Yük Tutma Elemanları

BÖLÜM 1.
YÜK TUTMA ELEMANLARI
1. GİRİŞ
Taşınacak veya kaldırılacak mal veya yükün cinsi, büyüklüğü ile diğer fiziksel ve mekanik
özellikler yük tutma elemanının tipini belirler. Parça veya dökme mal olarak çok değişik mal
tipine uygun yük tutma elemanları da çok çeşitlidir.
1.1. YÜK TUTMA ELEMANLARININ ÖZELLIKLERI
Kullanılan yük tutma elemanlarının bazı özellikleri şunlardır.

a) Yükler kısa zamanda kolaylıkla tutulabilmeli ve serbest bırakılabilmelidir.
b) Tutma işlemi mümkün olduğunca az personelle yapılabilmelidir.
c) Kopma ve yük kaymalarına karşı yükler emniyetle tutulmalıdır.
d) Yük tutma elemanları taşınan mala zarar vermemelidir.
e) Yük tutma elemanları kolay kullanılabilir şekilde olmalıdır.
f) Yük tutma elemanları, kaldırma makinalarının taşıma kapasitesinden maksimum
faydalanmak için hafif yapıda yapılmalıdır.
1.2. YÜK TUTMA ELEMANLARININ SINIFLANDIRILMASI
Kaldırma makinalarında kullanılan yük tutma elemanları temelde sekiz sınıfta ele alınır.
a) Kanca ve kanca blokları
b) Hamut ve hamut blokları
c) Bağlama halatı ve zincirleri (sapanlar)
d) Taşıma kovaları ve kepçeler
e) Travers, aks ve mengene
f) Kıskaçlar ve kavrayıcılar
g) Elektro-magnetler
h) Vakumlu taşıyıcılar
1.2.1. Kanca ve Kanca Blokları
Yük kancaları, basit yük tutma elemanlarından olup, kancanın şekline göre isimlendirilir.
Kancalar, kanca bloklarında şaftlarının tipine uygun olarak, uzun şaftlı ve kısa şaftlı kancalar
olarak yer alır. Kaldırma makinalarından kullanılan kancalar;
- basit kancalar,
- çift ağızlı kancalar,
- lamelli kancalar
A. Basit Kancalar
Basit kancalar, yükün kolayca asılmasına imkan veren kancalardır. Halat ucuna
bağlanmalarında kendi ekseni etrafında dönme serbestisi tanınmalıdır. Kancalar kalıpta veya
serbest olarak dövülerek, DIN 15400 normunda yazılan malzemelerinden imal edilir. Sıcak
dövme işleminden sonra gerilme giderme tavlaması yapılmalıdır.
Dr İsmail GERDEMELİ
gerdemeli@itu.edu.tr MAK 625 - Transport Tekniğinde İleri Konular
2 Transport Tekniği İleri Konular
Tablo-1 İşletme grubu ve kaldırılan yüke göre kanca seçimi

Kanca
Malzemesi
İşletme Grubu 1) Kanca
Malzemesi
Kanca Kaldırma yükü kg Kanca

Numarası Numarası
1)
DIN 15020 ye göre tanımlanan
Kanca Şekil-1’de görüldüğü gibi şaft kısmı ile eğrisel kanca kısmından oluşur. Şaft kısmına
çoğunlukla yuvarlak veya metrik vida açılır. Basit kanca sıcağa maruz ortamda kullanılacaksa
çekme mukavemeti 50 ... 80 N/mm2 olan DIN 17155’de belirtilen yüksek mukavemetli
çelikten imal edilmelidir. Kanca bloğunda kancalar bir traverse kanca somunu ile asılırlar.
Çentik etkisini azaltmak için yuvarlak profilli vida şeklinin kullanılması tavsiye edilir.
Yük Tutma Elemanları 3
Şekil 1. Basit kanca
Basit kanca ve konstrüksiyonu standart hale getirilmiştir. Motor ve el ile çalıştırılan kaldırma
makinaları için yük kancası DIN 15401 normundan seçilir. Norm kancada 0.063 ila 320 tona
kadar normal yükler için verilmiştir. Bunlardan başka DIN 7540, DIN 7541 normundan ve TS
2340/4 normunda, yük zincirleri için gözlü kancalar kullanılır. Gözlü kanca, hafif yük
kancalarından olup, zincire bağlanmak üzere kullanılır. Kargo taşımasında kullanılan kancalar
DIN 82017’de ve TS 2340/7’de verilmiştir. Özel kanca olarak da bu anılan kancalar, hafif
yük liman ve gemi vinç ve krenlerinde kullanılan kancalardır. Kancada bulunan engel ile
kanca burnunun gemi ambarına takılması önlenir.
Emniyetli kancalarda, yükün kanca ağzından sıçramasın bir engel yardımıyla önlenir. Yük
takılırken mandal geriye çekilir. Bırakıldığında yay ile kanca ağzına doğru itilerek kilitlenir.
Böylece sapanların rüzgarlı havada sallanması veya dengesiz yüklemeyle kancadan
kurtulması önlenir.
1. Basit Kancaların Hesap Esasları
Basit kancaların hesabını üç kısımda incelemek gerekir. İlk olarak kanca şaft kısmında
bulunan vidalı kısım, daha sonra kancanın eğri kısmında bulunan iki tehlikeli kesitin
mukavemet kontrol hesapları yapılır.
1.1. Kanca Şaftının Kontrolü
Kanca şaftı yüklemeye uygun olarak çekmeye zorlanır. Şaftın en tehlikeli kesiti ise diş dibi
kesitidir. Burası çekme gerilmesine göre kontrol edilmelidir. Ayrıca vidalı kısımda vida yüzey
basıncı hesaplanıp, vida uzunluğu tespit edilir.
Çekme gerilmesi,
Q
σ= ≤ σ em
π ⋅ d 2o
4
σem = 30 ila 60 N/mm2 alınır.
Kanca şaftının vida yüzey basıncı,

Q
p= ≤ p em
⎛ π⋅d 2
π ⋅ d 2o ⎞
z⋅⎜ − ⎟
⎝ 4 4 ⎠
pem = 10 ila 20 N/mm2 alınır.
fz
Yukarıdaki ifadede z vida diş sayısıdır ve z = ile hesaplanır.
h
1.2. Kancanın Eğri Kısmının Hesabı
Kancanın eğri kısmı bileşik mukavemete göre kontrol edilir. Yaklaşık hesapta kanca
ekseninden küçük yüklü bir çubuk gibi ele alınır ve kesitte gerilme dağılımı lineer kabul
edilir. Kritik iki kesit ayrı ayrı ele alınarak kontrol hesapları yapılır. Yükün kancaya sapanla
asıldığı düşünülerek, kuvvet durumu göz önüne alınmalıdır. Q yükünü taşımak için kullanılan
sapanın her kolunun kuvvet durumu ele alındığında kancaya etkiyen kuvvetler, 2α halat sarım
Q Q
açısı olmak üzere, ve ⋅ tan α dır.
2 ⋅ cosα 2
Sonuçta eğilmeli çekme ve basma gerilmeleri oluşur. Şekil-2’de görülen kancanın kesitleri
kenarları yuvarlatılmış trapez şeklindedir. Ancak hesapların kolay yapılabilmesi için kesitler
trapez olarak kabul edilir.
Şekil 2. Kancanın şaft kısmı ve kritik kesitler

