Hidayet
(Mehri, 5 Eylül 1944)
Huduş oğlu Hidayet Oruç, Ermenistan'da
Mehri'nin Maralzemi köyünde doğdu. Samet Vur-
gun adına köy okulunu bitirdikten sonra, Azer-
baycan Devlet Üniversitesinin filoloji fakültesinde
okudu (1%3-1968). Bir süre köylerde öğretmenlik
yaptıktan sonra, yazı hayatına başlamıştır. Bir süre
İrevan'da yayımlanan Sovyet Ermenistan'ı ga-
zetesinde çalıştı.
1968 yılında İrevan'daki Cafer Cabbarlı Azer-
baycan Devlet Dram Tiyatrosu'nun müdürlüğüne
getirildi. On alta yıl bu görevde kaldı. Öteden beri
İrevan'da Azerbaycan Türk edebiyatının
hareketli ve canlı olan muhitine katkılarda
bulunmuş, 1980-84 yıllan arasında Ermenistan
Yazıcılar İttifakı'nın, Azerbaycan Edebiyatı
Topluluğu'nun başkanlığım yapmıştır.
1984-92 yılları arasında Gençlik Neşriyatı'nın
baş redaktörlüğünü yapan Hidayetin ilk şiiri, 1963
yılında Edebi Ermenistan yıllığında ya-
yımlanmıştır. Şiirlerinde İrevan Hanlığının ih-
tişamı, Göyçe'nin güzellikleri ve Zengezur obası
anlatılır. Anayurtlarından edilen Türk göç-
menlerinin yaşadığı fadalar,uğradıkları helalar
onun samimi ve yumuşak üslubunda ağıta dö-
nüşür.
Hidayet'in, 'Mehebbet Yaşayir Hele', 'Meni Qı-
namayın', 'Menzil Ehvalatı' isimli sahne eserleri bir
çok şehirde sahnelenmiştir. Tercümeleri de olan ve
Emektar Sanat Hadimi unvanını taşıyan Hidayet,
halen devlet danışmanı olarak çalışmaktadır.
Başlıca eserleri:
Meni sesleyende (şe'rler ve poema), Bakı,
1970; Mehebbet qocalmır (serler ve poema),
Bakı, 1977; Bir az gözleyin meni, Bakı, 1977;
Denizi harayladım (şe'rler), Bakı, 1978; Eviniz
analı olsun (şe'rler ve poema), Bakı, 1981; Zirve
çığın (şe'rler ve poema), Bakı, 1981; Zirve çığırı
(şe'rler ve po~ emalar), Bakı, 1982; İrevanda xal
qalmadı (dra-maturgiya, nser, publisistika), Bakı,
1984; Qatardan mektub, Bakı, 1986; Qaynaq
(şe'rler), Bakı, 1986; Sabaha çox var (nesr ve
publisistika), Bakı, 1989; Men bele yaşayıram
(şe'rlre ve poemalar), rus dilinde, Bakı, 1991;
Doxsanıncı il (serler ve poemalar), Bakı, 1992,
 ŞİİRLER
(Çeşitli kitaplardan seçmeler)

