Enver Memmedxanlı
(Göyçay, 1913 - Baku, 1991)
29 Şubat 1913 tarihinde, Göyçay şehrinde doğ-
muştur. Baba adı Qafar'dır. İlk okulu bitirdikten
sonra Bakü'de Neriman Nerimanov Adına Senaye
Texnikumu'nda (1926-1931), Moskova'da Devlet
Yüksek Sinemacılık Enstitüsü'nde (1936-1938) öğ-
renim qörmüştür. 1931-34 yıllan arasında bazı fab-
rikalarda ve sanayi kuruluşlarında teknik qö-
revlerde bulunduktan sonra, Azerbaycanfilm
şirketinde senaryo şubesinin başkanı (1941-42) ol-
muştur. İkinci Dünya Savaşı devrinde, kuzey-batı
cephesinde "Kızıl Ordu" cephe qazetesinin Azer-
baycan redaktörlüğünün özel muhabiri qörevini
yapmıştır. Stalinqrad'da, Kuzey Kafkas cep-
hesinde, 416. zırhlı uıcjayda askerlik qörevini yap-
mıştır. Bakü'de Azerbaycan Radyo Verilişleri Ko-
milesi'nde redaktör olarak çalışmıştır (1943-44).
Yeniden Kafkas cephesine, oradan İran'a askeri qö-
revle gönderilmiştir. Tebrizde neşredilen "Veten
Yolunda" ordu qazetesi redaktörlüğünde özel mu-
habir olarak çalışmıştır (1944-46). Ordudan terhis
olunduktan sonra, Azerbaycanfilm Senaryo Re-
daksiyon Heyeti'nin baş redaktörü olmuştur (1946-
1964).
Edebi çalışmalara 1930 yıllarında başlar. Eser-
leri eski Sovyet halklarının ve bazı dış ülkelerin dil-
lerine tercüme edilir. "Şerqin Selleri" (1947), "Od
içinde" (1951) piyesleri ve "Şirvan Gözeli" (1957)
lirik komedisi tekrar basılır ve sahnelenir. "Şirvan
Gözeli" Kafkas bölqesinin tiyatro festivalinde bi-
rincilik derecesi almıştır. Onun senaryoları doğ-
rultusunda, "Bextiyar" kısa filmi, "Feteli Xan"
(Mehdi Hüseyn'le beraber yazmıştır), "Mehebbet
Dastanı", "Babek" sanat filmleri çekilmiştir. Av-
rupa ve Rus klasik yazarlarından tercümeler yap-
mıştır. Küba (1967), Türkiye (1968), İspanya (1980)
ülkelerine Sovyet resmi heyetleriyle birlikte se-
yahatler etmiştir. İki defa "Şeref Nişanı"
(1946,1949) ve "Qırmızı Emek Bayrağı" (1980,
1988), nişanlan, Sovyet savaş madalyaları ile taltif
edilmiştir.
Başlıca eserleri: Burulğan. Bakı, 1934; Bakı
Geceleri. Bakı, 1936; Ayna. Bakı, 1939; Qerbe
Ateş. Bakı, 1943; Analar ve Yollar. Bakı, 1943;
Dirilik Çeşmesi. Bakı, 1944; 25 Bahar. Tebriz,
1945; And. Bakı, 1947; Hekayeler. Bakı, 1954;
Hekayeler. Bakı, 1956; Seçilmiş Eserleri, Bakı,
1960; Seçilmiş Eserleri. (İki ciltte). Bakı, 1985.
Kaynakça:
1. Azerbaycan Sovet Yazıcıları. Bakı, 1958.
2. Azerbaycan Sovet Edebiyyatı Tarixi.
Bakı,1988.
3. Azerbaycan Sovet Edebiyyatı Tarixi. I-
IIciltler. Bakı, 1966-1967.
