

Yapõlarõ Sonlu Elemanlarla

Çözümleme ve Boyutlandõrma için
Yazõlõmlar Serisi

HIZLI ALIŞTIRMALAR KILAVUZU

Bölüm IV
Çelik Çerçeve
Boyutlandõrma Örneği

COMPUTERS &
ENGINEERING

Sürüm 7.0, Ekim 1998

Türkçe 2.2.2002 Baskõsõ
 TELİF HAKKI

Copyright Computer & Structures, Computers &

Engineering. Her hakkõ saklõdõr. SAP2000 programõ
ve ilgili tüm yazõlõ belgeler sahiplik ve çoğaltma
haklarõ saklõ ürünlerdir. Evrensel sahiplik haklarõ
Computers & Structures Inc.'a aittir. Türkçe yazõlõ
belgelerin sahiplik haklarõ Computers & Engineering
kuruluşuna aittir. Computers & Structures Inc. ve
Computers & Engineering kuruluşlarõndan yazõlõ izin
alõnmadan programõn lisanssõz kullanõmõ veya yazõlõ
belgelerinin çoğaltõlmasõ tamamen yasaktõr.

Daha ayrõntõlõ bilgi, yazõlõm lisansõ ve

belgelerin kopyalarõ için başvuru adresi:

Türkiye, Almanya ve Rus Fed. Devletleri

Ana Dağõtõmõ:
COMPUTERS & ENGINEERING
Holzmühlerweg 87-89
D-35457 Lollar, ALMANYA
Tel: 0049 6406 73667
Fax: 0049 6406 4745
E-Mail: baser@comp-engineering.com
http://www.comp-engineering.com
http://www.csiberkeley.com
ftp://ftp.csiberkeley.com/webdld

ã Copyright Computers and Structures Inc., 1978-2000

ã Copyright Computers & Engineering 1992-2002
CSI Logo'su Computers & Structures Inc. kuruluşunun tescilli ticari markasõdõr.
SAP2000 Computers & Structures Inc. kuruluşunun ticari markasõdõr.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-2

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
 SORUMLULUK

SAP2000 programõnõn ve yazõlõ belgelerinin hazõrlanmasõna

büyük zaman, çaba harcanmõş ve maddi fedakarlõk yapõlmõştõr.
Program tam olarak test edilmiş ve kullanõlmõştõr. Bununla birlikte
programõ kullanõrken, kullanõcõ, programõn güvenilirliği veya
kesinliği konusunda programõ hazõrlayan veya dağõtanlarõn
herhangi bir sorumluluk almadõğõnõ veya bunu ima etmediğini
kabul eder ve anlar.

Program, Çelik çerçevelerin boyutlandõrmasõ için çok pratik bir

araçtõr. Programõn bundan önceki sürümleri çok başarõlõ olmuş ve
çeşitli tür yapõlarda kullanõlmõştõr. Bununla beraber kullanõcõ, bu
kõlavuzu tamamen ve dikkatlice okumalõ ve Çelik hesabõnda
program algoritmalarõnõn kapsamadõğõ durumlarõ iyice
anlamalõdõr.

Kullanõcõ, programõn temel varsayõmlarõnõ açõkça anlamalõ ve

programõn oluşturduğu sonuçlarõ kendisi bağõmsõz olarak kontrol
etmelidir.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-3

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
 TEŞEKKÜR
Bu ürünün bugünkü durumuna gelmesinde yõllar boyu süren
değerli çalõşmalarõyla katkõ sağlayan bütün mühendis
meslekdaşlarõmõza teşekkür ederiz.

Özellikle orjinal SAP serisi programlarõnõn kavramsallaştõrõlmasõ

ve geliştirilmesinden sorumlu, California Berkeley Üniversitesi
emekli profesörlerinden Dr. Edward L. Wilson’õ özel olarak
anõyoruz. Kendisinin devam eden orijinal çözümler üretmesi,
programõn bu versiyonunda kullanõlan eşsiz kavramlar
oluşturulmasõnda rol oynamõştõr.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-4

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
 Simge Ekranõ
Durumuna Kaplatma
Ana Başlõk Çubuğu Başlõk Üst Menü Ana Araç Çubuğu Küçültme Düğmesi
Düğmesi

Kapatma
Düğmesi

Yan Araç
Çubuğu

Durum Güncel
Çubuğu Birimler

İmleç Yeri
Koordinatlarõ

SAP2000 MENÜLERİNİN TANIMLARI

SAP2000 komutlarõna Uygulama Simgeli (İkon’lu) Ana Araç Çubuğu, Yan Araç
Çubuğu, ve Üst Menü'den (Pull Down) erişilecektir. Bununla birlikte Uygulama
Simgeli araç çubuklarõ Üst Menü’de bulunan işlemlerin çoğuna, daha çabuk erişimi
sağlar.

Atama (Assign) işlemi sõrasõnda hatõrlamanõz gereken iki önemli nokta vardõr.
Birincisi; bir değeri atayacağõnõz nesneyi belirtmeden önce o değeri tanõmlamõş
(Define) olmalõsõnõz. İkincisi; önce elemanlarõ seçmeli (Select) sonra onlara yeni
büyüklükler atamalõ (Assign) ya da eskilerini değiştirmelisiniz .

