You are on page 1of 10

Cefer Cabbarlı

(Baku, 1899 - Baku, 1934)

Cefer Cabbarlı 1899 yılında, Baku ya- Sovyet cumhuriyetlerinde sahneye konulmuştur.
kınlarındaki Xızı köyünde doğmuştur. Babasının Sovyet sanatına büyük katkılarından dolayı,
adı Qafar'dır. Bakü'de, Rus-Tatar Mektebi'ni ve 3e- kendisine 1932 yılında, "emekdar senet xadimi
naye Mektebi'ni (1920) bitirmiştir. Henüz ta- fexri adı" verilmiştir.
lebeyken, yani 1915 yıllarında yazmaya başlamış, Cabbarlı'nın, Sabir üslubunda yazdiği ilk
nesir, şiir ve dram türlerinde eserler kaleme al- şiirlerinde hiciv ve alay, "Ezilen Şerge", "Usyan
mıştır. İlk hiciv ve lirik şiirleri "Mekteb", "Babayi Yarat", "Qız Qalası" manzumelerinde felsefi
Emir", "Besiret" gibi gazete ve dergilerde ya- romantizm, "Aslan ve Ferhad" hikayesi ve "Vefalı
yınlanmıştır. Seriyye", "Solgun Çiçekler" gibi piyeslerinde ise
Sanat hayatınm ilk dönemi, Azerbaycan Cum- hissi-sentimental-üslub belirgindir. Böylelikle O,
huriyeti'nin (1918-1920) kuruluşuyla başlayan si- kalemini bir bakıma bilinen bütün edebi üs-
yasi, kültürel ve manevi yükseliş dönemine denk lublarda denedikten sonra realizmde karar kılmış
düşer. İstiklal mücadelesini konu alan şiirlerini, ve Azerbaycan'da "Sovet Edebiyatı", "Sosyalist re-
Balkan Savaşları'nda (1912-1914) Türklerin gös- alizmi" denilen sanat anlayışının ilk ifadecisi ve
terdiği kahramanlıkları terennüm eden "Edirne hatta kurucusu sayılmıştır. Ancak bu realizm, ha-
Fethi" ve "Trablus Müharibesi" piyeslerini bu yıl- kikat duygusu ve onun büyük istidadı, bu üs-
larda yazar. lubda, eyyamcılığa, bolşevik ritorikasına galip gel-
Azerbaycan'da Sovyet hakimiyeti ku- miş ve Cabbarlı yaratıcılığını başlı başına bir sanat
rulduktan sonra Cabbarh, Bakü'de tiyatro okulunu hadisesine çevirmiştir.
ve Azsrbaycan Devlet Universitesi'nin Şark Fa- Kapitalizm, Cabbarlı'nm "Aydın" (1919-1920)
kültesi'ni bitirir, "Kommunist" gazetesinde "edebi ve "Oqtay Eloğlu (1922) piyeslerinde dar smıfsal
işçi" ve tercüman olarak, edebiyat, tiyatro ve si- manada değil, beşeri değerler seviyesinde tahlil ve
nema alanında bir yazar, dramaturk, senarist ve re- tenkid edilir. Bu eserlerde, Cabbarlı'nm protest
jisör olarak büyük hizmetlerde bulunur. kahramanları, burjuva ahlakının bozucu rolünü,
İlk Sovyet operaları için libretto, sinema film- mahiyetini ortaya koyarlar.
leri için senaryolar yazar, filmlerin çekimine şah- "Od Gelini" trajedisinde ise (1925-1928) Azer-
sen iştirak eder, dram tiyatrosunda bir rejisör ola- baycan halkının IX. asırda, Babek'in öncülüğünde,
rak çalışır, yabancı dillerden piyesler tercüme eder yabancı işgalcilere karşı verdiği bağımsızlık mü-
ve sahneye koyar. Sovyet devrinde Cabbarlı sekiz cadelesini eserinin asıl konusu ve ana fikri olarak
piyes yazmıştır ki, bunların hemen hepsi başka dil- seçer, milli-manevi istiklal ve bağımsızlık dü-
lere tercüme olunmuş, Bakü'de, Orta Asya'da Eski şüncesini bütün devirlerin ve halkların en yüksek
değer yargısı ve en kıymetli serveti olarak te- beri, Azerbaycan'da sık sık tekrarlanan Rus ve Er-
rennüm eder. Bağımsızlık duygusunun bu şekilde meni kaynaklı katliamların motivasyonunu bir ta-
ele alınmasının; sanatçının komünist zulmüne, bol- rihçi dikkati ve titizliğiyle ortaya koyar.
şevik baskılarına duyduğu gizli bir isyani, pro- Cabbarlı sanatkarlığının, artık her tür sı-
testosu olduğunu ileri sürenlerin düşüncelerinde navdan geçmiş ifade gücü, onun hayatla iç içe olu-
de gerçek payı vardır. şundan ve halkın geleceği ve kaygılarına duyduğu
"Od Gelini"nden sonra Cabbarlı, tarihi ko- büyük ilgiden ileri gelmektedir.
nulardan çağdaş gerçekliğe döner. Sovyet devrinin Şayet sağ kalsaydı, 1937 yılının imtihanindan
insanlarını, onların mücadelelerini, fikri ara- herhalde zor çıkardı. Bolşevik iktidar ve dar gö-
yışlarım, aldanış ve bunalımlarını, yani insan ka- rüşlü tenkit tarafından devamlı hırpalanan, hatta
rakterinin oluşumunu tasvir eder. "Sevil", hapsedilen edip, 1934 yılında kalp krizinden ha-
"Almaz", "Yaşar", "Dönüş" bu tür eserlerindendir. yata veda etti.
Bu piyesler, "Sovyet gerçekliği" denilen fe- Başlıca eserleri: Eserleri (3 ciltte), Bakı, 1938-
nomenin, onun henüz teşekkül ve doğuş dö- 1948; İlk Dram Eserleri, Bakı, 1947; Seçilmiş Eser-
neminin canlı, estetik tecessümüdür. Bu destan leri, Bakı, 1949; Eserleri (4 ciltte), Bakı, 1950-1951;
bütün tarihi izdüşümleri, ifratları ve yönelişleriyle Seçilmiş pyesleri, Bakı, 1954.
söz konusu eserde yansıtılmıştır. Üstelik güçlü bir Kaynakça: Mehdi Hüseyn. Ölmez Senetkar,
sanatkarlıkla ve yüksek bir estetik seviyeden yan- Bakı, 1944; Xendan C. C.Cabbarh'nm Heyat ve Ya-
sıtılmıştır. Bu piyesler, ayni zamanda söz konusu radıcılığı. Bakı, 1954; Memmed Arif. Cefer Cab-
devre ışık tutan belge niteliğindedir. Diğer ta- barlının Yaradıcılıq Yolu, Bakı, 1956; Memmed
raftan, bunların hepsinin de temelinde, tek tek Cefer. Mütefekkirin Şexsiyyeti. Bakı, 1960; Ce-
bütün insanların, toplumların ve hatta insanlığın ferov C. Cefer Cabbarlı, 1960.
mutluluğu yolunda hummalı bir estetik arayış, bir 1. Azerbaycan Covet Edebiyatı Tarixi. l-II
çıkış yolu arayışı vardır. ciltler. Bakı, 1966-67
Cabbarlı'nın piyesleri problematik piyeslerdir. 2. Azerbaycan Covet Edebiyatı Tarixi. Bakı,
Halkların dostluğu meselesi onun ele aldığı prob- 1988
lemlerden biridir. 1905 yılında, piyesinde, halk- 3. Arif Memmed. Esrin Oğlu. Bakı, 1979
ların dostluğu meselesini ortaya atıp, çok geniş bir 4. Eliyev R. CCabbarh'nm Yaradıcıhq Te
tarihi planda irdeler. Geçen yüzyılın başlarından kamülü. Bakı, 1989

ŞİİRLER
(C.Cabbarlı. Eserleri. 3 cildde, c.3. Bakı, 1969. s.19, 23-25, 31-36.)

