OSMANLICA

‫فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص‬
‫فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص‬

‫‪OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA‬‬
‫فثواًلیدِ هتٌلطی ا ٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص‬
‫‪GİRİŞ‬‬
‫) ‪( Yeni Başlayanlar İçin‬‬
‫‪2009‬‬
‫‪Tekin Açıkel‬‬

‫‪Bu bir TÜDİAD yayınıdır.‬‬

2009
OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ
‫بسم اهلل الرحمن الرحيم‬

‫رب یسر وال تعسر رب تمم بالخير و به‬
SUNUM
Osmanlıca yazımını öğrenmek değil, yazılı

Bu kitap, 600 sene gibi uzun bir süre edebiyatta metinleri daha iyi okumaktır.
ve sanatta; bilimde ve günlük hayatın içinde
kullanılmış olan Osmanlıcayı ve onunla yazılmış
olan yazılı metinleri okumaya yönelik, siz
Üçüncü bölümde ise Arapça dil kaidelerine yer
meraklı öğrencilere yardımcı olması amacıyla verilmiştir. Zira Osmanlıcadaki Arapça
hazırlanmıştır. kelimeler, Arap dilinden mastar haliyle aynen
alınmış ve okunuş kaideleri bozulmamıştır.
Osmanlı tarihi, bizim

için altı asırdan ziyade
Dördüncü bölümde ise
süregelmiş, apayrı bir Farsça dilinden
yeri olan ve içinde şanlı Osmanlıcaya geçmiş
zaferler ve müjdeler kalıplar ve ekler yer
barındıran bir tarihtir. verilmiştir. Çünkü Altı
Her Türk evladı şanlı yüz küsur yıl içinde
geçmişini merak etmeli Osmanlı edebiyatında
ve ona yabancı ziyadesiyle Fars etkisini
kalmamalıdır. İşte bu görmekteyiz.
noktada şanlı
geçmişimizin dilini ve
yazısını öğrenmeli ve
Bunları incelerken yeri
bunu bir fazilet geldikçe üç dile ait
bilmelidir. sayılar, günler ve ayların
yazımı da yer verilmiş,
böylece bilgi
Bu çalışma dört zenginliğimizin artması hedeflenmiştir.
bölümden oluşmuştur.
Tamamlamış olduğumuz bu eserin mükemmel
İlk bölümde Osmanlıca alfabesi tanıtılmıştır. olduğu düşüncesinde ve iddiasında değiliz.
Bunu yaparken yazım kuralları üzerinde pek Fakat mümkün olduğu kadar dikkatle
durulmamış, bu bilgilerin öğrenci tarafından hazırladığımız bu eserde aradığınız her konuyu
bilindiği varsayılmıştır. Yalnızca harflerin başta, ulaşmanız hedeflenmiştir. Buna rağmen görülen
ortada ve sondaki halleri tabloda gösterilmiştir. eksikleri ve yanlışlıkları tarafımıza bildirmeniz
bir lütuf olacaktır.
Osmanlı Alfabesi incelenirken klasik yolla

gidilmemiş, bunun yerine ses sistemi takip
İlim Müslüman‟ın yitik malıdır, düşüncesi ile
edilmiştir. Böylece öğrencinin bugünkü alfabede kitabımızın tamamını veya bir bölümünü isim ve
karşılık gelen sesleri çabuk kavraması kaynak belirtmek şartıyla çoğaltabilir veya
amaçlanmıştır. kullanabilirsiniz.
İkinci bölümde Türkçe yazımda kullanılan

