BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEM VE

TEKNİKLERİ

AYDINLIKEVLER TİCARET MESLEK LİSESİ

ANKARA ANADOLU İLETİŞİM MESLEK LİSESİ
 ANKARA İL MİLLİ EĞİTİM
MÜDÜRLÜĞÜ AR-GE BİRİMİ İÇİN
HAZIRLANMIŞTIR.
Araştırma teknikleri öğretmeni
Sayın DERYA SOYLU’ya
teşekkür ederim.

Çetin Erturan
Okul Müdürü
 A M A Ç
 Araştırma sürecini inceleme,
 Bilimsel Araştırma Yöntemlerini
Gözden Geçirme
 Konu Hakkında Araştırma
Yapabilmek İçin Gereken
Literatür Bulma,
 Veri Toplama,
 Verileri Değerlendirme,
 Rapor Yazma Tekniklerini
Anlatmaktır.
 KAPSAM
Araştırma Teknikleri sunuşu,
 araştırma yöntemlerindeki farklı

anlayışları,
 yaygın olarak kullanılan

araştırma tekniklerini,
 araştırma basamaklarını,

 veri toplama ve analizini,

 yorumlama, rapor yazma

esaslarını kapsamaktadır.
TEMEL KAVRAMLAR
“BİLİM SORU SORMAKLA
BAŞLAR”
 BİLİM
 Yaşadığımız,hissettiğimiz ortamlarda
ortaya çıkan veya çıkabilecek durum
ve sorunları anlamak, vurgulamak,
yorumlamak ve çözüm önerileri
sunmak için yapılan düzenli
çalışmaların tümüdür.
 BİLİM ADAMI
Bir problemi, olayı bilimsel
yöntemlerle araştırarak çözüme
ulaştıran, insanlığın yararına
sunan kişidir.
OLGU:Bir takım olayların dayandığı
sebep veya bu sebeplerin yol açtığı
sonuç
 OLAY:Olgulardan meydana gelen
bütündür.
 GENELLEME:Benzer olgular
arasındaki ilişkilerin yargı türünden
ifadesidir.
 KURAM:Soyut bilgi. Bir sorunu
ilgilendiren düşüncelerin tümüdür.
 HİPOTEZ:Araştırma konusuyla ilgili
olarak ortaya konulan; doğruluğunun
araştırılması gereken önermelerdir.
Hipotezler, araştırmaya yön veren
temel düşünceler.
 KANUN:Doğruluğu ispat edilmiş değişmez
genellemelerdir.
 VERİ:Araştırma sırasında elde edilen her
tür ilk bilgidir.
 BULGU:Elde edilen verilerin işlenmesiyle
ulaşılan sonuç bilgilerdir.
 B İ L G İ
 Öğrenme, gözlem ve araştırma
yoluyla elde edinilen gerçek,

 İnsan zekasının çalışması sonucu

ortaya çıkan zihinsel ürün,
 BİLİMİN TEMEL İŞLEVİ
 Yaşamı kolaylaştırmaktır.
 Yaşamın her aşamasında

karşılaşılan veya
karşılaşılabilecek sorunlara
çözüm bulmaktır.
 Geleceği planlamak, hazırlık
yapmaktır.
 BİLİMİN TEMEL NİTELİKLERİ

 FONKSİYONELDİR
Olgular ve olgular arası ilişkileri açıklar. Bunlara
ilişkin genellemeler yapar.
 MANTIKSALDIR
Bilim her türlü çelişkiden uzaktır. Mantıksal
nedenlere dayanır.
 GENELLEYİCİDİR
Tek tek olgularla değil, olgu türleriyle
ilgilenmektedir.
 GÖZLEMSEL ve DENEYSELDİR
Olgular ve olgular arası ilişkileri gözlem ve deney
yoluyla açıklar.
 BİLİMİN TEMEL NİTELİKLERİ
 DOĞRULANABİLİRDİR
Bilimsel açıklamalar; veri toplayarak,
değerlendirerek doğrulanabilmektedir.
 OLGUSALDIR
Bilimin konusu; varolan, gerçeğe
dayanan ve gözlenebilen olgulardır.
 SİSTEMLİDİR
Bilim işlediği konuda edindiği olgu ve
ilişkileri sistemli bir şekilde incelemeye
çalışır.
 OBJEKTİFDİR
Bilimde özel değerlendirmeye yer yoktur.
Bilim adamı hiçbir zaman yanlı davranamaz.
 BİLİMİN TEMEL NİTELİKLERİ

 NETLİKTİR
Sonuçları ortaya koyan bilim adamı,
kavramlarda açık ve net olmalıdır.
 DEĞİŞİME AÇIKTIR
Geçerliliğini kaybeden teorilerin yerine
yeni teoriler geliştirilebilir.
 EVRENSELDİR
Uluslararası kabul edilir.
 BİRİKİMDİR
Belli bir birikim ürünü olan bilim; yeni
bulgu ve bilgilerle bütünleşerek, gelişerek
birikim oluşturmaktadır.
 BİLİMSEL YAKLAŞIM
 Sorunlara belli bilimsel yöntemlerle
çözüm bulmayı hedeflemektedir.

 YÖNTEM:Bir sonuca ulaşmak için

plana göre izlenen yoldur.
 BİLİMSEL YÖNTEM AŞAMALARI
 1-Sorunun tespiti için deney ve
gözlemlerle veri toplama,
 2-Toplanan ön veriler doğrultusunda
hipotez geliştirme
 3-Hipotezleri test etme,(bu aşamada
kapsamlı bir veri toplama faaliyeti
söz konusudur.)
 4-Sonuca ulaşıp çözüm için gerekli
öneri, kanun ve kuralları belirlemek.
 BİLİMSELLİĞE HİZMET EDEN
YÖNTEMLER
• TÜMEVARIM • TÜMDENGELİM

Tek tek olgulardan Bilgi edinme ve

bütüne, özelden edinilen bilgiyi
genele doğru giden gerçekleştirmek için
mantıksal bir genelden özele doğru
düşünme sürecidir. gidilen düşünme
sürecidir.
ARAŞTIRMA
Araştırma, problemin tanımlanması
ve probleme çözüm bulmak için
izlenen, planlı çalışma sürecidir.

