığınız cihazı tam olarak kullanmasını öğrenmenizdir.
Teknelerde en sık kullandığımız GPS alıcıları el tipi GPS alıcıları ve haritalı sabit GPS'lerdir.

El tipi GPS alıcılarının eski modelleri sadece rakam ile bulunduğunuz mevkiyi verir ve eğer bir rota
belirledi iseniz ekranda yola benzer bir şekil üzerinde rotadan sapmanızı gösteririrdi. Yeni model
alıcılar ise genellikle harita üzerinde yerinizi gösteriyor ve rota belirliyebiliyorsunuz. Hangi tipi
olursa olsun genelde yukarı, aşağı, sağ ve sol tuşları bulunan bir navigasyon tuş sistemleri var ve
“enter” giriş tuşları var. Tuş sayısı kısıtlı olduğundan bu tuşlara değişik ekranlara geçtikçe değişik
görevler atanıyor. Örneğin harita ölçeğini bu tuşlarla büyütüp küçültebiliyorsunuz veya haritanın
başka bir bölgesini ekrana getirebiliyorsunuz. Bir başka ekranda ise belirlediğiniz bir noktaya isim
vermek için alfabe harflerini yazmak için kullanabiliyorsunuz. Cihazların kullanılabilmesi için
hangi ekranda hangi tuşların ne işe yaradığını çok iyi bilmeniz gerekiyor. Bağımsız sayfa değiştirme
tuşu yoksa istediğiniz ekrana ulaşmanız bile öğrenmezseniz çok zor oluyor. Cep telefonları
sayesinde küçücük ekranlarda bir çok bilgiyi görmeye alışmış olsak da bir haritanın bu kadar küçük
bir ekranda değerlendirmesi oldukça zordur.

Teknelerde sabit GPS'ler ilk çıtığında rakam olarak değerleri veriyorlardı. Zamanımızda kullanılan
haritalı GPS'ler ise bir laptop ekranı büyüklüğünde ve bilgileri harita üzerinde işaret ile gösteriyor
ve çok az alfa nümerik veri sunuyor. Kullanmaları ise yine oldukça zor çünkü tuş sayısı kısıtlı ve
bunları iyi öğrenmek gerekiyor. Elektronik geliştikçe cihazlar diğer cihazlardan veri alışverişi
yapabilir hale geldi. Bu şekilde başka değerleri de ekranda görmek olasılığı var. Örneğin bazı
haritalı GPS cihazlarında rüzgar yönü ve hızı görülebiliyor. Bazı cihazlar ise çok amaçlı olabiliyor.
Haritanın yanı sıra radar ekranı da görülebiliyor. Yine de bu iki cihazın bağımsız iki ekranının
olması tercih edilmeli.

Cihazınız hangi cins olursa olsun mutlaka kullanma talimatını iyice okumalı ve cihazınızı çok iyi
tanımalısınız. Hangi verileri hangi koşullarda görüntelediğini bilirseniz cihazı daha kolay
kullanırsınız.

El GPS'leri

Büyükçe bir cep telefonu kadar olan el GPS alıcıları denizde navigasyon konusunda önemli
yardımcılardır. Bazı modellerde ekranda harita gösterilmektedir. Ekranın küçük olması ve
kullanmak için tuş sayısının kısıtlı olması en büyük dezavantajlarıdır. Bunu yanı sıra pille
çalışmaları ve cepte taşınabilmeleri en büyük avantajlarıdır. Bir el GPS cihazında bulunabilecek
tuşlar aşağıda çıkarılmıştır. Bu tuşların hepsi tüm cihazlarda bulunmaz ancak bu fonksiyonlara
ulaşabilmek için tek tuşa iki görev atanmış olabilir. Tuş üzerinde belritilen fonksiyona ilk basmada
ulaşılırken, aynı tuşa ikinci defa basılması ile diğer fonksiyona ulaşılabilir. Piyasada çok sayıda
GPS markası vardır. En çok bilinenleri Magellan, Garmin, Lowrance'dır. Cihaz üzerinde bulunan
tuş sayısının azaltılması, maliyeti düşürmenin yanı sıra, cihaz ebadını da küçültmektedir.

Power

Güç anlamına gelen bu kelime ile işaretli tuş cihazın açılıp kapanması için kullanılmaktadır. Bu tuşa
atanan ikinci özellik ise ekran aydınlatması olabilir. Aynı tuşa cihaz açıkken kısa aralıklarla
basılarak ekran aydınlatması devreye sokulabilir ve ışığın miktarı ayarlanabilir. Bazı cihazlarda ise
ışık ayarı Cursor tuşları ile yapılabilir. Ayar sırasında ekranda görünen bir işaret aydınlatmanın
miktarını gösterir. İki fonksiyon atanmış bu tuş ile GPS cihazını kapatmak için uzun süre basılı
tutmak gerekir. Bazı cihazlarda kapanma ekranda saniyelerin geri sayılması ile gösterilir. Bu
ekraanın çok anlamlı olmadığını belirtmek gerekir. Ekranda saniyeler sayılırken vaz geçmek için
yapılabilecek hiçbir şey yoktur. Cihaz saniyesi dolduğunda kapanır.

Enter (Mark)

Bilgisayar klavyesindeki Enter tuşu ile aynı görevi görür. Düğmeye basıldığında belirlenen görev
yerine getirilir. Bu tuşa atanan ikinci görev Mark (işaretle) anlamındandır. Tuşa iki kere basıldığında
mevkiyi kaydeder.

Quit

Quit tuşu bilgisayar klavyesindeki Esc tuşu ile eşdeğerdir. Basıldığında GPS bir önceki ekrana
döner. Bazı GPS cihazlarında Esc veya Clear olarak işaretlenmiştir.

Zoom In/Out

Genellikle iki ayrı tuştur. Ekrandaki haritanın ölçeğinin büyütülmesi küçültülmesi için kullanılır.
Cihazın özelliklerine bağlı olarak belirlenmiş bir oranda harita ölçeğini değiştirirler.

Mark

İşaretle anlamındaki bu tuş bulunduğunuz noktayı kaydetmekte kullanılır. Basıldığında mevki

hafızaya kaydedilir ve genellikle sayısal bir isim verilir. Bazı cihazlarda ayrı olan bu tuş bazı
cihazlarda çift görev atanmış Enter tuşudur.

GoTo

GoTo tuşu gitmek istediğiniz bir noktayı belirlemekte kullanılır. Tuşa basıldığında genellikle daha
önceden verilmiş noktaların bir listesi gelir. Eğer sizin tarafınıdan isim ile belirtilmemişse bu
listedeki isimler genellikle sayı ile GPS tarafından atanmış noktalardır. Ekranda noktayı seçtikten
sonra GoTo veya Enter tuşuna basılması cihazın bu noktaya gidilmesi için gereken hesaplamaları
yapması ile sonuçlanır. Rota ve mesafe belirlenir, zamanlama hesaplanır. Bu tuşa basıldığında
önceki rota belirlemesi silinir ve yenisi yerine koyulur.

Nav

Bazı cihazlarda GoTo tuşu yerine Nav tuşu vardır. Basıldığında genellikle GoTo, Route ve Find alt
menüsü çıkar. Ekrandan seçerek işlem yapılır. Ekran seçiminden sonra Enter tuşuna basıldığında
yenisi devreye girer ve eskisi silinir.

MOB

Denize adam düştü anlamındaki Man Over Board teriminin kısaltılmışıdır. Basıldığında bulunulan
noktayı işareteler ve o noktaya geri dönebilmek için gerekli yönlendirmeleri yapar. Bazı cihazlarda
Mark veya Nav butonuna atanmış olabilir. Eğer ikincil olarak atanmışsa tuşu uzun süre basılı
tutmak veya iki defa basmak gerekebilir. Daha önceki rota belirlemelerini siler.