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-5

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
 İÇİNDEKİLER:

BÖLÜM IV Çelik Boyutlandõrma Örneği

Genel
Modelin Tanõmõ
Geometri
Malzeme Özellikleri
Yükleme Durumlarõ
Çözümlendirme
Boyutlandõrma
Alõştõrmayõ Başlatma ve Gerilme Kontrolu
Model Veritabanõ Dosyasõnõ Açma
Modelin Çözümlenmesi
Boyutlandõrma Yönetmeliğinin Seçimi
Boyutlandõrmayõ Başlatma
Eleman Özelliklerini Değiştirme
Kesitlerin Otomatik Olarak Seçilmesi
Yenilenen Elemanlarla Yeniden Çözümleme
Sonuç Notlarõ

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-6

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
 Bölüm IV

Çelik Boyutlandõrma Alõştõrmasõ

Genel
Bu alõştõrma bölümünde SAP2000 Çelik boyutlandõrma modüllerinin birçok temel
özellikleri açõklanmõştõr. Bu kõlavuzun amacõ, SAP2000’i ilk kez kullananlara Çelik
çerçeveleri boyutlandõrma konusunda el alõşkanlõğõ kazandõrmaktõr. Program size
birçok ABD ve uluslararasõ yönetmeliklerden birini seçip yapõyõ boyutlandõrma ve
irdeleme olanağõnõ verir. Hõzlõ biçimde yararlanabilmeniz için programa ekranda
doğrudan yararlanabileceğiniz geniş kapsamlõ bir yardõm eklenmiştir. Çelik
boyutlandõrma hesaplarõ ile ilgili yeterli bilginiz olduğu ve geçerli Çelik yönetmeliği
ile onun dayandõğõ boyutlandõrma kavramlarõnõ yeterince bildiğiniz varsayõlmaktadõr.

SAP2000 komutlarõna Uygulama Simgeli (İkon’lu) Ana Araç Çubuğu, Yan Araç
Çubuğu ve Üst Menü'den (Pull Down) erişilecektir. Bununla birlikte Uygulama
Simgeli araç çubuklarõ Üst Menü’de bulunan işlemlerin çoğuna, daha çabuk erişimi
sağlar.

Atama (Assign) işlemi sõrasõnda hatõrlamanõz gereken iki önemli nokta vardõr.
Birincisi; bir değeri atayacağõnõz nesneyi belirtmeden önce o değeri tanõmlamõş
(Define) olmalõsõnõz. İkincisi; önce elemanlarõ seçmeli (Select) sonra onlara yeni
büyüklükler atamalõ (Assign) ya da eskilerini değiştirmelisiniz (Assign).
MODELİN TANIMI
Yapõ ikiye üç gözlü, iki katlõ bir büro binasõdõr. Çerçeve AISC-LRFD93 yönetmeliğine
göre boyutlandõrõlacaktõr. Bu çerçevenin analizinde ve boyutlandõrmasõnda deprem
kuvvetleri gözönüne alõnmõştõr. Ancak süneklik düzeyi yüksek çelik çerçevelerin
boyutlandõrõlmasõ için özel gereksinmeler henüz SAP2000 programõnda
tamamlanmamõştõr.

Geometri
Rijit çerçeve Şekil IV-1'de görüldüğü gibidir ve yapõ çeliğinden oluşmuştur. Çatõnõn
yalnõzca metal döşemeli olmasõna karşõn ikinci kat metal döşeme ve hafif beton
dolguya sahiptir. Tipik kat yüsekliği 13 foot olarak alõnmõştõr. Başlangõç eleman
boyutlandõrrõ Şekil IV-1'de verilmiştir.

Malzeme Özellikleri
Malzeme özellikleri aşağõda verilmiştir:

Kirişler ve Enlemeler: ASTM A36 (Fy = 36 ksi)

Kolonlar: ASTM A572 (Fy = 50 ksi)

Yükleme Durumlarõ
Çözümlemede dört yükleme durumu gözönüne alõnmõştõr; DL, LL, QX ve QY. Ölü
yük ve hareketli yük sõrasõyla DL ve LL yük durumu olarak tanõmlanmõştõr. Yanal
deprem yükleri de sõrasõyla QX ve QY olarak adlandõrõlmõştõr.

Ölü ve hareketli yükler aşağõda verilen yükleme değerlerine göre kiriş açõklõk yükleri
olarak uygulanmõşlardõr.

Çatõ Ölü yük = 30 psf

Hareketli yük = 20 psf

Kat Ölü yük = 75 psf

Hareketli yük = 80 psf

Dõş Duvar Ölü yük = 15 psf

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-2

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
Eşdeğer statik deprem kuvvetleri global X ve global Y yönlerinde ayrõ ayrõ yanal
düğüm noktasõ yükleri olarak uygulanmõşlardõr. Her iki yöndeki taban toplam kesme
kuvvetleri 51 kips olarak hesaplanmõştõr.

Tali kirişler (tipik) Moment birleşimi

(Ankastre) tipik.

Mafsallõ
birleşim

PLAN
(Üst döşeme kirişleri parantezsiz, alt döşeme kirişleri parantez içinde gösterilmişlerdir).

ENKESİT
(Bütün kolonlar W14x132 dir)

Şekil IV-1
Modelin Tanõmõ (Eğitim Örneği)

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-3

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
Çözümleme
Her iki katta bulunan diyaframlara, iki ayrõ diyafram yerdeğiştirme bağõmlõlõğõ
uygulanmõştõr. Bu bağõmlõlõk her iki katta düğüm noktalarõnõn düzlem içinde birlikte
hareket etmesini sağlar. Yanal deprem yükleri kat seviyelerinde düğüm noktalarõna
uygulanmõştõr. "AISC-LRFD93'e Göre Boyutlandõrma" bölümünde tanõmlandõğõ gibi
1.2DL + 0.5LL yük kombinezonu ile bir P-∆ çözümlemesi yapõlmõştõr. Başlangõç
mesnetlenmemiş uzunluk elemanõn tüm boyu olarak alõnmõştõr.

