VII - Atalar Sözü

(s. 149 -156)

A. B.
Ac toyuq yuxusunda darı görer. Bablı babını14 tapmasa, günü ah vayla keçer.
Acığm1 dövlete zereri var. Bağa baxarsan bağ olar, baxmazsan dağ .
Acıqh başda ağıl olmaz. Bal tutan barmax yalar.
Adam altından söz - Qazan altından köz. Baxşış var tümen tümen-Hesab var qepik qepik.
Adamı başdan - Ağacı yaşdan. Başı mollanın, leşi mollanın-Altından beşi
Adamın dinleyen üreyi gerek bir olsun. mollanım.
Ağ gün ağardar - Qara gün qaraldar. Yerde qaldı bir dene - Ondan da var işi mollanın.
Ağaç bar2 getirende başını aşağı diker. Beş gün yaraq15 bir gün gerek.
Ağası Gülüm olanın, başına külüm olar. Bedesili16 başa çekersen, sürüşer ayağa düşer,
Ağıl yaşda deyil, başdadı. Bir budağa çıxıb min budaq silkeleyir.
Ağıllı fikir eleyince3, deli vurdu çayı keçdi. Bir gördün yoldaş, iki gördün qardaş.
Ağız açdı - göher4 sacdı. Bir deli bir quyuya daş atdı, yüz ağıllı
Ağlamayan uşağa süd vermezler çDcarabilmedi.
Axırki peşmançüıq fayda vermez Biri ölmese, biri dirilmez.
Âlim olmaq asandı5, adam olmaq çetin6, Birlik hardadı, dirlik ordadı.
Altmışında zurnaçılıq öyrenen gorunda7 çalar. Bildirçinin beyliyi darı sovulana qederdir.
Analı qızm özü böyüyer- Anasız qızm sözü. Bilmemek eyip deyil, soruşmamaq17 eyibdir.
Anası çıxan ağacı qızı budaq budaq gezer. Bitmiş işden gül iyi18 geler
Anasına bax, qızmı al- Qırağına8 bax, bezini al. Bu ilki serçe bildirki serçeye cik cik öyredi.
Anlayanın da quluyam, anlamayanın da, dad Bu günün işini sabaha qoyma.
yarımçıq elinden.
Anlayanla daş daşı, anlamazla yeme aşı.
Arığın ne işi qoruqda9- Vurub qıçını smdıralar10. C.
Aslan ağzından şikâr11 alınmaz. Cahıllıqda çek cefa-Qocalıqda sür sefa.
Âşığmkı haynandı-Mollanınkı vaynan. Can yanmasa gözden yaş çıxmaz.
Aşma aşma, çıxdı ocaq basma. Cefa çekmesen sefa görmezsen.
At öler meydan qalar-Igid öler, ad san qalar. Cüceni payızda19 sayarlar.
At vurdu dizime-İndi geldim özüme.
Atan soğan, anan sarımsağ, sen hardan12 oldun bele
gülmeşeker. ç-
Ay daş atan bexteveri3 - Daşm da bir vaxtı var.
Ayağının yetmiş iki oyunu bir armudun başmdadı. Çıxan qan damarda qalmaz.
Azacıq aşım - Ağrımaz başım. Çobanın könlü olsa tekeden pendir tutar.
Azdan az demişler, çoxdan çox. Çox bilib az danışmaq igidin lengeridi20.
Çox yemek
21
adamı az yemekden
22
qoyar.
Çömçe dutan özüne sarıdır .

