DENETİM MANTIĞI

İSG eğitimi ve denetimi hususunda

 Devletin,
 İşverenin,
 işçinin ve işçi kuruluşlarının
görevleri bulunmaktadır.

Devletin esas görevi KAİDE KOYMAK (Mevzuat yapmak) ve konan kaidelerin

uygulanmasını sağlamaktır.
Konan kaidelerin uygulanması, eşitliğin ve adaletin sağlanması, Devletin hakimiyetinin
tesisi demektedir. Konan kaidenin uygulanması, uygulanmayacak kaidenin konmaması
gereklidir. Bazen uygulanıp bazen uygulanmayan kaideler haksızlığa, adaletsizliğe ve
eşitsizliğe sebep olur.
Kaidelerin uygulanması ETKİLİ BİR DENETİMLE mümkündür.
İSG açısından da, Devletin, kaide koyması, genel emniyet tedbirlerini vazetmesi,
standartlar oluşturması ve bu tedbirlerin uygulanmasının sağlaması çok önemlidir.
Ülkemizde İSG teşkilatının kurulmasından sonra, kurulan teşkilat (Müfettişler) İSG
mevzuatı yapma, geliştirme, modern teknolojiyi takip etme ve bu mevzuatın işyerlerinde
uygulanması sağlama doğrultusunda gayret göstermişler ve halende göstermeye devam
etmektedirler.
Geçmişe bakıldığında, DENETİM-KONTROL-TEFTİŞ gibi faaliyetler, her zaman
devletin görevi olarak görülmüş, devlet görevlilerinin yapması gerekli iş olarak algılanmıştır.
İşyerleri tamamen üretime odaklanmışlar, varsa yoksa üretim demişlerdir.
Esasen denetimsiz, uygun üretim yapabilmek de mümkün değildir.

Emniyetli bir çalışma yapılmasının sağlayabilmek için atılması gereken adımlar;

 İSG mevzuatının olması,
 İşyerinin emniyetli şekilde kurulması, tesisi,
 İşyerini yönetecek, işletecek kişilerin yetiştirilmesi, görev yetki ve
sorumluluklarının belirlenmesi,
 İşyerinde yapılan çalışmaların düzenli bir şekilde;
o İzlenmesi,
o Kontrol edilmesi,
o Denetlenmesi,
o İSG kaidelerine uygun hareket edilmesinin sağlanması,
o Aksayan kısımların düzeltilmesi,
o İSG nin geliştirilmesi,

 İSG tedbirlerinin düzenli olarak alınabilmesi, emniyetli çalışmanın

sürdürülebilmesi,
 İSG tedbirlerinin geliştirilebilmesi,
 Denetim sonucu elde edilen bilgilerin, belirlenen iyi ve kötü neticelerin, geri
besleme sağlaması, İSG nın geliştirilmesine yönelik katkı yapması,
ile mümkündür.

1
 DENETİM NASIL SAĞLANMALIDIR?
NASIL BİR DENETİM ÖRGÜTÜ KURULMALIDIR?

Olaya teorik olarak baktığımızda; Bir sistemin yüzde yüz olarak denetim altında
tutulabilmesi için, o sistemin elemanları kadar elemana ihtiyaç vardır. Hatta denetim
elemanlarının bir kısmının bir vesile ile görevini yapamaması ihtimaline karşı, bu boşluğu
doldurmak için bir miktar da yedek denetim elemanına ihtiyaç vardır.

Bunun anlamı; (Örnekle izah etmeye çalışırsak) yüz işçinin çalıştığı bir atölyeyi yüzde
yüz denetleyebilmek için en az yüz elemana (hatta daha fazlasına) ihtiyaç olacak demektir.

Bu yaklaşım, cümlenin başında belirtildiği üzere teorik bir yaklaşımdır. Pratik hayatta
bu teorik yaklaşımı uygulayabilmek mümkün değildir. Rantabl değildir.

Öyleyse yüzde yüz denetim için daha pratik ve uygulanabilir metotların bulunması
gerekmektedir.