I-II Kesitinin Kontrolü
Q yükü etkisi altında eğilmeye zorlanan kesitteki toplam gerilme,

Q M
σ = ± e ≤ σ em
F W
ile ifade edilir. Burada (+) işareti çekme, (-) işareti basma gerilmesi için kullanılır.
b + b2
Kesit alanı : F = h ⋅ 1 [mm2]
2
Kesit ağırlık merkezinin uzaklıkları :
h b + 2 ⋅ b2
e1 = ⋅ 1 [mm]
3 b1 + b 2
h 2 ⋅ b1 + b 2
e2 = ⋅ veya e2 = h - e1
3 b1 + b 2
h 3 b 12 + 4 ⋅ b 1 ⋅ b 2 + b 22
Kesit atalet momenti : J= ⋅ [mm4]
36 b1 + b 2
J J
Kesit mukavemet momenti : W1 = ve W2 = [mm3]
e1 e2
⎛a ⎞
Kesitte hasıl olan eğilme momenti : M e = Q ⋅ ⎜ + e 1 ⎟ [Mm]
⎝2 ⎠
Kesitteki toplam gerilmeler:
Q M
σ 1 = + e [N/mm2]
F W1
Q M
σ 2 = − e [N/mm2]
F W2
III-IV Kesitinin Kontrolü
Yükler kancaya 2α = 90 ~120° arasında bir sapan açısıyla asıldığında III-IV kesitinde sapan
Q
kollarındaki kuvveti kesiti kesmeye zorlayacağından ihmal edilir ve sadece
2 ⋅ cosα
Q
⋅ tan α dik bileşeni ile bileşik mukavemete tesir eder.
2
Q M′
σ= ⋅ tan α ± e ≤ σ em
2 ⋅ F′ W′
b ′ + b ′2
Kesit alanı : F ′ = h ′ ⋅ 1 [mm2]
2
h ′ b ′ + 2 ⋅ b ′2
e1′ = ⋅ 1 [mm]
3 b 1′ + b ′2
h ′ 2 ⋅ b 1′ + b ′2
e ′2 = ⋅ veya e ′2 = h ′ - e1′ [mm]
3 b 1′ + b ′2
h ′ 3 b 1′ 2 + 4 ⋅ b 1′ ⋅ b ′2 + b ′2 2
Kesit atalet momenti : J ′ = ⋅ [mm4]
36 b 1′ + b ′2
J′ J′
Kesit mukavemet momenti : W3 = , W4 = [mm3]
e 1′ e ′2
Q ⎛a ⎞
Kesitte hasıl olan eğilme momenti: M ′e = ⋅ tan α ⋅ ⎜ + e1′ ⎟ [Mm]
2 ⎝ 2 ⎠
Kesitteki toplam gerilmeler: (α = 45°)

Q M′
σ3 = ⋅ tan α + e [N/mm2]
2 ⋅ F′ W3
Q M′
σ4 = ⋅ tan α − e [N/mm2]
2 ⋅ F′ W4
RFN tipi ve M malzeme sınıfı 20 numaralı basit kancanın gösterimi :

Basit Kanca DIN 15401 - RFN - 20 -M
B. Çift Ağızlı Kancalar
Büyük yük değerleri için çift ağızlı kancalar tercih edilir. Bu tip kancalarda zorlanmalar yük
askısının simetrik olmasından dolayı, basit kancalardan daha uygundur. Çift ağızlı kancalar
ile 0.5 ila 500 ton arasındaki yükleri kaldırılır. DIN 15402 normunda verilen çift ağızlı kanca
Şekil-3’de gösterilmiştir. Kanca şaft kısmı ile eğrisel kanca kısmından oluşur. Şaft kısmına
çoğunlukla yuvarlak veya metrik vida açılır.
Şekil 3. Çift ağızlı kanca
1. Çift Ağızlı Kancanın Hesap Esasları
Çift ağızlı kanca hesabı, basit kancanın hesabında yer alan kabuller ile yapılır. Benzer şekilde
vidalı kısmın hesabı ve tehlikeli kesitlerin mukavemet hesapları yapılır. Buradaki hesaplarda
kanca eğriliği ihmal edilerek, yaklaşık hesap yöntemi uygulanır.
1.1. Kanca şaftının kontrolü
Basit kancanın hesap esasları çift ağızlı kanca için de geçerlidir. Buna göre, kanca şaftının
çekme gerilmesine ve vida yüzey basıncına göre kontrolü yapılır.
1.2. Kancanın Eğri Kısmının Hesabı
Kancanın eğri kısmı bileşik mukavemete göre kontrol edilir. Yaklaşık hesap yönteminde
kritik iki kesit ayrı ayrı ele alınarak, kontroller yapılır. Yükün kancaya sapanla asıldığı
düşünülerek Şekil-4’de verilen kuvvet durumu göz önüne alınır.
Şekil 4. Çift ağızlı kancada kuvvet durumu

I-II Kesiti
Q yükü etkisi altında eğilmeye zorlanan kesitteki toplam gerilme,

Q ⋅ sin(α + β) M e
σ= ± ≤ σ em
2 ⋅ F ⋅ cos α W
ile ifade edilir. Burada (+) işareti çekme, (-) işareti basma gerilmesi için kullanılır.
α: sapan kollarının düşey eksenle yaptığı açıdır.
90°≤ 2α ≤120°
β: I-II kesitinin düşey eksenle yaptığı açıdır.
30°≤ β ≤32°
(d + a ) / 2
sinβ = 3 (74) ifadesi yardımıyla da β açısı bulunabilir.
a
+h
2
b + b2
Kesit alanı : F = h ⋅ 1 [mm2]
2
h b + 2 ⋅ b2
e1 = ⋅ 1 [mm]
3 b1 + b 2
h 2 ⋅ b1 + b 2
e2 = ⋅ veya e2 = h - e1
3 b1 + b 2
h 3 b 12 + 4 ⋅ b 1 ⋅ b 2 + b 22
Kesit atalet momenti : J= ⋅ [mm4]
36 b1 + b 2
J J
Kesit mukavemet momenti : W1 = ve W2 = [mm3]
e1 e2
Q ⋅ sin(α + β) ⎛ a ⎞
Kesitte hasıl olan eğilme momenti : M e = ⎜ + e 1 ⎟ [Mm]
2 ⋅ cos α ⎝ 2 ⎠
Kesitteki toplam gerilmeler:
σ1 = + [N/mm2]
2 ⋅ F ⋅ cos α W1
σ2 = − [N/mm2]
2 ⋅ F ⋅ cos α W2
2
σem = 60 ila 80 N/mm alınır.
III-IV Kesitinin Kontrolü