BİLİMSEL ARAŞTIRMA
Problemi doğru tanımlayarak
güvenilir çözümler aramak amacıyla;
planlı bir şekilde verilerin toplanması,
analiz edilmesi, yorumlanması ve
genellenmesi sürecidir.
 BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN
AMACI
 Bilim alanını tanımak,
 Olayların ardında bulunan gerçekleri
ortaya çıkarmak,
 Bunları kanun ve kurallarla ifade
etmek,
 Toplumu rahatsız eden sorunları
çözüme ulaştırarak toplumun
mutluluk sağlamak
 ARAŞTIRMA TÜRLERİ

Araştırma türlerini gruplamada ortak

bir görüş geliştirilememiştir. Değişik

isim ve sınıflamalara rastlanmaktadır.

 ARAŞTIRMA TÜRLERİ
I. ARAŞTIRMA DÜZEYİNE GÖRE;
- Temel Araştırmalar (Kuram üreten)
- Uygulamalı Araştırmalar
(Teknoloji üreten)

II. ARAŞTIRMANIN AMACINA GÖRE;

- Problem Çözme Araştırmaları

III. VERİ TOPLAMA YÖNTEMİNE GÖRE;

- ANKET - TARAMA
- GÖZLEM - BELGESEL TARAMA

- GÖRÜŞME - BİLGİ TARAMA

- DENEY
 ARAŞTIRMALARDA EN ÇOK
YAPILAN HATALAR

 Planlama hataları
 Yöntem hataları
 Veri ölçme hataları
 Örneklem hataları
 Yorumlama hataları
 VERİ VE
KAYNAKLARI
“VERİNİZİN OLDUĞU
KONUYU BİLİRSİNİZ”
VERİ:
Araştırmanın kanıtları olacağı
düşünülen; araştırmanın
konusuna ilişkin kaydedilmiş,
işlenmemiş ham bilgilerdir.
 VERİ TÜRLERİ
 DİREK  BİR BAŞKASINDAN
KAYNAĞINDAN AKTARIMINDAN
ELDE EDİLEN ELDE EDİLEN
VERİLER VERİLER
Bu tür veriler Bireylerin ve
yargı ve yorum toplumların yapısal
içermediğinden özelliklerinden
araştırmacılar etkilenerek gelen,
tarafından daha çok bireylere ve
tercih edilir. toplumlara ilişkin
özel verilerdir.
VERİLERİN TAŞIMASI GEREKEN
ÖZELLİKLER
Veri;

 Fonksiyonel olmalıdır.

 Yeterli olmalıdır.

 Güvenilir olmalıdır.

 Doğru olmalıdır.
 VERİ KAYNAKLARI
1-SÖZLÜ VERİ KAYNAKLARI
Halk hikayeleri, masallar,türküler
oyunlar vs.

2-YAZILI VERİ KAYNAKLARI

Anlaşmalar haritalar, mektuplar,
kitaplar, dergiler,gazeteler,
istatistiki veriler vs.

3-GÖRSEL VERİ KAYNAKLARI

Resimler,heykeller, arkeolejik
eserler,film,fotoğraflar vs.
ARAŞTIRMANIN P
LANLANMASI
ARAŞTIRMANIN PLANLANMASI
Bilimsel araştırma; bilgi birikimine
sahip bir araştırmacının, bir dizi
çalışma sürecinde ulaşabileceği bir
sonuçtur.
Her aşamasının, iyi düşünülüp
planlanması gerekmektedir.
Planlama; sadece konu belirleme
tayini değil, taslak olarak tüm
araştırma sürecini içerir.
 A- KONU SEÇİMİ

Konu seçiminde dikkate alınması gerekenler:

1. Araştırma konusu ilgili bilim dalı için önemli

olmalı ve bazı soruların cevabını oluşturmalıdır.
2. Araştırma konusuna ilişkin uygun koşulların
sağlanıp sağlanamayacağı dikkate alınmalıdır.
3. Konu herkes için ilgi çekici, merak uyandırıcı
olmalıdır.
4. Konu bir soruna çözüm getirme iddiasında
olmamalıdır.
5. Konuya ilişkin verilere, ulaşılıp ulaşılamayacağı
dikkate alınmalıdır.
 B- PROBLEM SEÇİMİ

Problem seçiminde dikkate alınacak

kriterler şunlardır:

1. Yenilik Kriteri
Bu kriteri taşıyan iyi bir araştırma, aynı
zamanda anlamlı, fonksiyonel ve güncel bir
araştırma olmaktadır.

2. İlgi Kriteri
Bir konuya duyulan ilgi ve merak
anlamındadır. Konuya duyulan ilginin,
araştırmanın niteliğini de etkilediği
görülmektedir.
3. Yeterlilik Kriteri

* Alanda Yeterlilik: Araştırıcı, konuya

ilişkin bilim alanını, problemle ilgili daha
önce yapılan hata ve başarıları, yapılan
araştırmaları, üretilen ilke ve kuramları
bilme yeterliliğine sahip olmalıdır.
* Yöntemde Yeterlilik: Araştırıcı, verilerin
toplanması ve değerlendirilmesinde
gerekli yöntem, ölçme ve istatistik
bilgisine sahip olmak zorundadır.
* Araştırıcı Yapı Yeterliliği: Araştırıcı
yapı, sorumluluk alma, risk alma
yeterliliğini de gerektirmektedir. Bu
yapıdaki kişiler genellikle araştırmacı bir
yapı kazanmış durumdadır.
4. Kaynak Kriteri

* Ekonomik Kaynaklar

* Zamansal Kaynaklar

* İnsansal Kaynaklar
 C- ARAŞTIRMA PROBLEMİNİN YAZILMASI
Problemin araştırılabildiği test edildikten
sonra temel problem cümlesi yazılır.