Boyutlandõrma
Çelik hesabõ AISC-LRFD93'e göre yapõlmõştõr. Kip-inch birimleri kullanõlmõştõr. Bu
model için giriş bilgisi veri tabanõ dosyasõ EXSTL.SDB'dir. Bu SAP2000 paketinin
bir parçasõ olarak sağlanmõştõr.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-4

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
ALIŞTIRMAYI BAŞLATMA
Aşağõda modelin boyutlandõrma işlemi adõm adõm açõklanmõştõr. Bu bölümü okurken
bu adõmlarõ bilgisayarda uygulamanõz tavsiye edilir. Programõ başlatmayõ başardõğõnõzõ
kabul ediyoruz. Bunu, Windows işletim sisteminin başlat menüsünden SAP2000'i
çalõştõrarak yapabilirsiniz.

Bu alõştõrmada değişik seçeneklere hõzla erişmek için simgeli Menü Çubuklarõ

kullanõlmõştõr. Simgeli Menü Çubuklarõnda bulunan birçok işleme Ana Araç
Çubuğundanda ulaşõlabilir. SAP2000 ekranõnõn ayrõntõlõ açõklamasõ için Ekranda
Yardõm'õ kullanõn veya "SAP2000 Getting Started" (Başlarken) elkitabõna başvurunuz.

Program paketiyle birlikte gönderilen giriş bilgisi veri tabanõ (EXSTL.SDB) dosyasõ
programõn yerleştirildiği (\SAP2000\) dizininin EXAMPLES adlõ alt klasöründedir.
Alõştõrma için SECTIONS.PRO isimli kesit özellikleri dosyasõ da gereklidir.
SECTIONS.PRO dosyasõ da programõn yerleştirildiği (\SAP2000\utilities) dizininde
bulunur.

MODEL VERİTABANI DOSYASINI AÇMA

1. File (Dosya) menüsünden Open (Aç) düğmesini tõklayõn. Bu işlem Open
Model File diyalog kutusunu görüntüleyecektir.

2. Bu diyalog kutusunda: (\Computers and Structures\Examples\ klasöründe)

• EXSTL.SDB dosyasõnõ seçin.

• Open (Aç) düğmesini tõklayõn.

Ekran bu durumda düşey iki pencere görüntüleyecektir. Sol pencere modelin +312 in
kotundaki planõnõ gösterir. Bu görünümde kesit adlarõ görülmektedir. Modelin üç
boyutlu bir görünüşü sağ pencerededir. Bu görünümde eleman ve düğüm noktasõ
adlarõ görülmektedir. İlave olarak, pencerenin üst kõsmõnda Ana Araç Çubuğunun
olduğu Ana pencerenin sol kenarõnda simgeli Yan araç çubuğu da görülmektedir.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-5

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
Not: Çok pencere ile çalõşõrken belirli bir pencerenin herhangi bir noktasõna
tõklayarak o pencereyi aktif duruma getirebilirsiniz.

Daha fazla ilerlemeden önce modeli yeni bir isimle, diyelim ki, TUTOR2.SDB adõ ile
kaydederek veri dosyasõnõn bir kopyasõnõ elde edeceğiz. Alõştõrma işlemi boyunca bu
kopyayõ kullanacak ve orijinal dosyaya dokunmamõş olacağõz.

3. File (Dosya) menüsünden Save As (Farklõ isimle kaydet)'i seçin. Bu işlem

Save Model File As diyalog kutusunu görüntüleyecektir.

4. Bu diyalog kutusunda:

• Yeni dosya adõna Tutor2.SDB girin.

Not: Siz .SDB uzantõsõnõ yazmasanõzda program bu uzantõyõ otomatik olarak

dosya adõna ekler.

• Save (Kaydet) düğmesini tõklayõn.

Yeni isim Başlõk Çubuğunda başlõk olarak görüntülenir.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-6

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
MODELİN ÇÖZÜMLENMESİ
Şimdi modeli çözümleyeceğiz. Modeli çözümlemeden önce P-∆ yükünü (1.2DL +
0.5LL) ve P-∆ çözümlemesi için gerekli diğer parametreleri girmemiz gerekir. Bunun
için:

1. Analyze (Çözümle) menüsünde Set Options (Seçenekleri Ayarla) düğmesini

seçin. Bu işlem ekrana hemen Analysis Options diyalog kutusunu getirecektir.
Bu diyalog kutusunda:

• Include P-Delta (P-Delta hesabõnõ da dahil et) kutusunu işaretleyin.

• Set P-Delta Parameters (P-Delta parametrelerini ayarla) düğmesini

tõklayõn. Bu işlem P-Delta Parameters diyalog kutusunu getirir. Bu diyalog
kutusunda:
− Maksimum iterasyon sayõsõnõ 5 yapõn.
− DL (sabit yük) ölçek çarpanõnõ 1.2 olarak değiştirin ve Modify
(Değiştir)'i tõklayõn.
− Load Case aşağõya açõlan basamaklõ menüyü tõklayõn.
− LL (Hareketli yük)'ü seçin.
− LL ölçek çarpanõnõ 0.5 olarak değiştirin ve Add (Ekle)'yi tõklayõn.
− P-Delta Parameters diyalog kutusunu kapatmak için OK'i tõklayõn.

