NFPA 13'e Gore Otomatik Sprinkler Sulu Yangl,n Siindiirme Sistemleri

Boru Ijaplandlrma Teknikleri ve Sorunlarl

4.ydm QgJcllya, BleIL Miih,. 1TMD Uyesi

OzeT

Dtonuuit: Sprinkler Sal,1I Yangin Sondiirme Sisremleri' nin borulamast 1'<" boru t;Op/andlrmo leJrnikled, genet akiskaatar melum;gi kurallartna uymakla birlikre, Dt omatik Sprinkler Yangtn Siindril1lu: Sis/em; Standard, tarofmdan belirleuit; Bu yazuJlI'. A.B .0.. NFPA Srandartlart temc! almarak, boru ('ap/ol!dlrma teknikler], /}/InIO!'!n iize/likle iil/(emiz_de uygsdanmas: durumunda . tasartm, malzeme seqimi VI! uygulamaya etkilari

degerllllld;rilllii~lir: . .

Pipe Siting MelJwds.per NFPA, 11 and ReWJl!d ,I'roblenu in Automatic Fire Sprinkler System«

ABSTRACT

The [,ipirlg andpipe skiflll oJ Auromatic Sprinkler Systems are-determined by Araotliatic; Sprinkler Sysfcms Standard. within th« general framework offlllid mechanics. iiI 11Iis article. pipe sizing. procedure per NFPA is studied. together with its implicotions Of! design. material sl1ecijiclition and application, when NFP/l is used ill local upplications.

l,(;i~

Orommjk sprinkler sisternleri borulamast ve nasil ~plalldlnlmas, gerekligine i"Ii~kin YODtemler ve izin veri len hcsaplarna teknikleri, otomatik sprinkler si stemi srandardnun ,oncml'j biililmlerindcll birini olusturur, Buna gOre, otomatik sprinkler kafalaruun lek tck, toplamda ise l'iiiiiin sistcmin nastl bit borularnayla beslenebilecejii, born <;aplannm belirlenmesi ic-,:in kullanrlmasi gerekcn teknikler ve hcsaplama yomemleri. karsayrlar, Yangmdan Korunrna Standartlan arasuida onemli bit yer tutan Orornarik Sprinkler Sisternlcri Standardi icindc beliniJm.i~tir. Bu nedcnl e, i«inde borulamanm nasu ",aplan'dmiacagllla ili§kin tutarh, kapsamh bir bilgi bulunmayan hicbir Otornatik Sprinkler Sisremi ~!Mdardl uygulanabilir ve g-iiVcnili(deglldit. Ulkemizde, ilgilistanda.Jd. belirierneye ada)' kururn TSE'dir. Ancak, Otomatik 'Sprinkler :SiS!l;mi borulamasina il.i~kin bir TIE standard! bulunmamaktadir, Bu nedenle, Oromarik Sprinkler Sistemi tasannnnda veonun Oncmli bir ayagl olan born !i3plandmlmasmda:yerel resmi zorunluluktan, gereklerdcn, yerel kosullardan s6z ctrnek olanaksizdn,

Yercl bir standardm otmamasi nedernyle, ulkemizdeki uygulamalarda yabancs srandanlar y.e onlarm gereklcri dikkatc alrnmaktadrr. Lllkemizde Otomatik Sprinkler Sistemleri'nin tasanmr kouusunda tarnnan ve kuf lanrlan, iilandarllar ve ka~~{ll& gelcn oro"l onaylari qii.clgc I 'de gosterilrnistir,

Ulvey. I'M VdS U'CB SNI1'

A.B.O, Alni3ny. IngjTter< 'RU$)'>

NFPA DIN/VdS u'C SNTP

t;izdgl! J, Oloma/ik SWillk{o Sisscmler! Standartlan Belirtilen tum standanlar, oztcri bakrmmdan benzerlikler !a~[m:ilanna karsm, .aynnuda birbirinden farkh yaklasrrnlara 'sahiptir; Yani birine 'gore yapilan tasarrm VO kuH3111hln maizeme,digeri ilii[lde geycrli veyakabul cdilir olmak zorunda degildiir. Bu yoniiyle, boru 't3plamaya gatfirecek hcsaplamanrn ilk admu, tasanm v.e uygutamanm hangi standards gore yapilacag.rll n belirlenmesidir,

Ulkemizde, auUikle son ydlarda en yaygrn olarak kullamlaf Oromatik Sprinkler Sisierni standard; A.B.D, NFPA (Nalional Fire Protection Association) standardrdir; Bu nedenle, yaztrun geri kalarunda belinilen bilgiler, kurallar NFPA'e gore bclh lenrnls olup, tersi bclirtitmedikce NFPA 13-, 1999tcmel ahnm rsur,

2. J~onl, (,:apl1ll Be,lirleme, Yi)ntemler:i Sprinkler sistemlerinirr borulamasmda ama!;, yanglfu derietlemeye vejveya basurmaya yctecek debi, b.asIn~ ve.akis (riirbiJlan~JI vcya duz,) J.;(l~ul~ larrndaki ~U)'UIl, 'sprinkler kafalarnun giri~inde saglanmasldlL Boylece sonucda hedeflenen amalt, giri~inde uygun kosullarda saglanan suyun, sprinkler kafalarirun atun ka.rakl.eri.sliginin bclirledigi bicimde, yangirun uzcnne uygulanabilmesidir,

Borulama ve born yaplandrrmaom yaprlabllrnesl is:in ... sprinkler bfas. yertesirni, K faktiiru ve sprinkler kafasma hang; debi, basme ve akl~ tiifiinde su saglanmasi gerckligi v ya Tehlike Suuf

yeterli bilgilerdir, Aynca subesleme kosullan da bilinrnelidir. Sprinkler kafast aO;II1113 slc.akllgl. sprinklcrin al In] kar:aklcriSIigi ise, borulamamn yaprlnras: icln zorunlu olmayan bilgilerdir. NFPA'c gore born ~aplan iki yonternden biri kullanrlarak belirlenir :

• Born Tablosu Yontemi (Pipe Schedule) (NFPA 13-J999,8-5)

• Hidrolik Hesap Yontemi (Hydraulic Calculation)

(NFPA. 13-1999,8-4) .

2.1 Boru Tablesu Yontemi

Born Tablosu Yontemi, boru .~aplannm verili ,,:jzclgder ku llarularak belirlcnmesi yontemidu. Sprinkler kafalanru bes leyecek borunun ,.:apln 111 ne, olmasr gerektigi, .. sadece Tehlike Snufr'na ve kullarnlacak boru ~~idine (~Iik hom veya bnkir borujbagl, olarak hazulanmrs ve hangi capda borunun, ka~ adet sprinkleri besleyebilecegmi gosteren cizelgeler kullanilarak belirlenir, Bu yontemc gore, k3~ adet sprinkler kafasma su saglanacaksa. gerekli borunun <;aP'. ilgili tehlikc

(:i~qlg~ 2 .. Born Tablos« Ko)'nak .. NF'PA l3.JB'!I'J,

9izI!!lge 8·5.2:2,'~ ~I"elg(! 8·5.3.2{a)

slIJifl ve bOIU 9~~id:i. i~ in ba;':I[lantr:l.I:~ 9izelgeye

(<;iz~lge 2) .b*Ilru'ak bulunnr, . .

Basi!~e,sl)dc()e tek bir ,~zelgey.e bakarak born 9aplannlll bulunabilmesi, kUn'llll~hl1tl ve hata yapma o.las.il1.gJ.[u azaltmasi nedenlerinden dolay.l, mkemiz;de 90kbe.g\lll~n. ve yaygJll. bi r.kellarurndu, 'AJ'!<:ak, borunun lie uzunlukia Qldl1gUl'iil, he kadar akJ§ degi§,ti:ricieleman (dlrsek, vana, akJ§ anahtan, vb.) tizerinden geytigine, ne tiIr sprinkler kafasnu besJe,y~gine·, kot farkhhklanna, bon! egi.mme, yb, ~tme!\le(t. bal",lmaksl'Z!n,sadec~ Te)Jlilce SUU!1 ve bOIU malzerneslne bagh olarak boru ~apmm belirlenebilmesi.bize, yangm gltvenligi vehidrelik kuranu I:Silgi1erimiz yoniindeii, kisith ve tammli uygulamalar i~i.Jjgelit1iriJn1i~ pit Jonl~m·pldlJgunu s:oyle.il1,cktedir,

"Ger¢lcten;d~ NFPA. Boru Tablosu Yontemi 'nin kullamlmasina son.derece krsuh uygulamalar iyin j;till. vermektedir, Bu. kisulamelar nedeniyle, asil boru IJe,~aplarna yontenti, Hidrolik HCi~P Yontemi olil~ak verilmektedir, BoruTablesu ¥onterni'nin kullarnmmda, :NFPA'in. getirpig.ilbsltlaolal¥dan bazrlan ~unlardl'r :.

Bon! Tablesu Yomemt,

• mCVCUl: sisremlerde veya meveutsistemlere ')':ipllacak yeni eklemelerde kullamlabilir; yeoi, y.apda.cilk -sistemle'rde 'kunanliamaz,

·sadece, Ilz" odfisli spdln1cle.r «afalanDln oldugu siS(ei];11er(je~uJI,an1laoiUr; G~J;lj~letijmj,§ Et:!<ii.Li, iri Damlalt; Gerri§ Orifisli, ESF1~., vb. ~prrnkler 'kafalarmm oldugu, sistemlercle 'klil!aJul:runa;:,

• ,sadec.e, o.to.matiks:prin,kle.rli siS1:e.role.r:;de "'I:!.U;ID,Ll;lbilir; b~skln, lib. sistemler.cJe k,~Ih'IOl' lamll.z,

• .sadece, bir born k0ltm(!a ell fazlu' 8 sprinkler kafaStlll'n oldl'lgu.botulama lilrienode ktiUari.la· biJir,

·sadete •. bnslll~ ve 5U besle)ilC gereld.eri stand.art t.llraf:lndal1beli.rlellmi~. (NEPA 13~199·9·7.2.2.) olilrak kullarul'ahilir.

• sade.ce, l:!afif Telllik.e:ve (JIag.~[l Tel:llike Grup 1 ve IJ SHuJ'lllrmda' kl;L.ll;a;rirlab'Ui_r.; Yil.kse!;. Tehlike slOlfmda ~e O~el Ta~.af!m (Spepial De:;;jgn) geroktiren depoJamll., hangar, koptllclil. 8U sprinkler, vb. 'koruma slJ1lfr rl.&lderde kuIlam· lama:?;.

K.lslLllUUa maddeteii daha fazla ol.nlakla bjrlikr~, sudeccyukandak:iler bii.1e. Boru Tablosu ¥l:i'ntenli'nili aslmda uc derrIl kullilmlam<l.l oldugunllort.ayukoymakladLr. Klslllamata.r.1Il bilinmemesi, Sl'aM:lTdm. bir biltiim ol,ar.a!:; de ab'runl\masl vet.tiul gerekierinin birlikte ~edile getirilmemesi. yanhllaSamn ve uy-gulamalara nellen.o.lmakrudlr.

2,2F1'idrolik 11:t"esap Yootemi

Hidrolik I-iesap'C6nlemi. I~C, NBPNin kabul et.ngi temel Me Sta:orla.J:t hc.saplama :yontemidir. Bu yl:inteme,gore, b:e.Uj.bil"yanvn.ko~U]u 'Ie kll~llJk geleflsprinkler :I!,alma all!!J1 diklb\te al!nar.ak varsay.Jlan IIkl§ko~ull~na[hnc!.a. l!'}lk her Mr splirnkleT kafasma saglanacitkd6bi ve -sprinkler gir.i§i.r:ideki bMlm;:; helfborupm:¥'aslo.m giri~indeki ·ve !ilki§I.(Idaki. ba!;Jn9, g~jrlligi debi;.stl.kaynsglila (pQlfipaveya yiikselt~ltl'li'~- depo) k-adar;ak:.t§ degi~li.rici clemanlar,. koUarkllllkl.an, .vb. Him

baS.lrto;,kuYlpl<ln; suyun yangma uIa~ma~lyla' lIgili tUm etmenler- dikkate al I'fla;rak" hidre.lik.oJarak hesaptarur, fin hesaplamanm SODUCU ~ikan basu~ ve debi ·ilegeri.b~rj. olmasi gerekcn .degederin uzerinde pldugll taktirde, sistemberulamasrtun uygun ve ·yeterH oldu.gu, uygutanatrilecegi gosterilmi§ olnr, DqgaldlTki, La~_anmdu hidrolik hesaplamaya rernel olan, yerl.e§im, borulama gjj.~etgahl, kot de::gi~imJerl" qap dcgi§i.mled tiZl.m1.ultl:y-, rnalzeme l:izellikteri. 110. uygulamada da a.ynen kullamlrnnlrdrr, Hesaplarnadan .ve tasanrndan t'arkh olarak gcr~klC§e-ll herhangi bir durumun, hidrolik hesaplamayr ve sonueda borulamayi nasi] o;:tkiledjg:i, hidrolik hesabm yeni vcriler r~l.glDda yeniderr yapslarak, uygun oldugu gosterilmelidir,

NFPA. hidrolik hesaba temelolan 'Slirtiimne Kayhl Hesabr Forrilii]:ii olarak Hazen- WiHi.a.l)'l:s $otnl.O Iii'niin k U lis nil masrru istemekredlr (NFPA l3·1999, 8-4.2), Metrik ol~m birintleriyle, temiz, ortam .sl,cak.llg,mdaki yumusak -su ifiin, Hazen-Williamsfermtiltr ve parametreleri soyledir;

Pm = {i:OS X (Q", U:S/,C 1.85 X dhl~$7) X 1.6S

Formltlde;

.pm :bo·t(mL]n birim metre basma

gl:islerd;igi bareinsinden siirti.ill!lle.dinmci (bllSlng bybl)

Q,n : Jtldak cinsinden boru i~indeki ab¥

O.!! : mrn cinsinden borununner i~ ~Pl

C : beru i9inin bagll pulil;(;!mUg;in\i ifa.Qc

eden sO,Ttiinme kaybl k.n!saYlsl' olarak yer almaktadrr.

Hidrolik Hesap Ydnterni bir kritik hesap y6ntemidir, N.ni· belli deg·crleJi. tamolarak ·sagJamaktan.liok, saptanan rufli1' d~h~erden(]aha \yi kO~lIJ1al'da olund ugul1ug9S!ermek umll&liUlIT. Ilk once, :sprinkler kafnlanrun yerl~imlne'!lygun olru:at<::yapllau. bQlu)amll'dii7.;coi .beltrJenir,aidJ.tlaan QQru ,;aplan y;¢la~!I{o)ar* verilir, llEJ'lltuolarak, veriten ,bOfu911piannm l!.ygnnl.u·gllve besleme basrne-debi kosullarmmyeterliligi, HidrolikHcsap Yonterni'yle srnamr ve bclgelentr,

H;idrolik Hesaplamada, yangm giiv.;:nj@ yonUli,tlen· ,ooel1'ill olan; sprinkl.er sistemlnin yanguudenetleme ve bastmna.basanmt (perfonnansi): ~9in·gerekli O.l:3.n suyu sagtayabflecck bit bomJama' ve bonll 9a.plama.()ld~lgti.ilUn gosterilme's'idir. Su neden.l_c., tltnegin biJ" sigal't~Cl yeya it~tiy~,bi,dr{JHk he.sabl, .borulamanrn yt::lediligi ),onOnde!1 incel"f. Anccak yangm ba~arunt saglnOlIi-::en, iyi mil11f';ndisHk de .uygulanmaJldu. ty'i m:iiheir.dlsligill ger!igJ de pilrame~teler,m-;1Smd;\ opHmjz~syoh sag[<Ulhlasu;J:u;. )'ani, b()rullima 'Ve~aplandlrma, \?o7,jimil yapiliikel1, ge,ek telmik, gerekse parasal ve i§leun.e-set oplirmiZ<lsY01l1rn da ~aglan:ma.sL .gereld.idir. B'u ned:enle·. tiorUlamanm ··vc bOJ.u .!iaplandmnamn _gerekenden daha biiyUk l)anall', 1l1011r.-Y1 ~~I' yapdan ve i~1~tim-bahrnlgil90zelliklerde olmama!;l ·gerekir. viJnkii, sadece gere-kli slIyu sagJama kayglsl, bi.iyi.ik lie geni~ bir ~aplllnd!nba.jra .da garal)ti altma alll1abil;ir .. ]3 0ru lamam!1, : ... e bOfll !t~plandmnasmm denetimi, optinii~yonyo.llU.ll.den de i§v'eren, yatrnmcl, finan~or, i~letmei;i, baklmc.l veya btl kaygllarl !ems'iT eden k'esilIller lliIafmd3l1 yapHm~l!dlJ. BU nokj,ada, bClruhimanrn, ge:te~li b~arillli (perfo)1tlansl) garantr ederk·en, 01aoi Idi.g"iD.Gckii~.iik. lj;a:Rll yaPI hl1m;-1 . .amyl~}, !Diib,en(iis ioptim.izasyonynpmaya.zorunlu k.llar. Jyi .D1Uhendislrik.iitiini.i bi~ bOrui.ama ",e boru ~ilP1ruT)a~l. yangm ~ann:ll YQnund¢llliltn g_etekJen ?ag.larken .. dalln. h.esa,pll,k:~lay l!ygulanabiltr,. kolay bril(:mu yapilabiJir. geleeekteki gere!:lsinilllieti de

kaijll1tyalljJjr olmahdll:: ..'