 Problem cümlesi yazımında açık ve sade

bir dil kullanılır.
 Araştırma problemleri soru cümleleri
şeklinde ifade edilmelidir.
 Problem cümlesi, çözülecek problemi net
bir şekilde ortaya koymalıdır.
 Araştırmanın sınırları ele alınan
değişkenler açısından kesinleştirilmelidir.
 Araştırma sonunda elde edilen bulguların
genelleneceği evren sınırı, kesin ve açık
belirtilmelidir.
ARAŞTIRMADA PROBLEM CÜMLESİNİN

YAZIMINDA “DEĞİŞKEN” KAVRAMI

ÖNEMLİDİR.
 DEĞİŞKENLER

Bir araştırmanın olgularından

oluşan, birden fazla değer
alabilen, değişebilen her şey
olarak tanımlanır.
 DEĞİŞKEN TÜRLERİ ŞÖYLEDİR.
1. NİCEL DEĞİŞKENLER
Değişken bir durumun bir özelliğin sayısal
değer alabilmesidir.
2. NİTEL DEĞİŞKENLER
Bu değişkenler; sayı veya ölçü birimleri ile
söylenemeyen, ancak çeşitli şıklara
ayrılabilen değişkenlerdir.
3. BAĞIMSIZ DEĞİŞKENLER
Bir araştırmada bir başka değişkeni
etkileyen, onu denetim altında tutan
değişkendir. Araştırmanın türünü belirler.
4. BAĞIMLI DEĞİŞKENLER
Bir araştırmada bağımsız değişkene bağlı
olarak değişebilen değişkendir. Açıklayıcı
yada genelleyici bir araştırmada bir
sonuçtur.
 DEĞİŞKEN ÖRNEĞİ

“Gelir ve eğitim durumları yüksek

olan ailelerde (Bağımsız Değ.)
bilgisayar ve videoya sahip olma
oranı (Bağımlı Değ.) daha
yüksektir.”
ARAŞTIRMANIN PLANLANMASI
Araştırma probleminin çözümüne
dönük yürütülmesi ve
sonuçlandırılması için, bütün
aşamaların çok iyi ve detaylı
planlanması gerekmektedir. İyi bir
planlama araştırma amacından
sapmadan, araştırıcı eleman, zaman,
para …vb. kaynakların en verimli
şekilde kullanılmasını sağlamaktadır.
 PLANLAMA AŞAMALARI
 Problem Konusuna İlişkin Kaynakların
Taranması
 Araştırmanın Amacı, Gereği Ve Öneminin
Açıklanması
 Hipotez Kurma
 Araştırma Yöntemini Belirleme
 Veri Toplama Yöntemini Belirleme Ve
Toplama Aracını Hazırlama
 Evren Ve Örneklem Seçimini Belirleme
 Verilerin Elde Edilmesi
 Verilerin Analizi
 Verileri Yorumlama
 Araştırma Raporunu Yazma
Ö R N E K L E M
“ÖRNEKLEME
GENELLEŞTİRMEYE
YARDIMCIDIR.”
 EVREN nedir?
Evren;
 Araştırma sonuçlarının genellenmek istendiği
birimler bütünüdür.
 Herhangi bir araştırma kapsamına giren obje,
olgu, olay ve bireylerin tümüdür.
Evrenin niteliğini, araştırmanın amacı belirler.
Evreni temsil gücü yüksek bir örneklem
gurubundan veri almak, edinilen bilgilerin
genellenebilme düzeyini artırır.
Evreni oluşturan birimlere ait ölçütlere,
değerlere“EVREN DEĞERLERİ(PARAMETRE)”
denir.
Örneklem değerlerine de “İSTATİSTİK” denir.
 EVREN TÜRLERİNE GÖRE 2
ŞEKİLDE TANIMLANMAKTADIR.
ARAŞTIRMA EVRENİ:
Araştırma sonuçlarının
genellenmek istediği bütün
elemanları, bireyleri ve objeleri
kapsamaktadır.
(TÜİK ‘İN yaptığı nüfus sayımları gibi)

ÇALIŞMA EVRENİ:
Araştırıcının örneklem olarak
belirlediği araştırma evrenidir.
 ÖRNEKLEM
Belli bir evrenden, o evreni temsil
yeterliliği olduğu kabul edilen, belli
kurallara göre seçilmiş küçük bir
örnek, küçük bir kütledir.
Örneğin;
Deniz kirliliğini araştırmak için alınan
Bir kavanoz su; ÖRNEKLEM,
Suyu alma işlemi; ÖRNEKLEME
Deniz ise; EVRENDİR.
 ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜNÜ
ETKİLEYEN DEĞİŞİK ETMENLER
1. Evrenin yapısı

2. Değişkenin sayısı

3. Örneklem hatası

4. Evrenin temsil niteliği

5. Örnekleme yöntemi
 ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ
 OLASILIKLI ÖRNEKLEME  GAYELİ ÖRNEKLEME
YÖNTEMİ YÖNTEMİ
• Basit Olasılıklı • Uygunluk
Örnekleme Örneklemesi
• Tabakalı Örnekleme • Gönüllü Örnekleme
• Sistematik • Kota Örneklemesi
Örnekleme • Kartopu
• Öbek Örnekleme Örneklemesi
• Zaman Örneklemesi
VERİ TOPLAMA
YÖNTEMLERİ
“SORU KİŞİNİN
AYNASIDIR.”
VERİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ
1. ANKET YÖNTEMİ

2. DENEY YÖNTEMİ

3. GÖZLEM YÖNTEMİ

4. GÖRÜŞME YÖNTEMİ

5. TARAMA YÖNTEMİ
1. ANKET YÖNTEMİ

ANKET; belli bir amaç ve plana

göre düzenlenmiş soru listesidir.