KİŞİNİN KENDİ KENDİNİ KONTROL ETMESİ;

İnsan yaradılış itibariyle, iyiye de kötüye de meyyal bir varlıktır. Genel olarak; eğer
kişiyi iyi eğitirseniz iyi olur, kötü eğitirseniz kötü olur. Çalışanlara İSG eğitimini iyi
verebilirseniz sağlıklı ve emniyetli çalışır. Eğer bu konudaki eğitimleri iyi değilse sağlıksız
şartlarda emniyetsiz şekilde çalışırlar. Emniyetli çalışırlarsa kazalara ve meslek hastalıklarına
sebebiyet vermemiş olurlar. Eğer emniyetsiz çalışırlarsa kaza ve hastalıklara sebebiyet
verilmesi kaçınılmaz olur.

Öyleyse çalışanların eğitimi çok önemlidir. İSG konusunda AB uyum yasaları

çerçevesinde çıkarılmış olan İSG ne yönelik bütün Yönetmeliklerde eğitime vurgu
yapılmaktadır.

Bu noktada, çalışanlara nasıl bir eğitim verilmelidir? Verilecek eğitim neyi

hedeflemelidir? Amacı ne olmalıdır? Sorularına cevap aranması gereklidir.

Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında

Yönetmelik Madde 8 de Eğitimin amacı şu şekilde belirtilmiştir: Eğitimin amacı, işyerlerinde
sağlıklı ve güvenli bir ortamı temin etmek, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını azaltmak,
çalışanları yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek, onların karşı karşıya
bulundukları mesleki riskler ile bu risklere karşı alınması gerekli tedbirleri öğretmek ve iş
sağlığı ve güvenliği bilinci oluşturarak uygun davranış kazandırmaktır.

Kişiler gereği gibi eğitilir, bilinçlendirilir, uygun davranış şekilleri kazandırılırsa,

kişi kendi kendini denetler, artık başkalarının denetlemelerine ihtiyaç olmaz. Tehlikeli
davranışta bulunmaz, sağlıksız şartlarda çalışmaz. Dolayısıyla iş kazasına ve meslek
hastalığına maruz kalmaz.

Çalışanlara, İSG yönünden böyle bir seviye kazandırılabilmesi için;

1) İSG konusunda kendisine gerekli olan bilgilerin verilmesi, yani
bilgilendirilmesi,
2) Verilen bu bilgilerin uygulanmasının mümkün, gerekli ve faydalı olduğuna
inandırılması, yani bilinçlendirilmesi,

2
 3) Verilen ilgilerin uygulanmasının alışkanlık haline, refleks haline, ahlak haline
getirilmesi, yanı uygun davranış değişikliği sağlanması,
Gereklidir.
Yapılacak eğitimlerle uygun davranış değişikliği kazandırılmış olan kişilerde İSG
yönünden problem bitmiştir. Bu kişiler, herhangi bir denetim, cezalandırma endişesi
olmadan, almış oldukları eğitim (Bilgilenme-bilinçlenme ve davranış değişikliği kazanma)
sonucu en emniyetli ve sağlıklı şekilde çalışmaya devam ederler.

Ancak; ne kadar iyi eğitim verilirse verilsin; insanların bir kısmı (kötüye meyyal bir
yaradılışta olması sebebiyle) yanlış yapmaya, emniyetsiz ve sağlıksız çalışmaya devam
edebilirler. Bu tür hareket edenlerin oranı, verilen eğitimin seviyesine göre değişmekle
birlikte, toplumun %30 unun verilen eğitime rağmen, emniyetsiz hareketlere devam
edebileceğini kabul etmek ve buna göre tedbir almak gereklidir.

TOPLUMUN (Kamunun) KİŞİLERİ DENETLEMESİ;

Toplum (Kamu), insanları eğiten, yönlendiren, hayatını şekillendiren ve denetleyen bir

ortamdır. Bu ortam çok kötü, kötü, vasat, iyi veya çok iyi olabilir. Ortam kötü ise insanlar kötü
etkilenir, ortam iyi ise insanlar iyi etkilenirler. Bu sebeple fert fert insanlardan daha çok
toplumun genel yapısı önemlidir.

Toplumun genel yapısında iyilikler, güzellikler revaçtaysa; iyi hareketler, güzel

hareketler, İSG açısından emniyetli davranışlar methediliyor, tasvip görüyorsa, bu toplum ve
insanları zaman içinde daha iyi olacaklar, İSG yönünden de daha emniyetli ve sağlıklı şekilde
çalışmayı öğrenecekler ve bu şekilde çalışacaklar demektir.