'igin, b.oRJ:Jam.a' biyii'ni se~.¢nekleti. .t ·.gllngii, ag borulama),l:lo~u ,~e.~~di;

bonq;ap wn~!,. 51.1 luzian,.hidro11k d i baSlllY

dengetemc, gereksiz.akl§ill·azalrilinas laka

kulbl.tlIfrn,. yiik dagttllnl,. vb. leknille(, Bidrolik, Hcsapia.ll1a. YBrrle'mi a{ae;tllgt'yLa m.lihej;ldjse sun"UJmu~ 0111;0, optimizasyoll oJ.anaklarld·lf. .Qzei)1kle, optimrzasyon. yonund'en k",.r~lfa~Unldl~naa, laiUa11l1ma·sula·iz.ii1 verilen ko~u:llatda bile, BOnJ 9i~lge$j Yontemi'ilin kttUa)llldia.slIun, tnii11:en.diSe·gerekH. ().ptilni2.asyon ve venm artlll'i1lll teknikleri VI.: 91amudnll SUIJll1ayan, doiaYLSlyla da

iyi m~\iend!.Slige kar~illl-< gelrneyen bir }'Ql1tem .olarak kabul cdilmektedir. OYS<l aidrolik Hesaplama Yenterni'nin sagJadrgl olanaklan kullamp, hersistemin ki§iligineenuygull if0zilmu yaratarak, dah,a· eci$:in,'hesaph v~ .k.o.lri.y '.i§leJimU -sistemfer rasarlamak mumkun .: olabilrncktedir. Bclirtilen yararlun, her fii:irW sisternin ve uygulnmamn borulamasive bow 'gap:lamus:1 hesaplunmasrnda standart Y-0.ntcOl .olarak benlm~enmi~ olmwn nedenlerlnden dolayi; ister elle, isterse bilgisaY!lT destekll olarak yazihm ara(;ahglyla. yapilsm, HidrolikHesap Yontemi kullarularak yapilanborularna.sprinkler sistemleti tasanm ve uygulamasmda, m UhClldisin standart yontemi. ve yardtnWISldll';

3. Bor-u (;a.plandlrl1'l3 Teknikleri -Soronl.an Her hesaplamaycntemindeve tekniginde·bldugu gibl, Hidrolik Hessp Yontemi'·nde de sonucun 'ba~anholmaliJ, girtH verilerin lie y6ncemin d~gru.· olrnasma baghdir, Btl yuzden, girdi veriler ve hesnplamaycnterni INPPA\le aynntih olarak ortaya ~j)nulmu§tur. Ges:~rlil standart olarak NFp,A'in kullarulmast, nlkem izde Ikuillall.llaul11'llhendislik y.illda~n1TL, rnalzeme ve uygulama ·ozellik.leri dikkate al'[l'I.dl,gl11d,l. baz: uyumsuzluklarertaya Q~katl.makta; uyumslliluk nec]eniyle de yanh§Jal'll

neden' olunmakradrr, .

Bunlardan 'b~zl,l.au yevdm teknikleriylc giderilebilmekte bazjhin ise y!\n.h§hkJara yOl lI!t.maktadJI.Ozel1ikle.A.B.D. kaynakh Hidrolik Hesap BilgiseyarProgramlnn'nm.gerekf IIYUIl1 de:ij;~ililikIeriyapllmaJ-;o.lzm koUamlm:isl, -ya~lhm paketlerine ohm asrrt gttven, hatalan daha da gizlemektedir. Otornank Sprinkler .Sistcmi 6orulamUSi.nda NFPA standnrtlannm kullamlmasi dimrmunda, gerek tnsanmcilarm, gerekse ~ver!Jn. onay mercii vc .i§I~t:mcdJcrin.di.kkal etmesi gereken ve uyum sag.1!!masl. gereken baslrca konular

§uJll~rdtr : .

3.1 'Iemel Ka.vramlarYtlnundcn Uy"msulJuk NFPA standartlarr, sprinkler sisternlerinde :kullamlac-ak Him (standart veyaezel, tarnanu) malzemelerin, yangmkullamsmna uygun oldugo oD.aylalltrmi olan malzemeler kullamlarak. yapilrnasun ·Ongm-mektedir. H:angi malzemenin, hungi onHy~sahjp olmasl gerektigi, uymasL g~reke[l lla~iJ:nm til~iitlerJ clnsiIiclen degU, dogr,lIdah. oiray verT11ey,~ Y'etl;lrLi jqj.f~!:11.lllrj,!! :ran!m lanna~e belgclel~di:rme-si'l1e dayllJldlnlml§I)I. Bu nedenle; t~knlk ozelliklefl.'! dayah bEI 0§gegerJik so;>; konusu degildir. SiSletnin bir tmStlnl .oLarak boru]amaya bal;;tlglm1z.cla. L-U-mUy!eNFPA gerek.letin,e.,uyguu bi.r si$temm; en allndan borui.alllatiln. (boro, nWn1aj, i§.s::ilik, vb.), anoak lie 'aJlcak ell ufil( pars:a~illa degin tiil1'li.i.yle A.B.D. 'den gelirl.lecekmalzemeilel' ve Yl'ikiH A.BJJ,'H nHiolla.jcllarlu ger~ek[e~tltilebilecegi giilillmek!c(l.ir. Du~umun boyle olmama~1 gcrektigl, NFPA'in lJ'.ygul~nm.a~! drmlln.lIIlda ortay~9iklUll'emel kaVJ'l!lllsaJ geli§lci,

3fllmaSI gereken bif engeldir. .

~U Ol£u Sistcm.iiUyumsllzlugu

A RP.,o[Q~. Sislelllinde empelyal sislcmi k-ullanau hir ii1kedir .. Ulkcmizde isc rnellik sisrem -gegerlidir. NF.PAstandan:[:ml1lTI aralanndn metrik sistetrti de kullan;m ii1kelc[in bUl.uodugu, dunyagcn.cHnd~ yaygm kulla.mml, /itlllld;triIJ .h,azlIlayanlarl, l!1lI1ll{l saYlSaL hii,yukh:ikkrL •. e-skidcn oldllgl! glbi sadeee :emperya.l ol~ii sistemiyle degil, y.nr:r:uidn metdk i::H\ill sisilemjyl(l de anrnaya yOllell.m!~tjr; AM.aJi .biiytikl;~·J:;::I;erin bulullU§!! ve yap1.lan qeneys:el (ai:11piJik) 9abWl1alanneil1pery1il sistemde ~iap!JIYOf .olmaH, bixl.'Qk biiyliklligiin. me!.rik si:s1:etnde rj.m·aayi olartlkkar~ll.;\tIamama.~ma VtlYlI-kaytarns'aI ~)lgorii" ya·TlItill'mam,asln{l. ned.ell ·o.I~1:ak1;j'd"-f. NFPA'inm~trik'sistemi tlll1lI111%:.olmasl \l.C y,cv,fim: kaqlhktarllJJ ,(!Smcn belgelemi§ oIrnasl dn dilikats:: almamk.i iHkemizde yapilan vali~rnnl,atd-ai h!lZlrl<ll1an't(iml!elg~le[(le, jjlk¢r:nizds g~edi afmi metrik. sisle:tllll;ullanlllmllJ~JJ'. BQmlaJllll denetimini yapacak, onay[ayac.ak mtlhelldisill, uyguJ').)\3{lak teknisyenin,. gerek ~evrim olar.ak, gerelJ:'si: kallramsal olarnk' bilmedigi Ve ya1<m olrna

've birimlerlehe.sap,. tapOf, prc;ije"ol!ii.lm l:uran. ·~U[lUbDarnahdl.T. Bu ~~evcde" born ~al"!lfll11asm_ fIl

9izetge 4. Boru Uyamsusluklar« ve Sonuclan i(aYl'J4k -- f,STM; TSE, DIN

gecerli clan girdi veri ve ~lktt olarak tkullauilan 'ouytiklulderin,emperyal, ve meink sisternde' .kar~.ll!k.l-an 9i,-z:cl.ge 3 'de sunulmustu«

~.3 .Boru(hellikl~ri UYDniIluzlilglI

;(8,D., rnekanik iesisat standartlan •. aI11a:Y.l~J, ,l;uttiirU ve utU:nleri, ulkeiniztle ge<;edi olanlarla ~~.lla~tlf.1.ldlgliida bUyiik farkhlrklar goste~~ bir 'Ulkedir .. Ulkernizde ise TSE ve eksik kaldlg'l yerlerdcAlman DIN standartlan, lInlaY~1 ve kiiltiiru gecerlidir, Vrlin.ler yoniindende./l::BD. kaynakh ,091;U (GPVC d 1§ln9a), boru h(fglatltI ara p;tt~a~! WHings). kaynak malzernesi, vb. kullamlmamaktadrrOysa, NFPA, lumllyleA.$,D. yerel ko§ullanndaki boru =. malzemelerl temel .almaktadrr. Tas .. arrm sli"<)sm:d.a varsayrlan ii7-eIHkl.etdeJd~riin h![Yl, ]1y,ggJ !J-Olll sira,~mdaaynt ·Ol.cl1ikteki malzemelerle g<l'r~e:lcle:§tidl"melU~i, sistemi gecersiz kl:tma:kfadlr.· NF.PA., hesaplarnalara veuygulamalara temel. alan bazr verilerin ,degf~:tirilmes~ne hin"erITI,ckl:e,ku~lll,n'.!ta~lll<· malzemc ve Ilrtlne t!ygun deg_er1e-rilJ ahnmasmi .gerekll g(i"!'mektedir, H.az'€!J·Willliams 'fonnliWlldeki, DOflly.abagh katsayi ve'degi~kenler o]iu'l elm 'Ie C, degijikligin nasi! yansiulmasr g_e!,~.~ligin1 de gos!ennekte:dir: Bu nedenle, boru \illellikleri yunUnden NFFA'de verildigi bJ~imiyle :i:y.nen kullamlmarnasi gereken, uygulamada J(u1 Iarulacak . borulara uygun hale geurilrnesi _gcre-ken i:>.zeH i k.lej; ve ·el.kil~digi konulur ··9izelge4'deSlmulmu~tllT.

4. Sonuc

B~§anll'bk sisternin tUm ·bi.lC§enle'rj dQ"gru ve u)'umlu olarak goziilmclidir. OiO)1.latik Sprinkler Sulu Yangm Sbndtmue Sistemi'uiu ba§.i:nll olabilmesi, ii,:in borulama ve·15onl ~ap];iHldJnna tekniklerimn .dogm ve ulkemizde ge¢rli liQ~uUarJa ve u.yg:ulamalarla uY\lri.11:u olarak kullamlmasr g(}re~Jidir; OreUilde •. tekni"k,!lT)aYI~ bakunrndan 'kl:lki:u sistem uyumsuzluguolan Ads.D. kaynekli NFPA standnrtlaumn, boru if,aplandl[JJlaSl,yla il;gi:Ji ,ID&IUrhled kullamhrken, dev.~jrtt\ey@]~yla aynen kullanma yontemi(lin Ylll'ataC'a"ID serunlaraynnnh olarak 'bil inrneli ve ancak- ·ger-ekh uyurn

,sagJandtktan sonra' kullantlmalrdu; • ..

Referanslarr

, ... Auromauc Sprinkler Systems Handbook, NFPA,

1,999, Q\lincy .

.• ' F\i:e; ProlectiQ!1 F1;mdl:JGol),·NFPA, t997, Quincy,

• SEPE Handbook of'Fire ProrectienBngineering,

SFPE, '1995,. Boston, ..

Yangln Ieslsatlannda Kul!anllan .'. . Boru Ije§itleri ve Boro Bagl!antl 'ekilier.

Cem Hazan; Mak. Milk

OZET

YallgMl' S6ndiiime sistemleri tesisin omru bayunca bir veya birkac' kez devreyegirerier, belk! de hi~ gah$lii.azlar. Ancak bu zaman. 19inde, ytllar sonra gerektiginde fall~arak giJrel'lerilli yerine getirmelidirler: Bandan. dolay«, yang/II; son"dntme sistemlerinin diza.}'/U, projelendiriimesi, maizemelerin. seeiml, montaj; ve testleri mrJaaka yangta standartlarma uygun otmaltdu: Bu yazlda, yanguisondilrme sisremterinde kullanilan b01'.11 te§itleri vi? standartlarinm neler oldugunu, aynca bam bag·fcmtl· fekillerinill tipleri VI! nasd If)'oulondlgl aflklam7llfllr.

Types oj Pipes and Pipe J oinnin.g MethQds Used in. Fire Sanitary

ABSTRAC1'

Fire extif!gr,t.ishit~g. s),stems ,)pel'ate.~ one or twotime« -elutin.g the tife :of the plants 6iJ' bl~ilc/ings, moy b« 1.1C)!el': However during this time they have to perform their duties wheneverikeyaTe required: For thisreason deslono.ffi"e &\1inguishin.g systems, selection. of materials that are going to be used, assembly of the maseriais and the tests 1J.IUSf be carried ou: according to the predetermined standards. III this article, types of pipes used 'in fire extinguishing systems, standards of these piping, types of pipe joining. q:1,ld 110'1'1' they are applied. are explained brieflY.

).Giri~

Ulkemizde son zarnanlarda, yapdlglIIllz yangmlar.sonucunda malkaybuun yamnda ~~n kaYtpl~nmn da olu§u, yangin sondurme sistemleriniaruk vazgecilmez yaprmstir. Yangia sondurme sistemlenlnln dizayn kriterleri mutlaka standartlara uygun secilmeli, secilen sQlldiinne sistem tipin~ uygun boru tipive. baglaatl§eklI belirleumelidir. Segj.len baglantl ~ekh de dOg-TU olarak- uygulanmalrdu. Yazida. baz ahnan standart, uluslararasi stand art olarak kablll~dilen Amenkan,st:andardi N'.HP.A. 'dir, Yangin saD.d:iirll'le sistemleri sprinkler (sulu ve K0ptiklii) sisternleri, horturn (yangrn. dolabt vs.) 'si temleni, hidrant si ternleri, gazli seridttrme sis terhleri , kirnyasal sondurme sistem leri ol makuzere be~ grupta incelenecektir,

2. Sprinkler Slstemler inde Kullanrjan

Boru TIpleri ve UaglMtl SekiUe:ri

2.1 Botu Tipleri "

Sprinkler sistel]ll~f.rnd¢' kullamlmasigereken boru tipleh ve S,ta.ndal·tlan NFPA 13 'te anlahlnustir; Y1mdii1d'~iielgede btl borulann ~e§itleri ve standardl verilini§tir:

StandOrt

Jl;,W;..')c$5,8' ASTMH3'2 AS.TM:a.446 A-STM B' 4'61

(:izetge - 1 Bu fizeige deaniaulan baku borulann et kall1l/rgl sprinkler sistemleri irin

. K.L veya M ge~idiflde olmaltdu:

Cizelge - 2

Pofibutilen, .klorinatedpolivinil klorayd (CPVC )ve <;i.zelge. 1 de yer almayan r;elikl~riir;eren fakat bunlarla da srmrh kalmayan boru lie§itleri kendi llsresartnamelenn€ uygun olacak ~ekildc etomatik sprinkler sistemlerlndekullanilabilirler;

.2.2 Burn ve Fl.ttioglerin B.ag)ant.i ~ekilleri

2.Z.1.Di~1i baglantl .

Born v.e fittinglerdeki baglantr di'§leri ANSI I A,SMEB i.zo.: standardma .gore

ar;tbm§ olmalrdn. '.

Et kahnhja Schedule 30'd3n (8" ve daha btlyttk bo;ular }~eya Schedule 4011ao ( E:" den daha ki:ie;:.iik borular) kllC;Uk geLik borular igindi§li b,agJa:nu yapilamaz,

300 psi'ya (20.7 bar ) kadar olan basmclar iein (:izclge l" de anlanlan ~elik borular ir;in minimum et kaltnbgl Schedule 30 ( 8" ve altha biiyuk borular ) veya Schedule 40 ~8" oenkiic;tik bornlar ) ob1ilahdl~·.

2.2.2.Kayuakb baglantl

AWS 010.9, Level AR-3 standardma nyan kaynakrnetotlan yangm sistemleri iC;inkabul ed"ilepilir bir birlestirrne yontemldir, Ka.ynakh baglannlarda 300 psi (20.7 bar) basmclara kadar minimum et kalmhgl 5" borulara kadar Schedule 10, 6" born iyin 0.134'" ( 3.4 mm ), 8" ve 10" borular i¢i.n U.188';~( 4.7S'1;l1ffi ) olmahdrr,

Sprinkler sistemlerU{:in tercih edilen kayn~ ye[j.pnceJiklIidlar.a};. hit a,t/jlye4lf. Fa~'<\t ~ogu zamanpratikre bumumkun olma.dlgmdan kaynsk i§tlirta9'lk ha:vada§lIn.uye §a.rtlarmda g~yekle~tirjlroeJct.e!;lir. Tabi bu uygularua yap.ilirkenNFPA 51B'de anlanlan kurallara

JliS1fM F"4,42 AS:rM,.Ll.3Mw·

uyulmasi gerekir, Kaynalc yapllacak. alarun onceden yanguia sebep olahitecek maddelerden temizleamesi ve gerekli giivenlik onlemleriuin ahnmasi, kaynagin yagmurlu, karh ve a§Ul ruzgarh bavalarda yapilmamasr gerekir,

Kaynak yapihrken liyultn3s1 gereken bazi kurallar a~aglda. verilrnistir

a) borudan ~lkl§lat i~jn a~l.l.an delikler Iitti ngle rin ic; r;aplyla aym o[giide olruahdn

b) diskler almmahdir

C acilan delikleryuruusak elmahdu, iy kisimda olusan curuf ve kaynak artiklan temizlemnelidir

d) fittingler borunun it; ~ajlIna gececek kadar yerlestirilmemelidir

e) t;elik plakalar fittinglerir; ve borulann uy .kisunlanua kaynaklanmamahdrr

.f) firtingJer modifiye .edilmerrrelidir

g). somun, civata, klipsler ve baska baglan1:l elemanlan.kaynaklanrnamahdir

Eger boru ·yaplaTUlda bir diJ~u~ varsa, ana uygun §ek.il_de dizayn edilrnis reduksiyon parcal ar mra ku l lam lm as r gerekir. ~alamQ ile yaprlan 'kesim veya kaynaga sprinkler sistemleriudc kesinlikle izin verilernez.

Kaynak i§1emleri tecrubeli yiikleniciler veya yetkililer tarafutdan hazulanmahdm K..'wnak ustalan, kaynak operatorleri ve hazirlenan i§lemIer AWS·D1 O:9~ LevelAR-3 standardiru yakalamak: zorundadrr, Yukleniciler v~ya yetkililer yapilan her kaynaktan sorumlndurlar,

Kaynak ustalan ve operatorleri yaprlan her kaynagm yanma borunun [istJusmma kendi tamrnlamal ar rru gosteren blr etiket yapisnrmak zorundadrrlar, Yukleniciler veya yetkililer uyguladiklan yonternleri, ~all~hrdlklarr kaynakustalanni -ve .operatOr.lerini go's[erell sertifikah bir kayit bulundurmak zorundadirlar, Kayitlar tarihi, yontemlerin sbnu~lannl ve performans niteligini gostermek zorundadir.