Menim umacağım ne idi, axı - ANAMQOCAUR

Bir könül xoşluğu, bir xoş tebessüm...
Yığdım üreyime kederi, ahi, Tebiet ne tez-tez9deyişir, dönür,
Hicranın bağrını dağlamaq üçün?! Min ocaq qalanır , min ocaq sönür,
Zil10 qara saçlar da pambığa dönür,
Kainat fikr edir, xeyala dalır -
Menim umacağım ne idi, axı - Anam qocalır...
Bu geniş dünyanın bir cehlim1 qolu.
Bir qara gecenin nurlu sabahı, Günde nece kere atamı anır,
Umulu-umusuz2 bir sevda yolu. Alovsuz, tüstüsüz alışır-yanır...
Gördü ki, kefsizem, yaşını damnı,
Menim umacağım ne idi, axı... A tali vaxtımı yadıma salır -
Uydun şöhretlerin parıltısına. Anam qocalır...
Ayaqlayıb keçdin kehrizis, arxı, Kiçik nevelerle* * sevinir anam,
heç qulaq asdınmı pıçıl tısına4?! Bir yeyir, bir içir, bir dinir anam,
Yeddi övladına güvenir anam!
Menim umacağım ne idi, axı... Bes niye qelbimi duman, çen12 alır?
Arzum emelimden niye gen düşdü^? Anam qocalır...
Nadanın üzüne qeşş etdi6 baxtı,
Aşiqin saçma vaxtsız den düşdü. Onu sevindirir her toy, her düyun,
Yolu qocalığa direnir her gün.
Ele bil yaranıb qocalmaq üçün,
Menim umacağım ne idi, axı... Yalnız adıdır ki, daim gene qalır,
Ulu hökmdarım tebiet idi. Anam qocalır...
Hansı şaha qalıb öz tacı, taxu? Anam qocalır...
Taxtım-tacım sene mehebbet idi.
Menim umacağım ne idi, axı?! VETEN
Beşiyim,
Anamın bir ağız laylası13,
Bunun adı ayrılıqmı - Neğmeli göy Xezer,
Ne evveli, ne sonu var, Sinesi yazılı Qobustan qayası.
Sonsuzluğa bağlılıqmı -
Ayı, ili qatar-qatar. Yanar od ürekli
torpağın nefesi,
Vüsal üçün yan, üreyim, Ağsaçlı Fuzuli kederi,
Her emelim, her dileyim... "Enel-heqq" sesi.
Öz ömrümü öz isteyim Babekin qelebe seheri,
Gur? sellere qatar, qatar... Mehdinin
qürbete sığmayan hüneri,
Hey çağlayar başsız yeller, igidlik xeberi.
Tama saya geler eller, -
Bir gün meni deli seller Her derde melhemin,
Sahillere atar, atar. baldadlı bir duygu.
Dumdum'14 Zengezur bulağı,
Bir ovuc bulamq Kür suyu.
Görüş axşamlan hanı? Öz qışım,
Ttirdik çox itmez anı... öz yayım! 5,
Tale be'zen ner aslanı öz yazım.
Bir tülküye satar, satar... Arazım,
Arazım,
... Yeddi uca dağ aşmağa, Arazım!
Çinarım,
Zirvelerde dolaşmağa, çinarım,
Gülüm, sene qovuşmağa8 çınarım!
Menim ömrüm çatar, çatar!!!
1. Çiğ düşmüş ot üzerinde yürümenin bıraktığı iz 2. ü mi ti i-ü mitsiz 3. yer altı su kanalını 4. fısıltısına 5. uzaklaştı 6. arzu etti 7.
güçlü 8. kavuşmaya 9. yakılır 10. koyu 11. torunlarla 12. sis 13. ninnisi 14. tertemiz 15. yazım
 UŞAQLIQ1 HARDASAN? Ömrümün qarasını/
ağını, yarasını,
İsterem bir deli köhlene qalxam2, çeten-çeten tezadlı
Baharda, saatları, günleri vura-
Payızda3, çıxa, cemleyei16...
bora nda-qarda. Yoxsa bütün heyatım,
Qayalar başına qalxıb çağıranı: ömrüm, müqedderatım,
Fağır uşaqlığım, hardasai4, sığışar beş cümleye.
harda?
A nadinc5 dostlarım, yığışın, axı,
Sonuncu "gizlenpaç" yarımçıq qalıb.
Belke uşaqlığın axır axşamı Zengezurda doğuldum,
Ele o oyunda xeyala dalıb? Yerevanda yaşadım.
Bes qarğıt6 tüteyim hardadır gören? Bakıda öleceyem.
Bir deli hesretle yene dolmuşam. Kövrek sarı sim idim,
O illerden uzaq düşdüyüm günden Unudulmuş,
Körpe budaqdan da kövrek? olmuşam, Mükedder neğmeye döneceyem.
Nekroloq istemirem.
Gel, tutub elinden, ayaqüstü bir Urvatlıi7 misralanm,
"Uşaq alemi"ne girek, ne olar? Oxunan neğmem varsa
Dolsun qucağına dovşan, dele, şir, ilk şe'rimi çap edenis
Görsünler, senin de oyuncağın var... o qezetde yazılsın.
Gel, kiçik qardaşım, heç bilmirem ne deyim,
gel, qurban olum! heç bilmirem, doğrusu,
Gel - uşaq olaram dönüb o saat. qebrim harda qazılsm? -
Senden uzaqlaşır getdikce yolum, Bakı tünlükdür yaman,
Vecine de almır8 heç bunu heyat... Menim boyum ucadır.
...Ne sen qayidırsan9, ne de o iller, Zengezurda yer boldur -
Könül ötenleri yadına salır10. Kendimiz balacadır,
Qelbimde bir haray 11: Qebristam yol üste...
qayidar, geler... Menim kimi oğullar
Mene bu çağırış, yalvarış qalır. dönmedi doğma kende.
Dostum, bilirem ki, gelmeyeceksen... Üreyim qana dönür
Amma ilk baharda, Herden ora gedende...
boranda-qarda Bu gün doğma kendimde
Uca12 zirvelere ucalsam13 da men babamın nefesi var,
Çağırmaq isterem: Sabah kiçik kendimin
hardasan harda?! böyük qebristanının
yoldan ötenim atların
dırnaqları zerbinden20
AVTOPORTRET114- 83 mehv olmaq tehlükesi var...