Cursor

Dört yönlü bir tuş olan Cursor bir çok değişik kumanda için kullanılır. Ekranda görünen menülerden
bir seçim bu tuşlarla yapılır ve Enter tuşu ile o menü seçilir. Değişik ekranlarda değişik işlere
yarayabilir. Örneğin ekranda harita varken haritanın değişik alanları cursor tuşları ile ekrana
getirilir. Waypoint girişlerinde ise adlandırmada kullanılır. Aşağı ve yukarı tuşları veyaa sağ sol
tuşları kullanılarak ekranda görülen harf işaretlenir ve Enter ile seçilerek isimlendirme yapılır.

Menu

Bu tuşa basılarak GPS menülerinden biri seçilebilir. Bazı cihazlarda bu tuşa her basıldığında değişik
bir ekran seçilebilir. Bazı cihazlarda ise menü ekranda belirir ve Cursor ile seçilerek Enter tuşu ile o
sayfaya gidilir.

Page

Ekranda hangi bilgilerin verileceğinin seçildiği bir tuştur. Bazı Magellan GPS cihazlarında Nav tuşu
kullanılır.

Ekranlar

Cihaz ekranında değişik verilerin gösterildiği birden çok alternatif ekran vardır. Bu veriler bazı
GPS cihazlarında sabittir. Yeni cihazlarda ise hangi verinin hangi satırda verilmesi istendiği
kullanıcı tarafından programlanabilir. Aşağıda Garmin modeli bir cihazın değişik ekran görüntüleri
verilmiştir. Page tuşuna basıldığında bir sonraki ekran seçilir, son ekranda ise page tuşu tekrar ilk
ekrana götürür. Quit tuşu ise bir önceki ekrana gitmek için kullanılır.
Uydu Ekranı

Bu ekranda cihaz tarafından sinyali alınan uydular gösterilir. En dıştaki daire ufku temsil eder.
İçteki daire ise 45 derecelik yüksekliktir. Uydular numaralar ile gösterilir. Durum göstergesi cihazın
hangi konumda olduğunu gösterir. Acquiring satellites uydu bulma aşamasında olduğunu, 2-D Nav,
iki boyutlu konumda çalıştığını 3-D Nav ise üç boyutlu konumda çalıştığını gösterir. 3-D
differential ise üç boyutlu differansiyel çalışmayı gösterir. Ülkemizde yer istasyonları
olmadığından bu konum görülmez.

Bazı cihazlarda pil durumu bir bar halinde gösterilebilir. Sinyal gücü uydulardan alınan sinyal
gücüdür. Boş bir bar uydunun varlığını ancak navigasyon sinyali alınamadığını gösterir. Bu barların
içi ne kadar dolu olursa sinyal o kadar güçlü demektir. Yer belirleme hata miktarı sinyal kalitesine
göre cihazın ne kadar sapma ile yer gösterdiğini belirtir.

Pozisyon ekranı

Bu ekran bazı GPS alıcılarında kullanıcı tarafından seçilebilen verileri içerir. Bu ekranda
görülebilen bazı veriler şunlardır:

Trip: Bu gösterge bu değer sıfırlandığı zamandan itibaren kaydedilen yolu gösterir. Cursor trip
üzerine getirilip “Enter” tuşuna basıldığında bir menü görünür ve bu menüdeki verilerden biri de
sıfırlamak için kullanılan “Reset”tir.

Timer: Bu gösterge trip sıfırlandığından beri geçen süreyi gösterir.

Elapsed time: Bu gösterge sıfırlandığı zamandan sonra geçen süreyi gösterir. Trip sıfırlaması ile bu
değer sıfırlanmaz. Ayrıca sıfırlanması gerekir.

Average Speed: Ortalama hızdır. Ortalama hız göstergesi sıfırlandığından beri yapılan ortalama hızı
gösterir.

Maximum speed: Sıfırlanmasından sonra ulaşılan en yüksek hızı gösterir. Sıfırlaması bağımsız
olarak yapılır.

Altitude: Cihazın ortalama deniz seviyesinden olan yüksekliğini gösterir. Bu değer uyduların
yerleşimleri ve kabul edilen düntya şekli standartlarına göre yaklaşık 10 metre kadar sapabilir.
Denizcilerin bu değerle hemen hiç ilişkileri yoktur.
Harita Ekranı

Bu ekranda bulunduğunuz yer bir x veya üçgen ile gösterilir. Bazı cihazlarda şekli kendiniz
seçebilirsiniz. Eğer aktif hale getirilmişse kesikli çizgi olarak “Course Over Ground” karaya göre
hareket hattınız gösterilir. “Waypoint” ve GPS cihazına yüklediğiniz diğer koordinatlar da ekran
ölçeğinin seçimine göre ekranda görülür. Ekran ölçeği “zoom” zumlama ile değiştirlebilir. Bunu
yapmak için özel zumlama tuşları veya ekranda işaret edilen atanmış tuşlar kullanılır.

Veri pencerelerinde hızınız ve yönünüz “over ground” sabit zemine göre gösterilir. Diğer iki
pencerede ise bir “waypoint” işaretledi iseniz o noktaya olan mesafeniz ve gitmeniz gereken yön
belirtilir.

Haritalı GPS el cihazlarında ise bu ekranda seçeceğiniz ölçekte bir harita yer alır ve tüm veriler bu
haritada gösterilir.

Pusula ekranı

Bu ekranda bir pusula ekranı ve başka nümerik değerler vardır. Pusula ekranı 4 ana yönü ve bir okla
gittiğiniz yönü gösterir. Ekranda gittiğiniz “waypoint” adlandırılmışsa adıyla gösterilir, ayrıca
gitmeniz gereken yön BRG “Bearing” adı altında mesafe DST “Distance” adı altında gösterilir.

Bu ekran denizcilerden çok yürüyüşçüler için kullanışlıdır.Yürüyüş sırasında patikalara uyarak düz
bir hat üstünde yürünmez, bu nedenle seçimlerin bu ekrana bakılarak yapılması kolay olur.

Otoyol ekranı

Bu ekranda sanki gittiğiniz yola yüksekten bakıyormuş gibi bir yol çizimi vardır. Ortadaki çizgi
belirlediğiniz noktaya gitmeniz için gereken asıl rotanızdır. Aynı yöne gitmekle birlikte akıntı,
rüzgar gibi nedenlerle rotanıza paralel seyrediyor olabilirsiniz. Bir olasılık da rotadan çıkıp daha
sonra düzeltme yapmış olmanızdır. Bu durumlar sizi rota dışına çıkarır. Değişik GPS ekranlarında
bu hayali yol değişik şekillerde verilir. Bazı cihazlarda gitmeniz gereken yol ekranda sürekli düz
görünür ve bir nokta ile sizin yeriniz gösterilir. Baazı cihazlar ise yolu sizin gitmeniz gerken yöne
doğru saptırırlar. Yol sağa veya sola sapmış gibi görünür. Bunun anlamı rotanızı o istikamete doğru
düzeltmeniz gerektiğidir.

Bu ekranda değer olarak birçok bilgi yer alabilir ve bu değerler genellikle kullanıcı tarafından
seçilir.

ETE: “Estimated Time Enroute” Bulunduğunuz rotada seyir halinde gideceğiniz yere ulaşma
sürenizi verir. Hızınız ve rotanız aynı kalmak şartı ile gideceğiniz yere olan teorik süreyi gösterir.

ETA: “Estimated Time of Arrival” İşaretlediğiniz yere tahmini varış zamanınızdır. GPS saati çok
doğru bir saattir. Bu saate ETE eklendiğinde ETA bulunur.

