You are on page 1of 4

Re£iq Zeka Xendan

( Bakû,15 Haziran 1939 )

Cafer oğlu Refik Zeka Xendan Baku'da doğdu. Başlıca eserleri:


İlk şiir kitabı olan 'Çağlayan' 1962 yılında ya- "Meşede", Bakı, (1964); "Altı gül". Bakı, (1965);
yımlanmış ve Azerbaycan Yazarlar Birliği'ne üye "Şe'rler", Bakı, (1967), "Ebedi saniye", Bakı, (1969);
kabul edilmiştir. "Nermin", Bakı, (1970); "Gönlümün yadigarı", Bakı,
'Axin Yaxşi Olar' (1968), 'Menim eziz veh- (1974); Seyaher", Bakı, (1975); "Znakomstvo". Bakı
ciciğim' (1970), *Moniq ehvalatı' müzikal ko- (1975); "Baharın heykeli", Bakı, (1976); "Nur se-
heri", Bakı, (1977); "Güllü Nene", Bakı (1979);
medilerinin metinleri onundur. 'Söğüdler ağlamaz1
"Ömür biter, yol bitmez", Bakı, (1983); Axıb geden
ve 'Fuzuli' operalarının da metin yazarı odur. Çe- günlerimiz, Bakı, (1984); ''Salam oslun" , Bakı,
şitli dillere çevrilen şiirlerinden bir çoğu bes- (1987); "Yurdum, uiumsan", Bakı, (1987); "Bakı-
telenmiştir. İstanbul", Bakı, (1988); "Dostlar sağ oslun", Bakı,
Cumhuriyetin emektar sanat hadimi (1987), (1988); "Azerbaycanm sesi", Bakı, (1989); Ocaq-
Azerbaycan cumhuriyeti Devlet mükâfatı, Halklar daşlanm, Bakı, (1990); Seçilmiş eserleri, Bakı, (!992);
arası Atatürk mükâfatı gibi ödüllere layık gö- "Heyder baba", Bakı, (1993); "Dünyanın yarısı
rülmüştür. Azerbaycan Yazıcılar Birliğinin idare Türkdür", Bakı, (1994); "Müşfiq incelikleri", Bakı,
heyeti üyesidir (1978); Mehemmed Hadi", Bakı, (1979); "Cavid se-
netİ", Bakı, (1981); "Unudulmuş dahi", Bakı, (1994).
ŞİİRLER
(Çcşidli toplulardan seçmeler)

CAN AZERBAYCANIM1Z

Meydan sulayan qurd kimi oğlanlarımız var, Ayrılmarıq, alem bilir, öz torpağımizdan,
Qaplan südü içmiş deli ceyranlarımız var, Qartallarımız cövlan edir2 oylağımızdan3,
Seyr etmeye cennet kimi seyranlarımız var, Alçaqlara şimşek saçılır her dağımızdan,
Her qit'ede1, her ölkede heyranlarımız var. Ay-yıldıza bax şölelenir bayrağımızdan!

Ey şanlı veten, şöhretimizsen, canımızsan, Ey şanlı veten, mesleyimiz, vicdanımızsan,


Canlar senequrban, can Azerbaycanımızsan! Canlar sene qurban, can Azerbaycanımızsan!

1. kıtada 2. dolaşır 3. düzlüklerimizden


Bir lürkü yayılmaqdadır eşsiz dilimizden, Nesiller dönecek bizim çağlara,
Zövq almada dünya obamızdan, elimizden, Ağa ağ deyecek, qaraya qara,
Bir önderimiz var ki tutubdur elimizden, Bugünkü erlere çatacaq sıra,
Düşmenler ayırmaz bizi can sevgilimizden. Bugünler bir uzaq keçmış olunca.

