:8. Sunay 'GORLEYOl(1 . E!k~ ve EJkn. MOh.

T.C.
iSTA.NBUL TEKNiK

UNivERSiTESi

REKTORlOfjO
SoY': 1446

. i.tO.
;-'- .~

Eteldrik-

E.lek1.rOl'lik Fakuitesi Anobilim Dall

EtektrikMakinalan

...

iSTANSUl
OF5ET

TE{l\Nietuwve:RSin:si
FAKULTE$i I!JASKt ATOLVESi

ELEKTRlK':' ELEKTRONiK

1991
/

~. '. ;

~ .

,....

" Ol;ijOCUeQ~~1 8'~s~1 Adecii

; 1~91 :2QOQ

Birjn(:i~Qs~1 , ikinti BaslH

:~O()O :~O()Q

E~erin'~al'libi

.:i.1.0. R~lttorti.igij

...
ONS(:)Z

Bu ldtabl.n Maklnalar1 .,. Elektrik ile ilave Ier'le asenkron

igerilji.

!'lsas itibar

.Lyle Eiektx ik Makiltalar~ basklsl ile I.lnci Elektrik basklSlnkitablnln

I ~oztirnlu Problernler dan o Lu smakt.adar,

kitab~n~n

2.nci

II Qozurnlli Probiemier

,
a,

Mak Ln.aLa'r

dersleri ilgili

konu 1a r i.n1, tamamlama,k amao a baz

i,

motoriaria

problemler ile

son k i sma

edilmi§itir. ilgiLiyeni

Ayr1ca senkron

maklnalar.

ve tran9forrnatorde kitapgeni;;,;leI, II ad1 B51Umun-

pr ob.Lern.l Ln ilavesi er

tilmi:;:tir. , Bu·kitaplarl altlnda rine toplamakla boylece Elektrik Makinalarl Fakultemiz Elektrik Mtihendisligi

. =~de-()-kU:tui2in~~Eiekt;;.ik~~MakInaiaii~J:-,~ve-Il .. "dersIB'!:.in-in.,TgBrIkle",., ... .

de paralel dli§ien bir :;,;ekle getirrni:;:, bu Lunmakt.ay am .. daha yararll oImaSlnJ.. d1lerlm. Bu §leRIl 1.1e ogrenCllere

Be§iikta§,

12 May1.s ··1991

Nurdan GtlZELBEyodLU

19 t ~D
E1ektromekanik Dogru
Ug faz1~

E K 1L E R

~ayfa Mo: I •.. XIV 1 61 82 14 81 110 14 ••. 60 ~ •. ~

Bliyiik1lik1erinc aemboL, d,'enklem ve birimleri enerji d6nli§Umii ......•• ak~m sarg~larl ak am mak i n a.La.r a .•••••. a1ternatif ".. . . • . . • . • • •. .• .. • •• .~ ...........• ......•••....... •.•........••........• •.. ~.•.•......•..

Uq f az l.a 'senkron makinalar Bir ve Ug faz11

Ug f az Li, asenkron

transformatorlar motor1ar

111 •... 135 ~••.. 136 .•. 147

.... .... ,... '"

OJ :>. OJ
:II

>.
:,ll.

II
~ ?::; ...
:>..~
-,-I ;oj'

I
!
I...

....
<fl

:>. OJ

.... c::

0:1 ;:.,

.....
<II
<)

..

... -0
S

.0

.....

(\)

CJ ..., .....

,.,.:

r:

...:
.-1
0

"" ~ .....
«::

;:;::.

c:: .....
.o
OJ

....:
<II

.0 0

....
,...

.... .><:
C ;>,
N

.....
c::

;,(.

Of>'

(':)

.. "
<..:
:f.-'

.><:

....
c::
(l)

0:1 >,

<"J

N ....

0 -0

'"0 "'
W .",: <lJ

(;;.

0;>. ,.,.:

.....

'"' ....
C

(l)

. '"V'

. ...."' '
c::

" '" E ,_, ...

.....

.....

:n

<"J

.~

....
"'

Ol

.'S :;.

'rl

.....
.0
(jj

" .0

..
N

--== .:J :::J

\=.:J
~ ..

,.0

',S
~

c 'oj) >"rl

.-, ...

.... .....
..c .....
.c: :0

C"V

o.

s:

:.J
-I

:0

~ ;:;
':,J) r:)

.... "

0 -0

... ~ '" i1 C
c-, E
1:"':-

-:

.c c
.:J
.

!:1 ':0

.... .....
,,;f;

.>a
,_,

.::J
.D

.....

__g_

.,... .....

..
....

f;

..c .....

>,

:4

:>

..

,_, ...e. .,...,

.... _c
..0

C .....

.. ..
:::l

~~ >; ...... .....

:0
,"",

s:
'll

'

'""'

'"

...E..

....
.D

.0

'""'

>,

.... -~-.. t--~.-..+---~ -

-~~

>--:.-.. .+--.---1---------

.......•. 1 - 0,1
:~

~ Ip.· ~.
-,I

"'10..
_:=-:, .. __

1_:'::1

"'I -+----------:--,
0-

..

r,

'::;.l

,...___ r-----t--._
0 cc

~
<Il

,~

>,

....

>,

'"

>.

jJ

0"

<t -0

..
....
'll

tJ)

;:l

......

"'
g

,_,
:;;1

;;;1

.....
.><:

:;;1

.....
-"

Il~j l~]l]~
"-""I

:E

w ....
~

Ii!

.... "l

<C

OJ -"

;...

i-4

• ...!

'. 01.0
·~JO

.hJ:l.S ~}.• "'1\1

J:l I)) O'tl

<II . .-I ,!>II

.,..;;i <JJ

'tI
I::
,-I
<fj

. § .0,:3.

~] 1-1".-1'
.j.J CI! .~ . .c:

Fa

'Q1

:0 .....
<II
M 11).

.....
....

.... a
(\1

<tj b!)

... .-t
,~
<l! 'tI ",.
. -.1 .-l.

',-1

!':

.a 0 .a

(:: • ...!

''t:!
,.,!
.

'tI

CO

I
i

_0, "t1

.-"'" "'. ,0:1 ....

,:,l

b1I 1-1 I'll

...! rI ..... "t1

a:

<II d <II ,til

.0 0 .0

.<11

ro

;.... ;...

~ ....

"1'4

t:l, 0

'"

.a

0 Do

~ .... p.,
0 ~

."" .... IIY>l-I .., ....,M o!oI .. O

.. ,.>'(1 0110 't:l

t'(j.

...
0

P..

.a.
.<'4 • ...!

.r!

o!oI

. <e .

...! Uo

'.... m
.-I

..~
:0

'=' k
0\0>

I'l.~. .>t'''~ <II 'w 0 N. 01\ :0 <l)

't:I

~ ....

~~ <~ ~

r:: l; id o :;:m
<I)

.... ttl
0 d

~'

.M .... 00 0.':':

QI ....

.::l ..... ,..1

......
,Ie.;

'<fj

... >.
<II

ill 't:l • .. 1 '"0

.M

l»

t'

~-'4

... '"

...
r::

!-i.:

• .-1 ..... <II 100' Uft ""

,-I'

s:: o .... u c:: ....,

tI»<lJ

.M S

.... .... 0.

.....

ro

.,-4 II)

QI :;:1.

til

'tI 01

'""

> ,::I

'. p..
::l ,...

I:Q

II?

----

<II <II .... 't:l 01 <II i-l .... ::l !Il,:,l' '" <II:::l lbI)'d'tl

' ...1

'"

r::

Ql1OlI:>-, 'b1I.i-l '" tV <11 .,. ...

d r:: d· 0 ...

....

0 Ii) i.l "<11

r:: (lJ

s:..

uo· ... ~. d ...! \II 0 CI),¥

M l-l

1-1

~, .~ '" :>..
n

J
....
II>

I I
1

~ a ...
I/)

..;

,_.
U·.
.~

<!II ...:1 ::,,:

:m

.... s::
.0 .0

'" ~
0 t:L ro' F:-< .....,
pOl

<II

...
.......
;>,

.~

... »
u
<ll
k

....
u <ll k

I
:5 vr
::::l

c:

<Il

p.

-ri·

0>

.... 0,
k <lI .'T,l

.~ .... .... ,...

!:: <ll

1!)l)

w ..>:

k :0 <lI

'"' ....
<ll

s:: <ll ...:

"0 .....~ ....

.....
~

.... u
k ..... <\I

,-<'

<ll

'-'

,-., S ...:1
'M

.... "'"
OIl 11)

.-I .-I

;>

U'> k

~[
:;:
'Il

::4

OJ "1

-~
j::l 00'

;>

<U

.-... ._, a a ._,

.0

~'" ,-.,
A

,..... ~ ~

a -<Il

--s::
:>

~3 ._,

" ""or-! ,-., P...

.,.,

.... c '" 00
<il

."
<il

."

k''''' til U p.}.< ~~M

<l)

C k·

.... co
ro

...

'" a ..... ..... .,.,

1-< <lJ
OJ) • ..!

:;j

"' '..., '"'''' '" ' c bJl:::l

..>:

._.,

eo .....
",: <!I ~'O

<0

--- .....
-1=
......... "Cl'"tl

.... :>~,~

<Il

,,~ ... u
In

11).

-5
..0 ,-., C
<Il

,-.,

~ :5

::l'"

a ...

0 .. ;>, 001/) k <0 <tI OJ 'I]'P <11 p. ..... U'l~

4-~

'T,l

oj ,...,

...
....

ro

... c,

C ..._.
...l

....

<11 U'> k·

.... :>
:;::l

U'

'"C1 C

t.
pOl

,...,.
. «).,

~ @ <\1'0

""~ ~-. CN
'"' ;>

!Xl<T.IJ"£~ .
~
,-..

.~

••

4"

~ ..:;
N

,..., a ._,
A

m'

"" c ._,
A
Ol

",.,.

+-I'

.._,
C>\
pOl

.:> .._,

.....,

.-...
;>
'''_

.-...
::>-

,-., '-'

.._"

<.

.S -...
<t ._,

._;

51-

f-:--.

-.

.....
00

::;::
...l

~-I
'r.<l A

0:: ·w .:

....
11) .....

,<li''"

> H

... ...~
)..I

.... <lJ. ..., ....

0.
N

(0). ,.>I(

t:

'CI

< X ..:
,;.J

::.l
t-I

U.

..:

"" .,:.: -e ell '-' ~ ....<"0 .... ,..., ::I > a ::I ...... ~ r::l ........ _.., "0
'1;;1 j:;

0 ..,. .~ .... tI· S '" ._, E! ,:.: II ..... .... ..... .... O. .... :> ... :~ ...l '...
"0'
(If

m~ ..... .:>: .

'..IIl ,..

e .,..
011

... ~ .,.
1Il 011

...

..... .....
.:
'11

....
...... :
"Cl

,:.: 111

.9

0 .... '0

......
I '-'

..~

,;.J

'0

Q,

Po

"Cl '-' 1:1

,..., ...._ '1;;1 ._,

t:
."i III 'tl

0'';4

.... '11
).0

.,.;. "0 ........ t:

!<.1

·s .......

.....
III Q

.:
u

..,..
:-"q;

-e

0
1-1 <lJ
(I)

"0. ......

:l>I)

...

'11

..:l

""

0.1:: 0 '::1

,~ ;:l

._,
E-t !Xl

r.l'

:::

.--..
Z
f.<o

....... ~ ......

t:
t:;I
"...

: <0

••

.....

..It.

.~ p"

+._,

"....,

z ......

a.

'a

z· ...,.

H<

~',()

=1°
3

.:..
0
,;.J. n;) ''';

;.;;l

..,.

P.

..

II

<1<11 ....N ~"'IN ~"'13 ~

.• ,4 It)

~ H::: <I N •
F
>:ol

NID

.~

II

p.,~ N p.,~

~ ~ ':':1'

1::

V\

J<.

II·'

.11

~s

~I
II
Q,f

.", .

";E:"fJ

:>

~Io ... .~
'.'1;;1 :1<:'1;;1

'1: .

:3
;:;::'1:;1

'" g
0

,.:t

II

~
II

trI

+1

'''' ~"O
11\

....~
II

II
.Ie:

~
:P o-l '0
;.;;l

'1:;1

'0 ~:L

Po.

~ ~~
oM

!Xl

:£:
<fl

tz..

.ro!

::.;"0

;:;;:'1:1

>

.;::::,

:.::

.....
'::I
"t:;I

::: . .v. c:

.<!I

t:

:.:: :~ >::::>

.:.. ~

"'"
<lJ
'1;;1

....;g

e
<IJ

..
.~ 'ro!

:0
'1;;1 QI

t:

..,
8

::: (U

.....
<I>

... .a

.... ~.
<II

t:
C.

<IJ

8
ttl
:::1

t: .....
(I)

...

....
::;l '1;;1

U'I

III

~ t .Ie: <Jo
'''; :;;.1 '1;;1

1-4

QI'

.....
QI.

."i :::l "t::I

QI' .-I

r::: Ql
QI

>
I:l

:>

8
'Po
.-I

'1:;1
'''; '1;;1

'11

><!

>:ol

c:

...
0

>. :::1

.... ... c:
<IJ 0

:0

.... .Ie:
(l)

'1;;1

c: '"

..... ,;::I
,.0

'"
Q,f

::: (II
Uo :;:1
Ill)

.l>l
<IJ t\I 1-1

..,
...

til

.....
.:,!

til ."i' .,.....

t:

t\I ..... p.

.Ie:
(l)

',-1

'0 .....

;:;;:

f;j :.::

..... ....
"0

:.:;:

" '""'vJ

'i5
A

,~

r--- .. ----. -t-----t-"---:--!r----Ir-------4 44 .......

"'")

40-1 .~

l'Q

r..~ ...... a ._,

fJ

.......

INl ,_,

......
< ._,

CJ

0
rl

..
-~----,-:----- -

<lJ 'tl

I::l

<ll

.
.,.-1

:n
:;::)

::.<J

II)

~~
lSI
.4

.!>ol
• ..-1

a
f.o

<II

(ho

I>' ::::I ~.

..,
>

ru :>
'"d

'..., \14
<lJ :;::I '""CI

.$l

<II

0>

- .... :;. ~

<.
Q

€I ~ 0 .... ~

...
2

S
k

'" )(:In ... ....

0 <1l
¢I

~a
.!oil
<1l
PI

;,"" k
III Q

El

l:::

k <lJ

• .-1 <"d ·.M

.~
1'1
::I

>

'"' ~ :0
W

....
..Ill

,>;I <II

.-4

.,.:
~

'M
III 0>

...