Zengezurda doğuldum, Zengezurda doğuldum,

Yerevanda yaşadım, Yerevanda yaşadım,
Bakıda öleceyem. Bakıda öeceyem.
Kövrek sarı sim idim, Kövrek sarı sim idim,
Unudulmuş Mükedder Unudulmuş,
neğmeye döneceyem. Mükedder neğmeye döneceyem.
Bir yaddaşi5 isteyerem - Tek-tenha adamlarla,
Bacara bilse eğer böyük izdihamlarla,
teze-ter seherlerle,

1. çocukluk çağı 2. ata bineyim 3. sonbaharda 4. neredesin 5. yaramaz 6. kamış 7. çabuk kırılan 8. değer vermiyor 9. dönersin 10.
aklına getirir 11. imdat 12. yüksek 13. yükselsem 14. ressamın kendisi tarafından yapılmış resmi 15. hafıza 16. toplaya 17- hürmetli 18.
yayınlayan 19. geçen 20. vuruşundan
 gezdiyim şeherlerle, ve heyecansız,
oxuduğum kitablar, Gezdim doğma yurdumtek şekyiz-gümansiz.
gördüyüm heykellerle, Oğulların igid, deyanetlidir,
önünde baş eydiyim Me'sunı gözellerin er qeyretlidir -
pirlerle, me'bedlerle Bir kelme kesmedik12, tanış olmadıq,
tanıdım bu heyatı. Bilmedik - doğmayıq, bilmedik yadıq13?
Ömrüm - üçce misrali Men senin neyini gördüm?
bir yanmçıq1 bayatı2!
Bu mısralar doğulub Bir-iki muzeyden, beş-üç bağından,
seyyali ayaqlarımın, Rahat "Evquran"ın bir otağından,
sonsuz soraqlarımın3, Seninle göz-göze qonuşmağımdan,
leysan yağışlarımın4, Özümle vuruşub-baaşmağımdan,
heyret baxışlarımın nidası, zerbesiyle, Bir-iki sergiden, kitabi arından,
Axırıncı misrası Aprel günlerinin xoş baharından,
yazılmayıbdir hele. Ankaraya baxan ayından özge,
...İndi burdan baxıram Qonağa14 tebessüm payından özge
yaşadığım günlerin, Men senin neyini gördüm?
yazdığım setirlerin
qarasma, ağma, Geceqonduların uzaqdaydılar,
Bir qedeh qaldırıram Ata balaların qucaqdaydılar,
bayatımın sonuncu misrası yazılacaq Birce köyüne de ayaq basmadım,
o günün sağlığına! Beş kelme uduna qulaq asmadım.
Deyirem: gec gel, ey gün! Bir çiçek dermedi Ağrı dağından,
Hesret ezelden ele Keçmedim yolların düz sudağından15.
Tebietin şaire en qiymetli bexşidir, Hansi terefdeydi Bursa - bilmedim.
Uğursuz uğurlardan Hansı yol uzanır Qarsa - bilmedim,
yene hesret yaxşidır. Boylandım göylerden İstanbuluna,
El ede bilmedim Anadoluna...
Dağlarda açılan seher görmedim,
TÜRKİYE, MEN SENİN NEYİNİ GÖRDÜM? Kişner at görmedim, yellerim görmedim,
Men senin neyini gördüm?
Türkiye!
Men senin neyini gördüm? Çeşmen qehet oldu17 - bir parç18 su içem,
Cavan Ankarada uca evlerin, Bir çay19 tapılmadı çırmanıb20 keçem,
O alçaq evlerin - qoca evlerin. Ağaç kölgesinde duz-çörek kesem,
Uzun körpülerin, xiyabanlann5, Başsız küleklere qoşulub esem...
Teze güllerinin, ilkin baharın... Ele bil restoran görmemişdim heç...
Düzümünden özge, gözünden özge, Men kime söyleyim günahımdan keç21?!
Eyrisinden özge, düzünden özge Geldim bir dağına baxa bilmedim,
Men senin neyini gördüm? Geldim Ankaradan çıxa bilmedim,
Men senin neyini gördüm?
Türkiye! Üreyim hardadır, özüm hardayam
Men senin neyini gördüm?
Her addım başında bir bank ceftesi6, Harda ağ çiçekler litreyir, esir,
Alış meydanları, satış heftesi... İşıq, qaranlığın sebrini kesir,
Zerger7 dükanları alışıb-yanar, Harda umman coşur, çaylar telesir22 -
Bilmedim kasıbsan8, yoxsa varlısan9, Üreyim ordadır,
Çeşmetek fağırsan, şah vüqarlısan? özüm ordayam...
Men senin neyini gördüm? Harda alovlanan eşq var, hicran var,
Harda kosmonavt23 var,
Yamyaşıl Atatürk xiyabanını, harda çoban var,
Beş yol ayrıcının gen'10 meydanım harda kövrek ana,
Gezdim beledçisiz11 igid insan var -

