Professional Documents
Culture Documents
Tekil Temeller
Radye Temeller
Tekil Temeller
Genelde her kolon yada taşıyıcı duvarın altında bir temel elemanı
bulunmakta
Yanal yükler
-Yüzeysel bir temel ile zemin arasındaki ilişkiyi tanımlayan temel bir
parametre
Dış merkezlik
Moment
Temelin yapısal rijitliği
Zeminin gerilme şekil değiştirme özellikleri
Temel tabanının yüzey şekli
Kil üzerinde esnek temel
Kum üzerinde esnek temel
Kil üzerinde rijit temel
Kum üzerinde rijit temel
Basitleştirilmiş dağılım
Yüzeysel tekil temeller için taşıma basıncı hesabı
P Wf
q uD
A
q= Taşıma basıncı
P=Düşey kolon yükü
Wf=Temelin ağırlığı (zemin dahil)
A=Temelin taban alanı
uD=Temel tabanındaki boşluk suyu basıncı
Yüzeysel sürekli temeller için taşıma basıncı hesabı
P / b Wf / b
q uD
B
q= Taşıma basıncı
P=Düşey kolon yükü
Wf=Temelin ağırlığı (zemin dahil)
B=Temelin genişliği
b=Birim boy
uD=Temel tabanındaki boşluk suyu basıncı
-Betonarme temel =23.6 kN/m3
Pe1 (P / b )e1
e e
P Wf P / b Wf / b
Moment Yüklü Temeller
e: taşıma basıncının
ekzantristesi
P:uygulanan düşey
yük
M: Moment yükü
Wf: Temel ağırlığı
M M /b
e e
P Wf P / b Wf / b
Tek Yönlü Yükleme
P Wf 6e P Wf 6e
qmaks uD 1 qmin uD 1
A B A B
İki Yönlü Ekzantrik Yükleme
6eB 6eL
1.0
B L
P Wf 6e 6e
q uD 1 B L
A B L
ÖRNEK
Şekilde görülen radye temel üzerine 4 adet silindir şeklinde silo inşaa
edilecektir. Her silonun boş ağırlığı 29 MN olup 110 MN yük
taşıyabilmektedir. Radye temelin ağırlığı 60 MN olup her silo birbirinden
bağımsız olarak yüklenebilmektedir. Farklı yükleme koşulları için
ekzantrik yükleme şartlarının sağlanıp sağlanmadığını kontrol edin. Eğer
şartlar sağlamıyorsa radye temel için gereken B genişliği ne olmalıdır?
ÖZET
•Yüzeysel temeller üst yapı yüklerini yüzeye yakın zemin tabakalarına ileten yapı
elemanlarıdır
•Günümüzde bütün yüzeysel elemanlar betonarme olarak imal edilmektedir.
•Küçük-orta boyutlu binalarda ve orta-iyi zemin koşullarında tekil ve sürekli temeller
kullanılmaktadır. Radye temeller daha büyük üst yapı yüklerinde yada farklı oturma
problemi olabilecek yerlerde yada yer altı su seviyesinin altında ise kullanılmalıdır.
•Taşıma basıncı sığ temel tabanı ile altındaki zemine temasından meydana gelen
basınçtır.
•Bir temelde ekzantrik bir yükleme yada moment yükleri mevcutsa meydana gelen
taşıma basıncı dağılımı da ekzantrik olacaktır. Bu gibi durumlarda:
Tek yönlü ekzantrisite için: Taşıma basıncının ortasında ve 1/3 lük bölüm
içinde kalmalı
İki yönlü ekzantrisite için: orta da dikdörtgen çekirdek içersinde kalmalıdır.
Böylece temel tabanında tamamen basınç oluşacak ve kaldırma kuvvetlerinin önüne
geçilecektir.
Yüzeysel Temeller
Taşıma Kapasitesi
Geoteknik mukavemet kriteri
Yüzeysel temeller üst yapı yüklerini zemin tabakalarına
iletirken zeminde hem basınç hem de kayma gerilmeleri
meydana gelmekte
GÖÇME
1- Genel kayma
2- Bölgesel kayma
3- Zımbalama
Genel Kayma
En çok karşılaşılan göçme biçimi
Sağlam zemin ve kayalarda, hızlı yüklenen suya
doygun normal konsolide killerde meydana gelmekte
Bölgesel kayma
Genel kayma göçmesinin tam tersi bir yapıda
Gevşek kumlarda, altında zayıf zemin olan sağlam zemin
tabakalarında, yavaş yüklenen zayıf killerde
Sıkışabilir zemin profillerinde büyük oturmalar meydana
gelebilir.
Vesic (1973)
Kum zemin üzerinde
dairesel temellerde
yükleme deneyleri sonucu
relatif yoğunluğa bağlı
olarak üç farklı göçme
modu
D/B<2 yüzeysel
Kriterler:
Model Deneyler
qult=Ncsu+ZD
Basitleştirilmiş yöntem sadece sürekli temeller ve
drenajsız koşullar (=0) ve göçme oluşurken
temelin de döndüğü kabul edilmekte!!