dilbilgisi kaideleri yer verilmiştir. Buradaki hedef Tekin Açıkel
2
2009
İçindekiler
I. BÖLÜM ................................................................................................................................................ 5
Birinci Ders ............................................................................................................................................ 6
İkinci Ders ............................................................................................................................................. 7
Üçüncü Ders .......................................................................................................................................... 9
Dördüncü Ders ....................................................................................................................................... 9
Beşinci Ders ......................................................................................................................................... 10
Altıncı Ders.......................................................................................................................................... 11
Yedinci Ders ......................................................................................................................................... 12
Sekizinci Ders....................................................................................................................................... 13
Dokuzuncu Ders ................................................................................................................................... 14
Onuncu Ders ........................................................................................................................................ 16
On Birinci Ders..................................................................................................................................... 16
II. BÖLÜM............................................................................................................................................. 17
On İkinci Ders ...................................................................................................................................... 18
On Üçüncü Ders ................................................................................................................................... 18
On Dördüncü Ders ................................................................................................................................ 19
On Beşinci Ders .................................................................................................................................... 19
On Altıncı Ders .................................................................................................................................... 20
On Yedinci Ders .................................................................................................................................... 20
On Sekizinci Ders ................................................................................................................................. 21
On Dokuzuncu Ders .............................................................................................................................. 22
Yirminci Ders ....................................................................................................................................... 22
Yirmi Birinci Ders ................................................................................................................................. 23
Yirmi İkinci Ders .................................................................................................................................. 23
Yirmi Üçüncü Ders ............................................................................................................................... 24
Yirmi Dördüncü Ders ............................................................................................................................ 24
III. BÖLÜM ........................................................................................................................................... 26
Yirmi Beşinci Ders................................................................................................................................. 27
Yirmi Altıncı Ders ................................................................................................................................. 28
Yirmi Yedinci Ders ................................................................................................................................ 29
Yirmi Sekizinci Ders .............................................................................................................................. 30
3
2009
Yirmi Dokuzuncu Ders .......................................................................................................................... 31

Otuzuncu Ders ..................................................................................................................................... 32
Otuz Birinci Ders.................................................................................................................................. 33
Otuz İkinci Ders ................................................................................................................................... 34
Otuz Üçüncü Ders ................................................................................................................................ 35
Otuz Dördüncü Ders ............................................................................................................................. 36
Otuz Beşinci Ders ................................................................................................................................. 37
Otuz Altıncı Ders ................................................................................................................................. 42
Otuz Yedinci Ders ................................................................................................................................. 44
Otuz Sekizinci Ders .............................................................................................................................. 45
Otuz Dokuzuncu Ders........................................................................................................................... 46
Kırkıncı Ders ........................................................................................................................................ 46
Kırk Birinci Ders .................................................................................................................................. 47
Kırk İkinci Ders.................................................................................................................................... 47
Kırk Üçüncü Ders ................................................................................................................................. 48
IV. BÖLÜM............................................................................................................................................ 49
Kırk Dördüncü Ders .............................................................................................................................. 50
Kırk Beşinci Ders .................................................................................................................................. 51
Kırk Altıncı Ders .................................................................................................................................. 52
Kırk Yedinci Ders ................................................................................................................................. 52
Kırk Sekizinci Ders ............................................................................................................................... 54
4
2009
I. BÖLÜM
OSMANLI ALFABESİ
Osmanlıca 28 harflik Arap alfabesini temel alan bir dildir. Arapçadan farklı
olarak Türkçe sesleri karşılamak için Farsçadan (pe) ‫پ‬, (je) ‫ ژ‬ve (çe) ‫ چ‬harflerini
almıştır.
Gelin şimdi bu harfleri sırasıyla inceleyelim.
SE TE PE BE ELİF
‫ث‬ ‫ت‬ ‫پ‬ ‫ب‬ ‫اء‬
DAL HI HA ÇE CİM
‫د‬ ‫خ‬ ‫ح‬ ‫چ‬ ‫ج‬
SİN JE ZE RA ZEL
‫س‬ ‫ژ‬ ‫ز‬ ‫ر‬ ‫ذ‬
ZI TI DAD SAD ŞIN
‫ظ‬ ‫ط‬ ‫ض‬ ‫ص‬ ‫ش‬
ARABİ KEF KAF FE GAYN AYN
‫ك‬ ‫ق‬ ‫ف‬ ‫غ‬ ‫ع‬
MİM LAM TÜRKİ KEF YAYİ KEF FARSİ KEF
‫م‬ ‫ل‬ ‫ڭ‬ ‫گ‬ ‫ک‬
YE LAM ELİF HE VAV NUN
‫ى‬ ‫ال‬ ‫ى‬ ‫و‬ ‫ن‬
ESRE ÜSTÜN UN - ÜN IN - İN AN - EN
ِ َ ٌ ٍ ً
MED CEZM ŞEDDE ÖTRE
،~ ْ ّ ُ
5
2009
Birinci Ders
ELİF ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫ء‬ ‫ﺄ‬ ‫آ‬
 Arap alfabesinin de ilk harfi olan elif harfi, Osmanlıcada esas olarak (a) ve (e)
seslerini karşılar.
 Kelime sonlarında (a) sesini (He) ‫ ه‬harfi karşılar.
 Elif harfi Kelime ortasında bazen yazılmaz ise yanlış olmaz.
‫آ‬
 Türkçe kökenli kelimelerin başında (a) sesini karşılarken şeklini alır. Farsça
ve Arapça kelimelerde ise bu uzun (â) olarak okunur.
‫آی‬ Ay
‫آكضام‬ Akşam
‫ظلال‬ Sakal
‫آرابو‬ Araba
‫آرسالن‬ Arslan
‫آو‬ Av
‫آت‬ At
‫آری‬ Arı
‫آش‬ Aş
‫آبدال‬ Abdal ‫آخر‬ Ahir ‫آیيا‬ Ayna
‫آدم‬ Âdem ‫آتش‬ Ateş ‫آواز‬ Avaz
‫آمر‬ Amir ‫آرزو‬ Arzu ‫آسامن‬ Asuman
6
2009
‫او‬ Ev
‫امک ك‬ Emek
‫اٌیل‬ Elli
‫املا‬ Elma
‫اش‬ Eş
‫ات‬ Et
‫اروم‬ Erkek
‫ارهن‬ Erken
Arapça Farsça
‫اساس‬ Esas ‫ازبر‬ Ezber
‫اجي‬ Ecel ‫اصم‬ Eşek
‫امری‬ Emir ‫ابهل‬ Ebleh
‫ادب‬ Edeb ‫افگار‬ Efkâr
‫امني‬ Emin ‫ایواه‬ Eyvah
‫ارسار‬ Esrar ‫اهدام‬ Endam
İkinci Ders
VAV ‫و‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫و‬