 BUZ HEYKEL
(Enver Memmedxanlı. Seçilmiş eserleri 2 cildde,c.l. Bakı, 1985, s.74-77.)
canlı-cansız etrafda ne varsa donub buz
bağlamındır, bava cingildeyir, islik çalır, daş
çatdayır, ağaç çınqıldayar, lorpax çatırdayır, nefes
tıxanır, tıkan kimi boğazda qalır.
Ve indi ağappak bir zulmet içinde, günçıhana
teref uesuz-bucaksız karlı çöllerle tenha bir kölge
hereket edir.
O, gene bir anadır, körpesini bağrına bas-
mışdır, yurdunu tapdayan2 yırtıcı düşmen elinden
baş götürüb qaçmışdır, namusunu kara ellerden
hilas elemişdir, özünü ve ciyerparesini bu rehmsiz
gecenin ağuşuna3 atmışdır.
Ve indi ağappax bir zulmet içinde, gün çıxana
teref üz tutııb Böyük torpağa doğru gedir.
Qarşıda sabilleri meşeli4 böyük bir çay var,
cebhe betleri o çay yaxasından5 keçir ve zaman-
zaman ordan gelen top gurultuları geceler dağ-
lardaki kar uçqunlarının çoh mertebeli neriltileri6
kimi şalı tali geceni titredib Ierzeye7 salır,
Ve ana telesir,s bava işıqlanmamış o özünü
cebhe hettine yetirmelidir, körpesini çayın o
layınay - azad torpağa keçirmelidir, sinesi üs-
tündeki uşax beyatıni yeniden ocak istisi,ıo gün-
düz İşığı, güneş ziyası ile isindirmelidir.
Ana nefesini dermeden gedir, yıxılır, qar için-
de batıb qahr, çirpınır, qar içinden ayağa qalxır,
amma ne qeder yol gedirse ele bil zaman da bu
gece donub bereket elemir, saniyeler yerinde sayir,
ireli getmir ve qarh çöllerin sonsuzluğunda bir
qarış tükeniş elameti görünmür.
Ana taqetden düşür, şaxta 11 zeherle su-
varılmış cplınc kimi kesir ve anaya ele gelir ki, bu
qılmc indi onun qucağmdakı körpenin hey atma
qesd edir ve ananın alacalanmış gözleri dal-
dalanmak 12 üçün bir bucaq, penah13 getirmek
üçün bir sığınacak axtarır.
Bir az irelide qoşal4 bitmiş bir dit ağcakayın
ağacı iki ağ sütun qimi göye ucalmışdır, ana o
ağaçlara doğru gedir, qucağındakı körpesiyle o
ağaçlara söykenîb dayanır, indi ayak üste da-
yanmak üçün, neye ise istinad etmek üçün bu son-
suz qarlı çöllerde bu bir cüt çılpaq ağoakayın ağa-
cından savayıis ana üçün diğer bir istinadgah
yoxdur...
Şaxta ise buzlu bir alov kimi ananın üz-
gözünü qarsırl6 ve ana, üreyinde qıvrılan bir kor-
xunıın ağladığım, şiven qopardığını eşidir - körpe
donur, körpe donacax, kollan arasındaki kövreki7
I. soğuk 2. çiğneyen 3. kucağına 4. ormanlı 5. kıyısından b. gürültüleri 7. titremeye 8. acele ediyor 9. tarafına 10. sıcağı
II. soğuk 12. gizlenmek 13. sığınma 14. çift 15. başka 16. yakar 17. gevrek 18. buzluğa 19. sarmalar 20. gücü 21. .sır
tından 22. hepsin 23. yığıyor 234. kırık 23. yığıyor 24. kırık 25. çift 26. bîleylenmiş 27. ağzı 28- dönen
bir nefes sönecek, sinesi üstüne buz bağlamış bir
dünyanın ağırlığı çökecek...
Lakin ana üreyinde ağlayan korxuya üsyan
eleyir - cıoy dünya donub buzlağalS dönsün, beyat
yer üstünden kaçıb yer altına köçsün, yene de ana
üreyinin herareti sönmeyecek ve rehimsizliyi ile
bedheybet olan heç bir qor qüvve kiçik bir heyat fi-
danını ananın sinesinden qoparda bilmeyecek!