Bu yöntem daha çok sosyal

içerikli araştırmalarda
kullanılmaktadır.
 ANKET HAZIRLANIRKEN DİKKAT
EDİLMESİ GEREKEN KURALLAR

A- GENEL KURALLAR

 Anket formunu hazırlamaya başlamadan

önce araştırılacak konu ile ilgili ön
çalışma yapılmalı, konuya hakim
olunmalı

 Araştırmanın kapsamı ve araştırmanın

hitap edeceği kitle ile kişilerin profilleri
mümkün olduğunca doğru
belirlenmelidir.
 B- BİÇİMSEL KURALLAR
 Anket formunda anketi cevaplayan kişinin
kimliğini ortaya çıkarmaya yönelik her
türlü sorudan özenle kaçınılmalı
 Anket formunda sorular en az düzeyde

eğitim almış bir kişinin bile anlayıp,

cevaplayabileceği kadar; basit, sade ve
anlaşılır olmalı
 Anket formunda olabildiğince açık uçlu

soru bulundurmaktan kaçınılmalı

 B- BİÇİMSEL KURALLAR
 Soruya verilebilecek bütün cevaplar,
şıklar halinde verilmeli, son olarak diğer
şıkkı mutlaka eklenmeli

 Olabildiğince “evet-hayır-bazen” gibi iki-

üç şıkkı olan sorular sormaktan
kaçınılmalı

 Olabildiğince doğrudan sorular

sormaktan kaçınılmalı, daima dolaylı
sorular hazırlanmalı

 Değişik yerlere kontrol soruları konmalı

 B- BİÇİMSEL KURALLAR
 30 en fazla 35 soru içerisinde ölçülmek istenen
bütün sorular sorulmalıdır. İdeal anket formu;
15-20 sorudan oluşmalıdır.

 Tanımlanacak olan kitlenin her bir üyesinin belli

bir yöntemle örneklem gurubunda yer almasına
özen gösterilmeli

Araştırma verilerinin, doğruluk düzeyini

sağlayacak sayıda örneklem seçilerek, evreni
temsil etmesi sağlanmalı

 Örneklemdeki herkesin soruları cevaplaması

sağlanmalı
 SORU KAĞIDININ HAZIRLANMASI
Soru kağıdı kendisinden bilgi edinilmesi
planlanan deneğin yazılı olarak
cevaplayacağı soruları içermektedir. O
nedenle anket sorularının hazırlanmasında
iki temel ilke dikkate alınmalıdır.

 TEMEL İLKE 1: Sorular araştırmanın amacını

belirlemeye araştırma problemindeki
değişkenlere uygun nitelikte olmalıdır.

 TEMEL İLKE 2: Her soru araştırmada ele

alınan yalnız tek bir değişkenin ölçülmek
istenen niteliğini belirleyici olmalıdır.
 SORU TÜRLERİ
A- KAPALI UÇLU SORULAR
Bu tür sorularda cevap seçeneklerle
verilir. Cevaplayıcıdan düşüncelerini
en iyi yansıtan seçenek yada
seçenekleri işaretlemeleri istenir.
ÖRNEK:
“Hastalanınca doktora gider misiniz?”
a) EVET b) HAYIR
 KAPALI UÇLU SORULARIN
OLUMLU YÖNLERİ OLUMSUZYÖNLERİ
Örneklem gurubu arasında Cevap seçeneklerinden
karşılaştırma yapılmasını biri rasgele
kolaylaştırır. işaretlenebilir.

Dökümün yapılması,
bilgisayara girilmesi kısa Örneklem gurubundaki
zaman alır. farklılıklar net bir şekilde
ortaya konulamayabilir.
Cevap seçeneklerinin belli
olması abartısız, ilgisiz,
unutulmuş vb. cevapların
Soruların deneklerce
gelmesini engeller
doğru, anlaşılıp
anlaşılmadığı
Maliyet ve zaman denetlenemez.
yönünden daha
ekonomiktir.
 B- AÇIK UÇLU SORULAR
Cevaplayıcıya istediği cevabı
yazabilme fırsatı verir. O nedenle;
sorularda kullanılan sözcükler
dikkatle seçilmeli, objektif bilgi
alabilme hedeflenmelidir.
ÖRNEK:
“ Öğrenci temsilcisinden beklentileriniz
nelerdir?”
“Sizce kuşaklararası çatışmada temel
sorunlar nelerdir?”
 AÇIK UÇLU SORULARIN
OLUMLU YÖNLERİ OLUMSUZ YÖNLERİ
 Deneklerin görüşleri
tutumları ve  Araştırmanın amacı
kendileri hakkındaki ile ilgili olmayan
algı ve cevaplar yazılabilir.
yorumlamaları
konusunda  Elde edilen bilgilerin
derinliğine bilgi istatistik, analiz için
edinilmesini sağlar. sınıflandırılması
gerekir.
 Toplanan veriler
araştırıcının  Bu tip sorular için
düşünceleri ile cevaplama süresi
sınırlı kalmaz.
Araştırıcının uzun olmalıdır.
düşünemediği,
beklenmeyen veriler
toplanabilir.
 SORU TİPLERİ
 Demografik soru tipleri
“Cinsiyetiniz nedir?” “Kaç yaşındasınız”
 Olgusal soru tipleri