BAHAR SEHER VAXTI SİYASİ BİR MEHBUS

Novbaharl oldu, Güneş şö'leleni2 nur saçır, Sübh açılır, gün doğuyor her seher,
Qar erir, seller axır, ot göyerir sehrade, Ay sen, ey mehbesi-virane, sen
Yeni çıxmış güle baxdıqca da bülbül dil acır,
Gül budağına qonub neğme oxur azade. Bircel2 işıqlanmaz imişsen meğer?!
Mende günah yox, onu bilmezmisen?
Dereler, dağlar, ağaçlar yaşıl, elvan3 her yan, Siz, ey qara, ey vehmelil3 divarlar,
Serbeser4 xel'eti-etlesle5 bezenmiş gülsen.
Bu ne qüdret ki, ona olmamaq olmaz heyran! Edlil4 necin perdeleyirsiz müdam?i5
Xaliqin qüdreti-biheddine ehsen,6 ehsen! Ey qara zencir, ey ağır halqa, sen
Çatla, necin zulme edirsen devam?
Ah, yeller ne hezin, fikr ele, san ney çalınır, Ey melekelmövt,l6 gel, al canımı, İndi
Hanı bes7 qışdakı evler uçuran qüdretiniz?
İndi gör esmeyinizden ne gözel zövq alınır! ki,l7 zülm edli tebah eyleyir.18 Öldür,
Unudulmuş o, sudan qar yaradan hiddetiniz. evet, öldür, olum rahet, ah! Kimdir?
O hatif,l9 ne xoş söyleyin - Sebr ele,
Bağa bax, bostana bağ, bağçaya bax, gülleri gör,
Gülü gör, bülbülü gör, zövq apar dünyaden. bextinle bir az qıl medar;20 Mehbesi
Xaliqin qüdretini bil, bu yaranmışları gör, hürriyyet eder tar-mar, Zülm önecek,
Yatma, dur8 bax, götür el9 qefleti-binervaden!lO edl olacaq payidar.
1. ilkbahar 2. panldayıp 3. rengarenk 4. baştanbaşa atlas elbise, atlastan yapılmış kaftan 6. aferin, beğenme ve övgü
sözü 7. peki 8. kalk 9. vazgez 10. çaresiz, zavallı gafletten 11. viran ve harabe, hapishane 12. ilk defa, tek, yalnız 13. ku-
runtulu 14. adeleti 15. daimi, devamlı 16. ölüm meleği, Azrail 17. Şimdiki 18. Çürütüyor, yıkıyor, mahvediyor 19. ga-
jdcten haber veren, seslenen 20. birlikte hareket et, dön
EY DAN ULDUZU ŞERQİ

Qaranlıq gecede seni gözleyib, Men bir solmaz yarpağam ki, çiçekleri bezerem,
Durmaqdan yoruldum, ey dan ulduzu! Men bir susmaz duyğuyam ki, ürekleri gezerem.
Uzaq üfüqlere göz gezdirmekden Men seninçin ömrüm boyu cefalara dözerem,8
Az qala kor oldum, ey dan ulduzu! Sensiz güller açılmasın, axar çaylar dayansm,9
Oxu, bülbül, belke yarım oyansın!..
Öksüz taleyimteki gedkdin neden?
Karvanqıran doğdu, görünmedin sen. Men bir solmaz ulduzam ki, daim işıq saçaram,
Oxşatdım,2 yanıldım, könül verdim men, Men bir oynaq bülbülem ki, gülden-güle uçaram,
Bilmeden vuruldum, ey dan ulduzu! Men bir saqlı alemem ki, sevgilerdir açarım.10
Sensiz Güneş görünmesin, qaralara boyansın,
Arxasmca qoşdum sonsuz bir yola, Oxu, bülbül, belke yarım oyansın!..
Her addımda tuş gelince3 bir kola,4
Qaranlıqda çox baxındım sağ-sola, Men seninçin şefeqlerden süslü bir tac yaparam,
Her yana buruldum, ey dan ulduzu! Yol ver mene, gül dermişem, sevdiyimçin aparımîn
Arar, arar, arar, arar, axır seni taparam;l2
Büsbütün yorulub gücden düşerken, Sensiz solsun göy yarpaqlar, axır sular bulansın,
Bir ulduz parladı uzaq üfüqden. Oxu, bülbül, belke yarım oyansın!..
Bu görünen sendin, artıq geldin sen,
Axır seni buldum, ey dan ulduzu! MEHKUM ŞERQE

ŞERQİ Ey Şerq,i3 senin üstünde cahan çarpışıyorken,


Alem seni bölmekle seadet bölüşüyorken,
Övladm esaretde, yazıq, can çekişiyorken,
Tarixlerde öküz kimi göründük,
Hala da sükut etmedesen, ey evi berbad!
İller boyu qaralara burunduk.
Kimden, ecaba, ummadasan derdine imdad?
Yeter artıq ayaqlarda süründük,
Qalx, qalx, qalx, düşgün dünya! Rahib kimi qovğayi-heyata hevesin yox,
Terpenmedesen kölgetekM, amma nefesin yox,
Tarix cellad - qan içmekden yorulmaz, Mehbesdesen,l5 ancaq ki, demirden qefesin yox,
TerpenişsizS qara zencir qırılmaz, Zencirini qırmaz ne terehhüm,l6 ne de feryad,
Yazıq, artıq bu derdlere durulmaz, Esr indil7 demir dövrü, bant dövrüdür, heyhat!
Qalx, qalx, qalx düşgün dünya!
Dünyanı esir eyler iken bir ovuc altın,
Qoy qırılsm artıq cellad bıçağı, Her millet öz azadeliyini8 qurşuna medyun,i9
Qoy uçulsun6 ölüm ve qan ocağı, (Borçludur.)
Esrin sözü top, haqq sözü top, tanrısı qurşun,
Dünya olsun azad ana qucağı,
Acizliye qalsan, eden olmaz seni azad,
Qalx, qalx, qalx düşgün dünya! Her gün sene sahib olacaq bir yeni cellad.

Her bir qanun azadlığa bir yağı7 Dönder güneşin ateşe, saç Qerbe,20 Şimale!2i
İnsan oğlu olmuş insan tapdağı. Topla ne gücün varsa, giriş qet'i cidale!22
Silkin, uçsun köleliyin torpağı, Ya haqqmı al, ya ebedi öl, lamehale!23
Qalx, qalx, qalx, düşgün dünya! Qoy gülleri ya qan sulasm, yaxud edalet,
Qoy ya beşeriyyet yaşasın, yaxud esaret!

1. kaderim gibi 2. benzettim 3. rastlayınca 4. çalılığa 5. hareketsiz 6. yıkılsın 7. düşman 8. dayanırım 9. dursun
10. anahtarım 11. götüreyim 12. bulurum 13. doğu 14. gölge gibi 15. mahpushanedesin 16. acıma, merhamet
17.şimdi
ANA
Bir lale yetişmişdi bu virane çemende,
Eğer bütün beşeriyyet edüvvi-canıml ola, Bad esdi,28 xezan vurdu da, lalem bada düşdü.
örek süqut elemez aldığı metanetden.
Ricavü xövfe2 mekan vermerem ger alimler Bir qönçe yetirdim, bezedim, nazmı çekdim,
Aldı felek elden onu, yarım yada düşdü.
Min il de ve'z edeler dehşeti-qiyametden.
Bend oldu könül bir güle, ses tutdu mahalı,29
Pelengler3 tuta dövrüm, çekinmerem esla, Güya ki, bu dünyada qan oldu, qada düşdü.
Ve ya ki, ve'd edeler dövleti-cahanı mene
Ki, bir kese4 baş eyib eczimi5 beyan eleyim, Söz verdi, sözün tutmadı, and içdi, unutdu,
Eyilmerem ne ki, yer, verseler semanı6 mene. Belke, deyirem, yar usanıb innada düşdü?