Ve ana keskin bir bereketle evrimden yun ja-
ketini çıxardır ve berk-berk körpesini büküb bür-
geleyir,19 amma şaxa qizmar bir demir kimi ananın
üz-gözünü dağladıkca, iliklerine işleyen soyuxdan
vücudu tir-tir esib titredikçe, anaya yene ele gelir
ki, bu donan, bu titreyen körpesidir, ve ana bu defe
başından qalın şalını da qopardır ve yene körpesini
büküb-bürmeleyir, özü ise yalın eyni ile şaxta kar-
şısında müdafiesiz qahr.
İndi o hiss edir ki, donur, şabtanın buzlu ke-
mendinden kurtuluşa gümanı20 yoxdur ve istinadı
yalnız budur ki, söykendiyi bu bir cüt ağcakayın
ağacı onu tutub ayaq üstünde saxlamışdır ve ana
yene bir elile eyninden ne ise qopardır ve bir elle
eyninden21 ne qopardırsa hamısını222 bir-bir kör-
pesinin üstüne qalaklayır23 ve titreyen son ne-
fesini, eşidilmeyen son sözünü de körpesinin üs-
tüne örtür - qorxma tifilim, qorxma ufacığım, son
nefesimin istisi de senindir...
Sonra ana susur, beyninde batkın bir uğultu
kopur, kulakları dibinde sınık14 cingiltili mis simler
gerilir ve gerilen bu simler bir-birinin ardınca
kırılır, ananın göz kapaklan kilidlenir, nefesi çilik-
çilik olub ayakları altına tökülür ve ana şahtanın
buz zencinle koşa ağcakayın ağaçlarına bitişib be-
reketsiz kalır.
Ve indi göyde ulduzları cingildeden amansız
bir qış gecesi anaya başqa bir don biçir, başqa bir
örtü geyindirir ve şaxtanın buz barınakları da-
yanmadan ana üçün büllur naxışlan ağ ulduzlu
yeni bir libas toxuyur...
***
Ovxarlanmış bir qılınc tiyesi26 kimi keskin
25
ışığıyla göz qamaşdiran şaxtalı bir seher açılmışdır.
Ve iki ağ sütun kimi göye ucalan qoşa ağ-
cakayın ağaçlan qarşısında çiyinleri ağhalatlı üç
nefer dayanmışdır.
Onlar gece keşfiyyatından qayıdan27 üç nefer
gene dövüşçüdür, indi her üçü başlarını açıb, yer-
lerinden qımıldanmadan, gördükleri bir menzere
qarşısında donub qalıblar ve onlar bütün ömürleri
boyu karşısında dayandıkları bu menzereni unut-
mayaeaxlar...
Bu, donmuş gene bir qadının buzdan tö-
külmüş buz heykelidir.
Ve onlar, üç nefer gene döyüşçü müqeddes bir
mehrab karşısında dayanmış kimi nefeslerini udub-
lar. Ne valıtdan beri gelib burda dayanıb dur-
duklarını unudublar ve daş kimi üreklerinden asılan
hissin ifadesi söz haricinde kaldığı üçün, susublar!