Q
Yatay bileşen ⋅ tan α kesitte eğilme gerilmesine sebep olur. Bu durumda bileşik
2
mukavemet,
Q M′
σ= ⋅ tan α ± e ≤ σ em
2 ⋅ F′ W′
b ′ + b ′2
Kesit alanı : F ′ = h ′ ⋅ 1 [mm2]
2
h ′ b ′ + 2 ⋅ b ′2
e1′ = ⋅ 1 [mm]
3 b 1′ + b ′2
h ′ 2 ⋅ b 1′ + b ′2
e ′2 = ⋅ veya e ′2 = h ′ - e1′ [mm]
3 b 1′ + b ′2
h ′ 3 b 1′ 2 + 4 ⋅ b 1′ ⋅ b ′2 + b ′2 2
Kesit atalet momenti : J ′ = ⋅ [mm4]
36 b 1′ + b ′2
J′ J′
Kesit mukavemet momenti : W3 = , W4 = [mm3]
e 1′ e ′2
Q ⎛a ⎞
Kesitte hasıl olan eğilme momenti: M ′e = ⋅ tan α ⋅ ⎜ + e1′ ⎟ [Mm]
2 ⎝2 ⎠
Kesitteki toplam gerilmeler: (α = 45°)
Q M′
σ3 = ⋅ tan α + e [N/mm2]
2 ⋅ F′ W3
Q M′
σ4 = ⋅ tan α − e [N/mm2]
2 ⋅ F′ W4
RF tipi ve M malzeme sınıfı 20 numaralı çift ağızlı kancanın gösterimi :

Çift Ağızlı Kanca DIN 15402 - RF - 20 -M
C. Kanca Blokları
Kanca, bir kanca takımı veya bloğu yardımıyla bir palanga takımına bağlanır. Palangadaki
taşıyıcı halat kolu sayısı ile blokta bulunan makara sayısı bulunur. Eğer kanca doğrudan
halata bağlanacaksa, halatın gevşemesini önlemek ve boşalan kancanın yukarı çekilmesini
sağlamak için daima ilave bir ağırlık bağlanır. Bu ağırlıklar çalıştırıldıkları yerlerde ambar
kapaklarına ve benzeri yerlere takılmaması için oval şekilde yapılırlar. Ayrıca ağırlık ile
kanca arasında yeterince uzun bir zincir, kancaya hareket serbestisi kazandırmak için takılır.
Kanca blokları günümüzde kullanılan kanca şaftına bağlı olarak üç gruba ayrılır;
- uzun şaftlı kanca bloğu
- kısa şaftlı kanca bloğu
- modern kanca bloğu
Uzun şaftlı kanca bloğunda ise, makaralar kanca traversinde kancanın her iki yanındadır. Bu
kanca bloğunda sadece bir tek taşıyıcı travers vardır. Bu nedenle kısa şaftlı bloktan daha
geniştir, ancak blok yüksekliği daha azdır. Kanca tambura daha iyi yaklaştığından kaldırma
yüksekliğinden daha iyi faydalanılır. Kanca burnunun makara kutusuna değmemesi için şaft
kısmı uzatılmıştır.
Uzun şaftlı kanca bloğunda, traversin yan kısımlarında makaralar yataklanmış; orta kısmında
da uzun şaftlı kanca asılmıştır. Uzun şaftlı kanca bloğunda bulunan elemanlar;
- uzun şaftlı kanca (basit veya çift ağızlı kanca) DIN 15401, DIN 15402
- makaralar ve burçlar DIN 15062
- travers DIN 15412
- bilyalı eksenel yatak
- kanca somunu DIN 15413
- koruma kutusu
- aks tutucusu DIN 15069
Yük kanca No.10 için C tipi traversin gösterimi :

Travers DIN 15412 - C - 10 - P
Rd 50 x 6 yuvarlak vidalı Yük kanca somunu gösterimi :

Yük Kanca Somunu Rd 50 x 6 DIN 15413
Delik açıklığı f = 75 mm ve genişliği g = 25 mm olan emniyet parçası gösterimi :

Emniyet Parçası DIN 15414 - 75 x 25
Aks çapı 140 mm için ara halkanın gösterimi :

Ara Halka DIN 15069 - 140 – KU
Genişliği 1 = 40 mm ve kalınlığı b = 10 mm olan aks tutucusunun gösterimi :

Aks Tutucusu 40 x 10 DIN 15058
Kısa şaftlı kanca bloğunda makaralar, pernonun üzerine yan yana yataklanmıştır. Bu nedenle
dar bir konstrüksiyon elde edilir. Altta ise kısa şaftlı kancayı taşıyan bir travers bulunur, bu da
bloğun yüksekliğini arttırır.
Modern kanca bloğunun konstrüksiyonunda her iki konstrüksiyon birleştirilmiş ve norm hale
getirilmiştir. İki makaralı kanca bloğu DIN 15408, dört makaralı kanca bloğu DIN 15409’da
verilmiştir. Kanca bloğu, uzun şaftlı kanca bloğunun yüksekliğinde ve genişliğinde olup, kısa
şaftlı kanca takılmıştır. Böylece blok tipleri azaltılmış ve seri fabrikasyonla ekonomi
sağlanmıştır. Şekil-41'de modern kanca blokları gösterilmiştir.
Bu kanca bloğunda, makaralar ile kanca ayrı ayrı yataklanır. Bloğun üst kısmında sadece
makaraların üzerinde döndüğü makara pernosu ve alt kısmında da kanca traversi vardır. Kısa
şaftlı kanca bloğunun elemanları uzun şaftlı kanca ile aynı olmakla birlikte ilave makara
pernosu bulunur.
2 MAKARLI KANCA BLOĞU
Halat İşletme Grubu Basit Çift Ağılık