II;lI)

':0

.~

...

eo
CD>

.,-1 <Jl

~ ~

'" ...
0 <IS

~
<lJ ell

<.:
Q

III ,>;I III <JJ

.i;l

a»

<
j:l

....f.b
'

..
III

"t:7'

'.'r!

i~

'11'

.;.?

0"

I <\I, .0 ;:I lJ

1--1
(I)'

p,.

....
(I)

oil r! I> III

lJ ;:l'

~<\I '4-<
oj

~» .....
0.
oj

!:l

'M

go!;?

....
(I)

.c::

<;:I

"0 rl.:,l I-i 0-<, (Ij 0 "l

M ,.... 00;:1

ro

<\I

.!ill..;!
Ill':; '0' 0 OJ) I-i
oj

·u . .... »
;:> oj :>. oj
OJ) OJ)'I-i I-i oj til'" III

m ...,.
....

1.1'1-1 ..... !.I .....

.~

<\I

,n r!.po ..... <\1 . .0 • "0 .!ill

.... oj "0' I-i r;: Ill .....

co

8
(J), .... Q) X).l) Q)

....

'0

r;:
QJ CJi"'

....

~ .....

(I)

'M' I-i lJ

.!ill. .!ill <I.l ...,.

.....

N til '0 4-<

oj

~ ,:;I

.c
o

...,.

III 1:;1 "0 ,.,j'

(Ij

Il1

!Xl '0

~ .... ,"""
I-i

N <tI LH

a.c

r.o'> <I) .

.-1'.-1 .'..-1 0. N 'M"

oj ...

.1'Il....: . t: til
.::;1 U. 4-l
'(J)

e '3
'::l I-i j3

'I-i' M

.,..., 6
M oj (J) '~

I-i

',n c, <ll '0.

:;IriI r!lJ,!i:,,", ,.... :;I ,:;I .....

. '1-1.:,1

!;j, k 'M '0' ~.!J

;:::, ti'>'tl

<tI 4-< !J .lI-! U'H-I

NM'tl·-I!/
(J)

~....:QJ

oj .... Q)

LH

..,

.,..J

!:l l><

QJ ,.; • ..q

t:I

E 0'
~

A 0) 0 .-I
,.Q
'M

.-l

.
.

!O'
<J)

~<rl

; \~f.

.~a
:Q

<w

'0 !>J <tl <\I'

<Il

<\,

~ ~

II

~
'Ii
:><

0' r~

h---'J!i

..

l-4

.,..,..."1

-,1.~O

Po

'1:1

ro
.-..
F<. ......• Cl .......

~;.J

!-!
t::l.
P

~,

......

Cl ----~~- ......
,

.-.. ~ ~.

·N

~
(IJ

,."

ft.l -..

ce ._,

-h

N ""' ~ .....

cs ...,..

WI
.

. ,..,
_I III

WI

~'----.~~i:'
IiI'
;$. .
.;t

- ~4-I

.J
.;t

.....~b-

~-

-t
'<tJ

II

H ,'H H

:>

-_'--,

•••••

__

¥-ay

....

+o-._

---"r-'
;.....

r-. N ",.

"

" S
':;i
A
,«:I

J%<

i90 ',<:.I

'~

.
0'

'J::

.,.,.
~ H
"l::I H

..... :>t=l
<II

xt>,

">:

-,-I

.......
P:

0 .._,

(l,l.

x<ll ..
xt\3
,.-..

..'"

0'

"tj'

a
._._

.-,

..

rJl

.;:: rJl
,-.,
,~

'';'';

p,.,"(;)'

j:I.,

"CI

... ;;a
>
p-

I:
«j, ,

-,..,
......
;3:
-_ ..'Y-""lJ;i--_;-_ ....

,...,
'-'

:>

"'" :>-

< .......

.....

;,-.,

,...., ~ .,..,.
p,

z _,.

a,

!'if ,

'" a
z ..-

..

('

x'9

-r
: 1,

0'

.'"g .

t><:

x'i
II

~~'"

II

Ii
~

..

1> ..,.,..

f:ijf!l

.. ~ .. P-1~!~<O D ..
Cl ... _

·ro

g
_,
H

&
<,

.It.

Pt<!lj

c.: tn -IJ

II ..

..
.
-

:-~ -..
• "I

,:..-:

.-:

";_-,

1-1

I
.:i!

.-l

it!

it!

s:: QJ
N

-!..lQJ
O.-l

O~

H (\)

I t:

.,.j

(J)

r! rl

'0

:0

.c:

(/l.c:

H 0 .:J ~,I Q III N'+I -I-l r! 0

C,

:0 '0
H 0 -I-l
n

!
::J

>t

I-l.!<:

Mrl ...-Ir!H:::I ttl til '.!<: tIl:O H 'O.-IWrl.:J:Q N >. '0 :>o.lt! .:J

::::I

M' til

roc
0

aI'O

::;),

tUtU IHtn

H (\)

-l-I1Il O'(j

aN

,...-1

..

p:;

'&1 ,Morl ;e:,...Q

0(1)

')..1.

C'H 0

1\1

J.l !'lEi orlrl HM .0 H or! H '.l\1.Qrottll--l ttl til tn '0 '1\1'

'1-1

NtUR:I.It! it!tnll4

.-I til rl H bi
(I)

111

>.
ttl 00 III

...
N

.-I til

:>0 l\1 tn N
II-!

rI

Ij.l

..
,.-I
4-

.-! "l _4l' I.>.J'

....

r.f'lll..l11
:>

:0: I~

N
..

Hill 0 lo-l .I-J.-! 0 .-l'+! 0 ru 0.+1 o.rtI-!..l -IJOOO-!-f'O (/l .j.l P:; '+I (/l P::

H~'OeH o

rtI 00

III

.-l1:.;:?

"",0

••

~.,-I

~N

Wl.JJ'

.-IN

aN!.-1a
'

'H 0 +I «l -I-l til

0 p:;

H 0 -I-l

:::1'

o,.j

ef' eN

..

I
-.-Cl
..

:;.-

0<11

-.

._-

·····1

?I.-I
C.
'r-I
(I)

Ul

:;;l

o
N
f>:.1

. o

N,

:::1

-.-I N.

.. ·If-,

~'_,.r;!.IIN,'~. - ._ .... _TfiI_.- .-_- _... ,_._. ....... _

..... .. ".. 0
-'N
~

.. ~lr ~.~ nN~

H

...... .........
,

....

·1
':8
~
~.

r
til N 0 -N ~N 1-1

--,-~rx:l

I'Ll
.'~

'0
N

Id rU

.-§ 4-l
QJ
U}

~.-'" C
ro
rd
(rj

H I-l

If}>

,Q'

'.It!

-.-I

on
Ei
C

(J).

C0
QJ+l

I-l

e•
(j)

~ QJ
-n
I-l

0>

(l)

P'-l oj

:0 H QJ

C 0C
nj Ql

ro

0.-1

'8
I-l

~ til ~

:;:1<0.-1 HI-l~ '0 :::1 +l -I-l <0'

ro

+"
,.jJ
(/l

.. . .
+I

-N

0,.,

Ol H

to
-ri

c ,., S
~
III

.-I

(J)\

P=;SID

boa

Ill·

0 .. "I

0 ·14 +I 0

til H

I'Ll

rtl -I.l -I.l 0 til .. i-I

-,

·H 1-1

.t;::

t:;'",

rl
N

'H •...~.

!1J

'11$ I!;I :\H .IJ

""tII

w,t::·

, ..
.~

;::;' rl

'.

on
..
'

~.

.:'.~ ce .-r <II

i-I~ '" II< "n

b ~N

1-1'

,0

\Q. H

Q.,I!;I

041 .,4..1 '.l-l' 0 .. ".1

'ttl ..""· 'CI U I-l s::

·.Iil III "'.S 'Mo""I

'.jJ

!l4'C1
N

IZ'CI

Qlll
N

)tl'l

,...J

-:-;

!1J Itt· .!>: .M :::i J;.i .p ..-I .W> .

""

l>;

c:

ill
..tt-1
~N

S"i;l (!) --i' ClO

.,~

.~ ~.

......
C;

.~

.....

........
'!-" .

.a:

..

,tHOt~°_j
·.1

.,J'

~ ~ (Ij ~
UJ< .-I
t-l

!tl

t)o

._L

+.I UJ<

111

• \0 N

~Io
II

~
t::
o

.-I 10
\,Q

tl.

t: 3t:r>
(!)

WON

.~

....,

~
---.......,-,~
j:;"

'-----t----~-r__.-':l:;? N

.~ .CI)

... -~--r---------~-.--r---- ... -..

'''';

i£l

~4

:£!
,---

"d --,--

:;;:'d

.....

fc----l-~- .. -~III 1Q

,-I 'r!
~l @

-r-l ..
(j)

f;?

l-1

:>

.,..;

.-l

.p \-..i

a~
0 . III
H :::l

S S

~ @

:~ ,~

t>

r:::
1--)

;:!

l'il r:::
:::J

TIl -e-l .~ n"l

rI

J::

+l 0

ru
r.::

0 +1 0

1--)

Kl '"Cl H

'"0
:0

B
r.::
0 aJ

r::

:£!

H J:<:'

r:::

~......__-

14 til

U)o:;j

o-

,-:;;

(j) 1!l

r.::

a 'M M +l ~ (\f r.::

~_El __
((l CIl

S s:::'

'd I:i
Ql

r.::
QJ

r.::

r"<:

Ei

r.::
(I).

::.I
'{j

.-I

t<L~J:l_ ..

l=!

-rl

.___ J

T---r-~--r---;c:'"---.

'~f. ... ~ .Q ~

b..----~--~~:_I-·--·~-··"-;·· .. .··-:· :;··. ",,,oJ

.m.....
'"Om
~k ~.-j 0 $0> $-1 I '1-1' ~·.-j~·rl

ttl

rl

ttl ~C~
N 'r! E

>.

Q.~ttI~

-1.1

((j .jJ.-j

...t . ...t . km lilA

(fj.'

O>~

til .I-j

f;; M ~ ·((j~O . r-i rl·+J rl P...>t n:J k DIU +l n:J 8 ..s:: t:IJ M
., ,.,

ro

'0

Q)

. 'rl

Cd. rtlQI

*kUl'~

.....
'~"((J

>.'"0 ~ roo CQ)

.,-:-1

.jJ

HI(!

E
rl k

. 'rl '0 Q)

kQ)

r-i

-1.10..
'oGo

O';,-l

Q Oro P::; +J r-i

N' ;j

.!Xl., E k'O
, ..

N~rlr:: (J) -0' zy.Q) M.+l ::: r-i ·rlO III ·rl .
M Q)

,
r I

::J

;,-l'

t1.l

. ...!;"-----"'''---!:p.::..O_~p.rx..!.._ __ ~_;_---rll<''-O----''''~~---

s..,.

8
H

(fj

",

!,

"""J .•-

a:c:m,a'db,e a.s:!.1::t alan 5 kq Lz.k b:ir yukU kald1.r:mak uzen:, ya"", 1,m_.,;?~"..,,~ .,'"'''''''''' R·l"'k .... ,\ _",~ua ,'",o"""JC"'. ,,_,{b~"'i,., s";':r';j.m sayl.S:l. ·ro~n'J"Y>'t·'''''~- .. 1 ", ), .....~_ .. , . ',n,." j:/J. ,.-(,;! ~,_, .:L·I,·',} d '.1T.,
U ' 0 ...

Hava

<;u:,<,.l.:tgJ..· 005 0",

metre

Qlduguna

gore yiH;.U.

k811d3.:t11le;,k igin-' 1' , "'l J .\.<i.!)\)u. eO.L."~C';:"'·H

:It;]. gA'::,nO'k!,1
{-,J.T. }

i akunHlJ..n

r1eg"-'n~in:l bull,muz

(Q\=st v,e o.emh.:'d{~ki

. "., "l" illC',g-ne,.;u'{. g~r:l._ ;L!'\1.

, ..... , l :» • 'h .,' Ciu§:um~.BrHun .l.. '-.Inc!'" e'd"'!'''' L"Cl.g:l..

}f'

~, 111",9,'

./

B ;;; / "',

il~.~:
'A .

" ,-7 H' Po ,~ ~.1r.l0'· ')if"t

''It.=56~5
"

~'=1Ti>-'

= 1t.O~OJ52::, .0.000706 'n;.

, B' - 2''''-005
110

2 .B~o =
l\r'W

$(i!Jdldekisil1ndirikgan ',':tU~liC!iisiinde;Da~(;l,,'25 'sanmdu. a)H~va

b)

tipielektroinekanik Cln'Pig=26c~.'

ene,rj i dO,riU§)'" '

D'=15 em;' i=2A,w=500 magnetH., gerilimdUl?iimle"

Dag11may~ vedemirdeki
aral;tgl.nda

. .riniihmal~aerekJo=1'9rn ,Fkuvvet;ini

oldU~Unagore" depo edilenenerjidegiljimh'lden kuvvetini

,

gider¢k

heselP 'e¢li111z.
hesr:~p edifl:i,z,.

O? endlikta~sta~giderek'F

.
oLup olmadl-g ;ula ,bak~l,.tr.
, D2
'(~

a) Problem 9'Cizlilmeye ba§lanmadan

once

s:lstenH.n -siIT)etrik

'

:___l9.r rr 4'
em
·2

02

"

(-.
4

252

_.4-)''IT

202

"

= 176,62

'

-3-

.s

2S

-~...,....

.F Sakil.2

........... _ ..1

- .. --:A-~"-~--'-A----oldugundan·s-:ts-t;em s-ime-t-r-iki:;-i-r-.--·
_.2 __ .. ._ _ _ _

Hava a r a La.qa.nda dep() e d.i Len ene r.jL

B2 W " -Z--.
1Jo

..

V dir.

[ip=stJ

o halde;
W:::

L f<~ 4 2~o
enei'jideki
D · Tf'-Z] do 4
:I.

D2

Hava aral~g~nda,depoedilen'

degir;;rne

oW

82 2J.lci'

.[(

D2 . d)_~ 4.

D~ _ _2-_£)1T+ 4.

olur.·
/

3Ho

, 'B ~ -.3

-T-"
o

" '.' ·-7 • 2.41T .10

".

.'11(+862

.•

10-:4
~.

20.10)'
4

-4
~ .1T+

.IS .10_
.4
.'

-4

.. ·· ..·2;'J .1T." '.J

'.6.975 .102[n ;562:;.10~2 ~1.lO 2 T. 71+3 ..

rv 37.. N

5325. Hf2

].

"" w. 1J
··~'-i

.'1,'(.