l.öfke 2. meyve 3. düşününceye kadar 4. cevher 5. kolay -6. zor 7. mezar 8. kenarına 9. koru 10. bacığmı kırarlar
11. av 12. nerden 13. talihli 14. dengi dengini 15. silah 16. soysuz 17. sormamak 18. kokusu 19. güzde 20. onurudur
21. kepçe 22. yönünde, doğru, tarafa
D. H.
Dağ dağa qovuşmaz, adam adama qovuşar. Haramzada qarışdırar-Halalzada barışdırar.
Daldani atılan daş topuğa deyer. Heç kes öz ayranına turş12 demez.
Danışmaq danam qurda verer. Her oxuyan Molla Penah olmaz.
Deliye el ver, eline bel ver. Her şey naziklikden13 sınar, insan yoğunluqdan14.
Dem dem getirer, qem qem. Hoha var dağdan yedirer-hoha var dağa mindirer.
Dere xelvet2, tülkü bey.
Deryaya daş atmaqla su bulanmaz. X.
Derziye köç dediler, iynesini sancdı3 yaxasına. Xalam bildi, alem bildi.
Deve oynayanda qar yağar. Xalqa it hürer, bize çaqqal.
Deveci ile dost olanın darvazası4 gen gerek.
Deyirman bildiyin eler, çaxçax başın ağrıdar. İ.
Diriye hay vermez, ölüye pay. İgid odu atdan düşe atdana-İgid odu her yaraya
Donuzdan bir tuk çeksen o da qenimetdi. qatdana.
Dost dostnan ten5 gerek, ten olmasa gen6 gerek. İgid öler adı qalar-müxennetin neyi qalar?
İgidin igidden bir ehtiyatı artıqdı.
E. İlan qabığmı deyişer, xasiyyetini deyişmez.
Ehtiyat igidin yaraşığıdır. İlan vuran alaçatıdan15 qorxar.
El ağzı,-fal ağzı. İlanın ağına da le'net, qarasmad da.
El gücü - sel gücü. İlanın yarpızdan zehlesi geder16, o da burnunda
Eşşeye gücü çatmaz, palanı döyecleyer. biter.
Evinde yox urvalıq7- könlünden keçir darğalıq8 İnsan paxıl olmasa bağ çeperi neyler.
Ekende yox, biçende yox, yeyende ortaq qardaş. İşini möhkem tut, qonşunu oğru tutma.
Esil al, çirkin olsun?Bed-esil gözel alma. İşlemeyen dişlemez.
Et yeyen quş dimdiyinden belli olar. İt qulaqkesenden qorxar.
Ete pul vermez, küftenin böyüyünden yapışar. İt hürer, karvan keçer.
Evvel arxı sıçra, sonra berekallah de İtden çoq, çarıx aparan olmaz, yene ayağı yalındı.
Eyri oturaq, düz danışaq. İtnen yoldaş ol, deyeneyi yere qoyma.

Q. K.
Qara seni basmamış sen qaranı bas! Kababı köz öldürer, igidi söz.
Qarğalar menim toyuğumdur, yumartasmı Kasıbın sözü-Palıdm közü.
görmürem. Keçi can haymda, qessap piy17 arzular.
Qaşım düzeltdiyi yerde gözünü çıxartdı. Keçme nâmerd körpüsünden, qoy aparsın sel seni.
Qayış ne bilir ki, kotan9 ne çekir. Yatma tülkü kölgesinde, qoy yesin aslan seni.
Qazan qarası geder, üz qarası getmez. Keleknen18 gelen küleknen19 geder.
Qelem yazanı qılmc pozabilmez. Kiçikden xeta-Böyükden eta.
Qılmc yarası sağalar, dil yarası sağalmaz. Kor ne ister, iki göz-Biri eyri, biri düz.
Qız evinde toydu, oğlan evinin haberi yoxdu. Kor koru tapar, su çuxuru.
Qızım, sene deyirem, gelinim, sen eşit. Koşa getdi saqqal getirmeye, bığını da qoydu
Qızınmadıq istisine, kor olduq tüstüsüne. üstelik.
Qoç döyüşüne qoç dayanar. Koşaya here bir tük verse, koşa da saqqallı olar.
Qohum gelmeye gelmeye yad olar, yad gele gele Könül seven göyçek olar.
qohum.
Qonşunu iki inekli iste, özün bir inekli olasan. L.
Qorxu başa beladı. Lalın dilini nenesi biler.
Qorxursan pişikden, niye çıxırsan deşikden.
Qurd tükünü deyişer, xasiyyetini10 deyişmez. M.
Qurddan qorxan qoyun saxlamaz. Malın mal olunca, bazarm bazar olsun.
Quş dimdiyinden teleye11 düşer, insan dilinden. Meşe çaqqalsız olmaz.
Meymunun su boğazına çıxanda, balasını ayağının
G. altına alar.
Gemide oturub gemici ile savaşır. Merdin qulu ol, nâmerdin ağası.
Göz var görmek üçün - ağıl var bilmek üçün. Milçek murdar deyil, könül bulandırar.
Gözel-ağa çox gözel idi, vurdu çiçek çıxartdı.
Gülme qonşuna - gelir başına. N.
Gündüz gezir obanı - gece sancır dabanı. Nâmerdin plovundan merdin qaşıq aşı.
Nâmerdi bir gördün, bir de görsen nâmerdsen.
Ne yoğurdum, ne yapdım,?Hazırca köke tapdım.