Kanca çapı
No kg
d1
4 MAKARALI KANCA BLOĞU

Halat İşletme Grubu
Kanca Basi Çift Ağır-
çapı
No t lık
d1
Şekil 5. Modern kanca blokları
Şekil-6’da üç tip kanca bloğu şematik olarak bir arada gösterilmiştir. Burada kanca
bloklarının genişlik ve yükseklikleri mukayese edilmiştir.
H1 > H 2 = H 3
B1 < B 2 = B 3
Şekil 6. Kanca bloklarının mukayesesi
Her üç kanca bloğunda da boş kancanın ağırlık merkezi kanca bloğu orta ekseninden dışarıda
olabileceğinden kanca traversi hafif eğik durmaktadır. Bu nedenle kancanın serbest dönmesi
zorlaşır. Bu durumu gidermek için kanca eksenel bilyalı yatak ile traverse yataklanır.
D. Kancanın Somuna Bağlanması
Kanca şaftının vidalı kısmına takılan somun genellikle yuvarlak yapılmakta, özel anahtar ile
somun sıkıştırılmaktadır. Somunların bazıları rulmanlı yatağı korumak için alt kısmı etekli
olmaktadır. Kanca somunları DIN 15413 normunda verilmiştir. Rulmanlı yatağı korumak için
travers üzerine silindirik bir saç parçası kaynak edilebilir. Kanca şaftına somun, eksenel
rulmanlı yatak üzerinde dönme hareketleri yaparken çözülmemesi için somun ve şaftın
birbirleri ile tespit edilmesi gerekir. Bunun için çeşitli tespit düzenleri vardır. Tespit
düzenlerinden birisi, somun ve kanca şaftının tepe kısmı birlikte (montaj halinde) yarılarak,
bu yarığa tutucu bir plaka vidalamaktır. Bu iş için kullanılan tutucu saçlar DIN 15414
normundan seçilir. Küçük yükler taşıyan kanca bloklarında tercih edilen diğer bir yöntem ise
kanca şaftı ile somunu tek bir cıvata ile birleşme sınırında tespit etmektir.
1.2.2. Yük tutma elemanları ve bağları
1.2.2.1. Yük bağları
Yükler halat, zincir ve file gibi bağelemanları ile tuturulduktan sonra kancaya takılarak
taşınırlar.
Yükleri, bağlama elemanı olarak :
a) Elyaf halatlı,
b) Tel halatlı,
c) Zincirli,
d) Fileli bağlar gibi sınıflandırabiliriz.
A) Elyaf halat bağlar
Elyaf halat bağları, bükülebilme özelliklerinden dolayı düğümlanmeya elverişlidir, ayrıca

sarıldıkları yükleri zedelemezler. Fakat kopma mukavemetleri düşük olduğundan hafif yükler
için elverişlidirler. Zamanla eskiyerek çekme mukavetinden kaybederler.
B) Tel halat bağlar
Tel halat bağlarının mukavemetleri yüksek olup zincir bağlardan daha hafiftir. Zincirlere
göre, bükülebilme ve bağlama özellikleri de pek iyi değildir ve ısıya daha hassastırlar.
Tel halatla yükler sarıldığında, yükün keskin köşeleri ile kendisi zedelenebilir.Buna karşı
tedbir olarak, keskin köşelerle tel halat arasına koruyucular yerleştirilmelidir.
C) Zincir bağlar
Bağlama zinciri olarak yuvarlak halkalı zincirler kullanılır. Bu zincirlerin uç kısımları, ya
uçsuz olurlar, ya da uç kısımlarına askı halkası, (kanca veya zincir tırnağı) ilave edilir.
Zincirler, halatlara göre darbelere karşı daha hassastırlar, fakat sıcaklık değişimlerine karşı
daha az hassas olduklarından (dökümhane gibi yerlerde) kullanılmaları tercih edilir.
Şekil 7. Zincirli bağlar
D)Fileler
Sigara ambalajı gibi, havaleli hafif yükler ve kutular, kolaylıkla fileye sarılarak kancaya
takılmak suretiyle taşınırlar.
1.2.3. Taşıma traversleri
Taşıma traversleri, oldukça ağır ve özellikle boyut bakımından büyük olan yüklerin,
(dökümhane kalıpları, profil demirleri, uzun miller, kazanlar gibi yüklerin) açı yapmaksızın
dik doğrultuda emniyetli bir şekilde kaldırılmalarında yararlanırlar.
Şekil 8. Ağır yüklerin iki krenle kaldırılması için travers
Taşıma traversleri ayrıca çok ağır yüklerin “iki kren yardımı ile” taşınmalarında da
kullanılırlar. Krenlerin farklı taşıma güçlerinden doğan uyumsuzluk, travers üzerindeki yük
kancasının yeri, (krenlerin taşıma kuvvetlerine ters orantılı olacak şekilde) kaydırılarak denge
sağlanmaya çalışılır.
1.2.4. Platform ve tablalar
Bunlar sandık, sepet çuval gibi bir takım parça malların veya kremit tuğla vb.gibi kitle
malların tabla veya traversler üzerinde bir araya getirilerek taşınmasını sağlarlar.
Şekil 9. Mal yükleme tablası
1.2.5. Kıskaçlar
Kıskaçlar, taşınacak mala takıldıktan sonra “yük ağırlığının” etkisi ile kendiliklerinden
kapanarak kıstırmak suretiyle yükü tutarak taşırlar.
Kıskaçlarla, sandık, çuval, ray saç, boluk, taş, ağaç gövdesi gibi çok çeşitli parça mallar için
kullanılırlar. Kıskaçlar, taşınacak yükün şekline uydurulmaları gerektiğinden, çok değişik
şekilde olabilirler.
Kıstırarak tutma kuvveti Q yükü ağırlığının sebeb olduğu (kıskaç çenelerinde meydana
gelen) P baskı kuvvetinin doğurduğu (2 P µ) sürtünme kuvveti, Q yükünden büyük olacak
şekilde değer almalıdır. Yani 2 P µ > Q olmalı ve bu şartı sağlamak için kıskacın
kol oranları uygun seçilmelidir.
Şekil 10. Bir ağaç kıskacı

1.2.6. Taşıma kapları
Taşıma kapları, kum, toprak, minaral, kömür, tahıl ve çimento gibi kitle ve dökme malların
taşınmasında kullanılır. Otomatik kumandası bulunmayan taşıma kapları, doldurulduktan
sonra el veya bir darbe sonucu bir kilidin açılması suretiyle genellikle dibten boşaltmalı ve
devirmeli şeklinde yapılmaktadır.
Krenlerde ender kullanılan devrilebilir taşıma kapları teleferiklerde ve asma raylı taşıyıcılarda
çoğunlukla görülür.
Şekil 11. Taşıma kapları
1.2.7. Yapışmalı taşıyıcılar
Yapışmalı taşıma düzenleri, yükün bağlanmasına gerek duymadan yüke yapışarak tutan
düzenlerdir. Bunlar :
a) Yük kaldırma mıknatısları,

b) Vakumlu yük kaldırıcılarıdır.
1.2.7.1. Yük kaldırma mıknatısları
Yük kaldırma mıknatısları genellikle düzgün yüzeyli demir parçalarının kaldırılmasında ve

taşınmasında kullanılır. Bundan başka hurda, küçük demir parçalarının tutulmasında
kullanıldıkları gibi, hurda malzemelerin parçalanmasında “kırma krenlerinde” kullanılan
dökme çelik kürelerin kaldırılmasında ve hurdaların üzerine bırakılmasında, yük kaldırma
mıknatısları kullanılması tercih edilmektedir.
Yüklerin bağlanması olayı olmadığından yük kaldırma mıknatısları taşıma verimliliğini

artırır. Yük kaldırma mıknatıslarına, taşınacak mala göre uygun bir şekil verilerek, kaldırma
kuvvetinin artmasına ve taşıma işleminin kolaylaştırılmasına çalışılır.
Şekil 12. Yük tutma mıknatısı