Yok eğer; Toplumun genel yapısında kötülükler, çirkinlikler, İSG yönünden

emniyetsiz davranışlar revaçtaysa; toplum ve fertler zaman içinde, birbirlerine kötü örnek
olarak ve kötülükler teşvik edilerek, git gide kötüleşecekler, İSG yönünden daha sağlıksız
ve emniyetsiz davranışlar sergileyeceklerdir. Yani toplum ve fertler daha kötüye
gideceklerdir. (Bataklığın devamlı olarak sinek üretmesi gibi)

İnsanların bir kısmı zayıf karakterlidir. Belirli zaafları vardır. Verilen bütün eğitimlere
rağmen, yaptıkları davranışın yanlış olduğunu, emniyetli ve sağlıklı bir davranış olmadığını
bildikleri halde, bu tür sağlıksız ve emniyetsiz davranışlara devam etmekten kendilerini
alıkoyamazlar. Kendilerine söz geçiremezler. Yanlış olduğunu bile bile yanlışa devam
ederler. Hatta bazıları, bu tür yanlış, sağlıksız ve emniyetsiz davranışların başkaları
tarafından yapılmasına şahit olduklarında ona engel olmaya çalışırlar fakat kendilerine söz
geçiremezler ve yanlış, sağlıksız ve emniyetsiz davranışlar sergilerler. Daha kötüsü; bazı
insanlar kendilerinin yaptıkları yanlışlıklara, emniyetsiz davranışlara, eşlik etsin destek versin
diye, kötü davranışları teşvik ederler, insanları ifsat ederler. (İnsanların kötü alışkanlıklar
kazanmaları için çalışırlar).

Toplumun (Kamunun) bu tür insanların yardımına koşması gerekir. Toplumun bu

kişileri kontrol etmesi, bu kişilerin yanlış-sağlıksız ve emniyetsiz davranışlarını
gördüğünde, kişileri uyarması, yanlışlıkları uygun şekilde düzeltmesi sonuç olarak yanlış-
sağlıksız ve emniyetsiz davranışlara engel olması gereklidir.

Toplumu oluşturan bireyler “bana değmeyen yılan bin yaşasın” dememelidir.

“Her koyun kendi bacağından asılır” deyip ilgisiz kalmamalıdır.
Toplumun, Milletin, bir işyerinde çalışan insanların, insan sürüsünden ibaret
olmadığının, bu kişilerin belli maksatlar ve hedefler için bir arada olduklarının, herhangi bir

3
kişinin uğrayacağı zarardan bütün toplumun etkileneceğinin, zarar göreceğinin bilincinde
olması ve buna göre tavır sergilemesi, ilgisiz kalmaması gereklidir.

Kişilerin ve toplumun (İşyerinde çalışan bütün kişilerin) bu doğrultuda bilgilendirilmesi,

bilinçlendirilmesi, yönlendirilmesi gereklidir. Yanı her bireye, İSG hususunda görevli olduğu
bilinci verilmelidir.

Çalışanları bu şekilde bilinçlendirilmiş olan bir işyerinde; kişilerin yanlış-sağlıksız ve

emniyetsiz davranış sergilemeleri çok çok azalacaktır. Yani işyerinde geniş anlamda bir
denetim mekanizması kurulmuş olacaktır.

Bu konuda Yargıtay tarafından verilmiş kararlarda işyerinde geniş manada bir

denetim mekanizmasının kurulması ve İSG tedbirlerinin uygulanıp uygulanmadığının
denetlenmesi, uygulanmasının sağlanması gerektiği belirtilmektedir.

Bir işyerinde İSG tedbirlerinin uygulanmasında, uyulması gerekli on prensip arasında

sayılan; “herkesin İSG ile ilgili olması” ve “Formen ve ustabaşının bu konuda çok özel
olarak eğitilmeleri” hususları, işyerinde geniş anlamda bir denetim mekanizması
oluşturmaya yöneliktir. Eğer herkes İSG ile ilgilenirse, eğer formenler, ustabaşılar bu konuda
dikkatli ve gayretli olurlarsa, emniyetsiz hareketlerin gözden kaçması mümkün olmaz.
Mutlaka görülür, fark edilir ve gerekli tedbirin alınması sağlanmış olur.