- Bilgi soruları: “Bebeğe ek gıda

vermeye ne zaman başlanmalıdır?”
- Davranış soruları: “Bebeğinize ek
gıda vermeye ne zaman başladınız?”
 Yargısal soru tipleri

“Okulunuzdaki eğitim kalitesi düzeyi

nasıldır?”
 SORU YAZIMINDA TEMEL
İLKELER
 Amaca cevap vermeli
 Kısa ve basit olmalı
 Karmaşık ve farklı kavramlar içermemeli
 Bir soru yalnız bir konu içermeli
 Fonksiyonel olmalı
 Geçerli olmalı
 Güvenilir olmalı
 Evreni temsil etmeli
 Temsil gücü zayıflatılmamalı
 Anket formunun görünümü özenli
hazırlanmalı
ARAŞTIRMAYA İLİŞKİN TANIMLAMA
BİLGİLERİ
Ankette kapak bulunuyorsa kapakta,
bulunmuyorsa iç kesimde sorulara
başlamadan önce bir yönerge yer
almalı.
 Araştırma yada projenin adı

 Araştırmayı yürüten kurumun adı

 Görüşmecinin adı ve soyadı

 Görüşme süresi yer almalı.

ÖRNEKLEME İLİŞKİN TANIMLAMA
BİLGİLERİ
Araştırma sorularına giriş
niteliğindeki bu bölüm; anketi
cevaplayan bireyin, kişilik
özelliklerine ilişkin soruları
kapsamaktadır.
Örnek: “Eğitim durumunuz
nedir?”
a) Lise b)Ön Lisans c)Lisans

d) Yüksek lisans e)Diğer

 SORU KAĞIDI DÜZENİ
 Monotonluğu kıracak şekilde, aynı sayfada farklı tip
yazıların kullanılması
 Soru tipinin yumuşak, dolgun ve kolay okunabilir
olması
 Soru sayfası bütününde soru köklerinin,
seçeneklerin, soru kalıplarının düzen ve yazı
karakteri açısından birbirinden ayırt edilebilir
nitelikte düzenlenmesi
 Soruların yanıtlarını yazabilmek ve kodlayabilmek
için boş yer bırakılması
 Görüşmecinin not alabileceği boş yer bırakılması
 Soru sayfasının, estetik açıdan hoş bir etki
yaratacak şekilde tasarlanması
 İdeal soru formunun A4 büyüklüğündeki bir kağıdın
ikiye katlanarak elde edilen ölçüyle sınırlandırılması
 ANKETÖR SEÇİM VE EĞİTİMİ
Soru kağıdı araştırıcı tarafından uygulanabildiği
gibi geniş kapsamlı araştırmalarda görüşmeci
(anketör) tarafından da uygulanabilmektedir.
ANKETÖR SEÇİMİ KRİTERLERİ

o Araştırma konusu ve görüşülecek deneklerin

yapısal özellikleri görüşmeci seçiminde etkilidir.
o Araştırma konusu ve deneklerin cinsiyeti,
görüşmecinin cinsiyetinin belirlenmesinde
etkilidir.
o Görüşmecinin deneklerle benzer demografik
özelliklere sahip olmaları bir avantaj olarak
görülür.
o Görüşmecinin araştırma konusuna karşı bilgisi
önemli bir seçim kriteridir.
 ANKETÖR EĞİTİMİ
 Araştırmanın amacı,
 Soru kağıdındaki her sorunun amacı
 Sorunun nasıl sorulacağı görüşmeciye
anlatılmalıdır.
 Eğitimin bazı aşamaları uygulamalı
yapılmalıdır.
 Anketör Eğitimi üç aşamada ele
alınmalı
*Araştırma Konusu
*Görüşme Yöntemi
*Görüşme İlkeleri
ANKET UYGULAMA YÖNTEMİ
Karşılıklı görüşme, gönderme,
telefon, internet hangi yöntem
kullanılırsa kullanılsın, insanlar
cevaplama konusunda çok istekli
olmamaktadırlar. Cevaplayıcıların
katılımını sağlamak için;
araştırmanın öneminin ve yaşam
kalitesine katkısının iyi aktarılması
ve çalışmanın her aşamasının
hatasız, özenle profesyonelce
yürütülmesi gerekmektir.
 ANKET UYGULAMA
YÖNTEMLERİ ŞÖYLEDİR

 Görüşme Yöntemi

 Gönderme Yöntemi

 Telefon Yöntemi
 2- DENEYSEL YÖNTEM
Bir araştırma konusuna ilişkin
veri elde etmek amacı ile;
 Araştırıcının kontrolünde
 Neden-sonuç ilişkilerini
belirlemeye dönük
 Toplanmak istenen verilerin
üretilmesi çalışmalarıdır.
 3- GÖZLEM YÖNTEMİ
Çeşitli davranış nedenlerinin
tanımlanmasında, karmaşık
davranışların (insan ilişkileri)
araştırılmasında kullanılan bir
veri toplama yöntemidir.
Gözlem yoğunluğu araştırma
kapsamına göre değişmektedir.
Bir oluşum için tek bir gözlem
yeterli değildir.
 GÖZLEM YÖNTEMİNİN İLKELERİ
• Gözlem; birçok duyu organıyla yapılır.
• Gözlem; olabildiğince objektif bakışla
yapılmalıdır.
• Farklı gözlemcilerin gözlem yaptığı
durumlarda; bakış standardı
oluşturulmaya çalışılmalıdır.
• Gözlem formu ve kayıt düzeni doğru
kullanılmalı, verilerin geçerliliği
sağlanmalıdır.
• Gözlenen ünitenin gözlem süresince
doğal durumunu koruması
amaçlanmalıdır.
 4- GÖRÜŞME YÖNTEMİ