2.2.3 Lehhnli .RaglanD

Bakir borulann baglannsl mutlaka Iehimle. {T> 4S00C) yapumahdu;

Dil§.uktehlike sirufr bOlgelerinde sprinkler sistemininsrcakhk dereeesi ordinary veya, inrermediate ise rslak, boru sisterrilert icin tr < 450°(: ) lehimleme yaprlablfir; Islak 81 stem de sprinkler sicakltgina bakilrnaksizm Grup lsmrfi is;ingizli tip borulama varsa Iehimli baglantJ ( T < 4500C) 'ya pilabilir,

Lehimleme i~in k(illBIillan Ilux tar (T < 450°C) <;:izelge I. uygun olmahdir, T > 450°Q.'de yapilan [ehirnlernede kull amlan s irlar korozyona sebep olmarnalrdir,

2,.2.4 'Vivli Ba.glanu .

Yivli borularna sistemi '(ok g.e§ill.i §ekilde dizayn edilebilen gtivenilir bir borulama sistemidirBu sistemics borulnma kaynakh sisterne.gere daha-luzh, di§li ve fl.an§u sisteme: go,re ,kol~y ve dlIDll §li yen il irdir, Genelde. menta] In tamam mda dusuk malryetlidir, Yivli borulama sistemi kisaca §o.yJedir:

Birlestirilecck borularm uclarina belli rnesafede belli toleransla yiv (oluk) a~lliT. Borularrn uclanna sisteme gore seeilrnis conta, ozel bir ya!} s.i.iriilerek takrhr, Daha sonra.kelepce uzerine gecirilerek; kelepcenin govdesi yivlere oturacak ~ekilde civatalanndan SI krlarak birlestirme j~lemL bitirilir, Sistemler standart boyutlarda ezrne (rollgrooved) yontcrni yada tala.§ .. kaldirma (cutgrooved) yontemi ince 'ctli borularda is" ezrne (roll-greoved) ygrltemi ile.dizayn edilir. Qe~itli y-i,v acraa rnakirralan sayesinde bcrul ann hazarlantnas; ve menrsji, ister atolyede ister §an:tiye alanmda olsun lnzh ve oldukca kolaydir,

Ezrne (roll-grooved) yivli baglannlarda 300 psi ( 20.7 bar) basinclara kadar minimum et kahnilgl, S"lboruJa;ra kadar Schedule 10, 6" boru ,i<;in 0.134" (3.4 rnm), 8~' ve 10" borular iym 0.-1,88" (4.7$ ram) olmalrdir, Tal~ kaldirmah ( cul~gTo'oi;:ed) bilglantl1arda minimum et ka,jJ'nligl 3,00 psi (2G.7 bar) basmclara kadar 8" ve yukansi borular iein Schedule 30, 8" den kiictlk borular i£in Schedule 40 olmahdir.

Sisternin kolay ve luzlrolrnasma ilaveten, hem ytlklenicilerehem de projecilere <;:e~hli tnekanik avantajlar sunuyor:

1) Borularnada hem rijitlik hem de esliekli.gi bir arada SUDan tek sistemdir

2). Ozellikle esnek (flexible) kaltitlIgl sayesinde deprem zonlannda olusabilecek belli. bir seviyedeki gerilmeleri 'QJ1Jeyerek, sisternlerin deprernden zarar gormeden ~ah~masml sagla:r

3) Isrenildigi zaman flans adaptorleri ile flansl; imalatyapnlabiIir

4) Sisteme uygull yiv Ii lrazir fittingler ve vanalar mevcuttur

5) Boru doni)§1eri k9!ayayarlanabil'ir

6) SlZdmnazltgJ saglayan conra sayesinde gii'riilt~i v e l.it res irn si:ini:i.mlenir

7) Borularnada.istenen parca kolay ve'(;,abi:Jk sekilde monte edilebilir

'&) Sistem basit ve hrzh olmasmdan dolayt ~lllifLye,i§\ii gerektirmez-

9) Conta ~~itliliginin'fazla olmasr nedeniyle birfok akiskanda kullanihr

UJ) Yivli borulama sisterninde knllarulan ekiprnan larin her uiir malzerneden

yapUnu~ oldugundan liok f;e~iW borularda (siyah, galvaniz, bakrr, daktil, plastik, paslanmaz boru) I u ygulanabi Hr.

,:'J. Hertum Sistemlerinde Boru ve 8aglanh

~e~itleri

3.1 Hom C;;:e~itleri

Born ~e~it1eri a§agldaki Qizelgede verilen standartlarda olrnalrdir

MaJ~eme

• Demir borulama niktil :boru, 'su ve.ya ba§-k-a, birslvi 19m

santrifu] dekilm . .

• Ele~trils; rezistans<kaynalUJg'elik oOfO

• KilyMldJ ve diki~siz bam' , .

YaifgJ1l',gUveIiliki9in siyah, gulvaIi.izJi oka:ym.iklJve diJti§siz I

\ie)ik boru '. .

• ~iYT.lal~h ;ye'dIki~sig,\iyljk b9ni ..

!;yjik1"siya:h,g;rlv~niz;li k;ayn.ak.h ve gi1¢§si:z .. bonu &aynakh,ve dikj~siz demi .. boro

• BaKu born ( <;:ek;iH§. diki~siz j UlliffSiz bilii boru

Dikt~siz bakrr su borusu

DO:VIne oiki:~siz basir ve bah ala§mih born

• Lehim dolgu metali ( Bci.JP-J veya Bci.JP-4) Lehim ve Iehirn kaynlljt i~in dolgu ID~~·

Standart

AWWAJ;.151 ASTMA ils ASTMA795

ASn.:rA53 ANSI aSQ.1()M

AS1'MJ~ 75 AS1Ji.41B 88 ASTh1B 251

AWSA5~8

(:izeig e - J

'Gi.zelg,e '3 'd'e belrrtilen yelik borular 'kulIanlldlgmda sprinkler sisteminde belirtilen kaynakl], di§li ve yivli baglantllann heps! burada dage\=erlidir

4. Hldrant Sistemlerinde KulJamlan Doru

ve BaglantJ C;e~it:ler~ ,

Hidrant 'sistemlerlnde kullamlan berular AWWASlaildartbnda ve ,1t1iinirti.Utn LO.3bar:d,a 9ah§abiLeeek§ekHde seeilmelidir; Ttlm demir bazl; metaJler kaph ve korunmus olmahdir, Birlesme yederi saha uygufamasi ile korunrmrs olacaktn;

S. Gazh Stindiirrne SistemJeri

5.] C02 SistemJel'.in,de KufiamlanBotuive

Baglalli(,C;e§itleri 5.1.1 Rol'u Tipleri

COl sistemleriode kul1anll,an borulama yanrnayan metali~ malzemeden olrnah, gerilimlere dayanabilmelidir. Korozyonlu ortamlarda ise ozel kaplamelaragerek vardir; COz sistemlerinde kesinlilde dokme demir (ordinary cast iron) k):lllamlarnaz. Yiiksek basm~h$istemlerde bon'! 9aij:1l3/il" ve daha kii~iik Ol~iilcr i91n Schedule 40,olmahdtr. 1 "i1e 4"arast ise minimum Schedule 80 olmalrdut Aim kayiuikh(furnace butt weld) ASTM 53 born kullam Iamaz. DU§iikbasm9b sisternlerde borularminimum

Schedule 80 olmahdil,f>" Aim kaynakh (furnace butt weld) ASTM 53 kullamlabillr, Yukatida, bahsedilen:yUksek ve al9ak basm9JJ sisternlerindismda ytiksek ve,al\=ak: ba~inglt sistemler .kullamhrsa boru kallnhgl ANSI 13 31..1 'e uygulI,oIl1laMlf, .. Kaynakh, :fIan~h, dj~H ve yivli baglantJJar ralmt1l1da kullanslabilir,

5.2 Tem.i.z Gaill Sistemterde Beruve

Baglallb C;e~itIeri S.2.1L Bom C";e§itleri

Terniz gail! sistemlerde yanmayan malzemeler borulamada kullanilmahdu. Komzyon~tkis.inin buIunduguyerlerd~ Qzel kaplamalarta yapdm:aslge:rekir. ASTM A 120'ecry.an doknle demit; gelLk boru ve metal olmayan borulama kullarulamaz,

S.~.2Bagla.nh l;e§itl'er.i

Tetniz gazh sistemlerde minlmumet kaJlJlb:gJ ASME 1331.1 '13 gore hesaplarnr ve kaynakb, di§I.i, flan§11 ve lehirnlj bagiantllar ku llamlabilir,

,6. Kuru Krmyasal Sistemlerinde Boru ve {JaglanhCc§ineri

'6.1 Bmm.C;e§itJeri

Kuru kimy.asalli sondth:me sistemlerinde

t';;izdge ·4

sadece galvanizl], paslamnaz !te.lik, bekir veya piring borularkullarulabilir, Do,kme d.emirbofu 've fittlngler kesl.nl1kle kullamlamaz.

Gelik kaynakh ve ezme (rnll-gtooved) yivl,i bagianI:Llarda 355 psi (2447 kPa)basilly iyiil 4" ve 8"ilra,~1 borular i~in minimum et kahnl1g. 0.188" (5 mm) olmalrthr, 118" tIe 3~' arasr borularda 560 psi (3861 kPa) has:JJl9la minimum et kaIl11hgl Schedule 10 olmahdir, Qelik di~li ve 'tala~ katdlffiiali ( cut-grooved) yivll oaglanUlarda <)-20 psi (2896 kPa) basms:ta, 6" v.e 8"artlSI borularda minimum el.kallllhg!Schedule40; 500 psi (3447 k:Pa) bapmyt!l. 1/S"ve4" ar'aSI borularda minimum et k.almlJgl Schedule 40 olmahdtr,

7.s!lnu~

Yapl1arUl fjzl.kse'l durumu incelendikten soara uygun sondi.irme sistemiae gore yapitan, hom tipil1!in bellrlenmesl ve uygun birle§tinne tipini seferk;eni~i'li teknigikadarmali.yet ayHandan uygul'lluguve zaman faktorii de go.zOCiniinde bulundurulmalrdrr, TUm faktorler beilirlenerek sisterne gore uygun borutipi-ve birlestlrme tekrligi se~'ilerek dogru b1r §ekilde standartlara go.re. uygulanmahdsn .•

Rderans!ar:

(I.)Naflonal Fire ProreetionAsseclatlo» [N.H]),A:)" • 12- (2,National Fire Protection )t\ssociali"n (N.F.RA)-13 (3)Nil.Lional.fire Protection Association (N.F.l>,A.) " l4 (4)Natiopal Fire Protection ASS(lili'a!jon (N.P,P,Al - 17 {5.)Na1io0l1[ Fire Protection Association (N :F,P,A) -:!4 (G)Nalional Fire:fullool;on Association (NJ~,f:'.A) - 200i

(7)V;Clau.li~ desiJ!,lJ dill:! book "

36" ,--""",=---"'",O'",:mJi,,,. ,,-. --'- __ -""=<--.;l- __ '--_---''--_--''' __ -+ __ "''- __ .l...,_ __ c=_---'-'

C;lzelge. 5. 8S 16()O ANSi B.~ 36.10'a Ilyg!m dl'ki§si:t ve :k4)'nali:h~'e1ik bor;l{arm (.i/fiUeri (biili1n (j/~;iile'" im.:·Jr olarak verilriri§fir)

Sprinkler Sisteml,erilnin Projelendirilmesinde 'Slk Yapllan Yan.III§llklar

i$m4il TJJranll, M ok. MUh. TTMD tj:ve.~i

DzeT

Bu kohuy.u, irdelerken. temel. dizayr: '/iriter/erinrie'll: ziytJ(i(/ dmay f'iJ~iimlemdle)de Yllpllan; bau ya'llII.§lIkl,arl ortaya koyma?yl amal,; eclind.ik, bu il:delemeye esas kayna]« oiarak UXi:£i :Ame"l".iktJ/l s1.#nilar~lCln bat. 'alimm§ o/rrpCicgeriendirnJciCt bll, haglami:Ja. ele: oJiflimt,tr,r. Amaf:.r.mrz proje ue imaia: ,a.4~a:masllld(j,karJlt(!!fl'"(jn etas: sO/.'lui/iira r;ijziim bulmak 116 iizelfikle imalatct ve p!:ojedlere k.atkr s,a}j{ayal'(/'k daha ijie;;,erferin ,QrtaYtJ.{;Ikma:suw: katk: ,koyahllraekrfr:

.The Gommo/l,Mistakes oJSprinkler System Designs.

,ABSTRACT

Whi/ee,;t;aml'niilg IM.:\·· subject we aimed Nil show some mistakes abou: d'e{ail analyses, {(l1:lrer rJulII'ma'ind(j,Si!1'I ~'flieriqs, The ltiili/i. 'wdne.n StJlttCe' to/his f!xClmiltatirm is the ,riilated'NFPA standards. Examlnationsand investigdtio1ls,m,t!' made up to these-standards. Our aim is: to ji'i!{i solutions-to th.rtpfioblems [(wed In,thlJ' pr@jectc!.Ird PNJ'dl,lc:IJOI!' (rnQJjlifaclU/'i"llg') Slf!p,~ {Jpd' .qpecially fry ·iQ· as,vi;o;,r IOJite tn.(J/H)'.fa,clJl,rer·s, {ut4,desl~ner.~. 'whili! .Ci'eatilIX Wmik of oris to make'lhem

better. ..

Gii:i~

Yaz! jgerigi pratiktecoksik kall,\~JlI~tlglmlz b.azi konulara Irils9rU-t;eY<lp~ekljn~h::' a~.tkhJj]i:alar i¢eDliekredi.r. Aynca. b<l§hk sadeee sprinkler sisterni olmasma ragmen konuya yangm suyu depo $lkl~1l1dan sprinklen nozullanua kadar eJe. almayr uygun bulduk, Soru I} Kiilli:m~n(l su:yu deposu aym zam.alldp )'4MIN Sflyu aepo.\·lIr!larakkullalU!qbilir mit Cevap 1}6vet kullamlabilir, ancak burada unuruhnamesi gereksn yarigm devrelerinde' suyun dur{!gan olusundan dolayi btl hatiarda bakteri olusumunun .sezkonusu oldugudur, Standart tipte c;ekNuHler pornpalann devreye ~gi.rl§, ve C;,lkl~ zamanlannda depoya.dogru. s:u:yu .!;:a9mlCakt;irj QU durum eg'er kuHanrn~ 'suyu aepostluy.,ri'l zamanau j ~me snyu depose olarak kullaruhyor ise.saghk itylslI'IdansikrntJ yaratacaktir, Bu nedenle bu tur [esisatiano yapml1nda:yangll1 -"4YU .diNresinden,depoya gerf ka~!§[ e!.lgellemc;k iwin "Geri a:lQ§ onleme vain:" ( Back Flow Prevenrer ) a:dl verilen aU.1 birvalf kullarulmasi gerekJiligi ertaya 'ylkilr:

SOI'u, 2) YOJl'Bf't1 pompas! emisinde .pislik: tutucu kutlamlabili? mi?

()~\'ap 2) HUYlf., kullamlmaz, (;liJnkU pislik, tutueunun [fltlksa,dl on~Ae konuldugu cibazl, pbl1'l'pay.l. Oluhre!'H'.hasariarclan korumaknr, Ba koru.maYJ y,a,parkellhattl, tukar ve, pomparun emis y~pamamaslll:a sebebiyet verir,yangm FQmpal:anlllI'l gorevi kendlsini 'kcrumak ·degildir. yungln pompaxi ne pahasura 01 ursa' 91.(lUn ~,dl~may.a devam etmefidir, PQi)1paglivenligini ~aglaft;Jak Ilgruna ~all§maln.arjskJ kabuledilernez. Soru 3) PdYi:lpa 'kciide betonun tasimas: gereken, yak. nedlr?

Cevap 3)Pol11pa hide het0Run. ta.~lriHiS:l, gereken y.tik deg'eti Arnerika Hldrol.ik E'nsmiisiintin standartlarrgeregi hide be;tQnUllWl, enaz pompa agrrltgimn be,§ kannr m.etrek,;;trede W§lyab,i}eceJ< ,ol;elHkte irnal edilmt)§inig.e;rej(Ji krlan

Soru 4) Pomportmi'§. /)@r,'rJ.SI,I"bfl,~lamJ,\·lluja emirbOlJJs!tI:ldo )rava .olu,mfamaSt, ir;,i 11 lie yafi.Umaltdli' ?

Cevap 4) Pompa.emis rfans: ile en yakm vana, dirsek, vs gibiakt§ yontinlioegi.§h.ren te~is:at rnalzemeleri arasmdaen azemis boru '~a.ptn1l1 .10 kan uzunlugunda dilz bow ku)'l'~mt[Ilall.dlr, Pornpa 'emi§ borusu qaglrmusllld;:teger emt~ tlar:J~ <;:ilPl NFPA 2Q':run tnjrniJHurnerni~ born ,yapl Ilc ayhl ise redtlksiyon kuUa:mllna.s.l g,e'rekli. degil.'di..r. Ancak minimum enii§ bom9apl kullamlan fnanka ve tiptek i pornpanm elTii~ f1an~ capmdan ~[jytiK rse eksantrik redtiksiyon 'kullamlmasi gerekir, RedHk.si¥,on. kullanma i~.tj·YaC;:lD.rn degi§'~en qI'abiJecegi up:uwl-

, m<iNlal.l.dl.r ve bu. soruya ¥erileJi cevap da.bu anlamda de'gerlehdi.dlmel'i:d.i:r.

'$oru 5/ Elektrik. mOlOdu. ymlftltl pompalll1·(lllnele..ktri'k pesif!mestbii1a.iffi' dagdIrndan A'onr('!yapl<labit.ir·mi ;>;

Cevap .5) HaY)T, yaprlamaz, e;liktrik motorlu yangulpom.Palatln\ll enerjtbeslemeleri .1!3$is i~i dagllil'l'la girmeden direkt olarak ana beslerne unitesiudeu .g;elme11, aynca enerji ham yangmaen az ·iId .saat, dayaiukh bariy¢i: i~erisinde ar'i~ b'esleme Iinitesinden pornpa kontrol pam)s:una kadar ul'asmalidrr. Soru 6) "Vipright "olarak. tarif ec/i./ell yukart di;tlriik .~ip. spr;h!klerr;llttYI islatma]: icin /fIi kullam.ltr?

