TS 2756 Türkçe

TÜRK STANDARDI
BIRINCI TS 2756/4/Nisan 1995
BASKI ICS 19.020
MUAYENE VE DENEY IÇIN NUMUNE ALMA, METOTLARI BÖLÜM 4: YÜZDE

UYUMSUZLUK IÇIN ÖLÇÜLEBILEN ÖZELLIKLERIN MUAYENESINDE NUMUNE ALMA
IŞLEMLERI VE DIYAGRAMLARI
SAMPLING PROCEDURES AND CHARTS FOR INSPECTION

VARIABLES FOR PERCENT NONCONFORMING
TÜRK STANDARDLARI ENSTITÜSÜ

Necatibey Caddesi, 112 Bakanlıklar/ANKARA
- Bu standardın daha önce yayınlanmış bulunan baskıları geçersizdir.
- Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınlarımızı izlemelerini ve
standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
- Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu ve Teknik Komite üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar
üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin
değerli katkılarını şükranla anarız.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
TÜRK STANDARDLARINA UYGUN MADDE VE MAMULLER ÜZERINE

TÜRK STANDARDLARI ENSTITÜSÜ ILE YAPILACAK MARKA SÖZLEŞMESINE ISTINADEN
“TÜRK STANDARDLARINA UYGUNLUK MARKASI”
KONULABILIR.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE markası, üzerine veya ambalajına konulduğu malların ilgili Türk Standardına uygun olarak imal edilip,
piyasaya arz edildiklerini ve mamülle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalajına konulduğu malların henüz Türk Standardı olmadığından ilgili
milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun
olarak imal edilip piyasaya arz edildiklerini ve mamülle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları
Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
ICS 19.020 TÜRK STANDARDI TS 2756/4/Nisan 1995
ÖN SÖZ
- Bu standard, Milletlerarası Standardizasyon Teşkilatı’nın yayımladığı ISO 3951 (1989) numaralı
Milletlerarası Standard esas alınarak, TSE Mühendislik Hizmetleri Hazırlık Grubu’nca revizyonu yapılmış
ve TSE Teknik Kurulu’nun 11 Nisan 1995 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek
yayımına karar verilmiştir.
ATIF YAPILAN STANDARDLAR

REFERENCES
TS 298/Nisan 1994 “Birimler Sistemi (SI) - Fizikte Teknikte Kullanılan Matematiksel Işaret
ve Semboller”
“System of Units (SI) - Mathematical Signs and Symbols For the Turkish
System Use In Physical Sciences and Technology”
TS 2756/1/Nisan 1995 “Muayene ve Deney Için Numune Alma Metotları Bölüm 1 Parti
Muayene Için Kabul Edilebilir Kalite Seviyesine Göre Numune Alma
Planlları”
“Sampling Procedures for Inspection by Attributes Part 1: Sampling Plans
Indexed by Acceptable Quality Level (AQL) for Lot - by - Lot Inspection”
TS 2756/2/Nisan 1995 “Muayene ve Deney Için Numune Alma Metotları Bölüm 2 Sınırlı Kalite
Seviyesine Göre Izole Edilmiş Parti Şeklinde Numune Alma”
“Samplign Procedures for Inspection by Attributes-Part 2: Samplig Plans
Indexed by Limiting Quality Level (LQ) For Isolated Lot Inspection”“
TS 2756/3/Nisan 1995 “Muayene ve Deney Için Numune Alma Metotları Bölüm 3 - Atlamalı
Parti Şeklinde Numune Alma“
“Sampling Procedures For Inspection by Attributes - Part3: Skip Lot
Sampling Procedures”
TS 2630/Mart 1977 “Verilerin Istatistiksel Yorumu - Ortalama ve Varyanslara ilişkin

Tahmin Teknikleri ve Deneyler”
“Statistical Interpretatıon of Data Techniques of Estimation and Tests
Relating To Means and Variances”
TS 11633/Nisan 1995 “Istatistik - Tarifler ve Semboller”

“Statistics - Vocabulary and Symbols”
ISO 5725 (1986) “Precision of Test Methods - Determination of Repeatabitity and

Reproducibility For a Standard Test Method by Inter - Laboratory Tests”
ISO 2859/0 (1990) “Sampling Procedures For Inspection Introductory“

İÇİNDEKİLER
0 - KONU, TARIF VE KAPSAM........................................................................................................................8

1 - KURALLAR................................................................................................................................................76
EK A............................................................................................................................................................1274
s ve σ‘yı ELDE ETME IŞLEMLERI .............................................................................................................1276
(Bu ek standardın tamamlayıcı bir parçasıdır) ...........................................................................................1278
EK B............................................................................................................................................................1399
ISTATISTIKSEL TEORI..............................................................................................................................1400
EK C..........................................................................................................................................................1851
“R” METODU IÇIN NUMUNE ALMA PLANLARI........................................................................................1852
EK D..........................................................................................................................................................2250
“S” Metodu Için Grafik Kağıdı .....................................................................................................................2251
(Bu ek standardın tamamlayıcı bir parçasıdır). ..........................................................................................2252
MUAYENE VE DENEY IÇIN NUMUNE ALMA, METOTLARI BÖLÜM 4

YÜZDE UYUMSUZLUK
IÇIN ÖLÇÜLEBILEN ÖZELLIKLERIN MUAYENESINDE NUMUNE ALMA
IŞLEMLERI
VE DIYAGRAMLARI
0 - KONU, TARIF VE KAPSAM

0.1 - KONU
Bu standard,uyumsuzluk yüzdesine göre,değişkenler kullanılarak muayene için numune alma metotlarına
dairdir.
0.2 - TARIFLER
0.2.1 - Değişkenlerin Ölçülmesi Yoluyla Muayene

Değişkenlerin ölçülmesi yoluyla muayene, bir popülasyonun her bir bireyi veya bu popülasyondan alınmış bir
numuneye ait kantitatif karakteristiklerinin ölçülmesi suretiyle yapılan bir muayene metodudur.
0.2.2 - Kabul Muayenelerinde Değişkenlerin Ölçülmesi Yoluyla Numune Alma

Kabul muayenelerinde değişkenlerin ölçülmesi yoluyla numune alma, bir partinin kabul edilebilirliğini
istatistiki olarak tespit etmek için belirtilmiş bir özelliği ölçülerek bir numune grubu içindeki bireylerden elde
edilen sonuçlara göre yapılan bir kabul muayenesi metodudur.
0.2.3 - Kalite Sınırı

Kalite sınırı, izole edilmiş bir parti göz önüne alındığında , muayene için numune alma amacına yönelik
olarak muayenenin düşük bir kabul olasılığı ile sınırlandırılan bir değerdir.( Bu sınır bu standard metninde %
10 olarak kabul edilmiştir.)
0.2.4 - “s” Metodu

“s” metodu, numune standard sapması kullanılarak bir partinin kabul edilebilirliğini değerlendiren bir metottur.
0.2.5 - “σ“ Metodu

“σ“ metodu, işlem standard sapması bilgisi kullanılarak bir partinin kabul edilebilirliğini değerlendiren bir
metottur.
0.2.6 - “R” Metodu

“R” metodu, numunenin alt gruplarındaki bireylerin ölçümünün ortalama değerini esas alan işlemin standard
sapmasının bir tahminini dolaylı olarak kullanılarak bir partinin kabul edilebilirliğini değerlendiren bir metottur.
0.2.7 - Belirtilmiş Sınır ( Şartname Sınırı )

Belirtilmiş sınır, bir kantitatif özellik için tanıtılmış sınır değeridir ( Belirtilmiş alt veya belirtilmiş üst sınır).
0.2.7.1 - Belirtilmiş Alt Sınır ( L )

Belirtilmiş alt sınır, bir imalat veya hizmet işleminin bireysel bir birimi için alt sınır kuralını tanımlayan
belirtilmiş bir sınırdır.
0.2.7.2 - Belirtilmiş Üst Sınır ( U )

Belirtilmiş üst sınır, bir imalat veya servis işleminin bireysel bir birimi için üst sınır kuralını tanıtan belirtilmiş
bir sınırdır.
0.2.7.3 - Belirtilmiş Tek Sınır

Belirtilmiş tek sınır, sadece bir tek sınırı belirten terimdir.
0.2.7.4 - Belirtilmiş Farklı Çift Sınırlar

Belirtilmiş farklı çift sınırlar, üst ve alt sınırlar birlikte belirtildiğinde ve her bir sınır tek tek ayrı kabul edilebilir
kalite seviyesi (AQL) ‘ lere uygulandığında kullanılan bir terimdir.
1
0.2.7.5 - Belirtilmiş Farklı Kombine Çift Sınırlar

Belirtilmiş farklı kombine çift sınırlar, üst ve alt sınırlar birlikte belirtildiğinde ve verilen bir AQL iki sınırda
kombine edilmiş yüzde uyumsuzluğa uygulandığında kullanılan bir terimdir.
0.2.8 - Kabul Edilebilirlik Sabiti ( k )

Kabul edilebilirlik sabiti, belirtilmiş kabul edilebilir kalite seviyesi (AQL) değeri ile numune sayısına bağlı bir
sabittir.
0.2.9 - Kalite Istatistiği ( Q )

Kalite Istatistiği, belirtilmiş bir sınır, ortalama numune sayısı ve standard sapmanın bir fonksiyonudur.Parti
hakkında karar kalite istatistiği ile kabul edilebilirlik sabitinin (k) karşılaştırılması sonunda verilir.
0.2.9.1 - Alt Kalite Istatistiği (QL)

Alt kalite istatistiği, belirtilmiş bir sınır, ortalama numune sayısı ve standard sapmanın bir fonksiyonudur.Parti
hakkında karar, alt kalite istatistiği QL ile kabul edilebilirlik sabiti k’nın karşılaştırılması sonunda verilir.
0.2.9.2 - Üst Kalite Istatistiği (QU)

Üst kalite istatistiği, belirtilmiş bir sınır, ortalama numune sayısı ve standard sapmanın bir
fonksiyonudur.Parti hakkında karar üst kalite istatistiği QU ile kabul edilebilirlik sabiti k’nın karşılaştırılması
sonunda verilir.
0.2.10 - Maksimum Numune Standard Sapması ( MSSD )

Maksimum numune standard sapması, verilen şartlarda en büyük kabul edilebilir numune standard
sapmasıdır.
0.2.11 - Maksimum Işlem Standard Sapması ( MPSD )

Maksimum işlem standard sapması, verilen şartlarda en büyük kabul edilebilir işlem standard sapmasıdır.
0.2.12 - Diğer Tarifler

Bu standard metninde geçen diğer terimlerin tarifleri TS 27561) / Bölüm 1, TS ...... (ISO 3534-1 ve 2)’de
verilmiştir.
0.3 - KAPSAM
Bu standard, uyumsuzluk yüzdesine göre muayene için numune alma metotlarını kapsar.
1 - KURALLAR
1.1 - GENEL
Bu standard esas olarak aşağıdaki şartlar altında kullanılmak üzere tasarımlanmıştır :
a) Muayene işleminin bir üretim işlemi kullanarak bir üretici tarafından sunulan münferit ürünlerin partilerinin
sürekli bir serisine uygulanması amaçlandığında, farklı üreticilerin bulunması durumunda, standardın bu
bölümü her birine ayrı ayrı uygulanmalıdır,
b) Ürünlerin, sürekli olarak ölçülebilen, yalnız bir kalite özelliği k’in ele alındığı hallerde (birkaç özellik önem
taşıyorsa bu standard herbirine ayrı ayrı uygulanmalıdır).
c) Istatistiksel kontrol altında üretimin kararlı olduğu ve kalite özelliğininin x’in normal dağılımına veya normal
dağılımına yakın bir yaklaşımına göre dağıldığı durumlarda,
1) Bu standard metninde atıf yapılan standardların numaraları, yayım tarihleri, Türkçe ve Ingilizce isimleri
kapak arkasında verilmiştir.
2
d) Standardın veya sözleşmenin belirtilmiş bir üst sınırı ( U ), belirtilmiş bir alt sınırı ( L ) veya her ikisini de
belirtilmesi halinde, bir ürün, ölçülmüş kalite özelliği (x) değerinin aşağıdaki eşitsizliklerden birini
sağlaması durumunda uyumsuz olarak nitelenir :
x>U ise (1),
x< L ise (2) veya
x>U veya x< L ise (3).
(1) ve (2) eşitsizliğinin sağlandığı durumlara bir tek belirtilmiş sınır; (3) eşitsizliğinin sağlandığı durumda ise
belirtilmiş çift sınırlı durum denir.Bu son durumda, AQL’nin her bir sınıra ayrı ayrı veya kombine halde
uygulanıp uygulanmadığına göre ayrı ayrı veya kombine çifti sınırlar için daha ayrıntılı bilgi verilir.
1.2 - SEMBOLLER
Bu standard’da kullanılan semboller aşağıda verilmiştir :
AQL : Kabul edilebilir kalite seviyesi,

LQ : Sınırlı kalite ( Sınır kalitesi ),
fs : En büyük numune standard sapması ile U ve L arasındaki farkla bir ilişki kuran bir faktördür
( Çizelge IV - s ),
fσ : En büyük işlem standard sapma ile U ve L arasındaki farkla bir ilişki kuran bir faktördür
( Çizelge IV -σ),
k : “ s ” ve “σ“ metodu veya “ R “ metodunda kullanılan kabul edilebilirlik sabiti,
K : µ ve σ ‘ nın her ikisinin de bilindiği durumlarda kullanılan kabul edilebilirlik sabiti,
L : Belirtilmiş alt sınır,
U : Belirtilmiş üst sınır,
n : Numune sayısı ( büyüklüğü ),
N : Parti sayısı ( büyüklüğü ),
Pa : Kabul olasılığı,
Q : Kalite istatistiği,
QL : Alt kalite Istatistiği,
QU : Üst kalite istatistiği,
s : Bir numunenin standard sapması ( Işlemin standard sapmasının tahmini ) ( Ek - A ),
∑ x i − x 
n _
i =1
s= n −1
MSSD : Maksimum numune standard sapması,
MPSD : Maksimum işlem standard sapması,
x : Numunedeki bir özelliğin ölçülmüş değeri,
_
x : n-bireyli bir numune grubuna ait x’in ortalama değeri (aritmetik ortalama),
_
x U : Üst kabul değeri,
_
x L : Alt kabul değeri,
µ : Işlem ortalaması,
σ : Işlemin standard sapması (σ 2 ’ye işlemin varyansıdır ),
∑ : Toplam işareti ( mesela ∑x = , x değerlerinin toplamıdır)
n
∑x i
i =1 : i, 1’den n’ye değişirken x’in aldığı değerlerin toplamı
dır,
3
1.3 - KABUL EDILEBILIR KALITE SEVIYESI ( AQL )
1.3.1 - Fonksiyonel Tarif

Kabul edilebilir kalite seviyesi (AQL), partilerin sürekli bir serisi göz önüne alındığında, numune alma
muayenesinin amaçları için geçerli işlem ortalama yüzde uyumsuzluğunun sınırı olan bir kalite seviyesidir.
1.3.2 - Kullanma
AQL, numune sayısı kot harfiyle birlikte standardın bu bölümünde numune alma planlarını endekslemek için
kullanılır.
1.3.3 - AQL’lerin Tespit Edilmesi

Kullanılacak AQL, ürünün özellik sözleşmesinde veya yetkili mercii tarafından önceden tespit edilmektedir.
Belirtilmiş üst ve alt sınırların her ikisinin de verildiği durumlarda, her bir sınıra ayrı ayrı kalite AQL’leri
verilebilir durumda olmalıdır.Bunlar “ Belirtilmemiş ayrı çift sınırlar “ olarak bilinir.Alternatif olarak, her iki üst
ve alt sınırlarda birleşik yüzde uyumsuzluğa uygulanan bir genel AQL verilebilir.Bu durum da “ belirtilmiş çift
kombine sınırlar “ olarak bilinir.
1.3.4 - Tercih Edilen AQL’ler