“Sözel olarak bilgi toplama” ve

“yüz-yüze deneklere soru sorarak
veri toplama” olarak ifade
edilmektedir.
 GÖRÜŞMEDE TEMEL İLKELER
 Konuya ilişkin kesin ve kapsamlı bilgiye
sahip olunmalı
 Görüşmeye başlarken araştırmacı kendini ve
araştırmayı tanıtmalı
 Görüşme süreci iyi ilişkilerle yürütülmeli
 Görüşülen gurubun güveni kazanılmalı
 Tarafsız ve yorumsuz şekilde soru sorulmalı
 Görüşülen kişiye ilişkin bilgiler gizli
tutulmalı
 Görüşmenin son aşaması her iki taraf için de
memnuniyet verici bir şekilde tamamlanmalı
VERİLERİN ANALİZİ
VE
YORUMLANMASI
“İŞLENMEMİŞ VERİLER
HAM MADDE GİBİDİR.”
 Verileri düzenlemek ve analiz
etmekteki amaç; daha anlamlı,
kolay anlaşılır hale getirmek ve
başkalarıyla yapacağımız
iletişimde yararlanabilmek
içindir.
 TASNİF VEYA
GRUPLAMA
•Büyüklüklere Göre Gruplama
•İnsanları Yaşlarına Göre
Gruplama
•Coğrafi Bölgelere Göre
•İllere Göre
•Tabakalara Göre
TABLOLARIN HAZIRLANMASI
 Çok sayıdaki anket formlarından
veya başka dokümanlardan bilgilerin
çıkarılması ve bunların düzgün
şekilde sunulması için verilerin
tabloya dökülmesi zorunludur.
 Bilimsel raporlarda ve tezlerde
tablolar birden başlayarak
numaralandırılır.
Tablo 27:Okul Türleri
Okul Çeşidi Okul Sayısı Öğrenci
Sayısı
Ticaret Meslek

Kız Meslek

Endüstri Meslek

TOPLAM

Kaynak:
 GRAFİKLERİN HAZIRLANMASI
 Grafikler verilerin irdelenmesinde
uygulayıcılara etkin anlamlı mesajlar
veren araçlardır.
 Görsel olmaları nedeniyle uygulayıcı
ve okuyucuya ilk bakışta çok anlamlı
bilgiler verirler.
 Doğru seçilmiş bir grafik veriler
hakkında en isabetli yorum yapmayı
sağlayan yegane araçtır.
GRAFİK ÇEŞİTLERİ

ÇUBUK GRAFİK
 1. Çeyrek
2. Çeyrek
3. Çeyrek
4. Çeyrek

PASTA GRAFİK
HİSTOGRAM GRAFİK
PRAMİT GRAFİK
ÇİZGİ GRAFİK
 İSTATİSTİK ANALİZLER
İstatistik yöntemlerin verilere
uygulanarak yapılan işlemlere
İSTATİSTİK ANALİZ denir.
İstatistik Analiz yapmaktaki amaç:
• Tezde veya raporda belirtilmiş

olan hipotezin test edilmesi,

• Mevcut durumu olduğu gibi ortaya

koymak ve daha iyi anlaşılmasını

sağlamak,
• İleriye dönük tahminler yapmak
 BAŞLICA İSTATİSTİK ANALİZ
ÖRNEKLERİ
 Aritmetik Ortalama: Tüm rakamsal
verilere uygulanır
 Ortanca: Sıraya konulmuş verilerde
tayin edilmiş değerdir
 Korelasyon Katsayısı: İki değişken
serisine uygulanır.
 Standart Sapma: Tüm verilere
uygulanır
 Değişim Aralığı (RANGE): Sıraya
konmuş verilerde uygulanır.
BİLGİ KAYNAKLARI
“BİLİM TASNİF
DEMEKTİR.”
 BİLGİ TOPLAMADA BAŞVURULACAK KAYNAKLAR
1. ARAŞTIRMA KURUMLARI 3. ÇEŞİTLİ KURUMLAR
BAKANLIKLAR,
*TÜİK BELEDİYELİR,
(TÜRKİYE İSTATİSTİK SİVİL KURUM
KURUMU) ÖRGÜTLERİ
*TÜBİTAK 4. BİLİMSEL
TOPLANTILAR
(TÜRKİYE BİLİMSEL VE TEKNİK
ARAŞTIRMA KURUMU) TEZLER
*TSE (TÜRK STANDARTLARI ARAŞTIRMA
ENSTİTÜSÜ) RAPORLARI
2. KÜTÜPHANELER, MÜZELER UZMAN GÖRÜŞLERİ
VE ARŞİVLER 5. DOĞA VE TOPLUM
*YÖK KÜTÜPHANESİ 6. İNTERNET
*ÜNİVERSİTEKÜTÜPHANELERİ,
*MİLLİ KÜTÜPHANE
*OSMANLI ARŞİVLERİ
 LİTERATÜR TARAMASI
Literatür taraması, araştırma konusunun
seçilerek anlaşılmasına ve araştırmanın
tarihsel bir perspektife oturtulmasına
yardımcı olur.
Bir araştırmacı araştırmasına başlarken o
konuda yapılan önceki araştırmaları ve
kavramsal literatürü bilmek zorundadır.
Literatür taraması;
 veri toplama ve toplanan verinin öneminin
tartışılması,
 toplanan verilerin konuyla yada ilgilenilen
problemle ilişkisinin kurulması ve
 bilginin sınıflandırılması aşamalarından
oluşan bir süreçtir.
LİTERATÜR NASIL TARANMALIDIR?