YE ‫ﯽ‬ ‫ﯿ‬ ‫ی‬ ‫ی‬
 Osmanlıca alfabede bugün kullandığımız Latin kökenli Türk alfabesinde

olduğu kadar sesli harf yoktur. Bu yüzden (vav) ve (ye) harflerini sessiz
harflerin arasına koyularak sesli harf elde edilmiştir. Biz bunlara okutucu
harfler diyoruz.
 Türkçe kelimelerin başında (elif) ve (vav) harfleri (o,ö,u,ü) seslerini karşılar.
7
2009
 Türkçe kelimelerin ortasında (vav) harfi, kendinden önceki harf kalın ise (o,u),
ince ise (ö,ü) seslerini karşılar.
 Türkçe kelimelerin başında (elif) ve (ye) harfleri (ı,i) seslerini karşılar.
 Türkçe kelimelerin ortasında (ye) harfi, kendinden önceki harf kalın ise (ı),
ince ise (i) seslerini karşılar.
 Bu özellikler Arapça ve Farsça kelimelerde geçerli değildir. Zira bu tür
sözcükler kendi dillerinin kurallarıyla okunurlar.
‫و‬ ‫ی‬
‫اوجوز‬ Ucuz ‫ایلﯿق‬ Ilık
‫اوصاق‬ Uşak ‫ایض ﯿق‬ Işık
‫اوتو‬ Ütü ‫ایرماق‬ Irmak
‫اوت‬ Ot - Öt ‫ایعلﯿق‬ Islık
‫اورتو‬ Örtü ‫ایزیج‬ İzci
‫اوزون‬ Uzun ‫ایضچﯽ‬ İşçi
‫اوتوز‬ Otuz ‫ایپ‬ İp
‫اوتالق‬ Otlak ‫ایکﯽ‬ İki
‫اودون‬ Odun ‫اییلك‬ İlik
‫اوگهل‬ Öğle ‫ایگنو‬ İğne
‫اوزوم‬ Üzüm ‫ایپیلك‬ İplik
‫اوکوز‬ Öküz ‫ایعرییق‬ Isırık
‫اوس تون‬ Üstün ‫ایسو‬ İse
‫اوﻍالن‬ Oğlan ‫ایضمل ك‬ İşlemek
‫اوجاق‬ Ocak ‫ایض تو‬ İşte
‫اوفکو‬ Öfke ‫ایيجو‬ İnce
‫اوًﻎون‬ Olgun ‫ایعالق‬ Islak
‫اوراق‬ Orak ‫اچیون‬ İçün
8
2009
Üçüncü Ders
BE ‫ﺐ‬ ‫ﺒ‬ ‫ب‬ ‫ب‬