İşyerinde geniş anlamda denetim mekanizmasının kurulması ancak, toplumun (Bütün

çalışanların) kişileri kontrol etmesi ile mümkün olacaktır. Bu doğrultuda gayret gösterilmesi
gereklidir. Aksi halde geniş manada denetim mekanizmasını kurabilmek pratik olarak
mümkün değil ve rantabl değildir.

GÖREVLİLERİN, İDARECİLERİN, MÜFETTİŞLERİN… YAPTIĞI DENETİMLER:

İşin aslı ve özü; birinci aşamada kişinin kendini denetlemesi, ikinci aşamada toplumun
kişiyi denetlemesi ve yönlendirmesidir. Yapılacak eğitim faaliyetlerinde, kişinin bilinçlenip
davranış değişikliği meydana getirmesi ve toplumun, kişileri (müspet istikamette) kontrol
edip yönlendirmesi hedeflenmelidir.

Bunun dışında; işyerinde uygulanacak olan İSG tedbirlerinin belirlenebilmesi ve

uygulanabilmesi için özel olarak görevli kişilerin olması gereklidir. Bu kişilerin; İSG ile ilgili
olarak işyerinde uygulanacak politikaları belirleme, sistematik bir şekilde işyerindeki İSG
tedbirlerinin uygulanmasını kontrol etme, yanlışları ve sapmaları belirleyerek, düzeltmeler
yapmak, İSG tedbirlerinin her geçen gün daha iyiye gitmesi için gayret etmek, teknolojiyi takip
etmek görevlerini yürütmeleri gereklidir.

Bu kişiler veya birimler; otomatik olarak çalışan bir makinenin operatörü

mesabesindedirler. Normal şartlarda, işler düzgün giderken yapacakları herhangi bir işlem
yoktur. Fakat işyerinde uygulanan İSG tedbirlerini sürekli olarak takip etmeleri, herhangi bir
aksama durumunda müdahale edip gerekli düzeltmeleri yapmaları gerekir. Ayrıca teknolojiyi
takip etmek ve İSG tedbirlerinin geliştirilmesini sağlamak görevleri de bulunmaktadır.

İşyerinde, İSG ile ilgili olarak, yapılacak kontroller, ölçümler, testler; tutulacak kayıt ve
belgeler; düzenlenecek etiketler ve uyarı levha ve işaretleri bulunmaktadır. İşyerinde
tutulması gerekli olan bu tür kayıt ve belgelerin tutulması çok önemlidir. Bu belgeler İSG
isteminin toplam kalite uygulaması gibi düşünülebilir. Eğer bu belge sistemi tekniğine ve
ruhuna uygun şekilde tutulursa işyerinde yüzde yetmiş oranında güvenlik sağlanmış

4
demektir. (Fakat bu belgeler tekniğine ve ruhuna uygun tutulma ise, sadece denetçisi
savmaya yönelik bir fayda sağlar. İşyerinde İSG nin gelişmesine hizmet etmez.)

Denetimle görevli kişi ve birimlerin; yaptıkları çalışmalarda, işyerlerinde dışarıdan

müdahale etmeden İSG tedbirlerinin gelişmesini ve uygulanabilmesini sağlayacak bir
sistemin yerleşmesine gayret etmeleri gereklidir.

İşyerlerinde; iş güvenliği uzmanlarını istihdam edilmesi, İşyeri Hekimi ve sağlık

biriminin mevcudiyeti, İş Güvenliği Kurullarının çalışması, düzenli olarak toplantılar yapması,
İşyerine ait İSG İç Yönetmeliğinin yapılması, Risk analizi yapılması, çalışanların düzenli bir
şekilde eğitimden geçirilmesi, makine tezgah ve tesislerin periyodik bakım ve kontrollerinin
yapılması … gibi çalışmalar, İSG tedbirlerinin, dış müdahale olmadan kendiliğinden
yürümesini hedefleyen, otokontrol mekanizmalarını geliştiren çalışmalardır.

5
6