Bu standardda verilen ve % 0,10 - % 10 uyumsuzluk arasında değişen 11 adet AQL, tercih edilen AQL’ler
olarak verilmiştir. Herhangi bir ürün veya hizmet için burada verilen AQL’ ler hariç, bir AQL’ nin belirtilmesi
durumunda bu standard uygulanamaz.
Dönüştürme kurallarının uygulanması için gerekli olan planların uygulama sınırlarını belirtmek için, % 0,65 ve
% 15 değerinde ayrı iki AQL daha verilmiştir. Ayrıca, % 0,065 ve % 15’ lik AQL değerleri ile tasarımlanmış
planlar veya eğriler ancak, normal muayene altında AQL’ lerin sıra ile % 0,10 veya % 10 olduğu ve
döndürme kurallarının göz önüne alınmadığı durumlarda kullanılmalıdır.
1.3.5 - Uyarı
AQL’nin yukarıdaki tanıtımından, arzu edilen korumanın ancak partilerin muayeneye sürekli seriler halinde
sunulması halinde sağlanabileceği görülür.
1.3.6 - Sınırlama
Bir AQL’ nin gösterilişi, üreticinin bilerek ürünün herhangi bir uyumsuz birimini kabul ettirme hakkı olduğu
anlamına gelmez.
1.4 - NORMAL, SIKI, VE INDIRGENMIŞ MUAYENE IÇIN DÖNDÜRME (DÖNÜŞTÜRME) KURALLARI
1.4.1 - Imalatçının AQL’yi aşan ortalama uyumsuzluk yüzdesi ile üretim yapmasını önlemek için, AQL
aşıladığında sıkı muayeneye geçilir. Sıkı muayeneye geçildiğinde imalatçı üretim işlemlerini vaktinde
geliştirmezse numune almaya son verilir.
1.4.2 - Sıkı muayene ile ara verme kuralı birbirinin tamamlayıcısıdır.Bu sebeple AQL’nin belirttiği koruma
isteniyorsa bu kuralların uygulanması zorunludur.
1.4.3 - Bu standard, muayene sonuçları işlem ortalaması yüzde uyumsuzluk değeri sabit ve AQL’nin altında
güvenilir bir seviyede olduğunda aynı zamanda indirgemiş muayeneye dönme olasılığını da sağlar.Bununla
birlikte bu uygulama isteğe ( yetkili merciin takdirine) bağlıdır.
1.4..4 - Istatistiksel kontrolde kontrol diyagramlarında değişkenlerden yeterince bilginin sağlandığı “σ“
metodunun kullanımı göz önüne alınmalıdır. σ metodunun kullanılması avantajlı görülüyorsa “s” nin uygun bir
değeri σ olarak alınmalıdır.
1.4.5 - Numune alma muayenesinin kesilmesi gerekli olduğunda, muayeneye sunulan ürünün kalitesi üretici
tarafından tedbirler alınıp düzeltilmediği sürece muayeneye devam edilmemelidir.
1.4.6 - Madde 1.8.6 ve Madde 1.8.7’ da döndürme kuralı uygulanması hakkında daha ayrıntılı bilgi verilmiştir.
4
1.5 - BU STANDARDIN TS 2756 / Bölüm 0 - TS 2756 / Bölüm 3 Ile MÜNASEBETI
1.5.1 - Benzerlikleri
a) Bu standard, TS 2756 / Bölüm 0,1,2 ve 3’ ü tamamlayıcı özelliğe sahip ve temelde aynı felsefe üzerine
oturtulmuş olup uygulamaları ve ifadeleri aynıdır.
b) Numune alma planlarını endekslemede aynı AQL esas alınmış ve yukarıda sözü edilen standarddaki
aralıklarda aynı tercihli değerler kullanılmıştır.
c) Bu standardlarda parti sayısı ve muayene seviyesi, bir kot harfini belirler ( diğer durumların ihmal edilmesi
halinde muayene seviyesi II tercih edilir). Genel çizelgeler, alınacak numune sayısını kot harfi yardımıyla
kabul edilebilirlik kriterlerini ve seçilen metoda göre ( “s“ , “σ “ veya şarta bağlı olarak “R“ ) AQL’ yi verir.
d) Döndürme kuralı esas olarak aynıdır.
e) Uyumsuzlukların ehemniyet derecesine göre A ve B sınıfı olarak sınıflandırılmaları değiştirilmeden bu
standardda da aynen kalmaktadır.
1.5.2 - Farklılıklar
a) Kabul edilebilirliğin tespiti :
Bir nitel özelliğe göre numune alma planının kabul edilebilirliği, alınan numunelerde bulunan uyumsuz
birimlerin sayısıyla belirlenir.Değişken özelliklere göre yapılan muayenedeki kabul edilebilirlik kriteri,
partinin dağınık ölçümlerinin değişimine ve tahmini yerleşimine, özellik sınırlarına başka bir ifadeyle
ortalama ve standard sapmasına bağlıdır.
Bu standard da iki metot ele alınmıştır :

- Işlem standard sapması σ bilinmediğinde kullanılan “s” metodu,
- σ’nin bilindiği kabul edildiği durumlarda kullanılan “σ“ metodudur.
“ R “ metodu olarak bilinen üçüncü bir metot Ek - C ‘de verilmiştir.Bir tek hesaplama sınırı veya ayrı ayrı
halde iki sınır olması durumunda kabul edilebilirlik bir formül ( Madde 1.8.2.2. ve Madde 1.8.3.2 )
yardımıyla bulunabilir; ancak bir grafik metodu ile de daha kolay sonuca varılabilir. Kombine çift sınır
olması durumunda kullanılmak üzere bir grafik metot verilmiştir.( Madde 1.8.2.6 ve Madde 1.8.3.3 )
b) Normallik :
TS 2756 / Bölüm 1 - TS 2756 / Bölüm 3’de nitel özelliklere göre yapılan muayenelerde özelliklerin
dağılımıyla ilgili bir kural verilmemiştir.Bu standarda göre planın verimli olarak uygulanması için dağılım
normal veya normale yakın olmalıdır.
c) Işletme özelliği eğrileri ( OC eğrileri ) :
Münferit bir değişkenler planı, verilen nitel özellikli planınkine yakın bir OC eğrisi meydana getirilebilirken
verilen bir numune sayısı kot harfi için AQL ile artan numune sayısı olmadan bu standarddaki bütün OC
eğrileri TS 2756 / Bölüm 1,2,3’de verilen eğrilerle ( aynı kot harfi ve AQL‘ye endekslenen ) aynı hale
getirilmesi mümkün değildir. “s “ metodunda AQL‘lerin tam kademesi boyunca verilen bir parti sayısı için
numune sayısı sabit tutulmuştur.” σ“ metodunda ise “s” ve “σ“ metodu OC eğrileri mümkün olduğu kadar
aynı şekle getirmek amacıyla AQL‘de ve sınırlı kalitede bu zorlama kaldırılmıştır.
d) AQL‘de kabulun olasılığı :

Kalitesi tam AQL‘de olan bir partinin kabul olasılığı numune sayısıyla artar.Nitel özelliklere göre yapılan
muayenelerde ( TS 2756 / Bölüm 1,2,3 ) kullanılan benzer, ancak aynı olmayan bir skalayı takip eder.
e) Numune sayısı :
Verilen kot harflerine karşılık olan değişken özellikli numune sayıları, aynı harflere ait nitel özellikli
numune sayılarından çoğu zaman daha küçüktür.
f) Çift numune alma planları :

Bu standardda hiçbir çift numune alma planı verilmemiştir.
g) Ortalama çıkış kalite sınırı ( AOQL ) :

Tahribatlı veya pahalı deneyler altında ve kabul edilmeyen partilerin tasfiyesinin % 100 muayenesinin
uygun olmadığı yerlerde, ortalama çıkış kalitesi sınırı ( AOQL ) kavramı uygulanmaz.Değişken özelliklere
göre yapılmış planlar genellikle bu koşullardaki durumlarda kullanılmalarına rağmen bu standardda hiçbir
AOQL eğrisi bulunmamaktadır.
5
6
1.6 - SÜREKLI OLMAYAN ÜRETIM VE IŞLETME ÖZELLIĞI EĞRILERI
1.6.1 - Sürekli Olmayan ( Kesintili ) Üretim

a) Bu standard, Madde 1.1’deki haller dışında kullanılamaz. Izole edilmiş parti veya partilerin sınırlı sayısı
için sıkı muayene ve süreksizlik kuralları uygulanmaz.
b) Bu gibi durumlarda sınırlı miktarda üretilmiş bu partilere, tüketicinin ilgisi azalır ve imalat işleminin kalite
kontrol ile ilgilenmez ve AQL kavramı anlamsız kalır.Yukarıdaki şartlara göre AQL yüksek kabul
olasılığındaki bir kaliteyi göstermeye devam eder ve bu AQL numune alma planına endeks olmaya
devam edecektir.
1.6.2. - Işletme Özelliği Eğrileri

a) Bu standardda bireysel numune alma planlarıyla sağlanan alıcının korunma derecesi Diyagram V-B’-
Diyagram V-P’ye Çizelge V-B-Çizelge V-P-1’e kadar olan işletme özelliği eğrileriyle kontrol edilmeli ve bir
numune alma planı seçilirken bunlara başvurulmalıdır.
b) Bu eğriler, belirtilmiş bir tek sınırla “s” metodu kullanılacak normal muayene içindir.Ancak, kombine çift
belirtilmiş bir sınır için iyi bir yaklaşım sağlar.
c) Numune sayısı küçük değilse, bu eğriler aynı kot harfleri ve AQL ile endeksli “σ “metodu ( ve “R“ metodu)
ve aynı zamanda numune alma planları için OC eğrilerine iyi bir yaklaşım sağlar.
d) Sıkı ve indirgenmiş muayeneler için ayrı ayrı OC eğrileri verilmemiştir.Ancak, normal muayene için verilen
eğrilerin içinden istenilen eğriler bulunabilir ( Çizelge VI-A ve Çizelge VI-B ).
1.7-NUMUNE ALMA PLANININ SEÇIMI
1.7.1 - Planlama
Muayene edilecek mamul hakkında tecrübe, karar verme, istatistikler ve mamul hakkında bilgiler gerekir. Bu
bilgilerden herhangi birisi mevcutsa, en uygun değişken özelliklere sahip ( böyle bir plan mevcutsa ) plan
seçilir.Standardın bu bölümü, numune alma planlarını belirlemekten sorumlu kişilere, değişken özelliklere
sahip planın uygun olup olmadığına karar verirken, olması gereken kriterleri; uygun bir standard planı
seçerken de, yapılacak seçimleri bulmada yardımcı olmak amacını taşımaktadır.
1.7.2 - Değişkenler ve Nitel Özellikler Arasında Seçim

Sorulacak ilk soru, muayenenin nitel özelliklerinden daha çok değişken özelliklere göre yapılmasının arzu
edilip edilmediğidir.Bu durumda aşağıdaki hususlar göz önüne alınmalıdır :
a) Ekonomik olarak, nitel özellikli bir şema kullanarak, daha büyük bir numune sayısının seçilmesi, nispeten
basit bir numune alma muayenesinin toplam maliyetinden daha düşüktür.Buna karşın, para ve zaman
bakımından da değişken özellikli şema ile istenen muayenenin toplam maliyeti daha pahalıdır.
b) Kazanılmış bilgi açısından, nicel özelliklere göre yapılan muayenelerdeki avantaj, elde edilen daha kesin
bilginin ne kadar iyi olduğunu belirtmesidir.Bu durumda kalitede bir sapma görülürse bir ön uyarı
yapılmalıdır.
c) Bir nitel özellik şeması, daha açıkça anlaşılır ve kabul edilebilir .Mesela nicel özelliklere göre yapılan
muayenede herhangi bir uyumsuz birey içermeyen bir numune üzerinde yapılan ölçmelere göre bir partiyi
kabul evvela zor gelebilir ( Madde 1.8.2.6 ).
d) Bu standarddaki standard planlarla ve nitel özelliklere göre yapılan muayenelerin ( TS 2756 / Bölüm 1,2
ve 3 gibi ) standard planlarındaki aynı AQL için gerekli numune büyüklüğünün bir karşılaştırması Çizelge
1-B’ de verilmiştir.Işlemin standard sapması biliniyorsa kullanılan “σ“ metodu için numune sayısı, en
azdır.
e) Değişkenlerle muayene, özellikle değişkenler için kontrol diyagramlarının kullanımıyla bağlantılı olması
durumunda uygundur.
f) Tahribatlı deneyler gibi muayene işleminin pahalı olduğu durumlarda, değişken özelliklere göre numune
almanın önemli bir avantajı vardır.
g) Her bir özelliğin ayrı olduğu durumlarda, bir birey üzerinden alınmış ölçmelerin sayısının artması halinde
değişken özellik şeması daha az uygun olur. “ Nitel “ özelliklerin karakteristiklerinin çoğuna ve daha
önemli kuralların bir veya ikisine değişken özelliklerin ( mesela dayanıklılık, yük deneylerinde güvenilirlik
ve emniyet kuralları gibi ) uygulanması avantajlı olabilir.
h) Bu standard, sadece ölçmelerin dağılımının normal olduğu durumlarda uygulanabilir.Şüpheli bir durumda
yetkili bir merciiye danışılmalıdır.
7
NOT- Normallikten ayrılmak için deneyler ISO 2854’ ün 2. bölümünde verilmiştir.Bu bölümde değişkenlerle
numune almanın doğrulanması ve bilgi dağılımının gerçekleştirilmesi için grafik metotlara ilişkin
örnekler verilmiştir.
NOT - Normal deneyler ile ilgili ayrıntılı bilgi, ISO 5479’ da verilmiştir.
1.7.3 - Metodun Seçimi

Değişken özelliklere göre muayenenin uygulanmasının istenildiği durumlarda, bir sonraki soru “s“ metodunun
mu yoksa “σ“ metodunun mu ( veya “R” metodu ) kullanılması gerektiğidir.
“σ “ metodu, numune sayısı bakımından en ekonomik metottur.Ancak, bu metodu uygulamaya koymadan
önce “σ “ değerinin belirtilmesi gerekir.
Numune sayısı bakımından “s” metodu, “R” metoduna göre bir miktar avantajlıdır.Ancak, s’ nin
hesaplanması daha çok işlem gerektirir. Bu işlemin özellikle elektronik hesap makinesı ile yapılması
durumunda zorluğu görülür.s’ yi hesaplama metodu, EK - A’ da verilmiştir.
EK - C’de verilen “R” metodunda “R” yi hesaplamak kolaydır. Ancak, aynı AQL için bir miktar daha büyük bir
numune sayısı gerekir.Ayrıca 10 veya daha fazla numune sayısı için bir partinin kabul edilebilirliğinin
numunenin alt gruplara bölünme şekline bağımlı olabilmesi istenmeyen bir özelliktir.
Başlangıçta “s” ile ( veya “R” ) başlamak gerekecektir. Ancak, kalitenin geçerli olması durumunda, standard
döndürme kuralları yetkili merciye, sıkı muayeneye dönme ve daha küçük numune kullanma izni
verecektir.Bu durumda sorulacak soru, değişebilirlik kontrol altında ve partiler kabul edilebilir şekilde devam
etmekte ise “σ “ metoduna geçmenin ekonomik olup olmayacağıdır. Böylece numune sayısı büyüklüğü
genelde daha küçük olacaktır ve kabul edilebilirlik esası daha da basitleşecektir (Madde 1.8.3.2 ve Madde
1.8.3.3).Diğer taraftan kontrol diyagramlarını güncel olarak tutmak ve kayıt amaçları bakımından s’ yi
hesaplamak yine de geçerlidir ( Madde 1.8.6 ).
1.7.4 - Muayene Seviyesi ve AQL’ nin Seçimi

Standard numune alma planlarında, partilerin sayısı ve AQL ile beraber muayene seviyesi alınacak numune
sayısını gösterir ve muayenenin ağırlığını ayarlar. Çizelge 5-B - Çizelge 5-P arasındaki bir çizelgede verilen
uygun OC eğrisi, böyle bir planda meydana gelecek riskin mertebesini gösterir.
Muayene seviyesi ve AQL’nin seçimi bir çok faktör tarafından etkilenir. Ancak muayenenin toplam maliyeti
ve hizmete sunulan uyumsuz bireylerin arasında daima bir denge vardır.
Özel şartlar diğer bir seviyenin daha uygun olduğunu belirtmedikçe uygulamada normal olarak muayene
seviyesi II kullanılır.
1.7.5 - Numune Alma Planının Seçimi
1.7.5.1 - Standard Planlar

Standard işlem, sadece partilerin üretiminin sürekli olduğu durumlarda kullanılabilir.Muayene seviyesi II
kullanarak ve “s” metoduyla başlayarak parti sayısından numune sayısına kadar olan yarı otomatik adımlarla
yürütülen standard işlemin, uygulamada kolayca kullanılabilen numune alma planlarını üretmek için, uygun
olduğu anlaşılmıştır.Ancak, uygulamada öncelik sırası bakımından birinci olarak AQL, ikinci olarak numune
sayısı ve son olarak da sınırlama kalitesine öncelik verildiği farz edilmiştir.
Bu sistemin kabul edilebilirliği alıcının döndürme kurallarıyla ( Madde 1.8.7 ) korunması esasına bağlıdır.Bu
kurallar muayenenin kabul şartlarının ağırlığını aniden artırır ve sonunda işlem kalitesinin AQL’den daha kötü
olması halinde işleme son verilir.
NOT - Sınırlama kalitesinin, muayene için teklif edildiğinde, %10’luk bir kabul ihtimatine sahip bir kalite
olduğu unutulmamalıdır. Bu sebeple tüketicinin muhatap olduğu gerçek risk aynı zamanda bu düşük
kaliteli malın olasılığına bağlıdır.
Bununla beraber, bazı hallerde sınırlama kalitesinin numune sayısından daha yüksek mertebe de bir önceliği
varsa ( mesela partiler sadece sınırlı bir sayıda üretiliyorsa ), bu standarda uygun bir plan Diyagram - A’ye
kullanarak seçilebilir.Sınırlama kalitesi için kabul edilebilir değer boyunca bir düşey çizgi ve kabulün % 95‘ lik
bir olasılıkla istendiği kalite boyunca bir yatay çizginin kesişme noktası belirlenen kurallara uyan bir standard
8
planın numune sayısı kot harfine endekslenmiş bir eğrisinin üzerinde veya altında bulunmalıdır. bu durum
Çizelge I de verilen işletme özellik eğrisinin bu kot harfi ve AQL için muayenesi yapılarak doğrulanmalıdır.
Doğruların P doğrusu üzerinde bir noktada kesişmesi halinde ( Diyagram A ) bu durum, mesela s metodunun
200’ ün üstünde bir numuneyi gerektireceğini ve bunun da bu standardda verilen planlarda verilen özelliklere
uymayacağını belirtir.
1.7.5.2 - Özel Planlar