• Yeni dosya adõna Tutor2.SDB girin.Analysis Options (Analiz seçenekleri)

diyalog kutusunu kapatmak için OK'i tõklayõn.

2. Ana Araç Çubuğundan Run Analysis (Çözümle) düğmesini tõklayõn.

İçinde değişik çözümleme aşamalarõnõn ardõşõk olarak verildiği bir üst pencere açõlõr.
Çözümleme tamamlandõğõnda ekran aşağõdaki şekilde görüntü verir.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-7

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
3. Üst pencerenin sağõndaki dikey kaydõrma çubuğunu kullanarak çözümleme
mesajlarõnõ gözden geçirin ve bir hata veya uyarõ mesajõ olup olmadõğõnõ
kontrol edin. Bizim durumumuzda bunlar olmamalõdõr.

4. Penceredeki OK düğmesini tõklayarak bu pencereyi kapatõn. Bu işlem, birinci

yük durumu (DL) için şekil değiştirmiş modeli sağ pencerede üç boyutlu
görüntü modunda görüntüleyecektir.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-8

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
BOYUTLANDIRMA YÖNETMELİĞİNİN SEÇİMİ
Önceden hazõr olan (default) yönetmelik, çelik yapõlarõn boyutlandõrõlmasõ için AISC-
ASD89'dur. AISC-LRFD93 boyutlandõrma yönetmeliğinin seçimi için aşağõdakileri
yapõn:

1. Options (Seçenekler) menüsünden Preferences (tercihler) düğmesini tõklayõn.

Bu işlem Preference diyalog kutusunu getirecektir.

2. Diyalog kutusunda Steel (Çelik) düğmesini tõklayõn. Halen seçilmiş Çelik

Boyutlandõrma yönetmeliğini, önceden hazõr olan kesit özellikleri dosyasõnõ ve
diğer parametreleri aşağõda gösterildiği gibi görebilirsiniz.

3. Önceden hazõr olan Yönetmelik (AISC-ASD89)'u, AISC-LRFD93 ile

değiştirmeniz gereklidir. Bunun için:

• Boyutlandõrma Yönetmelikleri (Steel Design Code) kutusunda aşağõya

dağru açõlan basamaklõ menüyü tõklayõn.
• AISC-LRFD93 boyutlandõrma yönetmeliğini seçin.

4. Diyalog kutusunu kapatmak için OK düğmesini tõklayõn.

5. SAP2000'nin çelik elemanlarõ boyutlandõracağõndan emin olmak için Design

menüsünden Steel Design (Çelik Hesabõ)'nõ seçiniz.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-9

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
BOYUTLANDIRMAYI BAŞLATMA VE GERİLME KONTROLU

Çözümleme aşamasõnõ tamamlamõş ve boyutlandõrma yönetmeliğini seçmiş olarak

şimdi AISC-LRFD93'ün gereklerini kullanarak eleman gerilme oranlarõnõ
hesaplayacağõz.

1. Design (Boyutlandõr) menüsünden Start Design/Check of Structure (Yapõnõn

boyutlandõrmasõ/gerilme kontrolu)’nu seçin. Bu durumda program çelik çerçeve
elemanlarõndan herbirinin etkileşim oranlarõnõ hesaplar. (Eğer bazõ çerçeve
elemanlarõnõ seçmiş olsaydõk sadece seçilmiş olan elemanlar için gerilme
oranlarõ hesaplanacaktõ). Biraz sonra aktif olan pencerede her eleman için renkli
gerilme oranlarõ görüntülenir. Bunlar önceden hazõr olan yönetmeliğe göre 1.0'i
aşamayan eksenel kuvvet-moment etkileşim oranlarõdõr. Görüntüde, etkili olan
boyutlandõrma yük kombinezonu için gerilme oranlarõ verilir.

Not: Modelde herhangi bir yük kombinezonu tanõmlanmadõğõnda SAP2000

otomatik olarak seçilen boyutlandõrma yönetmeliği için bir yük kombinezonu
takõmõ sağlar. (Çelik için AISC-LRFD93). Önceden hazõr olan yük
kombinezonlarõ aşağõdaki üç yoldan biri ile eklenebilir.

Define (Tanõmla) menüsünden Load Combinations (Yük kombinezonlarõ) ve

sonra da Define Load Combinations (Yük Kombinezonlarõnõ Tanõmla)
seçeneğinden Add Default Design Combo (Önceden Tanõmlõ Boyutlandõrma
Kombinezonu Ekle)'yi bir defa tõklayõn.

Ya da, eğer modelde tanõmlanmõş bir boyutlandõrma yük kombinezonu yoksa

Design (Boyutlandõr) menüsünden Select Design Combos (Boyutlandõrma
Kombinezonlarõnõ Seç)'õ tõklayõn.