B •A

. r : top lam rpak~sm'~n A yUzeYleridir.~

ges:tigi

yH;,;:ey, yani

Alveya

.bu l.unur

. w.B,A i.
2 ' W '.11 , ·0

W·l-io·w~i

'.
,1T.D
<5 .
2

30.i

12

. bu Lunur ,
2

-aT -

,dr.

w.lJ{).if.p 1202

F :::

l2

i2

dL::: -(J'6

1 T

500 .2

.4.n.lO

-7· 2 -4 .TI~15 .10

--4

~ 37 N bulunur.

2.12.10

3- Orta bacak eksenine enerjidonU§dUrliclislinde s az am, 0;;;1 oldugu em mirdeki magnetlk linear olduQu

gore simetrik derinlik

§ekildeki
'10. em o,ir,

elektromekanik
i=2A. w=500

zaman Ii' kuvveti

g~riHm

Rag Newton' dur? (Dedti:;lymleri ihmal edilip, sistemin

k~bul edilecektir.)

Seki!: 3

1. Yol:

WI':::

W3

'dir.
;=2W'~ +W2

W'lT'vh+W3

:'2.;;.

132 ". 1 ." ·__...,_......2·.'. 0'S11'6'+·

-].to

'.'

-·z· -J.J

'BZ ··.·2

-8S2::40

w. i:::'

HI C+H220

'..') .·..olc'l,u~undan
,

82

..'

...._;

',,-:

:'.

"13

1 .. :: . 132

. F-

".

3.4.rr.lO .500;;2 ........ -4 9.• 1.10 .

. -7·

.:

... -4 . .5Q.I0 ,,::'6.,6.6

'.,

2. Yol,
F

1 = 2'
c!!

i2

do

d:G
L

'1/

L. i

t-

-7-

dL .d'r

F ,=

4- Orta

15aoak ekselli1l9 gore si'ffictrlJc i=2A, w"':500 sar am, Demirdeki .. Sistemin Hneer

@ek:U¢lek.i ~l eJ<tromekanj,k

enerji

donlis:ttirliclislinde boyutlar gekildeki

magnetik gerilim

Lf.k 10 em, edilecektir 1. Yob

F.do+i.2rdt

0",1 em olduijuna

gibidir. goreF
f

Derinkuvihmal

ve-tinibulunuz.

dlis:limleri

o Lduqu kab,:q_ edilecektir.

- 0+dW+i2rdt

dN F"~

82= .¢

150 25 .51

= 651 82

T"
81.25

·BiSl

'" Bz· -2'

-2~

= B2

150
2

B2

= \-3-

B1

+ -9--·S2 )Jo

B1

.9.)J2.W2.i2 ., )Jo.2502

'.81 +

·9t.t2W2i2.
_-,-0_.,--.

6S ~.

250~9)Jo

-8.-

~ ••.. ~~li·-:~~·::==:J .
51',,5 3

a.

ts

5,2

.~.

SeW!.'

+ 20-.'....... '].10

,B2

''1:.

bulumir.

bulunur.
;81 :: 15. 4n ~10-7.50~.}2 .25.10-4

25.1.10

-9-

2. Yol:

\jJ

" L.i
=

::::

W.B2S,2

w.B .S 2 2

11. L, w
0' ,

56

L :::
,I

do

dL

'W2J.l

,2

'

-:y

.l'" '" 6'ITN •

. 5~ $ekildeki gore

elektromekanik

enerji

donuSltUrU<;UsilAA'eksenine w,b6bin dikd5rtgen iletkeninden ke~itlerin gO~ Demirdelli~kin 6',

simetriktir.

Bobinin.S'ar,~m~ay~s~ hava arallklar~

geqen ak~rn ~~ demir ~acaklara e l ana 81 ve 32, re, ki magnetik yaya bagharma:tUre,: 'genlirn

x oLar ak verildigine he s ap e(jiniz.

ge~en kuvveti

dil~limle~i Lnma.r edllecekt,1r.

W• i

- HI.

(; +H2 • x

HI

:::

-.

'Hz

Po

""~." 0.251 · "'.0,

C',

'f
'~:

1'.

-1:.

..

1: T·~J z '.'

:i i

=:

'~.

e' Hades. indeki

tl.da yerinekonursai
w.i .: 1 x''jJS
0

, [ooj.)
·

1
o.
•

281'+

'J
2

L ::::
J.

·[

0 .~.

1,"
1

Jlo

1 , ., +x0---S-J
Va
2

""11-

11

w2.

bulunur.

0,

287
j_2

x
. ].10S2

1 F " 2'

dx-

dL

dir.

o l.uz-,

Kuyvetin maksimwu

oldugu halx=O

halidir.

Fmax"'" T

2 W2.·2 l.·.flo"
S 211 0---2-24\.l 81
0, . (3

S1

82.82

F ::: max

buluDur.

-12-

Sl,0;10

c:n?, 82 =20cm2 q;1

g

:rtun,x=O

,2.

go;re.yaya gelen kuvvetkag.

2.

.rcHedekluyarmabobini, kuvveti6
.cm2 70. Ampersarimo.u •. Bobinin.sanm ,du§UmleriSag 'pak~tt~kimagn~tikgeri1im

'".

..

:A=.l kesi tindeki. hava .aral;t;ginda., role~= ........... ge9iieCekkuVvetihesap.ediniz.· '" Hav~·arahg~,
:8",0,5 .~ olup·sistem lineerkabul·ediiec~k-

0,25.103
8n

= 10 N

-133"'; tki
j.Jd

uya:cma devreli
sarg:J.. arasl.ndaki.

relUktans

motoruuun rotor sargl.sl.

stator

sargJ.s.1

QZen1.11 , dar , . 'stator

<.Tiij<tf;l.nSl. L22 " I~O-I'2 Cos2o:.

5zendUktansl. "'~JX-21 ::: .M "Bina

i 1:;; Ida'

kar~J. t endtiktansM12 . .0

R:otor ,sarg J.Sl. dog~u akJ.ml"" beslenmekteolup ,sa:cgJ.s.l al ternati _... .. d i r , (Dr; rot.orun di'3"i
W'-'W

f ak:unla beslenmekt.eol

agisal·hl.zi·~ agl.sal

«it

stator
ZJ..

up i 2:':! 2 m~ • Sinwt. . sarglSl.n:!.n beslengore

a1 terna tit akami.n

ha

a= wr t'~6 olduguna

ro+o rda endUkHmen dondurme moment-cuin. r o Lmaaa halinde .. . . . ortalama dE?gerini bu Lunuz, Lu·=J.,5H, LZ2 =Oq7S-0,5 C.os2a, . l'hz =M:n ::1,2 ortalama Sin~Q il",20A,
i2=15.Sinwt,

130:45° olduguna lineer

gore
01'·

dondUrme~)llomenti

Rag N.m dir?(Sistemin

dugu kabul edilecektir.·

::: 2""

2, dLll 11 ~ do.

0a

z i2LzSin2a+ilizMocosa
2 2

_ I2max .'Sinw.t,LzSin2a-tIda,

I2max·Mo

~Sinwt

Coso

=
cr '" wrt-S·

I-Cos 2wt --2--o Lduqu du:;;UnUlerek,

ve

w=wr konu'l.az ak , t 'ye

bag-h,

sinu'sHI. t.erimlerin

ortalamasl.

Sl.flr

oldugundan

:"14-

.•. 15 .• O,~.S)_~90+ ~
"

2'

"•

~..~'15~20.1,2.9ill. 45.

N.m .bu.Lunuzr •
. ".:1'

)1=1, lah&ckk'dalgah.

2p",.6 clan bir 'sarg:l_nJ_n

dogru ,akimendUvisine
kontrro'I
§'ema.su'l1.

hesa)::nm_ yafllp,

'9 i.z:ini

z.

S :: 23.2=

46 ('iolapmh. dalgall.sci.rgl.dl.r) 11e bagl.m...

a=:2 (O<:halde,ik~ k' '23 a =2

.. (Tam b~lUnemediginden dolasll.mla,r biibiri ·hciJ.r)

'.

y .'"'y l+Ya= .. -,-,-.,...-.-

2k:t2a.

'" 14 ."
.

'.

Y1= 7
. 'Y2": 7,
.

k±.a· P.·.·

.y .
·k

'.

23-:,2 .= 7
3..

.:

$ekil.6

':'1510- N=22, u=l, gulanacak 2p=4, 2a=12 olan bir dogru akl.ro endlivisine

uy-

blikllim1li sargJ.nl.n: hesabl.nJ. ' = 22 . ,

yapl.p kon t ro L §emasl.-

.m: <;;iziniz.'

k =N.u

= 22.1

2P 2a
k

-_. 142 ',-_ 3 (ti,.. 22 6' 2 232

-,; do1a:;am11. bUklUm1li Sargl.dH)

do1a~im1an birbirL He

z:

(Tam b51Unmedigirtdem bag1mlldxx) .

Y1 ::

2"i?
44+0'

S!b

Yl
Y2'"

:::11
2a p

Y1

, ~eki\. 7

.ra-

N~42e 2p=4, 2a=8/S=8401an s.:tm.. giz~ni2b .

bir

'doglt'u a]tllll enq,Uvisirte.uy,:" ~ema-.

'gulanacal:{ buklUmlii. sargl.nJ.n ~e$abl.nl..ya,pl.pkontrol·

k: .2, ~ c .'
.~
. -.

....

'S

".84 . =-- -" 42 , .: .. 2.. .

l'

"2

f:tki

401a~l.mb. btiklfunlli sargl.dl.r)·

.

'!.'. V:;:·21(Oola@l.IDlarl. -.. = p

..-. : Y12p" .....:....._ ,

bir!:;liiindeil ·bag,l.ni.sl.~d:i,.r}
. .

s-s

84.:°=21 .
'iI

.
..

-17- .
12- 4. ~ut.uplu. Yl.si
imn"'3A

kutup

~]tari1irni

44f.lV 80 kW giicUndeg devir v

san=%89q5

150~ d/dak .oLan bir.

!?on·t mot.ozun momf.na'Luyarma akama

dir. Bu §ont motorun nominalgUgteki .306 ;i.letken ol\l_p oltlk sayJ.sl. k"i153 venduvi<;apJ.Da::

ve:t;imi

duro Endihrisinde lektor

sayl.S1" N=51~ kolem, endiivisinin fik-

34

t;.if uzunlugu L± =J.9g5 •. llL_o~upendtivi. sargJ.Sl. bas it dalgah C '. .' '.-2 sax:g::l.~eklindedir •. Yardl.mCl. kucup i3.kl.sJ. illy,:,O .1116 10 Wb.
0

saz am sayl.s:J. wy'" 50 sar im ve yaraxmsl. kutn,p hava arall {lwdaki endUksiyon fSliy=O .1680 T
yard,l.ffiC3./

her. bir

kutuptaki

. 9'e.len ess.mok.

cb.r. Komutasyon e snas mda kxaa dsvre olao bobd.nde me,ydana nini! yaxdamca kutup a l.arranan s(jz konusu be-. bin iizerinde meydana getirecegi' e e.m~ k ne sl;1it 'olacak
Slskilde, yardl.rnoJ.. kutuplan.n b9yutlandirl.lrnasl.halinde;
'y . ..

a) Itemutasyon
b) Komutasyon tanS1.nl.

esnaSl:nda

k1.sa devr€l

olan bobinin

oz·endlik ....

lam a.It'Iok hesap

edinizo'

e~na$,lXlda ka sa clavi'e .. Larr bob tn tn 5:& endti.k.o hesap ediniz. . c} Komutasyon dogl:usal olduguna gore komutasyon slirEesi'ni hesap ediniz.
:::

a)

.s

,0

halde o.kur ,': a..1.1' BOy

e.

€ls
Va

::

2W • V

=
k

tr

.Da

60
s:

'"

·'IT.O.34.1500 60

::::

26' 69'~

. sn

'u
iw

'" N
::::

153 =3 51
::

Z N.i.u

306'

Go

51.2.3

::

'"
'"

1.748 V 1\2

b) Ls

s°'Ws

As '"
.'

_jb[_

as

'".~Ys~I;·

4tv

-18-

-3 -200A 100 A A

_...:.!L

.. . -2 . 0,1116.10 '" 11,16.10 -6·}! as . -, -·-LIOO-.-· ' .. ~6 1:l,l,6.10H

'" L.
s' •

,2ia _ '11 '1'6 .2.100 . ,.' 1.,7.4.'.8 eSod •

.<0

.10-6=1,276.10,,"3'.

saniye

'13- Bir

dogru

aki:m rnakinasin~nel1dttvisind~':k6:mutaSyoh :61anhobinhirsantnii

~lndakilsadevre likbir ak1'm 200 Adir ,digibulunrriU$tur oz.endUklem

esna~ 4'Wb .oLup 6,o.iogesen. oz t a Lama ' yondegi9tir~

.aJ<lyl ha Lka.Lamakt.ada.r . Bobinil~tkEminden

.:·Akiml.n () ,017saniyei:c,;imlB
.·Bu duz'umda bobinde'

endUklenen

e.m.•k ne kadardlr?

Sss

==

A•

,'12

I, 's

= -e1>
-

6,0.10 ~200
'2
S

..'

'--4

,='3 ·.10~6H ••

;5

1\

S.

.~,'

~6 3.10

2.200 0,017

-1914- 2p=4, gld~r. gore n::;;750 d/dak, Bi,r kutuptan kutuptan E",240V bir olup, pkan giren dogru ak i.m. mak Lnas am.n en~ekli basit da1gal~ Wb o1duguna sar-

dUvisinde

792 iletken endUviye

sarg~

t.op Lam ak:l .. 0,0145

faydall.

ak i.ya ·ve kac ax ak i y i,

hesap ediniz.

tll.n.Z

[1>

Endliviye. giren

faydal~

akl.dlr),

~O
.;.: .. ;.
,

2a=2

(Dalga11 sargl)

60.E.a
n , Z.p

60.240.1 750..792.2

:: 1,212.10.

'. -2'

\'i7b..

15- 10 PS gUcGnde bir ,ant motorun besleme

Vlr

gerilimi 0,30,

Z30V, de-

§aYlsl 1200

d/dak

dlr~ Endlivi direnci

,ont

sar-

... .

····'~·~·~·~·~··lOO~d;d:;J~~y~l;ili~l~~~ihaiinde····end·tiklenen····e;m~k:DuTuniiz:····
(F].rqOllardakJ gedl1ro

gldlTen

c± . ±80n -Elu~.-MQ tQ.~un ..3/-er_imi_%8_6d

l.L. QJay_i_t ~QY_l,. .:. 1PS:::736W)

dU§Umuihroal edilecektir.