Standard planların kabul edilmedikleri durumlarda, özel bir planın uygulanması gerekecektir.Bu
durumda;,AQL, sınırlama kalitesi ve numune sayısı kombinasyonlarından hangisinin en uygun olduğu
hususunda karar verilmelidir.Bu işlem yapılırken bunların her birinin birer bağımsız etken olmadığı, her hangi
ikisinin seçimi halinde üçüncüsünün de bunları takip etmesi gerektiği de unutulmamalıdır.
NOT - Numune sayısının her zaman bir tam sayı olması, bazı tahditlere sebep olduğundan yukarıda yapılan
seçim tamamiyle kısıtlayıcı anlamına gelmez.Özel bir diyağramın gerektiği durumlarda, kalite
kontrolünde tecrübeli bir istatistikçinin yardımıyla böyle bir diyağram çizilmelidir.
1.8 - DEĞIŞKENLERLE NUMUNE ALMA PLANININ UYGULANMASI
1.8.1 - Ön Uygulamalar
Değişkenlere göre muayene başlamadan önce, kontrol edilecek hususlar aşağıda verilmiştir :
a) Dağılım normal kabul edilmeli ve üretim sürekli olmalıdır,
b) Başlangıç olarak “s” ( veya “ R “ ) metodunun kullanılıp kullanılmayacağına veya standard sapmanın
kararlı olup olmadığına ve bilinip bilinmediğine bakılmalıdır,
c) Kullanılacak muayene seviyesi belirtilmelidir, hiçbir muayene seviyesi verilmemişse muayene seviyesi II
esas alınmalıdır.
d) AQL belirtilmeli ve bu da bu standardda kullanma amacıyla tercih edilen AQL’ lerdan birisi olmalıdır.Böyle
olmadığı taktirde çizelgeler kullanılamaz.
e) Belirtilmiş bir çift sınırının karşılanması gerektiğinde, bu sınırların ayrı ayrı veya kombine olup olmadığına
bakılır, sınırlar ayrı ayrı ise AQL’ lerin her bir sınıf için belirlenip belirlenmediği kontrol edilmelidir.
1.8.2 - “s” Metodu Için Standard Işlem
1.8.2.1 - Bir Planı Elde Etme

Bir planı elde etmek için aşağıda verilen işlem sırası yapılmalıdır:
a) Verilen bir muayene seviyesi ( normal olarak bu II olacaktır ) ve parti sayısı ile Çizelge 1- A kullanılarak
numune sayısı kot harfi elde edilir .
b) Bu kot harfi ve AQL ile Çizelge 2- A ‘dan numune sayısı n ve kabul edilebilirlik sabiti “k“bulunur.
c) Bu büyüklükten tesadüfi bir numuneler alınır; her bir numunede x özelliği ölçülür; sonra numune
_ _
ortalaması x ve tahmin edilen standard sapma s hesaplanır ( EK - A ). x ’in belirtilmiş sınır dışında
olması halinde s’yi hesaplamaksızın partinin kabul edilemiyeceğine karar verilir.Ancak, kayıt amaçları için
s’yi hesaplamakta yarar vardır.
1.8.2.2 - Tek veya Ayrı Ayrı Halde Belirtilmiş Çift Sınırlar Için Kabul Edilebilirlik Esasları
Tek veya ayrı ayrı ( hangisi uygunsa ) halde belirtilmiş çift sınırlar verilmişse kalite istatistiği,
_ _
U −x x− L
QU = s ve / veya QL = s ’ye
uygun olarak hesaplanır.
Sonra normal muayene için Çizelge 2-A’ dan bulunan kabul edilebilirlik sabiti k ile QU ve / veya QL kalite
istatistiği mukayese edilir.Uygun kalite istatistiğinin kabul edilebilirlik sabiti k’dan büyük veya ona eşit olması
durumunda parti kabul edilir, aksi halde parti kabul edilmez.
Başka bir ifadeyle sadece belirtilmiş üst sınırın ( U ) verilmesi durumunda parti ;
QU ≥ k ise kabul edilir

QL < k ise kabul edilmez;
veya sadece belirtilmiş alt sınırın ( L ) verilmesi durumunda parti ,

9
QU ≥ k ise kabul edilir

QL < k ise kabul edilmez.
NOT - Eşitlik ve eşitsizliklerle ilgili semboller TS 298’de verilmiştir.
Parti, her iki üst ve alt sınırın verilmesi durumunda ( AQL’lerin üst ve alt sınır için farklı olması halinde k
değerleri farklıdır.)
QL ≥ kL ve QU ≥ kU ise kabul edilir,
QL < k L veya QU < kU ise kabul edilmez.
Örnek - Herhangi bir cihazın çalışma sıcaklığı en fazla 600 C olarak belirtilmiştir. Üretim 100 bireylik partiler
halinde incelenecektir.Muayene seviyesi II’dir.AQL’si % 2,5 olan normal muayene
kullanılacaktır.Çizelge 1-A’dan numune sayısı kot harfi F bulunur. Çizelge 2-A’dan 10’luk bir
numune sayısının gerektirdiği ve kabul edilebilirlik sabiti k’nın 1,41 olduğu görülür.Ölçülen
değerlerin aşağıdaki gibi olduğu var sayılmıştır :
500C , 530C , 570C , 490C , 580C , 590C , 540C , 580C , 560 C ve 550C
Kabul edilebilirlik esaslarına uygunluk belirtilecektir.
Gerekli Bilgiler Bulunan Değerler

Numune Sayısı :n 10
_
Numune Ortalaması : x = ∑x / n 54,9

_ 2
∑ x i

− x  / ( n − 1)

Standard Sapma :s= i 3,414
Belirtilmiş sınır (üst ) :U 60
 _
U − x  / s
QU =  1,494
Kabul Edilebilirlik Sabiti : k ( Çizelge II-A ) 1,41
Kabul edilebilirlik esası : QU ‘nun k ile mukayesesi 1,494 > 1,41
Bu durumda parti, kabul edilebilirlik kriterlerine uygun olup, kabule şayandır.
1.8.2.3 - Belirtilmiş Bir Tek Sınır Için Grafik Metod

Grafik kriterleri istendiği durumlarda;
_
x = U - ks ( Bir üst sınır için ) veya
_
x = L + ks ( Bir alt sınır için )
doğrusu, bir grafik kağıdına x düşey eksen ve s yatay eksen olacak şekilde çizilir.Muayene, belirtilmiş üst
sınıra göre yapılıyor ise kabul bölgesi doğrunun altında kalan bölgedir.Belirtilmiş alt sınır göz önüne
alındığında zaman, kabul bölgesi doğrunun üstünde kalan bölgedir.Bir numuneden elde edilmiş ölçmelerden
_ _
hesaplanmış s ve x değerleri ( EK - A ) kullanılarak grafik üzerine ( s , x ) noktası işaretlenir.Bu nokta kabul,
bölgesi içinde olması durumunda, parti kabul edilir; dışında olması halinde ise parti kabul edilmez.
_
Örnek - Madde 1.8.2.2.’de verilen örnekteki verileri kullanarak x ( düşey ) ekseni üzerinde U = 60 noktası
işaretlenir ve bu noktadan itibaren -k’lık bir eğimle bir doğru çizilir.[ Bunun anlamı , k = 1,41 ise bu
doğru
_ _ _
[( s = 1, x = 58,59 ), ( s = 20, x = 57,18 ), ( s = 3, x = 55,77 ) vb. noktalardan geçer ]. Bu
_
noktalardan uygun biri seçilir ve bu nokta ve ( s = 0, x = 60 ), başka bir ifadeyle U noktası
_
boyunca düzgün bir doğru çizilir.Kabul bölgesi bu doğru altında kalan alandır. s ve x ’in
10
_
hesaplanmış değerleri, sırasıyla 3,414 ve 54,9’dur.( s, x ) noktası işaretlenir ve Şekil 1’de
görüldüğü gibi bu nokta kabul bölgesinin içindedir; dolayısıyla parti kabul edilir.
Grafik, partilerin bir serisinin muayenesine başlamadan önce hazırlanabilir.Bu durumda her bir parti
_
için ( s, x ) noktası işaretlenir ve partinin kabul edilip edilmeyeceğine karar verilir.
ŞEKIL 1 - Belirtilmiş Bir Tek Sınır Için Bir Kabul Çizelgesinin Kullanılması Için Grafik : “s” Metodu
1.8.2.4 - Belirtilmiş Tek veya Ayrı Çift Sınırlar Için Numerik Metot
Herhangi bir piroteknik gecikmenin en az bir gecikme zamanı 4,0 s ve en fazla bir gecikme zamanı 9,0 s
olarak tesbit edilmiştir.Üretim, 1000 bireylik partiler halinde muayene edilecektir.Bu durumda muayene
seviyesi II ve normal muayenedir. Alt sınıra, % 0,1’lik bir AQL; üst sınıra ise % 2,5’lik bir AQL uygulanacaktır.
Çizelge 1-A’dan numune sayısı kot harfi J bulunur.Çizelge 1-B’den s metodu için numune sayısının 35 ve
Çizelge 2-A’dan üst ve alt kabul edilebilirlik sabitlerinin sırasıyla kU = 1,57, kL = 2,54 olduğu görülür.
Numune gecikme zamanları aşağıda verilmiştir :
6,95 6,04 6,68 6,63 6,65

6,40 6,44 6,34 6,04 6,15
6,44 7,15 6,70 6,59 6,51
6,35 7,17 6,83 6,25 6,96
6,80 5,84 6,15 6,25 6,57
6,52 6,59 6,86 6,57 6,91
6,29 6,63 6,70 6,67 6,67
Kabul edlebilirlik esaslarına göre uygunluk belirtilecektir.

Numune Ortalaması
_
: x = ∑x / n 6,55s
2
∑ x
_
− x  / ( n − 1)
Numune Standard Sapması s :s= i
i
 0,31s
( EK A, A 1.2’ye bakınız )
Belirtilmiş Üst Sınır :U 9,0s
_
QU = ( U- x ) / s 7,90
Kabul Edilebilirlik Sabiti : kU ( Çizelge 2-A ) 1,57
11
Özellik alt sınır :L 4,05

_
QL = ( x -L ) / s 8,23
Kabul Edilebilirlik Sabiti : kL ( Çizelge 2-A ) 2,54
Kabul Edilebilirlik Esası : QU ≥ kU ve QL ≥ kL mi ? 7,90 > 1,57 ve 8,23 >2,54
Parti kabul edilebilirlik kriterlerine uygundur.Parti kabul edilir.
12
1.8.2.5 - Belirtilmiş Ayrı Çift Sınırlar Için Grafik Metot

Ayrı çift belirtilmiş sınırlar için bir grafik metot arzu edilirse bir grafik kağıdı üzerine x düşey eksen ve s yatay
eksen olacak şekilde ;
_
x = U-kU s ( Üst sınır için ) ve
_
x = L + kLs ( Alt sınır için )
doğrular çizilir.Bir numuneden elde edilmiş ölçmelerden hesaplanan s ve x değerleri kullanılarak grafik
_
üzerine ( s, x ) noktası işaretlenir.Bu noktanın kabul bölgesi içinde bulunması halinde parti kabul edilir;
dışında ise kabul edilmez.
_
Örnek : Madde 1.8.2.4’deki örnekte verilen verileri kullanarak x ( düşey ) eksen üzerinde U = 9,0 noktası
_
işaretlenir ve bu noktadan itibaren -kU eğimli [ kU = 1,57 ise bunun anlamı ; bu doğru ( s = 1, x =
_
7,43 ) noktasından geçer] bir doğru çizilir. Ayrıca x ekseni üzerinde L = 4,0 noktası işaretlenir ve bu
_
noktadan itibaren +kL eğimli [ kL = 2,54 ise bunun anlamı ; bu doğru ( s = 1, x = 6,54 ) noktasından
_
geçer ] bir doğru çizilir. Bu durumda kabul bölgesi, bu doğrular ve x ekseninin sınırladığı alandır. s
_ _
ve x ’in hesaplanmış değerleri sırasıyla 0,31 ve 6,55’dir. Şekil 2’de gösterildiği gibi ( s = 0,31, x =
6,55 ) noktası işaretlenir ve bu noktanın kabul bölgesi içinde olduğu görülür; parti kabul edilir.
ŞEKIL 2 - Belirtilmiş Ayrı Çift Sınırlar Için Bir Kabul Çizelgesinin Kullanılma Örneği : “s” Metodu
1.8.2.6 - Belirtilmiş Çift Kombine Sınır Için Kabul Edilebilirlik Esası

s’nin Çizelge 4-s’den elde edilen MSSD ( maksimum numune standard sapması ) değerinden büyük
olmaması kaydıyla bir üst ve alt sınırın verilmesi durumunda bir grafik metot kullanmak gerekir. s’nin
MSSD’den büyük olması durumunda parti kabul edilmez.
Uygun bir kot harfiyle işaretlenmiş ( etiketlenmiş ) “s” serisindeki çizelgelerden her iki sınır için belirtilmiş
AQL’ye göre kabul eğrisi seçilir ve
_
s x− L
U−L ve U−L
13
değerleri hesaplanır.Bu değerleri temsil eden nokta veya bunun kopyası grafik üzerine işaretlenir.Noktanın
kabul bölgesinde olması durumunda parti kabul edilir; dışında ise reddedilir.
Uygulamada daha fazla kolaylık sağlamak bakımından, muayene işlemlerine başlamadan önce normal ve
sıkı muayene için kabul eğrilerinin bir grafik kağıdı üzerine çizilmesi önerilir.( Bu gibi işlemler için gerekli özel
bir grafik kağıdı örneği EK D’de verilmiştir).
_ _
Skalalar, s ve x ’in doğrudan işaretlenebileceği şekilde ayarlanmalıdır.( Mesela, x skalası üzerinde 1,0
yerine üst sınır, 0 yerine alt sınır verilmiştir ).
_
Daha sonra grafik üzerine numune sayısına bağlı olarak bulunan s ve x değerleri işaretlenir; noktanın kabul
bölgesi içinde olması halinde parti kabul edilir; aksi halde reddedilir.
_
NOT - Numune sayısı kot harfleri B ve C için, ( yani numune sayıları 3 ve 4 için ) kabul bölgesi x ekseni,
_ _ _
x = U - ks doğrusu, MSSD ( Çizelge 4 ) boyunca çizilen ve x eksenine paralel bir doğru ve x = L +
ks doğrusu ile sınırlı bölgedir. k değeri Çizelge 2-A, Çizelge 2-B veya Çizelge 2-C’den elde edilir.
Örnek : Herhangi bir cihazın çalışma sıcaklığı, en az 60,00C en fazla 70,00C olarak tespit edilmiştir. Üretim
96 bireyden oluşan partiler halinde incelenecektir.Muayene seviyesi II ve normal muayenedir. AQL = %
1,5’dir. Çizelge 1-A’dan numune sayısı kot harfi f bulunur. Çizelge 1-B’den 10’luk bir numune
büyüklüğü gerekir.Çizelge 4-s’den MSSD için fs değeri 0,276 olarak bulunur.Elde edilen ölçümlerin
aşağıdaki gibi olduğunu farz edelim :
63,5 °C 62,0 °C 65,2 °C 61,7 °C

60,0 °C 66,4 °C 62,8 °C 68,0 °C
Bu durumda kabul edilebilirlik esasına uygunluk tayin edilecektir.