Nehayet onlardan biri yerinden terpenir, ne
ise bilinmez bir qüvve çekib onu ireli apanr,ı ya-
xınlaşır, donmuş kadının buz heykeli qarş,ısında
dayanır ve bir an tereddüdden sonra hansı2 bir
sövki-tebii hissin ve daha artık delicesine bir ümi-
din telkini ile ananın kolları arasındaki üstü buz
bağlamış düyünçeni yoxlayir, heyecandan titreyen
barmakları ile qarı çırpır, dırnaxlarile buz te-
bekesini kelpe-kelpea kopardır ve ürek dö-
yüntüsile buz altındaki örtükleri çözür, acır, da-
ğıdır, ve birden... Ordan, düyünçenin derininden
kiçik bir varlığın baxışları gözlerine zillenirken,
bütün gözlediklerine ve gözlem ediklerine reğmen
bu ansızın körpe baxışından seksenir, 4 döşünden
itelenmiş kimi bir addım geri sıçrayır ve sonra
dönür telaş içinde ona baxan yoldaşlarına, susub
durmuş bu sonsuz qarlı çöllerin sessîzliyine ve
LEYLİ VE MECNUN
(Senarinin Metninden Parça)
(Enver Memmedxanlı. Seçilmiş Eserleri. 2 Cildde, C.2, Bakı, 1985, S. 269-274)
Zevvarlar10 karvanı Mekke seherine ya-
xınlasırdi.
Odlu qumlardan qalxan demli hava sehra üze-
rinde tilreyirdi.
Üfükde seherin ağ evleri, uca 11 minareleri
yükselirdi.
Seher lerefden çaparaki2 karvana doğru üç atlı
gelirdi.
Yaşıl emmameli atlılar gelib zevvarlara çat-
dılar, atlarını karvan boyu çaparak car çekditenB
- Karvan Haram dairesine qedem basır, bütün
zevvarlar ehram libası geyinsin!
Karvan dayandı.
1.götürür 2. hangi 3. parça parça 4. ürker 5. bağırır 6.nöbet
11.yüce 12. hızla 13. ilan ettiler 14- bütün
donmuş, buz bağlamış bütün bu dünyaya üz tııtub
qıy vunır:5
- Körpe sağdır, uşaqlar eşidin, körpe sağdır ve
qoy bütün dünya eşitsin, körpe sağdır!..
Ve o vaxt ki, her üçü baş-başa verib ana qıı-
cağındakı körpenin üstüne eyilir, baxırlar, göz-
lerine inanmırlar, baxırlar, boğazlarında dü-
yünlenen keherden heç biri heç bir söz deye bilmir,
seher ışığından gözleri qamaşan körpe ise donmuş
ana qucağından heyretle onlara baxır ve gü-
lümseyir - defelerle od-alov içinden keçmiş üç gene
döyüşçünün gözlerinde yaş durmur ve her üçü el-
lerinin tersile gözlerini silirler.
Sonra başlarım qaldırırlar, yeniden ananın buz
heykeline baxırlar ve yere kimi secde ederek, son
defe ananın buz heykeli karşısında baş eyirler.
Vaxtdır - geri dönmelidirler ve her üçü bir-biri
arhasınca sıraya düzülüb geri dönürfer - ve kör-
peni növbe6 ile bir-birinden ahb sineleri üste apa-
rırlar ve her defe körpe kimin7 kucağında gedirse,
diğer ikisinden biri önde, bir arxada körpenin ke-
şiyinde8 mövqe tııtub addımlayır.
Ve indi gene ananın buz heykeli artık onlar
üçün tunedan tökülmüş ebedi bir heykeldir ki, ana
üreyinin ölmez şücaetini tecessüm etdiren en möh-
teşem bir abide kimi hemişe9 onların heyalında
hekk olub qalacakdir...
Bakı, 1944.
Bütün zevvarlar atlardan, develerden yere tö-
küldüler.
Bir anda hamn4 libasını deyişib, ağ ehram li-
bası geyindi.
Sonra bütün kafile başı açık, ayakyalın, bo-
yunlarından asılmış ağ kefenlerde, piyade olarak
Mekkeye doğru bereket eledi.
Qabaqda ağsaçlı, ağsaqqallı, boynuna ağkefen
salmış Şeyx Amiri gedirdi.
Onun arxasınca, dağınık kara saçları boynuna
tökülmüş, ağ kefeni çiynine ağırlık edirmiş kimi,
başı sinesine eyilmiş Mecnun addımlayırdı.
Daha arxada bir-birini izleyen ağkefenli zev-
varlar silsilesi axıb gelirdi.