Yanımda ger dura cellad elinde şemşiri,7 Bext onda ki, paydandı,30 biri çatmadı3l paye,32
Ölüm gücile mene hökm ede olum teslim, Dünyada o bedbext de bizim berbada düşdü.
Eyilmerem yene haşa! Ölüm nedir ki, onun
Gücile xelqe heqirane8 eyleyim te'zim9? Bir ovçu kimi gölde gözel bir sona vurdum,
Çaldı qanadm göyde, gedib deryada düşdü.
Cahanda yox ele bir qüvve baş eyim ona men,
Feqet ne güçlü, zeif bir vücud var, yahu,
UNUDULMAZ YARA
Ki, hazıram yıxılıb xaki-payinelO her gün,
Öpüm ayağım icz ile. Kimdir o? Nedir o? Ol sefa ehli, könül, dünyada, get, qaldır qedeh!
Milletin ehvalım sal yada, get, qaldır qeder!
Ana!.. Ana!.. O adm qarşısmda bir qultekil
Hemişel2 secdede olmaq mene fexaretdirl3; Verme, dil derdü qeme, bir hefte dünyadır, gözüm!
Onun eliyle bela behrine yuvarlansam, Milletin halına baxsan, möhnetefzadır,33 gözüm!
Yene xeyal ederem bezmi-istirahetdiri4. Sen gemi olsan eğer, möhnet ki, deryadır, gözüm!
Qem çekib fikr eylemek, vallahi, bicadır,34 gözüm!
Es, ey külek,l5 bağır, ey behri-biaman,i6 Iepelenl7! Yerde doldur, göyde iç, deryada, get, qaldır qedeh!
Atıl cahana sen, ey ildir im, alış, parla! Ol sefa ehli, könül, dünyada, get, qaldır qedeh!
Gurulda, taqi-semavi,i8 gurulda, çatla, dağıl!
Xan qedeh, sultan qedeh, sail35 qedeh, quldur36 qedeh,
Sen, ey Güneş, yağışın yağdır, ey bulud, ağla! Toy qedeh, matem qedeh, bayram qedeh, boldur qedeh,
Vur qedeh, vurdur qedeh, xarrat37 çağır, yoldur qedeh,
Bunlar mene eser eylermi? Mütleqa yox! Yox! Al qedeh, aldır qedeh, qaldır qedeh, doldur qedeh!
Feqet ana! O müqeddes adm qabağmda.i9 0 sefa ehli, könül, dünyada, get, qaldır qedeh!
O pak bağrına bassın meni, desin laylay,20
Tebessüm oynadaraq titreyen dodağmda. Çox da millet rehnümasızdır,38 düşübdür derbeder,
Millet feryadına guş etme,39 olma pürkeder,40
Bütün vücudum eser, ruhum eyleyer pervaz,2l Nef yox, millet işinde, pare yox, yox sim ü zer,41
Uçar semalara o alemi-xeyaletde. Qem yeme, fikr etme, zalim, etme öz ömrün heder!
Yatar, öler bedenim, nitqden22 düşer bir söz: - Milletin dadın eşit, imdada get, qaldır qedeh!
Ana.. Ana... Sene men rağibem23 itaetde!.. 01 sefa ehli, könül, dünyada, get, qaldır qedeh!
Millete qem çekme, millet vaqifi-halın42 deyil,
Girme bir cemiyyete, dermani-iqbalm43 deyil,
YADADÜŞDÜ24 Ade,44 millet, bu itilgetler ki, hammalm deyil,
Vur, dağıt, millet evin smdır45 ki, öz malın deyil,
Gördüm üzünü, bağçada lalem yada düşdü, Sonra da bu xaneyi-berbade get, qaldır qedeh!
Emdim Iebini25 bal kimi,26 ağzım dada düşdü.27 Ol sefa ehli, könül, dünyada, get, qaldır qedeh!

1. can düşmanım 2. ümit ve korkuya 3. parslar, panterler 4. kişiye 5. aczimi 6. serveti, zenginliği 7. kılıcı 8. itibarsız,
hakir şekilde 9. saygı 10. ayağının toprağına 11. kul, köle gibi 12. daima 13. onurdur, şereftir 14. dinlenme meclisidir, ra-
hatlıktır 15. rüzgar, yel 16. amansız deniz 17. dalgalan 18. gökkubbe, gökyüzü 19. önünde 20. ninni 21. uçar 22. ko-
nuşmadan 23. istekliyim, rağbet edenim 24. hatıra düştü 25. dudağını 26. gibi, kadar 27, imdat istedi. 28. rüzgar esti 29.
çevreyi, muhiti 30. paylaşıldı 31. ulaşmadı, yetişmedi 32. ayağa 33. sıkıntı ve keder saçmaktadır 34. boşunadır 35. sal-
dırgan 36. eşkiya, soyguncu 37. çıkrıkçı, doğramacı 38 kılavuzsuzdur 39. dinleme, kulak verme 40. kederli 41.
gümüş ve altın 42. halden anlayan 43. geleceğin dermanı 44. seslenme ünlemi 45. kır, yık
NOVB AHARI GÖZÜN AYDIN

Şad ol, könül ki, fesl2 yene novbahardır, "Mus-Mus!" deye, axır23 Rza xan Mustafalaşdı,
Her yerde bezmi-eyşü tereb3 aşikardır. Gizlin24 bezenib25 çıxdı üze, maskasm26 açdı,
"Hürriyyet"i-İran deyerek, tace yanaşdı,
Bulvarda Annalar eyleyirler seyaheti, El: "Şahlığı yıx" söyledi; amma ki, o çaşdı,27
Yox naz-qemzenin, bu sen öl, heç nehayeti, Dırmaşdı28 senin textine, İran, gözün aydın!
Var doğrudan da bulvara çıxmaq leyaqeti,
Ey dil, bu bezme getmeyinin var sefaheti. Toplandı nümayendelerin29 meclisi-ame,30
Bulvar deme, behişt4 kimi Mezardır, Sen başladığın işleri çatdırdı3l temame,
Şad ol könül ki, fesi yene novbahardır. Möhtacmış İran on üçüncü bir imame,
Qoydu yene de köhne32 tası köhne hemame,
Bax, diqqet eyle Lizalarm xettü xalına,5 Fırlandı33 yene köhne deyirman, gözün aydın!
Ağlın geder baxan kimi rüxsari-alma,6
Bihuş olunca7 diqqet ele gül camalma, Evvelde dedim men size: bunlar bir oyundur,
Baxma bu qezte-mezteçinin qiylü qalma,8 İşler düzelib getdi, çal, iranlı, toyundur.
Vallah, o da Marusyalara cannisardır,9 Meclis dedi: el bir sürü sağmalca qoyundur,
Şad ol, könül ki, fesi yene novbahardır. Çjalmış, deyesen, bir nece şalvar, di soyundur,
Lazım deyil iranlıya yorgan, gözün aydın!
Millet itirdi şövketü şanın,io cehenneme!
Zillet kesib cahanda tevanm,n cehenneme! Ded-ded-de-demokrat de dedik, çıxdı başa şah,
Aclıqdan az qalıb vere canın, cehenneme! Esrin dili gelmez buna, yıxsın evin allah! Ehsen34
Fikrin nedir, verem hele nanm?l2 Cehenneme! Rza xan, "mersi", teşekkür, barekallah!
Millet evi cehenneme ki, tar-mardır,i3 Dünya gülüyor, sen de gül, iranlı, de hahhah,
Şad ol, könül ki, fesi yene novbahardır. Boş qalmadı axır qoca Tehran, gözün aydın!