Ya da, eğer modelde tanõmlanmõş hiçbir boyutlandõrma yük kombinezonu

yoksa, Design (Boyutlandõr) menüsünden Start Design/Check of Structure
(Yapõnõn Boyutlandõrma/Kesit Kontrolüne Başla )' yõ tõklayõnõz.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-10

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
2. Bir elemana, örneğin A aksõnda 1-2 çubuğu (38 nolu eleman) kirişe sağ
tõklayõn. Sayfa IV-3'deki Şekil IV-1 ve yukarõdaki ekrana bakõnõz. Bu eleman
boyunca farklõ kontrol noktalarõnda, değişik yük kombinezonlarõ için Steel
Stress Check Information (Çelik Gerilme Kontrol Bilgileri) diyalog
kutusunu açar. Bu diyalog kutusu elemana atanan kesit tipi (W18x50) ile ilgili
bilgileride gösterir. En büyük gerilme oranõ, bu kutuda parlak olarak
gösterilmiştir. Bu diyalog kutusu boyutlandõrma için kesit hesabõnõn Details
(Ayrõntõlar)'õ ve seçilen elemanõn Redesign (Yeniden Kesit Hesabõ)
yapõlmasõna ilişkin eleman değişiklik atamalarõ ile ilgili bilgilerde verebilir.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-11

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
3. Bu diyalog kutusunda:

• Bir kez tõklayarak boyutlandõrma kontrol noktasõnõ seçin. (Hiçbir şey

yapmadan, önceden renkli olarak hazõr olanõ seçin).

• Details (Ayrõntõlar) düğmesini tõklayõn. Bu işlem söz konusu noktada

seçilmiş yük kombinezonu için, eleman numaralarõ, geometrik parametreler,
malzeme özellikleri, nominal dayanõm değerleri, faktörlerle arttõrõlmõş
eleman kuvvetleri ve diğer boyutlandõrma parametreleri de dahil olmak üzere
çelik kesit boyutlandõrma parametrelerini gösteren Steel Section Design
(Çelik Kesit Hesabõ) ayrõntõlõ bilgi ekranõnõ açar.

• Steel Section Design (Çelik Kesit Hesabõ) bilgi ekranõnõ kapatõn.

4. Steel Stress Check Information (Çelik Gerilme Kontrol Bilgileri) diyalog

kutusunda Redesign (Yeniden Boyutlandõr) düğmesini tõklayõn. Bu işlem K
katsayõlarõ, Cm katsayõlarõ, vb. katsayõlarõ içeren boyutlandõrma çarpanlarõ giriş
bilgilerini gösteren Element Overwrite Assignments (Eleman Atamalarõnõ
Yenile) diyalog kutusunu açar. Bu çarpanlar yeniden boyutlandõrma için
değiştirilebilir. Aşağõdaki ekrana bakõnõz. Burada 0, önceden hazõr olan
değerleri ifade eder. Bir takõm elemanlarõn özelliklerini düzenlemek için başka
bir seçenek de "Modifying Member Properties of a Group" adlõ bir sonraki
bölümde gösterilecektir.

• Element Overwrite Assignments (Eleman Atamalarõnõ Yenile) diyalog

kutusunu kapatmak için Cancel düğmesini tõklayõn.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-12

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
 • Steel Stress Check Information (Çelik Gerilme Kontrol Bilgileri) diyalog
kutusunu kapatmak için Cancel düğmesini tõklayõn.

Not: Boyutlandõrma ve Gerilme kontrolünde kullanõlan, kontrol noktalarõnõn

sayõsõ (parça sayõsõ + 1) çözümleme aşamasõndan önce kullanõcõ tarafõndan
Frame and Output Segment (Çerçeve Parça Sayõsõ Çõktõsõ) düğmeleri yolu ile
Assign (Atama) menüsünden girilir. Önceden hazõr olan parça sayõsõ kirişler
için 4, kolonlar için 2'dir.

Şimdiye kadar çelik bir çerçeveyi çözümleyip kesit hesaplarõnõ yaptõk ve bazõ
boyutlandõrma bilgilerini gözden geçirdik. SAP2000 programõ, etkileşimli olarak
boyutlandõrma yönetmeliğini ve eleman özelliklerini değiştirme, yeni yük
kombinezonlarõ ekleyip çõkarma vb. değişikliklerle çözümleme ve boyutlandõrma
kademelerinin tekrarlanmasõ olanağõnõ verir. Bu alõştõrmada gösterim amacõyla bazõ
çerçeve elemanlarõnda, eleman özelliğini düzenleme / değiştirme işlemini yapacağõz.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-13

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
ELEMAN ÖZELLİKLERİNİ DEĞİŞTİRME
Çözümleme ve gerilme kontrolu başarõlõ olarak tamamlandõğõndan, yeniden
çözümlemeden önce bütün kiriş ve kolonlarõn yanal mesnetlenmemiş uzunluklarõnõ
değiştireceğiz çünkü bazõ kiriş ve kolonlar için gerilme oranlarõ 1.0'den büyük ve
kirişlerin çoğunda l/r değeri 200'den büyük çõkmõştõr. Gerilme kontrolünün
başlangõcõnda her elemanõn mesnetlenmemiş uzunluğu hem kuvvetli hemde zayõf
eksenlerde elemanõn tüm uzunluğu olarak alõnmõştõr, yani l 22 = l 33 = L dir. Ancak yapõ,
döşemedeki tali kirişlerin basõnç başlõklarõnõn yanal yerdeğiştirmesine karşõ
kõsõtlamalar sağlar. Şekil IV-1'e bakõnõz. N-S (Y-Y) doğrultusundaki her kiriş
açõklõğõnõn zayõf eksen doğrultusundaki mesnetlenmemiş uzunluğu, l 22 yi, gerçek
uzunluğun %33'ü olarak alacağõz. Benzer şekilde E-W (X-X) doğrultusundaki her kiriş
açõklõğõ, l 22 nin gerçek uzunluğun %25'i olduğu kabul edilebilir. Bu değişiklikleri
yapmak için sağ penceredeki görünümü değiştirerek bütün kirişleri seçebilecek şekilde
görünür hale getireceğiz. Bu pencerenin bundan önceki boyutlandõrmaya ait gerilme
oranlarõnõ 3D görüntü şeklinde göstermekte olduğuna dikkat ediniz.