l.sona ermemiş 2, bir makam adı 3. aramalarımın 4. nisan yağmurlarının 5, iki tarafı ağaçlı yolların 6. demir kilit 7. kuyumcu 8. fakirsin
9. zenginsin 10. geniş 11. rehbersiz 12. konuşmadık 13. yabancılığının 14. misafirine 15. yoklamadım 16. eğer 17. bulunmadı 18.
maşrabe 19. dere 20. parçalarımı sıvayıp 21, suçumu bağışla 22. çabuk akar 23. kozmonot
 Üreyim ordadır, "QIYMET"
Özüm ordayam.
Biri - köhne yolları
Harda1 çınarlar var - ucadan-uca, köhne arabasıyla
Harda qayalar var - dağlardan qoca/ başa vurmaq istedi -
Harda yolcu ister teze yol aça - uğur - dediler!
Üreyim ordadır, özüm ordayam.
Biri – sildinnv4 qayaları
Harda tebîetdir dahi bestekar, qelpe-qelpe5 qoparıb
Harda ki, gecikir vaxtından bahar, özüne bir yol açdı -
Harda mektebden çox dar ağacı var - ağır-dediler...
Üreyim ordadır, özüm ordayam.

...Unvanlar min-mindir, Ağacsansa - çinar ol,

yadına salsan... torpaqsansa - göy çemen, -
Bir an gülkarlıqda, bir an qardayam. Neğmeli üreklerin
Bilmerem eşqine vurğunam men.
bu saat sen xeber alsan Ulduzsansa - zirve ol
Üreyim hardadır, özüm hardayam? bütün seyyarelere,
Ömrüm çatacaqmı o şe'ri yazam Zirvelerden neğme sep,
her terefe, her yere.
içimde bir çeşme ummana döner, Çeşmesen - susuz olma,
Bir ümid boylanar, bir ulduz söner. çaysansa - şelalesiz,
Uzaq sevgiler de yaxın görüner - Bahara oxşamazsan
Ömrüm çatacaqmı o şe'ri yazam? benövşesiz, lalesiz.
Dağsansa - Savaları ol!
Üzüm öz zemimi biçe bilmirem, Ayağın altda qalsın
Özüm öz yurdumu ölçe bilmirem. uca dağların çoxu.
Bir çay var - yüz ildir keçe bilmirem - Ömrünün ebediyyet,
Ömrüm çatacaqmı o şe'ri yazam? ölmezlik neğmesini
ulduza yetirmekçin
Dünyanın quyruğu uzundur yaman, sonsuz göylerde oxu.
Hökmünü verende vermeyir aman. İnsansa, borçlu ol
Menimle dünyadan köçer bir dövran ömrün, heyatın boyu
Ömrüm çatacaqmı o seri yazam? bütün beşeriyyete.
Mehebbetsiz yaşama,
Smıb3 çox arzumun qolu-qanadı, sedaqetsiz yaşama.
Dilimin ucunda bir melek adı. Olsen de
Tebrizli anamın gözü yoldadır - ÖI severek!
Ömrüm çatacaqmı o şe'ri yazam? Son anda da arxalan
bir deli mehebbete!
Milletim uludur, dibsiz ummandır,
Bedxahın nefesi, sesi yalandır. KÖÇMÜŞ DAĞ KENDİNİN NEĞMESİ
Çox kitab gedergi, tarix qalandır! -
Ömrüm çatacaqmı o şe'ri yazam? Burda ne toy sesi, ne tar, ne qaval,
Ne sefere çıxan, ne yola salan...
Hidayet, nece iz, çığır qabaqda, Suali mürgülü6, mürgüsü sual,
üreyin hemişe sesde, soraqda, susubdur arzular, dayanıb zaman.
Narahat dünyada ölümüm haqda
Ömrüm çatacaqmı bir şe'r yazam? Ne tüstü görünür, ocaq qalanır7,
Ne de gurö bulaqda sehengler9 dolur.
Ne ölüm, ne matem, ne ürek yanır,
Ne de ki, anadan uşaq doğulur...