Yük kaldırma mıknatısları, “dikdörtgen” şeklinde veya “yuvarlak” gövdeli olarak yapılırlar.
Dikdörtgen gövdeliler 4 zincirle, yuvarlak gövdeliler de 3 zincir ile asılırlar. Mıknatıs
tutucuları 110 ila 600 voltluk doğru akımla çalışırlar. Trifaze akımla çalışan krenlerde, doğru
akım elde etmek için transformatör veya kuru tip redresör kullanılır.
Mıknatıs tutucularında, bobinden geçen akım, çevresel bir manyetik alan hasıl eder. Bobinin
altına konulan “taban plakası” antimanyetik olduğundan, manyetik alanın kuvvet çizgileri,
(taşınacak manyetik yük üzerinden) kapanabilir ve bu şekilde yük mıknatıs tarafından
tutulmuş olur. Manyetik alanın kuvveti, kaldırılacak malın temas yüzeyinin düzgünlüğü ile
artar.
a) Mıknatısların kullanma alanları
Yük kaldırma mıknatıslarının kullanma alanları maden ve çelik üretim tesisleri, haddehaneler
ve hurda depoları gibi yerlerdir. Elektrik akımı kesildiğinde yükün düşme tehlikesinden
dolayı atölyelerde kullanılması tavsiye edilmez.
1.2.7.2. Vakumlu yük kaldırıcıları
Vakumlu yük kaldırma düzenleri, ferromanyetik olmadıkları için mıknatıslarla kaldırılamayan

yüklerin taşınmalarını sağlar. Gerekli vakum kompresörlerle elde edilir. Yüksek vakumlu
kaldırma düzenleri, hassas yüklerin taşınmasında özellikle faydalı olurlar. Fakat ağır olan
yüklerin kaldırılmaları için uygun değildir.
Şekil 13. Vakumlu Yük Tutma Elemanı
1.2.8. Kepçeler
Kepçelerin taşınacak malzemelere göre çok çeşitli tipleri vardır. En çok kullanılan otomatik
kepçelerden söz edeceğiz. Otomatik kepçeleri iki gruba ayırabiliriz:
a) Çift tamburlu otomatik kepçeler,

b) Kancaya takılan otomatik kepçeler.
1.2.8.1. Çift tamburlu otomatik kepçeler
Çift tamburlu otomatik kepçelerde, kepçenin her iki çenesi, halat veya halat çifti ile hareket
ettirilir. Aşağıdak örnekte çift tamburlu bir kepçenin çalışma şekli açıklanmıştır.
(Şekil 14-a) da görüldüğü gibi, T1 tamburundan gelen S1 halatı, kepçenin alt kısmındaki çene
mafsalına; T2 tamburundan gelen S2 halatı ise üsteki çene kolları mafsalına bağlıdır.
Şekil 14-a Çift tamburlu kepçe donanımı Şekil 14-b Kepçenin mal alma konumu
a) Boş kepçenin indirilmesi
Boş kepçenin tane mal yığınına daldırılması sırasında, T1 ve T2 tamburları kepçeyi aşağıya
bırakacak yönde dönerler. Bu durumda S2 halatı gergin ve S1 halatı gevşek bırakıldığından
kepçenin çeneleri açılır ve(kepçenin ağırlığı ve hızı dolaysıyla)tane mal yığınına dalar (Şekil
15- b).
Şekil 14-c Kepçenin mal ile dolu konumu Şekil 14-d Kepçenin boşalma konumu
b) Kepçe çenelerinin (mal ile dolu olarak) kapanması
T1 tamburu üzerine halat sarılırken S1 halatı gerilerek, mal içerisindeki çenelerinin

kapanmasına ve dolaysıyla tane mal ile kepçenin dolması sağlanır.
c) Dolu kepçenin kaldırılması
S1 halatı tambura sarılmaya devam ederek, kapanmış ve dolmuş kepçe kalkma hareketine
geçer. Bu sırada T2 tamburu üzerine S2 halatı da sarılma yönünde S1 > S2 olacak şekilde
hareket eder (Şekil 14-c).
d) Kepçenin açılarak boşaltılması
S1 ( gergin) halatı ile taşınan dolu kepçe boşaltılacağı sırada, T1 tamburu S1 halatını boşaltma
yönünde “gevşeterek” kepçe çenelerinin açılmasını sağlıyarak, kepçeden mal dökülür. S2
halatı da, çeneleri açılmış olan kepçeyi ilk konumuna taşır.
1.2.8.2. Kancaya takılan otomatik kepçeler
Bunlar oldukça karmaşık bir mekanizmaya sahip olup, mekanik etkili veya motorlu olarak
çalışırlar. Bu tip kepçeler, tek tamburlu kaldırma düzenine haiz krenlerde de uygulanabilir.
Bu durumda kepçe krenin kancasına asılır.
1.3. Özel yük tutma elemanları
1.3.1. Lamelli kanca
Daha öne anlatılan basit ve çift kancadan başka çeşitli kanca tipleri de vardır. Bunlardan biri
de lamelli kancadır.
Lamelli kancalar, şekilde görüldüğü gibi bir çok sac levha perçinlerle yan yana birleştirilerek
yapılmışlardır. Bu tip kancalar özellikleri dolaysıyla ani kopmalara karşı büyük emniyet
arzederler. Bu nedenle lamelli kancalar döküm potalarının asılmasında “radyasyon
sıcaklığının” yüksek olduğu yerlerde kullanılır. Bu kancalarda özel bir ağız özengisi
yardımıyla da yükün lamellere eşit dağılması sağlanır.
Şekil 15. Lamelli Kanca
1.3.2. Hamut ve Hamut Blokları
Ağır yük krenlerinde kanaca yerine hamut kullanılır. Yük hamutları kapalı formda
olduklarından, bir tarafı açık olan yük kancalardan daha fazla yüklenebilirler. Fakat yükün
hamuda asılması daha zordur, çünkü asma halatlarının hamudun halkasından geçirilmesi
gerekir. Hamutlar kapalı ve mafsallı olarak ikiye ayrılırlar.
1.3.2.1. Kapalı hamutlar
Kapalı yani tek parçadan dövülerek yapılmış olan hamutların mukavemet hesaplarının
kontrolü statik belirsizlikten dolayı zordur. Hesapları yaklaşık metodlarla çözülmeye
çalışılır.Bu nedenle ve imalat kolaylığı dolaysıyla büyük yükler için mafsallı hamutlar
kullanılır.
1.3.2.2. Kapalı Hamutların Hesap Esasları
Hamutun taşıyıcı kısmının (traversin) hesabı bileşik zorlanma durumuna göre yapılır.
Q M
σ = + e ≤ σ em
F W
Burada Me momenti, travers ortasında ve köşe yuvarlatmalarda değişik değerler alır.