Yığ şelpe-şülpenii4, bulvara qıl sefer, Keçmiş Rza "xan", layla çal35 iranlıya, de "yat",
Ol cenneti-cahanı gezişi bir, a bextever!i6 İranda demişdim sene oynanmada şahmat;36
Huri deyilmi? Seyr eleyir, yaxşıi7 et nezer, Var sende piyade, düzülüb qarşıya top, at,
Aldanmaram qezetçiye, dad eyleme heder, Sen "şah" dedin, İran da, saqm söylemesin "mat",
Millet qeminden itilgetleri8 kenardır,i9 Olmazsan eğer sonda peşiman, gözün aydın!
Şad ol, könül ki, fesi yene novbahardır.
Her il, deyesen, Avropaya borçludur İran,
Ruhun var ise, millet işin qoy kenarda, Bir köhne İran şahı ve bir nargile qelyan,37
Millet qemini kim çekecek novbaharda? Borç vermeye tapdm,38 qoca İran, yene imkan.
Çıxsm canı, ne borcuna, yatsın mezarda. Bir xan yetişib dade,39 yazıq, tutdu qolundan,
Get, işret eyle, meqsedi-insan nigardır,20 Etdi sene her müşkülü asan,40 gözün aydın!
Fikr etme ki, bu cür2i hereket nagüvardır.22
Her kes dedi ki, millet işi ahü zardır, Toplandı nümayendelerin meclise doldu,
Söyle ki, vaxt yoxdur hele, novbahardır. Tapdı4i sene insafile derman, gözün aydın!
Boş qalmadı taxtm, bir igid çıxdı bu yandan,
Dırmaşdı senin textine İran, gözün aydın!

1. ilkbahar 2. mevsim 3. eğlence ve içki meclisi 4. cennet 5. yüzündeki ince tüylere ve benlere 6. kırmızı yanağına 7. aklı
başından gidince 8. dedikodusuna 9. can saçındır, can feda edicidir 10. büyüklük ve gösterişin 11. gücün, takatin 12. ek-
meğin 13. darmadağınıktır 14. pılı-pırtmı topla. 15. dolaş, gez 16. talihli, bahtlı 17. iyi, güzel 18. adam-
sendeciler,boşvermişler 19. hariçtir 20. sevgilidir 21. tür, çeşit 22. beğenilmeyen, hoş olmayandır 23. sonunda 24. gizli,
kaçamak 25. süslenip 26. maskesini 27. şaşırdı 28. tırmandı, çıktı 29. temsilcilerin 30. genel meclis, millet meclisi 31. er-
dirdi, ulaştırdı 32. eski, eskimiş 33. döndü 34. aferin, bravo 35. ninni söyle 36. satranç oyunu 37. nargile şişesi 38. bul-
dun 39. imdada yetilip 40. kolay 41. buldu.
"ALMAZ" pyesinden parça

(C. Cabbarh. Eserleri. 3 cildde, c.2. Bakı, 1968. s. 46-57)