Numune Ortalaması
_
:x = ∑x / n 64,57
_ 2
∑ x i

− x  / ( n − 1)

Numune Standard Sapması :s= i 3,01
MSSD için fs Değeri ( Çizelge 4-s ) : 0,276
( EK A.1.2’ye bakınız )
MSSD = ( U - L ) : 2,76
Uygun kabul eğrisi diyagram s - F’den alınır.
_
Şekil 3’de görüldüğü gibi skalalar, gerekli gerçek ölçülere göre ayarlanarak ( s = 3,01, x = 64,57 ) noktası
işaretlenir.Bu noktanın kabul eğrisi dışında olduğu görülür ve parti kabul edilmez.Bu sonuca, s’nin
MSSD’den büyük olduğu görüldüğü zaman da varılabilir.
_
Grafik skalasının s ve x değerlerine ayarlanmamış olması halinde aşağıda verilen ilave hesaplamalara
ihtiyaç vardır:
14
ŞEKIL 3 - Numune Büyüklüğü Kot Harfi F, AQL= % 1,5, MSSD = 2,76 Için Kabul Eğrisi :” s “ Metodu
15
Standardlaşmış ortalama;
_
( x - L ) / ( U - L ) = ( 64,57 - 60 ) / ( 70 - 60 ) = 0,457
Standardlaşmış s ;
s / ( U - L ) = 3,01 / ( 70 - 60 ) = 0,301
( 0,301, 0,457 ) noktası Şekil 3 üzerinde işaretlenir. Nokta AQL = % 1,5 olan kabul eğrisi dışında olduğundan
parti kabul edilmez.
NOT - Bu partinin numunedeki bütün deneye tabi tutulmuş bireyleri belirtilmiş sınırlar içinde olsa bile parti kabul
edilmez.
1.8.3 - “σ“ Metodu Için Standard Işlem
1.8.3.1 - Bir Planı Elde Etme

Bu metot, sadece işlem standard sapmasının sabit olarak kabul edilmesi ve “σ“ olarak alınabilmesi gibi
geçerli bir sebebin bulunması durumunda kullanılır.
Çizelge 1-A’dan kot harfi bulunur. Sonra normal muayene için numune sayısı, kot harfi ve belirtilmiş AQL ile
numune sayısı n ve kabul edilebilirlik sabiti k elde edilir. Bu sayıda tesadüfi bir numune alınır, numunenin
_
bütün bireyleri için x muayenesi altında özellikler ölçülür ve ortalama değeri ( x ) hesaplanır.
1.8.3.2 - Belirtilmiş Tek veya Ayrı Sınırlar Için Kabul Edilebilirlik Esasları
Her bir numune için türetilmiş s için, işlemin standard sapmasının verilen değeri olan σ‘yı yerleştirmek
amacıyla, “ s “ metodu için verilen işlem takip edilerek ve Çizelge 3-A’dan elde edilen kabul edilebilirlik sabiti
k’nın hesaplanmış esas değeriyle karşılaştırmak suretiyle bir kabul edilebilirlik kriteri elde etmek mümkündür.
_
Bununla birlikte QU [ = ( U - x ) / σ ] ≥ kU olması durumunda bir üst özellik için kabul edilebilirlik esası
_
x ≤ U - kU σ olarak verilir.
_
U, kU ve σ değerleri önceden bilindiğinden, kabul değeri x U [ = U - kU σ ] muayeneye başlamadan önce
tespit edilmelidir.
Bu duruma göre kabul edilebilirlik kriteri belirtilmiş bir üst sınır için :
_ _
x ≤ x U [ = U - kU σ ] ise kabul edilir,
_ _
x > x U [ = U - kU σ ] ise kabul edilmez şeklindedir.Benzer şekilde belirtilmiş bir alt sınır için :
_ _
x ≥ x L [ = L + kL σ ] ise kabul edilir,
_ _
x < x L [ = L + kL σ ] ise kabul edilmez.
Örnek : Herhangi bir çelik dökümünün belirtilmiş en küçük akma sınırı 400 N / mm2’dir. Muayeneye 500
bireylik bir parti sunuluyor.Muayene seviyesi II, normal muayenedir. AQL = % 1,5’dir. σ = 21 N /
mm2 olarak biliniyor. Çizelge 1-A’dan numune sayısı kot harfi I olarak bulunur, Çizelge 3-A’dan %
1,5’lik bir AQL için numune sayısı n’nin 10 ve kabul edilebilirlik sabiti k’nın 1,70 olduğu
görülür.Numunelerin akma noktalarının aşağıdaki gibi olduğunu var sayalım :
431, 417, 469, 407, 452, 427, 421, 476, 400 ve 445
Burada kabul edilebilirlik esasına uygunluk belirticektir.
Genel Bilgiler Bulunan Değerler

Kabul Edilebilirlik Sabiti :k 1,70
Bilinen :σ 21
Ürün :kσ 35,70
Belirtilen Sınır :L 400
_
Kabul Değeri :L+kσ= xL 435,70
Ölçümlerin Toplamı :∑ x 4345

_
Numune Ortalaması :x 434,5
16
_ _
Kabul Edilebilirlik Kriteri : x > x L mi ? Hayır
Partinin numune ortalaması kabul edilebilirlik kriterlerine uymamaktadır; dolayısıyla parti kabul edilmez.
1.8.3.3 - Belirtilmiş Çift Kombine Sınır Için Kabul Edilebilirlik Kriteri

σ, Çizelge 4-σ‘dan elde edilen MPSD değerinden büyük değilse, belirtilmiş bir kombine üst ve alt sınırın
verilmesi durumunda, bir grafik metodu kullanmak gerekir. σ, MPSD’den büyükse partinin numune
alınmadan reddine hemen karar verilir.
Aşağıdaki işlemin takip edilmesi tavsiye edilir :
a) Parti sayısı ve verilen muayene seviyesi kullanılarak Çizelge 1-A’dan kot harfi bulunur; numune sayısı kot
harfi ve AQL kullanılarak Çizelge 1-B’den numune sayısı bulunur;
b) Numunu sayısı kot harfiyle endekslenmiş sigma ( σ ) serisindeki diyagramdan bu plan için verilen AQL için
kabul eğrisi seçilir,
c) σ / ( U - L ) değeri hesaplanır ve bu noktadan itibaren bir dikey doğru çizilir;
_
d) Bu doğrunun kabul eğrisi ( Not - 1 ) ile kesişme noktalarındaki ( x - L ) / ( U - L ) değerleri ölçülür. Bu
değerler üst ve alt “standardlaşmış” ortalamanın kabul edilebilen değerlerini verir ( Şekil - 4 ).
Ortalamanın kabul değerleri xU ve xL örnekte gösterildiği gibi elde edilir.
NOT 1 - Doğrunun kabul eğrisini kesmemesi halinde işlem kabul edilmez ve numune muayenesinde
nokta yoktur,
NOT 2- Doğrunun kabul eğrisinin düzgün doğru parçalarını kesmesi halinde, bu iki ayrı ayrı halde belirtilen
sınırlarla eş değerdir ve kabul esasları Madde 1.8.3.2’de verildiği gibidir.
e) Madde 1.8.3.3’e göre uygun büyüklükte bir numune alınır ve muayene yapılarak özelliğin ortalaması elde
edilir,
f) Kabul edilebilirlik kriteri aşağıdaki gibidir :
_ _ _
x için ortalamanın üst ve alt kabul değerleri arasında kalması halinde (Başka bir ifadeyle, x L ≤ x ≤ x U ise )
parti kabul edilir, aksi taktirde kabul edilmez.
Örnek - Herhangi bir elektrikli cihaz bileşeninin direnci için özellik 520 ± 50 Ω ‘dur. Üretim muayenesi parti
başına 2500 bireydir. Belirtilmiş sınırlar 470 ve 570’dir. Muayene seviyesi II ve normal muayenedir.
% 4’lük bir AQL değeri kullanılacaktır. σ değeri, 21,0 olarak biliniyor. Çizelge 1 -A’dan numune
sayısı kot harfi K olarak bulunur.Çizelge 1 - B’den 25’lik bir numune büyüklüğünün gerektiği
görülür. Numune direnç için bulunan değerler aşağıda verilmiştir :
515, 491, 479, 507, 543, 521, 536, 483, 509, 514, 507, 484, 526, 552, 499, 530, 512, 492, 521
467, 489, 513, 535, 501 ve 529

Belirtilmiş Üst Sınır :U 570
Belirtilmiş Alt Sınır :L 470
Bilinen σ : 21
σ 21,0
Standardlaşmış σ = ------- = -------- 0,21
U-L 100
Kabul Eğrisinden “ Standardlaşmış “ Sınır Değerleri ( Şekil - 4 )
17
ŞEKIL 4 - Bir Kombine Çift Belirtilmiş Sınır Için Bir Kabul Dayagramının
Kullanılmasına Ait Örnek: “σ“ Metodu
18
En Çok En Az
_ _
xU − L xL − L
U − L = 0,700 U − L = 0,300
_ _
x = L + 0,700 ( U - L ) x L = L + 0,300 ( U - L )
= 470 + 70,0 = 470 + 30,0
_
x için kabul değerleri :
_ _
x U = 540,0, x L = 500,0
Ölçümler Toplamı : 12755,0
Ölçümlerin Ortalaması : 510,2’dir.
_ _
510,2’deki x , 540,0 ve 500,0’deki x için kabul sınırları arasında kaldığından parti kabul edilir.
NOT 1 - Son iki satır hariç, bütün hesaplar, numune alma başlamadan önce tamamlanmalıdır.
NOT 2 - Bu örnekte doğruların kabul eğrisini kesmesinden meydana gelen doğru parçaları üzerinde kalan
_
noktalar bütün pratik amaçlar için kullanılır.Ayrıca x için kabul değerleri alternatif olarak direkt
hesaplama ile de kolayca bulunabilir.
Çizelge 4 - σ‘dan
Fσ = 0,244
MPSD = 0,244 ( 570 - 470 ) = 24,4
_ _
σ < MPSD olduğu için, bir sonraki adım x U ve x L’yi hesaplamaktır.
Çizelge 3 - A’dan ;
k = 1,42
kσ = 29,8
_
x U = U - kσ = 540,2
_
x L = L + kσ = 499,8
olarak bulunur ve ortalaması 510,2 olan parti yeniden kabul edilmiş olacaktır.
NOT - σ değeri 25 olarak verilseydi, σ > MPSD olacaktı ve numune alma muayenesi yapılmayacaktır.
1.8.4 - MUAYENE DEVAM EDERKEN YAPILAN IŞLEMLER

Değişken özelliklere göre numune alma muayene planının etkin bir biçimde yapılabilmesi için
aşağıdaki kurallara dikkat edilmelidir :
a) Muayene edilen özelliğin normal bir dağılım niteliğinde olması,
b) Kayıtların tutulması,
c) Döndürme kurallarına uyulması.
1.8.5 - NORMALLIK VE AYKIRI ( NORMALDEN SAPAN ) DEĞERLER
1.8.5.1 - Normallik
Normallik, yetkili mercii tarafından numune alma başlamadan kontrol edilmiş olmalıdır. Şüpheli bir durumda
dağılımın görünüşünün değişken özelliklere göre numune alma için uygun olup olmadığına veya normallik
için grafiksel deneylerin (TS 2630 - Bölüm 2 ) kullanılmasının gerekip gerekmediğine karar verilmelidir.
1.8.5.2 - Aykırı Değerler

Bir aykırı ( normalden saptığı gözlenen ) değer, bulunduğu örnek içerisinde diğer gözlemlerden büyük ölçüde
farklı olan değerdir. Tek bir aykırı değer tespit edilmiş sınırlar içinde olsa bile değişkenlikte bir artış
sağlayabilir, ortalamayı değiştirebilir ve sonuçta partinin reddedilmesine yol açabilir. Aykırı bir gözlemden
19
şüphelenildiğinde hemen aykırı değerlerin deneyine geçilmeli ve bu deney bağımsız olarak şüpheli parti
üzerinde yapılmalıdır. Aykırı değerler bulunması durumunda partinin tanzimi satıcı ve tüketici arasındaki
anlaşmaya göre yapılmalıdır.
1.8.6 - KAYITLAR
1.8.6.1 - Kontrol Diyagramları

Değişken özelliklere göre muayenenin avantajlarından bir tanesi, üretimdeki kalite seviyesi eğiliminin ortaya
çıkarılması ve kabul edilmeyen bir standarda ulaşmadan bir uyarının verilmesidir. Ancak, bu durum kayıtların
_
eksiksiz ve uygun tutulmasıyla mümkün olur. Kullanılan metot ne olursa olsun [ s, σ ( veya R ) ] kayıtlar x ve
s ( veya R ) değerleri ihtiva edilecek şekilde tutulmalı ve bunlar tercihen kontrol diyağramları biçiminde
düzenlenmelidir. Bu işlem, numunelerden elde edilen s değerlerinin σ‘nin değerinin sınırları içine düşmesini
doğrulamak için özellikle “ σ “ metoduyla uygulanmalıdır. Bir kombine çift belirtilmiş sınır kullanılmıyorsa,
Çizelge 4’de verilen MSSD [ veya Çizelge - R4’de verilen en fazla ortalama aralık (MAR) ] değeri kabul
edilmeyen değerin göstergesi s ( veya R ) kontrol diyağramı üzerine işaretlenmelidir.
NOT - Kontrol diyagramları temayülleri ortaya çıkarmak için kullanılırlar. Tek bir partinin kabul edilebilirliği için
verilecek nihai karara, Madde 1.8.2 ve Madde 1.8.3’de verilen işlemle birlikte varılmalıdır.
1.8.6.2 - Kabul Edilmeyen Partiler

Kabul edilmeyen bütün kayıtlar, itina ile tutulmalı ve döndürme kuralının tamamen uygulandığından emin
olunmalıdır. Numune alma planı tarafından kabul edilmeyen herhangi bir parti, yetkili merciin izni olmadan
tamamen veya kısmen tekrar muayeneye sunulmamalıdır.
1.8.7 - DÖNDÜRME KURALLARI UYGULAMASI
1.8.7.1 - Başkaca belirtilmedikçe, muayeneye normal muayene ile başlanılmalı; sıkı muayene gerekene veya
indirgenmiş muayeneye izin verilene kadar devam edilmelidir.
1.8.7.2 - Birbirini takip eden beş veya daha az parti içinde orijinal normal muayene üzerinden iki partinin
kabul edilmemesi durumunda, sıkı muayeneye dönülür.Sıkı muayene kabul edilebilirlik sabitinin değerleri
artırılmak suretiyle yapılır. Değerler, “s “ metodu için Çizelge 2 - B’de ( “ R “ Metodu için Çizelge R2 - B’de ),
σ metodu için Çizelge 3B’de verilmiştir.” s “ metodunda ( ve aynı şekilde “ R “ metodunda ), çizelge numune
büyüklüğünün çok küçük olduğu ve artması gerektiğini aşağı doğru bir okla göstermesine rağmen numune
büyüklüğünde bir değişme yoktur.
1.8.7.3 - Orijinal muayenede birbirini takip eden 5 sıralı parti, sıkı muayenede kabul edilmesinden sonra sıkı
muayeneye ara verilmeli; sonra normal muayeneye dönülmelidir.
1.8.7.4 - Birbirini takip eden 10 sıralı partinin normal muayenede kabul edilmesinden sonra aşağıdaki
şartların sağlanması şartı ile indirgenmiş muayeneye geçilir.
Bu şartlar :
a) AQL’nin üretici tarafından beyan edilen AQL’den biraz daha iyi olması durumunda bu partiler kabul
edilebilirler.
NOT - Bir adım daha iyi AQL için bir k değeri, Çizelge 2 -A’da verilmemişse ( “s” metodu ), “s” serisinde
uygun bir diyagramın diğer eğrileriyle karşılaştırmak suretiyle yeterli bir kesinlikte kabul eğrisi gözle
ekstrapole edilebilir. Aynı işlem “ σ “ metoduna ( ve R metoduna ) da uygulanır.
b) Üretimin istatistiksel kontrolü altında olduğu durumlarda,
c) Indirgenmiş muayene yetkili merci tarafından istendiğinde .
Indirgenmiş muayenede, normal muayeneye nazaran çok daha az numune kullanılır ve kabul edilebilirlik
sabiti de oldukça düşüktür.Indirgenmiş muayene için n ve k değerleri “s” metodu için Çizelge 2 - C’de “ σ “
metodu için, Çizelge 3 - C’de ( “R” metodu için Çizelge R2 - C’de ) verilmiştir.
1.8.7.5 - Orijinal Muayene Sırasında ,

a) Partinin kabul edilmediği,
b) Üretim bozuklukları veya gecikmelerin meydana geldiği,
c) Normal muayenenin yapılması için uygun şartların oluşması
20
durumlarında indirgenmiş muayeneden normal muayeneye geçilmelidir.
1.8.8 - MUAYENEYE ARA VERME VE DEVAM ETME