CTS: “Course To Steer” Seçmeniz gereken rota anlamındadır. Bulunduğunuz yere göre ulaşmak
istediğiniz “waypoint”in açısıdır. Unutulmaması gereken GPS cihazlarının denizdeki engeller
hakkında bilgi taşımamasıdır. Yani bu rota üzerinde bir sığlık veya ada olmasını dikkate almazlar.
CTS bulunduğunuz yerden hedefinize çizilmiş bir doğru parçasıdır. Rotanız üzerindeki engelleri
sizin dikkate almanız gerekir.
XTE: bazı cihazlarda XTK ile de gösterilebilir. “Cross Tack Error” ekran üzerinde çizilmiş olan
rotanızdan ne kadar mesafe saptığınızı gösterir.

VMG: “Velocity Made Good” Düzeltilmiş hız gitmek istediğiniz noktaya göre düzeltilmiş
hızınızdır. Gideceğiniz yöne doğru gitmiyorsanız, gittiğiniz yön ile gitmeniz gereken yön arasındaki
açı farkına göre hesaplanır. Özellkle yelkenli tekneler ile yelken seyrinde doğrudan hedefe gitmek
orsa açısı kurtarmadığı için mümkün olmayabilir. Bu koşullarda SOG “karaya göre hızı” arttırmak
yerine VMG arttırılmaya çalışılmalıdır.

TRN: “Turn” mevcut rotanız ile gitmeniz gereken rota arasındaki açı farkıdır. Rotanıza girebilmek
için kaç derece iskele veya sancaağa dönmeniz gerektiğini gösterir.

Gezi Hesaplama Ekranı

Bazı cihazlarda gezi hesaplama ekranı vardır. Cihaz özelliklerine göre ekranlardan biri olabileceği
gibi, menü aracılığı ile özel seçilen bir ekran da olabilir. Daha önce bahsi geçen verilerin bir kısmını
verir. Bu ekranla, seçiminize göre, yolculuğa baaşladığınız zamandan beri, günlük veya seçtiğiniz
süre içinde ortalama hızınızı, geçen zamanı, durma sürenizi, yolda geçen sürenizi görebilirsiniz.
Özellikle yakıt tüketimi hesaplamaları için önemli bilgiler verir.

Menüler

Menüler cihazı kullanabilmeniz için değişik olanaklar sunarlar. Bazı menü ve alt menüler,
“waypoint” ve rota gibi navigasyon bilgisi verirken bazıları hesaplama ve gösterge seçimlerini
belirler. Cihaz başka cihazlara bağlanabiliyorsa, bağlantının haberleşme koşulları da menülerde yer
alır. Yeni başlayanlar için belki de en karışık GPS işlemleri menülerdir. Ulaşmaya çalıştığınız
özellik iki veya daha alt alt menüde olabilir. Bu alt menüye ulaşmanız için önceki alt mernülerin
nasıl adlandırıldığını bilmeniz gerekir.

Cihazın özelliğine göre ana menüye bu işe tahsis edilmiş”Menü” tuşuyla ulaşabilirsiniz. Bazı
cihazlarda ise “Page” tuşuna basıldığında çıkan ekrandan menünün seçilmesi ile ulaşılabilir.

Ana menüde genellikle aşağıdaki seçimler yer alır:

Waypoints: gideceğiniz veya geçeceğiniz noktaları gösterir.

Routes : “Waypoint” belirlediğiniz noktaları seçiminizle belrilediğiniz rotalardır.
Setup : Cihaz ayarlarıdır. “System Setup” cihaz ayarlarını belirler, “Navigation Setup” verilerin
gösterilme şeklini belirler, “Interface Setup” diğer cihazlarla haberleşme protokolünü belirler,
“Alarms Setup” navigasyon bilgilerine göre değişik alarmlar kurmanızı sağlar.
 Navigasyon

Denizciler GPS cihazının oldukça yararlı olabileceği ortamdadır. Karada bir yerden bir yere
giderken yolları kullanırsınız. Denizde ise bir noktadan diğerine gitmenin çeşitli yolları vardır.
Engelleri de dikkate alırsak seçenekler nerede ise sonsuzudur. Bu seçenekler içinden tehlikesi en az
olanı seçmek ise becerikli bir denizcinin görevidir. Seçilen rotaya sadık kalabilmek için GPS çok
yararlı olur.

Özellikle ülkemizde denizciler kıyı görmeden çok nadir seyir yapabilirler. Karadeniz ve Akdenizi
boydan boyageçmeye niyetlenmedikçe yolunuza genellikle bir burun veya ada çıkar. Bu koşullarda
yerinizi belirlemeye çalışmak alacağınız kerterizler ile çok kolaylaşır. Diğer taraftan, su altı
engelleri ve sis gibi doğal olaylar seyri tehlikeye sokabilir veya yerinizi tayin etmenizi
engelleyebilir. GPS cihazı burada yerinizi belirleyerek size yardımcı olur.

Açık denizde ise tehlikeler daha az olsa bile kerteriz alınabilecek nokta olmadığından yer tayini
zorlaşır. Göksel navigasyon yöntemleri ile ve parekete hesabı “dead reckoning” ile mevki tayinin
yapılır iken GPS alıcılarının hayatımıza girmesi ile mevki tayini kolaylaşmıştır.

Hiçbir zaman aklımızdan çıkarmamamız gereken ise GPS cihazının bir yardımcı olduğudur. ABD
ve ülkemiz dahil hemen tüm dünyada kağıt harita, cetvel, pergel, kalem, pusula temel navigasyon
gereçleridir ve birçok ülkede mecburidir. İyi bir denizci bu aletlerle her zaman navigasyon
yapabilmelidir ve temelde navigasyon için bunları kullanmalıdır. GPS ve elektronik haritalar
yardımcı olarak kullanılmalıdır.

Kağıt Harita ve GPS

Bir deniz yolculuğu yapılacaksa ilk aşamada geçilecek noktalar belirlenmelidir. Seyahat öncesinde,
denize çıkmadan önce harita üzerinde çalışarak tüm rotalar harita üzerinde belirlenmelidir. Tüm
deniz haritalarında Kuzey Güney yönünde çizilmiş boylam çizgileri ve Doğu Batı yönünde çizilmiş
enlem çizgileri bulunur. Çizdiğiniz rota üzerine paralel cetvelinizi yerleştirir ve cetveli kullanarak
en yakındaki pusula gülü üzerine gidiş açınızı taşıyarak gitmeniz gereken yönü belirleyebilirsiniz.
Haritadaki pusula gülünün dışındaki dairede gerçek Kuzey'e göre pusula açıları yer alır. İçteki
dairede ise manyetik Kuzey'e göre pusula açıları vardır. Kişisel bir tercih olsa da GPS cihazınızın
göstergesini de manyetik Kuzey'e ayarlamak teknenizdeki pusula ile aynı değerleri göstereceği için
daha kolay olabilir. Yönünüzü belirledikten sonra pusulanız ile belirlediğinz yöne doğru gidersiniz.
Gezi teknelerinde özellikle uzun yollarda oto pilot kullanımı oldukça yaygındır. Otopilotunuzu
üzerindeki pusula derecesi ile gideceğiniz yöne ayarlayabilirsiniz. Yine de tekne rotaya girdikten
sonra bu açıyı teknenin ana pusulası ile kontrol etmek gerekir. Teknelerde kullanılan sabit GPS
cihazları da otopilota kontrol amaçlı bağlanabilir. Bu bağlantı yapıldığında otopilot kendi pusulası
yerine GPS'ten gelen verilere göre tekneyi yönlendirir. Rotanızdan ne kadar emin olursanız olun,
tekrar kontrol etmeniz önerilir. Otopilota bağlanmış bir teknede mutlaka güvertede gözlem yapacak
bir kişi bulunmalıdır. İster pusula ile olsun ister GPS cihazı ile olsun teknenin otopilot ile
seyretmesi yeterli değildir. Her ne kadar haritadaki engelleri dikkate alarak rotanızı belirlemiş
olsanız da deniz yüzeyinde bulunacak diğer tekneler, ağaç kütüğü, şileplerden düşmüş konteynırlar
gibi bir çok engel bulunabilir. Bu nedenle mutlaka güvertede seyri yöneten kişi bulunmalıdır. AIS
cihazları tüm deniz vasıtalarında mecburi değildir. Bu nedenle seyir sırasında sadece bu cihazlara
güvenilmemelidir.