1. Ana Araç Çubuğunda 2D View (xy) (İki Boyutlu Görünüş xy) düğmesini
tõklayõn.

2. Ana Araç Çubuğunda Perspective Toggle (Perspektif Görüntü) düğmesini

tõklayõn.

Şimdi bütün kirişler görülmekte iken, kirişleri seçebilir ve onlarõn yanal

mesnetlenmemiş uzunluklarõnõ düzeltebiliriz.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-14

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
3. N-S (Y-Y) doğrultusundaki kirişleri seçmek için şunlarõ yapõn:

• Yan araç çubuğundan Set Intersecting Line Select Mode düğmesini tõklayõn.

• Fare imlecini 1 nolu aksõn A-B aralõğõndaki kirişin soluna götürün.

• Fare imlecini basõlõ tutarak, fare imlecini A ve B akslarõ arasõndaki açõklõkta

bulunan tüm kirişleri kesecek şekilde elemanlarõn sağõna yatay olarak hareket
ettirin. Y-Y doğrultusundaki "seçilmiş olan çizgi" kesişen çizgileri
gösterecektir.

• Bu çizgiyi kesen bütün elemanlarõ seçmek için farenin sol tuşunu serbest
bõrakõn. SAP2000 ekranõnõn sol alt köşesindeki mesaj alanõ 8 çubuk
elemanõnõn seçilmiş olduğunu gösterir.

Not: N-S doğrultusundaki tüm kirişleri seçmek için bu işlemi iki kez
yapmamõz gerekir. (Adõm 3). Bir kez A ve B akslarõ arasõndaki tüm kirişler
için, ve bir kezde B ve C akslarõ arasõndaki tüm kirişler için.

Şimdi N-S doğrultusundaki tüm kirişlerin seçimi işlemi tamamlanmõştõr. Seçilmiş

elemanlar kesikli çizgi olarak görünür.

4. Design (Boyutlandõr) menüsünden Redefine Element Design Data (Eleman

Boyutlandõrma Verisini Tekrar Tanõmla)'yõ seçin. Bu işlem Element
Overwrite Assignments (Eleman Atamalarõnõ Yenile) diyalog kutusunu
görüntüleyecektir. Bu diyalog kutusunda:

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-15

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
 • Assignment Options (Atama Seçenekleri) alanõnda Unbraced Length
Ratio (Minor, LTB) (Mesnetlenmemiş Uzunluk Oranõ) kutusunu
işaretleyin.
• "0" değerini "0.33" değeri ile değiştir.

Not: Bu diyalog kutusunda görülen Assignment Options (Atama Seçenekleri)

yönetmeliğe bağlõdõr.

• Mesnetlenmemiş uzunluk oranõnõn kabulü için OK düğmesini tõklayõn.

• Ana Araç Çubuğundaki Refresh Window (Görüntüyü Güncelleştir)

düğmesini tõklayõn. Bu seçilen elemanlarda daha kõsa mesnetlenmemiş
boylarõn kullanõlmasõnõn bir sonucu olarak gerilme oranlarõnõn farkedilir bir
şekilde azaldõğõna dikkat ediniz.

5. E-W (X-X) doğrultusundaki tüm kirişleri düzeltmek için Adõm 3 ve 4'ü

tekrarlayõn, sadece farklõ olarak mesnetlenmemiş uzunluk oranõnõ 0.25 olarak
girin.

6. Mesnetlenmemiş eleman uzunluklarõnõn yeniden tanõmlanmasõndan sonra

gerilme oranlarõ üç boyutlu görüntü ile daha iyi görünür hale getirilebilir. Ana
Araç Çubuğundan 3D View (Üç Boyutlu Görünüş) düğmesini tõklayõn. Sayfa
IV-11'deki görüntü ile aşağõdaki görüntüyü karşõlaştõrõn.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-16

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
 SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-17
© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
KESİTLERİN OTOMATİK OLARAK SEÇİLMESİ
Mesnetlenmemiş uzunluk değişiminden sonra, aşõrõ gerilmeye maruz 3 elemanõn
dõşõnda, tüm kiriş elemanlarõnõn yalnõzca düşük gerilmeye maruz kaldõğõ bulunmuştur.
Aşõrõ gerilmeye maruz bu üç eleman kõrmõzõ renklidir. Bir örnek olarak, bu aşõrõ
gerilmeye maruz elemanlar için otomatik olarak kesit tayin edeceğiz.

Aşõrõ gerilmeye maruz bu üç kiriş 31, 33 ve 35 eleman numaralarõ ile

tanõmlanmõşlardõr. Bu elemanlarõn hepsi W18x35 kesitlidir. Bu kesitleri kademeli
olarak daha büyük kesitlerle değiştirirsek, gerilme oranlarõ 1.0'e yakõn fakat 1.0'den
daha az olabilir. W18x50 kesiti istenenleri sağlayacaktõr. Bunun yerine elemanlarõn
otomatik seçimini gösteren bir uygulama yapacağõz.