Ce:vap ,6) Hayir, standart tip " Upright vsya pendenr:(yukan dohi.ik veya a~ag·lsarklk). sprinklerin defHl:ktor yaplsi suyu beneer bieimde dagmrlar. Spririklel'ill upright veya ,pendentOrilrak kuHanllmaSI kot farkirun azaltihp azattilinay'a~aglkriterteri He itgi Ii QliIf.ak seeilir, Aynca s;tcitce kurtl'si~temJerd€

upright ~.prinklef kullanrlrnasr-aistern drenajmm sagbldl yapilmasr ve sprinkler baglantl' nokfalarinda ~u kalmamasi iyin zorunludur, pendent sprinkler kullamlrnasi 1J,e.re1,:iyorsa. ancak kuru lip pendent sprinkler

kullanllabi 1 iI.· . "

Snru. 7) O/is orta!nlan!"cZa sp.!"!,,!kler billamlclr.i1.mda sprinkleri kenthllglluiefl yangln yolf.kC~l a!;l.lrp ortama suo h,rakmasl. ve zarar verme ihtimali nedir ?

Cevap 7) PM ( Factory Mutual) verilerine gore sprinklerin neden yokken ayllroa olaslh&! on milyon da birdir, bu cia ihmal edilebilir bir oran olnp, sebepsiz yere sprinkled]] ar;:!Ima ihtimali yokkabuI editebilir. PM ve.rlleri.geneli ifade eder ancak ~arylq olarak bu soru ile bU~lla~llan nokta 9~gunlukJa ofis v~ benzeri yapl. tunen old.ugu 19H1 soru ve acrklamasi otis orneklemesi lle ortaya konrnustur,

Soru 8) Sprinkler tesisati ifi/:! fie ·lilr boru ve imalat me"odu.kr#iarl.1lw ?

Cevap 8) Sprinkler sisterni imalaturda et !call~lik.la.n. s~~dartlara uygu.n olmak ko§ulu lie' siyah dikiqli born, galvan.lzll boru, bakir boru veCPVC esash boru kullarnlabillr, Born baglantJ metodu olarak disliimalat, kaynakh ~ala~, yivli baglanll ve CP~f icin oze!_ bIT~tLTTne metodlan knllamlabilir, fierhangi b.ir~ekilde bir irnalat metodunun re:lcl'l:fk gerekler harieinde zorunlu olarak tereihi soz konusu degiIdir_ r~ualat §MtjaCl'lla. b(!g~ lo1<l!~' born C][)Sl ve bagla.nll metodu tesjiitedilir, Soru9) Kuru borulu sprinkler sistemi boru §!beke# grid yapdabilir mi ?

Cevap 9) Kuru. borulu prinkler sistemi grid olarak dizayn edilernez, grid sistemde borularui i9inde havaam.sikijmaihtimalive havanm tahliyesinin zorll1gl,l bUDU gerekli kilar, Ayncasuyun a~t1an sprinklere iilasma zamam net olarak belirlenemez ve suyun ortama akL§lnda gecikme olabilir. Soru 10) Kuru boru.lu $priflklel- sisterninin zan. bilyiik.liiiN l1eye gore resp(t edjJir? ~e_vaJ> ~(I)'J~:un,r borulLi p'nnkl~rslstemlnc!.e bil.tndigl glblalarm. vanasl lie ~pnokler b!l§l]gl arasmda basJnC;1t hava,alarmvanasl 'IIe yangrn pOlllpasJ a.ras.md.a i_~e basm~b u va:rdi:r. Kuru aIarrn V31lnsmm ozel yaprsmdan dolay! hi:tva ve su alarm vanasmda bIT basmc; dengesi.yaratl1·. Boylece kuru sislem ozeHikle donma tehUkesi olan yerlerde spr.inkler llygu]'ill.1asmc!a~er(')ih ,?dilen bh"noktay~.g~.Ur. Kuru s!stemlll prens).p olaxak ZOIl ·buY\lkliigllniin t~piti en uzakta yet alan sprinkler ba§llg-mdan bir d¥:~~ ~c;jnde su ak.m~ya bil~lamasl gerekhhgldu. Bu gerekhhk sistem_in_ iyinde yer alan b~ru §~bekesini!l.i~ hacmmm ~anJmlamasl 1I.e lfade· edlhr. Dolay.ls,lyla .zan· :biiyi.ikHigii sistem b.ofulamasmJ;l1 i<: hacminin list. smm olank tru:.jf edilebilir. "Burada bahis konusu zan kaV'faIDJ. brr kuru alijD11 vanaSI ile hitap edi len sistemi ifade ennektedir_

Dege.r olarak NFPA bunu maksimum 2839 litre boru iy'hacmi olarak t:arif etmek~edir. Bu deg~r si tem.d~ yec alan boru §ebekesin:i:n toplam 1'( hacmlfll Jfadeeder.

Soru 11) ·lsll1k. /JOI'u.tu, spri nkler sisleminde grid !JOI"/j §eiJc/(esi "~ullalllldlg!nda .~i~tem~e hCll'Cl sl'kl)masl SO'1.. ~.o~r~s!l olablhr Itl!? Cevap 11) Evet olaolirr bu nedenle gnd olarak dizayn edi.lmi§ [sIal< borulu sprinkler .sis.temle.rinde slkl§~n havaYl I.ahliye edeb.ilmek i9in relief valf kullamlmasl zql1IlIludur.

SOrlj 12) Spri/lkler sistem diz«ymnda yaptya: uyg.Ei~l spnflkler .ncakilS' han.gi kr:itere gore se§!lu' ?

Cevap _g) Amerika:t1 Yangu1a Kar~1 Korunum (Nl'P) Stanqartlan sprrnkler SlCllkhgUlI. maksimu.m tavan slcakuglO9. baglt olara)c tespit etmi~tir. .Bunago(e eger;

a) Ta.va.n SlcakhgI null<s.imunl 38° C ise sprinklerSlcakhg! 57 DC ihl 77 Dc;. arasmda _QJ:maM1r.

b) Tavan slcakhgl maksimum 66°C ise

sprink;jer SICakilgl 79°C ila l07 °c arasinda olmalidrr.

c) Tavan .sIcaldIfu maksimum -J 07 "C .ise sprinkler sicakl.rgi 121°C ila 149 9Caraslllda olmahdrr,

d) Tavan sJcakllgJ maksimum 149 QC ise srrinkl.-. et slcakhg1163 °Cila 191 DC arasmda olmahdir.

Not: Burada ifade edilen maksimurn tavan slCaldl~ yangin dururnu dl§mdaki olag~ en yuksek tavan rcakh gnu Wide eder, Sora 13) Sprinkler sistemlerinde kullamlan ask: elemanlaruun, baglallt[ noktasmda fGli.m,asJ gereken yiik n#ktq:rr /1'IJ)!j1!IWrJ- lie olmaltdsr?

Cevap 13) Sprinkler sisteminde yer alan askl elemanlan bulunduklan nokta iribari ile minimum aski basina dii§'cn boru uznnlugunun su dolu aguhgma. ilaveten 114 kg' 1 ta~lyacak ~ekilde dizayn edilmelidir, Sora 14 ) Kuru borulu sprimdersistemlerinde her kO.$.ul alunda /tl.zla/ldm,CI ·kull'lnm.ak gerekir mi?

C~~v_ap.;L~) KUl"\l~oruiu sprinkler s~~te!TIi buyuklugu 1893 litre' den daha kiiQuk tse luzlandinei kullarulmayabilir, Bu degerin iiz~rinde"spJ'ink~e! 60 sn\~~nde sou akl§lRl saglayabllmek I~LD, born WUldekl mevcut havayi armak igin lnzlandmci knllamlmasi gerekir,

Soru 15) Kun« bondu sprinkler sistemi diza;yn edilirken sisteme hitap edecek 01011 basmr;iI kava kaynag: hangi i}z;ellikte se9ilm~lidir~? Cevap 15) Basmch hava kaynagl sistemm ihtiya~ duydugu basmcli hava miktanm 30 dk icinde saglayaCliK kapasitede secilrnelidir, hava basmcuun deger.i kullamlan kuru alarm vanasmm kullamrnki taPClfuncla yer alan.-._ .bastn. ~ degerinegore lespi! edilir .. Kuru alarm vanasimn uretlcisine gore bu deger degi§mekle beraber vana uzerindeki hava ve stJ oasmci oraru lj3"olarak almahilit Sora 16) Sprinkler sistenilerillde kullantlan alarm valla/an, llaifTer, gostergeler ve benzel'i e.k,ipmanlarm loka,iy,oflll nasl;llespileciilil' ? Cevap Hi) TUm bu ekipmanlar her an uIa~lI'abiJecek hi:r noktada bulunmalrdlT, ula§llmasl &ur;: n~klalara tcsis ~d.ilmeleri d.urumunda Sisterrun bakl.Oti vc testmi yapmak miimkii:n ol!;nayabilir.

Soru 1·1) Yiiksek ,telllike slnlfma sirrm yaptlarda R,abuk. aktive olarl lip :'"(.tltic_~ Re8.p()l·!.te sprwkZer kul/.a'll.iab,zlu: m~? Cevap 17 ) 'HaYlr'lrullamlamaz, ~tinl<ti r;abuk alct!ve OIWl ~P sprinkler stand~['t aktive ?Jan sp~k1ere g~[e daha~abuk aktif I\a}e g~~ITler. Yiiksek tenlrke SJ:I1rfi yangmlannda yiiksek mik!:):rda lSI a~l.g;l ~k~cagl iyin spri.nkledn yangrnl komrol elmesme zaman kalmadan s:ok fazla saYlda. sprinklerin a~llmasll1a sebebiyet verebil ir,. bu . dUfn[[J,da on:edlen debi ve dQlaYls,lyla baslO~ degerlerinde olu§acak hes-ap dJ§L sapma)ar yanglJ'1:1.O kontrolunu daha gu~ bIT );lale sokahibr. Soru 18) ESFR tip sprinklerler her ~e§it sistem. tasanmmda kUllan.llabilir mi? Cevap 18) HaY1f 'kuUamlamaz. ESFR tip spritllilerle sadece .Islak borulu, ~pr[nkle.r slstetn tasanmJannda kuIl2l1111ablltr_ Ancak $pesifik. olanlk ESFR s(l!inklerlermin kuru horu.lu spririlder sistemlerinde leu.!.! arulntaSllla bu uygulama i~in tariflenmj~ ise kuHamlmasmli izm verilir.

Sam 19) £jfimli ~a/lya sahiVJesislerde ESFR sprinkfer kullamlabili'r mi'?

Cev.ap 19) 9!tl egi.mi 158 IDm/me[re'.J~ kadar olan yaptl;p:m Sisteql. tasanmmda BSF.R sQ:ri~~r ku~lanilllbi1ir.Bu:nun Uzerinde ~at:l. eg,rmlne sahlp yapdarda. ESFR uygu lamasl yapLiatnaz ..

Soru 20) ObstrilksiyQtL ii:erllwy_en ~qTl diizlemle·dn.den sprInkle!" deflektoril maksimllm n.e katIq.r Q§a:C!_da ola.hiilir? Cevap 20) <;atldu-tle1n.l lle spnnkler de:llelCt5rii: arasmda.k:i, mesafe malcsill'lu.m

305 mm olabilir. .

Soru 21) Obstrilksiyon' igermeyen gator

dih{emillf; sprit!klcr defiek(ijri.i minimum I/~ kadar yakla§abilfr? .

Cevap 21) Cab duzlemi ile sprinkler dcflektoru arasindaki rnesafe minimum 25,4 mm olabilkAynca obstrnksiyon i9eren gall yapII\Ulflda sprinkler defiek'H>ri,i yap: eleniarilarmdan 25,4 mrn i.le 152 mm !Iras.~daki degeder -lgin.de d!l!u! a~agld.a. olabilir, bu durumda 9a1l duzleml de deflektar <lTa! mdaki mesafenin 559 mm' y i gecmemesi gerekir,

Not: 20. ve 21. sorularda vobstruksiyon i):ermek" su dagihnum.engclleyebilecek ve tormunu bozabilecek Iiteranirde tarif edilmis biiyiikL~lerdeki yaEl elemanlandir, .aynca burada verilen degeder "Large Drop", "ESFR" ve henzeri ozel dizayn §artl gerektirebilecek sprinklerler i~.irt gecerli o)mayab1l:ir.

Soru. 22) Raj arasi sprinkler uygulamastnda raf arast sprinkler sistemi tavan sprinkleri ite aym hauan beslenebilir mi?

Cevap 22} Evet besleaebilinaneak hem raf arast sprinklerin hem de ~all sprinkler siste~in.in birbirindenbagirnsiz 'konrrol valfleri ve drenaj valfleri ile <fonannu~ olmasi gerekir, ancak .. :raf arasinda kalan sprink.'ler saY1SI 20 den az ise ayn bir kentrol vanasi kullarul rnayabilir,

Soru 23) Asma tavan arasinda sprinkler

kullanihr mi? .

Cevap 23) Yamci malzerne tie kapalll.ml§ olan bil tiln asma tavan bojlllklannm sprinkler fie korunrnasi gerekir. (NFPA 13 4,13.1.1. ) Soru-24) Sprinkler sistemlerinin montaj \Ie· i§letrJle)'e alinmasmdan. sonra hangi test ve bakU1/: 1§_lemierJ, han,g~ slkll-k}p yaptimalsdu?

Cevap_ .24) '. .' '.. ...

a) Sprinkler sisterninde her be§ yilcla bir

borulann yikanmaai gerekir. .

b) Sprinkler sisremine bagb. itfaiye baglanu aglzlan ayda bir lcontro~ ediJmeHdir. c) Sistemde kul1alll1an kontrol vanalanmn izleme anahtarlarl· ayda bir kontrol edllmelid:i:r. Aynca ko.nt:rcJ. VaII.a!annin her )'11 balo.mUlI.ll :yapl1masl, gerekir.

d) He[ ii<;: ayda bir sistemd¢ drenaj hatlar.l kuUaOlJarak.ak.L~ testi.akl§ alarm kont'Tolu

yapLlmaltdrr" .

e) Sis-tero.de yer alan ·hava ve su basIncl haftad.a bir koIltrol edilmelidir ..•

Referans]'ar- :

I.NFPA 13 Stand art for the Installation of Sp~~.kler System (1999 E9 ition) 2.NFPA 20 Standard for the rnstallati.on (:)f Stationary Pumps for Fire Proctection ( 1999 Edition)

3.AuIQmatic SpI'i.nkler Systems Ffa:mlbObk (7 til Edition)

E'SF"R' Tip

Sprinkl'erliS'ondiirme Sistemle,i

M.Tayflin Basal, Mak, Milk. ITMD ljye;~i

OZET

Otomatik spril'lkledi sondiirme sistemi uyg41amalan giderekarian 'bir #yg.iJIamo alan: bulmaktadir. Koru.ru;re?lk mahali» irerdigi tiskin yapistna ve mahalir: kullanim maksadina b'aglJ olai'ak!w;klJ &teltik1e;ri~ier(jn si'Sterr~,ta.,sartln!a/:lna ihltycl§ duyuimala.adu·. Ef3FR 'tip sprinklerler, ozeldc.f/ekt8r y(ipL~I, §abiik criyen lip diJdekWi" )'i:qn.~i lie,st{uu1arf !islil. geniJli:ge .~o.hiporifistJl~i.i'Siiyt:(!o, yUbek momenm.maulhip /uc dami aciklari olu§lurarak"yal'igm',GLUnda etkin. 1'(1 hnl: bir sijndi.ir,ne irleviui' ger§ekj.e~,t:.il"mey;' amaclamaktadtr. On f,'all§TIU:f .vpri'n·kflj,rl.i, -Bonda/'me' sistemleri arasutda .ESFRtjp sprinklerli so.r!\Jarme sistemlerinin yerini. YlC i§levsel ii.;e/l;iklei'ini qna:ya k:o:ymaY-J i1inflr;/aml1ktddtr.

Fire Extinguishing. Systetn.$ wit'li BS,PR' Type .sprinklers

ABS'TRACT

AutomalicsprinMel" extil;gYlshing sy,~tems are used la, be installed in. a broaderrange of app(ica:tiOIl8. Depending on: the type of the fire' risk and the main purpose. of usage Qfspar:.e concerned, dijferenttypes of systems are required to be 4esifJlie.d, ESFR typ'e sprinklers realize fast ami effecLi\'c extl'iWlishing by. means of water droplets ha'Vfl'fg hiSh lI'lom.e/t'tuI1i,d4e to :i.ts: 'special dqte_O;lqr di.l,~t:ac teristics ,r;<~t:rCl.'ltl.rge· 9rijtce size mid quick response fuSible link. This -ariicle is mainly. !oe.fised on Stati;~g .the functionai properties of ESFRtypesprinkler systems and discussing theposition q{if with respect to-other sprinkler.,~ystem,~ .