.37.21\

I-i

m,
1,28A

IA

37,2-1.28

~ 35,92A 219,22

230.-35,92.0,3

-20:.taraf
'Bl
·-·'E2

tarafabcHelim.

ill

,= 'nz

blur.
,

/
(

219,22
. ',',_'-; ~2

::

1200 1000 182,68V §lebekedengeI\:tigi

.saya sa

E2;= '219,22.1000;;: 1200 16-4,

kut.up.Lu kompund motorun Ierne geriiirtli 400Vj devir

akim50A~ dalgallsar'

bes":' i::-

500 d/d;"k,endlivideki basit

l~'i:kEm aaya s r 516 olup,eridUvi

sargJ.sl.

gl.dl.r,

F:Lr9aarasJ.naaki direnci20 bir

endliv'l qirenci

rna sargJ.sl.
Jiti ihmal

0(2

du~.

Il. =O,4r-t" a FH9a~ard,a.ki· geril 9'l.Jup endUviye

$ont,'uyarim du;;;i.'bntifayda:-

ederek',

kutuptan

giren

a]~l.Yl.hesap

ediniz,.Seri

uyarma sargl.sJ.

direnci'R ",O,2r.ldur. s

'

'"I~

= 1":'1

,'1'O{1'"

c"

50-2 = 4M'
;;;;:400-48(0,4+'O,.;2).,,;:i:

E :: U.,.I(R
",

A, 'a

+R ) s

371,2,V,'

,,4 ".

.B.a.60 n.p.Z

::

371,2.1.60 500.2.516

:: 0,0431

Wb

17'- Dort bir

kut.up Lu, endlivi $ont generatorun, saY.l.Si III

dl.r.

sargJ.s J. di:dgall. dir. Her bir

5o.rgl.tipinde

olan

eridUVislnde37.o1uk aka 0,02

huluri:mak£aoiup,
devf.r

.kollek,tor
Yl.Sl

bobinde, 2, sar am vaz-dar ; s'a-' kutup d.:trengleiOOQ

Kutup ba s a.ne faydah 1500 a/dak ri t.op Larru,

Wb ve generatQ.nm

Endnvi veyardJ.mc~

0,20;, ve ~ont sa:t:'g~n:Lnornik direnci <;;ekilen akl.rnl.n degeri

dur ,.

Generato:idan all.nacakt~r.

ne olmaL1.d~r ki k~t'l;1p

geri1irni 400 V olsun.Fl.rgalardaki

gernim

dUl?umU 2~Ub::2V

-21-

2a=2
u

37

111

Z :::.u.i.w s N " E ::: z a

37.3.2.2

::: 44 4
2.1500
60 ... 0 ,,02

--

~'" 60

. '1'

= 444V

u
IA

;;;:

E- (ERi IA +2l>Ub)

"

E-u-2iub
'~R.
, 1.

:::

44.4-400-2

0,2

:::

"2,lOA

IA

I+i
U R$

m
:::

i= rn

400 200

"

2A

. 18- Dort kutup1u bir $ont motorun p1aka,degei-1eri: 80 kW, 440V, 1500 d/d.ak, n-%89,5, imn"3Adl.r. Eu rnotorun endlivi ;;;apl =34 ern, endlivisindeki toplarn il~tken saylSl. 306 D , a olupt sargl. :;;ekh basit dalgall. sargl.dl.r. , ' a) NOrnl.nalak arnd endtiv i,s ak.L ozgu1-arnpi?ri 1et.ke 'say~a ind n
co, ' "

Slnl hesap edihiz. b) Nominal gqeUnde motorun ,milindeki doridti rme mo'rnentini "hesap ediniz.

a
;;; P U.n -i

mn

80000 440.0,895

-3 " 200A

-22-A

:::

Z.ia n.Da

;::

306.100 'IT ~O,34

Pmek
1.11

80.000 1500 211'. 6l)

509,5N.rn.

19-ElI:: ki

do9"ru akam s;ontgeneratorUnUn

"

n"'6DO'.d/da~ daki
.'

bOJii:ta-

karakteristigi

a§!ag.1da .t.ab.l,o Iide :1ils:rilmj;§ltir. T.3.ble ..r

'"
5 100
6

[AJ" m. '.

1 23

3 67

E,

[vJ

45

85

112

ff~
121

'1

12,

Generator

:i.ki degi§lik g_ rilimi e geriU,mi yuk halinde

yukleyli1<.1end'iginde"

aY. Kutup
b) Kutup

U=.120Vr

R=15Q . , n= 600 d/dak §. . ol(iugu sapta.n2ahmlanbu:" .

tJ=144V,R§l=,18ft, n=700 d/da'k 'generatorun $ebekeye a

yor~ Her iki

v?rdigi ..
Lunuz ~Generatorun

end-livi direnciR

=0, 02a

d ur., (F2rgalar!ia-

ki gerilimdUi;;,Umli ihmal edilecekt:ir)"

u
R§l

:;: 15-.::: i

120

'SA'

Table I'den

=8A 19in E=126V bulunur. "

1

;::

E-IA,Ra

, IA=

E-U
Ra

"

126--120 01'02
::

"
:::

300A

.r - IA-ini

300-8

292A

~21-

z~

N.u.i.w
Z

~ 37.3.2.2

- 444 2.1500 ..,' 02 ::; 444V 0 60 -

E '" a

~"'=-1'-'l' 6.0 •

o;n

444

44,4-400-2
0,2

210A

IA

'" "

I+i "m U -:r = e

i~

400

200

::

2A

4
.gap:l

1500 Da"'34 sargl. ,

d/dak, §ekll

n:::%89,5;

mn

"3A dlr.

Bu mo co run endlivi
aay as i, 306

em, endlivisindeki

toplarn

ih:Jtken

olup, a)

basit
.,

dalgal.1

sargldl.r. ozglil-amp~r iletken

s ay i-.

Nominal ak amda endUvisindeki Slnl. hesap edihiz.

b) Nominal
.

gliclinde rnotorun .milindeki

!

dondti rme moment Ln;

hesap
71~D

~diniz.

Z.ia a

IA

:;; -uP

.n

-i

mn

440.U,895

8000°_3

" 200A

·gene):,atoril.nlin

n::600"d/dak

daki

bO§lta-

I'de IV;sril~J;§tir.

n=7QO djdak oldugu

saptan~- .'

ak~mlarJ. budir?~Ci,fla:::O ,02Q

dUL

(Fngalarda-

. "edi.lece.ktir)

",

~"

-23-

SA
i ill, SA olduguna ;:;

gore

1> ak~s~

(a) .~~k)c.l.ndakinin aynl.dl.r. halde n degi§lince E deederse]q E e.m.k: hesap

E ::: .tf>.n olduguna: gore k=st,iP:::st.o k e . e

gigecektir.

n=700

d/dak

iqin

...

'

1 " 700 E ;:;'26 .600 = 147' 00 V .. . E-U ::: 141-144

0,02

- 150A

, :r =

IA -1 m = 142A bulunur.

20- EndGvi direnci

dogru beslenmektedir. inektedir. . tigiF.lG

0,4n ve §lont sqrgl.dir~nci 125n olan hir

220V Luk bir dogru akam §leb.ekesinden SA qek§ebekeden ~l.Iotor bos+a 9al:t§~rk~n$ebekeden
yUkUI1e yUklendigj.nde

akam rnotoru Nominal

52A gel~-

gore

motorun

ver rmi.m bulunuz.

sekh'.9
i

u .. "\;

220 :: 125 :; 1.76A

7i2;8+3$7,2+1009,62

..

n ::::
O/3n'V~§0i1t sarg~ direnci bir bo§taki §ebekeye.3.5A
. ,,'_". -'.~ ":'

..

i25Q olan hir

akam S1ehekesi350 Wa,tt ver,tmi. nedir?

:250 Voltlu)':"

dogru

~aY:lplan

vermesi halinde

-25....

00----1

~i.IO, i ·m =
I

250 ,= U "1r = 125'

I

2A

::

+ im = 35+2

::

37A

500Watt;..' Generatorun~ebekeye rl.

Peu

35Avermesi

halinde. endtlv~ bakir kaYl.pla~

Watt

I~.Ra

- 37.2.0,3

410,7

" Generatorun

t;1kl.igiicih

..Petek =U.1

"

::25~.35 ::8750Watt

'

Generator~n. gi:di giieu:

Pmek

Pelek+EPkaYl.plar

e l.ek . 'kaYJ.p;ta:r:

+kP',

..

= p' +P '. +p c = .'750+.500+410;7 = 1660, 7 Watt ' ,0 :rnc,u. ·cu ",'".'.',." ".

8750 8750+1660,7

.100 - %8~

Dart kutuplu
.
'

endiivj. 'qap1,26

ern ola.n 40 kW gUciindeki

,

bir
6.

.
.'

§ontgenerat.orun
' ,.

endilV'isargl.sl.,

dalgal:t oluksayl.sl.
",

sargl.

olup

123 .

. .san.1l1 bulunrna.kt.adJ.r. say asa 123 dUr,.Her

En4Uv,inin
,"

birkutuptaki

faydall.

akl. 1, 88~~6 .10-

41, ko:tlektor 2
c

.Wbolduguna

gore •. generat.orb6§1ta endiikleaen e..m.k .. bu Lunuz •

gall.§l.rken

hr<;alar.

ara-

..

"

6tf' ~1l.:.

~ ~60

2462.1500

" ," 2 ,.1,8866.10-':

,232V

4 kutuplu230

Voltluk

40 kWbk kesi,ti alan

bir:_;:ontgeneratorun·en-' sarg~ O,03Q,

,

dUvisinde 246 Hetken' oLup , bas'itqalgali

". stirJ_lml.§lt:Lr • .11etkenlerin hr~alar 'luna g6re arasl.ndaol<;ii1niuf? ak ama 2, lA ve fi'n;;alardaki direng

§lekli~de . sargl.

20 nuu2dJ.r~Endtivide.-· §ont

toplam gerilinr dli§1umli 2V oldu-. .

a) Nominal ak1mmda'endUvi

iietkenlerind~ki

akl.m. yogunlu,;".

g-Uq
b) Nominal

akl.ml.nda, endiivide endUklenen e.m.k.

-27c) .Kutuplardan I= ' P eiek +1 endUviye ;: giren . +2.1 faydal~ ::: 176A aka ,ne kad.ard~r.·

a)

A
a
:::

40.000 23:0

IA ._ 176 2a " -2i

;:

:::

S8A

-~ q a '"

--rQ'

88

4,4 A/mm2

" 230+0,03.176+2 c} 1> ';H-

~ 237.2 ~

.E.a.60 Z.p.n

:=

237 ,2 . 1.60

2.46.2.1500

0,02

Wb4

KutuP ger:j.liroi $ontmotQrunun

200 V olan nominal

2PS gUcUndehir

dogruakl.m %82 \E.lx~a",:,"-·

gUcUnde yU~lendigirideverim 3l0n r endUvi

_

da.r , $6nt uyarma sargl.SJ..n;J..ndirenci aras.lnaa_Q_l£\:i1.ll\1J.9clan di'ren~

, c ~_· , __ · ,_, ·· ··

o ,2Sn dur.. Motorun

b)

J.!!ndUvi ak:lmJ...m, c) EndUvi iletkenlerinde ~alardaki

p

end,Uklenen.e.m.k dUSlUmliihroal

bulunuz.

(FJ..r-

gerilim.

edilecektir)

a)

=:

-u-:T) -

2.736 200.0,82

::8,9SA

b)

.-

U 9

::

-nF

200.

"

O,645A

OEm " IA+i m .

c) E." .E

tJ- (ERiip,,)

iOO~0,25.8,325

198V

-:-28-

devi~ s?:YJ.sJ, ,1500 djdak olan vir §()nt.moto26,c~ dir. Nominal yuklindE! kayiplara t",ka-' , '·.b~l~p.Em moment; d8nCHirme momentiIjin %5. olduguna PSglfcUnde,
run end,Uvigapl.

nominalyukunde

gal,J.$i.rken~

>a) 'Motorunroilihdekidondfirrile

momentini .. l:»EndUvid~ endfikienendtindUrme rilomentini, gevresinde :E!ndU~ienen top lam kuvveti

.;::;;
.

2.736.60

21f.150Q

='9,375N.m

=O.~687N.m

- 9,844 N~m

\.

"

endUvi akl.mJ.202A •. emdUvigapl.26 'cmFendlivi uZ,unlugu18,6 em' oi.anbir dogruakl.m mo+oz'unun '€m-' ' , . '123sar~m oluJ? ~ndUvi'sa~'gl.Sl.ba~it dalg~h.sar-' ,Esas kutuplar alt:Lndaki., hava arahgl..maksimum enduksiyonu 0,,733 Teslao]:upkutup ortmefa'ktorU 0.7 dir'~
.

"

....

E$as'

k.ll.1:'!lPl.arda.n l.kl.P endliviye,gd.renfayda1J. 9 aka.ya, . gevresinqe eridli;klenentoplamkuvveti. gevresl.nde en(jiiklenen dond"urmemonientinihesa.p edi-

.'Ir.D,a .•c:t.~ .Bo max.J. L. . 3. .• . ..•

2p

;::

'0 ,rr ..0 r 2'6 • 0 • 7 ...0 733' .,' 186 , 4

;1,~47010

":'2

Wb

'

, -29:'"

b) F'''
F ;;; ,733. 0 D a ;;;: F. -:-2 308,23 9,806 2~2 .0,7.2.123.0,186;;; 2371N 2371. ~ 31,43 0,26 2 kp.-m donduq.ue momenti eridtiv L 'akmu endtiklenen 308,23 N.m,

:=

27- EndUvi Qevresinde 'oLan bir dogru saYJ.sJ.1500'djdak 1. Yo1: Mdi ;;' 308,23N.m n

endtiklenen

alum motorunun

~02A ve devir. e.m.k bu1unuz.

d1.r: Endtivincte

" 308,23 9,806

'" 31,43

kp.m

E ;::

a ,~9.74

1500.31,43 0,974.202

"

239,62V

2.Yal:

==

M.d'. '21T.n 1.
'"

239,62V

28-- 6 PS gUcUnde 220V Luk bir

dogru

akim sebekes t.nden besleyUklirlde yliklendigerilim.2 motor

~en biro.ogru

ak rm $ont
akarru

niot.or u nominal

g inde
'endUvi nal

endU';i

22A,

$on t uyarma akarm.. 1 ,SA ve de:vir toplam

.,

. saYJ.s1.750

d/dak

da r , Fus;alardaki

V9lt

sargl.~31 direnci

'O,363rlolduguna

gi5re,

nomf-«

yUkUnde'gahgirkeni momentini, dondlirme ~inomentini, endtivisinde endliklen,en

bu.l.unuz ,

a) Motorun ffil.Hndekidondtirme b) Motorun

c) ",Motorun verimini

'.

i? -W

:::

P.60 21T.n

6,0,736 -:9,549 ... 750

;;;5,618 ..l0

-2

-kN"In

-307'

"

-,

="220-(22.0,363+2)=210V ,210.22.1'0":3 Mdi=21T.750

c)

.60

,'-2 - 5,855.10

kN.m

mek n :: -.:=---Pe1ek Pe .,''e1"'k ,= ,D.!

