Hikmet Ziya

( Seki, 13 Mayıs 1929 )

Sekide doğan Hikmet Ziya, 1952'de Azer-
baycan Devlet Üniversitesi'nin Filoloji fakültesini
bitirdikten sonra, çocuk yayınlarında çalışmaya
başladı. Halen küçük çocuklar için yayımlanmakta
olan 'Göyerçi” gazetesinin büyük redaktörüdür.
Hem küçükler hem de büyükler için, bir çok
siyasi, içtimai, lirik ve mizahi şiirlerin, sahne eser-
lerinin, film senaryosu ve opera metinlerinin ya-
zandır. Yirmiyi aşkın şiir ve 'Qerip cinler di-
yarında' isimli bir nesir kitabı yayımlanmıştır.
Edebi çalışmalarında temsil ağırlık taşımakta ve bir
kısım eserleri yabancı dillerde yayımlanmış bu-
lunmaktadır. 'Atamın hediyyesi isimli ilk kitabı
l957'de yayımlandı.
Başlıca eserleri:
Atamın hediyyesi, Bakı, 1957; Qısa
temsiller, Bakı, 1965; Buludlar, Bakı, 1963;
Menim misralarım, Bakı, 1976; Ömrümün payı,
Bakı, 1986; Seçilmiş eserleri, Bakı, 1992.

ŞİİRLER
(Çeşitli toplulardan seçmeler)
VETEN
Men atasız qalmışam, Torpağında bitdiyim
İller ovudub meni. Çölsüz, çemensiz olsam,
Men anasız qalmısam, Heç ne ovutmaz meni,
Eller ovudub meni. Heç ne soyulmaz meni -
Ancacj bir an, birce an Ya buz bağlar, donaram,
Doğma vetensiz olsam, Ya alışıb yanaram!

1, avutup
QARABAGDA QEYRET DASTANI
Qarabağ tebietin servetidir, varıdır, Odlar yetirmisen odlu canında,
Azerbaycan yurdunun solmayan gülzandır,
Hüsnü yaşıl bağları, vüqan dağlandır. Ferize, İlhamlı torpağım, yaşa!
Ba,şqa etirİe acır qönçeler, Qarabağda, Müqeddes Şehidler xiyabanında
Min ilin yorgunu da dinceler1, Qarabağda. Unlar sönmek bilmez ulduzlar qoşa.

Dağlarının başında Şuşa zümrüd tacıdir, "Leyli ve Mecnun"u nece dühanın

Xankendi, Berde, Ağdam... doğma qardaş-bacıdır.
Qelbim bu xoş yerlerin hemişe möhtacıdır, Heyret daslanısa eğer dünyanın,
Her dadını görenler dirçeler2 Qarabağda, "Ferize ve İlham" sevgi dastanı,
Min ilin yorgunu da dinceler, Qarabağda. Qeyret das tanıdır Azerbaycanın!

Köksünde her qayası tarbdeşib tunç olan,

Yenilmez abidemdir, yerden göye ucalan3,
Yaşı yüzü ötse de, yoxdur hurda qocalan,
İnsan ömrü cetin ki, köç eyler, Qarabağda, TEMSİLLER
Min ilin yorgunu da dinceler, Qarabağda. MEN İM SERTİM

Nece sesler yelirib bu yerlerin havası! - Mene deyenler var: "Doymadın cana?! -
Doyurursan dinlemekden nece teze avazı, Temsilin daşım daha atsana!
Qulaqdan gelmir bir an xoş mıısiqî sedası... El çek Koramaldan, Kertenkeleden,
Bülbültek ötür helta serçeler, Oarabağda, Tülküden, Çaqqaldan, Qurddan, Deleden8,
Min ilin yorgunu da dinceler, Qarabağda.
Kağızdan, Gelemden, yaxud Pozandan",
Çömçeden, Nimçedenl0, Misden11, Qazandan..."
Kurda her kes qonağa4 hürmetini bol eyler, - Xeyir! El çekmerem söyleyirem men,
Şirin sözü, lehçesi üreklere yol eyler. Tülkü el çekmese tiilkülüyünden,
Dünya güzellerini qametile lal eyler
Beli üzükden keçen inceler5, Qarabağda, Çaqqal Şire quyruq bulamağından12,
Min ilin yorgunu da dinceler, Oarabağda. Harda fere görse tez boğmağından,
Ulağ13 kütlüyünden14, fersizliyinden,
Bu yurdda Vaqifimin müqeddes türbesi var, Yaxud Büqelemun yüz üzlüyünden,
Nalevanm, Zakirin pozulmayan izi var, Eyripençe Ayı qanmazlığındanı?,
Üzeyirin nefesi, Bülbülümün sesi var... Koramal10, liberal larazlığından17
Cabbar, Xan, Reşid, Seyid, Zülfü zengtüesi var. QnqC[iı quşu yuva zebt etmeyinden.
Yelişibdir gör nece inciler, Qarabağda.
Min ilin yorgunu da dinceler, Qarabağda. İlan düz yolunu çepıs getmeyinden,
Qelem cjerez ile söz yazmağından,
Pozan qerez ile söz pozmağmdan,
Ulu babalarımın min-min illik oylağıb!
Doğmalardan doğmadır her aram7, yaylağı, Fırfıra11-1 yerinde oynamağından,
Saflıq çeşmeleridir Turşsu, İsa bulağı... Qazan yerli-yersiz qaynamağından,
Havası qocanı da gene eler, Qarabağda, Küt balta keserden danışmağından,
Min ilin yorgunu da dinceler, Oarabağda. Çömçe20 her bir işe qansmağından
Xülase, qısa:
Gözlerine ağ geler bu yerden pay umanın, Eşyalar, heyvanlar olmasa adam,
Yolunda qurban verer her bir evladı canın. Temsilin21 daşını esla almaram!
Dövünen üreyidir doğma Azerbaycanın
Gündüzler Oarabağda, geceler, Oarabağda, 1 '' ,
slUı yorgunu da dinceler, Oarabağda.
1. dinlenir 2 güçlenir 3. yükselen 4. misafire 5 çok ince /arif kadınlar 6 . düzlüğü 7 ovası 8, sansardan °. silgiden 10. tabak 11. bakırdan 12. kuyruk
sallamasından 13. yük ve binek hayvanı 14. akılsızlığından 15, kabalığım lan 16. yılana benzeyen ayaksız kertenkele 17. eşitliğinden 18. yan !19. fırıldak
20. kepçe 21. teşbihin
RÜŞVETXOR1 VE PROTOTİP EYBSİZ MEYMUN