Literatür taramasına araştırma konusu

ile ilgili anahtar kelimenin seçilmesiyle
başlanır.
Daha sonra ilgili veri tabanına
ulaşılmaya çalışılır.
Anahtar sözcüklerin seçilmesi
taramanın en önemli noktasıdır.Bu
sözcükler araştırmanın konusunu
oluşturan “DEĞİŞKENLER” dir.
 LİTERATÜR TARAMASI 2
ŞEKİLDE YAPILIR

 ELLE MEKANİK TARAMA

 BİLGİSAYAR DESTEKLİ BİLGİ

TARAMA
 LİTERATÜR TARAMASININ
DÜZENLENMESİ
 Araştırmalar sınıflandırılmalı
 Birbiriyle karşılaştırılmalı
 Birleşen ve ayrılan yönleri
gösterilmeli
 Bilgiye katkıları ve yöntemleri
eleştirilerek yazılmalıdır.
 Literatür taraması, araştırmacının
bilim adamlığı düzeyinin bir
göstergesidir.
 Araştırmanın niteliğini, doğruluğunu
ve güvenirliğini yansıtır.
 Literatür taraması tamamlandıktan
sonra bulunan tüm araştırma
makaleleri, dikkatle okunup özet
bilgiler alınarak raporla ilgili yerlere
kaynak gösterilerek bildirilmelidir.
RAPOR YAZMA
“SÖZLER UÇAR,
YAZILAR KALIR.”
 ARAŞTIRMA RAPORUNUN
YAZILMASI
Araştırma Yazımındaki Genel Kurallar
 Sürekli okuma  Bölümler halinde
 İş takvimi hazırlama yazma
 Yazmak için özel  Yazılan kısımları
zaman ayırma tartışma
 Salim kafayla yazma  Düşünerek yazma
 Yazma mekanını  İşi zamanında
belirleme yapma
 Yazı yazmaya  En son teknolojiden
yoğunlaşma yararlanma
 Motivasyon
 ARAŞTIRMA YAPISININ OLUŞTURULMASI
HER ÇALIŞMADA BULUNMASI GEREKEN
BÖLÜMLER
 Kapak Sayfası  Kuramsal Çerçeve
 Özet ve Kaynak
 Öz Bildirileri
 Materyal ve
 İçindekiler
Yöntem
 Çizelgeler Dizini  Bulgular ve
 Şekiller Dizini Tartışma
 Kısaltmalar  Sonuç ve Öneriler
 Giriş  Kaynakça
 Teşekkür
 Ekler
 KAPAK SAYFASI

Araştırma raporunun ilk sayfasıdır.

Araştırmanın konusu, araştırmayı
yapanlar, araştırmanın yapıldığı yer
ve tarih gibi bilgilerin kapak
sayfasında yer alması asgari
koşuldur.
 ÖZET
Araştırma hakkında, genel bir kanının
en kısa sürede oluşturulabilmesi amacıyla
oluşturulmuş bir bölümdür.
Araştırmanın hangi konuda yapıldığı,
hangi yöntemin izlendiği ve hangi
sonuçlara ulaşıldığı özet bölümünde
belirtilir.
Her araştırmaya bir de YABANCI DİLDE
özet konmalıdır. Araştırmayı uluslar arası
alana açar.
 ÖZ
Kısa özet olarak da bilinir. Öz;
özetten farklı olarak, çok daha
kısadır.
 Tek bir paragraftır

 Anahtar kelimeler içerir.

Öz konan araştırmalara yabancı

dili de eklenmelidir.
 İÇİNDEKİLER
Araştırmanın başlıklarının olduğu
bir fihrist çıkarılır.
Okuyucu;
 hem araştırmanın içerisinde hangi
başlıkların olduğunu
 hem de kaçıncı sayfada bulunduğunu
görebilir.
ŞEKİLLER VE ÇİZELGELER
Eğer bir araştırmada 10’dan fazla
sayıda çizelge var ise; mutlaka
çizelgeler dizini hazırlanmalıdır.
Çizelgenin başlığı tam olarak
yazılır. Karşısına kaçıncı sayfa olduğu
belirtilir.
 KISALTMALAR
Kısaltmalar zaman ve yerden
kazanmak için kullanılır.
Araştırmacının çok sık kullandığı
kavramları kısaltmasından veya
ülkenin kendi ulusal sınırları
içerisinde günlük yaşamda kabul edip
uyguladığı kendiliğinden oluşan
sözcüklerdir.
 GİRİŞ
 Araştırmanın yapılmasına neden olan
problemin ortaya konduğu,
 çözüm için neler yapıldığı,
 problemin çözümü ile bilimin-insanlığın-
yaşamın neler kazanabileceğinin belirtildiği
 araştırmanın amacının, öneminin
kapsamının belirtilerek,
 araştırmanın gerekçesinin ortaya konduğu
bölümdür.
 KURAMSAL ÇERÇEVE VE
KAYNAK BİLDİRİŞLERİ
Kuramsal çerçeve bölümünde
araştırmanın oturduğu temeller
hakkında bilgi verilir.
Daha önce araştırma konusuyla
doğrudan ve dolaylı olarak yapılmış
çalışmalar esas alınarak, temeli
oluşturan kuramlar hakkında bilgi
verilir.
Kaynak bildirişleri bölümünde,
araştırma konusu ile ilgili yapılmış
çalışmalar kronolojik bir sıra
içerisinde özetlenerek verilir.
 MATERYAL VE YÖNTEM
Materyal bir araştırmanın yapılabilmesi
için toplanan her türlü malzemedir.
Yöntem ise söz konusu malzemeyi elde
etmek ve elde edilmiş malzemeyi
değerlendirmek amacıyla izlenen yoldur.
Bu nedenle materyal bölümünde
çalışmanın hangi malzemeden
oluştuğunun yazılması ile yetinilir.
Malzemenin nasıl toplandığına ilişkin bilgi
verilmez.
 BULGULAR VE TARTIŞMA
Araştırıcının konuya olan
hakimiyetini göstermesi bakımından
bu bölüm önemlidir.
Araştırmada bir tek bölümde
toplanabileceği gibi, birkaç bölümde
de verilebilir.
Araştırıcı bu bölümde objektif
olarak bulguları yorumlamalıdır.
Yorumlarken son derece açık ve net
olmalıdır.
 SONUÇ VE ÖNERİLER
Bulgu için en azından bir adet
sonuç oluşturmak gerekir.
Sonuçlar hiçbir zaman zorlama
olmamalı fakat bulgulara dayalı
olmalıdır.
Araştırıcı bu bölümde ulaştığı
yargıya da dayalı olarak, öneriler
geliştirmelidir.
 KAYNAKÇA
Başka araştırıcılar tarafından yapılmış
bulunan ve araştırmada yararlanılan
 fikir, düşüncü, teknik bilgi ile
 araştırma sahiplerinin haklarını teslim
etmek,
 o konuda yapılmış çalışmaları derli toplu bir
araya getirmek,
 böylece bu konuda çalışacak olanların daha
önce bu konuda yapılmış olan çalışmalardan
haberdar olmalarını sağlamak
amacıyla yararlanılan tüm kaynaklar
alfabetik bir düzen ve belirli sistem
içerisinde verilir.
 EKLER

