ELEKTROMAGNETĐK ĐNDÜKSĐYON

Đletken telin magnetik alan içindeki hareketi ve Lenz

kanunu:
Magnetik indüksiyon:
Bir yüzey üzerine düşen magnetik akı, Φ = B.A ‘dır. Bir Đndüksiyon akımın yönü, kendisini meydana getiren nedene
yüzeyde magnetik akı artıyorsa, artan akıyı azaltmak, eğer karşı koyacak yöndedir.
akı azalıyorsa artırmak için indüksiyon akım doğar ve bu
akımı sağlayan indüksiyon elektromotor kuvvetidir. ∆φ φ − φ ilk ε ind
ε ind = − = − son ; ε = −B.v.L ; i ind =
∆t t son − t ilk R

(-) işareti lens kanununun kendisini oluşturan

sebebe ters etki etki yaptığını gösterir.

Đndüksiyon elektromotor kuvvetinin ortalama değer.; 1. Đletken bir tele magnetik alana girerken, tel çerçeve
içinden geçen magnetik akı artacağı için indüksiyon
akım azaltacak yönde ( 2 yönünde ) oluşacaktır.
∆φ
ε=−
∆t
Anlık değeri ise;
dφ
ε=−
dt
Her iki durumda da indüksiyon elektromotor kuvvet, akı
değişim hızına eşittir.

BĐRĐM TABLOSU
Magnetik akı Zaman Đndüksiyon 2. Çerçeve magnetik alan içerisinde hareket ederken
değişimi değişimi e.m.k içinden geçen magnetik akı değişmeyeceği için
∆φ indüksiyon akımı oluşmayacaktır.
∆t ε
Weber (Wb) Saniye (sn) Volt (V)

Magnetik alan değişimi:

Bir mıknatıs tel halkaya yaklaştırılır veya uzaklaştırılırsa
halka üzerinde magnetik akı değişecek ve indüksiyon akımı
oluşacaktır.

3. Çerçeve magnetik alandan çıkarken içinden geçen

magnetik akı azalacağı için indüksiyon akım
artacak yönde ( 1 yönünde ) oluşacaktır.

Magnetik akı artırıldığında indüksiyon akımı magnetik akıyı

azaltıcı yönde magnetik alana ters yönde ( 2 ) oluşacaktır.
Grafikte inceleyelim;
Magnetik akı azalırsa, azalan akıyı artırmak için magnetik
alan yönünde ( 1 ) indüksiyon akım oluşacaktır.

Mıknatısın tel halkaya doğru hızı iki kat artırılırsa

akım şiddeti de iki katına çıkar.

Mıknatıs zıt yönde hareket ettirilirse akımın yönü de
değişir.

Mıknatıs ve tel halka aynı hızla aynı yönde hareket
ettirilirse akım oluşmaz. ∆φ
tan α =
∆t
Özel durumlar:
1. Şekildeki çubuk O noktası etrafında
döndürüldüğünde bir indüksiyon emk sı oluşur. O
noktasının çizgisel hızı sıfır diğer ucun çizgisel hızı
V olduğu için ortalama hız alınır. Bu da v / 2 ‘dir. O
halde indüksiyon emk sı;
ÖZĐNDÜKSĐYON
Şekildeki devrede anahtar kapatıldığında devreden geçen
akımın birden belli değere ulaşmadığı görülür.
Devre içindeki akım artmaya çalıştıkça magnetik akı
bobinde artacak, bu akıyı azaltmak için devrede karşı yönde
iç akım oluşacaktır. Bu akıma özindüksiyon akım, akımı
oluşturan elektromotor kuvvete de özindüksiyon
elektromotor kuvvet denir.

B.v.l 1. Bir bobin devresinde anahtar açıkken kapatılırsa; devre

ε=
2 içindeki akım artmaya çalıştıkça magnetik akı bobinde
artacak, bu akıyı azaltmak için devrede karşı yönde
yani ( 2 ) yönünde indüksiyon akım oluşacaktır.

2. O noktası etrafında dönen bir çubukra indüksiyon

emk sı oluşmaz.

Anahtar açıkken kapatılırsa i-t grafiği

2. Bir bobin devresinde anahtar kapalı iken açılırsa; akım

azalmaya çalıştıkça magnetik akı azalacak, bu akıyı
artırmak için devreyle aynı yönlü yani ( 1 ) yönünde bir
akım oluşacaktır.

ε−ε =0

Anahtar kapalı iken açılırsa i-t grafiği

3. Eğik düzlem üzerindeki bir telin indüksiyon emk sı ;
3. Dikkat edilirse özindüksiyon emk sı, devredeki
akımın değişiminden kaynaklanmaktadır. Eğer
devredeki akım sabitse özindüksiyon emk sı
oluşmayacaktır.

4. Anahtarı açıp kapamak, ayarlı direnç kullanmak,

gerilimi artırmak gibi akımı değiştirecek etkenler
devrede özindüksiyon emk sı oluşmasına neden
olur.

Örneğin; Resota sürgüsü

ε = −B.V.l.Sinα.Cosβ ok yönünde çekilirse direnç
artar, akım azalır ve
özindüksiyon akımı artıracak
yönde (1 ) yönünde oluşur.
Reosta sürgüsü ters yönde
çeklirse ( 2 ) yönünde akım
oluşur.
 V2
Özindüksiyon elektromotor kuvveti: P = I.V = I 2 .R =
R

∆i ε özind
ε özind = −L. Đözind = Verim: Bir transformatörün çıkışından alınan enerjinin
∆t R girişine verilen enerjiye oranına denir.

Wa E I s .Vs
Denklemdeki orantı katsayısı L’ye akım makarasının Verim = = a Verim =
Wv Ev Ip .Vp
özindüksiyon katsayısı denir.

L özindüksiyon katsayısı, devrenin kuruluşuna ve akım

geçen makaranın sarımlarının özelliklerine bağlıdır.

Özindüksiyon katsayısının sıfırdan farklı olduğu bir devre

elemanına indüktans veya self denir ve ile
gösterilir.

BĐRĐM TABLOSU
Özindüksiyon Akım Zaman Özindüksiyon
emk’sı değişimi değişimi katsayısı
ε ∆i ∆t L
Volt Saniye Henry
Amper (A)
(V) (Sn) (H)

TRANSFORMATÖR

Elektrik santrallerinde üretilen alternatif akım çok uzaklara

aynen iletilemez. Çünkü tellerin direncin dolayı büyük bir
enerji kaybı olur. Elektrik geriliminin değerini yükseltip,
akımın değerini düşürmek gerekir.

Alternatif akım değerini düşürmeye veya yükseltmeye

yarayan aletlere transformatör denir.

1. Ns > Np ise gerilim yükseltici

2. Ns < Np ise gerilim alçaltıcı

Np Vp Is
= =
Ns Vs Ip

Alternatif akımın ampermetre veya voltmetrede

okunan değerine etkin değer denir.

Güç: Birim zamanda yapılan işe güç denir.

W I.V.t I 2 .R.t
P= = =
t t t