GPS cihazının temel özelliği bulunduğunuz yeri belirlemektir. Sahillerimizde bir çok kara noktası
ve ada görerek seyir yapılır, bu nedenle sadece GPS verilerine güvenmemek, zaman zaman bu
noktalardan uygun kerterizler alarak harita üzerinde yeriniz tesbit etmek veya “dead reckoning”
parekete hesabı ile tahmini mevkinizi bulmak ve bu verileri GPS ile karşılaştırmak iyi bir
uygulamadır.

Harita üzerinde çizdiğiniz rota çizgisi üzerinde pergeliniz ile ölçme yaparak yolunuzun mesafesini
ve tahmini varış sürenizi kolaylıkla hesaplayabilirsiniz. Her enlem derecesi 60 deniz milidir. Her
dakika ise 1 mildir. Haritaların yanlarında derece ve dakika bölünmesi vardır ve dakikalar da
ondalıklı olarak bölünmüştür. Pergel ile ölçtüğünüz yolu yatay olarak en yakın harita kenarındaki
ölçeğe koyarak deniz mili olarak mesafeyi bulabilirsiniz. Ortalama hızınızı da biliyorsanız, ne kadar
zamanda varacağınızı kolaylıkla hesaplarsınız.

Ölçtüğünüz mesafe 55 deniz mili olsun, tekne hızınız da ortalama 6 knot olsun.

55 / 6 = 9,167 saat eder.

0,167 x 60 = 10 dakikadır.

Yani gideceğiniz yere 9 saat 10 dakikada varacaksınız demektir.

Çıkış noktanızı ve ulaşım noktanızı GPS cihazına girdiyseniz bu verileri cihaz otomatik olarak
hesaplayacaktır.

Bir haritada enlem ve boylam, belirlediğiniz noktanın dikey ve yatay olarak haritadaki mesafelerini
dikkate alınarak bulunur. Pergelinizin bir ayağını nokta üzerine koyup diğer ayağını sağındaki veya
solundaki en yakın dikey çizgiye koyarsınız. Sonra ölçüyü değiştirmeden haritanın üstünde veya
altında bulunan ölçekte aynı dikey çizgiye koyar ve aynı yönde pergelin diğer ayağının altındaki
noktayı boylamınız olarak okursunuz. Enlemi bulabilmek için de yatay olan enlem çizgilerine aynı
noktanın mesafesini ölçerek haritanın sağ veya sol yanında bulunan enlem çizgisine göre enleminizi
okursunuz.

GPS cihazınıza belirlediğiniz noktaları girerek gideceğiniz rotaları ve noktaları belirlemiş

olursunuz. En çok hata bu aşamada yapılır, harita üzerinde yaptığınız nokta tespitlerinin doğru
olduğunu en az iki defa kontrol edin ve bu veriyi cihaza girerken doğru yazdığınıza emin olun.

Manyetik – Gerçek Kuzey

Cihazınızı kullanırken pusula ile seyir yapıyorsanız, GPS cihazının manyetik Kuzeyi göstermesi iyi
bir seçimdir. Böylece pusulanız ile GPS pusula verileri birbiri ile aynı olacaktır. Tek sorununuz ise
harita verileri ile GPS ve pusula verilerinin birbirine çevrilmesi olacaktır. Manyetik Kuzey
Türkiye'de Gerçek Kuzey'e göre birkaç derece Doğu'dadır, bu değeri yıllara göre haritanız üzerinde
görebilirsiniz. Manyetik Kuzey sabit değildir ve değişim gösterir. Harita üzerindeki sapma açısı ve
tarihi ve yıllık değişimi verilir. Bu değerlere göre manyetik ve gerçek Kuzey arasındaki açı farkını
hesalayabilirsiniz. Bu hesaplamalar için değişik hatırlama metodları vardır. Doğu'da ise gerçek
Kuzey'den manyetik Kuzeyi hesaplamak için varyasyonu çıkarmanız gerekir.

Eğer Türkiye'de seyir yapıyorsanız varyasyon her zaman Doğu yönünde birkaç derecedir. Dünya
seyahatine çıkarsanız manyetik yerine gerçek Kuzey kullanmanız daha doğru olabilir. Bu şekilde
bulunduğunuz yere göre değişen manyetik pusula açınızı sürekli yenilersiniz.

Rotanın Haritaya Çizilmesi

Bir noktadan diğerine seyretmek istediğinizde noktaları belirledikten sonra seyir rotanızı bu iki
noktayı birleşirecek şekilde çizersiniz. Bu rota üzerinde kara parçaları, sığlıklar, kayalıklar ve diğer
engeller bulunabilir, bu nedenle seyir rotanızı bu engelleri dikkate alarak birkaç çizgiden
oluşturmanız gerekir. Bu nedenle rota değişikliğinin yapılacağı noktalar belirlenir ve “waypoint”
olarak belirlenir ve GPS cihazına girilir.

GPS Cihazını Seyirde Kullanmak

GPS cihazınıza “wayoint” girdikten sonra seyir sırasında kullanmanın en kolay yolu “Goto”
komutunu kullanmaktır. Bu komutu kullandığınızda önceden belirlediğiniz “wayoint”ler ekrana
gelir ve gerekli olanı seçersiniz. Seçtiğinizde cihaz gerekli hesalamaları yapar, rotanızı belirler,
zaman ve mesafeyi verir.

GPS Arızalanırsa..

Kıyılarımızda seyir kara görerek yapıldığı için büyük ölçüde göze dayalıdır. Bulunduğunuz yeri
kerteriz almadan dahi çevredeki kara işaretlerine bakarak aşağı yukarı kestirebilirsiniz. İyi bir
kerteriz alarak bulunduğunuz yeri kesin bir şekilde bulabilirsiniz. Eski balıkçılar, Marmara'da böcek
ve İstakoz olduğu zamanlarda taşların üzerine olta atarken yer belirlemelerini kıyıya bakarak
kolaylıkla yaparlardı ve genelde hiç yanılmadan olta veya sepetlerini denizin dibinde istedikleri
yere indirirlerdi. GPS ile yer belirilemek çok daha kesin olsa bile cihazınızın çalışıp çalışmadığını
veya doğru gösterdiğine hiçbir zaman emin olamazsınız. Marmara Adası'ndan İstanbul'a yaptığım
iki değişik seyirde kullandığım iki değişik GPS cihazı yanlış gösterdi. Bir keresinde Çorlu üzerinde
idik, diğerinde ise Kırklareli'ne çok yakındık. Tesadüf de olabilir, bölgede sinyalleri engelleyen
veya saptıran doğal veya insan yapısı bir sebep de olabilir. Yerimizi tayinde klasik parekete hesabı
kullandık. Daha sonra GPS cihazı çalışmaya başladığında geriye dönük parakete hesabı ile
neredeyse hiç yanılmadığımızı gördük.