Almaz (diksinerek). Kimdir? de, Baloğlan da. Men ölüm, Baloğlan, beledir, ya
H a c ı E h m e d . Qorxma, bizik (İçeri girir). qeyri-beledir?
Baloğlan, içeri gel! (O da gelir). İbad gelmedi? B a l o ğ l a n . Beli, beli ya, dostluqda, yoxsa
Baloğlan. Yox. başqa niyyetle yox.
Xanımnaz. Menqorxuram... H a c ı E h m e d . Biz dedik sen gelersen, türk
Almaz. Ne isteyirsiniz? demişken, bizim dalımızal8 direk olarsan, amma
H a c ı E h m e d . Heç, ele bele, geldik, baş sen geldin, başladın bizimçin öküzü ölenden.
çekek. Oturmaq olar? Mene, bacıqızı, Hacı Ehmed deyerler. Men bir ada-
Almaz. Olar. mam ki, iş düşmençilik meqamma gelende, ya-
H a c ı E h m e d . Biz eşitdik azuqel sarıdan2 manlığa gelende, gözümel9 patron sıxsalar, ayaq
korluq çekirsiniz.3 İşleriniz nece gedir? geri basmaram. Bir iyneme kimi20 sataram, işi ye-
Almaz. Her iş öz qaydası4 ile gedir. riderem. Aşığı oynamaq üçün yığarlar. Amma indi
HacıEhmed. Şükür Allaha, şükür allaha! baxıb görürem, yamanlığı kime eleyim. Ele sen de
B a l o ğ l a n . Elbette, yaxşı getse yaxşıdır. Pri- menimkisen de. O bir balamın ölmüşüne ki, dünen
zidumun5 qerarmı, yeqin6 ki, eşitmişsiniz. camaat o qerarı çıxaranda menim içim-içimi ke-
Almaz. Eşitmişem. sirdi. Canunçun, Baloğlan, yene qoymazdım,
B a l o ğ l a n . Qerar beledir ki, Almaz, hansı? amma baxırsan görürsen ki, iş bir növ2l yön-
ki, meğlete salır8 kende9 ve camaat arasına, hansı demsiz22 düşübdür. Danışasan, ne danışasan?23 Ya-
ki, bir nece bid'etio işlerde olub ve kende dava manlıq eleyesen, kime eleyesen. Yaramaz axı.24 Her
salır, hökumet onu müellimlikden çıxartsm ve bir adamın öz yeri var. Mirze Semender nedir ki, onun
de, Mirze Semenderden razılıq kağızı yazsın ve dersi ne olsun? Amma di gel ki, bu yandan da belin
onu hemişelikll müdir elesin. Ne üçün ki, o can bağlı deyil. Qoy Almaz xanım bir kelme he desin,
yandırır. Ne edesen, camaatdır da, başa düşmür ele vurum şillaxtanı25 o Mirze Semendere ki, ele
ki...l2 vurum ona Iingi26 ki, min il de özüne gelmesin. Ca-
Almaz. Yaxşı qerardır. nunçun, Baloğlan, elemek olar, olmaz?
H a c ı E h m e d . Yaxşı deyende ki, daha B a l o ğ l a n . Beli, beli ya, göyde.
bunun yaxşı harasıl3 oldu? HacıEhmed. Ancaq iş gerek yoluynan get-
Almaz. Her halda sizinçin ki, yaxşıdır. sin, yoxsa Şerif haranın adamıdır ki, men dura-
H a c ı E h m e d . Bilirsen, bacıqızı, sen oxu- dura, menim adamıma elaltı leng vursun. Özünü
muşsan. Allah başacan elesin.14 Biz avamıq. Ol- de ona terefdar göstersin, o yandan da Mirze Se-
muyub da bizim vaxtımızda, olmuyub, oxu- menderi ireli çeksin. Beledir, bacıqızı, ya qeyri-
mamışıq. Ancaq men bu boş başımnan başa beledir? Vallahi, o Şerife ele bir ling gellem ki, Iap27
düşürem ki, indiki zemanede her kes oxumadı, ne- ellezineni28 ezber oxuyar. O ne adamdır ki, menim
üzenbillah, heyvan kimi bir şeydir, adamıma dolaşsın?
Baloğlan. Beli,i5 beli ya. B a l o ğ l a n . Bele, bilirsen, hacı, men onun esil
HacıEhmed. Odur ki, senin ayağın bileni ölümünü bilirem.
bizim başımız da bile bilmez. Beledir, Baloğlan, ya HacıEhmed. Onun öldüyü odur ki, birden
qeyri-beledir? Hacı Ehmed, ya Baloğlan dil elerler, Almaz xanımı
B a l o ğ l a n . Ele böyükler de deyibler: yüz onun yerine şuraya katib keçirerler. Onun ölümü
dene qanmazi6 dostun olunca, bir dene qanacaqlı budur.
düşmenin olsun. B a l o ğ l a n . Ele budur ki, var, vessalam, şüt-
H a c ı E h m e d . Beledir, bacıqızı, ya qeyri- tamam.29
beledir? H a c ı E h m e d . Amma, Baloğlan, canunçun
Almaz. Bilmirem. ki, eleyeceyem. Bu günden sene deyirem: ele-
H a c ı E h m e d . Yox, bacıqızı, meseleden mesem, atam Hacı Mürsequlu uşaqlarını görüm...
boyun qaçırtma. Doğrudur, biz avamıq, amma bu B a l o ğ l a n . O neye lazımdır? Şura sedri30
xaraba dünyada elli il ömür elemişik. Ancaq, ba- men deyilem? Men ele sabah düzeldim, qurtarsın
cıqızı, uzun sözün qısası: biz senden incimişik. Çox getsin de. Ancaq özü söz versin ki, razıyam.
berkl7 rencide olmuşuq. Dostluqdan ha! Ele men A l m a z . Yaxşı, bunların hamısmm3l eve-
zinde32 men ne etmeliyem?
1. azık, yiyecek 2. yönünden tarafından 3. sıkıntı çekiyorsunuz 4. kanunu, kuralı 5. meclisin 6. muhakkak ki, elbette ki. 7.
kim ki, hangi kimse ki 8. şaşırtır, zihinleri krarştınr 9. köye 10. sonradan çıkan şey, adet, inanış 11. daimi olarak, de-
vamlı 12. anlamıyor ki 13. neresi 14. başa kadar götürsün, sonuna kadar ulaştırsın 15. evet 16. anlayışsız 17. çok, kuvvetli
18. arkamıza sırtımıza 19. kurşun, mermi 20. kadar 21. çeşit, tür 22. kuralsız, kanunsuz 23. konuşursan 24. işte 25. sil-
leyi, tokatı 26. darbeyi; demir kaldıracı 27. gayet, pek; tam, dosdoğru 28. Kur'an-ı Kerim'de 3. sureyi 29. selam edip her şeyi
anlat 30. meclis başkanı 31. hepsinin 32. karşılığında
HacıEhmed. Nece ki, ye'ni ne etmeliyem! Almaz. Ana, sen get o biri evde otur ve bir
Hi-hi... O ele bilir ki, güya bizim ondan bu baredei kelme de danışma.
bir temennamız var. X a n ı m n a z . Men ki, balam, bir söz de-
Baloğlan. Yox, canım,yox,yox,yox, yox. mirem.
H a c ı E h m e d . Ne var, Allaha şükür. İn- Almaz. Men indi bilirem ki, dünyada yüz
tihası2 bir sözdür. Ya sehv olub,3 ya ele bele de- doğrudansa, bir oğruya kömek etmek daha faydalı
mişsen, keçib gedib, canım sağ olsun. Heç di- imiş. Bu gün sen ona yol açarsan, sabah o sene.
binden o bağ olmasa, ne olar? Ya ele dedin, beyem Baloğlan. Beli de, el eli yuyar, el de üzü.
ne oldu, ancaq biz deyirik ki, oğrunun4 yadına daş X a n ı m n a z . Rehmetlik atan deyerdi ki,
salmayasan. Eh, bele... Yoxsa canunçun, Baloğlan, eşşek eşşeyi borç qaşıyar.
yüz ele bağ ola, mülk ola, qulağıma girmez, ancaq A l m a z . Qulaq asm, kendimizin mö'teber
biz deyirik ki, mexluq bize gülmesin. Odur, bulaq5 adamları! İndi men sizi çox gözel anlayıram. Bu
altında mülküm var, ele dibinden bağışlayıram vaxtadek men kendde azadlığa, yeniliye, me-
sene. Qoy bir-iki ay keçsin, Iap6 köç gel, otur. İs- deniyyete düşmen adamlar olacağına bir o qeder
teyirsen mekteb ele, isteyirsen arteP ele. de inanmırdım. Lakin, bax, bu sağ elimden deyen
A1 m a z. O mülk ne mekteb üçün yarar, ne de ilk daş mene böyük tarixi bir ders verdi. Men ilk
artel üçün. defe olaraq qarşımda esil düşmeni, onun iti28 dır-
H a c ı E h m e d . Yaramaz, yaramaz, özün naqlarmı, berelmiş gözlerini, qıcırdayan dişlerini
otur. Men onu senin özüne bağışlayıram. İs- gördüm.
teyirsen çöle tulla.8 Daha o menim borcum deyil. H a c ı E h m e d . Yaxşı, bağışla ha, yersiz su-
Bu da onun kağızı. Bax, mülkdür, verirem ki, lez- aldir. Yene de olsun de. Düşmen, düşmen deyende,
zet eleyir menimçün. Ne üçün ki, rizamendliyimle9 aya,29 o düşmen kim olmuş ola?
verirem. Özümünküne verirem. Lap onun qiymeti Almaz. Kim? Siz.
milyon da olsa, eyni nezerime geîmez.io Menim X a n ı m n a z. Qızım!..
xasiyyetimlı bir cürdür.12 Beledir, Baloğlan, ya Ha cı Eh med. Bi z?
qeyri-beledir? Almaz. Siz, işıqdan qaçan yarasalar! Kendin
B a l o ğ l a n . Beledir de, başqa bir cehetden, qan damarlarını sorub gemiren bütün parazitler!
yox, yox. Sen dayan, ana! Siz medeniyyete, yeniliye, kendin
HacıEhmed. Oki, qaldı mesciddir, canım yükselişine zidsiniz. Çünki medeniyyet sizin ci-
sene desin, o başqa işdir. Neynek, danışarıq,l3 mes- binize toxunur, medeniyyet sizin üçün ölümdür,
Iehetleşerik,l4 ele men de sennen bir bina qoyaram. ölüm.
Ele Molla Sübhana da deyerik ki, mescidi mekteb H a c ı E h m e d . Sen mene deyirsen bu söz-
eleyirik, sen de orada ders de. Qabaqi5 molla de- leri? Neynek, çox sağ ol! Dur30 ayağa, Baloğlan!
yildin, demirdin, indi de başqa bir cür ile de. Gerek Qalsın qulluğunda. Mene de Serkeroğlu Hacı
yoluynan da, her şeyin bir yolu var axı.*6 Molla Ehmed deyerler. Qoy ele bu yerde qalsın, bir daş
Sübhan da ele öz meselesine arif adamdır, altda, bir daş üstde. Gedek, Baloğlan! Biz dedik ki,
B a l o ğ l a n . Beh'17 ya, tekii8 mevacibii9 gel- biz de rahat qalaq, sen de bu kendden3l xeyir gö-
sin, göyde razı olar. resen. İş ki, bu çilliye mindi,32 gedek!
HacıEhmed. Ne deyirsen, rinddir20 köpek Almaz. Dayan! Dedim ki, men doğrudan da
oğlu, hikmet oxuyub axı. uşaqmışam. Dolu başdansa, dolu cib33 yaxşıdır. Siz
Almaz. Vetendaş Hacı Ehmed ve vetendaş mene çox şeyler ve'd etdiniz, ancaq nisye34 yox,
şura sedri, men sizin bütün sözlerinizi çox diqqetle nağd35 ne vere bilersiniz? Çıxardm!
dinledim. Deye bilmerem ki, onların hamısı2i boş- H a c ı E h m e d. Bir daş altda, bir üstde?
dur. Men orada özüm üçün böyük bir heqiqet tap- A1 m a z. Bir daş altda, bir daş üstde.
dım:22 men onu anladım ki, men hele23 doğ- H a c ı E h m e d . Çox gözel. Onda beş deqiqe
rudan24 da uşaqmışam. gözle, gedek, sözgelişi, evden gelek.
HacıEhmed. Barakallah,25 barakallah, fe- Almaz. Buyura bilersiniz.
raset.(26 Canunçun, Baloğlan, men nece kerem de Çıxırlar.
demişem: aşiqem Almaz xanımm danışmağına. X a n ı m n a z . Ay qızım, qurban olum sene,
Masalla, kelamda duz27 var ey, duz... üreyim esirdi.36
X a n ı m n a z. O bir Allaha and olsun ki, ele Almaz (kağızı yazır). Al bunu, Barata, ya Şe-
bir az bundan qabaq isteyirdik bir yerde gelek size. rife ver. Ancaq, ana, sen bir kelme de danışma ve
Ele özü de peşman olubdur. Deyir: ana, daha bir menim işlerime heç qarışma. Eşitdin?
işdir düşübdür, indi getmeye de utanıram. Xanımnaz. Eşitdim. (Gedir.)