Orijinal sıkı muayenede, sıralı ardışık partilerde kabul edilmeyen kümülatif parti sayısı 5’e ulaştığı zaman bu
standardın kabul işlemlerine ara verilmelidir.
Muayeneye sunulan mal veya hizmetin kalitesini sağlamak için üretici tarafından bir program hazırlanıncaya
kadar bu standardda verilen kurallar altında muayeneye başlanmalıdır. Daha sonra Madde 1.8.7.2’de
verildiği şekilde sıkı muayeneye geçilmelidir.
1.8.9 - SIKI ve INDIRGENMIŞ MUAYENE IÇIN KABUL EĞRILERI

a) Sıkı veya indirgenmiş muayene için, ayrı ayrı halde kabul eğrileri yapılmamıştır.Bu sebeple kombine çift
belirtilmiş sınırlar sıkı veya indirgenmiş muayene de kullanılması gerektiğinde, gerekli numune büyüklüğü
ve kabul edilebilirlik sabitine sahip normal muayenede kullanmak için verilen eğriler arasındaki bir eğriyi
bulmak gerekir.
b) Sıkı muayeneye dönerken gerekli kabul eğrisi Çizelge 6 - A’da kullanılarak bulunabilir. Bu, çoğu zaman
normal muayenede kullanılan eğrinin içinde bulunan eğriye dönüşür (Başka bir ifadeyle aynı numune
sayısına ama daha düşük bir AQL’ye karşılık olur). Ancak, bazı durumlarda buna paralel olarak numune
sayısında bir artış vardır.”σ“ metodu kullanıldığında ve ”σ“ bir sonraki alt AQL’ye karşılık olan MPSD’yi
aşarsa, “s” metodu altında yapılan sıkı muayeneye dönmek gerekir.
c) Indirgenmiş muayeneye dönerken gerekli kabul eğrisi, Çizelge 6 - B’den bulunur. Bu eğri, normal
muayene altında bir adım daha büyük olan bir AQL’ye ve üç adım daha küçük olan bir numune sayısına
karşılık gelen eğridir.
Örnek - Numune sayısı kot harfi I ve AQL 0,25 olan “s” metodunun kullanıldığını var sayalım. Çizelge 6 - A
sıkı muayene için kabul eğrisinin normal muayene altında kot harfi I ve AQL %0,15 olan eğri
olduğunu gösterir. Çizelge 6 - B ise indirgenmiş muayene için kabul eğrisinin kot harfi F ve AQL
%0,40 olan eğri olduğunu gösterir.
1.8.10 - ”σ“ METODUNA DÖNDÜRME

s ( veya R ) değerinin kontrol altında olduğu görülüyor ise, s ( veya R / C ) nin ağırlıklı ortalama kare kök
( kök ) değeri ”σ“, işlemin bilinen standard sapması olarak kabul edilebilir ve ”σ“ metodu uygulanabilir.
Değişkenliğin kontrol altında olup olmadığını anlamak için, s değeri yine de hesaplanmalı ve bir kontrol
diyagramı üzerine işaretlenmelidir ( EK - A ).
NOT - Döndürme işlemi yetkili merciin izni olmadan yapılmamalıdır.
1.8.11 - ÇIZELGELER VE DIYAGRAMLAR
Çizelgeler
1 - A Numune sayısı kot harfleri ve muayene seviyeleri
1 - B Normal muayene için numune sayısı kot harfleri ve numune sayıları
2 - A Normal muayene için tek numune alma planları ( ana çizelge ) : “s” metodu
2 - B Sıkı muayene için tek numune alma planları ( ana çizelge ) : “s” metodu
2 - C Indirgenmiş muayene için tek numune alma planları ( ana çizelge ) : “s” metodu
3 - A Normal muayene için tek numune alma planları ( ana çizelge ) : “σ“ metodu
3 - B Sıkı muayene için tek numune alma planları ( ana çizelge ) : “σ“ metodu
3 - C Indirgenmiş muayene için tek numune alma planları ( ana çizelge ) : “σ“ metodu
4-s En büyük numune standard sapması ( MSSD ) için Fs değerleri : “s” metodu
4 -σ En büyük işlem standard sapma ( MPSD ) için Fσ değerleri : “σ“ metodu
5- ( 5 - B - 5 - P ) Numune alma planları için çizelgeler ve işletme özellikleri eğrileri ( Numune sayısı
kot harfleri B - P )
6 - A Normal ve sıkı muayene planları arasındaki karşılık gelmeler
6 - B Indirgenmiş ve normal muayene planları arasındaki karşılık gelmeler
Diyagramlar
A % 95 ve % 10 kabul olasılıklarında belirtilmiş kaliteler için standard numune alma planlarının numune
sayısı kot harfleri
21
s-D-s-P Kombine çift belirtilmiş sınırlar için kabul eğrileri : “s” metodu
σ-C-σ-P Kombine çift belirtilmiş sınırlar için kabul eğrileri : “σ“ metodu
ÇIZELGE 1A - Numune Sayısı Kot Harfleri ve Muayene Seviyeleri
* Parti sayısı 281 - 400 için H, 401 - 500 için I muayene seviyesini kullanınız.
NOT 1 - Numune sayısı kot harfleri için TS 2756 / Bölüm 1’e bakınız.
NOT 2 - Bu alanda uygun bir numune alma planı yoktur; okun altındaki veya üstündeki ilk
numune alma planını kullanınız. Bu hem numune sayısını hem de Kabul edilebilirlik sabiti k’yı
gösterir.
22
ÇIZELGE 1B - Normal Muayene Için Numune Sayısı Kot Harfleri ve Numune Sayıları
NOT 1 - Bütün AQL değerleri uyumsuzluk cinsindendir.
NOT 2 - Bu alanda uygun bir numune alma planı yoktur; ok’un altındaki ilk numune alma planını kullanınız.
Bu hem numune sayısını hem de kabul edilebilirlik sabiti k’yı gösterir.
23
24
ÇIZELGE 2A - Normal Muayene Için Tek Numune Alma Planları ( Ana Çizelge ) : “s” Metodu
NOT 1 - Bütün AQL değerleri yüzde uyumsuzluk cinsindendir.
NOT 2 - Semboller
Bu alanda uygun bir numune alma planı yoktur; ok’un altındaki ilk numune alma
planını kullanınız. Bu hem numune sayısını hem de kabul edilebilirlik sabiti k’yı
gösterir.
Bu alanda verilen plan yüksek güvenlik derecesinde bir sonuç sağlar. Ancak büyük
miktarlarda numune kullanımına yol açar. Yetkili merciin takdiri üzerine ok’un
üstündeki bir sonraki plan kullanılır.
Kalın çizgiler TS 2756 / Bölüm 3’de verilen eşdeğer nitelikli numune alma
planlarının sınırlarını göstermektedir.
25
ÇIZELGE 2B - Sıkı Muayene için Tekli Numune Alma Planları ( Ana Çizelge ) : “s” Metodu
NOT 1 - Bütün AQL değerleri yüzde uyumsuzluk cinsindendir
NOT 2 - Semboller
Bu alanda uygun bir numune alma planı yoktur; ok’un altıdaki ilk numune alma
planını kullanınız. Bu hem numune sayısını hem de kabul edilebilirlik sabiti k’yı
gösterir.
Bu alanda verilen plan yüksek güvenlik derecesinde bir sonuç sağlar. Ancak, büyük
miktarlarda numune kullanımına yol açar. Yetkili merciin takdiri üzerine ok’un
üstündeki bir sonraki plan kullanılır.
Kalın çizgiler TS 2756 / Bölüm 3’de verilen eş değer nitelikli numune alma
planlarının sınırlarını göstermektedir.
26
ÇIZELGE 2C - Indirgenmiş Muayene Için Tek Mumune Alma Planları ( Ana Çizelge ) : “s” Metodu
27
ÇIZELGE 3A - Normal Muayene Için Tek Numune Alma Planları ( Ana Çizelge ) :”σ“ Metodu
28
ÇIZELGE 3B - Sıkı Muayene Için Tek Numune Alma Planları ( Ana Çizelge ) : “σ“ Metodu
29
ÇIZELGE 3C - Indirgenmiş Muayene Için Tek Numune Alma Planları ( Ana Çizelge ) : “σ“ Metodu
30
ÇIZELGE 4s - En Büyük Standard Sapma ( MSSD ) için fS Değerleri : “s” Metodu
NOT 1 - MSSD belirtilmiş üst sınır ( U ) ve alt sınır ( L ) arasındaki farkın standardlaştırılmış MSSD Fs
değeriyle çarpılmasıyla elde edilir. Mesela, MSSD = Fs ( U-L )
NOT 2 - Bilinmeyen değişken ile belirtilmiş çift sınır için planların kullanıldığı durumlarda MSSD izin
verilebilen en büyük numune standard sapmasının değerini gösterir.
ÇIZELGE 4σ - MPSD Için fσ Değerleri : “σ“ Metodu
NOT 1 - MSSD belirtilmiş üst sınır (U) ve alt sınır (L) arasındaki farkın standardlaştırılmış MSSD Fσ
değeriyle çarpılmasıyla elde edilir.
NOT 2 - Bilinen değişken ile belirtilmiş çift sınır için planların kullanıldığı durumlarda MSSD izin verilebilen
en büyük işlem standard sapmasının değerini gösterir.
NOT 3 - Yetkili mercii, sıkı muayene için Fσ değerinin kullanımını hem normal hem de indirgenmiş muayene
için tespit edilebilir bu durumda, “σ“ ve “s” metotları arasındaki seçim döndürme kuralından
bağımsız olarak düşünülmelidir.
31
ÇIZELGE 5B - Numune Sayısı Kot Harfi B
Diyagram 5-B-Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğirisi
Muayeneye Sunulan Partilerin kalitesi (Yüzde Uyumsuzluk Cinsinden)
ÇIZELGE 5-B-1 Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrilerinin Değerleri
Muayeneye Sunulan Partilerin Kalitesi (Yüzde Uyumsuzluk Cinsinden)
32
ÇIZELGE 5-C - Numune Sayısı Kot Harfi C
Diyagram 5C - Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrileri
Muayene Sunulan Partilerin Kalitesi (Yüzde uyumsuzluk cinsinden)
ÇIZELGE 5-C-1 - Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrilerinin Değerleri
33
ÇIZELGE 5-D - Numune Sayısı Kot Harfi D
Diyagram 5-D - Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrileri
Muayeneye Sunulan Partilerin Kalitesi (Yüzde uyumsuzluk cinsinden)
ÇIZELGE 5-D-1 Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrilerinin Değerleri
34
ÇIZELGE 5-E - Numune Sayısı Kot Harfi E
Diyagram 5-E - Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrileri
Muayeneye Sunulan Partilerin Kalitesi (Yüzde uyumsuzluk cinsinden)
ÇIZELGE 5-E-1 - Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrilerinin Değerleri
35
ÇIZELGE 5-F - Numune Sayısı Kot Harfi F
Diyagram 5-F - Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrileri
Pa
Muayeneye sunulan partilerin kalitesi (yüzde uyumsuzluk cinsinden)
Pa
ÇIZELGE 5-F-1 Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrilerinin Değerleri
36
ÇIZELGE 5-G - Numune Sayısı Kot Harfi G
Diyagram 5-G - Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrileri
Pa
Pa
ÇIZELGE 5-G-1 Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrilerinin Değerleri
37
ÇIZELGE 5-H - Numune Sayısı Kot Harfi H
Diyagram 5-H - Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrileri
Pa
Pa
ÇIZELGE 5-H-1 Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrilerinin Değerleri
ÇIZELGE 5-I - Numune Sayısı Kot Harfi I

38
Diyagram 5-I - Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrileri
Pa
Pa
ÇIZELGE 5-I-1 Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrilerinin Değerleri
39
ÇIZELGE 5-J - Numune Sayısı Kot Harfi J
Diyagram 5-J - Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrileri
Pa
Pa
ÇIZELGE 5-J-1 Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrilerinin Değerleri
40
ÇIZELGE 5-K - Numune Sayısı Kot Harfi K
Diyagram 5-K- Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrileri
Pa
Pa
ÇIZELGE 5 - K - 1 Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrilerinin Değerleri
41
ÇIZELGE 5-L - Numune Sayısı Kot Harfi L
Diyagram 5-L - Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrileri
Pa

Pa
ÇIZELGE 5-L-1 Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrilerinin Değerleri
42
ÇIZELGE 5-M - Numune Sayısı Kot Harfi M
Diyagram 5-M - Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrileri
Pa
Pa
ÇIZELGE 5-M-1 Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrilerinin Değerleri
43
ÇIZELGE 5-N - Numune Sayısı Kot Harfi N
Diyagram 5-N - Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrileri
Pa
Pa
ÇIZELGE 5-N-1 Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrilerinin Değerleri
44
ÇIZELGE 5-P - Numune Sayısı Kot Harfi P
Diyagram 5-P - Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrileri
Pa
Pa
45
ÇIZELGE 5-P-1 Tek Numune Alma Planları Için Işletme Özellikleri Eğrilerinin Değerleri
ÇIZELGE 6-A - Sıkı ve Normal Muayene Planları Arasında Karşılık Gelmeler
1) Sadece “s” metodu içindir.
NOT - Normal muayene altındaki plan için numune sayısı kot harfi (solda) ve AQL değeri (üstte) verilmiştir.
Çizelgede normal muayene için verilen bu veriler sıkı muayeneye de uygulanabilir.
ÇIZELGE 6-B - Indirgenmiş ve Normal Muayene Planları Arasında Karşılık Gelmeler
46
1) Sadece “s” metodu içindir.
NOT - Normal muayene altında plan için numune sayısı kot harfi (solda) ve AQL değeri (üstte) verilmiştir.
Çizelgede normal muayene için verilen bu veriler indirgenmiş muayenede de uygulanabilir.
47
DIYAGRAM A - %95 ve %10 Kabul Olasılıklarında Belirtilmiş Kaliteler Için Standard Numune Alma
Planlarının Numune Sayısı Kot Harfleri
48
DIYAGRAM s-D - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri: “s” Metodu - Numune Sayısı Kot Harfi
D (Numune sayısı 5)
49
DIYAGRAM s-E - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri “s” Metodu - Numune Sayısı Kot Harfi E
(Numune sayısı 7)
50
DIYAGRAM s-F - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırları Için Kabul Eğrileri “s” Metodu - Numune Sayısı Kot Harfi F
(Numune Sayısı 10)
51
DIYAGRAM s-G - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırları Için Kabul Eğrileri “s” Metodu - Numune Sayısı Kot Harfi
G (Numune sayısı 15)
52
DIYAGRAM s-H - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri “s” Metodu - Numune Sayısı Kot Harfi H
(Numune sayısı 20)
53
DIYAGRAM s-I - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri “s” Metodu - Numune Sayısı Kot Harfi I
54
DIYAGRAM s-J - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri “s” Metodu -Numune Sayısı Kot Harfi J
55
DIYAGRAM s-K - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri “s” Metodu-Numune Sayısı Kot Harfi K
56
DIYAGRAM s-L - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabu Eğrileri “s” Metodu-Numune Sayısı Kot Harfi L
57
DIYAGRAM s-M - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri “s” Metodu-Numune Sayısı Kot Harfi M
58
DIYAGRAM s-N - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri “s” Metodu-Numune Sayısı Kot Harfi N
59
DIYAGRAM s-P - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri “s” Metodu-Numune Sayısı Kot Harfi P
60
DIYAGRAM σ-C - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri: “σ“ Metodu-Numune Sayısı
Kot Harfi C
61
DIYAGRAM σ-D - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri: “σ“ Metodu-Numune Sayısı
Kot Harfi D
62
DIYAGRAM σ-E - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri: “σ“ Metodu-Numune Sayısı Kot Harfi E
63
DIYAGRAM σ-F - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri: “σ“ Metodu-Numune Sayısı Kot Harfi F
64
DIYAGRAM σ-G -Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri: “σ“ Metodu-Numune Sayısı Kot Harfi G
65
DIYAGRAM σ-H - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri: “σ“ Metodu-Numune Sayısı Kot Harfi H
66
DIYAGRAM σ-I - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri: “σ“ Metodu-Numune Sayısı Kot Harfi I
67
DIYAGRAM σ-J - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri: “σ“ Metodu-Numune Sayısı Kot Harfi J
68
DIYAGRAM σ-K - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri: “σ“ Metodu-Numune Sayısı
Kot Harfi K
69
DIYAGRAM σ-L - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri: “σ“ Metodu-Numune Sayısı
Kot Harfi L
70
DIYAGRAM σ-M -Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri: “σ“ Metodu-Numune Sayısı Kot Harfi M
71
DIYAGRAM σ-N - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri: “σ“ Metodu-Numune Sayısı Kot Harfi N
72
DIYAGRAM σ-P - Kombine Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Eğrileri: “σ“ Metodu-Numune Sayısı Kot Harfi P
73
EK A
s ve σ‘yı ELDE ETME IŞLEMLERI
(Bu ek standardın tamamlayıcı bir parçasıdır)
A.1 - s’yi elde etme işlemi
A.1.1 - Bir çokluğun bir numune grubundan hesaplanan standard sapmasının tahmini değeri, s sembolüyle
verilir ve değeri,
n 2
 _
∑  x i − x
 
i=1
s =
n −1
formulünden bulunabilir.
_
Burada xi, n sayıdaki bireyden oluşan bir numunedeki i’yinci bireyin ölçülmüş özelliğidir ve x , xi’nin ortalama
değeridir. Bir başka ifadeyle;
_
∑x i
i=1
x =
n dir.
A 1.2 - Yukarıda s için verilen formül hesaplama amacıyla tercih edilmez; çünkü işlem xi’den herhangi bir a
tam sayısını çıkarmakla ve s için alternatif eş değer bir formül kullanmakla hesaplar basitleştirilebilir.
 n  _ 2 
2
s =
 i=1
∑(
xi − a ) 2 − na − x  n −1

Madde 1.8.2.6’da verilen örneğe göre a = 65 alınması halinde hesaplamalar çizelge halinde aşağıdaki
şekilde bulunur:
xi a (xi-a) (xi-a)2
63,5 65 - 1,5 2,25