7. gibi 8. korumasında, nöbetinde 9. daima 1O. ziyaretçiler

Mekke seheri.
Seherin böyük mescidi üzerinde, yeddi uca
minare başında yeddi qızıl aypara parıldayırdı.
Saysız-hesabsız aqkefenli zevvarlar silsilesi
rnescid heyetine açılan kapılardan içeriye dolurdıı.
Oapılar ağzından mescid heyetinin merkezine
doğru ağ mermerle döşenmiş ensiz sekiler uza-
nırdı.
Şeyx Amiri öz destesinin önünde mermer seki
üzerile irelileyirdi.
Seki kenarındaki köşklerde içi su dolu mis pi-
yaleler tjoyulmıışdıı.
Şeyx Amiri piyalelerden birini götürüb başına
çekdi, sonra oğluna leref döndü:
- Sen de iç, sefa tap,1 oğlum, müqeddes Zem
zem kuyusunun suyudur.
Mecnun başını qaldırmadı - piyaleniz gö-
türmedi.
Şeyx Amiri irelileyirdi. Mecnun onun ar~
hasınca gedirdi.
Arxadan sükut içerisinde kefenli zevvarlar ge-
lirdiler.
Zevvarlar növbe3 ile mis piyaleleri qaldırıb
başlarına çekirdiler.
Muhtelif kapılardan heyetin merkezine doğru
uzanan mermer sekiler heyetin ortasında dörd-
bucacj şekilli qara bir binaya direnirdi.
Şeyx Amiri oğluna teref döndü:
- Qaldır başını oğlum, müqeddes Beytullaha
c;atdık.4 Bu müqeddes Ke"bedir. Yer üzünün pe-
nahıchr,5 bütün müselmanların qiblegahıdir. Yeddi
defe başına dolanıb dua oxuyacaksan, sonra diz
çöküb muqedd.es Hecer daşım öpeceksen!
Mecnun başım qaldırmırdı - yere dikilmiş göz-
leri Ke'beni görmürdü, atasının arhasınca ad-
dıml ayırdı.
Ke'be me'bedinin üstüne qara atlasdan örtüke
çekilmişdi ve bu atlas üzerinde gümüş naxışla is-
lamın ilk ehkamı. Qur'an ayesi7 yazılmışdır.
Ağkefenli zevvarlar dua oxuya-oxuya
Ke'benin başına dolanıb dövre vururdular.
Şeyx Amiri qabaqdas gedirdi, dua oxuyurdu.
Mecnun atasının arxasınca hereket eclirdi, başı
sinesine eyilmişdi, üzü görünmürdü.
Yeddi defe dövre vuran zevvarlar Ke'benin
şimal-şerq bucağına çatarken, bir-bir Ke'be qar-
şısında diz çökürdüler, Ke'be divarında yer-
leşdirilmiş gümüş haşiye içerisindeki qara Hecer
daşını öpürdüler.
Növbe Şeyx Amiriye çatdı, o da diz çökdü,
Hecer daşmı öpdü, ayağa qalxdı, oğluna teref
l.bul 2. kadehi 3. nöbet 4. ulaştık 5. sığmağıdır 6. örtü 7. ayeti S. önde 9. takıldı kaldı 10. güçsüz 11. ayıplayıp
döndü:
- Sen de diz çök oğlum, mübarek Heceri öpüb
sen de dua ele!
Mecnun dizi üste yere yraldı.
Başını qaldırdı, - gözleri qara Hecer daşina zil-
lendi.9
Ve birden o gümüş hasiyeti qara Hecer da-
şında Mecnunun gözleri qarşısında Leylinin ağ he-
yalı zahir oklu.
Mecnun diksinib başını geri atdı, gözleri geniş
açıldı.