Ey şanlı velen, sevgilimizsen, canımızsan, Türküler ötecek dilekli diller,


Canlar sene qurban, can Azerbaycanımızsan! Gözlere gülecek şefeqler güller,
Senet gülşeninden ürekli eller
Biz erseye çatdıq, ucalıb erşe galandan, Köksüz alaqları(ı biçmiş olunca.
Minlerle şehid torpağın altında yatandan,
Mirilerle igid bayrağa qan rengi qatandan. Hey Zeka, yalanlar silinecekdir,
Varlıqda bize yox ulu bir nesne vatandan! Zaman xelbir7 kimi elenecekdir,
Senin de kimliyin bilinecekdir,
Ey şanlı veten bayrağı, sönmez qanımızsan, Sen gidi dünyadan köçmüş olunca.
Canlar sene qurban/ can Azerbaycanımızsan!
ALLAHIM!...
Biz Yer üzünü dövre vıuub1, her yeri gezdik,
Qoynunda melekler dolu cennetleri sezdik, Tankla, mermiyle, topla doğrandı,
Yüksekleri alqışladıq, alçaqları ezdik, Parçalandı silahsız insanlar!
Sensiz, ulusun türküsünü bestelemezdik, Yandırıldı, yaxıldı, odlandı,
Öldürüldü penahsiz insanlar!
Ey şanlı veten, sen ebedi ünvammızsan,
Canlar sene qurban, can Azerbaycanımizsan! Ordusuz yurda ordular doldu,
Bağçalar yandı, qönçeler8 soldu,
Canlar sene qurbandır/ ömürler sene vurgun, Bakının bağrı tarimar oldu,
Neyler uca dağlardaki qartallara quzğun?! Güllelendi9 günahsız insanlar!
Qorxun, Dede Qorqud deyir alçaqlara, qorxun!
Tarixde qalan abidemiz var, adı Orxun! Verdi ferman quduzların quduzu/
Qırdı alçaq bölük-bölük oğuzu,
Ey şanlı veten, canlı şeref dastanımizsan, Tapdadı10 pençelerle yurdumuzu
Onlar sene qurban, can Azerbaycanımızsan! Tapdadı o ilansız insanlar.
Ormanlarımızda igid erlerdir ağaçlar, Ruhumuz oldu neyden, Allahım,
Düşmüş önümüzde yeke? başlar, yeke tadar, Xalqımız düşdü heyden, Allahım!
Smmış3 elimizle yatağanlar4 kimi xaçlar, Görmeyirdinmi gövden, Allahım,
Gelsin de, gebersin de gelen ac yalavaclar5! Nece qalmışdı ahsız insanlar?!

Odlarla yazılmış adımızsan, sanımızsan, Zorbalar eylenib de gülsünmü?


Onlar sene qurban, can Azerbaycanımızsan! Yavrular torpağa gömülsünmü?
Qan içenler elinde ölsünmü
Bu zavallı sabahsız insanlar?!
OLUNCA
MAVİ XEZER
Yurda könül verib, ulusu duydum,
Çocuqluq çağım keçmiş olunca, Xezer, ey mavi Xezer!
Soylu ozanların sazına uydum, Suların dalgalanan türküye benzer!
Şe'r bulağından içmiş olunca.
Çağlayan dalgaların
Yaxma qoymadım saxtakarlan, Bitmeyen qovğaların!
Duygusu korları, hissi karları,
Sesledim erdemli senetkarlari, Sene oxşarn, seni oxşar eserim olsaydı,
İncini kesekden seçmiş olunca. O gözel duygularınla üreyim dolsaydı!