Q⋅l
travers ortasında : M e =
6
Q⋅l
köşe yuvarlatmada : M e =
13
Şaft kısmı ve kollar ise çekme gerilmesine göre kontrol edilir.
Q
σ = ≤ σem
F
Q
σ= ≤ σem
2 ⋅ F ⋅ cosα
1.3.2.3. Mafsallı hamutlar
Kapalı hamutun statik belirsizliğini gidermek ve imalat kolaylığı nedeniyle büyük yükler için
birbirine mafsallı olarak bağlanan üç parçalı hamut kullanılır. Alt kiriş iki destek noktasından
oturmuş taşıyıcı travers olarak düşünülür. Şekil 6-23’de görülen mafsallı hamutta alt kiriş Q
yükü etkisi altında bileşik gerilmeye, şaft ve kollar ise sadece çekmeye göre hesaplanır.
1.3.2.4. Mafsallı Hamutun Hesap Esasları
Alt kirişin orta kesitinde A ve B noktalarındaki

gerilmeler;
Q ⋅ tan α Q ⋅ e 1 ⎛ l ⎞
σA = + ⎜ + l 1 ⋅ tan α⎟
2⋅F 2⋅I ⎝ 2 ⎠
Q ⋅ tan α Q ⋅ e 2 ⎛ l ⎞
σB = − ⎜ + l 1 ⋅ tan α⎟
2⋅F 2⋅I ⎝ 2 ⎠
Şaft kısmı ve kollar ise çekme gerilmesine göre
Q
σ = ≤ σem
F
Q
σ= ≤ σem
2 ⋅ F ⋅ cosα
1.4. Kanca mukavemetinin kesin hesapla kontrolü
Kancaların eğri kısımlarının dış ve iç liflerindeki gerilme değerleri, eğri eksenli

çubuklar teorisine göre hesaplanır. Bu hesaplamada çubuk ekseni bir düzlem içerisinde ve dik
kesit alanı da simetrik olan eğri eksenli çubuklar incelenecektir.
Min.
Maks.
Şekil 17. 4. 1 Eğri eksenli çubuk ve kesiti
Şekil 17.4.1 de gösterilen eğrisel elamanı düşünelim. Bu elemanın O eğrilik merkezinden

uzaklıkları; dik kesitinin ağırlık merkezi R, dış lifleri c ve iç lif mesafesini de f ile
gösterelim. Bu elemanın tarafsız ( O1 ) eğri eksenin, O merkezine de mesafesi r ile
gösterilsin.
Bu elemana M eğilme momenti etki etsin. çubuk eksenine dik alınan düzlemsel kesitler, M
eğilme momentinin uygulanmasından sonra da düzlemsel olarak kalırlar. M momentinin etksi
ile şekil deki gibi (nn) doğrusal çizgisi δdϕ kadar dönerek yine (mm) doğrusal olarak
kalır.
Eğrisel çubuklarda, tarafsız eksen ile ağırlık merkezinden geçen eksen üst üste çakışmaz. Bu
bakımdan problemin çözümü, tarafsız eksenin yerinin yani r nin veya şekilde k = S O1 ile
gösterilen uzaklığın hesaplanmasına dönüşür.
Bilindiği gibi gerilmeler Hooke kanununa göre σ x = E ⋅ ε ise de, eğri eksenli çubuklarda bir
lifin uzama veya kısalmaları eğrisel olarak değişir ve eğrilik merkezi r masfesine bağlıdır.
Bu bakımdan şekile göre tarafsız eksenden y1) mesafesindeki bir lifin uzamsı sonucu ε ise :
ds CB y ⋅ δϕ
ε= = = (1)
l AB ( r − y) ⋅ dϕ
olur. Buna göre gerilme de σx de :
1)
y, çubuğun eğrilik merkezi yönünde pozitif alınmıştır.
y ⋅ δϕ
σx = E ⋅ ε = E ⋅ (2)
( r − y ) ⋅ dϕ
olur. Bu denklem, eğri eksenli çubukların bir alan elemanına etkiyen normal gerilmeleri verir.
Şekilde de gösterildiği gibi bu denklemin sonucu olarak, eğri eksenli çubuklarda gerilme
dağılımı hiperboliktir.
Tarafsız eksenin yeri, dik kesite etkiyen normal kuvvetlerin toplamının sıfır olması
şartından elde edilir.
y ⋅ δϕ
∑ Fx = 0 ∫A σ ⋅ dA = ∫A E ⋅ ( r − y) ⋅ dϕ dA = 0 (3)
olmalıdır. Ayrıca integral içindeki E, dϕ ve δϕ gerilmeye maruz kirişin herhangi bir

kesitinde sabit olduğundan integral işaretinin dışına alınabilir ve r için bir çözüm bulunur.
y
∫A r − y dA = 0 (4)
olur. Bu integrali çözmek için değişken dönüşümü yapalım. Bunun için : r - y = v olarak
alınırsa y = r - v olur. Yukarıdaki integral buna göre :
r−v
∫A v dA = 0 (5)
dır. Bu integrali de iki integral haline aşağıdaki gibi dönüştürebiliriz.

r dA
∫A vdA − ∫A dA = 0 ; r ⋅ ∫A v = A (6)
olur. Tarafsız eksenin yerini belirten r uzaklığıda ,

A
r= (7)
dA
∫A v
bulunmuş olur.
Tarafsız eksenin durumu bilindiğine göre, ( 2 ) denklemiyle verilen gerilmenin
tarafsız eksene nazran momentinin, dış eğilme momentine eşitlenmesiyle kesitteki normal
gerilme dağılımı bulunur. Moment, şekil düzlemine dik z ekseni etrafında alınmalıdır.
∫σ
A
x ⋅ y ⋅ dA = M (8)
olur. ( 2 ) denklemindeki σx değeri burada yerine konursa :