1. konuda, hususta 2. neticesi, sonu 3. hata olmuş 4. hırsızına 5. pınar, kaynak, çeşme 6. tam, tamamiyle 7. şirket, üretim
birliği 8. dışarı at 9. rızamla, kendi arzumla 10. gözümde değildir, gözümde değeri yoktur 11. karakterim 12. tarz, usul,
tür 13. konuşuruz 14. danışırız, karşılıklı fikir alıp veririz 15. önce 16. işte 17. evet 18. yeter ki 19. maaşları, aylıkları 20. ta-
savvuf erbabıdır 21. hepsi 22. buldum 23. daha 24. gerçekten de 25. Allah mübarek etsin 26. anlayış 27. doğru, ger-
çek 28. keskin 29. acaba? 30. kalk 31. köyden 32. "Okun atılması için yaya yerleştirilmesi" anlamında olup burada "son
hadde geldi" manasındadır. 33. cep 34. kredi 35. nakit, peşin para 36. yüreğim titriyordu, üzülüyordum
Bu aralıq Şerif kemali-vüqari ile içeri girir, Ş e r i f. Men bu şe'ri özüm inşad elemişem.29
elindeki süd bardağını, kasam2 ve iki fetiri3 stoH A l m a z. Yox, Şerif, men bu şe'ri ya
üste qoyub, Almaz ile çox semimi görüşür. Füzulide görmüşem, ya da...
Ş e r i f . Esselam, ey adı Almaz, özü qönçe- Ş e r i f . Onda yeqin30 Fuzuli menden oğur-
dehen,5 zülfü-semen6, gözleri ahuyi-xeten/ yenilik layıb.3l
toxumu sepen!.. Xoş gördük, Almaz xanım, inci Bu aralıq yavaşça qapı açılır. Her ikisi maraqla
xanım, zümrüd xanım... qapıya baxır. Kiçik bir uşaq dalmda32 özünden
A l m a z . Xoş gördük. Şerif. Haradasmız?8 yeke33 bir torba içeri girir. Ardmca daha bir nece
Çoxdandır görünmürsünüz? Bu saat ele9 sizi gör- uşaq dallarında bir bağlı soğan, bir banka34 yağ,
mek isteyirdim. Çox yaxşı vaxtmda gelmişsiniz. pendir35 içeri doluşurlar. Bir balacanın36 kiseye
Tek evde üreyim ele döyünürdü ki. Bunlar nedir? gücü çatmır, yıxılıb kisenin altında qalır, kisenin
Ş e r i f. Bu bir az qaymaqdır, bu da yağ. Bu da içinden kartoflar37 evin içine diyirlenir.38 Almaz
ki, yağlı fetir, kümbesi çağ.io gülerek, onu ayağa qaldırır.
A l m a z . Bele sürsatn tedarükünden mü- A 1 m a z. Bu nedir? Sürme, he, bu nedir? Bun-
haribeye hazırlaşana oxşayırsmız.l2 ları haradan getirirsiniz?
Ş e r i f . Ele bu saat özüm müharibeden ge- Sürme. Müellime, evimizden getirmişik.
lirem. Zalim uşağını başa salmaql3 olmur ki! Ha- Almaz. Bunları kim verdi?
mısıl4 qurbağa kimi verib ağız-ağıza. Men ol- Sürme. Biz özümüz getirmişik.
masaydım, çox böyük işler olardı. Ele ki, Almaz. Ne üçün? Size kim dedi?
vurmadım elimi yere, çernilqabıl5 cingim-cingim S ü r m e . Müellime, deyirler müellimemize
oldu.16 çörek39 vermirler. Biz de yığışdıq,4O hamı4i yatdı,
A l m a z . Eşitmişem, Şerif, eşitmişem. Met- götürdük, geldik.
buata verilmelidir. Ş e r i f . Demeli, oğurlayıblar!
Ş e r i f . Hamisini, elbette ki, subutalni,i7 da- Sürme. Yox a!
kumentalnil8 yazarıq. Yazarıq deyende ki, cikinii9 Almaz. Sen menim gülümser Sürmem! Bes42
hem bikini20 men yazmışam, atalarını yan- nece oldu, danış görüm.43 Yox, uşaq oğurlamayıb.
dırmışam, işleri qafil etmişem, ancaq taze xeyale Ele hamı yatandan sonra gizlinden götürüb gelib.
düşmüşem, qaşı-hilali görmüşem, meyli cemale He, Sürme, eledir?
düşmüşem. Ne qeder ki, men şura katibiyem, sene S ü r m e (başı ile). Eledir. Nehreni44 qoydum
zaval yoxdur. Almaz xanım, menim sizden bir xa- ayağımın altına, çaxçadan45 götürdüm.
hişim21 vardır: bar22 az o zadı23 çalın. Almaz. Bes anan görmedi?
Almaz, öreyim çox rahatsızdır. Şerif, belke Sürme (başı ile). Yox, anam ele atamnan yat-
çala bilmedim. mışdılar.
Ş e r i f . Sizi terennüm etdikce, menim ruhi- A 1 m a z (o birilere). Siz de gizlinden gö-
mecruhum24 cilalanır, üfüqler mene gülümsünür, türmüşdünüz?
göyler mene ilham gönderir ve deyir ki: U ş a q 1 a r. Biz de, müellime.
Eşqinle bir ateş yaxılırsa, Almaz. Uşaqlar, bele iş etmek olmaz. Bu saat
Pervanesi menden. aparın.
Aşiqlere zülfün teli zencire dönürse, S ü r m e . Müellime, men daha yorulmuşam,
Divanesi menden. apara bilmerem.
Yox qorxu ürek yansa, kabab olmalı olsa, Ş e r i f . Eybi yoxdur, qoy qalsın, onların bu il
Vay ol ki, emel dönse,25 serab olmalı olsa, kartofu çox gelmişdir.
Dünya kederi eşqe kitab olmalı olsa, A l m a z . Yox, yox. Sürme, menim gözel
Efsanesi menden. qızım, menim yemeli qızım, apar.46
Gözlerdeki, gözlerdeki... U ş a q 1 a r. Müellime, biz aparmarıq.
Eceb ol gözlerinin can alıcı qaresi var; A l m a z . Uşaqlar, menim gözel uşaqlarım,
Heç bilirsenmi menim tek26 nece avaresi var? menim göyerçin balalarım, qulaq asm! Adam ata-
Düşmeyen eşqine bilmez ne yaman derddir bu, anadan gizlin bir iş görmez. Sıraya düzül! (Hamı
Ne tebibi, ne elacı, ne de bir çaresi var. düzülür.) Her kes öz şeyini dalına alsın! (Hamı alır.)
Hicrin ile, hicrin ile... Adam anasından gizlin çaxçaya el vurmuz! Hamı
Zehrimar27 yadımdan çıxdı.28 (Defterini çı- bir yerde. Bir...
xardır.) U ş a q 1 a r (bir yerde). Adam anasından gizlin
çaxçaya el vurmaz.
A lmaz. Men bu şe'ri harada ise oxumuşam.