62 65 - 3,0 9,00
65,2 65 0,2 0,04
61,7 65 - 3,3 10,89
69 65 4,0 16,00
67,1 65 2,1 4,41
60 65 - 5,0 25,00
66,4 65 1,4 1,96
62,8 65 - 2,2 4,84
68 65 3,0 9,00
∑ = 645,7
xi ∑(x )2
− a = 83,39
i
n = 10 n (a - x)2 = 1,85
_
x = 64,57 Fark = 81,54 = (n-1) S2
_
(a- x ) = 0,43 (n - 1) = 9
_
2
(a- x ) = 0,185 s2 = 9,06
74
_
n(a- x )2 = 1,85 s = 3,01
A.1.3 - Basit bir hesap makinesinin kullanılması durumunda, Madde A.1.2’deki a değeri sıfır olarak alınabilir.
Bu durumda formül aşağıdaki şekle dönüşür:
 n  _ 2 
2
s = ∑(
 i=1
xi − a ) 2
− n a − x 
 
 n −1

Daha fonksiyonel bir hesap makinesi ile xi ve (xi)2’nin kümülatif toplam değerlerini aynı zamanda bulmak
mümkündür. Bu durumda xi ve (xi)2’nin bireysel değerlerini yazmaya gerek yoktur. Bu işlemi göstermek için
bu değerler, aşağıdaki örnekte verilmiştir. Elektronik bir hesap makinesinin kullanılması durumunda.
dördüncü kolondaki sayıların ne kadar büyük olabileceğine dikkat edilmelidir ve bu sayılarının tamamının
makinenin göstergesine yazıldığından emin olunmalıdır. Bu sayılar Ek C’de Madde C.9.2.5’deki ikinci
örmekten alınmıştır, ancak burada s hesaplanacaktır.
_
Ortalama x =510,2 ve parti standard sapması tahmini s = 21,4 dür.
A.1.4 - Okumalar arasında değişimlerin küçük olması durumunda, bireyden bireye değişen ölçmelerin
sadece bu değer kısmının gözönüne alınması tavsiye edilir; bir başka ifadeyle x; değerlerinin 27,515; 27,491;
27,479 vs. olması durumunda değerler sanki sadece 515; 419; 479’mış gibi değerlendirilmelidir.
_
Bu sayılar bir önceki örnekte kullanılır ve burada x =27,51 ve s = 0,021 bulunur.
Bu metot sadece aritmetik işlemlerini azaltmakla kalmaz ayrıca, sayıların yuvarlatılmasından meydana
gelebilecek hataları azaltır veya bu hataların büyümesini önler. Tek hassasiyetli bir bilgisayarın yuvarlatma
hatalarını en aza indiren bir program kullanmadığı durumlarda, bir cep hesap makinesinin vereceği sonuçtan
daha az kesinlikte bir sonuç vereceğine dikkat edilmelidir. Bunu yapmanın olası bir yolu yukarıda belirtildiği
gibi her değerden bir sabiti çıkarmaktır. Birinci gözlem değerinin sabit değer olarak seçmek uygundur.
Yukarıdaki örnektede bu sabit 27,515 değeri olup, her bir gözlem değerinden çıkarılacaktır.
A.1.5 - s için eşitliğin diğer biçimleri türetilebilir. Hesap makinesinin çalışma özelliğine bağlı olarak;
2
n  n 
∑ 2
xi ∑
−  x i  n
i=1  i=1 
s=
n−1
veya
n  n 2
n ∑ 2
xi ∑
−  x i 
i=1  i=1 
s=
n(n − 1)
Formüllerinden herhangi biri kullanılabilir.
A.2 - σ‘yi Elde Etme Işlemi
A.2.1 - s (veya R) değerinin kontrol altında olduğu durumda σ, s değerini ağırlıklı kare kök ortalama değeri
(kok) olarak kabul edilir ve ağırlıklı kok değeri aşağıdaki formülden bulunabilir:
75
∑ (n − 1)s i
2
i
i=1
σ = I
∑ (n − 1) i
i=1
Burada;
I = Partilerin sayısı,
ni = I’inci partinin numune sayısı,
si = I’inci partinin numune sayısı stadard sapması,
dır.
A.2.2 - Her bir partinin numune sayılarının eşit olması durumunda yukarıdaki formül;
I
∑s 2
i
i=1
σ =
I
şeklinde basitleştirilebilir.
2
A.2.3 - “R” metodunun kullanılması durumunda, yukarıdaki denklemlerde s i , ( Ri/Ci )2 ile değiştirilmelidir.
Burada Ri ortalama aralık; Ci, i’inci partiden alınan numune için skala faktörüdür.
76
EK B
ISTATISTIKSEL TEORI
B.0 - Semboller
Bu ekte kullanılan diğer semboller aşağıda verilmiştir:
p = toplam işlem yüzdesi veya kesir uyumsuzluğu
P = pu + p L
pL = L altındaki işlem yüzdesi veya kesir uyumsuzluğu
pu = U üstündeki işlem yüzdesi veya kesir uyumsuzluğu
P = Toplam (kümülatif) olasılık fonksiyonu (dağılım fonksiyonu).
q = Kalite parametresi, Zu’ya veya -ZL’ye eşittir.
z = Standard değişken değeri
x−µ
z=
σ
zL = Belirtilmiş alt sınırdaki z değeri,
x−µ
zL =
σ
zU = Belirtilmiş üst sınırdaki z değeri
x−µ
zU =
σ
B.1 - Normal Dağılım

Değişkenlerle yapılan muayenelerdeki risklerin hesaplanmasındaki ana teori normal dağılımın özelliklerine
bağlıdır. Dolayısıyla bu standard sadece ölçülen özelliklerin frekans dağılımlarının normal veya normale çok
yakın olması durumunda doğru olarak uygulanabilir.
B.1.2 - Normal bir dağılımın çokluğu n standard sapması σ ve ortalaması µ cinsinden doğru olarak tarif
edilebilir. Bu iki parametrenin bilinmesi halinde ölçlen bir k değerinin verilen iki sınıf arasında veya dışında
olduğu olasılığı hesaplanabilir (Şekil 5).
ŞEKIL 5 - Normal Dağılım
77
B.1.3 - Bu olasılıkları çizelge haline getirebilmek için ölçülen x değeri;
x−µ
z=
σ
Şeklinde normal bir standard değişken z’ye dünüştürülür. Bu formül, bütün normal dağılım eğrilerini ortak bir
şekle getirir (Şekil 6), eğrinin denklemini basitleştirir ve eğri altındaki toplam alan 1’e eşit olduğunda, verilen
bir z değeri için kümülatif olasılık fonksiyonu P (eğri altındaki taranmamış alan)’nın değerini veren tek bir
çizelgenin hesaplanmasına izin verir.
ŞEKIL 6 - Standard Normal Dağılım
B.2 - Uyumsuz Kısım
B.2.1 - Kesir uyumsuzluğu, belirtilmiş sınır çizgisi (veya üst ve alt sınırlar her ikisi de verildiğinde) ötesinde
bulunan dağılım eğrisinin altındaki alanla temsil edilir.
NOT - Kesir uyumsuzluğunun uygulamada yüzde uyumsuzluk olarak ifade edilir (bu formun 1’den 4’e kadar
olan bölümlerinde olduğu gibi).
B.2.2 - x ölçmelerin normal dağılım oldukları ve ortalama değer µ ve standard sapma σ‘ların bilindiği
durumlarda, verilen belirtilmiş sınırları L ve /veya U’ya bağlı kesir uyumsuzluğu p, normal dağılım
çizelgelerinden pu = 1 - Pu ve pL = PL olarak bulunabilir.
78
ŞEKIL 7 - Sabit Belirtilmiş Üst Sınıra Bağlı Farklı Ortalama Değerler ( µ1, µ2, µ3 )
ve Sabit σ = 1 Için Kesir Uyumsuzluğu
B.3 - Kalite Parametresi
B.3.1 - Standard Sapma birimleri cinsinden (Ölçek σ=1) alınan ortalamanın sapmasıyla ölçülerek normal
dağılım eğrisinin standardlaştığı durumlarda, kesir uyumsuzluğu sadece standard sapmaya
x−µ
z=
σ
bağlıdır.
B.3.2 - Buna göre bir kalite parametresi bu fark ve belirtilmiş bir sınıra bağlı olarak, kesir uyumsuzluğu yerine
kabul muayenesinde kullanılabilien standard sapma cinsinden tasarlanır. Belirtilmiş üst sınır U verildiği
zaman bu durum;
U−µ
qu = = zu
σ
şeklinde; belirtilmiş alt sınır verildiği zaman ise

79
µ −L
qL = = −z u
σ
şeklinde tarif edilir.
B.4 - Tek veya Ayrı Belirtilmiş Çift Sınırlar Için Kabul Edilebilir Parametre Bölgesi
Kabul edilebilir kalite seviyesi (AQL) partilerin sürekli bir serisi için geçerli bir işlem ortalama yüzde
uyumsuzluğu sınırı olan numune alma muayenesinin amaçlarına uygun kalite seviyesidir.
Belirtilmiş bir tek sınır veya her iki sınır ayrı ayrı düşünüldüğünde, AQL’nin açıkça kalite parametresi q’ye
bağlı olduğu görülebilir. Kalite parametresi ve verilen belirtilmiş sınır ötesindeki kesir arasında bire-bir karşılık
olma söz konusudur. Bu sebeple kabul numunesi alma amaçları için bir işlem özelliği olarak kabul
edilebilirliği farzedilen q’nün en küçük değeri olarak tarif edilebilen bir K’yı belirleyebiliriz, örneğin kabul
edilirlik için q ≥ K’dır.
Böylece,
- Nitel özelliklerde: AQL’yi
- değişken özelliklerde: K’yi
kullanmamız gerekir.
Verilen belirtilmiş bir sınırlar kümesi için pL veya pU, µ ve σ‘ya bağlı olduğunda pL (veya pU)’nun AQL’den
küçük veya ona eşit olduğu yerde µ, σ düzleminde kalacak ve böylece kabul edilebilir bir işlem olarak
işaretlenecektir. Buna karşılık pL (pU)’nun AQL’den daha büyük olduğu yerde bu bölge kabul edilemez bir
işlem olarak işaretlenecektir. Her iki bölge tek bir düzgün doğruyla ayrılabilir.
Belirtilmiş bir tek alt sınır için µ, σ düzleminde AQL doğrusu;
µ −L
qL = =K
σ
veya
µ = L + Kσ
formülleri ile verilir.
Bu doğrunun üzerindeki bütün noktalar için, işlem ortalama yüzde uyumsuzluğu AQL’den küçük veya ona
eşit olacak ve dolayısıyla kabul edilecektir.
Doğrunun altındaki noktalar için parti kabul edilmeyecektir (Şekil 8).
80
ŞEKIL 8 - σ ve µ Biliniyorsa, Sadece Belirtilmiş Alt Sınır Için Kabul Diyağramı
Sürekli bir belirtilmiş üst sınır için benzer bir ilişki;
U− µ
qU = =K
σ
veya
µ = U - Kσ
şeklinde kurulabilir.
Bu doğruun altıdaki noktalar için ortalama yüzde uyumsuzluğu AQL’den küçük olacağından işlem kabul
edilebilir, üzerindeki noktalar için işlem kabul edilmez (Şekil 9)
ŞEKIL 9 - σ ve µ Biliniyorsa Sadece Belirtilmiş Üst Sınır Için Kabul Diyağramı
81
Iki ayrı belirtilmiş sınır verildiğinde durum Şekil 10’da gösterildiği gibi olur.
ŞEKIL 10 - σ ve µ Biliniyorsa Belirtilmiş Ayrı Çift Sınırlar Için Kabul Diyağram
B.5 - Belirtilmiş Kombine Çift Bir Sınır Için Kabul Parametre Bölgesi
B.5.1 - Üst ve alt sınırların belirlendiğini ve tek bir AQL’nin tamamına ulaşıldığı durumlarda buna kombine bir
çift belirtilmiş sınır denir.
Bir kombine çift belirtilmiş sınır için bir AQL’nin özelliği üst ve alt sınırların ötesinde ayrı ayrı pU ve pL
uyumsuzluk kesirlerini belirlemez ama pU ve pL’nin toplamı p’yi verir. Bu durumda K’nın AQL’ye karşılık
olmasında olduğu gibi tek bir değişken özellik şeklinde elde etmek gibi uzun bir yönteme gerek yoktur.
Bunun yerine, işlem ortalaması µ , işlem stadard sapması σ ve toplam işlem uyumsuz kısım arasında
bulunan matematiksel bir ilişkiyi bu uyumsuz kısım AQL’ye eşit olduğu (σ, µ) değerler ikilisini bulmak için
kullanılmalıdır.
Veriler bir σ değeri için sadece pU ve pL’nin bağıl değerleri U ve L ilişkisinde µ‘ye bağlı değildir. Buna karşılık
pU + pL = p değeri de U ve L arasındayken σ‘nin değeri en azdır, µ bu değerden uzaklaştıkça p’nin değeri
artar.
82
ŞEKIL 11 - σ Sabit Tutulurken µ‘deki Bir Değişimin Uyumsuz Kısma Etkisi
Verilen bir µ değeri için dağılım eğrisinin her iki sınırdaki çakışma derecesi σ değeri tarafından belirtilir (Şekil
12).
83
ŞEKIL 12 - µ Sabit Tutulurken σ‘daki Bir Değişimin Uyumsuz Kısım Kısım Üzerine Etkisi
B.5.2 - En Büyük Işlem Standard Sapması

µ, U ve L’nin ortasında iken (tam ortadayken) AQL değerini verecek σ‘nin en büyük değeri, normal muayene
altında maksimum işlem standard eğrisi (MPSD) olarak görülebilr. Bir işlemin bundan daha büyük bir σ
değerine sahip olması durumunda, bu AQL’yi geçer. Standard sapmanın bu maksimum değerden küçük
olması, AQL’den küçük olması durumunu gerektirmez.
Sıkı veya indirgenmiş muayene altında; sırasıyla bir sonraki alt ve üst tercihli AQL’nin elde edilmesiyle en
büyük işlem standard sapması olan MPSD’nin bulunması mümkündür. Yetkili merciin kontrolü altında, sıkı
muayene için fσ değeri normal ve indirgenmiş muayeneler içinde kullanılabilir. Bu alternatif işlem altında, “σ”
ve “s” arasında yapılan seçim döndürme kurallarıyla ilgili değildir.
B.5.3 - Kabul Eğrisi

Bir kombine çift belirtilmiş sınır verildiğinde, pL ve pU değerlerini veren ve toplamı AQL’ye eşit olan µ ve σ
değerlerinin bir serisi hesaplanabilir.
Bu değerler (µ, σ) düzlemi üzerine noktalanarak işaretlenebilir ve bu noktalar boyunca bir eğri çizilir (Şekil
13). Bu eğri ayrı ayrı halde belirtilmiş üst ve alt sınırlar için verilen AQL değerlerinin her birine uygun olacak
üçgenin içinde yer alır (Şekil 10). U ve L civarında eğri sırasıyla -K ve K eğimli bir doğrudan ayırd edilemez
(üst üste gelir) ve o zaman bu eğri µ = (U+L)/2 ve σ = en büyük standard sapma noktasından geçen düzgün
bir eğri oluşturur (Şekil 13).
84
ŞEKIL 13 - Bir Kombine Çift Belirtilmiş Sınıra Ait p = AQL = %10 Uyumsuzluğu Için (σ, µ) Düzleminde
Çizilen Sınır
B.6 - Numune Alma Muayenesi

Uygulamada µ bilinmediği için µ ve σ numuneden tahmin edilmek zorundadır.
_
µ‘nün en iyi tahmini değeri numune ortalaması x ’le verilir. Işleme göre σ ya biliniyor olarak kabul edilir veya
iki metodun biri kullanılarak σ numuneden tahmin edilir. Bir parti hakkında bir karara varmak için σ‘ya ait
yapılan bu üç işlem, bu standardda “σ“ metodu, “s” metodu (ve Ek C’de verilen “R” metodu)’dur.
µ ve σ değerlerinin bu tahminlerini kullanarak kalite parametresi q’nun tahmini bir değeri elde edilir. Bu da
kalite istatistiği Q olarak bilinir.
Verilen bir numune sayısı ve işlem standard sapmasını değerlendirme metodu için verilen bir olasılıkla kalite
istatistiği Q’nün K’ya eşit veya bundan büyük olduğu durumlarda partinin kabul edilebilirliğinin sağlayacak
K’nın değerlerini hesaplamak mümkündür. Bu durumdaki K kabul edilebilirlik sabitidir.
B.7 - “σ“ Metodu
B.7.1 - Kabul Edilebilirlik Sabitinin Türetilmesi