"I,= I +i':::

'P

22+1,5

::: 23,5A %85,41

.n ""

% ' ~.736.100;;;,

°220.23,5

29- 220 Vtlukblr!?ont diiviye

,

motorunendlividlrenci bir
'

0 ;25(.) duz , En_,', endiivi akl.m~

sed olarak

dlren~

baghmdJ.g~nda

BOAde sl.nl.r1anrnaktadl.r. . a) SeribagLanml.!? 'su d1ren~ ka~ ohm dur? ihmal edildiginde, soz konuak.inu 55A dl.r~,EndUvide . b) l",l.rr;alardaki gerilim.dU§:funU bulunuz.

diremg .devz-ede i,kenendiivi

ehdUk.Lenen ,',8 .ro.k:

a), R

220 - --:so

=2,75Q

R:::
S

R-R
'

= a, 75~O,25.
,

'" 2 ,5.Q

E'" 220-2,75.55

'" 68,75V

-31-

30- EndUvi

qap~ 120 em, fiktif endUvi uzunlugu 30 em olap bir dogru ~k~m makinas~n~n dev~r say~s~ 400 ctev/clakd1r. Hava aral~g~ndaki 'maksimum endUksiyon 0,95 Tesla oldu~una gore endUvide bir i1etkendeendUklenen e.m.k bu1unuz.

e " B.Li,va

'IT.Da·n' :::: 60
e " B L i' v a "'

'IT.l,2.400 - 25,13 m/sil

€i ::::,7,16V

0,95.0,3.25,13

'31-

12 kunup l.u devir s aya s i, 250 d/dak olan bir qogru akam ma.,.

kinasl.nda kutuplardan enpUviyegiren faydah akl 0,096 Wb dl.r. Endlivi sargl.sl.gap sargl olup sargl.,faktorU 2/'IT ir. d Bu duruma gore endUvide bir iletkende endUklenen e.m.k buLunuz ,

'e

max

'"4,8V

32-·4 kutup1u bir dogru ak i.m mo corunun endllvisj,750 d/dak He d6nerken endUvi il,etkenlerl.ndetop1am 480 V enduk Lenmek't.e+. dir. Bir, :kutuptak:Lfaydah aka 0,018 Wb d ar , EndUvi sarglsinda iki paralel ko1 olduguna gore endlivideki top1am iletken: say

lS,l kagtu? 480.'1.60 2.750.0,018 :::: 1066

z ;;

E.a.60

p.n.4>

33- 2p=10

2a,=10, olan bir , dogru akam motorunun endUvisinde 1200 iletki:m vard i,r. EndUvinin devir aaya.s 350 d/dak da r , a Her b i.r kut.upt.ax £ayda1l. aka 0, 09Wb o Lduqurra gore endUv:tL
I

encltivi'slnde . o Lan , ',b ir dogru

._. -', " ,--' _.

2.paraleU_ mot.o.runun
" ,

ko Lda ~oml.nal
,', ,-.,

akam

','

7Y-tikiJ~1d~·enqU·~~i_~akl.-p,024W?~ ne Dldu:-'

"

il11 50Adir .• Her. biro ·kutuptak.:i- faydahkl.ki'

9,lin\lgore,endUvide E.IA'·60
21f~rr

.endliklentimdondtirm~rnbJ.)1enti

' ... ·,E: -- _' -a-· .. ~.IA .

'z

.;;-~

_.a

2'If

'"295

35"'EnduVi~Cl,P1
.'.yl.S1.

l~obm~

·flktif endlivi~zunlug~ magnet:ik ge~en

:30 cmdevir 'bir ,0; !)5.Tesla

sa~ kutup

'400.d/dak

.olan hir araliJ,flndaki

dCigru .akimmotorundaher endtl,ksiyop

aJ._hndahava

chr.·~ndUvtde:bir

iletkenden

abm

240-Aolduguna.go-'

re 8l:).dUvidekibiriletkene tesireden,kuvve":ihesa~edini2. B.L .. .' .1.a

e
=:

\7

n.D a .·.n . B.L .. -"-":6=-'O~-'- '._ 1.

Oj95~O,30.n.l.2J400 60.

7,16 V ,,_'_a_ "

w .e. i

e;ia··60
2nn .:

7,16.240.60 2n.•400

= 41 N .m

41.2 1,2'

::: N 68

-3336- '4: kutuplu enduvideki o'Luk sa1'161 49 alan ve endUvisinde' sayisl. ,

1.94 iletken

bu'l.unan bir
1'eniden

dogru akzm matorunun' yan1k oa an

s'ar1.1acak.ti.r.K~)llektor· k=147

endu.v,i sarg161.

.oldugunagore na gore
6arg1

ve 'e~dliviye dalgai1 sarg1 uygulanml.l;? Oldugu";" naaabana yap1n1z.

u " 49
k u
:;

147

::

..lL.
N
;::

-w
2k!2a
p

147'

:3 = 2.147-2
:2

Yl'i"¥2

146

V1

73

1'2 '" .73 . 24

k-l
p'

::;;

147~1.
2

::

73

37- EndUvl.!:dnde 588 Hetken . akarn motorunda basit 2a :: 2

~1

bulunan oluktaki

dort

kutuplu
'

hir

dogru
gore~

he..: bir
,.

yan yana hob i.n yam .. sa1'1 ... meydana geldigine

S1 3 ve herbobin dalga:u

lid sanmdan

sarg1nl.n

ries.abJ.:nl. 1'apl.n:l.z.·.

s u
i

•• ·2
::

"2
oluktakiiletken sayl.sl.
N '"

Sir

Zn '::12

588

"

49

.i

~.u = 49.3

, ,.

,147

73
Y2.=.73

'..---.

:u .

,=

=~.=

.• k-l

147..;,.1
2

.--2.

·146

= 73 '
:

..

..

Endlivisinde 45-o1uk'bulunan ve;""toplarn·UetkensaYl.S1.270 .oIanbas.it dalgahsargl.hhir.dogrual<.:tmge.neratorunun kut-up say:l.sJ. 4ve gex-,ii:im:i22ov dui. Kollekt5iiam~ileri na
a.rasl.ndahgerilJ.minek

" '.. J~. ..~ 16 p

'u

volt.

o Lmaaa duzumu....

gore sargJ-

llE,'lsabl.nl.,ya!:'inJ-z.

N = .45 ";!i-

270

"1il-=~=6

Z27Q

o Iukt.a 6 ilet.l$:enmevcuttur/ 9~yet k611ektor.sayl.sl. oluk.saYJ-sl.naes;it N=k=45

,u=l .'

all.nacak 61ursa

1=2 "itT =3 s

olur.

220.4 45

= 19,55V bulunur.
say:u!l1nJ..o

hald~ kalle1ctor

oluksajl.S1ndzmbUytik·

olmasl. .gerek-

mektedir.

. -35-

b) k=N.u u='3 i=:,!'-

w s =1
a11nl.rSa~ k;4S+3=135 e
. U.2 =~e_:::: .

220.4 13
::::

6,51''1.7

¥1+Y2 '"

2k;!2 p

2.135-2 '"134 2

¥l
Y2

;;;

67

:::

67
=::

'

67-1 3

=-3-

66

::: .22

135-1 2 ·39-" 110 V~lukbix

::: 4 6 .. oi:Jr.u akimiehekesJndetip@~I~:Q,@hJQ9:t1J;tt:l;;=~>· A ...

.•

n=1500
visinde

d/dak

ve verimi

11=%89,5 clan bir

§ont mctqrun

endiiuy

64 oluk ve .64 llobln

akl,m

bulUnltlaktadn.

Bu enduvi,e

gulanml.§. clan. biiklUm1ii'sargl.n1n iletkenlerindeki

hesab~nl.· yaparu.z ~ EndUvi· seqildi<jine gore

yogunlugu '5 A/mm2

endiivi iletkenlerininkesiti ki uyarma

I ::: -i I

ne o1,mall.dl.r,(Nominal yUkte-

akJ.ml.i~n=15,75A d1.r) 1000 A

ron

P :::: ----- -

U.n

Biikltimlli sarg1.da. '2a= 4

i
:::

a '"

2'a
i a sa
:::

IA

:::

1000 4

250A

-s:-

250'

:::

50 mm2
oldu(juna

Endtlvide

64 bobin bir

gore Z:::64 2=128iletken r. yanl.d1r. O.halde u= i ~·air.

vardu:.

Ve heriletken

bobin

(lih:. .KOmutaE;y¢n

.····K

...........

': ..
~
'.'

:::
~

,'

dlukt~ list
:

...

:.

,"

'

..

US.te:

j,ki Ir.O

·Z. i.": . ' '..a.

1T'1)a

v.a =

a·.n· .
60.

'yetlerine
•• ' ··_'c '.:"

,",

konursa:,
._. .•

D5rtkutuplU, endUv:L fiktif uzunLuqu saYJ.sl.$7, kollekt5r. ~cl.Yl.S~ .1.l161anbl.rd69rua.k~rn.mot~.~ rununda61u!dara toplam·· 666Hetkenyerh~§ltirilmi§f:Lr.Mo;_ torda
.:' :Li·. .' ..
""r'"

=.0,596

:(c

.ve motorundev~~sayiSl.

'. ,,"'.

:.........

... ,•...................

.1500 d/dak.dl.x.·
0914

' .•...••..

' :'.'

.yard1rt.Cl. PkutuP
'.. o;ldu~o:l . yOre

211 t1ndakihava~~~1J.~J.ehdUl~siyonu
VB•. yardl.lll¢:a.

DOT

~ut:hun~.ko~utasy6ri

'¢snagi:mda .

. kJ.sadevreolan bobindemeydana g€llen 02;~l:1duklem a.ro.k .ni tam.ame~ komBanse'edecek.§\ekilde boyutlaridl..nlmasT halin ... ';de .. yardimcikutup alarp.. na.ns6zkonusubobinde.endiikleye- .

cegi e.m.k. bulunuz.

-37-

Y
;;;;

::

s
Z

::

2w .v .L .• B. s a J. Y

i.u.w s N.u

;:;

U :.::

"1.'1

::

111 37
;:;

;:;

3 666.
::::

ws

'"

Z
N.u.!

.3'1. 3 .•2

ip =~ , 2p
D.

;:;

L l. 2p.. .• 0,596.n
'IT

;:;

32 em
1f.0~32.1500 .60
;;;;

;:;

.DA.~

60 2.w .v sal.

25,13

in/sn 3,16V

'ey.'"

.L .. B ;;;; 2.3.. 25,.13.0,15.0,14.:: y

~"" •.•••••.• ·.·1?=;~M.gy:j,.c1:i::r~~!i~:[' O·,2rl,seri'.·uyarrna. sargr···dir?nci·O, 3H,ve"cg0nt

uyarma 3argl.s'l.di~~~~ii2o~fi~i;~·b'i~:
KC)JUPUlld geiH'~rl;lt:ord~Il'60 olduguna lardaki gore endlivide top lam gerJUm
A
Pi

doqru kutllP

ko;p~;;di~~~~'i
gad]
jmj4]
OV

qOkiiirksn

eri.dliklenen

gerilimi bu Lunuz . (f;:Lrr;a_

dli$umli .;;:V ahnaca)<tl.I,)

U=E-(ZR,I
. '1.

... ) 28,U
b

:8=U+(j;Ri I:R.=R
1.

IA +2AUb) +0,3=

+R =0,2 ,s '.

0,:5:;)
. .\

'r= r
,

-i

:;;
.....

U"
$

410'

1.§l=R-=r~o

=3,41

-38-

~ekjl.11

'(

IA ~ I~i$

60+3,41'=63.,41

E= 410+ (0,5.63,41+2)
E =443, TV 43- Endlivi diren~leri Ot1Qf.~ont sar9~ dirent;;:leri120Qolan ,iki

birbirine e$it §Qnt.makinadan birigeneratorolaJ::ak gal;I,§t~r~l~pdigerini,,beslemektedir. Generatordan 200 A gekildigi zaman gen~ratorun ug gerilimi240 Vve devir saY:ls~ 600 d/dak'd:lr. Generator b09ta gal:l§:lrken e.ro.k. 280 V'dur. a} Motor bo§ta iken 9~neratordan 12 A gekmektedir~ Moto,run bu du.rumda devir saY:ls~nl. , bu.l.unuz ; b) Motor yUkte 9ah~l.rken, generatordan 200 A c;ekmektedire Motorun bu duz'umdakd devir saya srna bulunuz.

-39':'"

c) Motor yUklli durumda iken sisteminverimini Not: Flr<;alardakigerilim

bulunuz.

dU§Umli ihmal edilecektir.

c
D

u
1;;

c
./

-n
1;;
J

·f

!6.
;:'eki\ .12

a) Generatordaj ."
E = U+RaIA IA
=

Hi .

Motorda.· ,
,

E',~"·O-R'a1A '

r A '=1-i
E ' ""U- R i
§

( 1- i

$.

')

(2)

=_U_ R$

ve

l
$

,=..JL_
R$

i .~i'
$9,

dUro it 91kartlllrsa:

1 va 2 baglntlsl birbirinden
E-E' ~~U+Ra(Hi$) E-E' ...,utRa(1-i$)

~- 2 R I

(3 )

buLunur .

Motor bO$tagall$mada, 12 A gektigine gore ve generator bO$ta <;all$lrkenEo=280·V olduguna gore.

-40-:"

"0

E-

E0 ; """2R I "',~
"'"E .. 2R
0

,'E"

',0"

r ..,280-2 ~01.12 ',' ", "

, t' "- i" ,Moor,~gn

277Cf>

V'

',,' E:o'""k=0, ,.00,,,, "",;'

1.ki bagint~yl. tara!

,__ 0_,= __ 0_

tarafa

b51ersek eve

<I>

"'=

4'al~rsak

E In"
'0

,0

blur. Generatoruri devir olup bo§ta 600fi/dakldir~

595 d/dakbu1uour.

saYl.si sabi;i:

I'

--,-'=-277,6
280600
0',
D

,0 ' 0

,:

,,..
akl_nl, Y<:tni

b),

Mot9rytiUli,gah9ukengeneratordan9~k.iT~li iTiotorungekt:i9i a::kJ.m

"

1;";'1 A' +i'9 , ,',' :

I,

IA'-" =:i:.,..i'$ ==200-2;=198 ,

A'

, Gene:r:atorda,endliklenene
, ,

~m.k.