1. büyük bir ağırbaşlılıkla 2. çanağı, kaseyi 3. pideyi, çöreği, bazlamayı 4. masa 5. gül goncası gibi ağız 6. yasemin gibi
zülüf 7. Kuzey Çin (Hata)'de meşhur ceylan 8. neredesiniz 9. Öyle, o kadar 10. ekmeği güzel 11. yiyecek, erzak, iaşe 12. ben-
ziyorsunuz 13. anlatmak- ifade etmek 14. hepsi 15. yazı kabı, hokkası 16. parça parça oldu 17. delillerini, ispatlarım 18.
belgelerini, belgeselini 19. en küçük ayrıntısını bile 20. en küçük ayrıntısını bile 21. isteğim, arzum 22. bari 23. şeyi 24.
yaralı ruhum 25. sasırsa, ne yaptığını bilmez hale düşse 26. gibi 27. yılan zehiri 28. hatırımdan çıktı 29. söylemişim, oku-
muşum 30. kesin olarak, muhakkak 31. çalmış, hırsızlamış 32. sırtında, arkasında 33. kendinden büyük 34. şişe, ka-
vanoz 35. peynir 36. küçücük çocuğun 37. patatesler 38. yuvarlanır 39. ekmek 40. toplandık 41. herkes, bütün 42.
peki 43. konuş, söyle 44. yayığı 45. kapı yerine geçen tahtalardan, çubuklardan 46. götür, taşı
Almaz. Sola dön! (Hamisi dönür.) İreli, marş! Ş e r i f . Niye oxşamır? Qedimlerde kipriye ox
(Hamı çıxıb gedir.) deyirdiler, indi daha ox yoxdur, patron demek la-
Ş e r i f . Sen nahaq qaytardın.ı Uşaqlar heves zımdır. Bu, teze obrazdır.22
etmişdiler. Almaz. Aha, demek, siz senayeleşdirmişsiniz.23
A l m a z . Yox, Şerif, bele iş etmek olmaz. Onda bes24 qaşları neye oxşayar?25 O da, yeqin26,
Ancaq bu meni çox sevindirdi. Budur, onlar da öz tapançaya oxşar da.
semimi, temiz ürekleri ile bizim kömeyimize2 ge- Ş e r i f . He, neynek,27 tapanca olsun. Dü-
lirler. Qoy bir-iki il de keçsin, onlar böyüsünler, zelderik.
onda bütün kend3 başqalaşacaq. Sağlam gülüş ken- A l m a z . Demeli, nece oldu:28 qaşlarm ta-
din bütün heyatını yeni bir sevinçle güldürecekdir. panca, kipriyin patron...
Köhneliye ele bir divan tutulacaqdır ki, gel gö- Ş e r i f . Yox, yox, qafiye düz gelmek üçün axırı
resen. Bax, indi bu güçsüz görünen xırdaca4 eller olmalıdır ki, keçdi üreye.
vaxtın gedişinden böyüyüb güc bulacaqdır, gene Oxarta29 deydi, üreyim döndü aşsüzenne30
qollarına qan dolacaqdır, tarix ona teslim ola- eleye,
caqdır. Ey, kim deyir ki, bizim kömeyimiz yoxdur? Yaman yerde başım düşdü keleye.31
Ne oldu menim tarım? Her patronu ürekgahime degayi.32
Neft5 yoxluğundan getdikce lampanın İşığı Almaz, örekgahime nedir?
azalır, bir azdan otaqda6 ancaq ay İşığı qalır. Ş e r i f . Yuxarıda gicgahdır, burada ürekgah.
Ş e r i f . Almaz xanım indi bize bir tar ça- Bu köhne usul iledir. Bunu da, bax, teze usul ile
lacaqdır, bu çalan kimdi çalır, çaldıqca can ala- yazmışam:
caqdır, zülfünü bas yarama qoyma, meni qan apa- Hey,
racaqdır.7 Almaz xamm, men seninçin bir şe'r Hey,
demişem. Dalgalı denizlerden,
Almaz. Şerif, siz şe'r demek de bilirsiniz? Geniş düzlerden,
Şerif. Men çox abdar8 şe'rler yazmışam. Dizlerden,
Almaz. Çox gözel, men heç bilmemişem. Aşan sevda ulduzu,
Ş e r i f . Müxbir9 olsun, müherrir olsun, şe'r İşıqlandırdın bizi.
yaza bilmesin! Bizi,
Almaz. Siz ne üsulla yazırsmız? Bizi,
Ş e r i f . Ne üsulla? Men ele usulsüz da ya- Yanımda oturan
zıram, Hafiz hengindeio de yazıram, yeni üsulda Sevdalı tar çalan
da. Budur, birini sizinçin yazmışam, qoyun oxu- Gözel qızı işıqlandırdm
yum. Gecenin qaranlığile.
Almaz. Yaxşı, oxuyun. Ey sevdalı ulduzlardan
Ş e r i f (veziyyet alaracj). Birer-birer uçub gelen
Şeyda bülbül oxuyur şe'rini avand,n İşıqlar!
İsteyirsen içim seninçin qur'ana and, A l m a z . Dayan, dayan,33 nece ye'ni işıq-
Yarımın elinde demirden bir şand...l2 landırdm gecenin qaranlığı ile? Gecenin qaranlığı
A l m a z . Şand nedir, Şerif? Azerbaycan dili ile adam işıqlanmaz ki?
Ieksikonundai3 men heç bele söz görmemişem. Şerif. Yox de, bunun üsulu beledir.
Ş e r i f . Bircei4 spakoysis ol. Şand da ele bir A l m a z . Ye'ni gerekmez ki, bir me'nası da
növ,l6 qafiye üçündür. Yoxsa avanda, anda başqa olsun?
qafiye yoxdur. Ş e r i f . Ne qeder me'nası olmasa, ele34 yax-
Almaz. Sapand.17 şıdır. Deyerler derindir. Qayda beledir.
Ş e r i f . Aha, sapand. O, ağlıma gelmeyib, o Almaz. Axı,35 Şerif, sen bir qulaq as.
daha yaxşıdır. Onda bele yazarıq. Ş e r i f . Yox a, sen dayan, men sene su-
Yarımın elinde kendirden sapand, butalni,36 dakumentalni37 gösterim. Budur, gecenin
Atdı daşı gicgahımal8 degayi.19 qaranlığı seni işıqlandırır, sen de menim üreyimi
Almaz. Degayi nedir? işıqlandırır, mene ilham verirsen.
Ş e r i f. O, gerayi sayağıdır.20 (Almaz gülür). Almaz. Demeli, sen bu şe'ri menimçin yaz-
Yarın qaşları kaman, kipriyi patron2l kimi batdı mışsan?
üreye. Ş e r i f . Seninçin, Almaz xanım. Almaz xamm,
Almaz. Şerif, kiprik patrona oxşamaz ki. men sene bir söz demek isteyirem.