Rüşvetden, rüşvetxordan temsil yazmaq istedim, İlin gözel çağında,

Prototip tapmaq üçün heyvanlan izledim. - Meşenin8 qucağında
Göresen bu mexluqu kim temsil ede biler? Meymun elinde durbin,
Ne temsil ede biler? Ağaca çıxdı bir gün.
Göz gezdirdi her yana,
Düşündümse ne qeder, Her quşa, her heyvana
Tapa bilmedim esla; Baxıb, dodaq büzdü o.
Bilnürem ne esasla. Dodağını büzdü o.
Dedim: Qoy Qırxayağı tesvir edim bu adla. Qeşş eleyibg uğundu10: -
Fil ne uzun burundu!
Diz çökerek, yalvarıb-yaxardı, o inadla: Ördek çil-çil üzlüdür.
- Düzdür görkemimle2 men Bayquş donba11 gözlüdür.
Eybeeerem3, amma sen Cırdır Serçenin sesi.
İnsafı da unutma! Ele "cik-dk"dir sözü
Rüşvebcora tay4 lulma Çox da Qartal iridir,
Bineva Qırxayağı. Dimdiyi ki, eyridir.
Kimdir o, "tak-tuk" salan? -
Mende el yoxdur axı,
Gözden uzaq! Ay aman!
Uzadam ona-buna. Ağacdelene bax bir,
Oxşat meni dünyanın en menfur mexluğuna, Utanmır, ağaç delir!
Amma o sözü menim yapışdırma adıma!.. Arıya bax, Arıya,
Düşündüm, başcja canlı gelib düşdü yadıma: Cavan yaşda qarıya!
Tülkü!.. Adını çekdim, dayandı qabağimda, Birce damcı balı var,
tjuyruğunıı oynadıb büzüşdü otağımda. Lovğa-lovğai2 vızıldar.
- El saxla5, - dedi, - dayan! Ayı eyri pençedir,
Edim sözümü beyan. Gör yerişi necedir! -
Daiunıram6, hiylegerem, Ele bil ki, çolaqdır,
Başında turp ekerem İndi yıxılacaqır.
Marala "gözel deyen",
Men Toyuğun7, Xoruzun,..
Mat qalmışam13 sene men.
Bundan yaz, düzgün olsun. Onun ki, işi bitib,
İs teyirsen elinle Başında ağaç bitib.
Dur indi derimi soy. Deveye bax, Deveye,
Amma o adı ayrı Boyu çatır tepeye,
Heyvan t.ıpıb, ona qoy. Ne eybecer beli var,
- Belese, Canavarı, tesvir edim o adla! Belinde qozbeli var.
Ele bunu demişdim, gelib coşdu feryadla Qulaqlara qurğuşun14! -
Ağzı qara Canavar: Yöndemsiz15 Devequşu
- El saxla, bir erzim var! Ne Devedir, ne de Quş,
Doğrudur, yırtıcayam, qanlar axıtmışam men, Baş gezdirir yox olmuş!
Deve de parçalayıb keçirmişem dişimden. Uçan nedir? Çiçekdir?!
He, bildim, Kepenekdir16.
Qoytın... quzu...al.., inek...
Uçursan aram-aram
Yaranımdan beledir tebietim, neylemek?! Özünden razı-razı
Anıma bunu bilginen, Deyirsen "men de" yaram?!
Rüşvebcor deyilem men! Ay ağara kağızı!
Hamının qisasını durub menden al, ancaq, Zürafe uzundraz17,
Yalvarıram o adı üstüme qoyma heç vaxt! Kergedan Delengevaz,
... Bu ada layiq heyvan tapa bilmeyib daha, Zebr qalındodaqdir,
Temsil yazmadım, aldım cjelemi bir qırağa... Dovşan palazqulaqdırıg...
1 rüşvetçi 2 görünüşünle 3. kusurluyum 4. denk 5. dur 6. İnkâr etmem 7. tavuğun 8. ormanın 9. bayılıp 10. katılarak güldü
11. iri, patlak gözlü 12. kasılarak 13. hayret etmişim 14. kurşun 15. biçimsiz 16.kelebek 17. çok uzundur 18. iri kemikli 20. iri