:s = ?"':RaiA ~ utRa
,E=240tO,1(2QO"!"2}

(Iti$) , =-260,2

V' 3nolubag2nbdan,

Motordaen4U~lenene.m.k,

n E --=--' , n'
E',

600=,260,2
0"

n ' ;;;'50·8 d/da,k

bu.Lunuz , .

220,,6

c)

Motordan gekilen
Pk

fayda1l. glis;::

, me"

p,

k"

,,"

P~ek=Pi-

-41P bo§;taki- sUrtlirune I histerizis k ,0 toplarUl.d1.r. =E

I

ve foucau1 t kaya.p Lar a

k,o

(I

+L }
~ =

Pk,o

= 277,

6 (12-2)

2776 Watt histerizis ve foucau1t kaY1plar3.. igin

Ylikteki

slirttlnme,

bUylik bir

yak1a~;uklikla. yazabiliriz.

J~
?

=P

,,0

n" '_n'

= 2776

.--, 595

508

= 2370

v.1att

o ha1de
.Pmek=E_' .IA'Pk

Pmek,=.220 16.198"'2370

Sistemin

verimini

bu1mak igin Generatora

generatora guq

verilen

gUell

bulmak gerekir.
, P =P.tI;P

verilen

k 3..,

aya.p

P =E.IA+Pk p,= 260,2.202+

2753= 55313 Watt

(%)

Sistemii1 verirni
% n =1,00. 41309 =%

~ 100.

'Motordan al'l.nan mekanik Generatora .verilen glig

;rJ!£

55313 "

74,6B

bulunur.

44- Plakadegerleri generator mektedir.

f

birbirinin ?ebekeye iki

ayni olan'iki generator

$ont uyarmal1. akam §ebekesini toplam 400 A verdevir saY:Llar;1.

paralel

g.~l1.§arak birdogru alan

beslemektedir.

4 kutuplu

generatorlar1.n

600 Ci./{jS.k da,r ,

He~' ikigenerat"orda~OO~l/dak

,ile

dOl1erken.,ye~eJ:ieke

4()() .. .··¥ek~rken·'pirgene;<:ttQrda.'en4Ukie·nen· ~

·e.l\1·~~'~ '..155

Volt'dur •. Gene:tator·ugla,rl.ndakigerp~mive·p.er '.makip:anl.n . a;"!i:l.InL3.r,l.iU unu~ " .. . "hul : .

.
'

.',

'.

~.

Bir:in:cimakina600d/dakile ikinci makf.na 11e dondli{tu~de'makina.J..arl.n kutuplanndakiger

ert¢!Uv.l,direngler:i,O,1.

iliinlel:'

ve.hermak;irlanl:nakl.m:t!ll. b1l1unuz.~eriki.makinanl.n
~'dur. F3,.rc;alal:"daJ,ti IjUmUihmalediiecektir.<;eheratbrl<ir line:er'· bplgede'

1.
E =UtLR l' i -a
E"

:a

=c

utI ..Ra
2

Her ikigeneratorda
'E=E '1 2 . .
1

~OO. (dakqondugiln.e9Q.r¢ d
'tI.

I =1 ~

" 'I400J~iJ,j)i)

.-

-=-' .,-' p200

2 2

~%\j?l,l"

I •

-43-

halde

ug gerilimleri
.

U=E 1 -R a 1=155-0,1.200=135 1 . '. 2. E =k.n

l' 1 2.

4>

E "'" k.n
~.

E E
i

.n
2

2. I

800··'

E =U-l'R I

E =UtR 1 +2 . a 2.
E +E =2U+R
1 2

(1

·!-1 ) =2UtR
.. 2 . .

I a.

'E

(It- 2)=2U+R:r E1 1. . a
,1

E' (1+_±_)=2UtR
3'

1 =E..
1

7
3

,./

Generatorl,ar

1ineer

bolge<;ie c;all.~tl.klar~na

gore

E1. yerl.ne

/.

"

'

155 V koyabiliriz.
U"" 155.--

.,'

7
6'

' 1. -."-.- 0;1.400

2

.',
'.

= 160,83,
.

Her iki

generatorUnur;;la'rl.nda ak1.m1ar1.nl.bu1mak
1

bugerilim -ic;in

var~hr.

Her iki

generatort:m

bagl.nt:tsl.nd<;'l.
E1 -U

1=-1 ' 'Ra

155-160,83 0,1 A·
1.

=-58, 3,A

I +1=400
2.,

I =400-I
2

=400-(-58,3)

=458,3

DU§Ukh:uh clan birincl, gener4tormot~r oiarcilt·. ~a~i§1r '. •. l1tinci generatorheml;lebekeyi hem de moboxubes'ler~. 4S-$O~t*yarma:t.l.bi~ do~r1i ak1m motoru 110 V biZ. dogruak:uli, §,ebek:esiriden be~lenmekteveyiiklu.durumda gebekeden 155' A···· g~kerke~ ·POOd/dale. birhl.zla diSnmektedir •. ' .,'.
a)
.~

Yol vermereostanSl.fil.n

maksimiun degeri

ne

olmal~dJ.r,?
direnci'

Bo§.ta dav!;;:: sayJ..SJ.. 1220 d/dak'dl.r.·

Bnduv!

·O~08

a,
.

glontsargl.

direnci
e~m~k.i

55 n~dur~

Motol; bO§ltaiken·zl.t E·' =k.n ./}. .o '. '0.,.0·

(1)

YUkteki Z1t a.m.k.

ve :E9 =U-RI' ..... . q.A Ive 2 ba<j'J..n,hlarim.

taraftaraia

boielim (W'=.lilo'

c~=--E.
0··...
t,'

E~

.n

no but.unur •.

I . "",1-i '. A., .. ;?

.A

';"155_110 ~ 153 A ." 55 17

EO =U"'~aIA ~110-0g08.15l""91q76
'0

E s =.9·7q 76

Motorbo~ta

iken.

BO§lta y01 alma ak;Lml. 1D ~Io Ra-l"Rx, =-==5988 , 1D .. 18".7

U 110

dl.l: ..

!2

. llx>
('.

9'

5.88-0,,08 =5,8

{1:

46-:t ... irenci 0,5 {1: ola~bir d §ontmo:torun azamt yo! verma ak.J.ml 100 Ave basa'makde~i§itirme akJ,m1.15 A'dir. Motorun kutup gerilimi .500 V oldu~una gore, yo1 ver~e direncinln cbasamak·say1Sl.nl. ve. her bir basamagJ.n direncini hesap edin!z.

~--~~----~--.---Rl RZ rz 'i ~.-~.~ F) ~

}>®~.,
..
,

.. ~.-.@

r
~kil.14 I __ l_=k I
2

k =: 100 =1,333 75

E 5' R--~=----~3t75 2 k 1,333

r= R - R = 1 ,250
1 1 2

, , '

R =--L =..!t1.2..='2 3 k 1,333

R =~=2,813=2,+~9

'

'

813 ,0
I",

,2

r ·=R..... "R'=.";.'Ol937 ,It

2, 3'

I'

"

.',

"k
"R

~,333
. '

'
, '.'
:'!;

R ,;,,;_.,_ti_~2,109 ,= 1~582n , 5. 'kl, 3;33, ."

r'C"R
" lj

R~O,527
5 '

. I,.

'.R ' .' '" R "".......L "" 1,187 =0,889 7 , ,k 1,333 '
. R, R~=~ '0 '889

,ak

1,333 R'O(:i67 kl

0,66) "": "

'tt
'.

\' r=R
7

'7'

-R

.. ·8

~~O~222 Q.

R =R, c:--L..
31
!I

;;

'.

=_'_,

, q;3~

,--.,=0,5

Q,

4':J~Maksini~YOl mot()runendUvi ma¥', sayl.sl.

nurn,

verme akama lOO,'A"6'l~n igdll;'erici ediniz.

0, 2J~ 'dut.

soc Volt nuk,bir

Yo],. verici~in

§lont, 'basa-' dk, ,akl.,-

lOtI

oldugunagoi'e.,

yol

vericininbasa:IDc;tk

'reK~ledrii'hesap bul unuz ~.

Minim~bas~akdegi~tinne anindaki

,Yo1Vericinindevrey,escikulm~~i

toplam d:lreng

Rise
1,
I (

R =_!L =500 = 5
1

. 100

'

.1

J<,UI,=_.t

R"
Ra

1 5 k:;, (-.-) 0,2

TO .

=1,380

'," U R;=-.
1

I i It'

500 =-- = 5 Q

100

r =R - 'R=>
1 ,1 2

i,377.n.
Q

= 1,5

'
=

R ~==~

38

J ;,62<3 ,n.

r "",R
2

R =0,998
3

-47"

R 3 '623 . R'=__Z-~ _'-~ 2 625 Q 3 k 1,380 '

r =R
3

R =0,722
4

R . R=-..._L = 2,625 =1,903 4 k L, 38

R

r =~R
4

'4.,

R=O,524
S

=--!l..=l,903=l,379 5 k 1,38 .
\

r =Th·
5

R=O,380
6

R ~ ... -L, -

1,379
1,38

0 i 999 Q

:t:
6

_R
6

k
R

~O,2751
7

=~6.,.. "'"
7

°1,389 ° 72 41 99
f

r =R
1

R'=O,1994
a

Q.

R R=_7

=0,7241=O,5247Q
1,3$
~

a R

k
R
.~_8_

=R

10

R=O,1446
9

0 , 524 7 ~ 0 , 3802 Q

~ '.k
R

1,38
Q

r =R
9

B lQ_, =0,1052 .,

P
'n

R=_'~L=O,3802=O,275
10

1,38

.r

10

=R

. 11

0,075

11

'1,38 I
f= _ _J_= 2

__

100

",,

72,46

1,38'

48- Kutup gerilimi440V olan bir $ont motor nominal yUkiinde . . . yiiklendiginde emdiivi'akanu, 120 A ve devir saya.s a 1000 . . d/dak'dl.r. Endiivide endliklehen d5ndiirme momentinin % 75 dU§i-mesihalinde motoruri devirsayl.sl. ne olur? Endliyi dirertci 0,2 Q ve f.tr9alardaki toplam omik gerilim
.

dli$limli

2 V r du r ,

E '=, 44 0- (120. 0 I 2 + 2 )= 4 40- (26) ,E.lA Mdr =9,549'-n-~9.549'1000

414 V =.474,4 N.m ... ,

" 414.120

-48-

olql.lg'lUlagQreMdi'nindiiJ?lll~si
.,-----.-_ di.i§El~·. halde: 9

,ile IA

~'di

... % 75.474,4

"""355,8 N.m

d·ogru ,ak,l.m~5nt g~nerat6runun

geriiim
:d~r. ·lirpin

.'460 Vve

:dogru

Emdlivisinde aka.m gebek~pineverdigi

geriliJJldli~funli

endtikleIien akinl 40A ge~j_;_

'.
",

.> ,

En9iivid~kit6plcuU

buendliklenen

%t~sive

1,?5nt sarg~dan.

bu ylik.duxllinunda gegen ak~m

..

1,5 A.oldugunagore

.~J Enduvi ,ahm~n~.

.b) Generatorun Generatordaki ~D.diivideki faydah k~Yl.~ gtieii, gUeHt, .

kutrup l.ar-andak I geriliI\1i,

Endii~isarg~sl.direneini,

uya,~c{
.%

sarg1~l.ndaki

kayl.p

!3:licU,
faydah

,.

. g). Vant. ilatof", .

·sllrtUn:nle
gore,:

ve demi:!:. kaYl.pla,rl. generatorunverintihi·

giielin

:7'5i

olduguna

buluriuz -.
-.

Not:
a)

Fngalardakigerilim
I

dU9limUihroal edilecekhr
A ..
= 13,8

!A=I+i~=40+1~5=41p5 E~U=
%

. b)

3 ~E';" 0,03.460

'.":i

-49-

'i

c)

Pe1ek = PfaydG;h,~U~ 1= 446q2

040

= 17 v85

k~f

f)

Pl_i?

U~i~(,,';446Q;2..1g5

-I$M~2

wa'ft
= 1250 Watt.

g), P v

tP Stme tl? Fe

~% -7~P elek=

0',07> 17850

1250

__~~5_~·~!\~_~I.1R_ ~~.i_l~~~i 120 V. oLan '?!-3:'l<<?~~~';O_9- _g_enei<:-l;-or i~' ~ _ b ---ak:tffi:;;:ebekes±nel'OOAve:nnektedir;'·'$ont'sargrakxm:l.'l,'5: d11.-. ,Generatordaki idir.
Bu
1.61:

a3~Eu
A'

t.oplam

~.S3.

kaYl.p],.an

faydalJ_

glic:i.i.n:% 5

5!i.>ont uyazma SargIs anda 'lie % 0,,18 de seri uyazma sar9'l.s:l.uaa % 1.5 endhvisargJ_sl,m1.a ." 01up g~ri kalak!. ~ayJ.pla.r, ,sUrtlinme u vantilasyon 'lie demir kaY1.plarJ..natekablil' etmektedir.
kay:.!.plarJ.nul.
'%

1s

'.

a)~Br

bi.)!': sargl-daki

kaYl.pli,uc.
direnci
Q

. c)

b) EndUvi Sex!

a.kJ.mJl..
uya:anill

u::(arma sarg~si:n;tn

sarg;uanJ..!1 diitenci Ie} Enduvi direnci, f) Enduvide endliklenen e.ro.k., g) GSner~torun giri~ glicti kadard~r? ne
d) ~ont

;";'50-

a) G~nerato:t'ul'i aydah f '1'OplainkaYJ.plar

kaY::I.pla:p
.~

gucU

'p

a,lak··

.0,=

U. I =120'~ 100 ~i2 .".. .... .,~ ele'k

kW

.ka¥+p'"

p'

=l!,5 'p"

p.,;,120.100.,i.s • , a 'i 100

='180 watt

.'

p ?'~ 120 .100.1 100

:Seri sargl.'
.........

,5='180 Watt . , .. . •. at't· T

.,

kaY.l.plar.l.
."

.... ~ 120~ lOO~a ,18"", "1"" '~·sP " ·.: ,100· · ",,:0

Sib::t:urima. vantilasyon demir'kaYJ.plar?-

ve
p~,120~

s,v,f

,',

100.1.82= 218~4 '~

100 ,"

'"
, Pa: =-I,2
A
i,

-:1-

1,747.10

',n

f),'

l?Gil:is;

=P ~l.?