δϕ y2
dϕ ∫A r − y
⋅E ⋅ dA = M (9)
olur. Bu denklemdeki integrali iki kısma ayırarak ilk önce çözelim :

y2 ⎛ r⋅y ⎞ r⋅y
∫A r − y ⋅ dA = − ∫A ⎜⎝ y − r − y ⎟⎠ ⋅ dA = ∫A y ⋅ dA − ∫ r − y ⋅ dA (10)
dır. Buradaki son integral ( 4 ) denklemine göre “sıfıra”eşittir. İlk integral ise kesit alanın
tarafsız eksenine göre momentini gösterir.
∫ y ⋅ dA
y= A
veya y ⋅ A = ∫ y ⋅ dA = k ⋅ A (11)
A A
dır. Burada k tarafsız eksenin ağırlık mesafesini gösterir. Buna göre ( 9 ) denklemi :
δϕ M
⋅E = (12)
dϕ A⋅k
olur. Bu son değer ( 2 ) gerilme denkleminde yerine konursa ,
M y
σx = ⋅ (13)
A⋅k r − y
sonuç gerilme denklemi elde edilmiştir. Bu denklemde :
Moment M=Q·R (14)
Q : Yük, R : Kesit ağırlık merkezi ile eğrilik merkezi arası uzaklığı
y : Kesit içinde tarafsız eksenden olan uzaklıklardır.
Dış kenarlardaki uzaklıklar
Eğri çubuğun en dışınadki kenarı : h2 = k + e2 = c - r

Eğri çubuğun en iç kısmındaki kenarı : h1 = k + e1 = r - f
şekle göre olursa en dış kenarlardaki gerilmeler, (13) denklemine göre :
M ⋅ h1 M ⋅ h2
( σ x ) mak . = ve ( σ x ) min. = − (15)
A⋅k⋅f A ⋅k ⋅c
olur. Ayrıca şekle göre kesitin ağırlık merkezinnin eğrilik merkezine olan uzaklığı R ile
gösterildiğine göre :
R=r+k (16)
dır.
Tarafsız eksenin yeri r nin hesabı
Eğri eksenli çubuklarda gerilmelerin hesabı, kesitin geometrik şekline göre (daire,
üçgen, trapez …gibi) çubuklarda tarafsız eksenin yerini belirten r nin hesaplanması ile
mümkündür. r de ( 7 ) denkleminden :
A
r=
dA
∫A v
hesaplanır.
17.4.1. Örnek :
Krenlerde kullanılan kanca kesitleri (kenar yuvarlatmaları hariç) genellikle trapez

şeklindedir.
Bu nedenle bir trapezde tarafsız eksenin yerini r yi hesaplıyalım.
A
r=
dA
∫A v
Bu integraldeki trapez kesitin alan
elemanını dA = b · dv yazarak integre
edelim. O-O tarafsız ekseninden v
uzaklığında (Şekil ) olan elemanter bir
şeridin uzunluğu :
c−v
b = b 2 + ( b1 − b 2 ) (17)
c−f
dır.Bu denklemde c : kesitin en dış
kenarının, f en iç kenarının, v ise
Şekil 17.4. 2 Trapez kesit
kesit içindeki değişkenin kancanın eğrilik merkezinden uzaklıklarını gösterirler. c-f = h
olmak üzere,
b 2 (c − f ) + ( b 1 − b 2 ) ⋅ c ( b 1 − b 2 ) b1 ⋅ c − b 2 ⋅ f ( b1 − b 2 )
b= − ⋅v = − ⋅v
(c − f ) (c − f ) c−h (c − f )
dA c ⎛ b 1 ⋅ c − b 2 ⋅ f ( b 1 − b 2 ) ⎞ dv
∫A v = ∫f ⋅⎜⎝ c − f − (c − f ) ⋅ v⎟⎠ v
c
b 1 ⋅ c − b 2 dv b 1 − b 2 c b1 ⋅ c − b 2 ⋅ f c b1 − b 2
=∫ ⋅ − ∫ dv = ⋅ ln −
f c−f v c−f f c−f f c−f
dA b 1 ⋅ c − b 2 ⋅ f c
∫A v = c − f ⋅ ln f − ( b1 − b 2 ) (18)
elde edilir. Bu sonucu ( 7 ) denkleminde yerine korsak tarafsız eksenin r uzaklığı :
Şekil 17.4. 3 Eğri kanca ve trapez kesiti
A
r= (19)
b1 ⋅ c − b 2 ⋅ f c
⋅ ln − ( b 1 − b 2 )
c−f f
bulunur. Burada tarapezin A alanı :
b1 + b 2
A= ⋅ h ve h = c−f (20)
2
olur. Ayrıca şekile göre R = r + k dır.
Trapez kesitli kancalarda kullanılan sembollere göre de. kanca eğrilik merkezi yarı çapı f =
a / 2 kesitin ağırlık merkezinin iç dış kenara uzaklığı e1 olmak üzere
R = a / 2 + e1 (21)
.
Sayısal örnek
(Şekil 17.4. 3) deki gibi kesiti trapez olan bir kancanın verilenleri :
Yük Q = 2000 daN, b1 = 4 cm. , b2 = 1 cm., f = a / 2 = 3 cm., c = 12,5 cm.
olduğuna göre gerilmeleri hesaplayınız.
Çözüm :
Tarafsız eksenin “yeri” r nin hesabı denklem ( 19 ) dan :
A
r=
b1 ⋅ c − b 2 ⋅ f c
⋅ ln − ( b 1 − b 2 )
c−f f
b1 − b 2 4 +1
Kesit alanı A = ⋅h = ⋅ 9,5 = 23,75 cm 2 , h = c − f = 12,5 − 3 = 9,5 cm.
2 2
23,5
r= = 5,89 cm.
4 ⋅ 12,5 − 1 ⋅ 3 12,5
⋅ ln − (4 − 1)
9,5 3
ln (12,5 / 3) = ln 4,166=1,427
Kesitin ağırlık merkezinin dış kenarlara uzaklıkları :
h ⎛ b1 + 2 ⋅ b 2 ⎞ 9,5 ⎛ 4 + 2 ⋅ 1⎞
e1 = ⎜ ⎟= ⎜ ⎟ = 3,8 cm.
3 ⎝ b1 + b 2 ⎠ 3 ⎝ 4 +1 ⎠
h ⎛ 2 ⋅ b 1 + b 2 ⎞ 9,5 ⎛ 2 ⋅ 4 + 1⎞
e2 = ⎜ ⎟= ⎜ ⎟ = 5,7 cm.
3 ⎝ b1 + b 2 ⎠ 3 ⎝ 4 +1 ⎠
R = e1 + a / 2 = 3,8 + 3 = 6,8 cm. ve k = R - r = 6,8 - 5,89 = 0,91 cm.
Kesitin dış kenarlarındaki gerilmeler denklem ( 15 ) :
M ⋅ h1 M ⋅ h2
( σ x ) mak . = ve ( σ x ) min. = −
A⋅k⋅f A ⋅k ⋅c
Eğilme momenti M = Q · R = 2000 · 6,8 = 13600 (daN · cm)
h1 = e1 - k = 3,8 - 0,91 = 2,89 cm. ve h2 = e2 + k = 5,7 + 0,91 = 6,61 cm.
Kancanın iç kenarındaki (maksimum) çeki gerilmesi :