İyi bir denizci navigasyon için hiçbir zaman tek bir metoda dayalı olarak seyir yapmamalıdır.
Türkiye'deki deniz haritalarının büyük ölçüde doğru olduğunu bilmemize rağmen, haritaların da
bazı sorunlara yol açabileceğini bilmek gerekir. Sadece GPS ile navigasyon yapıyorsanız kullandığı
koordinat sistemleri ile haritanın kullandığı koordinat sisteminin aynı olmasına dikkat etmelisiniz.
Ege ve Akdeniz seyirlerinde kullandığımız 1:300000 ölçekli haritaların çoğunluğu ED 50 denilen
Avrupa Datum'una göre yapılmıştır. GPS ise genelde WGS 84 datumu kullanır. Bu haritalar üzerine
GPS'ten alınan veriler girilirken kaydırma yapılması gerekir. Harita üzerindeki not aşağıdadır:

UYDU SEYİR SİSTERMLERİNDEN ALINAN MEVKİLER

Dünya Jeodetik sistemini (WGS 84) esas alan uydu seyir sistemlerinden
elde edilen mevkilerin bu haritaya plotlanmadan önce KUZEY'E DOĞRU
0',07, DOĞU'YA DOĞRU 0',03 kaydırılmaları gerekir.

Parakete Hesabı (Dead Reckoning)

Geleneksel navigasyon yöntemlerinde parakete hesabının çok önemli yeri vardır. En son bilinen
noktadan itibaren gidilen yön, teknenin seyir hızı ve seyredilen zaman ile hesaplanarak o anda
bulunulan mevki tesbit edilebilir. Tekne hızı teknenin altına bağlı bir çarktan hız hesaplayan
gösterge ile belirlenebileceği gibi bazı denizciler teknenin motor devrine göre hızını bilirler ve bunu
kullanırlar.

Parakete hesabı ile yer tesbitinde hızınızı iyi tesbit etmeniz gerekir. Rotanızı ise pusula ile tutup
sapmadan gitmiş olmalısınız. Size bağlı olan bu verilerin dışında akıntının ve rüzgarın da
bulunduğunuz yeri değiştirmekte katkısı olduğunu unutmamak gerekir.

En son bulunduğunuz noktadan, ilerlediğiniz yöne doğru harita üzerinde rotanızı çizeceksiniz.
Zaman ile hızınızı çarparak gittiğiniz mesafeyi bulacaksınız ve bunu pergel yardımı ile haritada
işaretleyeceksiniz. Bulunduğunuz mevki orasıdır. Hızınız knot olduğundan mil/saattir. Geçen süre
ise genelde saat ve dakikadır. Bu nedenle yolu hesaplama için dakikayı ondalık olarak saate
çevirmeniz gerekir. Örneğin, hızınız 7 knot (7 deniz mili/saat) olsun. Toplam gittiğiniz süre ise 1:10
dakika olsun. Yaptığınız yol:

10 / 60 = 0,1667 saat
1 + 0,1667 = 1,1667 saat olur.
1,1667 x 7 = 8,1669 deniz milidir. Bu değeri 8,2 deniz mili kabul edebilirsiniz.

Açık denizde sabit engeller nadir olsa da bu metodla belirlediğiniz mevkinin rüzgar veya akıntı
nedeni ile farklı olacağını unutmayınız. Rotanız yakın bir engel varsa bu engelin uzağından
geçmeye özen gösteriniz. Örneğin iskele bordanızdan gelen bir rüzgar veya akıntı sizi sancağa
sürüleyecektir. Rotanız üzerinde bir engel varsa, bu engeli iskelede bırakarak geçme doğru olur.
Her ne kadar sürülendiğinizi varsaysanız da miktarını bilemezsiniz, bu nedenle birkaç derece daha
sancağa dümen tutarak engelin oldukça uzağından geçebilirsiniz. Eğer bu engel görülebilir bir
engelse kerteriz alarak mevkinizi belirlemek en doğrusudur. Daha sonraki parakete hesabınızda bu
noktayı güvenerek kullanırsınız.

Pusulanız

Pusulanız manyetik olarak çalışır. Bu nedenle sürekli manyetik Kuzey'i gösterir. Ancak teknenizde
bulunan diğer manyetik parçalar (motor, salma vs) pusulanızda sapma yaptırabilir. Deviasyon
denilen bu sapmalar metal cismin yerine göre gidilen yönlere göre farklı miktarlarda olabilir. Bu
nedenle pusulanızın üstünde bulunan küçük mıknatısların mesafesini değiştirerek bu deviasyondan
kurtulmaya çalışılır. Ne kadar iyi ayarlanırsa ayarlansın bazı yönlerde birkaç dereceli sapmalar
giderilemeyebilir. Bu sapmalar bir deviasyon cetveli üzerine çizilmeli ve seyirde dikkate
alınmalıdır. Pusula yakınına kuvvetli manyetik etkisi olabilecek cisimler koyulmamalıdır. Bu
cisimlerin en önemlisi cep telefonlarıdır. Cep telefonları kuvvetli mıknatısalar içerirler. Kutu
içecekler, alüminyum olarak bilinse de özellikle Türkiye'de kullanılanlar demirdir ve pusulayı
etkilerler. İçeceğinizi bardağa alarak dümen tutmanız önerilir. Otopilot pusulaları genellikle kıç
altındaki kamaralardan birindeki dolap içine monte edilir. Bu pusulaların yakınında da metal
cisimler bulundurmamanız önerilir. Aradaşlarınızla yolculuk yapıyorsanız bu her zaman olay
olmayabilir. En doğrusu otopilot pusulanıza göre değil teknenin ana pusulasına göre seyretmektir.
Otopilotunuzu ayarlayıp yönünüzü tekne pusulası ile belirlerseniz, otopilot pusulanızdaki pusulayı
dikkate almadan doğru yönde seyir yaparsınız. Eğer otopilotunuz chartplotter cihazınıza bağlı ise
GPS cihazı ile seyredebilirsiniz. Cihaz sizi belirlediğiniz “waypoint”e götürecek şekilde otopilotu
ontrol eder.

Rotanızdan 1 dereceli sapma sizi 1 milde yaklaşık 30 metre saptırır. On milde sapmanızın yaklaşık
300 metre olduğunu dikkate alırsanız tehlikeden uzak durmak için dikkatli olmanız gerektiğini
görürsünüz.

Özet

GPS ve kağıt harita kullanılarak navigasyon yapılabilir. GPS verilerinin haritaya taşınması ve
haritadaki “waypoint”lerin cihaza girilmesi ile navigasyon kolaylaştırılabilir. Ancak tek bir metoda
güvenilmemeli GPS verileri ile parakete usulü, kerteriz ile yer belirleme gibi klasik yöntemler
birlikte kullanılmalıdır. Haritanın hangi datuma göre çizildiğine dikkat edilmeli, GPS verilerinin
haritaya işlenmesinde datum farklılıkları dikkate alınmalıdır. Pusula deviasyonu en aza indirilmeli
eğer sapma varsa bir deviasyon cetveli tutulmalıdır.
 CHARTPLOTTER

Chartplotter bir ekranda harita gösteren cihazdır. Haritalı el GPS'leri de bu nedenle chartplotter
sayılabilir. Charplotter cihazları 5” (12,5 cm) ekrandan 10” - 12” hatta daha büyük ekranlara kadar
değişik ölçülerde olabilirler. Genelde GPS cihazı içinde entegre olarak bulunurlar. Teknelerde sabit
olarak monte edilen bu cihazların kullanma tuşları el GPS cihazlarından farklı değildir. Bu cihazları
kullanmak için talimatları okunmalı ve iyi anlaşılmalıdır. GPS verisini harita üzerinde doğrudan
gösterirler ve diğer verileri de nümerik olarak verirler. Cihazlar aslında özel kullanım için
programlanmış bilgisayarlardır. Bu nedenle derinlik, hız gibi verileri diğer cihazlardan alarak
ekranda gösterebilirler. Birçok cihaz radar ile kullanılabilmekte ve ekranda radar verilerini
göstermektedir. Bazı cihazlar radar ekranı ile harita verisini üst üste bindirerek vermektedir.