T PKap.plar;"'"

12;+6 (6.0.0 9"12,

6 ... kW

.',
51:" 1,2.0 V1luk bir dogruaklln

@~ine

ba~l~s;

J?il:'gpn:t.not-or,
~,$5~tuyar1Jla

,OOi,lta'

, .', ,t;;ali~l.iken s;ebek:eden " na.n di,renci

4, .A~ek:m~kte,dir

,sargJ.sl.-

,40 fl? anduv~sargl.Sl.dil:'~mciO,;2Qold1,lguna,

'
ka-

gore:
a) BOljitaki k.aYl.plar, " Yl.pla:n, mekani~
q

sl1rtUrune/histere:ds
.. h.alinde ,MiA .<;:ekmesi

*eFoucault

'V:antilasyon'kaYl.plarJ.

h) M~t~run s;ebekeden

milinde~ verdi~i

gug q

c) Motorun

verimini

bulunuz.

"'51a) Bo~taki kaYl!.plar~ Po","U.lo='120.4~480 Watt

Io ""'AO t1~ 1: • 'U. 120

::t $ §

=;--=-=3 R 40

IAO=4-3=1

.P

,0'3

= 2~

40

360 '.' Watt '.' .

=
,

EndUvisarg~s~ndakibo!i?taki

bak:tr kaYJ..;91arl.:
'

Sur'tiinme, histerezis
P

]!'oucaul'c ve vantilasyon
.".0 . • '. .

kaYl.plarl.:

: h f;'" P s iV, q • a

(p . ·.fP", ) = 48,0-'(360tO', 2) = 119 Q 8 watt

aa

;=120.40-:-{O,,2.372t120.3t1l9.8)

1l=C% --Pe1ek

Pmek

.100=%

4046,4
4800

.100=%

84,3

. 52--Seri bir do~r.uakl.m motoru hal at; frent' .tIe .nominal yuklinde.yUklendiginde motor kutup.gerilimi 100 V, ~ebekedf'ln gektigi akam '.10 A. 'bu a~l.mdaki devir sayl.sl.. 1509 d/dak okunuyon EndUvi v~ sed. uyai::m~sargl.Sl. direngleri top'ia.,. ill). R t R =2 n, kasnak I$a.pl.160 rom"frena~J.tll.9'l. 6 kg as, '. olduguna gore
p
0

a)'Motora

verilen

elektriki glici1,
e.m.k"I'

b) Ehduvide. endUklenen

c)

.Motorun verimini

hulunuz.

-52-

a)

pel~k = n,

~ = 100 .10

~ 1000 Wat.t~

....1=1.1\

b) .~..,.U-IRztQ$) .1.A = 100.,. 2 ~~l.C a..Q =

.c)l) =%

p_:r.iJ

Proal!.:

0100

. elf;'!k;

Pmek - ..••w·-

-9·

.p ••

a .:m.r.-.--: ..... 2 'If ~n ·60

9···· S···6···0 08· 2n .1500 -"-738

T. •..•

.•.••..

·60·

9'" .Watt

....d) ·1·....-L.

n
n
2

~=

E =80
1

. n i~1500d/dak·.. . .

. n'2=~
1

.:2

E·

.nl

90· 80,

. .1500 =1688 d/dak

33- BH:

dinamofreni

tahrik

eden do~ru akam l;Qnt moeoxu 220 Vq yUklemek.igin

" •• .0 "

60

A, 1000 d/dak 'l:I..knominaldegerlerine

p

c1inamoiren;i.n.kefesine13 6kgk0yxtlak gerekiyor.Dinamo.,. frenin·manevel?l·koll,l·O~86. m'di+, •. MOi";ortin.verim:!.nihesap ediniz.

c.,.
/

IX;L~:J veya

N~~m" ir. a
:ik:i.bag~nh e§i tlenirse
.

9,549. -.-=m",d.9,80
n

:P

mek·'·-,

.
.bulunur~

,-53m{kp}
p"

d{m}

,n{d/dak}

konurs!llPmek{Watt}

bulunur.

=13,6.iO,86.9,8.1000
9,549
= U. I = 220.60

~12000

Watt

mek'

'
= 13200

P1k

ee

'

Watt

n=%,

Pmek Pe.Lek

.100=%

12000 .100'",,% ,~O,9 13200' ,

Say1S1

54- BOli;1taki devir

cd, 2,
Q

15"'tt&-d/dak,

gm-rtlnt' 440 V, ,1<; Ctt"""I'''''E§''''n-=----endiivisinde L' devir say~s~ ne o1ur?

olan bir

dogru aka.m. ~'ont mocorunun endliklendiginde

N.m'likmome~t

U=E

=k

.n

'0

~<p"
,

, ke

<p=--,

Eo
n

= -,

"

0'

U=k.¢>.n e

-+

", U 440 k <II =--=-,--= e ','n 1500

" " 0,2933

bulunur.

Md'~ ~ k m • <II • ," = , 9)5 4 9.k e . 41 I ' . IA 0, A

e.

IA ~ ,di , 'O,)549.ke~1f

M'

1, 0:,)549.0,2933

= 3,

57 A

n=n o '

IAR " 3 57 2 ' _,_a=1500-" + =1500-24,34=1475,6 J{e.«i 0,2933

qjdak

-5455-'Verimi %,80. olan 5 PS gUctinde 220 Volt'l:uk bir §lont mote..; run yol vericisininbasamak $<'111,51. ,1.;2 dir. Yol ve rme ,siz-as.i.nda , rnaks Lmumyolverme ,'~klffil;n~n:,%, 50 faziaslolrn~~i aj(l.ffil.,' nomd.na.L yi,ikteki enduvi

dur'umurtda,yek,,=.lt34igin

"

endu.vldirenci

He

yol verme direncininbasamak akanu, 0, BaA' dir j

di~engle-:

ri rie

olur?

(Nomf.rra

L ytikte §ontsargl.
k D.I

1')

, =.%

p ',p .. 'mek .• 1.00= % ~

.-100

'Pelek I'~
p

mek

.'

, n·U

olur.

5.1.35 1= ... ' ,,=20~88A 0,8.220 1=I-i

A 1=%
.I

'9'

"",20,88-0' ,88 =20 A

'.~
.

"

.. 1

150.IA

""'30

1=_'_.1_
.2

1<:

R.=-. -=--=;7,333 1 .'130 ..

1

.....u . :220

.'

.'

n
333

R . ki12=-. _1_:
Ra R=7,333
1 .

R =-.-=

. '.

Ri7

llz

1.,3412

••..

:=0,218

n
.

r=R
1

1-

- R=1,861.n.
2.'.

R,,,,,,:_r_,_,;7,333 =5,472 2 k 1,34

. R

'R

r =1,3880
.2

:R =_._2_ =5,472 3 k 1,34

4,084

r =1,036
3

-55-

_3_ =
4

4,084 1,34

3,048

r =0,7740
4

R 3 048 R .=_'L=_' __ 5 k 1,34

2,274 '

r,=0,577
5

R 2 274 ' R=-_s_;=-'--~~1,697 6, k 1,34

,R
7

'
' Q

r =0,43
6

'

=..:_L =

k
R

1,697 =:1,267 1,34

Q

,r ~O,3217
7

R=~'f-=O,9453
e

r=
8

0 ,2399

n
Q

r =0,179
9

R =_L=O,5264
10

Q,

10

=0,1335

R =-'-11-=0,29.32 12 k
R
= --' _12_
13,

.r ~ 0,0752
12

R=

' = 0,218

56-

Bir do.gru .ak i.m yazd.arnca kut.up beke gerilimi

seri sabit

mot.oz

unun

endUvi,

uyarma sarglsl
Q'

ve $e-

sarglsl

direnqleri 220 V'dur. aklmla

+op l.ama 0,45

duro

olup

Tam yUkiinde 9a1l§\Uorantlll olarak de-

ken endlivi' ak i.rru 30 A ve de';ir Uyarma sarg1.sJ. aklslnln gi:;:tigikabul edil'diginde motorun h i z i, nedir? , Fuqala:rdaki gerilim azalmasl. halinde

'saya s a 1450 {d!dak'd~r. dogru

%

ve yliklin

10 az a.Lmas halinde a
2 V,

dli§i.imlitam ylikte

yUktin % 10

1,8 V'dur.

E ""'ke.n.~
'1 ",

11

',E,=:"k'.n
,,2

ea

<l>

.Ei=U-(~RiIAl

t2l11Jb1) =220~(O,45.

30t2)='204~5

'If

'E2""'U-O;R,iIA:/U!i~b2) f...,220-(OI45.27tl,8)

';'2(~6,O,5 V

,,_,_l_=~
E
,2

En

'n

:I"

.. -4L l' A2

I,'

..
i .' ',~ "
"

'"

57-,:Bj,r

dp~ru a]q.:ql~'ontrtioto:tu g~rj,liini degi§mey~n220' V91ult bir d9gr\lakl.m~ebekE?sindEm hes lenmE;!kt~di,r '.Motortin err.dilvidirenci ,0, 4Q,i §ontsargl.direnc.t12SQ' d~r ~,Mot<;iYlikte:~'ebek~de~~ektigi a~:tni 52 Aolup dlavir ,s~~ Yl.Sl. 1400 d/dak ·d~~. Bo~takl devirsa.yl.sl. .1500 d/dak olan 'bl.l motordaenduv;.treaksl:yonunundevir;saYl.Sl.na etk1Si,nin' "k~s dl.da.k oldu~unubul un~~.,' Fl.rgalardaKigerilimdii!?UmU ihinal edil.ecektir. '

ru~ tam

'1

,U ,220 ~ ",""'-,-,-=-=1,7~ A, I'::a,' 1"25 .v : ,

$

-, _

Eo

.. 6

ke·lSOO.t ke.n;.
{>

=--,

220

E'"

'200

.. 75

Ill=~

. '220'

1500 ~ 1363,36

d/dak ~evirsay~sl.nl.n
0 halde

Ha1buki

tam yUkte rnotorun

1400 d/dakol-

dugu prob1ernde veril~i$tir,; 1400-1363,36 . EndUvi

=

36,64

'd/dak devir say

1. S ana

reaksiyonunun

artl.rl.Cl.

etk;isi

ile

58- Dogru kompundlanml.$ bir

endihti direnC!
<>,2

dog-ru akl.m kompund generatorunun seri yani uyarma sargl.sl. agl.k.iken. direnci 0 ~;3

n.

n.

$ontuyarma .larl.ndabir

s';"rgl.sl.~direnci yUk yokken kirietik devir

12o,n;dui:.Generatorun generatoru ·san.m

CT • ·

kutupuyarmauyarsayl.~
._. .. _., .. _ .... _._ ..• __ ._._.

ya yeterli
rna sargl.sl.

sayl.sl.. 500d/dak'du.:;lont \.iyarmasargl.sl.

'""""; __ ··
T

saz-am saYl.sl. ,se:d

, __ .._,.. ' ·· r_. '

. .g.;tnJ.Il.~.o()OJ<'<lt.l.c:.'h.r ~ Generator duxurken ve kutuplarl.na 5 ··································Tukb:Lr··yUR····15agT.1ikt:!n'genera't,oru uyarahilmeki~in···yeter,,;.·

"_r • ··· __·· ··, ···,·_· __ •__, __~_·_···._··

kritik E= k e..n.4>· .

devir

nedir?

..

.p=®;y

w~. i$l tws'

''3(,

IA

. (1)

,(2)

U,=I.R

u=

Y
§i

i .R
'il

(3)

I = I -i

;;

Pi:·'~t·
. .1~tW$r

..-

__,...-.J
$ekit .15

denklemlerindeii
.1. Ry""" i:;;R:;;
(I -i)R .. A.$ Y$

=.i R

R ='i(R ·+R ) y .. ::.~ -.../ ~

R

:;;

=1

__y_ A R orR

(4 )

-v

:;;

bUlunur.

-59,1 bag:tntlslnda (2) ve (4) baglnt'llarl

E R, .R R +R t-'LJ a s R tR$,
__

yerlerine

konur s a i

E,= k

,e'

• n __

~_---c-

__'!:___.2:

E=

k .W .n

§l

bulunur. '

k..W ~_J=A

,w
ve

-,-=CI,

dersek

W$

(R +R ) (R +R}+R _a_' !?,.-y... $.. R 'J'CI, (H':'R ) Y, Y $

Y .._!}_

'
(:.\ )

Ry
A.n =

RR
R '!'~+R

RR
sR' ,
t~tR

'
9 (6)

R, [( 1 +a ) t a y,

-LJ .
R
R

Ylik

s devz-es Ln.i.n ac i.k oLma i, hali

Ry = co tekablil

eder. 0

halde

R =00 , n=500 y yerlerine konursa:

, A.n='
',(R

d/dak, deqerleri

(6) nolu baglntlda,

R l'R 'bR a s 9 ",,00) 1 to:

bulunur.

butunur •.
. -."
"

'.

~.

.. olildenkla7l11.ei >ta.rafta:raf,~: h(~l;iiriiir~e. n

__ A,,500~ ,120,44 ,A,il ··· yk

..
,.

59 - N=l8, tam·oluklu

2p

== 2 o l.an cephe bag~nt_~lar:t iki

liq fazll. sarg1n~n hes.ab1nl.

tabakal~ yapl.p,.ac,:m1m· §e:mas1nl.

katl~. ,

bir

r;;iziniz •.
q = "l'L-=..,..L283- ';"3 .(Taro aaya 2-p.m • oldu~undal:) tam Qluklu sargl.dl.r)

. ~-"""~ . (Tam. sayl. olmadl.?hndan

bobindi.r)

bir

faza

ait

bob Ln, yamuk

gekil.16

-6260"'OlUk saY1sJ, 369:kU1;:upslllcY1Sl.·~ olan .cephE¥ba{:jlantilari iki

kathbir tabakah, nim~~laSl.n1 9i~iniz~" ~~=2 . ':' __.It''''".,

.N

tam

.oluklu sargJ.nl.n·he~abl.ni

YapJ.p·~t;l.-=._.

. '. <t~ .'

-.-.

36
~,,,,,,.'..

2p

=~.:=

36

~Bii: kut.up altwdakioluk

'360 P ~ """"36.3 G

','

sayJ.sl.)

Yelell:

=. .....liL
'N

.!.l!l·30 .

1 ci oluktan dart oluk,Sonra'(120,\J sonrahkinci oluk gelrrteklizerebluklarfazla:r,: b61Unlir.

, . ," •. " ~" ' ., ".' -."'.e:J.

fazaait
.

P. 2ile
hirfazda

P51unemediginden bir "

fa2d.ab~rur!l.ln:Oob.i.n
f~zda da hir

.f~:elaQ yamuk boI '

bh kl.sa bobinfazla"bir

. ".bin vardl.r.$ej(il.p.
61"';Oluk , katll. $ayi$l.

.• '
saYl.sJ.4., olall. cephe sarg:tnl.n

48kutup

baglautJ.lan lie,;
ya:f:?l.pa- . :,'

birtabak~li,

tamoluklu

heSabl.ni

,gl.nl..IU$em';lsl.nl. c;iziniz.