M ⋅ h1 2000 ⋅ 6,8 ⋅ 2,89
( σ I ) mak . = = = 606 daN / cm 2
A⋅k⋅f 23,75 ⋅ 0,91 ⋅ 3
Kancanın dış kenarındaki (minimum) basınç gerilmesi :
M ⋅ h2 2000 ⋅ 6,8 ⋅ 6,61
( σ II ) min.. = − =− = −332 daN / cm 2
A ⋅k ⋅c 23,75 ⋅ 0,91 ⋅ 12,5
Kancalar genellikle C 22 çeliğinden yapılır ve kesin hesap metodunda
σem = 800 ÷1300 daN / cm2 dir. Yaklaşık hesapta ise gerilme emniyet değeri
σem = 700 ÷800 daN / cm2 alınmalıdır.
Gerilmelerin “yaklaşık metodla” çözümü
Yaklaşık metodla bulduğumuz gerilmeler denklem ( Bölüm 17, denklem 11 ve 12 )

göre : Kancanın I kenarındaki (maksimum) çeki gerilmesi :ile II kenarındaki (mınımüm) bası
gerilmesi :
M Q M Q
( σ I ) mak . = + ve (σ II ) min. = − +
W1 A W2 A
Mukavemet momentleri W1 = J / e1 ve W2 = J / e2 dir.

Ayrıca kesitte (yuvarlatmalar ihmal edilecek olursa) trapezi olarak alan atalet momenti J :
b 12 + 4 ⋅ b 1 ⋅ b 2 + b 22 h 3 4 2 + 4 ⋅ 4 ⋅ 1 + 12 9,53
J= ⋅ = ⋅ = 157 cm 4
b1 + b 2 36 4 +1 36
daha önceki problemde hesaplanan e1 , e2 ve h = e1 + e2 değerleri :
e1 =3,8 cm., e2 = 5,7 cm., ve h = 9,5 cm.
W1 = 157 / 3,8 = 41,3 cm3 ve W2 =157 / 5,7 = 27,5
Trapezin alanı A = 23,75 cm. ve
Eğilme momenti M = Q · R = 2000 · 6,8 = 13600 daN · cm
dir. Bunlara göre :
Kancanın iç kenarındaki “maksimum” çeki gerilmesi :
M Q 13600 2000
( σ I ) mak . = + = + = 413 daN / cm 2
W1 A 41,3 23,75
M Q 13600 2000
(σ II ) min.. = + =− + = −409,6 daN / cm 2
W2 A 27,5 23,75
Sonuç : Kesin hesapta kancanın iç kısmınadi çeki gerilmesi ,yaklaşık metoda göre
hesaplanandan daha büyük çıkar. Kancanın dış kısmındaki basınç gerilmesi ise yaklaşık
hesabda daha büyüktür.. Bu bakımdan yaklaşık hesapla gerilmeler kontrol ediliyorsa
kancanın iç kısmına doğru kesiti, daha kalınlaştırmak gerekir.

Yük Tutma Elemanları

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Yük Tutma Elemanları

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BÖLÜM 1.

YÜK TUTMA ELEMANLARI

1.1. YÜK TUTMA ELEMANLARININ ÖZELLIKLERI

Kullanılan yük tutma elemanlarının bazı özellikleri şunlardır.

1.2. YÜK TUTMA ELEMANLARININ SINIFLANDIRILMASI

1.2.1. Kanca ve Kanca Blokları

Tablo-1 İşletme grubu ve kaldırılan yüke göre kanca seçimi

Kanca Kaldırma yükü kg Kanca

Şekil 1. Basit kanca

1. Basit Kancaların Hesap Esasları

1.1. Kanca Şaftının Kontrolü

Kanca şaftının vida yüzey basıncı,

1.2. Kancanın Eğri Kısmının Hesabı

Şekil 2. Kancanın şaft kısmı ve kritik kesitler

Q yükü etkisi altında eğilmeye zorlanan kesitteki toplam gerilme,

III-IV Kesitinin Kontrolü

Kesitteki toplam gerilmeler: (α = 45°)

RFN tipi ve M malzeme sınıfı 20 numaralı basit kancanın gösterimi :

B. Çift Ağızlı Kancalar

Şekil 3. Çift ağızlı kanca

1. Çift Ağızlı Kancanın Hesap Esasları

1.1. Kanca şaftının kontrolü

1.2. Kancanın Eğri Kısmının Hesabı

Şekil 4. Çift ağızlı kancada kuvvet durumu

Q yükü etkisi altında eğilmeye zorlanan kesitteki toplam gerilme,

III-IV Kesitinin Kontrolü

RF tipi ve M malzeme sınıfı 20 numaralı çift ağızlı kancanın gösterimi :

Yük kanca No.10 için C tipi traversin gösterimi :

Rd 50 x 6 yuvarlak vidalı Yük kanca somunu gösterimi :

Delik açıklığı f = 75 mm ve genişliği g = 25 mm olan emniyet parçası gösterimi :

Aks çapı 140 mm için ara halkanın gösterimi :

Genişliği 1 = 40 mm ve kalınlığı b = 10 mm olan aks tutucusunun gösterimi :

2 MAKARLI KANCA BLOĞU

Halat İşletme Grubu Basit Çift Ağılık

4 MAKARALI KANCA BLOĞU

Şekil 5. Modern kanca blokları

D. Kancanın Somuna Bağlanması

1.2.2. Yük tutma elemanları ve bağları

1.2.2.1. Yük bağları

A) Elyaf halat bağlar

Elyaf halat bağları, bükülebilme özelliklerinden dolayı düğümlanmeya elverişlidir, ayrıca

B) Tel halat bağlar

Şekil 7. Zincirli bağlar

1.2.3. Taşıma traversleri

Şekil 8. Ağır yüklerin iki krenle kaldırılması için travers

1.2.4. Platform ve tablalar

Şekil 9. Mal yükleme tablası

Şekil 10. Bir ağaç kıskacı

Şekil 11. Taşıma kapları

1.2.7. Yapışmalı taşıyıcılar

a) Yük kaldırma mıknatısları,

1.2.7.1. Yük kaldırma mıknatısları

Yük kaldırma mıknatısları genellikle düzgün yüzeyli demir parçalarının kaldırılmasında ve

Yüklerin bağlanması olayı olmadığından yük kaldırma mıknatısları taşıma verimliliğini

Şekil 12. Yük tutma mıknatısı

a) Mıknatısların kullanma alanları

1.2.7.2. Vakumlu yük kaldırıcıları

Vakumlu yük kaldırma düzenleri, ferromanyetik olmadıkları için mıknatıslarla kaldırılamayan

Şekil 13. Vakumlu Yük Tutma Elemanı

a) Çift tamburlu otomatik kepçeler,

1.2.8.1. Çift tamburlu otomatik kepçeler

a) Boş kepçenin indirilmesi

b) Kepçe çenelerinin (mal ile dolu olarak) kapanması