Sağ pencerede çelik gerilme oranlarõ üç boyutlu olarak gösterilmiştir.

• Kõrmõzõ renkteki aşõrõ gerilmeye maruz bu üç elemanõ üzerlerine tek tek tõklayarak
seçin.

• Ana Araç Çubuğundan Lock/Unlock Model (Modeli Kilitle/Kiliti Aç) düğmesine

tõklayarak modelin kilidini açõn.

- Bu işlem "Unlocking model will delete analysis results! OK to delete".

(Kilidi açõlan model analiz sonuçlarõnõ silecektir! Silinsin mi) sorusunu
içeren bir diyalog kutusu getirir. OK'i tõklayõn.

• Define (Tanõmla) menüsünde Frame Sections (Çerçeve Kesitleri) düğmesini

tõklayõn. Bu işlem Define Frame Sections (Çerçeve Kesitlerini Tanõmla) diyalog
kutusunu getirir. Bu diyalog kutusu modelde kullanõlan kesitleri gösterir. Programõn
daha geniş bir gruptan seçili kesiti otomatik olarak seçebilmesi için, modelde
kullanõlabilir kesit çeşidini arttõrmalõyõz. W18x35 kesiti, bazõ elemanlar için çok
büyük olduğu için AUTO kesit alanõ için biraz daha küçük kesitleri özellikle kesit
yüksekliği 12 inch olan geniş başlõklõ kesitleri ilave edeceğiz. Bunu yapmak için bu
diyalog kutusunda:

− Import aşağõya açõlan basamaklõ menüyü tõklayõn.

− Kesitler listesinde dolaşõp Import I/Wide Flange (I/Geniş Başlõklõ)'õ seçin. Bu

işlem Import I/Wide Flange (I/Geniş Başlõklõ) kesit özellikleri listesini
getirecektir.

Not: Bu diyalog kutusunda önceden hazõr olan kesit özellikleri dosyasõ

Section.pro kullanõlõr. Başka bir dosya seçmek için Options (Seçenekler)
menüsünden Preferences formunu kullanabilirsiniz.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-18

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
 − Aşağõya açõlõr kesitler listesinden önce W12x96'yõ seçin ve ardõndan Shift
tuşunu basõlõ tutarak W12x14'ü seçin. Bu işlem W12x96'dan W12x14'e kadarki
bütün kesitleri seçecektir.

− Ayrõlan kesit seçimlerini onaylamak için OK'i tõklayõn. Bunun sonucunda, son
seçilen kesit, vb., W12x14 hakkõnda I/Wide Flange Sections diyalog
kutusunda bir bilgi gösterimi olacaktõr.

− I/Wide Flange Sections diyalog kutusunda OK'i tõklayõn. Bu işlem veri

tabanõndan modele yeni seçilen kesitlerin aktarõmõnõ tamamlayacaktõr. Aktarõlan
kesitler Define Frame Sections diyalog kutusunda Frame Sections listesine
eklenirler.

− Bu diyalog kutusunda Add aşağõya açõlan basamaklõ menüyü tõklayõn.

− Kesitler listesinden Add Auto Select düğmesini seçin. Bu işlem Auto Selection
Sections diyalog kutusunu getirecektir. Bu diyalog kutusunda, Auto kesitlerin
önceden hazõr olan alanlarõ listelenir. Listeyi yeni kesitler ekleyerek ve silerek
düzeltebilirsiniz. Kayar listeden W14x132'i tõklayarak seçin. Remove
(Yerdeğiştirme) düğmesi aktif duruma gelir. Auto kesiti alanõndan bu özel
kesiti değiştirmek için Remove düğmesini tõklayõn, çünkü W14x132 kesiti bu
modelde özellikle kolonlar için kullanõldõ. Auto kesitin önceden hazõr olan ismi
AUTO1 olarak verilir. Önceden hazõr ismi ve kesitlerin listesini kabul için OK'i
tõklayõn.

− Define Frame Sections diyalog kutusunu kapatmak için OK düğmesini tõklayõn.

• Assign menüsünü tõklayõn, Frame menüsünü seçin ve sonrada Sections'õ seçin. Bu

işlem Define Frame Sections diyalog kutusunu açar. Bu diyalog kutusunda
AUTO1'i seçin ve sonrada OK'i tõklayõn. Bu işlem seçilen elemanlarõn AUTO1
kesitine sahip olduğunu gösteren görüntüyü değiştirir.

• Ana Araç Çubuğunda Run Analysis (Analizi Başlat) düğmesini tõklayarak modeli
yeniden çözdürün. Üst pencereyi kapatmak için OK'i tõklayõn.

• Design menüsünden Start Design/Check of Structure menüsünü tõklayarak

gerilme oranlarõnõ yeniden hesaplatõn. Bu işlem sağ pencerede yeni gerilme
oranlarõnõ üç boyutlu olarak gösterecektir.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-19

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
Kesitlerin değişiminin bir sonucu olarak, bu seçilmiş kirişlerin gerilme oranlarõnõn
değiştiğine dikkat edin. Farkõ görmek için Sayfa IV-17'deki görüntüyle bu görüntüyü
karşõlaştõrõn.