Bazı durumlarda mesela işlem yapılırken ve istatistiksel kalite kontrolu altındayken σ bilindiği var sayılır ve
sabit kabul edilir.
Sıralı partilerin ortalama değerleri sabit veya biliniyor olarak kabul edilmez; bu durumda popülasyondan
alınan bireylerin tesadüfi bir numunesinin ortalamasından tahmin edilmelidir.
_
( x− µ ) n
_
Numune ortalaması x ’in populasyon ortalaması µ‘ye eşit olması gerekmez; ancak σ normal
olarak bir sıfır ortalamayla ve 1’lik bir standard sapmayla normal olarak dağılmıştır. Dolayısıyla verilen bir
85
olasılık için numune ortalaması ve parti ortalaması arasındaki farkın kesin bir değerinden daha fazla
olamayacağını göstermek mümkündür. Mesela %95’lik bir olasılık için bu değer, ± 1,96σ/ n ’dir.
_
Üst kalite istatistiği QU = (U - x )/σ için verilen formül aşağıda gösterildiği şekilde de yazılabilir:
n _ n
Q U n = (U − µ ) − ( x− µ )
σ σ
Eşitliğin sağ tarafındaki ilk terim bir sabit, ikinci terim yukarıda bahsedilen ortalamanın standardlaşmış
normal sapmasıdır. Dolayısıyla QU n (ve aynı şekilde QL n )’de 1’lik bir standard sapmayla normal olarak
dağılmıştır. Böylece bir k değerini hesaplamak mümkündür. Bu durumda, verilen bir numune sayısı ve AQL
için belirlenmiş bir olasılıkla partinin kabul edilmesi durumunda, numunenin kalite istatistiği k’ya eşit veya
ondan büyük olmalıdır.
B.7.2 - Tek veya Ayrı Çift Belirtilmiş Sınırlar Için Kabul Edilebilirlik Esası
Madde B.7.1’de belirtildiği gibi hesaplanan kabul edilebilirlik sabiti k’nın, normal, sıkı ve indirgenmiş
muayenelerin aynı sıraya göre Çizelge 3-A, Çizelge 3-B ve Çizelge 3-C’de verilen değerleri için kabul
edilebilir kriteri tek bir belirtilmiş üst sınır için aşağıdaki şekli alır:
_
U− x
QU = ≥k
σ , ise kabul edilebilir,
ve belirtilmiş tek bir alt sınır için
_
x− L
QL = ≥k
σ , ise kabul edilebilir,
aksi halde kabul edilmez.
Belirtilmiş ayrı çift sınırların verildiği durumlarda kabul edilebilirlik kriteri;
QU ≥ kU ve QL ≥ kL ise kabul edilebilir,
QU < kU veya QL < kL ise kabul edilmez
şeklindedir.
_
σ bilinen bir sabit ortalama olduğundan, uygulamada bu değer beirtilmiş bir üst sınır için x ≤ U - kσ ve bir alt
_
sınır için x ≥ L + kσ biçimindeki kabul edilebilirlik esasını yeniden düzenlemek daha uygun olacaktır. Burada
U - kσ ve L + kσ değerleri muayene başlamadan önce belirtilebilir.
B.7.3 - Bir Kombine Çift Belirtilmiş Sınır Için Kabul Edilebilirlik Kriteri
Bir kombine çift belirtilmiş sınır verildiğinde partinin kabul edilip edilmeyeceği hakkında bir karar vermak için,
 _ 
 σ x− L
 ,
U −L U −L
 
noktası σ-C’den σ-p’ye kadar olan diyagramlardan uygun birisi üzerinde işaretlenebilir. Buna karşılık σ
bilinen bir sabit olduğunda, bu nokta σ‘nin bu değerine karşılık olan bir dik doğru üzerinde yer alacaktır. Bu
_ _ _
sebeple uygulamada x ’in alt ve üst kabul değerleri, x U ve x L’yi bulmak yeterlidir (Şekil 14).
86
ŞEKIL 14 - Bir Kombine Belirtilmiş Sınır Değer Için Kabul Dayagram; “σ“ Metodu
Bu durumda kabul edilebilirlik kriteri,

_ _ _ _
x ≤ x U ve x ≥ xL ise parti kabul edilir;
_ _ _ _
x > x U veya x < x L ise parti kabul edilmez
şeklindedir.
B.8.1 - Kabul Edilebilirlik Sabitinin Türetilmesi

Popülasyon ortalaması ve standard sapması biliniyor olarak kabul edilemeyeceği durumlarda, her ikisi de bu
populasyondan alınan bir numuneden tahmin edilmelidir .
_
“s” metodunda, topluluk ortalaması µ yerine numune ortalaması x alınır ve σ yerine de;
n
∑ (x
_
2
i − x)
i=1
s=
n=1
alınır, dolayısıyla
_ _
U− x x− L
QU = ve QL =
s s
olur.
_
s metodu “σ“ metoduyla karşılaştırıldığında ( x -µ) n /σ (B.7.1) ifadesinde σ yerine s kullanıldığında bunun
_
hata oranın artırdığı görülür. ( x -µ) n /s formülünü.
_ 
 x− µ  n
σ  
s σ
biçiminde yazabiliriz. Burada artık normal dağılım özelliğinin kaybolduğu; ancak (n-1) serbestlik dereceli bir
“t” dağılımı olduğu görülür. Mesela n=10 ise ve bunu da yerine koyarsak, ±1,96 σ/ 10 ’dan fazla olmayacağı
%95’lik bir olasılık vardır.
87
Ayrıca;
_
(U − x) n
QU n =
s
eşitliği
 _  
  x− µ  n 
σ  (U − µ) n   
QU n= −
s  σ σ 
 
 
Şeklinde yazabilir. Aynı şekilde
_ 
 x− L  n
 
QL n =
s
Formulünü de
 _  
  x− µ  n 
σ  ( µ − L) n   
QL n = +
s σ σ 
 
 
şeklinde yazabiliriz.
Bu formuller de normal olarak dağılım özelliğinde değillerdir; ancak “merkezi olmayan t” dağılımına uyarlar
ve bu dağılım çizelgeler halinde verilmiştir. Örnek olarak Resnikoff ve Lieberman çizelgeleri değişken
özelliklere göre numune alma muayeneleri için geliştirilmiştir. Merkezi olmayan t dağılımının bu
uygulamasının ayrıntılı teorisi standard numune sayıları ve tercih edilen AQL’ler için açıklamalar çizelgelere
girişte verilmiştir.
Kabul edilebilirik sabiti k, numune sayısının standard bir genişliği ve AQL’ler için merkezi olmayan t
çizelgeleri kullanılarak hesaplanır ve bunlar sırasıyla normal, sıkı ve indirgenmiş muayene için Çizelge 2-A,
Çizelge 2-B ve Çizelge 2-C’de verilmiştir.
B.8.2 - Belirtilmiş Tek ve Ayrı Çift Sınırlar Için Kabul Edilebilirlik Kriteri
Kabul edilebilirlik kriteri Madde B.5’de verildiği gibidir. Numuneyenden elde edilen kalite istatistiği, standard
sapma ve ortalamaının tahmin edilen değerleri yerlerine konur ve bu metot için hesaplanmış kabul
edilebilirlik sabiti k ile son durum karşılaştırılır.
Belirtilmiş tek bir belirlenmiş sınır için kabul edilebilirlik esası şöyledir:
Parti;
QU ≥ k veya QL ≥ k ise ‘ kabul edilir
QU < k veya QL < k ise ‘ kabul edilmez.
Ayrı çift belirtilmiş sınır verildiği zaman kabul edilebilirlik kriteri;
QL > kU ve QL > kL ise parti kabul edilir
QL < kU ve QL > kL ise parti kabul edilmez

şeklindedir.
88
Şekil 8, Şekil 9 ve Şekil 10’da verilen grafiksel metot da yukarıdaki iki esasa uygulanabilir.
Madde 1.8.2.3’de bir misal verilmiş bu da Şekil 2’de gösterilmiştir.
_
Bir üst sınırın kabul bölgesi için üst sınırı x = U - kS düzgün doğrusuyla bir alt sınırın kabul bölgesi için alt
_
sınırı x = L + kS düzgün doğrusuyla verilmiştir. Ayrı ayrı üst ve alt belirtilmiş sınırlar verildiğinde, kabul
_
bölgesi bu iki doğru ve x ekseni arasıda kalan alandır (Şekil 2).
B.8.3 - Belirtilmiş Bir Kombine Çift Sınır Için Kabul Edilebilirlik Kriteri
Belirtilmiş bir kombine çift sınır verildiğinde, bir işlemin kabul edilebilirliğinin (σ µ) noktasının kabul diyagramı
üzerindeki uygun kabul eğrisi içinde bulunup bulunmamasına bağlılığı Madde B.5.3’de gösterilmiştir (Şekil
13).
_
Bir partinin kabul edilebilirliği, numuneden elde edilmiş s ve x değerlerinin numune sayısı ve AQL cinsinden
endekslenmiş benzer bir kabul diyagramı üzerine işaretlemeyle bulunabilir.
_
Kabul eğrileri, bu stadardda verilen standard planlar için “s” metodunda σ için s’yi bir tahmin, µ için x ’i bir
tahmin olarak kullanma ihtiyacından dolayı meydana gelen belirsizlik payı bırakılarak hesaplanmıştır.
Bu eğriler Madde 1.8.10’da s-D’den s-P’ye olan diyagramlarda gösterilmiştir.
_
Bu diyağramlar “s” metodu kullanılırken ortak sklaya göre çizilirler, x ’e karşı s’yi işaretlemek yerine
_
x− L s
' ye karþý þeklinde çizilir.
U−L U-L
_ _
Numune sayısı kot harfleri, B ve C için (yarı numune sayısı 3 ve 4) kabul bölgesi x ekseni, x = U - ks
_ _
doğrusu, MSSD boyunca x eksenine praralel bir doğru (Çizelge 4-5) ve x = L + ks doğrusu ile sınırlıdır.
Burada k’nın değeri Çizelge 2-A, Çizelge 2-B veya Çizelge 2-C’den bulunur.
Kabul edilebilirlik
_
[s/(U-L), ( x -L)/(U-L)] noktası kabul bölgesi içindeyse parti kabul edilir; aksi takdirde parti kabul edilmez,
şeklindedir.
Uygulamada, partilerin seriler halinde muayene edilmesi durumunda normal ve sıkı muayene planı için s ve
_
x koordinatlar cinsinden özel kabul eğrilerinin üretlimesiyle inceleme işi daha da kolaylaşacaktır.
s’nin MSSD’den daha büyük olması halinde, partinin kabul edilmeyeceği kararına hemen varılmalıdır.
B.8.4 - Belirtilmiş Karmaşık Sınırlar

Üst sınır için tam bir AQL ile birleştirilmiş ayrı ayrı haldeki bir AQL verildiği zaman, karşılık olan sınır çizgileri
veya eğriler çizilir ve her kabul bölgesi her iki şarta göre ortak bir alandır (Şekil 15):
89
ŞEKIL 15 - Belirtilmiş Karmaşık Sınırlar Için Kabul Eğrisi: “s” Metodu
90
EK C
“R” METODU IÇIN NUMUNE ALMA PLANLARI
C.1 - KONU
Bu metot Madde 1.8.2’de verilen “s” metoduna bir alternatiftir.
C.2 - TARIFLER
Bu metot için kullanılacak ek tarifler aşağıda verilmiştir:
C.2.1 - “R” Metodu

“R” metodu, numunenin alt gruplarındaki bireylerin ölçümlerinin ortalama aralıklarına göre yapılan standard
sapmanın bir tahiminin kullanılarak bir partinin kabul edilebilirliğini tayin eden bir metottur.
C.2.2 - Alt Grup: Ölçülmüş halde sırayla alınan beş birimdir.
C.2.3 - Aralık (R): R metodu kullanıldığındaki manası: Bir alt grubun aralığıdır.
NOT - Normal kullanımda aralık gözlenmiş değerlerin en büyük ve en küçüğünün arasındaki farktır.
_
C.2.4 - Ortalama Aralık ( R ): Alt grupların aralıklarının ortalamasıdır. On bireyden daha az numuneler için
bütün numunenin aralığı R olarak alınır.
C.2.5 - En Büyük Ortalama Aralık (MAR): Verilen şartlar altında, en büyük kabul edilebilir ortalama aralıktır.
C.3 - SEMBOLLER
Bu metotta kullanılan ek semboller aşağıda verilmiştir:
c: R’den σ‘yı tayin etmek için Çizelge R1’de verilen skala faktörü.
F: U ve L arasındaki farkla en fazla ortalama aralık arasındaki bir ilişki kuran ve Çizelge R 4’de verilen bir
faktör.
k: Kabul edilebilirlik sabiti,
R: Bir alt grubun aralığı
_
R : Bir kaç alt gruba bağlı ortalama aralık.
C.4 - TEORI
“R” metodu, standard sapmayı tahmin etmede bir alternatif yoldur.
Bu metodun teorik temeli,i küçük numuneler için her ikisi de aynı normal numuneden hesaplanmış aralık R
ve s’nin arasında çok iyi bir ilişkinin kurulmasıdır. Böylece R, s’nin yerine bir tahmin edici olur ve daha fazla
kullanılamaz hale gelir, ancak numunenin tesadüfi eşit büyüklükte küçük alt gruplara ayrılması durumunda,
_
bu alt grupların ortalama aralıkları R , standard sapma tahmininde kullanılabilir.
“R” metodu için, standard planlarda, 3,4 ve 7 numune sayısında üç plan hariç numune büyüklüklerinin hepsi
beşin katlarıdır. Bir numune 5’er bireylik alt gruplara bölünür; her bir alt grubun aralık R’si bulunur, buradan
_
da ortalama aralık R elde edilir. Numunenin 10 bireyden az birey ihtiva etmesi halide numune alt gruplara
_
ayrılmaz ve aralık R ortalama aralık R olarak kullanılır.
_
Bir skala faktörü c, s’nin R /C ile yer değiştirecek şekilde, alt grup büyüklükleri ve alt grupların sayısı
cinsinden hesaplanır. Bu c skala faktörü, Bu standardda kullanılan alt grup büyüklükleri temel olarak ,
Çizelge R1’de çeşitli numune büyüklükleri için verilmiştir.
Buna karşın, Çizelge R1’den verilen skala faktörü c’nin kullanımı, yapılacak nümerik işlerin azaltılması
amacıyla, “R” metodu için sağlanmış çizelgelerin özel bir seti olarak her zaman gerekmez. Bu durumda,
91
_
U−x
QU = _
R
ve
_
x− L
QL = _
R
üst ve alt kalite istatistikleri olarak doğrudan tarif edilebilir.
Çizelge RI, “R” metodu, “s” metodu ve bir önceki bölümde verilen nitel özelliklere ait metot için numune
büyüklüklerinin bir kot harfiyle (TS 2756/Bölüm 1) bir karşılaştırma sağlar. Numune büyüklükleri “R”
metodunda “s” metodundakinden daha büyüktür ancak her ikisi de nitel özellikler metodundakilerden
küçüktür.
C.5 - KABUL EDILEBILIRLIK KRITERLERI

Her bir plan için bir kabul edilebilirlik sabiti k, tek bir üst belirtilmiş sınır için
_
U−x
QU = _
R ≥ k ise, kabul edilir
ve tek bir belirtilmiş alt sınır için
_
x− L
QL = _
R ≥ k ise kabul edilir.
diğer durumlarda kabul edilmez,
kriterine uyacak şekilde hesaplanır.
Belirtilmiş üst ve alt sınırlar ayrı ayrı halde verildiği zaman, kabul edilebilirlik kriterlerine göre parti,
QU ≥ kU ve QL ≥ kL ise parti kabul edilebilir;
QU < kU ve QL > kL ise parti kabul edilmez
şeklindedir.
_
Madde 1.8.2.3’de tarif edilen grafik metodu, R ’nin s yerine konulmasıyla uygulanabilir.
Bir kombine çift belirtilmiş sınır verildiğinde,
 _ _ 
 R x− L 
 , 
U −L U−L
 
noktası, partinin kabul edilebilir olup olmadığının tayini için R-D’den R-P arasında bulunan bir diyagram
üzerine işaretlenir. “R” metodunda en fazla numune standard sapması (MSSD)’nin eş değerinin en büyük
ortalama aralık (MAR) olduğuna dikkat edilmelidir.
_ _
MAR’in değeri, Çizelge R4’e numune büyüklüğü ve AQL girilerek bulunur. [ R =MAR, x =(U+L)] noktası kabul
_
eğrisinin tepesini verir. R değerinin MAR’dan büyük olması halinde, parti kabul edilmeyecektir.
C.6 - IŞLETME ÖZELLIĞI EĞRISI

“s” metodu için hesaplanan işletme özelliği eğrileri (OC), çok az bir kesinlik kaybıyla bu metoda da uygulanır.
Bu eğriler, kot harfleri ve AQL değerleriyle belirtilirler.
92
C.7 - KONTROL DIYAGRAMLARI

Madde 1.8.6.1’de yer alan kontrol çizelgeleri halinde, kayıtları tutma tekniği ayrı şekilde “R” metoduna da
uygulanır.
Belirtilmiş kombine çift sınır tarif edildiğinde MAR, R çizelgesi üzerine işaretlenmelidir.
_
R ’nin genel olarak kontrol altında olduğu görüldüğü taktirde, faktör c Çizelge R1’de verilirken R/c’nin kok
değeri σ olarak kabul edilebilir. Ilgili yetkili merciin izini alınmak kaydıyla “σ“ metoduna dönülebilir.
C.8 - METODUN SEÇIMI

Modern bir hesap makinesi varsa, “s” metodunun kullanılması normal olarak tercih edilir; ancak s‘nin
hesaplanması bu metot engel oluyorsa “R” metodu “s” metoduna bir alternatif olarak kullanılabilir. “R”
metodunda hesaplar kolaydır; ancak biraz daha fazla numune sayısı gerektirir.
C.9 - BIR “R” METODUYLA NUMUNE ALMA PLANININ UYGULANMASI
C.9.1 - BIR PLANIN ELDE EDILMESI