1. dolaşıp 2. yaşlı 3. kırılmış 4. ucu eğri hançerler 5. aç-susuzlar 6. yabani otları 7. kalbur 8. goncalarc'. kurşunlandı 10. çiğnedi 11. benzer
Ne qeder mutlu olardım, bilsen, BÖYLE GELMİŞ, BÖYLE GEDER
Esi yox şairsen!
Dünya güneş me'bedidir,
Ah, neler var sende, Ömürlerin mabedidir,
Ebedi saniyeler var sende. Heyat, ölüm ebedidir,
Ne sevine qalır, ne keder,
Yer üzünde ebedidir çengin, Böyle gelmiş, böyle geder.
Uludur ahengin.
Kim bu yükü daşımayır,
Sonu yox dadlı gözelliklerinin, Gönülleri oxşamayır.
Sirleri sende yüzüliklerinin1! Sevmeyenler yaşamayır,
Mavi bir güzgüye2 benzer kimisen, Sevenler ohır derbeder,
Yere enmiş goye benzer kimisen. Böyle gelmiş, böyle geder.

Güneşi ruhuna uydurmadasan, Heyat sevda soraqlıdırs,


Mene sonsuzluğu duydurmadasan. Nağıllardan" maraqlıdır,
Ucalar ruha bağlıdır,
Seni candan dinler Alçaqlar nefsini güder,
Gözleri yolda qalan bedbinler. Böyle gelmiş, böyle geder,

Sende min me'na var, Zenginlerin cefası var,


Başqa bir dünya var. Misginlerin nevası var,
Nikbinlerin sefası var,
Ucalırsan gece ulduzların eşqiyle Aya, Bedbinlerin günü heder,
Başqa bir dünyaya. Böyle gelmiş, böyle geder.

Yaşa, ey mavi Xezer, Yurdu yada salmayanlar,


Suların türklere benzer! Xalqdan ilham almayanlar,
Ucaldib ucalmayanlar
Ucalınca ucalar türkler de, Alçaqlarla ülfet eder,
Mat qalıb3 varlığının sirrine müdrikler de! Böyle gelmiş, böyle geder.

Ucal, ey sirri deniz, El malım yeyen de var,


Türklüyün nüdreti4 bildik seni biz! Günde bir don geyen de var,
Böyle getmez deyen de var,
Ucal, ey mavi Xezer, Refiq Zeka, heşre qeder
Suların dalgalanan türküye benzer!... Böyle gelmiş, böyle geder!