• Yeni seçilen kesitleri görmek için, Design menüsünden Display Design Info
menüsünü tõklayõn. Bu işlem, Display Design Results diyalog kutusunu
getirecektir. Bu diyalog kutusunda Design Input düğmesini seçin, Design Input
aşağõya açõlan basamaklõ menüden Design Sections'nõ onaylayõn ve OK' i tõklayõn.
Bu işlem sağ penceredeki üç boyutlu görünüşte yeni seçilen kesitleri gösterecektir.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-20

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
Not: Gösterilen kesitler boyutlandõrma kesitleridir. Çözümleme kesitleride Ana
Araç Çubuğunda Set Elements düğmesi tõklanarak ve Set Elements diyalog
kutusunda Frames altõndaki Sections kontrol kutusu tõklanarak gösterilebilir.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-21

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
YENİLENEN ELEMANLARLA YENİDEN ÇÖZÜMLEME
Eleman kesit özelliklerinde boyutlandõrma kademesinde yapõlan bu değişikliğin statik
hesap sonuçlarõnõ doğrudan doğruya değiştirmediğinin anlaşõlmasõ önemlidir.
Kullanõcõ yeni elemanlarla çözümlemenin yeniden yapõlmasõnõ istemedikçe, bu
değişiklikler yeniden boyutlandõrma işlemine özgü yerel değişikliklerdir. Başka bir
deyişle, kesit özelliklerinin değiştirilmesi sadece gerilme değerlerini etkiler ve bu
değişiklikten önceki çözümleme sonucunda elde edilmiş çarpanlarla arttõrõlmõş eleman
iç kuvvetlerini etkilemez. Rijitliklerin (kesit özelliklerinin) değişmesi sonucu eleman
iç kuvvetlerinin yeniden dağõlõmõ, çözümlemenin tekrarlanmasõ ile gerçekleştirilir.
Kesit özellikleri, sadece seçilmiş bir eleman grubunda güncelleştirilebilir. Yapõlan
değişikliğin tüm model üzerindeki etkilerini görmemiz için, modeli yeniden
çözümlememiz ve yapõyõ yeniden boyutlandõrmamõz gerekir. Bunun için:

• Önceden seçilmiş olan çerçeve elemanlarõ tekrar seçmek için Yan Araç Çubuğundan
Restore Previous Selection (Önceki Seçimlere Geri Dön)'ü tõklayõn.

• Design (Boyutlandõr) menüsünden Update Analysis Section (Çözümleme

Bölümlerini Yenile)'yi tõklayõn. Bu işlem "Updating Analysis Section will unlock
model! OK to update." (Çözümlemeyi değiştirmek modelin kilidini açacaktõr!
Değişsinmi) sorusunu işeren bir diyalog kutusunu getiri. OK'i tõklayõn.

• Analyze (Çözümle) menüsünden Run (çalõştõr)'õ seçin. Bu hemen çözümleme

işlemini başlatacaktõr. Çözümlemenin değişik kademelerini sõrasõ ile görüntüleyen
bir üst pencere açõlõr. Boyutlandõrma kademesinde kesit özelliklerinde yaptõğõmõz
değişiklikler nedeni ile bu sonuçlar ilk yapõlan çözümlemedekinden kuşkusuz
farklõdõr. Pencereyi kapamak için OK'i tõklayõn.

• Design (Boyutlandõr) menüsünden Start Design/Check of Structures (Yapõnõn

Boyutlandõrma/Kontroluna Başla)'yõ tõklayõn. Bu işlem yapõyõ yeniden
boyutlandõracak ve yeni gerilme oranlarõnõ görüntüleyecektir.

• Şimdi optimum kesitler ile auto kesitleri yerdeğiştirin. Bunun içinde:

− Önceden seçilmiş olan çerçeve elemanlarõ tekrar seçmek için Yan Araç
Çubuğundan Restore Previous Selection (Önceki Seçimlere Geri Dön)'ü
tõklayõn.

− Design (Boyutlandõr) menüsünden Replace Auto w/Optimal Sections

menüsünü tõklayõn.

− Bu işlem "Replacing Analysis Sections with Auto-Selected Sections will

unlock model! OK to replace" (Otomatik Seçilen Kesitler ile Çözümleme
Kesitlerini Değiştirmek modelin kilidini açacaktõr! Değişsinmi) sorusunu
soracaktõr. Değişim için OK'i tõklayõn.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-22

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com
 Not: Seçilen kesitlerin yeterliliğini sağlarken Replace Auto w/optimal Sections
menüsünün seçimi geçerli olan boyutlandõrma kesitleri ile otomatik seçilen
kesitleri kalõcõ olacak şekilde yerdeğiştirecektir. Bu işlem optimum boyutlandõrma
kesitleri ile çözümleme kesitlerini etkili bir şekilde yerdeğiştirir ve otomatik imleci
hareket ettirir. Sonuçta bu menüdeki seçim işlemi yapmanõz gereken son şeylerden
biridir.

Son çözümleme sonuçlarõna dayanan boyutlandõrma işleminden sonra farkõ

görebilirsiniz.

SONUÇ NOTLARI
SAP2000 çelik hesap seçeneği ile ilgili alõştõrmanõn sonuna geldik. Amaç daha ileri
düzeyde seçenekleri tanõyõp kullanabilmemiz için birkaç temel işlemi aydõnlatõp
göstermekti. Değişik konular üzerinde daha çok bilgi için programla birlikte verilen
Help (Ekranda Yardõm)'e başvurunuz.

SAP2000 Çelik Hõzlõ Alõştõrmalar Kõlavuzu IV-23

© COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667 www.comp-engineering.com