Şeyx Amiri telaşa düşerek oğlunun üzerine
eyildi;
- Dua ele oğlum, dua ele qurbanın olum, de ki,
ey böyük tanrı, mene relim ele! De ki dergahına üz
tutmuşam, penahım sensen! De ki, xesteyem, Mec-
nunam, ağlıma nur saç, de ki, şikestem, yı~
hılmışam, qolumclan yapış, de ki, bu amansız
derdi canımdan iraq ele, meni Leyli eşkinin be
lasından azad ele!..
Mecnun geniş açılmış gözlerile Hecer daşına
baxırdı ve o vaxt ki, Leylinin xeyalı ele bil küsdü,
Mecnundan üz dönelerdi, Mecnun çırpındı ve el-
lerini yox olan Leylinin xeyalına doğru uzadarak,
feryad eledi:
- Dayan, getme, duamı eşit, dayan sen de me
nimle beraber vefa andı iç!
Şeyx Amirinin heyecanlı sesi eşidildi:
- Oğlum, oğlum, amandır özüne gel, oğlum
qaldır elini göylere, Allaha yalvar!..
Mecnun ellerini göye xqldırdı:
Yareb, belayi-eşk ile qil aşina meni!
Bir dem, belayi-eşkden etme, cüda meni!
Az eyleme inayetini ehli-derdiden
Ye'ni ki, çox belalere qıl mübtela meni.
Oldukça men götürme beladan iradetim
Men isterem belanı çün ister bela meni.
Temkinimi belayi-mehebbetde qılma süstıo
Ta dusl te'n edib,1 2 demeye bivefa meni
Geldikçe hüsnün eyle ziyade nigarımm
Geldikçe derdine beter et mübtela meni!
öyle zeif qıl tenimi firqetinde kim
Vesline mümkün ola yetirmek, seba meni!
Koca Şeyx Amiri ağlar bir sesle nida eledi:
- Amandır, dayan oğlum, yeter! Yeter bu asi
lik, yeter bu sermestlik! Yeter bu çılgın ehtiras.
Yeter bu bütperestlik. Tez ol dua ele, sefa isle. De
ki, yareb bir afeti sevib deli olmuşam, de ki, ze-
mane meni barmağıyla gösterir, Mecnun olmuşam!
Ve nehayet Mecnun ellerini göye qaldırdı ve
öz tanrısına üz tufcub dedi:
- Yareb, pak olan bir varlığı sevib dam-
ğalanmışam ve boynumda kem zencin huzuruna
gelmişem! Anıma demirem meni bu zencirden
xilas eyle. Demirem ruhumu söndür, meni ze-
nıaneye ram eyle! Demirem zelilem, mene seadet
ver, demirem bedbextem, mene nieatı ver! Yox-
yox, islediyim senden başqa şeydir. Çekeliyim ki-
fayet deyilse, nıin bîr ezab ver! Bu da kifayet de-
yilse, cehenneme at, koy dönüm küfr odunda
yanan meş'ele! Yox eğer o dünyada behiştse2
yerim, istemirem o behişli, mene Leylimi ver!
Budur yenden istediyim, yareb ve men ölersem, eş-
qimi ebedi yaşat!
Şeyx Amiri ayak üste dayana bilmedi, lenger
vurdu,3 dartıb4 kefeninin yaxasını cırdı, üreyini qa-
marlayıb5 yere yıxıldı.
Ağ kefenli zevvarlar dehşet içerisinde ellerini
göye kaldırdılar.
Bura mescid heyetinin hasarı altında yarı qa-
ranlık bir hücre idi.
Şeyx Amiri huşsuzd balda xesir üzerinde
uzanmışdı.
Ağkefenli bir deste zevvar Şeyxin başı üste da-
vanmışdı.
Koca bir zevvar7 mis piyaledens şeyxin üzüne
su çileyirdi.
Şeyx Amiri yavaş-yavaş gözlerini açdı, et-
rafına boylanıb baxışlanyla kimi ise axtardı:
- Bey oğlum hanı, qoca? Hanı o bedbext, hara o
divane?