1. boşuna geri döndürdün 2. yardımımıza 3. köy 4. küçücük 5. petrol 6. odada 7. kan götürecektir 8. teze, zarif, güzel 9.
muhabir, gazeteci, yazar 10. ritminde, ahenginde 11. başarılı 12. 13. kelime haznesinde 14. biraz 15. rahat ol 16. çeşit,
tür. 17. sapan, taş sapam 18. şakağıma 19. değiyor, değdi 20. gerayh (8 heceli koşma türü) tarzıdır. 21. kurşun, mermi 22.
mazmun, hayal, tip, tarz 23. sanayileştirmişsiniz, modernleştirmişsiniz 24. peki 25. benzer, benziyor 26. elbette, mu-
hakkak 27. neyleyelim, ne yapalım 28. Nasıl oldu? 29. ok gibi, ok kadar 30. süzgeçle, delikli kap ile 31. aldandı; hileye, tu-
zağa düştü 32. yüreğime dokunuyor 33. dur, sabret 34. böyle 35. işte 36. ispatını, delilini 37. belgelerini, belgeselini
Almaz. De, Şerif. Sen bilirsen ki, men seni Xanımnaz. Ay balam, ne olmuşdur?
ne qeder sevirem. Almaz. Getirdiniz?
Ş e r i f. İş odur ki, Almaz xanım, men de seni HacıEhmed. Sonra.
sevirem. A l m a z (qeti ve esebi bir sesle). İndi la-
A l m a z . Şerif, siz ne danışırsınız?! Men sizi zımdır.
bir yoldaş kimi sevirem. Hacı Ehmed elile Baratı işare edir, ye'ni onun
Ş e r i f . Men sizi şey kimi... Mecnun kimi, Fer- yanında vermek olmaz, deyir.
had kimi sevirem. Ruhum kimi sevirem. A l m a z . Ondan eybi yoxdur. (Yerden defteri
Almaz. Şerif, senin ki, arvadm var. götürür). Barat, basma dönüm,l6 onun bu defterini
Ş e r i f . Eh, arvad, arvad. Cehenneme olsun dahncai7 at.
arvad! Arvadı boşamışam. Men seni sevirem. Barat defteri alıb çıxır, Baloğlan tez dalınca
Öldür meni. Bu ulduzlardan, bu aylardan, bu dün- çıxıb zenbildei8 be'zi şeyler getirir.
yadan seni çox sevirem. Bütün heyatım senindir. HacıEhmed. Bu iki min, bir azını da Molla
A l m a z . Şerif, ezizim, sevgi her kesde ola Sübhan mescid pulundan verib. Bereketli olar. Ba-
biler. Men seni teqsirlendirmirem.2 Ancaq men loğlan, onları da getirdin?
seni, sen deyen kimi3 seve bilmerem. Menim ni- B a l o ğ l a n . Beli ya... maşınl9 kimi.
şanlım vardır. H a c ı E h m e d. Bu da bir az xırda-
Ş e r i f . Yox de. Almaz xanım, siz bir spakoys4 mırdadır.20
olun, axı5 men sizi sevirem. Almaz. Ana, çıx Baratı da çağır.
Almaz. Şerif, ezizim, anla ki, men de onu se- X a n ı m n a z . Ay qızım, evvelce elindekileri
virem. Çox sevirem. Onsuz bir gün beleö yasaya qoy bir yana, bunları da qoy aparım,2l sonra gedib
bilmerem. onu çağıraram.
Ş e r i f . Almaz, axı men seni ölümden qur- Almaz (aaqlı). Ana, get Baratı da çağır.
tardım. İndi sen menim yaxşılığıma göre menimle Xanımnaz çox darılmış bir halda çıxır. Baratla
bele reftar edirsen.7 Almaz xanım, vallah üreyim qayıdır.22
seni isteyir, sen menim olmalısan. (Pencereye ya- Geldiniz? Barat, sen nece23 bilirsen? Bunlar
xınlaşıb, birden onun qolundan öpür.) kendin möhterem ağsaqqalları24 ve şura sedri25
Almaz, (çekilerek). Şerif! mene, dilimi kesmek üçün iki min manat pul26 ve-
Ş e r i f . Yox, Almaz, men senin üstünde bütün rirler. Besdir,27 ya azdır? Yarısı da mescid pu-
kend8 ile üz-göz olmuşam. İnsafsız! lundandır. Deyir bereketli olar.
Almaz. Şerif, bir utan! (Almaz Şerifin elinden Barat. Bilmirem, sen özün bilen yaxşıdır.
çıxıb üz-üze durub, diqqetle üzüne baxır ve bütün qüv- Almaz. Meslehet gör.28
vetile ona bir sille endirir. Lakin Şerif dişlerini bir-birine B a r a t . Vallah, Almaz xanım, yene de ele
sıxıb Almazı berk 9qucaqlayır. Almaz onun qollan ara- özün bilen yaxşıdır.
sında çırpınaraq). A l m a z . Men bilen, men bilen29 bele yax-
Ş e r i f . Sen bir dur, men subitalni,l0 da- şıdır: bele, bele, bele! (Keskin bir hereketle pulları çır-
kumentalniiı gösterim ki, seni sevirem. pır.) 30Ve bele! İndi gede bilersiniz? Pilleken uçub-
A l m a z . Burax! (Şerifi qüvvetle iteleyir. Şerif dur,3l gözleyin, yıxılmayasınız.
kellesi üste aşır. Tam bu şurada bayırdan) H a c ı E h m e d . Neynek,32 çOx sağ ol, gö-
HacıEhmed. Baloğlan, olar ele qalsm. rüşerik.
Şerif durur. Hacı Ehmed, Baloğlan, Barat, Xa- Çox acıqlı halda çıxırlar.
nımnaz girirler. Şerif durub paltarmıl2 düzeldir. B a r a t . Sağ ol, Almaz xanım, sen meni se-
Almaz çox heyecanlıdır. Gelenlerde şübheli bir vindirdin.
heyret, hamıl3 me'nalı baxışlarla bir-birinin üzüne Almaz. Barat, onun şeylerini de dalınca at.
baxır. B a r a t . Dayan,33 ade,34 bunları da apar. Bu,
HacıEhmed (Baloğlana eyham ^ile). He? bu, bu da bu, bu da bu! (ZenbilfiS ve xırda-mürdanfi6
Baloğlan. He!.. da yığıb pencereden dallarınca atır. Bayırda şüşelerin^
Ş e r i f (Barata baxıb, onun da acıqlı ^baxışlannı qınldığı eşidilir.)
tutaraq). Yaxşı, görüşerik. (Qapmı çox şiddetle çırpıb
gedir). PERDE

1. konuşursunuz, söylersiniz 2. suçlamıyorum 3. senin dediğin gibi 4. rahat 5. işte 6. bile 7. davranıyorsun, hareket edi-
yorsun 8. köy 9. kuvvetlice, sıkıca 10. ispatını, delilini 11. belgelerini, belgeselini 12. elbisesini, kıyafetini 13. hepsi, herkes
14. işaret, üstü kapalı söz, ima 15. öfkeli, hiddetli 16. kurbanın olayım 17. ardınca, peşisıra, peşinden 18. zembilde, sepette
19. otomobil, makina 20. azdır, küçüktür, ufak tefektir 21. götüreyim, taşıyayım. 22. geri döner 23. nasıl 24. ihtiyarlan,
yaşlıları 25. Meclis Başkanı 26. Ruble olarak para değeri 27. yeterli midir? 28. danış, fikrini söyle 29. bana göre, benim
bildiğime göre 30. silkeler, fırlatır 31. merdiven çökmüştür 32. ne yapalım, neyleyelim 33. dur 34. seslenme, çağırma
ünlemi 35. zembili, sepeti 36. ufak tefek eşyalarını 37. şişelerin

You might also like