Metin içerisinde bütünlüğü ve akışı

bozacağı gerekçesiyle tabloların,
şekil, resim, harita veya belgelerin
raporun en sonunda bir arada
verilmesidir.
 TEŞEKKÜR

Araştırmada her türlü yardım,

destek ve işbirliği sağlayan kişi ve
kurumlara teşekkür edilmesidir.
 ARAŞTIRMA YAZIMINDA
KULLANILACAK ÜSLUP
Bir araştırmanın yazımı herşeyden
önce bilimsel bir çalışmanın
okuyucuya duyurulma aracıdır. Bu
nedenle bilimsel bir üslup
kullanılmalıdır.
 YAZIM SIRASINDA DİKKATE ALINMASI
GEREKEN HUSUSLAR
1. Araştırmada birinci tekil şahıs ve birinci
çoğul şahıs hiçbir zaman kullanılmamalı,
daima üçüncü tekil şahıs kullanılmalıdır.
2. Araştırıcı mümkün olduğunca objektif
olmalıdır.
3. Araştırmada mutlaka elde edilen
bulgulardan bir sonuç çıkarılmalıdır.
Bulgulardan çıkan sonuç ne ise doğru odur.
4. Anlatımda açık, basit, dolaysız ve yalın bir
ifade kullanılmalıdır.
5. Araştırıcı araştırmayı yazdığı dile hakim
olmalıdır.
6. Araştırmada imla kurallarına mümkün
olduğunca uyulmalıdır.
7. İnternet günümüzde bir yaşam biçimi
olmuştur. Internetten yararlanılırken çok
dikkatli olunmalıdır.
 KAYNAKÇA
1. ARIKAN, Rauf (1995) Araştırma Teknikleri ve Rapor
Yazma.TUTİBAY Ltd.Şti.Ankara

2. _______ (2002) Araştırma Teknikleri. Gazi Kitapevi.

Ankara

3. ARLI, Mine ve NAZİK.M.Hamil (2004) Bilimsel

Araştırmaya Giriş. Gazi Kitapevi. Ankara.

4. AZİZ, Aysel (2003) Araştırma Yöntemleri-

İletişim. Turhan Kitapevi. Ankara

5. BAYKUL, Yaşar ve GELBAL, Selahattin, KELECEOĞLU,

Hülya. (2006) Araştırma Teknikleri. M.E.B Yayınları.
Ankara
6. KARASAR, Niyazi (2005) Bilimsel Araştırma Yöntemi.
Nobel Yayın Dağıtım. Ankara.
 KAYNAKÇA
7. OKAN, Kenan(2003) Araştırma Yöntemleri.
M.E.B. Yayınları. İstanbul.
8. YAZICIOĞLU, Yahşi;ERDOĞAN, Samiye(2004)
SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma
Yöntemleri. Detay Yayıncılık. Ankara.
9. AKÇİL TEMEL, Mehtap(2007) Araştırma
Yöntemleri Dersi Ders Notları.
10. YILMAZ, Vildan. G.Ü.Rektörlüğü Bilgi İşlem
Dairesi Başkanlığı. Etkili Sunum
Hazırlama Teknikleri
11. GÜLER CAN, Nejla. Bilimsel Araştırma
Yöntemleri. AB Uzmanı.
 SONUÇ
Araştırma yöntem ve tekniklerinin verildiği bu
çalışmada amacın hangi bilim dalı ile yada
toplumsal araştırma ile uğraşılırsa uğraşılsın belirli
noktalara dikkati çekmek olduğu bilinmelidir.
Verilen bilgilerin yol gösterici olduğu bunların işe
yarar duruma getirilmesinde araştırmacının
kendisinin önemli olduğu unutulmamalıdır.
Her şeyden önce araştırma bir takım
çalışmasıdır. Bu bakımdan iyi bir araştırmacının
iyi bir iletişimci olması gerektiği gerçeği her zaman
anımsanmalıdır.