ESFR Spninkler Sisternleri

"Factory Mutual Research" Kurulusu {Yimgm Korunrna Sisternlerinde Kullarulan Malzemelerin Test :Qtorjte:il Olan Bir Kurolu§"k[S'uca. FM") ,ESflR {Etken SOlldti.rme ve,Hl;:J1IAkti,v:aS'y0n~ 'tiP sprinklcrlerin ktillan'Llc,hg, sprinklQdeknolQjjsini taniunaya 'b~ladlgmdan beri sistern tasanmcilan, ustim yangm kQTUOla ve depolamaalanlannda raf i~i sprinklerlerin kullarum zorluklarun elimine etmesi gibi avantajlan ile bu 90z'Utn alternatiiineilgi duyrnaya ba§.laml§latdLt. Ancak 'ESFR tip sprinkler sisremlerinin ietkin hir yangm sondurine Ionksryonunu gergek;le§tlrebilmeSiJ'1in arrcak bu sprinkler tipinin 'test edildJiH vc onaylaJldlgl standartlara bag'll kahnarak tasarlandlgt vs kuruJdu~u/hronreedrildigi takciiJ\de ge~r1 i olacagirun da unutulmamasi gerekmektedin

ESFR Sprinklerleri konvansiyouel >Ie standartsprey ;tip, sprinkler lerden farkhdir, E8FR tipbh sistemin amacrna I.lygull tasatlanabilmesi. ve .kurulabilmesl is:io bu farkl.lhgm 'sistcrn tasanmcilan ve ilgiJ.i diget bi rim l er t arafrndan ani.<lc§,ilab'ilmesi zorunludur;

KonJr61lY1Qd,!l- Sprinklerlcf'

.l.ki s:e.§.it:kontm.l modu sprin.kler llP'1 bulunmaktadir, YQguTrll.uk/aian kontrol mod sprinklerler, ~\.!§.[tli orifis bJ,:;:tiJerine sahip (koyuk, standart, bliyiHi:., fazla buytlk ve ,90k fazla .bHy[lkj, g¢1illi alanlan '(standart veya geni§ alannbaz alan vc belirli yqgunlukt.a debi sagJayan, endu.striyel ! ticari sprinklerlendir.Spesifik uygulamalarda kullanslan konuol modsprinklerlcri de, 'pesiffkol£tidekl yangj'nlan kontrol altinaalabilrnek maksadlyla 'sj)esif.ik bar>lJii~l<trda ~all~arak etkln qlapJ;ardlr.Y!!Jlgm ko~uIiann4H, k0UtJtQJ mod spriukleri opel'asyon sicakhklanna Kadar !srtl'ldlklan.Ii.cl:a; suyu brrakarak alandaki yarrabillr melzemeleri anrnda rslatarak yangml ~.evreleme'kte ve b alanm ustundeki hava tabakasuu da sogutnrah1:adir.Yangm tama, men sondilrulehrlmese bile yanabil ir rnalzemelerin rslanmasi yangirun blgli_letini azaltmakta ve btijl1imesio'i de engellemektedir,

Kontr o l mod sprinklerlerin tasarun standartlan, yl1kse.k tasanm yogun.luk,lanna (dahicl liok su), jhtiY~Ly rJuyanv,eG(lyUk. uygu)amaalanlmm(ge¥,reye.'gi!eJ1_,dibac;:ok sprinklerlcr) iceren yilksek yangm riskine baiz raahallete h.itap etmektedir, Depolama alanlannda bu fonksiyon d~ha cok raf "lSi sprinklcrlerin kullamlmasi istegille ek olarak tavanda kullanilan sprinklerlerin sayrlarunn arttmlmasi ve uygulama alanlannm geuisIetilmesi olarak ger~eklc§tirilmektedit. Tasanm yogun]:ugunul1 artanlmasi ihriyac: bu noktada gent§: orifise sahi R, iri tanel i rnodellerin, fazla gew§ orillsli{aO)\iedaba da yeni, elarak gdk fazlil g~rii~ orifise ~VELO) sahip sprinklerlerin gelisririlrnesi yoiunu ar;:riu§lir. Kontrol mod sprinklerlerinin dalia elkin veverimli olabilmesij~iil, uygularna yapilacak a.lamnqqgru§Ckilde tarnrnlanmast, tasanm yogunlugu, tasanrn alaru ve su beslemesmin, t~lurij,ncdil¢hefi buyuk boyuttaki yrulgml.kontrQ] aluna alabilecek §ekilde belirlenmesi ve ii](j:iflendirilmes'ini: saglayilcaktlr.

Soodtirme SJirink1etl~rj ESFRSprrinkJerlers'() lid urm er.nbd1'l sprinklerlerdir, ESFRspririk1erli:')rin.in bir

yan.gUlI basariyla 'lie' etkin bir sekilde Sondiirehllmesi is:in, :yaRgmm erken evrelerinde devreye girmeleri vealevlerin arasmdan ya:nglnm merkezine btiylrk rniktarlarda SIl aunalan.gerekir, Buuygulama erken evredebuytik miktarlarda su ile duman tahakasi vealevler arasindan yangm'tu'talIi merkezine ,dogruda'Q·yapu.an birmtida:ha[e

, ile s611dlirmeyiiJade etmektedir. Egeribfiyat; dUlyulan ka_9.l,l'l- 'su miktan zamanmda saglanamazsa,s6ndiirme (ve hatta kentrol) ger~ekle~meyebnir. ESFR Sprin.k:lerlefin FMkutldu§u tarafmdan yapillm tarn oil;elili yaagm testleri 'esnasmda, I' ,iIa; 4 sprinklerin devreye girmesi ile yanginm sqndii:rlil<liigti. gOzlem1eJlnu§\ir. PM KUT\!.l1.!§U standartlann olusturulmaaiasamasmda yaphg?:9al~mada,_ yaogm amnda .ol.u§masl muhtemel dtizen dl~l uygu.lamala'l da kar§tlamak ilzere 12 adet sprinklerin devreye .girmesini ol1gtiren bie tasanm kriterini 'Qrtaya. koymu~J:ur .. Testler sonucunda giStiilmil§tiirki, 12 adet .ESPR til-) sprinklerin'devreyegirmesi ile sondarme fonksiyonu hala g_er~ekle~~irnememj~se, YllilglIlln stind.tiJ;i:i)mesi ve!YeyakontroI alnna ahumasi.daaruk gUy hale gelmi§ demektir,

Tasarrm DegerlendJrmeleri

Yu.kanda konusu ge\j;efi nedenlerden dtil.aYl, kontrol modu spriaklerleri i¢n ._gegerli ohm tasanm degerlendinnel~ri, son4iirme modu sprinklederi igin ·gec;:erli olma.yabilmelqedir:

Alail,lyogunluklipi kontrol rnodu spnnklerleri knllanarak daha yiiksek yangin riskine hais niallalleri korurken, standartlar, tasanmcilan yogunl.u.k ve/ve.ya uygqlama 'ala[lU~:1 artnrmaya yenleadlrmektedir.Bu gerc;:ek PM kurulusu tarafmdanE'Sf'R tip uygulama yt~k_sek1iklerj 9. Imetre 'dim 12_2m.etre~ye kadat degi§en S~etiekleT i~i[l yap.lan yangul tesrlerindeagaleca ortaya 91km1§tlr,Tesl. unitesinin 12,M.tn'sinde ESFR tip sarkik sprinklerler kullamlrnrs ve~FR sprinklerler i\=i.o. onayli taS:SnID basmciclan 3.41 bar basinca tabi tutulmustur, 9,1 metre s;atJ yiiksekJ:i'gi.nesaliip. binalarda 3.4 bar basmca saJjipsu. beslemesi yetedi olmasma r.agmeo, 12.2' metre'Iik yilksek <;atl rrygulamasmda kullarnlan ESER tip sprinkler ileyapilan les'i esnasmda, 27adet EsFR tip sprinkler devreye gintd~ veson:du:r.meba§anl:amarill.§tlt. ¢ok a\;lk§pkilde tahmin edilebileoegi gibi, tasarrm alanmin arttmlmasi d:a.<;;6zUm degi10ir. Birbirini r:akip eden yangu: te:stlyri sonueunda; ESFR sarkik tip sprinklerlerin 12.2 _m.etl·egibi: yiiksek uygulamalarda kuUamldl[t ve5.1 barkk btrbesJettle basmca ile <lestclJeudigia4e- 12 sprioklerdenaz'saYlda J!SFR sprinklerin dcvreye .gi:rmesiyU: sondfirmenin ba:~arildlgl gozlemlenmi§tir. <;:at! yiiksekli1deriniri fazla oldu;gu,dtm1mlatda sprin.ldederin oevrey,e ~irmcsj gecikmeli olarak ~er~ekle~ebilir; Bu, d:uItlrn.da d.'a

sprrnklefLet devreye girdiginde yangm boyntlari bi:iyii'hl:li§ olacaknr , buda s6ndil1"rneninger~kle§tirilebi1mesj [yin ~ok daha faela su kull am lrnaslO I gerektireeekrir, Beyle bir durumda.su rezervinin yeterl i olrri asi gerekm~gi gOz. ar di edilmemelidir,

Bu durum gene-Ide sprinkler operasyonu bir §ekilde geeikt.igindege\;edidir. 'ESFtt sprinklerler, standartlarda tanunlandigmdan \'laha az riske sahipuygulamalarda teiris edildiginde, yangm .sondiirme pAsmm artacagmr veya bas1n~ihdyacJil]tn dU§ecegjni .dii§Unmekted~ (i(lgru. degildir. t?ii~ii.k tehlike sinifma ait uygulamalarda yangin tehlikesi esnasinda lSI yayihnurun yavas olrnasr spririklerlerir» gefdevreye .ginnesiae ve bu arada yangm'll daha da bUyUri'iesine :neden olur,

E$FR sprinklederingec devreye girmesine sebep 61-abaecek bit diger' fie-den de.. sprinkle-rin ergir rnetalli dedekt6:r elemammn tavana gore -reIati.f pezlsycnudur, ESFR sprinklerler tavana yeterince yakm bir ZOt;l3. yceile§tirilmeli:v:eqoylece yangmm erken evrelerinde olusan lSlya lnzla tepki verrnesl sagJ.anmal:id~:I.B-u nedenle uretlci firmalann ve slaadartlar,m: ortayako:ydugu. tasanrn ftOOt degeTlli:rin~ u:Yl,lIm;Ul, Omekolar~ ESFR sarkik tip sprinklerleri taxan alnnda 100 mm He 330 mm rnesafeye yede~lirilme:li veya deflektorleri tavan .altrnda LiS rnrn ile 355 mm mesafeyi sagJayacak ~ekildede yerle~tirilmelid ir.aync a. '[allan egirni:niAde 110mlll/rn'yi geQmeme;>ine dlkpt edilmeiidir, Bir bas.,ka ornek ise standartlarca izin verilen maksirnum deflektor tavan 3[1IS1 mesafe onayh K.~25 ~ipi ESPR sprinkler i~in 460 mm eidugudur. bu da ergir metalll dedekrer elemaranrn .~a'tldan maksimum 400 mrn uzakta Qldugunu gcstermektedir, Eger sprinklerler standartlarca.belirlenen uzakliga aykm zonlara yerlestirilirse, sprinkler operasYQriUriun geclkec.egi keslndir. Bir baska bassas kriter ise ESFR tipi sprinkler sistemi tercihedilirse, 'oromatik dum an tahliye, sisternlerinin kesinlikle kullanrlrnamasidrr,

Hangi nedenle olursa olsun. sprinklerledn de;v.Feye girmesi gedktiginde, sanu\; yangm pl\iule:rlllin biiyi;imesi olasaktrr ve bu dllrum.da da Qok daha fazla sondwme suyuna ihtiya.g duyulacakur; S ondtirrneyi ger96kle§ tirebilmek i9in, ESFR sprinklerler, hizh tepki 'Verenel'girroeta1li dektorlere sahip~ekilde seQl1meti,ve yangnun merkezlneerken evrede direkt bo~~ tma y~pabi.lecetlJygull onfis.ve deflektore sahipESFR rnodelleri tercih edilmj}] i.di-r .•

ESRRSatklk SprilikJer

E8FR ID.i:k Tip $prinkl~l'

Sunf 1-1 Y ve KarlonltLGenl~meyeci Plastlk 9.lm Yuksek Binalar

7,6111'yC kadur Yuksek Depelama Hcsaplanan: -1'2 sprinkl'er'(3,4 Bru-'.ib) Yerle_~im: {3m X Jrn)veya (2.4m X 3..10:1')

.' "

-t·

•. ' .' ),

.. ' .r

&li.ufHV ve KartOllI.ahm~ Plastik 10-1 D! ytlkse~Binalar

9.1 111 'ye'kadar Yilksek DepoLiuna Hesaplaoun: 12 Sprinkler(5~2 .Bar·da} -Yede~llll: (3m X 3m)

J\'Iil1larl E~geUeri:n & ESFR Sa.rkl:k Tip $prinkler Uzertadeki OIUTllSUZ,

Etkile,ri

ESFR$arlok Sprinkler

Arnerikan Yangm Kuruluslanndan FM' in .gergekJe§tirdigi tesrler .sonucunda, aadcik tip ESFR sprinklerin alnnda.bulunmasr (llaSI rni mari engellerifl,spr.illklerin dogru operasyonumr ellgelledLg'i *aiiltlant.iu~tlr.

Engel Olusturan Yap.ihrdin Kacmtlrnahdir

ESFR Dik Tip Sprinkler

etrge! Riskin! . Elirnine !3ttigi lq;in Kullanilablllr .

Sigortaclllik veYanglln

Nesl'iu Zilli, Elek. Miih:.

i)ZlkT

YClI/gm'lll algl/(lIIl11tlJIV(! sOlllmriilmesille yiitlldik .risiemlet k/l'~kusuz sigorta }ii'keileri ir,hl ~ok iilllil1Hidir: Ancak yallgmm onlenmesi fli! il;r.:lIi (W3e~lIeml!ler birsigonact i(Jill daha da i')uem kazanmaktadn: .811 yazida sigortacuun Y(lIIgm vq sigo1"tll)'a konu v/(lhi/t:c.Jtk Jiger I"i sklcl'I.! hlikl§r all/aft/ml'f !'e· 3igm'IM!iLk oFsin,tall' risk nedir, rlsk. III! ~'ekil(le SigUl"/(I»O devredilir, sigorta !fii'k/!lillill risk! kabul etmesi I'e !'isk! kalm/ ederken sigotta ~i,.hiJi wrafwdoll iimfmS(merrkrilC?i'/('ri(! lw (I/dllgU, Oll/em/el" VI? .~igort(} prim; konulan iizerlnde dltl"!llmll~jllr ..

Insurance And Pire A.BSTRAEr

For In\')iralu;e n)rnfJllllie.~,'Tl6 dau,lirjire di;fI(u;/i(lIi arid e,ttinguj~thil:?g sysremS' are ilt!1"y.[m!Wttan:l. However, rke !'JailS oJ' offire prevemion are.most important for insurers. This article isprepared for lhe explanation of insurer's look about th« fire and othe« risks which could IJil concerned wirh i11$Ur{1fI4c, whor ris« Is, how d!l!ri.~k is transfered ttl insurance Wli'[JfliIY, the acceptance rules of rhe· risk by bl~\'!lrallci? (J()TIIPCITIY andth« acceptance specification, the prevention of P(},~.\'ible risks tlluJ the premium ..

Sigortac/llkta Ris.k

Genelsnlanuyla slgonacihk" tarisk, bilirllncycn veani ~ckilt!e. onayaeikan teblilce olarak ifade edllir, Beklcmneyen buolaylarisin dUTl1t3SII:1<1. aksamasina veya rnalvarhgmu; azalarak j~lctmening(j!fS(j.zI'e.!lmesine yol 'lxabilir. S'iirdiiriilen ckoncrnik yasarmn i"inde varolan finansal ve beklenmeyen riskler i9in onccden blr hazirhk. yapilmanus, ai1leill ahnmannssa <;ok cid.di oonu(:laJldogabilir. BekIemucycu risklcrden ,enoncmlisi yangmdlT Ve sel-su· baskrlll, fu1'Ul«, deprem, kiitti niyel)j harekcll"er vb, digc,I' risklel' sigorta. geJle"l ~!lIt1aft ge'regi ~{,mg11l ve ek !ellliilatlan ad.l.alunda llIznlin:edil:ir. Yani yiUlgm ,t.emJrmtTf!1 almada:ri jlik.trl'lda. hemmeri diger temiri:\.1:hitl ulm;Jinil m.limkOn Olanlailiaktadl~:.

Riskin Sigortaya Devd

Kurulw§larda riskleri'n olu~tlJrab,ilecegikaytp. yollt!limce ~u ~ek:illerdegtj,\1e1lce al[lJ1a, itilllabi1lir:·

Rasa.! potansiyclinin. devredi !mesi, (sigorli.! §irkeclerine) .

fillsa.r POlansl"yelinjn bir bijlUmUntin kurulu~ iizerinde: ttnulmasl,

Ha~ur po!nnsiyelinden saklnmak, (hl!san i:lnlemek)

HlisarlardiUl konuuuak .. (riskia7..alucf 9<1.1.1~"" malar yapmakJ

A ncak hasar pow n si},elillin beIirH bir bede.l k;l~!hg1ndab:~ka bir kUTuma dcvrodilme!ii Hk a~amada degil, en 'son a,~aLUada dU~Ijll(j[Ille.si geteklidir. Kurul!1~ oncelikle :

Hasar olma illliinali azsa"

'Hasa.riIJlimalJ filzla, :tncak s'igorla :fiyaiJ

~6kyilksck ise, .

Slgona h·izmeli almmayacak biT (,isle ise .. Belirli biT bedele kadarolabilecck hasarlul1 k'ar~lIayab.ile,~k mali yapldll ise,

111C"\lCU1 risklerinin, bil' bCitomlinu ilzerinde t,"'l~Hl1ak is~eyeibiHr yada biT bolilrfri:intiy,t;,ya t'iiTniinli 'clevtctll!ley i te.rci.h ede bilif.. Bu:rad'a s,igorta· ~lrkeUeri devreyc gil"er.

Sigor.ta l5irkeUninin RioSk.i lkabul Elmes! Sigorta ~iTkctl.eti, teminat 'lctilecek risklerirt seQit:ninde titizd8vrllnmahdu. Aym i§ ·lwlwu:ia tilil1i!(e! gosleren i~letmeler Y,eri, konumu, ... e i~l!1.m1C !ko~ullan !ledeni He tarkll risklere'sRllip Olabilmektedir. Slg()rta~ir.kellerinde mevcut Risk Yonetlmi departn)nnJarmda .y:lll~~rn Risk MUitend,isleri yu()uklarl ziyareller ve s;ah§ll\ular

lle SOl!kO!1!rsu risklerin neler clubilecegi, lie fiyat uyg,uiannmsl gerektigini belitler; Sigpna ~fltled kendi. §i!'ket petit ikalartna uygun ~:kilde tenunat verdikleri riskinramnmmi uzerindc tutmak isrcmczler, Ri$~jn ne kadannut ~irke.lbi.inyesindc turulrnasi gerekligl lie ne kadarmm reasllrans sirkerlerincdevredilmesi gcrck.ligi belirlenir. Riskinkalan bol'tll1l(i reasurans sirketlerine salt1irrik risk daWuhr.