PE ‫پ‬ ‫پ‬ ‫ﭘ‬ ‫پ‬
 Arap alfabesinin ikinci harfi olan (be) harfi, üç noktalı olursa (pe) ‫پ‬ sesine
dönüşür. Osmanlıca (pe) sesini Fars (İran) alfabesinden almıştır. Bundan

dolayı (pe) harfi içeren kelimelerin birçoğu Farsça kökenlidir.
‫اباب‬ Baba ‫ﭘﯿده‬ Pide

‫ابش‬ Baş ‫ﭘاجنار‬ Pancar
‫ابًﯿق‬ Balık ‫ظاﭘان‬ Sapan
‫ظابون‬ Sabun ‫ﭘاموق‬ Pamuk
‫جواب‬ Cevab ‫كارﭘوز‬ Karpuz
‫نتاب‬ Kitab ‫چوپ‬ Çöp
‫هبار‬ Bahar ‫پرالهتو‬ Pırlanta
‫بﯿاض‬ Beyaz ‫پرست‬ Perest
Dördüncü Ders
CİM ‫ﺞ‬ ‫ﺠ‬ ‫ج‬ ‫ج‬

ÇE ‫ﭻ‬ ‫ﭽ‬ ‫چ‬ ‫چ‬
 Arap alfabesinin beşinci harfi olan (Cim) harfi, üç noktalı olursa (Çe) ‫چ‬
sesine dönüşür. (Çe) harfi tıpkı (pe) ‫ پ‬harfi gibi Farsçadan Osmanlıcaya
geçmiş bir harftir.
9
2009
‫جاجيق‬ Cacık ‫چامقاق‬ Çakmak

‫حایج‬ Hacı ‫چوجوق‬ Çocuk
‫جامﻇ‬ Cami‟ ‫چوربو‬ Çorba
‫جاوزس‬ Cansız ‫چيره‬ Çehre
‫هجان‬ Cihan ‫اچیون‬ İçün (İçin)
‫جوجو‬ Cüce ‫چاریق‬ Çarık
‫جوىردار‬ Cevherdar ‫چاووش‬ Çavuş
‫جوصلون‬ Coşkun ‫چضمو‬ Çeşme
Beşinci Ders
TE ‫تﺔ‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬

TI ‫ﻃ‬ ‫ﻁ‬ ‫ﻂ‬ ‫ط‬
DAL ‫د‬ ‫د‬ ‫د‬ ‫د‬
 Türkçe sesli uyumuna göre (te) ‫ ت‬harfi ince, (tı) ‫ ط‬harfi ise kalın ses değeri
taşır. Bazı Türkçe kelimelerde (tı) ‫ ط‬harfi kalın (dı) şeklinde okunur.
 Türkçe kelimelerde (dal) ‫ د‬harfi ince okunurken, Arapça ve Farsça
kelimelerde kendi dil kaidelerine göre ince veya kalın okunabilir.
‫تورك‬ Türk ‫ﻂامقق‬ Takmak ‫آﻂو‬ Ada
‫تپو‬ Tepe ‫ﻂاكمی‬ Takım ‫ﻂوﻌری‬ Doğru

‫اترخی‬ Tarih ‫ﻂاصلني‬ Taşkın ‫ﻂوًو‬ Dolu
‫ اترهل‬-‫اترال‬ Tarla ‫آانﻂویل‬ Anadolu ‫ﻂاایق‬ Dayak
‫تدبری‬ Tedbir ‫ﻂلوز‬ Dokuz ‫ﻂوﻌرامق‬ Doğramak
‫تفسری‬ Tefsir ‫ﻂاغ‬ Dağ ‫ﻂوماتس‬ Domates
10
2009
‫ده ده‬ Dede ‫دس تو‬ Deste ‫دكيلو‬ Dakika
‫دره‬ Dere ‫داخي‬ Dâhil ‫دگرزس‬ Değersiz

‫درس خاهو‬ Dershane ‫دادی‬ Dadı ‫دیضزس‬ Dişsiz
Altıncı Ders
SE ‫ﺚ‬ ‫ﺜ‬ ‫ﺛ‬ ‫ث‬

SİN ‫س‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫س‬
SAD ‫ط‬ ‫ع‬ ‫ظ‬ ‫ص‬
 Peltek (Se) de denile (Se) ‫ ث‬harfi sadece Arapça kökenli kelimelerde kullanılır.
Türkçe kelimelerde asla kullanılmaz.
 Türkçe kelimelerde (Sin) ‫ س‬harfi ince okunurken (Sad) ‫ ص‬harfi kalın okunur.
Arapça ve Farsça kelimelerde ise dilin kurallarına göre ince veya kalın okunabilir.
‫اثهﯿو‬ Saniye ‫ﺛواب‬ Sevab ‫نرثت‬ Kesret
‫ﺛﺒات‬ Sebat ‫اثر‬ Eser ‫نﺜری‬ Kesir