AĞLATDILAR
ERZURUMUN GEDİYINE VARANDA
Qayğılarım adladıs yaşdan-yaşa,
Deydi başım daima daşdan-daşa, (Türkü)
Qdladılar bağrımı başdan-başa,
Parçalanan qelbimi dağlatdılar. Erzurumun gediyine10 varanda
Türkü deyib, Kerem kimi alışdım,
Keçdi vüsal günlerim, ah, gülmeden, Gözyaşımı gizlemeye çalışdım
Ayrılıq öldürdü meni, ölmeden, Erzurumun gediyine varanda.
Ömrüme qış geldi, bahar gelmeden,
Göz yaşımı sel kimi çağlatdılar. Erzurumun gediyine varanda
Gördüm orda türlü qartal oylağı11,
Can sarayım qaldi uçuqlar6 kimi, Gözüm aldı ay-ulduzlu bayrağı
Varmı acıqlar7bu acıqlar kimi?! Erzurumun gediyine varanda.
Kimsesi yox derdli cocuqlar kimi
Gönlümü ağlatdılar, ağlatdılar...
1. bir asırlıkların 2. aynaya 3. hayret edip 4. rıadirliği 5. atladı b. harabeler 7. hiddetler 8. haberlidir 9. masallardan 10. dağ geçidine 11. düzlüğü
Erzurumun gediyine varanda Alparslanm amalına candan mürid oldun,
Yoxa çıxdıi içimdeki darlığım, Yurddaşlarına gün gibi parlaq ümid oldun,
Xeyahma sığışmadı varlığım, Çağdaşlarına misli görünmez igid oldun,
Erzurumun gediyine varanda. Türk yavrusu, oğlunla beraber şehid oldun!
Ölmez, ele bilmez uca imanlı Cavadxan,
Erzurumun gediyine varanda, Şefqetli könüllerde yaşar şanlı Cavadxan
Göy gurladı2, şimşek çaxdı, sel axdı,
Onda gördüm bölük-bölük el axdı, CANDAN DİLEREM Kİ
Erzurumun gediyine varanda.
Candan dilerem ki,
Erzurumun gediyine varanda Candan güleyim men.
Gelib çıxdı qurd ürekli oğullar, Can derdimi candan
Gerçek oldu basımdaki nağıllar Bir gün beleyim men!
Erzurumun gediyine varanda. Bir zövqe dalaydıq
Tenha meleyim, men...
Tenha iki canbir,
CAVADXAN Sonra öleyim men!
Olmazmı ki böyle
Milletdi, vetendi sene her nesneden önce, Şefqet dileyim men?!
Türklüktü ucaldan adım göylere, bence! Bağrım oda yanmış,
Bağlıydın ezelden ebedi şanlı güvence! Yağmur çileyim men".
Türbenle qürur duymada Türk beldesi Gence! Gözyaşlarını axsm,
Şefqetli könüllerde yaşar şanlı Gavadxan! Axsın, şileyim men.
Parlar qılıncıyla yene qalxanlı Cavadxan! Dergaha revamı
Yalnız geleyim men?
Yurdunda ezan sesleri her gün seni sesler, Gerçek oluyormu?
Türklük ucalîr göylere coşduqca hevesler! Nerden bileyim men?!.
Türk aileler türklere Türk yavrusu besler!
Bir türkü öter daima Türk ruhlu nefesler! MENİM USTADLARIM
Her yanda beyan olmada bir canlı Cavadxan,
Şefqetli könüllerde yaşar şanlı Cavad! Üstadım olub neheng Nizami,
Her cilvesi bir çeleng Nizami!
Her Türk bilir artıq nece yılmaz, nece merddin!
Türkün gidi3 düşmanlarının hepsine derddin! Senet güneşim olub Fuzulî,
Öz misri qılıncınla4 kelik5 başlan çertdin", Ruh keşmekeşim olub Fuzuli!
Alçaqları at nallan altında gebertdin!
Türk cüsseli, Türk öfkeli, Türk qanlı Cavadxan, Hamid bana en böyük teselli,
Sefqetli könüllerde yaşar şanlı Cavadxan! Dahiliyi yeryüzünde belli!
Yazdın ulusun tarixüıi yurdda qanınla, Üstadım olub vüqarh Sabir,
Can verdin Azerbaycana imanlı canınla, Ağlar-güleyen10 zavallı şair!
Örnek olacaqsan ezeli xanimanınla,
Ezminle, vüqarınla, inancınla, şanınla, Üstadım olub kıvançlı Cavid,
Adlarsan esrlerden7, ey ad-sanlı Cavadxan, Türk ülkülü, Türk inandı Cavid!
Şefqetli könüllerde yaşar şanlı Gavadxan!
Müşfiqe benim qeder kim aşiq?
Türk sultanı, ey Türk elinin qehreman oğlu! Üstadım olub alovlu Müşfiq!
Türk oğluna neylerdi o qorxaq İvan oğlu?!
Qurd oğlu olan cebheye girmez qaban8 oğlu! Üstadım olub bu Türk erenler,
Ey xalqımizın, yurdumuzun mehriban oğlu! Her şe'rime bir nefes verenler.
Türk irqinin ilhamçısı vicdanlı Cavadxan,
Şefqetli könüllerde yaşar şanlı Cavadxan! Onlar ki ilahi canlanırıdır,
Varlıqda neyim var, onlarındır!...

1. kayboldu 2. gök gürledi 3. kötü 4. Köroğlu'nun kılıcıyla 5. olgunlaşmamış, ham 6. kestin 7. asırlardan 8- kuvvetli adam 9, yağmur
yağdırayım ben 10. gözü yaşlı - çok gülen

You might also like