AYTlca bu ~a;Jl~malann i\=erisillde Risk Ydnetimi dcpartmarn tarafmdan hazrrlanan raporlann verilert, sigorm ~irketinin risk SJOrtland)FIl1aslJlJ yaparak, riskin durumuna gore be!jrli koruma-ve onleme tedbirlerinin.almmasi kosulu ile kabul edebilir y,n da riskikabulcrmeme karnnalabilir,

Si,goi"ta Sirketi Tatafl'lldanOuems,enen

Krlterler .

Elldilsoinjll gcJ~j.p oeg:i§,mesi i:lebitlilde proses] kolayl asaran ve tek bir hacimde hammaddenin girip, marnul rnaddenin \,lk~Jgr, 11atm depolamamn da uyru hacimde yapt'ldlgltinHirh tarxlari benimserunektedir, Bu ·arada urerimi saglayail proses ·IUIlJarfnm <JegerJeri de yiiksC[mekt.ediir:

Herhangi bir nedenle !;lkan yanguun kontrol altum ulrnamarnasi durumunda ise kayrp ciddi boyurlurdaolmuktadrr. Bu nedenle sigortu tirkctleri riski yerindegorerek yangm ve diger tehlike powrts1ycli Imkbnda.a§aglda yer alan konularda bilgi alrnak amacrylaziyarctlerini

gC!,QCkle§~lrir·: . .

- Risk lie ilgiU y!!rJc§inl bilgller] ; Dere kenan, .egimli arazi, komsutannm faaliyet konulan vc bili§ikHgi, binalarm birbirine tizakbg,r vb, • Blna bilgileri : Binalann yap! tarzlan, kat: adetleri, (um· bin mlere ail binalann ayn ayn yada l~k hir bl.iWm icerisinde olmass, .

• GUvenlik: Bek~.i ,. kontrol duzeni, IIIr.SlZhk oruemlcri, g= ayd.lnlalmMI, dl§anda depolumil yap!J.lp yapILmad!g!,

Oretim 8§amal1jrt vc depol.ama "ko~unaIl:

K~!lIanrl~in 11amllladdc1e:r, '(iritilen 'Ii-jamul mid de, depoJama ve tst.iJ'len\e ~e:kJ.i. depolanan· malhtJil

yanffia d\"Lzeyi,· ,.,

- Yangm rlsld ve:muqadcleimklU:UarL: If.retlmde: kullam!an maddderin yanlcl ve parlaYIC.1 0i:ellllde!'"iniL1 buhlOUp' blllunmadl~l. ynnglnm yatayda ve dikeyde yuytima olal1<l&l, yUJ.lgJn ~uyu tosisau; porti.llit'y:angm sondliriicliLe:r.i:iieL yangm algllama. ve .sl)ndlinne Ilistellllerinin varhgl, i~lelme'nin yangm e.kibi; itftliyeilin uzak1!gl \Ie nrlidahllie imkanlan, vb,

Temi,zlik, bakim, sigara v:e i§ guv,enligi :

Riskin baklill dunmlll, IIlrikilla bakrm ekibillill bull!nup bulu1l!liadigJ, sigal:a yasavnm dil;:kalli Li,ygulaliinasl, sleak ~all~ma (kayl'rak) i7jn.sistenu

Ilygu]'ama[an, .

Tcror, flfuna \'e tilW 'plrpnrasl git;,i diger riskIer,

j'~letlmmin v(\ elllleanUl ISJ.,.dllnlan ve sud,l!] ciki/c!lJnc derecesi"

Oiel. olaJ"9~k en kii~iik ul:ii'lycden biiy:uk sana,y! lesisler.ilie.kadar·slgortacl aylsmdan riski. ,lialhC1 CII onldmli krilctl'cr icrnizlik~ diizenlenleJer;. idaJ'i 'Ie y;mglllolliemlerj_di~. YaQi oncdikle potaDsiycl yangtll risklerin in minimize ediJlll:i:) oJmasldlT. lyidili:cnlenmi"~. bir le~jsl.e makina'iat ar;).Smdaki yetcrli bo~luklii.r; ta~lylOl ata¥!a.LD ... ge;;:eCe,gi yolIar, hallll1mdde;v.e mafilul madde 'iyi.rij~a~e!leltmi·~ bekhi\URe ltlanlan hulunmalldlr . .Pl'oses esnaslflda ~lkrul hi2l~[(irl.ilutjk t'nalzenreoin 0rUlmdiln e,O.kJsa za.mand~ betidencn tQphltna:lloktaSu13 nktanlmaln saglamnah"'1e sonrasmda bek1etilmeden tesisten uz~kla~tlflrlrn,llldlf;

Yukanda be1inilen dih:e!lk~D1e:Ierle birlikte yangnun bu~lallgl~ <1§amasuloo:algt.l.arrul;sisteJ1\leri ve gtivcnlik gorevlilednirr y'lda. o,lu~turulan orgatiizasyolldagorev verHel! k.i:liIerin konttdllatl ite lesbit:edjlebilmes!. yilngrna mudahale olanl!gl. saglaY<1<:ak: sislem,. ekipmull ve organiZ<jsY9llulr

bulunmasrdtr, Burada soz kouusu alan oieUikle;·

Y,llllgnli ir . ba~ I ang.l9a.·~atnala.r.lJt.da belirienebilmesi ·i~ill dogru p[ojele.l1dirHini§ ve iJ,y'g(lIMml.~ algjlama sLsle:rlli,

• Ozel hit.cillllcrde riske uygun sevil!lli~ guzh, kuru.r...~§kiimyasalll, koeilklU, OrOlll}llik. ve gerekllgrhde clle bo§al!mnll ozel yangm sondurme sistemleri,

- Tesis edilen bir yangmdolabr-yangm hidrann tesisaunda ihtlya~ olunacak yeterli kapasjledeki su deposullull sadece btl teslsata hizmet vermesi yada Pf'OSIlSC vc giinltik kullamma h izmet veren depolarda rezerv su bulunduruhnasr,

• Bu tesi sara lJasmglt Sl.lyu saglayacak yeterli kapasitede giiVCllilirJ ik_te· yaogn; p.0mp~ dilzenegill.in oll.i~turulmasL,

~ Gei'ektigincle: itfn'1yer\i.f! dljaJ"lda!l, ba:g.hinacilmesine olanak s:aglnyan' dUzel1e~i.!l hazu:lan!TIJ~

ofr)iasl, ...

gibi uygularnalardir, Allanrnamasi ,ge:reken 'en ol1l:mli konuise yangtn sistem 'Ie ekipmanlanmn pe.riyud:ik bakim ve kontrellanrun yapumakrave ihliyarduyuldi:igunda, (:::i:ll~lr durumdii elmasrdir.

{)nlemler ve Sigorta Prim i

Binun bu sjjzetligimiz konular geliJmi~ ulkelerde sigona primlerinde indirirn sa~layubiliyor, YD.4a olmarnasrdurumuuda sfgor1a *ir.ketlerj. !i1JlIf!!1daii slgortalan Yf.lpllmaynbil,iyor; Aticak ulkemizde sigorta ~irkclleii tarafmdan beu anla:y'I.§ hcllii:t;. '[MI olarak benlmsenmemlstlr. Kalil bir riske yOko;ek pnJ)\ uygulanrnaa ve yangm unle!111eri konnsunda yapnnm uygulamaya ~'ah"an bit sigona ~jrkelinin rakip §irkeli riskin durumuna bakmadan ve yapnnm ihtiy~cJ duymadan daha iy.i bir leklif He fiyat verebilmektedir; Ancak sigol'iahlar mevcut dege!'J.erTni.!l sigon;! .~irkeUC)ri tarafmdan kat~J lanacagl.fil bilseler de bQyle· bir aferten Iflkmak i~in ya:pllilcak YClliden yapllal11~la yah~ll1ahmf!m m~hlgl!nu vC'moralile i1e birlikte yerine kOllUll11 aSI' 90k u:l)u~n siireler a1abilecciJ: pazar pa~1 kil.y~pla.nnJ dii~[jllerek ·yukandlt bnhSeitigillllz konuhlfa, Yii.klJi~lmlatlm ye!liCleil

go"Zdcn gey.iJtnelidit, .

Srgort;r §irke!leri dll. bu gaJ!~[!la!a:rad~s!eki olmaMlr.

Glilllin-'ih:de bir~ok 5igQrt~h, sigorta §irketinin ziya.relinde!l,!~ldJ.gl niLkleJi bilmek. iStelllesfudeii rr1emtl,uniytlt duymakladlf. Si.gorta :ilrketleriyle sigortalmm yapacaklan yatr~malar kiu'1! kar~iyn bulunu;ta:n ohun~uzluklar,( ort.ad:an ·ka.l.drracaknr, .• r

Refcrans.lar:

Risk Y~ill[ltillli - H. Cerna.1 ERERDi Property Insurallc~ RiskAsseSlIlenulid .conlrol - James Sondc.rsC}n

Prre Risk Assesrilem Kursu - Mapfte Rl!'

I r~ekanikTesisalta

ranglnYaYlllmlnl' Durd.urmaOn'lemler'i

bZET'

Burada, mekanik. N~i.rtJtlar'dll Yll'ngrn. pY!lrmmr tiurqllrmq tJnle.m/~rib.(JJh:gr: alttsd« lou/.likle hay!!! dqg.ll1.m ka,nqUannr!w ,.ku{lqmliJll )'pngrn dqmper!eri ile iJgifit;:;e1 bi/giler veri1mektdiir. Yangm giiyeJ1.1Jgi bit .istem olarak: du§iiniilmeli Vi' mekanik tI~sis(lt (/~ltma - sogu"ma \Ie havalandirma tes.isa,tl, .lhM ./es~'(lt, yan,gm .~el',ldiirme.tesis{Jtr) tEe ekktr:ik tesisat: bir;biiiyle ,uYl,lm i!}iniie ,fail§aca1h'ekilde tasanm. yapdm(}llv,.;: sis.tem. i~inde' NrtiyaqJ' tam e/CJra'k karsilayacak ~r~nle-rinse!},ilmesi gerekmlkredh·.

Preventing Fire Spreq# in HYAC System. ABSTRACT

In thi« article, some general iri.jotmi:uiofl. abou/fire SWl!.ty andjire-sloP'in HVAC system. is given: Ii iSie(Jonmlende"i'thqt jife,se_cul'it)i shollidbe considered as a whole sy$ft;m Qn4' mechanicaland electrical designers s_hould,' be incoordlnaudn. A.L~o the materia' st;tcr:fi_tm should bemade according tothe system requirements.

Giri§

Genellikle Turkiye' deilk olarak.yapmm mimari .projesi hazrrlanmakte, da:h:asgma aynaYIT ilgili ki~i1er tarafindandiger tesisat projeleri (ISitiba~'sdgutI1ia ve'havalandirma tesisatt, elektrik tesisatt, yangm tesisafi ve srhhl tesrsat) mlrrrari proje uzcrine l§lemnektedir. Bu ara-asamalsrde bifirnler arasinda bir diyalqg kuru lamamakta, ancak bi. sorun ortaya ~9:Iktt.tl zamangorusmeler yaprlarak bir 'Qo2iifme ulasilmaktadrr:

DolaYlS1yla busurecin boyledevam etmesl hem zaman, hem 'deekonomik olarak bir kayba nedenolmaktadir, Aym zamanda sisiem:iiJ ~all_~ma verimini deolumsuz blamk. etkilemektedir,

Yan.glnm Me'kanJk TesisalaEtkisi:

YaP) igerisindeki bolnmler (rnahaller) birblrinden baglmsl.zdJr. Fakat mi:i_~terek tesi~ allot u§ tur;il:n lSI tma, so.g,utma ve havalandrrma amaciyla 'k.ullai'ltl'ai:i hava kanallan, s'[hhi tesisal boti:darl,'elektrikkab16 kanaIlan, 'IS. montaji yaplhth.n duvar ve di;i§emelerdea(,:1 kh k meydana. getirirler: 0te11ikle bu bOWrtJ1erini~ hava kali'tesinin belirlenen rdegerlerde tutulmasr i~in uygu]anan hava kanallan yaplYI hira:ggiM drer .. Boylece ba:gmislz ,gibi.:gozliken bu

nHlhall.!:T'h!lN:a kana'ita¥lkhkjan nedeniyle aslmda biroirine b_aghdlr.

Yangm glkIT13S1 dururaunda ortaya,9i.hn durnan vezehirfi gallaf~;mall<.;::eris:indeD' diger rnahallere yaYlltr_ Aymz.amapd_a Yangm, havakanah aCf.lkhklart_ndan d.1ger !:lol.iimlere sicrar, Bunun yam ~'l~a ortaya ~lk~l ytiksek sicaklik nedenlylekullarulan kanal.rnalzemeleri (ya]lllffi' JT:lag:enlel",ri, ~kt du,belleri, V~.' ) defpr(pe ()hll' ve ya_ngrmn! yaYl!lnaslIlI artmcr blr rel oynar,

Hava Kanallarmr Korurrra Onlerideri:

Meydana gelebllecek zararlari en aza indir~'Qilme,k 191Il kullanacagmnz rnalzemelerin belirli.ozelfiklere eahipohnasr gereklidir; Mesela hava kanallartndatsr ve sesyalrtrm elemanlan yangina kaqJ dayanikl: 'olrnasr gereklidir, Hava kanallaruu yangina kai§-l korumak i((111 uretimi yapilan prornat (fiber sillkatliplakalar) de kaplanabilir; Bu plakalar 6 saate kadar dayamkhdir, Aynca ya,ngm yaylhJTIIOl durdurmak iqin do§eme, ve duvarlardaki kanaIger;:i~lerine yangin darnperleriyerlestirilrnelidir,

1. Yimg1n Damperleri

Yimjpn ,giivenligi ile-itgili-olaeak mirnari projeler hazirlamrken rnimarlar tarafrndan yingm zonlan ve; binarun yap.~srfl1n (duvilrkw, 'do§emeler veasma tavan ) yahgma ne kadar dayarnklroldugunun belirtilrnesi gerekrnektedir, Bu sayede yan.glli: darnperi se¥-erketi kay saar yangrna dayarnldl olmasi gerektigi. bilinrniselur; Bunagore mekanik tesisat tasanrncisi .yangm zonlan gosterikll rnirnari projeye.gore hava kanallanru dizayn etmekte veuygunyerlere uygun ozellikleri ta_~lyan yallgm damperlerini y'erle~tj_rmektedir .. Yangm damperleri .l,5vey.a 3saa:t yangma dayanacak §ekildeayarlanlT ve korunmus duvar, do§.eme ve bolmelerle birl ikte uygulariarak. Y3l:lgtn ,di:tenti 4 saatin iizerineyika:r.Yangln damperleri UL555' de sllllfiIandlrilml§tlr.

. DUvar Bolme Degeri Yiing~ri' Dainpen Deged'

1,.5 saar 3 saar.

J saatten az ~.saat'veya YIl,l';arl'

(izelgel. Yangmdamperinin sinif!andrrt.lmasl

K,DnaI'

-

Gcnlesme c;'er~e~eH Perde 'Opi Yar'gm Damperl

Perde Tip; Yanglll Dampen

$'ekill,. Yangm DamperI'M oruaj Detaylac:

kurarken kanatlan aQar. Sigonayr degi~tin:nek iyin kontrol kapa-

glnc!an elle miidahale edilir,

Her iki yangin damperine microswitch takrl arak, kanatlarm as;lk veya kapalr konumlarr panodan izlenebllir. Yangtn darnperinin hem kanatlan hem de govdesi paslanmaz celik olabilecegi gibi sadece kanatlan paslanmaz \;elik de olabilmektedir, Kanatlan ~ift cidarh, arasmda hava bo~lugu bulunan yangm damperleri ise ayn bir ozellik ihtiva ederler. Yangm esnasinda kanatm cidarlan arasmdaki hava kanat yUzcyleriyle olan ISl iletirni geciktirir.