Temel olarak GPS ile birlikte kullanılan bu harita göstericileri bazı özellikleri dikkate alınarak satın
alınmalıdır. Eğer güvertede kullanılacaksa su geçirmez olması ve güneş ışığı altında ekranın
okunabilir olması gerekir. Genellikle dikkat edilmeyen bir özellik de gece seyrinde ekranın yeteri
kadar karartılabilmesidir. Güvertede kullanılması düşünülüyorsa cihaz mümkün olduğu kadar aşağı
monte edilmelidir. Gece seyri sırasında 1 metreden yükseğe monte edilmiş bir cihaz ışığı ile görüşü
büyük ölçüde engellemektedir. Seyire yardımcı olacakken engelleyici olmaktadır.

GPS cihazının anteni genellikle ayrı bir anten ile veri alır. Bu anten ufku geniş açı ile görebilecek
ama teknede alçak bir yere monte edilmelidir. Direk tepesine anten montajı tüm ufku görse de direk
tekneye oranla daha çok sallanmakta olduğundan yer belirleme düzgün yapılamamaktadır. En
uygun yer puşpit üzerinde kıça yakın bir noktadır. Değişik yönlerden uydu sinyali geldiği için
teknede fazla hareket görmeyen güverte üstüne de bağlanabilir. Halatların çok geçtiği veya ayak
basılan yerler montaj için uygun değildir.

Harita Çeşitleri

Elektronik harita cihazları elektronik haritalar kullanırlar. Temel olarak iki tür harita vardır: Vektör
haritalar ve tarama (raster) haritalar.

Raster Haritalar:

Raster haritalar kağıt haritaların taranmış halidir. Aynı bir JPG imajı gibi haritanın tarayıcı ile
alınmış bir kopyasıdır. Aşırı büyütüldüğünde yazı ebatları büyür, çizgiler kalınlaşır ve görüntü
bozulur. Kullanılan bu haritaların aynı kağıt haritalarda olduğıu gibi değişik ölçelerde olanları
taranarak tutulur ve harita büyütülüp küçültüldükçe cihaz en uygun haritayı seçerek o bölümünü
ekrana getirir. Teknelerde kullanılan birçok chartplotter “raster” harita kullanır. Bu tür haritalar
vektör haritalara göre daha fazla hafıza yeri gerektirirler bu nedenle genellikle kartuş halinde
piyasaya verilirler. Bir bölgeden diğerine geçildiğinde kartuş değiştirmek gerekebilir.

Vektör Haritalar:

Değişik ülkelerin yayınladığı haritalar vektör olarak işlenir ve değişik tabakalar halinde saklanır.
Kağıt haritalar üzerindeki bazı kara verileri bu nedenle haritada gösterilmemiş olabilir. Buna
karşılık bu haritalar yapılrken marinalar ve değişik kaynaklardan gelen veriler ek olarak işlenir.

Henüz harita formatı üzerinde bir anlaşma yoktur. Elektronik haritalar şimdilik kısıtlı sayıda firma
( 3 adet) tarafından üretilmektedir. Bu haritalar değişik cihaz üreticileri tarafından kullanılmaktadır.
Raster ve vektör özellikleri aynı anda içeren haritalar da geliştrilmektedir.

Raster haritalar, kağıt harita kullananlara daha yakın gelmektedir. Kağıt haritada gördüklerini aynı
renklerde ve şekillerde ekranda görmektedirler. Vektör haritalar ise daha detaylı bilgi içerebilmekte
büyütüp küçültmede resim kalitesinde değişiklik olmamakta, ölçeğe göre ekranda verilen bilgi
değişmektedir.

Kullanıcı açısından dikkat edilmesi gereken en önemli konu ise bu haritaların hangi cins olursa
olsun güncellenmesi gerektiğidir. Seyir Hidrografi ve Oşenografi Dairesi Başkanlığı Denizcilere
Duyurular halinde sık sık haritalardaki güncellemeleri yayınlamaktadır. Elektronik harita üreticileri
de bu ve benzer güncellemeleri haritalarına yansıtmaktadır. Güncel haritalar senede dört defa
yayınlanmaktadır. Her ne kadar temel yeryüzü şekilleri değişmese de Pasifik okyanusundaki bir çok
yer şekli birkaç yüzyıldır güncellenmemiştir. Ana su yolları üzerinde bulunmayan ancak yatçıların
çok gittiği bu yerlerde sürekli sorun yaşanmaktadır. Uzun yıllardır asıl su yolu olarak kullanılan
Akdeniz ve Ege'de bu tür sorunlar olmasa da bir çok bilgi eksik olabilmektedir. Örneğin önemli bir
vektör harita üreticisi olan C Map CM93 Ed2 ve Ed3 2010 yılı haritalarında Didim Marina
görünmemektedir. Maptech Akdeniz haritalarında da Didim Marina yoktur. Haritaların zaten
nisbeten eksik bilgi içerdiği dikkate alınırsa güncellemelerin önemli olduğu görülür. Teknenizde
bulunan harita kartuşlarınızın en azında sezon başında yılda bir defa yenilenmesi önerilir. Cihaz
üreticileri veya kartuşu imal edenler bu güncellemeleri eski kartuş üzerinde veya yeni kartuş satarak
yapmaktadır. Bazı üreticiler ise yeni haritalarını internet aracılığı ile vermektedir. Kartuş
kullanıyorsanız haritayı indirip, kartuşu bilgisayara bağlayan özel bağlantı aracılığı ile bağlayıp
yenileyebilirsiniz.

Resimlerde Chart Navigator Pro ile 1/25000 ölçeğinde raster haritası ile Maxsea CM93 vektör
haritasının aynı ölçekteki Sisam adası altındaki Bayrak Adası gösterilmektedir. Raster haritadaki
yazıların büyüklüğü ve çizgilerin kalınlığı dikkat çekicidir.
 Bilgisayar ve GPS

Bilgisayarlarda kullanılabilen özellikle Windows işletim sistemleri için pek çok yazılım vardır. Mac
işletim sisteminde kullanılan yazılım sayısı biraz daha kısıtlıdır. Bilgisayarların ekranlarının
oldukça büyük olması ve klavye ile fare kullanımı bu tür programların bilgisayarlarda kullanımını
kolaylaştırmıştır. Windows tabanlı harita programları ücretsiz yazılımlardan US$ 800,- gibi
fiyatlara ulaşabilen yazılımlara kadar ulaşmaktadır. Bu fiyatlar genellikle haritaları
kapsamamaktadır. Haritalar için de firmasına ve kapsadığı bölgeye göre US$50,- 300,- fiyatlar
talep edilmektedir.

Değişik yazılımlar değişik harita cinsleri ile çalışmakta bir kısım yazılımlar ise hem raster hem de
vektör haritalar ile çalışabilmektedir. Hatta bazı yazılımlar aynı anda raster ve vektör haritaları
birlikte kullanabilmetedir. Haritanın kapsamasıunın dışına çıkmışsa ekranın bir tarafında büyük
ölçekli raster harita gösterirken ekranın diğer yarısı kesintisiz olarak vektör harita ile devam
edebilmektedir. Yeni yazılımlar her iki harita türünü kullanabilirken ek olarak üç boyutlu olarak
hava fotoğraflarını da kullanabilmektedir. Sadece uzaydan çekilmiş fotoğrafları kullanabilen
Google Earth ve Nasa'nın ürettiği World Wind bu tür programlardır. World Wind ülkelerden gelen
şikayetlere bağlı olarak yeni yazılımında ABD dışındaki ülkelere fazla yakın gösteren fotoğraflar
kullanmamaktadır. Google Earth bu açıdan daha fazla olanak sunmaktadır. Google Earth su altı
engellerini ve derinlikleri tam olarak göstermesede üç boyutlu olarak bulunduğunuz yerden belirli
bir açıyla liman girişlerine bakmak açısından ilgi çekicidir. Bir limanın girişini harita üzerinde
belirlemenin yanı sıra bir fotoğraf gibi bulunduğunuz yerden yatay açıda görmek limana girişinizi
kolaylaştırır. Ayrıca çok yaklaştırarak marinaları pontonlarına kadar gerçek gibi görmenizi sağlar.
Google Earth verileri internet aracılığı ile aldığından internet bağlantısı gerektirir.