- Qaytara bilmedik,? ya Şeyx! - dedi qoca zev-
var. - Müqeddes Ke'beden çıxdı, Mekkeni terk etdi,
Haram dairesin aşdı... Ayaqyalın, başıaçık üz tutub
sebraya geldi...
Yaşıl bir dağ eteyinde teleye10 düşmüş bir ahu
balası for içinde çırpınırdı.
Kol topası arxasından dikelib puskudami
çıxan bir ovçu yüyürüb geldi.
Ovçu ahu balasının el-ayağını bağladı, tor için-
den çıxarıb yere yıxdı, basım daş üstüne koydu, be-
linden asılmış kından bıçağını çıxartdı.
Ovçu bıçağı ahu balasının boğazına çekmek is-
terken arxadan uzanan bir el ovçunun bileyinden
yapısdı.
I. kurtuluş 2. cennetse 3. a.saya dayandı 4. ^ekip 5. tutarak (>. şuursuz 7. ziyaretçi
II, pusu yerinden 12. avcı 13. rızkımı 14. sığmasını 15. boş sözler 16. çekip
20. askeriyle 21. tehdit ederek 22. <,.ılı vığmı 23. baygın
Ovçu diksinib dikeldi.
Ayaqyalın, başı açık, boynu kefenli Mecnun
ovçunun karşısında dayannuşdı ve Mecnun dedi:
- Öldürme onu seyyad, 12 aç burax ve ele ferz
ele ki, bir dilenciye sedeqe verirsen!
Ovçu özünden çıxdı:
- Buraq qolumu - sen kimsen? Ne üçün ru-
zimi13 elimden buraqım, hala] malımı sedeqe
verib, özüm ac qalım? Eğer kördün kabab isteyir,
çixart bahasın, ver!
- Xezinemi bele esirgemezdim, amma indi
boynumdakı bu kefenden başka heç bir şeye gü-
manım14 gelmir.
- Ele ise burax kolumu, özün de redd ol bu
radan!
- Get deyirsen, gedirem, ovçu, amma sen
qıyma o körpe varlığa - qoy yaşasın! O da heyat
üçün doğulub, qoy nefes alsın!
- Başıma girmir bu cefengiyyat, 15 ecelin yet
mesin, açıl başımdan!
Ovçu kolunu dartıblö bileyini Mecnunun elin-
den kopartmak istedi, amma bacarmadı, bıçak elin-
den yere düşdü ve ovçu heyretle Mecnunun üzüne
bahdı:
- C'ansız bir kölge kimisen, rengin sapsarı, har-
danmış17 bele bir qüvvet senin elinde?
Mecnun ayağını yere düşmüş bıçağın üstüne
basdı:
- Ürek acizlere rehm etmelidir, ovçu, onda qo-
lumuzda kuvvet tapılar18 Aç burax onu, gün geler
çıxaram borcundan.
Ovçu bağırdı:
- Gündüzün günorta vaxtı meni qaretıy edir-
sen? Dayan bu saat qehreman Nofele şikayet ede-
ceyem, - odur, o da şikara çıxıb, öz koşunuyla. 20
Ovçu yumruğu ile Mecnunu bedel ey erek, 21
yüyürüb geldi.
Mecnun eyildi, ahu balasının ayaklarım açdı,
amma ahu balası kaçib gelmedi, başını qadırıb iri,
qapqara gözlerile Mecnunun üzüne baxdı.
Mecnun qum üstünde oturdu, elini atdı, qol
topası22 altından ovçunun bardağını götürdü ve
ahu balasına teref döndü:
- Görürem, görürem, açsan, gel görek ov
çunun bardağında ne var. Su olsa men de içerem,
süd olsa senin olsun (bardakdan bir kurlum içdi)
yox deve südüdür, - al evvelce sen iç!