Duman damperleri genelf.ikle otomasyondan uyan alarak ~,ah§an bir motoria 8.9lP kapanlrr ve egzost kanallarrna uygulamr, AyJU zamanda duman dedekrorlerine de direk~ bagla!llabilir. Yangin dururnunda yanguun bulundugu mahallerde taze hava kanallarmdaki yangm damperleri kapauhr, egzcst kanallanndaki durnan damperleri a~lllr. Boylece ortamda negatif basme olusturulur, Aspiraror devreye girerek ertamdaki dumarn uzaklastrrrr, Yan mahallerdeki besleme havasi ve egzost sisterni ~alJ~maya, devarn ederek pozitif basmc yaratihr. Boylece yangm zonu :ve kornsuzonlar arasinda basm~ farki korunur,

Yangm damperin i monte ederken bir koruyucu yeryeve kullanmak gereklidir, C;Unkii menta] s:er9cvesi yangm esnasmda yangm darnperinin maruz kaldlgl ,lSI nedeaiyle meydana gelecek genJ,c§ffi'elcri absorbe eder; Ayru zamanda kanah.duvarda yarathgl a~:Jkhk sebebiyle yangmm diger mahallere sl9rantaSlIU oDler. Egeriki ya:ngm damperi YaIl yana monte edi lecekse aralannda minimum 225 mill yangm damperi ile duvar atasmdaki bosluk ise 3.0 mm olmahdrr, Yalruz 'bu degerlel' fmnalannyaptlgl ozel imalatlara gore degi§ebilir. Ayrlca gerektiginde yangm damperlerini kontrol etmek i91n hava kanab tizerinde yangm damperine elle ulasilabilecek rnesafede kontrol kapa~ kullanmak gereklidir

1.1 Yangm damped !;e§itlcri

t J .. 1. Perde Tipi Yangm Damperi

.I .1.2. rang~n. - Duman Darnperleri 1. t.3. Izoleli Yangin Damperleri 1.1.4. Duman Damperleri

1.15. Duman ve Balans Damperleri

ilk iki damperi kisaca ozelle:rse.k, Perde 'I'ipi Yangrn Damperleri.tnin stan:dart olarak 72° C ye ayarlannns sigortalan mevcuttur, Ortamdaki sicakhk 72Q C ye u13§" ngl anda sigorta koparak kanatLarrn kapanmasrrn aglaJ' ve hava kanahru kapaur, Tazehava emi~ kanallanna takihr, Elektrikli motorla kumanda.edilemez, fakat selenoid valf ile sadeee kapatrlabilir, Kanarlan tekrar a9mak_i9ll kontrol.kapagrndan elle mudahale edilir,

Yangm Duman Damperleri,' nin 72° C ye ayatl3!J.rtl1~ sigortalanmn yam sira yay geri dO[1Ii~1ii servomotor da Have edilebilir, S'ig(!irta ko,ptugu and-a yay mekanizrnasr sayesinde I,kanatlar otomatik olarak kaparur, Kanatlan goo aemak i.yio motora sinyaL gonderilir ve motor rekrar yayi

Seki! 1. Yangui Dum(!11 Damped

] .. 2 Yangm Olilmperleri i~iD Gerekli Testier:

J .2 -. 1. Yangm Testi BS 476 Part 8

1.2.2. Sizdrrmazhk Testi BsluA

1.2.3. Korrozyon Testi OL 555

1.2.4 .. §ok. Testi D.EP Standart .07 - 5S

Referans:

1. HPAC, Ekim J 99~

2. BS 476 / UK

3. UL555

§ekiI2. Perde Tipi Yangm Dampen'

Pasif Yangln Koruma

QUiT

Bu maklJle'd:c Past] Y(zng~n KQruyuc/ii &flkrol~ri'ndelJ Dian; !JtrmneSt;e~l(myJa ,,'ii§e.n.) s.iStelj1i ile ycmgln ,gecikri'rj'oj ~):e 4~rd~I'Ul'U makem.elerden tt(.lh$eq(lecek~~l:

Pasise Ji'ire.Frotectf,fm ABSTRACT

1~is artiele. co'vers .ll(refire :retm;cJing and' Sl:().pptl'l'f} materials ,afld' th'€:. i'n;tl!meS'c(?;Ytt sysr?lJ1, whitb isa.no(n er .fire pr;oJec:tio.i1 measur«,

Intumescent $istelJl

Inturnescenebir yarrgm'yru:rtun Qlayl(lrr.At~v kltt~lsmda 25Q9c:: de'D ~.e[lIa reaksjyoDI,! gh:erek .kendindeu r4Q-50 lTIil'li ~i§ipkllb.a:ra:n ezel k,:a~~§lJlll:a:rd~n QIu§nll1§tu;r. Yangsn geciktirici VyylllJgm durdurucu iiriinler olarak yQkgyp l~ nix sahade )rullarulTIlllktadI.r. Savunma sanayjnde, ill:§aat seirtOl'iinde,. sivil yerlesim. nreclre~erinQe., havaIirnanlamnda, hastanelerde, termik sanrrallerde, ali~veri~ meikezl~rinqe ve 9011: kathi.§ m~d(ez1erinde uygl!13mr. Bu urtinler' can ve m al kayiplanm rninimuma indirmek icin 24 saat-arasmdaki siirede yangim belirli yederde Iokalize eder, B~!irli bir lSI ~~t'i}1slllda .kendinden §~~iR kabaran oze] urunlerdir, "Intumescent" sistemi .SlVl ve kati §eR.t1Ienle imal edilir. Burada Intume.scent rnalzemenin yap.lSJna gqre, bir lSI km~HfIndil kendinden 6-40 rnisli arasmda ~i§ip ,kaJ;!atilrik kbru-yu6u bit Iabaka olusturur, Isry) belirli bin sure yu:Zeyde yayrlmasirn .geciktlrir ye dur durur. Bu tun iirtinlen bin formiile gore dizayn edilerek imal edilmekfedir. Bu. boyalaIllJIi avantajlan dekorafiv bir goritotli'verip aym i:ituilanda yangm geciktiren tabakamn korunrnasuusaglar, Tatbik edilen ytlzeyde foi vepartikiii Hirikimi y~pmaz.

134 tur iirlinlet 3 ana grupta toplanir:

A-I 'J'terHliJU metal y:i1~eyle[de yangm g.t<eiktirici kapl.ama Wrti boyalar: :Qelik yap.1 nralzerneterjnde, yangm kaprlannda, gelik konstrUksiyonlarda u§ak hangarlannda..savunma sanayinde, binalann if ve dl§ cephelerinde, fliihrik,Harda hastanclerdc klil.la'rI1hI. Yuzeydc uygulanacak tabakamn mikron kalmlIglllti gore. yang1nl 30dk. ile 12Q dk.ani.Slllda~etiktii:eeektir; BS 476 M2 Certify;

Ac2 Her tiir.Ui"elekr'ik kablolara tiieri:nde yanglildtii:duf;LlCu boyalar Get!. mc 3328u blltItdlr.