!?ekil.18 ($ekli sadele$tirmek ig1.o., yalnu' I ci faza .alt.

V-X uglangl.kar;t:tlml.,l?tl.r

.,niger

faz .u91an.d~

aYnl .. dUs;lin-

'ce

ilegizil:i.r

.. '
.- .'.

-63-

." ~

.'

•.. - .•. -,

...-o ~
.:::J .

. ~-. --lj·-

il

._ _.

-64,;::,..::i
.

,,r-t+r: ~
i
i!'

-'-.--'.-_"~-. ~ ----.._-'. --_

..;_ ._

.~~L ...
It
-. 'I
j • I

w .. -<CQ:I--_.-------.

~o .::l- -"-

.co
rl

!
I

I 1

.,.: 1','1· !I .. i
t

-65-62,.,N ;"'24r 2p= 4 olan ,emaS1nl. giziniz cephe baglan-t:l..lar~ ti<;:f az Lr, sargl.nJln •.
=2

ti<;:ka t La, statoru

he aaba na- vapa.p

iki

pa.rga,ya boltiriebilen

ac.i.nam

-N 24 Q"""--2 -= -4 " 3 psm l:\!9t: 1) Fazlara

ai ile

ile,tkenler birinci ise dlger

in _ un LukLar a.n ari dengelenmesi uz ait bobin bir kutupaltl.Dda tist, tabakaya akutupaltlnda

gayesi alt

faza

tabakada

--------*t-&~-a-W:r-AA-E1en

Lannu s t i r , ,

itibaren

'::'ki e~lit pargaya bQ.±ijncbilir.

$e~il.19

'-6663 -N = 36 f 2p -6 giziniZ • q
,.-' N .. = ..---.- ..= .2p.m.

clan

bUtun oluklarJ.

sarilmJ..§;ily

fazl1-

keSi?li

olu]tlu ,hir tabakah

sar~:p.i:u.nhesabam .. yapl.p . aYl.nl.D'h ~em?s1n1- .

8.3=

36

1,5
ilk9ift birinci kutupta faia blrihcifa,za201uk,

q ~ l~ 501dugundan . '!kincig,ift Oi;Ceil3601uk 3~ kutupta rarlanc;waktl.r· •

1 olukdli;;e<:s}ctir.Ve bu tek~ kutuplar i~aret~enir~2~

p

<;dzildikten

sonra

~ .4.5 dur.O he.Lde :i.lk Nkutbunda ,N kutbunda5

401uk S

kuthunda 5

olukpt.e;krar

oluk~S kutbunda 4o1uk,olarak

oluklar·il?aretlenir.$.eki1.19 64 -Statorunda 3601uk bu Iunan senkron vi: da1Jir saya.s a 500 ve 1000 dev/dak' generatorun

ya ayaredilebilen rilirii

uq fazll.,bir

tabakalJ.
f = 50Hz}

·statorsarg:Lsl.mn.hesabini Yl.1dl.Z1n1 ve.~a:tg1

yapUll.z~Her'· ·ikihl.z

,19in o.oluk ge-

acanam semaSana qiziniz.(

'f'= 50 Hzolduguna;gore, .60.50 ..0'6: '

p=

--soO

=,

P=16~
Zp:=

.'

. 60.50 6 i9in
~ >

3, Yl.,ldl.Z1 9izilirken,
0

oluk gerHim
• '. - ••

i'elE!k = Ygeo .p

= 3.

360°' 36 =30

.,

~eltil. 21 A

28

$ekil.21A

r: .
:

r.. ..::;;: ·_·, ..

. Q

-=·-~·ze~·1!··'--·l· .s .
N

..;a-...
._:

"_,

1"""

I
\

..;.68- . 2p "" 12 iqin

oluk gerilim yildl.Zlndla

. .. 3

'Yelek "'" 'Ygeo·P=

.l§.Q_.,;, .• . 36· ..

··0

'

30°
....

. ..

','

v.

22
28

34

".
f. ~eki1.21B

-69-

-,~,-,~, (T)

LO

.~

Z
._'_.

~~'.--

L===---

- Z----"'-~-

,.

z
--_.

__ .

rn

CD-

z
·--~~--_L--~---e~

<i::"';""

'..

6S:::.'Biit.iiu.oJ.uklar.'l. suJ,.1m§: 2401uklu

. krOD generatorun

..4 kut.uplu

tit;;'

faz.ll.sen-

stator. sarg1SJ..n:m .sar~:t. yaYlilmafaktorUnU

ilij in

. h.u: i.!ic.:L. ha:nnollik

hesap edlniz: ..

~l

=~y"--.-.

.~

.q. sin .ee~ek

€?I

=zp:m

.N

'.-:r:;r

24'

.= :2

oatH

ak:i.m

sargl.sJ..nda :;:C\~g1 yay.t.lma ;Eakt~r:UnU Jeali harmonik

igin hesap ed:i,.niz~

'Yelek

..$inq~."....'~~.
"~";!~

-~

·q.sin

v:·';:"Ye1eit·
2

It

-71-

67 _. 72 oluklur4 ternB:tif bLd.nci

N

kut.up Lu hUtii.n oLuk l.ar a saJ:':!.l.ml~ ii~ f""z.l~ 0.1b Lr

aka.m sargls3.hda

faza

ait

bobinde,bobin

o Luk

a,dJ.XO;l 14 dUr• BUe,duruma

gore. ,sargln:!.l1 ki;t:'i@leme faktortinli he aap ediniz.

harmonik i9in

18

(Yani bir rekirken

bobinin

o Luk adaraa 18 ol.mas a ge-

2p

14 yapl1mlitlr.)

air.

cos

68..2p = 24,f

60 Hz o Lan bir

senkron generatorun

bir

kutbun-

dan 91kan faydall aka s a 0,06 Wb dir.Sta:torda bir ku+up al·· ~lnda6 oluk olup bir olukta 8 iletken vardlr.Sarg1 bir tabakahqap

a-Her bir b-Bir:Lnci ha:r:monikiyin

olduquna gore:. , faza dugen iletken saYlslnl,

sargl
S<'l;JCgJ_

yayilma

faktorUnU. efek-

c-SargJ. kiri§leme faktorlinti, a-'Bir fazda endliklenen e.m,k" tin

tif

pix-inci harmonigini~

degerin1 6
fit

hesap ediniz

6 =q~-~3

3,

Her fazdaki

iletken

saY1sl

-72~ Zfaz

2.24.8.

384

h=---"::;""'-

sin q,Ye1ek

.~

2p.6 = 24.6= 144

·12 360 . -144 o

3.0· , 0

sin 2. ~.
2.s1n C.,.f3·""

0,5

"2
0

JOo

~ 0,9659

0,5176

{rr.,.,Lif}=
T

P
.~

Ss "" cos
1
tl- El

= cos 0 = 1 olur.

eff

~ 4.44.t.wf .fl~s .t az 81 1

.faz

zfaz 2

=~
2

192

El

eff

69-24kutl.lplu.50

Hz. Lf.k birse'nkrongener'atoi-da bir kutup altl.na dU:;en oluk sayl.sl. 6 dl.r.U9 fazll.,Yl.ldl.z bagll. stator sargisl. iki t.abaka La sar(p. oiqp.birolukta toplam 8 iletken bu Iunrnak t.ada ,Bir kutuptan c.i.kan r faydalJ. aka 0 r 06 Wb 61duguna vesarg1 5/6 oran1nda kiri,lendi~ine q6re,birinei harmonik 191n, a-Sargl. y~Y11ma fakt6rlintl, b-Sargl. kir:l§leme faktorUnU, e-Bir fazda endtlklenen e.m.k. he sap ediniz.

..,73a-6 x 24
q=-=
N

= 144 = N '
144 24,3 3600 .12 = 300 2

2p.m

144

t;

sin q. Yelek _, _, __2_"_~ _'

".' 30° s,~n2."T

0,5,

0 u 9,6,6

____~~--~~--------~~~k----~~~~--~tl~.~S~17~6~~-----------q.sin -:2' ~.sin ~

b-

F '~S

cos 1

2 1800~ 5 .1800 6

a
~ ,s

='180° - 1- ,180° 'lp

= 1800~1500 = 30°

sargl. iki tabakall.

yam,

olduguna

gore 5a oIukta
8 ile'tken
W

:l,.Klbobin
~ore

varda r , Bir o Lukt.a toplaro

o Lduquna

bir bobin
w

4 sar~m1l-d~r.Yani
,

= 4 dUr.Buna

gore:

= 2,p.q.w -.?12.2.4
=

= 192

leff

4i44.0,06~50.192.0,966;O,9659 2386 Volt.

:;Sleff

-74....
70-'Ug fazl~ 7201uk gl.da,bir Yl..ldl..z bagl1. bir .. senkron bobinde 20 sanm vardl.r.Bir generatorun kutuptan 750 sta,torunda, olan dev/dak 9ap sar.':: olduguna birinci 91.kan faydall.

oLupj kut.up sayl..Sl.. 8 dir.Birtabakah generatorundevirsa,yJ.Sl. efe,ktif 72 . 3 deger'in.i

akl..O .052Wb, harmoriigiilin

q
=;

goregenE';lrat9rdaer1<luk:t.enenfazn5tr.geriliminin he s ap ediniz ..

_N_' _

.=-=

2p.:m ,
f=

~750.4
60

=~.

50 :Hz~

'_";'ReL
Ye1ek q,;sin --2-'

.(:1':'52

'0,96

/;s

cos ~

I80o:-...x-.;1800
p

ts=
W f

cosO

== r :
toplam.sarl.m ~aYl.Sl. olduguna gore,

:Bir

fazdaki

Statorda tabakall. bin

bir

faza

dUgen oluk

sayl.sl..

olduguna san,mil.

.20,

gore hir fazda l~ bobin vard1r.Her

g5re bir f az dak L toplamsan.m'

bo-

olduguna

sayl.Sl. : 12

x 20 =240 dl.r.
W f·

E1

eff

.;,.·4 ,44 • ¢l • fl' . .

~ I;s

1 2660 Volt.

El .. eff

4,44.0,052.50.240.0,96.1

-75-

71;-N = 120 oluklu,2p = 8 kut.up Ludev i.zaaya.s 750 dev/dak olan a Ug fazlJ.. bir senkron generatorda,bir kutuptan q~kan faydal~ ak1 $ ~ 0,038 Wb dir.Sar~~ bir tabakall.. olup bir bobinde 10
s ar am vardl.r.Bobin 5/6 or-am.nda kiri§lendHtine gorerbir.inci

harmonikic;in, a-Sargl. yaYl.lma faktorUnii, b-Sargl kiri:;:.leme faktorlinli, c-Bir bobinde endliklenen e.m.k. tin efekt.if degerini, d-Biz' fazda endliklenen a.ro.k. in ,efektif deqerini he sap: edin Lz ,

a-

q = 2p.m

120 = S.3
harmonik

5 i,<;;in: Yelek
=

Birinci

p ..Y geo

= __

... _'_.

Q.JL
Oy522

5.51hZ

. 12"

= 0,951

c- E1eff

= 4,44.fl·4>·Sl·~sl~Wb

wb = 10 .aar amda r ,

E.:E. = 4.750
60

---go-

50 H:a.

4,44.50.0,038.0,957.0~965.10~
d- E ' ., =

77.91 Volt.

left

4,44.f1• 4>'~1 ·~sl·wfaz N.lO

2.m

120.10
2.3

200 sar1m/faz. 1558' Volt/faze

leff

• ~.,44.50.0,03H.O.957~O,965.200

· -76'72 __evir.sayl.sJ. 600 dev/dak D

olan 10kutuplupU~fazhbirsen-

'}{rongeneratorunstatorunCia60 olukvar,Cll.r~Birkiltuptan9J.;_ '~<lnfayda1J.akl.Or02Wb dir.Endiivi sarg:LsJ. gap sargl.'olup, ,,}kitabakai1dlx. Birolukta' toPlam6 Hetkenolduguna gore: ".¥a1iinciharmonikiQ insargJ. yaYJ,t~a faktoriin~'~ h-Bil:'inl:::iharmoni~i9in" sargJ.,·kiri§l~mefaktorliriii, O;';,Brb'obiride end:Uklenene. m.k , in birinc Lharmoni,g inin i
.... ."" ,": ..... :."c· "'.-"-'. :,' -, --, "." •. .. , . ,.'

efektifdegerini,

~
."

d-Birfazda enduklenene.m.k.in tJ,f ,<leg-erin! .ilesap e,diniz.

biJ;;'inci harmonHjinin

'."

0,9659 'b-

~=
sl '13
'1

cos

~O
1

Eleff

"" 4,44. $0.0,02.0 p 9659.1. 3 ..

12 f 87. Volt/bobin'

"=>

60 sarJ.m!faz

Eleff

4,44.0,02;50&0,9659.1.60.

237,4 Volt/faz.

-7773-n = 1000 dev/dak,2p = 6,stator oluk say~s~ 36 olan fig fazl~ y~ld~z bagil. bir senkron generatorda bi~ kutuptan 9~kan faydall. aka 0 r 038 Wb dir .Statorun bUtUn o Luk Laz a sar a Inu.s olup sargl. bir tabakal~d~r.Bir olukta 4 iletken vardl.r.Sar:-. g~ cephe baglantl.lan. iki katll. o Lupj bob Ln Le r boy ve §ekil:"". ce birbirinden farklidl.r. a-sargl.da ka9 tip bobin vardLI:? b-Sargl. yaYllmafaktoriinli birinci

harmonik

ic;in hesap edi-

niz • . c-Bir fazda.ki bobinlerin toplam aar am aaya.s a nedlr? d-Bir. fazda endiiklenen e.m.k. te 5 ve Skat). harmonikleri yok etmek iqin .bobinler hangi oranda kiri:;;lenmelidir? a-Be:;;ve be§lin kat a harmonikler yok ed:llmil;;argl.da !(sar~'s gl.yl. kiri:;;lemek suretiyle) bir fazda endiiklenen e.m.k. efektif degerini birinci harrnonik igin hesap .ediniz.
a-p ~ 3 oldU9undan ve P de 2 ile b51linemedi9inden

U9 tip bobin vard1r.K1sa muk bobin.

b~.

bobinler,uzun

bobinler

sargl.da: ve ya-

g.sin-2-

Yelek

N 36 ~_..............=-2p.m ·6.3

.Ye1ek

p.y ~ p. 36. 0°
gea 36

300

yerlerinekonularak,

c- . 36 '-3

12 oluk/Faz 12x4 2 24 sar1m/Faz,

wfaz

Sins.

.n

.1 =sin2'1f~'{)'
5

'

;1; "I' .s

= COS

2
= oos(

-:z
'IT

'~Sl

E,l", e ff' = ,185,8 ',", ','

." >-