Yazılımlar da değişiklikler göstermektedir. Bir kısmı sadece rota belirleme amacı ile
kullanılabilirken bazılarını navigasyon için kullanma mümkündür. NMEA protokolü ile birçok
cihaz birbiri ile haberleşebilmektedir. Bilgisayara bir GPS cihazı bağlayarak bilgisayarda
oluşturulan bilgiler GPS cihazına aktarılabildiği gibi bu tür statik veri alışverişi dışında GPS verileri
bilgisayara aktarılarak bilgisayarın bir chartplotter olarak da kullanılması mümkündür. Bir çok .
yazılımın internet sitelerinde deneme sürümleri vardır. Harita ile kullanmak mümkün olmasa da
hangi programın ne tür işler yapabildiği denenebilmektedir.

Programnların hangi işlemleri yaptığının yanı sıra hangi harita türlerini kullandığını da bilmekte
yarar vardır. Değişik harita cinslerini kullanan programlar tercih edilebilir.

Bilgisayar teknede navigasyon amaçlı kullanılacaksa bir çok değişik olanak vardır. En yaygını
laptop kullanmaktır. Kullandığımız dizüstü bilgisayarlar genellikle rutubetli ortama dayanıklı
değildir. Bu nedenle teknede laptop kullanırken gece kapatmamak korunma açısından yararlı
olabilir. Böylece rutubetli ortamda çalışan cihaz sürekli sıcak kalacak ve su oluşumu
engellenecektir.

Ekranları daha küçük olmakla birlikte netbooklar genel anlamda daha dayanıklıdır. Taşınma
kolaylıkları, düşük enerji tüketimleri, bataryalarının laptoplara göre daha uzun süre dayanması bu
bilgisayarların da teknelerde kullanılmasını sağlamıştır.

Yurt dışında bazı firmalar teknelerde kullanılmak üzere rutubete ve sarsıntıya dayanıklı desktop
bilgisayarlar üretmeye başlamıştır. Doğrudan 12V ile çalışan bu bilgisayarlar özellikle teknede
kullanılmak üzere tasarlanmıştır.

Tüm bilgisayarların ekranları şimdilik güneş altında kullanılmaya uygun değildir, bu nedenle
güvertede kullanımları kısıtlıdır. Gerek güneş ışığından gerek gelebilecek serpintilerden korumak
için bu cihazları kamara içinde kullanmak daha doğrudur.

Laptoplar ve netbooklar genellikle sürekli yanımızda taşıdığımız bilgisayarlar olduğundan teknede

kullanımları çok yaygındır. Bu cihazlar kendi aküleri ile ortalama 3 - 4 saat kadar hizmet
verebilirler, bu nedenle uzun seyirlerde, harici güç kaynağına bağlanmaları gerekir. Bir laptop için
yaklaşık 80 – 120W netbooklar için 40 - 60W güç gereksinimi vardır. Bunu karşılamanın yolu ise
teknenin akülerinden geçer. 12 V akü kullanımı gezi teknelerinde yaygın olduğundan 12V elektriği
cihazların şarjı için gerekli 19V'a çıkaran “voltage doubler” denilen cihazlar kullanılabileceği gibi
invertör “inverter” denilen 12V girişten 220V elektrik elde eden cihazlar kullanılabilir. Invertör
cihazı, kullanılacak güce uygun olmalıdır. Bir laptop için 120 W bir invertör gerekirken, netbooklar
40W bir cihazla kullanılabilir.

Elektronik cihazların teknede kullanımının en zayıf yönü, enerjiye ihtiyaç duymalarıdır.

Bilgisayarlara bağlanan GPS cihazları için de bu geçerlidir. Genelde bu cihazların kendi ekranı
yoktur ve GPS verisini bilgisayara aktarırılar. Bu cihazlar 40TL – 200 TL aralığındadır. Bağlantı
türleri ise “bluetooth” veya USB aracılığı ile yapılır. Bilgisayarınızı teknede şarj edebiliyorsanız bir
USB ara kablosu kullanarak USB bağlantılı GPS alıcısını güverteye çıkarabilirsiniz. USB bağlantılı
cihazlar genellikle enerji ihtiyaçlarını USB bağlantısı aracılığı ile bilgisayardan alırlar. Şarj
edemiyorsanız “bluetooth” kullanmak daha doğru olabilir. Bilgisayar bluetooth için bir miktar enerji
harcasa da GPS çalışmak için takılı olan pillerin enrjisini kullanır, böylece kendi enerji kaynağı
üstünde olduğundan ve telsiz vasıtası ile bilgisayarla haberleştiğinden güvertede herhangi bir yere
koyulabilir.

NMEA Nedir?

National Marine Electronics Association “Ulusal marin elektronik birliği” değişik üreticilerin
cihazlarının birbiri ile haberleşmesini sağlamak amacı ile bir protokol yayınladı. NMEA 0183 adlı
bu protokol bilgisayarların seri portlarındaki veri alışverişine uygundur. Bilgiler standard cümleler
halinde gönderilir. İlk karakter $'dır. Arkasından bilgiyi gönderen cihaz açıklaması gelir ( GPS,
pusula vs), bunu üç karekterden oluşan gönderilen data cinsi takip eder (yön, hız vs), en son ise
data gönderilir. Cihazlar data gönderen ve data alan cihazlar olarak sınıflandırılsa da hem
gönderen hem alan cihazlar da vardır. Genelde ikiden çok cihaz birbirine bağlanabildiğinden,
bağlanması gerektiğinde gönderen cihaz sayısı birden çoksa multiplexer kullanmak gerekir. Böylece
her cihazın gönderdiği veri multiplexer tarafından alınır, sıraya sokulur ve karışmadan cihazlara
iletilir. Bir cihazın birden çok cihaza veri göndermesi gerektiğinde sinyal gücü tüm bu cihazları
beslemeye yetmeyebilir. Bu koşullarda da bir expander (amplifikatör) kullanmak gerekir.

1983 yılında yayınlanan bu protokol cihazların gelişmesi ve çeşitlenmesi ile yetersiz kalmaya
başladı ve yeni NMEA 2000 protokolü geliştirildi. Ancak işler çok çabuk yürümüyor, bu nedenle
NMEA 0183 protokolü daha uzun yıllar hizmet verecek gibi görünüyor.
 GPS ve Harita Sorunları

Bir GPS cihazının değişik nedenlerle 10 metre hata ile yer belirlediğinden daha önce bahsetmiştik.
Bu hata açık denizde önemsenmeyecek kadar küçük olsa da dar su yollarında, sahile çok yakınken
ve rotamızda bir engel varken ço önemli olabilir. GPS cihazı derin su gösterirken 10 metre uzağında
olduğunu gördüğümüz su altı kayasının üstüne çıkma olasılığı vardır.

Değişik nedenlerle GPS cihazı doğru mevki vermeyebilir ve sizi hiç olmayacağınız yerde
gösterebilir. Değişik kaynalardan oluşabilecek bu tür bir hata sadece cihaza güvenmememiz
gerektiğini gösterir.

GPS cihazı veri olarak doğru gösterse bile kullandığımız haritalara güvenmemeliyiz. Her ne kadar
Akdeniz bölgesi çok eskiden beri dolaşılan ve kullanılan bir deniz olduğundan haritalanması büyük
ölçüde doğru ise de yeni eklenen şamandıralar, dalga ve akıntı nedeni ile yeri değişen veya yeni
oluşan topuklar haritalara işlenmemiş olabilir.