1. arkadan 2. sessizlik 3. sapladı 4.büyükkapı 5. eşit, denk 6. geniş 7. hamur tahtasına serpilen un 8. mahallî idarecilik, muhtar
9. saban 10. huy 11. tuzak 12. ekşi 13. incelik 14. kalınlık 15. renkli ip 16. nefret eder 17. içyağı 18. hileyle 19. rüzgârla
O. Torpaq deyer:-Öldür meni, dirildim seni.
Oxunu atıb, yayını gizleme. Toyuq yumurtasına göre qaqqıldar. Tülkü
tülkülüyünü sübut edince derisini
Ö. boğazından çıxardarlar.
Öldürrem deyennen qorxıma, öllem deyennen qorx. Tülkü tülküye buyurur, tülkü quyruğuna.
Ördek qaz yerişi getse, paçası ayrıq qalar.
Örken1 ne qeder uzun olsa, yene doğanaqdan2 keçer. U.
Örtülü bazar-Dostluğu pozar. Ucuz etin şorbası olmaz.
Öz gözünde tiri3 görmür, özge gözünde qılı seçir. Üstadına xeç baxanm gözlerine qan damar.
Özüne erişte kesebilmir, özgeye umac4 ovur. Utan utanmazdan, qarx qorxmazdan.
P. Ü.
Palaza bürün-El ile sürün. Üstü bezek, içi tezek.
Pis5 yeyenin olsun-Pis deyenin olmasın.
V.
R. Vaxtsız qonaq öz kisesinden yeyer.
Rehmet düzene-Le'net pozana. Varlığa ne darlıq.
Vetene geldim, imana geldim.
S.
Saygısız igidi düşmen aldadar. Y.
Sevdanı pul biler-Davanı qılmc. Yaxşı dost pis gönde me'lum olar.
Şehir ele, halva, bişer, ay qora senden-Beslesen Yaxşı oğul neyler ata malını,-Yaman oğul neyler
atlas olar tut yarpağımdan. ata malını.
Sen ağa, men ağa-İnekleri kim sağa? Yaxşılıq8 ele balığı at deryaya, balıq bilmese xalıq
Sen vurmadın, men yıxılmadım, bes buna ne oldu? biler.
Senden hereket-Menden bereket. Yaxşılığa yamanlıq9 - Kor eşşeye samanlıq.
Sene güvendiyim dağlar- Yaxşılığa yaxşılıq her kişinin işidi-Yamanlığa
Sene de qar yağarmış. yaxşılıq er kişinin işidi.
Siçan görende pelenge6 dönen pişik - Yalancını menziline qeder.
Peleng görende siçana döner. Yalancının evi yandı, heç kes inanmadı.
Sirke tünd olsa öz qabını çatladar. Yalqız elden ses çıxmaz.
Sirrini dostuna verme, dostunun da dostu var. Yaman arvad, yaman qonşu, yaman at-Birin boşa,
Soğan yememisen, için niye göyneyir. birin boşla, birin sat.
Söz sözü götürer, arşın bezi. Yarı gör, özün danış, ev yıxar ara sözü.
Su axan arxdan bir de axar. Yas yiyesi kiridi10, yasa gelen kirimedi.
Su bardağı suda smar. Yer qulaqlı olar.
Su görende susayar-At görende esneyer. Yeyesen qaz etini, göresen lezzetini.
Yox evi, verem evi-Var evi, kerem evi.
ş- Yoldaş yoldaşa baxar, canını oda yaxar.
Şapalaqnan üz qızardır. Yumurtdamırsan, yaxşı-Falımı;ı niye içirsen?
Serti sumda7 kesek, xırmanda yabalaşmayaq. Yüz ölç, bir biç.

T. Z.
Tenbel deyer:-Ver yeyim, ört yatım, gözle canım Zer qedrini zerger12 biler.
çıxmasın. Zülmnen abdan olan edinen berbad olar.
Tike ile dost olan iller ile küsülü olar.

1. urgan 2. yük bağlanan iplerin ucuna takılanhalka 3. ok 4.-erişteye benzer bir yemek 5. kötü 6. pars 7. tarla 8. iyilik 9.
kötülük 10. yas sahibi sustu 11. fal 12. kuyumcu
V