1. nerede 2. yetecek mi? 3. kırılmış 4. sarp 5. parça parça 6. yarı uykulu 7.yakılır 8. gür 9. testiler
 Şirin yımıdadır min ümid, heves, İzler sepildikce palçığ10, qara
Yerler de, göyler de sükuta dalır. Sorar ürekleri susuzluq, bürküli,
Ne insan nefesi, ne gülüş, ne ses... Hele xeberin yox, a bexti qara,
Ne olsun, aynabendi evler ucalır2?... Vetenden böyükdür Vetenin yükü.

Bal dadlı armudlar tökülür yere, Hara üz tutsa da ayaqlar, eller...

Xezeller içinde xezele dönür, Ürekler nisgille, hesretle dolu.
Burda ne işıqlar yanır bir kere, Qayıdar ildınm sür'eti ile
Ne de ki, geceler çıraqlar sönür... Vetene qayıdan qorxulu yolu.

Doğma övladları dönük çıxıbdır, Qoyarlar tövlede12 atı, yeheri...

Heresi yollanıb bir uzaq ele; Xeyri qabaqlayar13 her addımda şer.
Onların dalanca3 şimşek çaxıbdır, Bizim bu günlerin diderginleri
su sepib göylerin göz yaşı ile... Gözümüz önünde tarixe düşer.

Meşe4 de, tepe de, yalçın qaya da Ne gözler bu axşarn, bu gece, sabah?
İsinmek, canlanmaq niyyetindedir, İnsan derd elinden saçını oylar.
Yox, gerek bu kendi kimse oyada, Bu esrin sonunda, Allah, ay Allah,
bu kend insanların hesretindedir! Vetenin yolu da qorxulu olar?.

Sular da, quşlar da hevessiz diner, Bu da bomboz seher,

Kö çmüş kendin yurdu batıbdır yasa. sarım ıl14 gündür...
Me'bed de qaranlıq zindana döner Gezmeye çixarlar qürbet ölkeni:
Orda addımlayan insan olmasa! Veten
Lap axırda... ölmek üçündür,
DİDERGİNLER5 Yoxsa ölmeye de qoymurlar seni.

Külekli çöllerde, qarlı havada Mezarlar uçunar15 qem-möhnet ile,

Kese6 ağırları? gezen tapılmaz. Pirler gözlerinin yaşım siler.
Göz yaşları qalan isti8 yuvada Xalqın tesellisi gelse de dile
Tendirler üşüyer - Didergin derdini
Çörek yapılmaz. didergin biler.
Sozalar ömür de,
Qabağı gah duman, gah da çen9 keser, sozalar16 gün de,
Ağrılar üz tutar ümide sarı. Zulmet zaman-zaman yaxalar yeri.
İgidler Yalanmış sen deme, bu zülm önünde
hirsinin başım keser, Uzaq Felestinin diderginleri.
Yorgun izdihamlar yorar yolları. ...Düşmenim gizlenib düşmen dalında,
Bu daş hansı dağdan qopub, sürüşüb?
Düşerler taleyin uzaqlığına, Bizim bu günlerin qovğalannda
Kimseden bir parç su umanı olmaz Haqq, edalet özü didergin düşüb.
Fikirler direner keder dağına,
Gözler od püskürer, yalanı olmaz.

1. camlı balkonlu 2. yükselir 3. ardınca 4. orman 5. yurdundan uzak yaşayanlar 6. en kısa 7. yolları 8. sıcak 9. sis 10- balçığa ll.havası 12.
ahırda 13. önünü keser 1. sarımsı 15. titrer 16. rengi kaçar