kulaklıdır
Bes o kimdir? Deledir1 Pipiyim10 boydasan, hed qoy sözüne!
He, düşdüyü teledir2, Qaz tez pıçıldadı: - Suss! Bir az yavaş!..
Ele bil süpürgedir - Özüne yazığın gelsin11 a qardaş!
Quyruğu bir seledir3... Neinki^ seni,
Öyünmesin Dele de... Neinki meni,
Bu münvalla herede Bu Serçe udar,
Bir nöqsan tapdı Meymun. Hetta Deveni. -
Altdan seyr edib onu Sanma, boş-boşuna o, hay-küy salıb13,
Meşeden öten Maral Serçe Çalağanıni4 qızını alıb...
Meymuna verdi sual:
- Mele mene söyle bir,
Bes senin eybin nedir?! NANKÖRCÜCE
- Meç ne! - Bağırdı Meymun. -
Sözüne bax bir bunun! İnqubator Cücesi heyretle civildedi:
Maral güldü: - Düzü4, sen - Menim yaranmağımda Toyuğun ne xidmeti?!
Çox böyiik sehv edirsen.
Meşeleri dolasan,
Ağaçlara dırmaşan, UCALMAO EŞQİNE DÜŞEN XORUZ
Budaqlardan sallanan,
Tutduğundan qopmayan, Xoruz qanad çalıb banladı15 zilden: -
Başqayının gözünde Oartlın qızına vurulmuşam men!
Tükü görüb, man tutan5. Qıışlar civildeşdi: - O sene gelmez,
Oz gözündese tiri O, dağlar qızıdır, o hine gelmez!
Görmeyen, Aranqutan, - Xoruz coşdu: - Nolar?!
Tayların adanı olub, Buna çare var, -
Özü de çoxdan olub. Hine gelmez,
Qel:letdesen a nadan! Meni dağa qaldırar.
Sen hele de Meymunsan,
Sen yene de Meymunsan!..
TULKU ARAY1ŞDA
OISA TEMSİLLER
füXUNULMAZLIĞIN SİRRİ Tülkü Iele1'1 özüyle arayış gezdirirdi,
Kim rast gelse, gösterib, başını esdirirdi:
Canavar soruşdu söz arasında, - Elimde senedim var,
Quzu parçalayan öz anasından: Mene böhtan atiblar. -
- Fil de Quzu kimi fağırdı, bir bax... Oxuyun! Arayişda yazılmişdı doğurdan:
Ona toxunmursan sen niye heç vaxt?! "Tülkü Toyuq-Xoruza toxunmayıb heç zaman..."
Canavar qicadı6 qanlı dişini; Senedi oxuyanlar, düzü, çaşıb qalmışdı37.
- Bilmirsen dünyanın sen çox işini, - Tülkü bu arayışı bir Çaqqaldan almişdı.
File toxunmasan "Quzudur", ancaq,
Ayağını hassan, tapdalayacaq''!
OARĞA HEYASI
ŞAHİN E'TIRAFl
Gör ne imiş, qarıldayanıy
Tac-taxtdan el çekirdi bir şah öz xoşu ile, Qarğalann heyası: -
Sebebini sordular, söyledi güle-güle: - Bizimkidir - deyirdiler -
Onsuz da altıca şah qalacaqdır heyatda, - Oartalların yuvası!..
Onlardan dördü Kartda, ikisi de Şahmatda.
YALTAQ19 SON NEFESDE
BEÇE* UOANQ SERÇE
Yaltaq son nefesinde
- Yolumdan çıx - dedi Beçeye Serçe! - Söyledi helim-helim:
İstesem, udaram seni indice! - Eziz reis, Siz mene
Beçe heyret etdi: - Ne söyledin, - ne?! İcaze verin, ölüm...

1. sansardır 2. tırnaktır 3. yüktür 4. doğrusu 5. kusur sayan 6. gıcırdattı 7. çiğnenecek 8. balarası 1. yutan 10. ibiğim 11. merhamet et 12.
diyelim ki 13. gürültü kuparıp 14. yırtıcı büyük bir kuş 15- öttü 16. lala, akıl hocası 17. şaşırıp kalmıştı 18. karga gibi öten 19 dalkavuk