Ve Mecnun qucağına ahb süd içirdiyi ahu ba-
lasını oxşadı:
- Ne qeder zeif, 'ne qeder ince, ne qeder ya-
raşıklısan. Sevimli üzünde ilk bahar gününün te
bessümü var. Hele bu xuma1233 gözler! Leyli
gözleri
8, kadehten 9. döndüremedik 10. tuzağa
17. neredenmiş 18, bulunur 19. talan, yağma
kimi me'sum ve cazibedardır. Lakin nesibin aman-
sız, perestarıni yox, köyrek varlığın, bir mezrum
ahi kimi heç kese eser etmir ve nefes aldığın her
udum hava bir korxuya çevrilib ilan kimi üreyinde
cpvrılır, min yerden sene doğru uzanan iti2 dişler,
kanlı pençeler ciyerîni sokur, qanmı sorur, yegane
penahın ise yalnız bu ince ayaqlar... Haras aparım4
t;eni ki, bu dehşetlerden xilas olasan? Hardan
tapım ele bir dünya ki, sen orada aslan döşünden
süd emesen?
Birden ahu balası ağzını südden çekib yuxan
baxdı ve gözlerinde ele bir işıq yandı- ki, Mecnun
da qeyri-ixtiyari başını qaldırdı.
Qorxa-qorxa yaxınlaşan ana ahu geldi, Mec-
nunun kucağındaki balasını yalamağa başladı.
Mecnunun üzü xoşbext bir tebessümle işiq-
landı, ahu balasını qucağından burandı.
Keflden ana ve bala ahular hürkdüler, kenara
sıçradılar ve yayından kopmuş ox kimi ireli şı-
ğıyıb, bir göz kırpımında dağ döşünde gözden it-
diler.
Ahuların dalınca baxan Mecnun ayağa kak-
mağa macal tapmamış, sehradan çapıb gelen bir
deste nizeli,5 atlı Mecnunu dövreye aldı ve on-
lardan biri bağırdı:
- Terpenme yerinden, Nofele cavab ve-
receksen!
Mecnun dönüb sehraya teref bahdı.
Nofel alını sehradan dağ döşüne doğru ça-
pırdi ve Nofelin atının üzengisinden yapışmış ahu
ovçusu tengnefes bir halda atın yanıyla yorturdu.6
1. hizmetlin 2. keskin 3. nereye 4. götüreyim
Hele uzakdan Nofelin sesi guruldadı:
- Hain o? Yoxsul bir ovçunıı qaret7 eden kim
ohırsa-olsun, canını kurlara bilmeyecek elimden!
Ve Nofel atını dağ döşüne sıçratdı, qızmış at
dal ayakları üsle şahe qalxdı.
Nefesi qaralmış ahu ovçusu yere serildi ve fer-
yad eledi:
- Kaçırdıb... Kaçırdib, qehreman Nofel, göster
edaletini, bu divanenin cezasını ver!
Atını sakit eliyen Nofelin birden gözleri geniş
açıldı. Özünü atdan yere atdı ve Mecnuna doğru
yüyürdü.
Dostlar qollannı açıb qucaklaşdılar.
- Qeys, QeysL Dostum, qardaşım!
Uvçu gözlerini döyerek heyretle Nofele baxdi.
Mecnun başı ile ovçuya işare eledi ve dedi:
- O binevaya zülm eledim, Nofel, ruzisini8
elinden aldım, dostluğumuz hatirine sehavet gös-
terib onu razı sal!..
Nofel Celd9 qoltuğundan bir kise qızılıo çı-
xardıb ovçunun üstüne aldı:
-Al!
Ovçu kiseni göyde tutdu ve bu defe heyrelle
pul kisesine baxdı.
Nofel elini Mecnunun çiynine qoydu:
- İndi danış dostum, nedir bu qiyafe, nedir bu
pejmürde hal! Danış, ne keçibse başından, gizleme,
menden (atlılara teref döndü). Ey, siz de celd çadır
kurun, süfre açın, bir deste pahanı getirin, - dos
tum libasım deyişsin!..
5. mızrakla d. koşuyordu 7. yağma 8. rızkını 9.hemen 10. altın 11. giysi