Elustiktir.lmi·de 1 .kgknllamhr, Ya~ film

A

~~~~::t,:-~-~~:-

~ibl ~~te-r~", bilt~h:' ~~1r1!:d:tl"~~ir:

DUVAR:SlZDIRM1I1J.A1d ('~~Ii.iItJa.r-(\J~~t-",.ilIIn',I;l~1I ig:lnl

"_ 6~~Ii(~}~I~_~i. __

I J~!.!IH.I·L1~II~d;e~tduw!r ~"~I1llkJII-nl~~1i1

B-Ab§ap Yuzeylerde Yangm :$ecik:tlfi"ti kaplama taruboyalar:

Ab§,a'p'rilltI:zemeni'1l einsine , yaplsina, kaHfesini:·gore uygulatldigmda keiidiIide'h §i§ip ,kaba.ran sistem He 'Yangini: belirli !bit sure gecikririt.

C- Yangm 'Ciufdurn:cu kali Intum6Sceti!itililleti:

Yan~14 saat'e.kadar.derdurer, Modem 9agda~ yangm kerumasistemleri ·dtlllarJ:ar bolmelerve klsui1Ta:r yapilarak yangthdan korunma :>,a:g'hi.Jirr. Bu il.rilnler §'an b6§luklatIJJd'a iSly:! .iz:01e·edeJi ve .dumara ge~ii'meye.n dol~u malzemeleri. yaog.10 totbalart, sizdnmahk iirtinled, her tiitIUrnetaJ ye P. vc. bomlatcla kullanilan b(jJ:lf"ke1e;p~

§ ekt7 2 .' A h.!jup kaplama

ve yakahklan, dilatasyonve ~atla'k yerlerde silikonlu veakrilik bazh dolgu rnalzemeleri ve atese ve dumana dayarukh kapi fitilleridir, Bu urunler yilksek izolasyon kabiliyeti ve eok dii§tik l.~l iletimine sahiptir,

d5.k:Ul'Iile olmayacak, genleserek tam. bir sizdirmazhk temin edecektir,

Kablo Kaplamasr:

1- Elektrik kablolannm yanrnasun geeiktiric] bir yangm zonundan diger bit yan:glil zonuua duvardangecen kablolarda liygulanacak bu malzeme IEC 332 BOlUm 3 'e uygun olaeaknr. 2- imaIar~l firmarun onerileri dogtuJtusunda elektrik kablolan bu O.zel rnadde ile frrea veya spray i'.I.e kaplanacaktrr; Duvar ge~l§krinde duvartn her 2 tarafrndan I metrellk bir boliimde bu islem yapilacaktrr, (Kable ve kablo ta~IYicl dahil)

3- Su bazli esnek olmasi yangm amnda ate~letema.s1 neticesinde yaaguu. geciktirici ozeUikte olacaknr,

4- Kururna, ~a,tlama ve pul pul dokulme yapmaz,

MONTAJ AYRINTILARl·

Yang~n Gectktfrtci ve Dur durucu Malzerneler : 1- Bu ttir rnalzemeler yangrrun bir b1_il'UmUnden, diger bir lJOlUme gecmesini geciknrrnek istenen yerlerde kullanihr, (Elektrlk _~aft delikleri, kablo ta~lytcl He kablolann d u var gl\7i~Jeri). 2- Malzerneler asbestos veya halojen iycrmemelidir. 3~ Malzeineler en az 2 saat koruma saglayacak ozellikte elmahdir, 4- Uygulama imalarcmm ravsiyes i dogrultus unda yapllmalld.ll'. 5- Teklifle birlikte knllamlacak maizernelerin test raporlan verilmelidir, Korurna Hargh Kaplama: 1- Bir yaugm zonimdan diger bir yangin zonuna duvar ge~i§leri ile eleknikve mekanik ~aft bosluklannda kullarulacak bu rnalzeme BS 476 Mitim 20'ye uygun olasaknr, 2" Imalatcr firmamn onerileri do~ru1ttisunda belli oranda suyia kan~t:l11]ara.k elde edilecek harr,: blrkahp yaprlarak dokulecek veya sivan acaknr, 3- Elektrik ~aft bosluklanm kapamak ir,:in !;e1ik hasiria takviye edilecektir, 4- Harr,:lan:riJ.l~ boliimden daha sonra kablo gecirrnek gerekirse malzeme kolayca kmlabilir, 5- 4 saare kadar .IS! ve dumaru katlar arasiada

ge~itineyecek ozellikte olrnahdir, .kalmhk ..I

10 em. '0lacaktlr.

PYtu boriJ ~'W! ooru - bllmllt)~

Borunun bir duvar konstniksnyonundan geyligi. yel'd~ Boru Kclep~ dUV!I!4 yangmm gel me tehlikesi bulundugu taraftan tespit edilmelidir,

PVCu:OOru eew' .. '

bil"..tI~1 ~~1)-d~1:;-1II1,

Yangmm nereden ,,gelecegi belli degilse Boru Kelepeesi duvar konstrttksuyonun her iki tarafma da respit edllmesi-gcrckir.

pVCJb.Qru~ 1iob"·b'(I,,,I.1 .dI,lYU

Borunun zemiu konsuuksuyonundan ge~iigi yerde Boru Kelepeeslsadece nit UtrafR tcspit edilir.

$ekil3: Ber« kelepceleri

. " .. :,~ :-, - ~""".'

. :'" I" .,- '.. ;:-.

'r .M",_

' .. ,'"

6- SiI bazli olmasi ve esnekligi 'yangin amnda atesle ternasi neticesinde ~tfama, pul pul 3ekil4; BOTli sargtst

Sekil5 .. 8QrIJ. k.elq;Kflleri

Koruma Pla·kah Kaplama :

1- Kabl'o t''d~rYlclla:n :i~ilideki kablolann yanrrt;aslRI geciktirrnek i(ijiJ1· kullamlan bu ntalzetne BS 476 Bolful~ 20'ye uygun olaeakur,

2- Plakalarhalindeki bu malzerne kable Hl}IYlcilarl ebadlila~o:te ke·sHip kablo ta§lY.fcllarm1n 2 veya 4 tarat'] .kaplanacakUt; 3- Uygulamada imalatci tlnl'lalru;;m onerileti dikkate aluraeaknr.

4- Malzerne yafi,glnl. 3 saar 'e kadar. &eciktirk;i ozeUikte olacaknr,

ll.l.ngm Dardurma 'Iorbalari:

Yatay ve diliey kablo giri§Jerinde.ki duvar boslnklannda kullarulacaknr,

1- Innrganikve yanmayan: dolgu maddelerjyle doldurulmusrur;

2-· 4 saa(e kadar yangrru durduracaktir,

3- Malzeme .BS 476. B:i:ili:i.nl 20, 6, }''':I0 uygun olaMkl.:!t.

VriinAd.l. ve Foilksiyonlarf:

Kablo Boyasl:f.le.r. tliriii elektrik kablo'lam'ida.· rueydana geleeek .alev in belirli bir sure geciktireo ve durduran boya, tilrii kaplamalarTdlE Stite rnalzemenin cinsine, ebadma vemevcut hava~arLlarHlitgor.e o'lu~acaktJ[. S(jttifika: jEC 332 Sarfiyat: 1 k~ 1m3 kablQ yii.zeyl boyar.

BoruBa~l: Dik'gy veyatay ~caft bosluklarda, yukselt:ilenz..e.El1inletinaJtln{I:a.l;i kablo galerilerinde ve digef bQ§lokla:rda. yMguil :3 saate kadar-durduran yangm torbalarrdrr, MllhteIlf ebatlan )ie. aglrbk:lan mevourtur. Serdfika CF f06

BORU DI§

(:AP.II

Koruma Haren Mekanik VB elektrik ~aft bo§"Iuklanrrda ve g~i~ galerilerinde kat . aralarmda dumam ve ISlYl di.ger tarafa geyirmeyen bu suretle yangJill 4saat:e kadar durduran bir milctar.sU ilekan§tl.nlarakc bir kahba d5k:iilen koruma har';:hkaplatn.a.ll:!rru.t. Kolay kmhrve}jafiftir. Sarfiyat: tm:Z x, Imz x 10 em H 4 saate katiw yanWtl1, durdurur, SertifikaBS 476 klsttn.20.- W ]t .i$£f95 Bur.u SargJsl: HertiitiiJ.P.v.G~ borulatmtn . duvardan 'geyi§)I.e.FleriJld:e yan:gun 4}saate kamar dUtdutah(;j~1 bet:ti sargtla:nchr: S'ectilllrn tpI23..

B.Qru 'Kelep~.e:leri:.l\:YIl:l amagla~:UaroJail bOfU_Kekp¥.elerdj:r, Her ik:i UtU:niine'batJan dunya s(an!1aftlarmdaimaleO'i1mektec:l:it. B()§~uk Doldurucu : Ge9'ipe b.Q§l:u1Oard.<J. yanguu 4 saete kad&dut4uran tek blle~imli m<UZemo;:(iit:

FitU:K-apl altlanna vel<:eoarl;rrJ.Qa uygulanan ya,ngl1U v,e dumanr 2 saate kadar oour tarafa ge~i:rl11eyen, fi~ijlercl,jrr.

Yangm- Perdesi, Yangm; 4 saate kadar durduran yangm perdesi,

Intu mescent Kopiik: YapltanI,;lharekelLi 11,ol;:talar:J,p.dakullanilalll muhteli'f ebatlarr elan "lnnimeseent" kopiik tipi raalzemelerdir; Sertifika CF 10~5.i.

. 7: Yang Ill, durdurma tarbasi

§eklr9 .~lntu.mescent,k.opii.k.

•

r"lletmelerde

'¥angln Alarm Senaryolarl'

(f{lY/lIl' (;jnemre, Makina Yt1J(..Miih. Fl'MD {jyes~

OZET

'B:u Makalede, isr.(I1:!,bui Hyatt Recency, 0((3./1' nde vult/nan yangm alarm ve ~'omtiil'm~ 9(stemierin.insenaryos1,l.mm, otelin. isteun« :k9§yJlarma g(jre nastl .p rogramla n dli! I· a~ialZ'arak, bu ksmuda bi« amek, verilmeye §{l11~llac(lkt!r,

Fire Alarm Scenarios iii Buildings' ABSTRACT

This article aims to provide an example on ihe slibjecE £111'01(8.11. explanation of how the -tire alarm and e~j.ngui/}hing s:ysterils in tiie ./slanbul Hyatt Regency Hole! were· 'fJl'ogmmmed according to tkeoperation conditions of the building.

Giri§

Her j~letme,. olasi bir yangrnda kendi personelinden ve sahip oldugu i-ao'gm aLaunl sondurme sisternlerinden beklentilerini taainslamas; gerekir, Buna gore Q :i§letmede bulunan sistemlerin prograrnlanmasr, eI.tipma:n ;mr kilitlemelerintn (interlock) yapllmasl ve personal egitiminin buna gore yapilmasi gerekir, Bununicin I;) i§letI!ll.mm' ·ozellikler.ine gore C,XJ)<: ayruitih bir yangrn prosedilru ve senaryosu cikartrlmasi gerekir. Ashnda hu i§in, milmkiin oldugu kadar erken bira~£l:muda, daha binamn proje <!§,amu~lhda iken ele alinrnasinda yarar vardir, Boylece daha insaat asamasmdayken kunilacak yangin .alarm ve sonoUnne .sistemlerinin iyi bir koordinasyonu ile bunlarrnbinarun ve j~leMeuin ozelliklerine uyacak §ekilde optimum kullarulmasi salWmabilir; i~Ietme basladiktan soma ise mevcut alt yapi ile yepilabllecek eniyi kcrumanmhangi senaryo iie, gen;:riklqt±d1ebilecegi saptarurve sistem programlanmastnda 0 yonde duzeltrneler ya,p·thr.

Hyatt Regency Istanbul Ore.Ii Hyatt International zincirine bag,h olarak '1993 sonunda-isletmeye .ac;lImJ.§tI:r. Otel 44,0001]12\ kapah alana sahiptir ve 7'si tipik L1 kan ve 367 odasiyla hizmepvennektedir,

Ya.ngm Alarm Sistemler-imn Tipleri Oteldeki Yangm AJgJJama ve Al ann Sistemi Konvansiyonel. tipte knrulrnustur ve zon esasma gore ~all~lnaktadlr: Oteide 50 adet atg.llama, 45 adet de an.ons. z o nu bulunmaktadu.

Bilindigi gibi konvansiynnel sistemde bina

algilama ve anonszonlarma aynhr ve bir zon ic;:inde bulnnan 30'a.kadar dedektor, vb. yangtn alarmpanosunda tek bir alarm sin.yali olarek algilsrnr, ~dresli sistemde olqugu gibi her dedektore verilrnis ayn biradres yoktur, Bu sistemde, herhangibir zondan alarm geldiginde, gorevli personel ilgili bolgeys gider ve dedektonleri dolasarak hangisirrden alarmgeldiginitesbit eder.Eger de?¢l{(orler kapah bir odadaysa, bu takdirde kapi dl§;tJl~ konan paralel bi r jndikator LED l~lgiile alarmm hangi Madan. geldigi tesbit edilir, Bu islern, ortak bir korldora aC;tlan. odalarda kolayca uygularurancak, karmasik rriekanlarda alarm veren dedektorim tesbiti gtl~olabibnektedir: 13tl gibi zonlarda adresli sistemin konvansiyoneJ sisteme gore ciddi bir iistUntUgii vardir,

Algllama ve Ano!1S Z:Qnla:r1 A1gll,umazonu, yangm algrlamasimn yaplldlg) belli bir mimari bolgedir ki, burada QUliUI3D. rum -duman ve isrdedektorleri, manuel alarm kollan, sprinkler. ak:J:§ §alt~rleri (flow switch), vana go~etim kontaklan (supervisoryswitcli), vb. gibi saba elcmanlarrrnn tumu bu zona. baghdtr,

Anons zonu ise, yangm anonsunun ·yapil.aca~ mimari bolgedirki bu zan ic;indelei anons hoparlorleri, kornalar, bn bolgeye. hizmet veren klimasantralleri, daman egz0st ve basmglandirma fanlanrun vb'nin.konttolu tek birzona baghdu,

Soz konusu otelde, tipik bir oda kau, 1.l9 adet algrlama zonuna (gUner, orta, kuzey) sahipken, blJ katta yalmzca tek bir anuns zonu vardir, Hatta aym auens 21onO, algilamanm yapl ldlgl .katin bir altmdaki ve bir ustundeki Kanan cia kapsamaktadir, Ornegin 4. Kat giirley alguama zonundan gelen bir yangin alarmuun anons ZO.llU, 3., 4, ve 5. Katlarin Nmalgdama zonlarun icermektedir, Aym §ekilde,.unmmi: alanlarda, yanyana bulunanbirkac aJgJbnna zonu, tek bir auons ZODn altmda birlestirilmistir, Boylece, herhangibir algrlama zonunda 9ikall bir yangmda ozona kOU1§U olan.diger zoulann da tahliye edilmesi mtimkttn kihnmrstrr,

Yangrn algrlama zonuile anons zono arasmdaki bu il:i§ki yalrnzca bu zonlara tahliye ve/vey.a on alarm vb, verrnek lie: simrli killmaytp, )la.n.gui I(lkan. zona ve kom§u, zonlara hizmet veren cihazlann (klima. santrali .egzost faru, yaagin kapisr, asansor,

yangm damperi,dimmer kontrolii vb.) da yangmsenaryosunda kcndilerine tarumlanan gorevi yorme getb:meJe.ri saglamr.

:A'l1Qns Tipleri

OteJde.!ci yangin algilama, anons ve tahliye pros~d(jrti. dUrt asamah bir senaryo olarak belirfenraistir. au 'a~~malardan gerek personelin gfrekse m·iliit~r!l,er:in ha:berdar ed.ileb'ilmesi ic;:ln dort <l§amalj '15ir yangll1 anonspr0sediltIiii pr6grrun]iuimi§hr. Bunlar sirasiyla, on lI~all'¢, kcesinle§.m:i§ yang.n amrnu, lokal tahliye alarmll 'IIegeneJ bhlJye alarmidir,

OuAlnrm

Herhangibir .dedek.tor, manuel yekrne kola, .fl@w-SWitch, vb,denbiral&ilamayaplldJgroda btl sinyal ,gi,iveIlJik rnerkezindcki ana, ve telefoA: santrnHndeIti yardnnci yangmalarm panolannda gorilltiir ve otonumk. olartlk liim hizmet alanlarmda 10 saniyede arahklarla belli bir tonlarnayla on alarmanensu yapthr; Buanons mti§ten alanlan haricindeki her yerde verilir, Mii§teri aI;mlarm~ bu 3OpOSUIl ve;rilmeyi'§iniI). yegam: nedeni, oiahilecek hatuhalarmlarda mi.i§teriIerm gereksiz yere uyandmhp panige yo1 <l\,dmamasldir. iju Oil alarm mes-ajl ayruanda otomatik.olarak iIgili tUm persoueHn(gtiiveri'li!c., teknik servis, nO'bei~i miidtir, vb.) r;agn eihazlarma gonderilir. BlJ §ekilde on alarm anonsunu ·alA.n teknik servis ve guverdik personelinin tti.mii, algUamam,n ,geldi.gi zonu giivenlik rnerkezi veya relefen santralin] arayaeak ogrenirler ve olasi bir yal1gma kar~L hazlIllkII dmumda beklerler, Buarada, aym ekipler i'rinden daha anced.en saptilniDl§ olan iit;-dOrt ki§i dethal ngili zona giderek algt1amanm rteden kaynaklandignu tesbit ederler, Eger alarm yanll§. bir algliamadan kaynakiaruyorsa, giivenJilc merkezlDe du,rllmbJIdiri.1erek, yatllpn, .alarm panosu.llun resetl.enm'esi sagtamr.Egef gidilen'yerde~.ek biryangm varsa, deif:IIIJ en yakmd,aki aJ"il,~larla (yangm s,i:lndUrme liipU, Yl!!Uglll hqrtumu, vb., mll<;adeleye~a§l.aIll!I: ve duro,1ll telsJz: veya en .yalcrn fel.efonla·dm:ulilU giNenlik merkezine bildi:rili r. ~l! 'ao~ iti?aren ilinci a~'ama!tlm Ilygulanmasma 1?a1j1lanllll§tlr,

Kesjole§'oii§ Yaogm Ailimsn

Ger~ek bir yangliidfui. ha'perl:iar edilen :giiNeilHk merkez_i, manuel ,iJl",.ak, kesiDle~m.i§ya:_ngm a_nOD,SUnU verit.13u ,:!i§amad a§u i§le m ~ergers:ek: le§tirilir: :i} Be anons, on a1arma gorekapsamn:laha gerii§ olananoli.S,wnllifmda (m!i§reri bolge:teri de dahi1) 5 sanlye atIilildaria k0ma~klinde birl0rtlamayla verilit. 'Kesinle§ooi yangm ano.ilsuj'~iaotel toplatn(i~ zo.na aynltill~1lr

\Ie bu. zonlann hepsine deotel geo hizmet alanlan dahil ,edilmi§tir, Bu. anonsu duyan tilm teknlkservis ve gi.ivenlik person~lill'<n kl~.a zamanda yangm niiiql.d~leek;ipn];!Ulw larmt alarak yaugm yerine iatikaleder ve mucadeleyebaslarlar, Kullamlan ekipmaalam) iginde yangm:a dayamkll elbise Oligrer, .oksijen tiipii ve rnaskesi, bii·Yiik: ve ortaboy yangm sondliriiciiler. balyoz, yi.iksek-voltija dayanrkh balta, eldiven, vb buluniir, Ya:iJgmla mueadele ti.minm yoneticisi oteJ teJ.mik mlidiil'illI'iir.

Ii) Yanglnmocadde tin-iinill w§Juda kalan digcr otelpersonclinin bii¥ii.k~gti:1I1ugu (kat hizmesleri, ada servisi, mahasebe, sa~, vb) ise otelin olaslbiF tahliye durumuna kilI'§l hazl.rlJJk yaptnak: rna..ksa:dIY Ia, bulunduklan yeraen panik yapmadal1, merdivenleri kullanarak (asansor.ler orel yangm timinin denetsnine gefEIli§tlr)resepsiyonu'~ arkasmda roplaru rlar ve o'lasa bir tahliyede kuUana.cak!;m master oda anahrarlaruu ahrlar, Olaslbjr tabliyede kendilerine bangi katlara gideceklenne <lai. talimat verilir, OteHn tabliyeti.minin yon~tki~i 06ala. miidtiriidiir.

1Jii) <;~gtl sistemi"yle kesinle~!l1i~ yangm alarnn \=agn ta§l.yan herkese bildirifir, iv) Bu anonsla birlikte tilrn asansdrler {rilii§teri ve servi~)ototnaljk olarak zeniin kata iner, kap!lanru a~ ve kendilerini yangm moduna ahrlar, Bu modda .asansorlera.ilc:ik, zemia katta bulunan yangm kutusunnn coon kmlarak vei~if:ldehl butona basdarak ~lJ§unlabilir. Bui§l.crnj yalmzca yangmla mucadele timi veya itfaiyeyapar, Butona basl1dJktan sonra asaDWI'e gjren ~angm timi, manuel bUU:ililan kuUanara.lcistedigi kau. ~Ikar. Buraya S;lkan asansor kapdan a-rJk olarak. i!;jne tekrar Iriniiene '"emanuel butonlar3 basdus kadar Ilkatta IJekler. Bu durumdaJd pj[ :asansor ba§ka brr (caltan I?Wn1amaz:.

v) Binadaki. mimitfi yangm :zonla;nnl bi:rbici.oden ayLl'aJ1 yangm. kapd31l otomatik olarak kap.arur,

vi) Telef(lDopetatOrii itfaiyeye vt: 1D.III otel miidiiderine (orel cI~lrida da olSal.ar) duroI11u bildirir.

vjj) Otel Gellel Miidurti yangliifa y.apilim miicadeleyi, taIiliyo bazniIkI3niu ve itf-.riyemn .ge~ini,. yakmdanizlet Tercil1enkenrl_isinin r.elefoll santtalinde butunmasJ gerekl:ldir:Eger kendisille geJen h.abederegore,. yan,gmth sondii.rulmesiotelde.ki inSanl1Ilm Y!l§aollDJ rls:ke abcak kadar uzar veya g:li~~irsebLi. dllItlitJda otelio klsrnen (l0klil) veya faI:niui:ltn (geneJ) tillhye edilmesi lalima:ttru vem. Du r8:Jimat giivenlik mer.k6zine bizzat Genel

MlidUI'tar.aft.nclan b:ildiriHr. Oteldc h~~al (vcya. 'genet) 'tabliyt! anonsunu verme yetk .. isi yalDlzcaGellel~ Miidiir'dedirw Kendisinin yoklugunda bu yetld. Teknik l)Judli:r NobehJi MiidulJ:, Gece Miiiiliirii 'ne devredifjr, 8u andan itibaren ti<;i.incii (v~ya dord'ollcii) allamanJn uygulanmasrna b~lamml§l1r"

K1smi (l.okat) Tahtiye AnoIlSO,

Otel <;lend Mudii.ru'nden oteli:!l .raJiliyes'i t:a1imatJru alan giivenlik merkezi, yangl1i alarm pancsundan manuel olar:ak, daha onceden programlanmrs linens zonu gruplanna veya. bazi Have zcnlan manuel oIara.k:. s~rek. daha onCieden seslj olarak kayJt edilm~ olan tahliye anonsunu Tii~ ve ingilizc.e olarak yapar, Bu anons, ilgili .wnlardalci tum genel muzikhepatloderinden ve mtii§ted odalanndakl spesifik: yangm bopailorlerindenarabklarlaanoos edilir; Bu a.!lonsta otelde bir aeil durum oJdugu. panige k~plhnmamasl,. otelin.el\ kisa yoldan (eli'k edilraesi.asattscrlerin kuUamlmamasl, vb. sakin ve kesin birIfadeIle bildirilir.Bu asamada §u i§l.eml.er ger~elde§~:irilir: i:) 011 biiro arbsmda toplatlJlll!: I;)lao otyl taltUye timi, gorevlend'Lrildikleri katl'ara ~ikarakoteJ mii§lerilerini otelden dl§3nya tahi\ye enneye hql.arlar. Bu i§Iem §oyle geJ¢k1e§tirilir:

Once bplWil Stca:k:1tg~ konlJ"oJ .~jJir (i~de YaQgtn OImasI omsihg.na ~1), leapl vurulur ve mU§lerinin ~masl bek1eomede:ri master anahtarla i~rigirilir;

MU§reriye sakin, klsa ve kesia bIT if'adey.leoteldeyang;Io oldugn. ve mertiivenleri kuUanaIak otelin dJ§!IB.a.!tIKllla51 so,yle.nir.

Mii~teri_nin /ylkmasl' beklenmeden bir so:rtraldodaya g~ilif' ve aym. i§lem tek.rada(ur.

Tiim :(?;o.rev alan!. dolil§Jlmca~ d5niiliir Vc wm odalannbo~lhhru~ otdugukootrol. edilir.8u, arada banyo ve dolap' i~l~rinede bakibr ~mkud'a:n saklanmI§ (;OCuldarolabiLi.r) 1/'e bo§ olai1. odalan.lil kaplsma,. fler odada~ olim"BO§3lfdml§lu" (An Ok:ar) etikefi .asJhr.

Sakat insan[ar oaUaniye iisrunde kaydmlarak. merdiven siballlbgtna. kadar getilir ve .ourada bmikllaritk diger mij~eriler :tiltrafmda a~ag.l ind:irilmeleri s.agLanlL

Tiim gere.1di. alaruM bo~a1l1hnca3§agt inilirveOdalar Boliimii Miidiiru'ne rapol' ediIir.

ii) Lobi karma IDe.n mii§te.citer"bell boy'Jar tarafmda:n. ote! dl_§Ind3Jki yangm ,tahHye toplanma. bOlgeSmegij!iirtilih; .HyanRegency Ist'ariilul i.yio,fo,l,lIanma bQt~esi otilin ·tam ka:q1smda buiWlaniln;jversire 010 pa.rk'id.I£. Burada. 'tahl:iye edilen mii~ten ve persooeJin saylInI yaptbr. Toplaoma. bolgesindetii

sayun i!jlerulerinin yoneticisi otel insan Kaynaklan Miidiiru'dur.

iii), Restoran ve diger umumi alanlardaki mu~teriIer deo bolgede gore'll Ii clan personel tarafmdan sakin bir ~ekilde uYanlarnk oteli labli:ye etmeler.i sa~lal1l.r. Bu i§ yapiltrken yi.iksek sesle ortaya yapilacak bir anons, insanlan :pan.ige sevk edecegincen bu i~, masalara veya insan gruplanna yaklasarak, aJcrak ronda, sakin, fakar kesin bir ifadeyle soyl'ene,ek yapihr,

iv) Tum personel, gorevt; oldugu tahliye l§lemini bitirdikten soma. kendi ofisini kapanr, Bununicin her departmanm daha QncedenhaziLalUl')I,~ kapatma prosediirleri. vardirve bunlar bir talirnat halinde her ofiste asihdrr, Departmanlara ozgtl spesifik l§lei:i mn dL§Jnda, Him ofis personelinin yapmasi g~rekenler §unlardlr: Havalandirma ci.hazlannm kap at" masi, I ~1k Ian 0 aC;:J k birakilmasr, kapilann kilitsiz olarak kapali tutulmasr, tUm elekt6klicih,azlarm kapanlmasr, vb.

v) Oteldeki tiim dimmer sistemleri l§lkIal1 otomatik olarak % 100 orarunda acar, vi) Egertahliye anonsunnn yaplld~l yerde . lokal muzik sistemlerivesa, bunlar otomatik olarak devreden ~lkanllI ve bu. hopadorlerden tahliye anonsu verilir. (Bu nokta,ozeJlikle yuksek voliiml'i:i miizigin oldugu diskotek vb, gibi yerlerde i;ok onemlid.ir~

vii) Turn mer'diven ve asanscr basmclanduma fanlan otomatik olarak ;;alI§lT. viii) Tiim duman egzost fanlan otomatik olarak ~ah§U".

ix), Tahliyenin ger~ekle§tiriId:igi zon ve ona korn§uolan zonlara hizrner veren nlm .klima santralleri otornatik olaruk durdnrulur, 11:) Turn dogal gaz 'lie motorin solenoid v ana larr otomatik o larak kapanrr. xi) C;agl1 cihazi t3§IYIUl herkese otornatik olarak tahliye anonsu verilir,

xii) Otel Genel Mildiirii eger; yapilan rnucadelenin, yangirun diger bolumlere sirayetini tiIilemeye yelIile,yecegf, ve dlger bolumlerinde deri k olusmaya ba~ladlgt kanaarine sahip olursa gene.t tahliye anon:;" ralimanm verir. Bu andan itibaren di:irdunc!:i a§alnamn uygulanmasrna baslanmrsnr,

Genel Tabliye Anensu

Genel Mudurden geoel tab1iye talimauru alan guvenlik merkezi manuel nlarak, oteldeki him zonlarrn tamammda aym anda seslendirilmek uzere tah.Liye anonsunu verir. Bunun i~in, yangm alarm panosu uzerinden bir tek anahtan ~evimiesi: yeterlidir .. Buasamada ge~ekle§tjriLen ~rer esas olarak lokal tabliye asamasmdakilerinayrustdir, Ancak bu i~lem ve.onlemler, otelin tiirnUnde gecerli olacak ~ekilde yaplllr.

Oz-et

Istanbul Hyatt Regency otelinde uygulanmakta olan yangin prosedurleri kisaca boyledir, GtirUlecegi tlzere, yangmla dogru bir mi.icadeleanca.k •. binanm projelendirilmesi 3§amasrnd:an. baslayarak, binanm ill~aattl, devreye all nmasi ve i §letil.mesi 51 rasi nda almacak bir d:izi 001e,'n1 SOIl ucunda yapilabilecektir, Burada onemli olan, en. pahah sistemlerin secilrnesi degil, ya ',ayan bir yapl alan binarun ozelliklerini dikkate alarak belli bir manuk <;eJ~evesinde seuaryolar i.irelerck, personelin, mtlsterllerin ve binadaki ekiprnan ve sistemlerin bu aenaryolara gore hareket ermesini saglamaktt.r. Bu. yap'llm.adlg~ surece.ien modern ve pahali aygularla da donanlnus clsalar binalar Yiiksek yangin risklerin! t~lJnaya devam ederler, Oysa belli bir rnannk kurularak mevcut sistern ve cihazlar programlandrgmdave personel ge.rektigi §ckilde egitildlgintle~ daha basi! sistemlerle bile (konvansiyonel yangin alarm sistemi ome.ginde oldugu gibijbinalarda giivenli ve salUlkh bi;- koruma sa:glamak milmkiin olacaktrr .•

Tayfur aip~tme

1'9¥1€) A/i§.aab.qfrdEJMu,' 19"68.AllkacfJ. Be:fl!fjise:~i; 1f,788'&e. (jjJ;T.[1.,'M:af.i.itlu; 1;fJ8<3 MSGt @.'D~T:():.Mltkir1fl,:

198{MJ3 (j.&~ 6gretim Giore IWgi-; 19J33--86 Dlli ·c.i"siry, of Pet~olefuiJ & Mitiera./~ Rfe,sealf"lfh lnsWue. IYha.'1min; l!986,89 Gal'.j] i!ltllrdJisah Consultan.ts; 198.sJ,-lJ2- Qi'talan.P!al(I(.:e }i{'O,t'tf &um(J,g~i (f;umi COUS({llleli1Jn itlatlager.~;: t9j)2.d~93'.n'yatt:·iti{1:,etl(;.y ('Stat)bQ~ :fiete/ MajimaGor.p"_ Co ~tpu(gI.iQn "M!!Jnage,..s; 19P)·'- .. · .. lh;att Rr!!-g~lI··lV hw~r.n'al,jofl{ll'