Önce Madde 1.8.1’de verilen talimat uygulanıp uygulanmadığı kontrol edilir.
Bir “R” metodu planı için standard işlem planı için standard işlem aşağıdaki gibidir:
a) Verilen muayene seviyesi (normal olarak bu II olacaktır) ve parti sayısı ile, Çizelge 1A’dan numune sayısı
kot harfi bulunur.
b) Numune sayısı kot harfi ve belirtilen AQL seviyesi kullanılarak Çizelge R2-A olan numune sayısı n ve
kabul edilebilirlik sabiti (k) elde edilir.
C.9.2 - BIR PLANIN UYGULANMASI
C.9.2.1 - Tesadüfi alınan numune bireyleri, rast gele bir sıra ile ele alınır. Incelenecek özellikler için ölçmeler
yapılır. Alınış sırasına göre ölçümler kaydedilir.
C.9.2.2 - Bütün bu ölçümlerin toplamı ∑ x bulunur, numunedeki birey sayısına bölünür, numune ortalaması
_
x =
∑x
n
bulunur.
_
C.9.2.3 - R Değerinin Elde Edilmesi
a) On veya daha fazla birey varsa, ölçüm kayıtları nasıl alınmışsa o şekilde beşli alt gruplara ayrılır (standard
planlar için daha büyük numune sayıları beşin katları olduğunda bu her zaman mümkündür). Her bir alt
_
grubun aralığı en büyük ölçümden en küçüğü çıkarılarak bulunur ve ortalama genişlik R hesaplanır.
b) On sayıdan az sayıda birey ihtiva eden numuneler alt gruplara bölünmezler, en büyük ve en küçük ölçüler
_
arasındaki fark aralığı verir ve bu değer ortalama aralık R olarak kullanılır.
C.9.2.4 - Kabul edilebilirlik kriterlerin uygulanması

Belirtilmiş tek bir sınır veya ayrı çift belirtilmiş sınır verildiğinde kalite istatistiği aşağıda verilen formüllerden
uygun olanı ile hesaplanır:
_ _
QU = (U - x )/ R
ve/veya
_ _
QL = ( x - L)/ R
Daha sonra bulunan bu kalite istatistiği (QU ve/veya QL), Çizelge R2-A’dan (normal muayene için) bulunan
kabul edilebilirlik sabiti (kU ve/veya kL) ile karşılaştırılır. Kalite istatistiğinin bulunan kabul edilebilirlik sabitine
eşit veya büyük olması durumunda parti kabul edilir, kabul edilebilirlik sabitinden küçük olması durumunda
ise parti kabul edilmez. Böylece belirtilmiş herhangi bir üst sınır U’nun verilmesi halinde parti,
93
QU ≥ k ise kabul edilir,

QU < k ise kabul edilmez.
veya sadece belirtilmiş bir alt sınır L’nin verilmesi halinde parti,
QL ≥ k ise kabul edilir,

QL < k ise kabul edilmez.
U ve L’nin her ikisinin de verilmesi halinde (AQL’llerin üst ve alt sınırlar için farklı olması halinde k değerleri
de farklıdır) parti,
QU ≥ kL ve QU ≥ kU ise kabul edilir,

QL < kL veya QU < kU ise kabul edilmez.
Örnek:
Herhangi bir elektrikli cihaz elemanının rezistansının belirtilmiş alt sınırı 580 Ω‘dur.
Muayene seviyesi II, normal muayene, kullanılacak AQL = %1’dir. Çizelge 1-A’dan kot harfi F seçilir; Çizelge
R2-A’dan 10 büyüklükte bir numune sayısı gerekli olduğu ve kabul edilebilirlik sabiti k’nın 0,703 olduğu
görülür. Numune rezistansların değerlerinin aşağıdaki sırada bulunduğunu varsayılım:
Ilk alt grup 610, 615, 629, 593 ve 617 (R = 629-593 = 36),
Ikinci alt grup 623, 589, 608, 591 ve 611 (R = 623-589 = 34),
Kabul edilebilirlik esaslarına uygunluk belirtilecektir.
Numune sayısı :n 10
_
Numune ortalaması x : ∑x/n 608,6
_
Ortalama Aralık R :
∑R/alt grupların sayısı = (36+34)/2 35
Belirtilmiş sınır (alt) : L 580
_ _
QL = ( x -L)/ R 0,817
Kabul edilebilirlik sabiti : k (Çizelge R2-A) 0,703
Kabul edilebilirlik kriteri:
QL’nin k ile mukayeyesi 0,817 > 0,703
Parti kabul edilebilirlik esasına uygundur; bu sebeple parti kabul edilebilir.
_ _
C.9.2.5 - Bir tek veya ayrı çift belirtilmiş sınır için bir grafik kriteri arzu edildiği taktirde (R =0, x =U)
_ _
noktasından geçen ve eğimi (-k) olan x =U-k R (bir üst sınır için)
ve/veya
_ _ _
(R =0, x =L) noktasından geçen ve eğimi (k) olan x =L + kR (bir alt sınır için) düz doğru çizilir.
_ _
Bu doğru, x düşey eksen ve R yatay eksen olacak şekilde bir grafik kağıdına çizilmelidir.
Böyle bir grafik, partilerin bir serisinin muayenesine başlamadan önce hazırlanabilir (Madde 1.8.2.4’de
verilen “s” metodu için yapılan işlemden sonra)
94
_ _
Daha sonra her bir numune üzerinde yapılan ölçmelerden R ve x değerleri kullanılır ve grafik üzerinde
_ _
(R , x ) noktası bulunur. Bu noktanın kabul bölgesi içinde bulunması durumunda parti kabul edilir; nokta bölge
dışındaysa parti kabul edilmez.
ÖRNEK:
_
Bir önceki örnekte verilen verileri kullanarak x (düşey) ekseni üzerinde L = 580 noktası işaretlenir; bu
_ _ _ _
noktadan geçen k eğimli bir doğru çizilir [k = 0,703 olması demek, doğrunun (R = 10, x = 587), (R = 20, x =
_ _ _ _
594,1), (R = 40, x = 608,1) vb. noktalarından geçmesi dernektir]. Uygun bir nokta (R = 0, x = 580) seçilir ve
_
bu nokta üzerinden geçen bir doğru (L) çizilir. Bu durumda kabul bölgesi bu doğru yukarısındaki alandır. R
_ _ _
ve x ’in hesaplanmış değeri 35 ve 608,6’dır. (R , x ) noktasının işaretlenmesinden sonra Şekil 16’dan bu
noktanın kabul bölgesi içinde olduğu görülür ve bu durumda parti kabul edilir. Bir kombine üst ve alt sınır
_
verilmesi halinde ve R değeri Çizelge R4’den bulunan MAR değerinden küçük olması durumunda bir grafik
metodunu kullanılması gerekecektir. Bu durumda partinin kabul edilemiyeceğine hemen karar verilmelidir.
ŞEKIL 16 - Tekli Veya Ayrı Ayrı Halde Özellik Sınırları Için Grafik
Numune sayısı kot harfi kullanılarak R serisinden uygun bir çizelge seçilir. Bu çizelgeden seçilmiş AQL ile
işaretlenmiş kabul eğrisi belirtilir.
95
Bu kabul eğrisi ve hemen içerisinde hemen ikinci bir eğri alınır (sıkı muayeneye geçiş gerekiyor ise bir iç eğri
gerekir ve iki eğri arasında kalan alan bir uyarı bölgesi oluşturur).
96
_ _
R x− L
ve
U−L U−L
değerleri hesaplanır ve eğri üzerinde işaretlenir.
Noktanın kabul bölgesi içinde olması durumunda parti kabul edilir; dışında olması durumunda ise kabul
edilmez.
_ _
NOT - Bu eğrinin çalışma uyarlamasının skalasını ayarlamak daha uygun olabilir. Bu durumda R ve x
doğrudan işaretlenebilir (Şekil 17).
ÖRNEK:
Her hangi bir elektrik cihazına ait elemanın rezistansı için özellik 520 Ω ± 50 Ω‘dur. 350 bireylik bir parti
muayeneye sunuluyor. Muayene seviyesi II, normal muayene ve kullanılacak AQL = % 4’dür. Çizelge 1-
A’dan numune sayısı kot harfi H olarak bulunur. Çizelge R2-A’dan 25’lik bir numune sayısının gerektiği
bulunur, Çizelge R4’den MAR’in f değerinin ise 0,707 olduğu bulunur. Numune rezistanslarının değerlerinin
aşağıdaki sırada elde edildiğini farzedelim:
Birinci alt grup : 515, 491, 479, 507 ve 543

(R = 543 -479 = 64)
Ikinci alt grup : 521, 536, 483, 509 ve 514
(R = 536 - 483 = 53)
Üçüncü alt grup : 507, 484, 526, 552 ve 499
(R = 552 - 484 = 68)
Dördüncü alt grup : 530, 512, 492, 521 ve 467
(R = 530 - 467 = 63)
Beşinci alt grup : 489, 513, 535, 501 ve 529
(R = 535 - 489 = 46)
Numune sayısı :n 25
_
Numune ortalaması x : ∑x/n 510,2
_
Ortalama Aralık R :
∑R/alt grupların sayısı = 294/5 58,8
Belirtilmiş üst sınır :U 570
Belirtilmiş alt sınır :L 470
_
“Standardlaşmış” ortalama : ( x -L)/(U-L) 0,402
_
“Standardlaşmış” ortalama aralık: R /(U-L) 0,588
F değeri : (Çizelge R4) 0,707
MAR = F (U - L) 70,7
Bu verilere göre “standardlaşmış” ortalama ve ortalama aralık grafik üzerine işaretlenir (R - H, AQL = %4)
(Şekil 17). Işaretlenen bu noktanın kabul eğrisi dışında bulunması halinde parti kabul edilmez. Bu örnekte,
(0,588, 0,402) noktası kabul eğrisinin içinde kaldığından parti kabul edilir.
C.10 - Muayenenin devamı için yapılan işlem : “s” metodunda verilen Madde 1.8.4 - Madde 1.8.10 arasındaki
işlemler “R” metodu için de uygulanmalıdır.
97
ŞEKIL 17 - Kot Harf H, n = 25, AQL = %4, MAR = 70,7 için Kabul Eğrisi : “R” Metodu
98
ÇIZELGE R1 - Numune Sayıları Kot Harfleri, Numune Sayıları ve Skala Faktörleri : “R” Metodu
NOTLAR
1 - c’nin tarifi Madde C.4’de verilmiştir.
2 - Bu standardda verilen numune sayısı kot harfleri TS 2756/Bölüm 1’de verilenlere karşılıktır.
99
ÇIZELGE R2-A - Normal Muayene Için Tek Numune Alma Planları (Ana Çizelge) “R” Metodu
100
ÇIZELGE R2-B - Sıkı Muayene Için Tek Numune Alma Planları (Ana Çizelge) “R” Metodu
101
ÇIZELGE R2-C - Indirgenmiş Muayene Için Tek Numune Alma Planları (Ana Çizelge) “R” Metodu
102
ÇIZELGE R3 - MAR Için F Değerleri : “R” Metodu
NOT - MAR = F (U - L) Formülünden hesaplanır.
103
DIYAGRAM R-D - Belirtilmiş Kombine Çift Sınırlar Için Kabul Eğrileri “R” Metodu - Numune Sayısı Kot Harfi
D (Numune Sayısı 5)
104
DIYAGRAM R-E - Belirtilmiş Kombine Çift Sınırlar Için Kabul Eğrileri “R” Metodu - Numune Sayısı Kot Harfi
E (Numune Sayısı 7)
105
DIYAGRAM R-F - Belirtilmiş Kombine Çift Sınırlar Için Kabul Eğrileri “R” Metodu - Numune Sayısı Kot Harfi
F (Numune Sayısı 10)
106
DIYAGRAM R-G - Belirtilmiş Kombine Çift Sınırlar Için Kabul Eğrileri “R” Metodu - Numune Sayısı Kot Harfi
G (Numune Sayısı 15)
107
DIYAGRAM R-H - Belirtilmiş Kombine Çift Sınırlar Için Kabul Eğrileri “R” Metodu - Numune Sayısı Kot Harfi
H (Numune Sayısı 25)
108
DIYAGRAM R-I - Belirtilmiş Kombine Çift Sınırlar Için Kabul Eğrileri “R” Metodu - Numune Sayısı Kot Harfi I
109
DIYAGRAM R-J - Belirtilmiş Kombine Çift Sınırlar Için Kabul Eğrileri “R” Metodu - Numune Sayısı Kot Harfi J
110
DIYAGRAM R-K - Belirtilmiş Kombine Çift Sınırlar Için Kabul Eğrileri “R” Metodu - Numune Sayısı Kot Harfi
K (Numune Sayısı 60)
111
DIYAGRAM R-L - Belirtilmiş Kombine Çift Sınırlar Için Kabul Eğrileri “R” Metodu - Numune Sayısı Kot Harfi L
112
DIYAGRAM R-M - Belirtilmiş Kombine Çift Sınırlar Için Kabul Eğrileri “R” Metodu - Numune Sayısı Kot Harfi
M (Numune Sayısı 115)
113
DIYAGRAM R-N - Belirtilmiş Kombine Çift Sınırlar Için Kabul Eğrileri “R” Metodu - Numune Sayısı Kot Harfi
N (Numune Sayısı 175)
114
DIYAGRAM R-P - Belirtilmiş Kombine Çift Sınırlar Için Kabul Eğrileri “R” Metodu - Numune Sayısı Kot Harfi
P (Numune Sayısı 230)
115
EK D
“S” Metodu Için Grafik Kağıdı
(Bu ek standardın tamamlayıcı bir parçasıdır).
ŞEKIL 18 - “S” Metodu Için Grafik Kağıdı
116

TS 2756 Türkçe

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS 2756 Türkçe

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRK STANDARDI

BIRINCI TS 2756/4/Nisan 1995

BASKI ICS 19.020

MUAYENE VE DENEY IÇIN NUMUNE ALMA, METOTLARI BÖLÜM 4: YÜZDE

SAMPLING PROCEDURES AND CHARTS FOR INSPECTION

TÜRK STANDARDLARI ENSTITÜSÜ

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

TÜRK STANDARDLARINA UYGUN MADDE VE MAMULLER ÜZERINE

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

ATIF YAPILAN STANDARDLAR

TS 2630/Mart 1977 “Verilerin Istatistiksel Yorumu - Ortalama ve Varyanslara ilişkin

TS 11633/Nisan 1995 “Istatistik - Tarifler ve Semboller”

ISO 5725 (1986) “Precision of Test Methods - Determination of Repeatabitity and

ISO 2859/0 (1990) “Sampling Procedures For Inspection Introductory“

0 - KONU, TARIF VE KAPSAM........................................................................................................................8

MUAYENE VE DENEY IÇIN NUMUNE ALMA, METOTLARI BÖLÜM 4

0 - KONU, TARIF VE KAPSAM

0.2.1 - Değişkenlerin Ölçülmesi Yoluyla Muayene

0.2.2 - Kabul Muayenelerinde Değişkenlerin Ölçülmesi Yoluyla Numune Alma

0.2.3 - Kalite Sınırı

0.2.4 - “s” Metodu

0.2.5 - “σ“ Metodu

0.2.6 - “R” Metodu

0.2.7 - Belirtilmiş Sınır ( Şartname Sınırı )

0.2.7.1 - Belirtilmiş Alt Sınır ( L )

0.2.7.2 - Belirtilmiş Üst Sınır ( U )

0.2.7.3 - Belirtilmiş Tek Sınır

0.2.7.4 - Belirtilmiş Farklı Çift Sınırlar

0.2.7.5 - Belirtilmiş Farklı Kombine Çift Sınırlar

0.2.8 - Kabul Edilebilirlik Sabiti ( k )

0.2.9 - Kalite Istatistiği ( Q )

0.2.9.1 - Alt Kalite Istatistiği (QL)

0.2.9.2 - Üst Kalite Istatistiği (QU)

0.2.10 - Maksimum Numune Standard Sapması ( MSSD )

0.2.11 - Maksimum Işlem Standard Sapması ( MPSD )

0.2.12 - Diğer Tarifler

x>U ise (1),

x< L ise (2) veya

x>U veya x< L ise (3).

Bu standard’da kullanılan semboller aşağıda verilmiştir :

AQL : Kabul edilebilir kalite seviyesi,

1.3 - KABUL EDILEBILIR KALITE SEVIYESI ( AQL )

1.3.1 - Fonksiyonel Tarif

1.3.3 - AQL’lerin Tespit Edilmesi

1.3.4 - Tercih Edilen AQL’ler

1.4 - NORMAL, SIKI, VE INDIRGENMIŞ MUAYENE IÇIN DÖNDÜRME (DÖNÜŞTÜRME) KURALLARI

1.5 - BU STANDARDIN TS 2756 / Bölüm 0 - TS 2756 / Bölüm 3 Ile MÜNASEBETI

Bu standard da iki metot ele alınmıştır :

d) AQL‘de kabulun olasılığı :

f) Çift numune alma planları :

g) Ortalama çıkış kalite sınırı ( AOQL ) :

1.6 - SÜREKLI OLMAYAN ÜRETIM VE IŞLETME ÖZELLIĞI EĞRILERI

1.6.1 - Sürekli Olmayan ( Kesintili ) Üretim

1.6.2. - Işletme Özelliği Eğrileri

1.7-NUMUNE ALMA PLANININ SEÇIMI

1.7.2 - Değişkenler ve Nitel Özellikler Arasında Seçim

1.7.3 - Metodun Seçimi

1.7.4 - Muayene Seviyesi ve AQL’ nin Seçimi

ve hizmete sunulan uyumsuz bireylerin arasında daima bir denge vardır.

1.7.5 - Numune Alma Planının Seçimi

1.7.5.1 - Standard Planlar

1.7.5.2 - Özel Planlar