30
20
Ø
10
0
70 60 50 40 30 20 10 0 10 20 40 60 80
Nc and Nq 5.7 1.0 N
ÖRNEK
qult=c’Ncscdcicbcgc+’zDNqsqdqiqbqgq+0.5’BNsdibg
B Nq
sc 1 dc 1 0.4k
L Nc
B
sq 1 0.4 dq 1 2k tan ' (1 sin ' )2
L
B d 1
s 1 tan '
L
V=uygulanan kayma yükü
Yük eğim faktörleri P=uygulanan normal yük
mV A=Temel taban alanı
ic 1 0
Ac' Nc
m c’=efektif kohezyon
’=efektif kayma mukavemeti açısı
V
i q 1 0 B=Temel genişliği
P Ac '
tan ' L=Temel boyu
m 1
Yükleme temel tabanına
V paralelse i=1
i 1 0
P Ac '
tan '
Taban eğim faktörleri Zemin eğimi faktörleri
bc 1 gc 1
147o 147o
tan '
gq g 1 tan
2
bq b 1
57
o
Q Df=1.50 m
BxB=1.5x1.5
Df B
=15 kN/m3
=30o
c=0
qult=?
Yeraltı Suyunun Etkisi
Dw D
D<Dw<D+B ise ' w 1
B
D B
qult 5su 1 0.2 f 1 0.2 Df/B≤2.5
B L
Meyerhof Taşıma Gücü Eşitliği (1963)
Düşey yük:
TGA: qult=5.14suscdc
EGA: qult=Df(Nq-1)sqdq+0.5BNsd
Eğik yük:
TGA: qult=5.14sudcic
EGA: qult=Df(Nq-1)dqiq+0.5BNdi
Taşıma gücü eşitliklerinden hangisi kullanılmalı?
qult
qa
F
q≤qa
Güvenlik faktörü değerine karar verirken dikkat!!
Faktörler
Zemin cinsi: Killi zeminlerin kayma mukavemet değerileri kum zeminlere göre daha
az güvenilir. Kil zeminlerde çalışırken daha büyük güvenlik faktörü kullanılmalı
Zemin etüdü verileri: Arazi ve zemin tabakası ile ilgili veri sayısı az ise zemin
parametrelerinde belirsizlikte yüksektir. Güvenlik faktörü bu gibi durumlarda yüksek
alınmalı
Zeminin değişkenliği: Farklı zemin profillerine sahip arazilerde tasarım için yüksek
güvenlik faktörü kullanılmalı
Yapının önemi: Temelde meydana gelebilecek bir göçmenin çok tehlikeli olabileceği
hastane, okul gibi yapılarda yüksek değerler kullanılmalı
Yapı tasarım yükü: Maksimum tasarım yüklerine kadar yük taşıması gereken
yapılarda yüksek güvenlik faktörü kullanılmalı
Zemin cinsi Kum Kil
Zemin etüd verileri Yeterli Yetersiz
Zeminin değişkenliği Uniform Düzensiz
Yapı önemi Düşük Yüksek
Tasarım yükü Düşük Yüksek
Sınır değerler 2.0 4.0
Tasarım F
Tipik aralık 2.5 3.5
Gerçek güvenlik faktörü değeri tasarım güvenlik faktörü
değerinden çok daha büyüktür:
- Hesaplanan kayma mukavemeti parametrelerinde de güvenlik faktörü
SPT
CPT
Yüzeysel Temeller Altında Oluşan Gerilmeler
z I (q ' zD )
I
1 f f B L 2zf sin1 2 BLz f B L zf
4 zf (B L zf ) B L B L zf
2 2 2 2 2 2 2 2 2
zf (B L zf ) B L
2 2 2 2 2 2
1.2x1.2 m boyutlarında kare bir temel 250 kN luk bir kolon yükü taşımaktadır.
Temel tabanı zeminden 0.3 m derinde, yer altı su seviyesi ise 10 m ve zeminin
birim hacim ağırlığı 19 kN/m3 tür.
Temel köşesinden 1.5 m derinlikte oluşan gerilme artışını hesaplayınız
Temel merkezinden 1.5 m derinlikteki gerilme artışını hesaplayınız.
Basitleştirilmiş Yöntem
Dairesel Temeller
1.50
1
z 1 2 q ' zD
B
1
2z
f
Kare Temeller
1.76
1
z 1 2 q ' zD
B
1
2z
f
Genişliği B olan sürekli temelller
2.60
1
z 1 2 q ' zD
B
1
2z
f
2.60 0.84 B / L
1
z 1 1.38 0.62 B / L q ' zD
B
1
2z
f
Toplam Oturma Analizi
Klasik yöntem
Terzaghi konsolidasyon teorisini esas alır. Oturma bir boyutlu ve
bütün şekil değiştirmeler düşey yönde meydana gelir.
Cc ' zf
sc c H log
1 e0 'z0
Aşırı konsolide zeminler (’c<’zf)
Cr '
sc c H log zf
1 e0 'z0
Cr 'c Cc ' zf
sc c
H log
H log
1 e0 ' z 0 1 e0 'c
Sc=Nihai oturma
Cc=Sıkışma indeksi
Cr=Yeniden sıkışma indeksi
e0=Başlangıç boşluk oranı
H= Zemin tabakasının kalınlığı
’z0= Zemin tabakasının orta noktasındaki jeolojik düşey
efektif gerilme
’zf= Zemin tabakasının orta noktasındaki nihai efektif
gerilme
’c= Zemin tabakasının orta noktasındaki ön konsolidasyon
basınç değeri
ÖRNEK
Şekilde verilen temel için izin verilen toplam
oturma miktarı 25 mm dir. Klasik yöntemi
kullanarak temelin oturma miktarının verilen
kriteri sağlayıp sağlamadığını kontrol edin
Skempton ve Bjerrum Yöntemi (1957)
st=si+sc
(q ' zD )B
Elastik teori kullanılarak ani oturma si I1I 2
Eu
si=Ani oturma
q=taşıma basıncı
’zD=Zemin yüzeyinden D derinliğinde düşey efektif gerilme
B=Temel genişliği
I1, I2=Tesir katsayıları
Eu=Zemininin drenajsız elastisite modülü Eu=300su