Elektronik de olsa haritalar bir şekilde kağıt haritaların bilgisayara aktarılmasıdır. Bu aktarım
sırasında yaşanacak bir sorun haritayı geçersiz kılabilir veya yazılımda ortaya çıkabilecek bir sorun
GPS verisinin yanlış yerde gösterilmesine neden olabilir. Elektronik cihazların en büyük
özelliklerinden biri ise bozulmalarıdır. Elektriksiz kalır çalışmazlar, voltaj fazla gelir bozulurlar,
rutubetlenir bozulurlar, başka bir sebep bulur bozulurlar. Bu nedenlerle birçok ülke klasik kağıt
harita kullanarak navigasyonu esas almış ve GPS cihazını yardımcı görmüştür. Ne kadar
güvenirseniz güvenin sadece GPS cihazına güvenerek seyir yapmayın. Kağıt harita kullanmaya
özen gösterin ve teknenizi denize bakarak kullanın. Bir bilgisayar oyunu gibi ekrana bakarak tekne
kullanmayın. Denizcilikte geçen asırlar boyunca tekne boyu küçük olsun büyük olsun, navigasyon
her zaman dümen başından ayrı bir yerde yapılmıştır. Bunun en iyi nedenlerinden biri seyrin
görerek yapılmasıdır. Chartplotter üzerindeki yerinize bakarak seyir yapacağınıza ekran başında
oturup yelken simülasyon oyunu oynamanız önerilir.

NMEA protokolu sayesinde bir çok cihaz birbirine veri aktarmaktadır. AIS denilen ve telsiz sinyali
ile teknelerin yerini bildiren sistemler de bu sayede chartplotter cihazlarına bağlanabilmektedir. Bir
AIS alıcısı ile çevrenizdeki teknelerin harita üzerindeki yerlerini ve seyirlerini görebilirsiniz, ancak
küçük tekneler için mecburi değildir. Sizin vericiniz olmadığı gibi başka teknelerinde yoktur. Bu
nedenle ekranda AIS verilerinin olması sizde sahte bir güven duygusu yaratmasın.

Ekranla seyredebileceğiniz tek durum görüşün kapalı olduğu zamanlarda radar ekranı ile seyirdir.
Bu koşullar bile güvenilir değildir. Görüşün kapalı olması yağış ve sise bağlı ise radarın görüşü de
kapalıdır ve kaliteli bir radar bile çok iyi ayarlanmadığı sürece yağışta görüş vermez. Radar
reflektörlerinin bir çoğunun işe yaramadığını ve küçük boyda bazı tekneleri de radarda
göremeyebileceğinizi unutmayın.

Seyir yaparken gözünüz denizde olsun, rotadan şaştığınıza inanıyorsanız, haritanıza, GPS cihazınıza
veye chartplotter'ınıza bakın. Gerekli bilgileri aldıktan sonra düzeltmenizi yapın ve gözünüzü
denizden ayırmayın.
 Navigasyon ve GPS

Navigasyonu tarif ederken bir tekneyi bir noktadan diğerine emniyetli bir şekilde götürme bilimidir
veya sanatıdır derler. Bilimdir çünkü bir çok veri vardır ve bu verilerin değerlendirilerek dikkate
alınması gerekir. Sanattır, çünkü her kişi bu verilerin tamamını değil bir kısmını kullanır.
Navigasyonu ister bilim ister sanat olarak kabul edin GPS sadece bir araçtır. Bu aracı nasıl
kullandığınız tamamen size bağlıdır. Birçok denizci bu tür elektronik cihazlar olmadan önce
denizlerde güvenli seyir yapmıştır. Bir çok elektronik cihaz çıktıktan sonra bunları kullananlar
yaptıkları kişisel hatalar sonucu bir ço kazaya neden olmuştur. Teknelerde son yıllarda şekilleri
dahil pek çok şey değişmiştir. Başka bir açıdan baktığınızda ise değişen bir şey yoktur. Temelde iyi
bir denizci, iyi bir tekne ile birleştiğinde güvenli seyir yapılabilmektedir.

Kaş'tan Antalya'ya bir arkadaşın teknesi ile gidecektik. Antalya'lı bir arkadaş kullanmak istedi.
Tekne sahibi uygun gördü. Arkadaşın daha önce tekne kullanmışlığı yoktu. Haritaya kısaca göze
attı, denize çıktık, saatine ve güneşe bakarak bir rota tuttu, pusula, harita veya GPS kullanmadı.
Değişik zamanlarda rotayı kontrol ettim. Rotadan en fazla 3 derece saparak yol alıyorduk. Bir süre
sonra Yardımcı Burnunu gördük, küçük sapmayı da burunu dikkate alarak düzeltti. Günün değişik
saatlerinde güneşin bulunduğu yeri çok iyi bildiği ortaya çıktı.

Navigasyon için hangi alet ve metodları kullanırsanız kullanın, bildiğiniz diğer metodları göz ardı
etmeyin ve mutlaka onları da aynı zamanda dikkate alın. Seyir sırasında te bir metoda bağlı
kaldığınızda kullandığınız aletler bir şekilde devre dışı kalsa bile kullandığınız ikinci metod sizi
hedefinize ulaştırır.

Yalnız seçtiğiniz metodu kullanırsanız, kullandığınız aletler devre dışı kalırsa diğer metodu baştan
kulla nmaya çalışmak oldukça zor olur. Herşeye baştan başlamanız gerekir.

GPS mevki tayini için neredeyse vazgeçilmez bir alettir. Yerinizi, zamanı, hızınızı, geçen süreyi,
katettiğiniz mesafeyi, yönünüzü, “waypoint” kullanıyorsanız, gideceğiniz yere olan mesafenizi, ne
zaman varacağınızı bildirir ve bu bilgileri her an yenileyerek verir. Genelde ise verdiği bilgiler çok
güvenilirdir.

Birçok denizci chartplotter cihazını birincil navigasyon aracı olarak kullanır. Yine de bir çok değişik
kaynakta belirtildiği gibi kağıt harita ve pusulayı mutlaka kullanmanız önerilir. Her koşulda, kağıt
harita olsun, charplotter haritası olsun en güncel haritaları kullanmanız gerekir. Kağıt haritaların bir
özelliği ise güncellemelerin el ile tarafınızdan yapılabilmesidir.

Bilgisayarımda Max Sea (son C Map vektör haritaları ile birlikte), Maptech Chart Navigator Pro
(son bsb raster Akdeniz haritaları ile birlikte), Google Earth Pro ve Magellan Mapsend Blue Nav
Europe yüklü. Marmara, Ege ve Akdeniz kağıt haritalarım var. elektronik haritalardan hiç birinde
Didim Marina yer almıyor, kağıt haritamda yerini işaretledim ve mevkiyi de rakam olarak sarı
kısma yazdım. Önemli bulduğum güncellemeleri kağıt haritalarımda yapıyorum. Eletronik haritalar
için ise yenilerinin çıkmasını beklemek dışında şansım yok.

Temelde kağıt harita, cetvel, pergel ve pusula kullanıyorum. Mesafe ölçümleri için bilgisayar daha
kolay görünse bile aslında öyle değil, noktaları koymak için ölçeği büyütmeniz, bağlantıları yapmak
için ise tekrar küçültüp noktaları birleştirmeniz gerekiyor. Geçen süreleri ölçtüm ve karşılaştırdım.
Kağıt harita üzerinde çok daha hızlıyım.

Kullandığınız GPS cihazınızı çok iyi öğrenmenizi ve eksiksiz kullanmanızı öneririm. Navigasyonu
biilimden daha çok sanat olarak algılarsanız, bu cihaz dışındaki imkanları da kullanmanız
gerektiğini göreceksiniz.