ً‫ﺛيا‬ Sena ‫ﻈامثهلﯿجو‬ Osmanlıca ‫مثال‬ Misal
‫س‬ ‫ص‬
‫سکز‬ Sekiz ‫ظومیاق‬ Soymak
‫رست‬ Sert ‫ظاﻍالم‬ Sağlam

‫سفر‬ Sefer ‫ظامچو‬ Saçma
‫سالح‬ Silah ‫ظاتﯿﺠﯽ‬ Satıcı
‫ساﻈت‬ Saat ‫ظاحﺐ‬ Sahib
‫ساختو‬ Sahte ‫ظالتو‬ Salata
‫رسچو‬ Serçe ‫ظﯿمتو‬ Sıtma

‫کس تاهو‬ Kestane ‫ظابون‬ Sabun
11
2009
Yedinci Ders
HA ‫ﺢ‬ ‫ﺤ‬ ‫ح‬ ‫ح‬

HI ‫ﺦ‬ ‫ﺨ‬ ‫خ‬ ‫خ‬
HE ‫ه‬-‫و‬ ‫ي‬ ‫ى‬ ‫ه‬
 Noktalı (Hı) ‫ خ‬harfi tıpkı (Se) ‫ ث‬harfi gibi Türkçe kelimelerde kullanılmaz. Arapça
ve Farsça kelimelerde kullanılan bu harf (Ha) gibi okunur.
 Türkçe kelimelerde (Ha) ‫ ح‬harfi kalın olarak okunur. Arapça ve Farsça kelimelerde
ise o dilin kurallarına göre okunur.
 Türkçe kelimelerde (He) ‫ ه‬harfi ince olarak okunur. Ayrıca (He) harfi özellikle
kelime sonlarında (e) ve bazen de (a) sesini karşılar. Biz buna okutucu (He) diyoruz.
 ‫ه‬
Okutucu (He) kendisinden sonra gelen harfle birleşmez.
‫خادم‬ Hadim ‫خربیج‬ Haberci ‫خالفت‬ Hilafet
‫خاﻂرالمق‬ Hatırlamak ‫خرابو‬ Harabe ‫خویزس‬ Huysuz

‫خاًط‬ Halis ‫خعوص‬ Husus ‫خيال‬ Hayal
‫ح‬ ‫ه‬
‫رمحت‬ Rahmet ‫ىپ‬ Hep
‫حایج‬ Hacı ‫جهوم‬ Hücum
‫حارض‬ Hazır ‫صيادت‬ Şahadet
‫حرصت‬ Hazret ‫ىﯿﭻ‬ Hiç

‫حليلت‬ Hakikat ‫ىﯿلک‬ Heykel
‫حيهل‬ Hile ‫اىاهت‬ İhanet
‫حملوق‬ Mahlûk ‫چيره‬ Çehre
‫آرابو‬ Araba ‫ایض تو‬ İşte ‫آمتاجو‬ Atmaca
‫اترهل‬ Tarla ‫ایگنو‬ İğne ‫ابﻍالمو‬ Bağlama

‫ظریه‬ Sıra ‫آش خاهو‬ Aşhane ‫پرده‬ Perde
12
2009
Sekizinci Ders
ZEL ‫ﺬ‬ ‫ﺬ‬ ‫ذ‬ ‫ذ‬

DAD ‫غ‬ ‫ﻀ‬ ‫ﺿ‬ ‫ض‬
ZI ‫ﻆ‬ ‫ﻄ‬ ‫ﻅ‬ ‫ﻅ‬
ZE ‫ز‬ ‫ز‬ ‫ز‬ ‫ز‬
JE ‫ﮋ‬ ‫ﮋ‬ ‫ژ‬ ‫ژ‬
 Arapça kelimelerde kullanılan (Zel) ‫ ذ‬, (Dad) ‫ ض‬ve (Zı) ‫ ﻅ‬harfleri Türkçe kökenli
kelimelerde kullanılmazlar.
 (Zel) ‫ ذ‬harfine peltek (Ze) de denir. Fakat Osmanlıcada okunurken normal (Ze) ‫ ز‬olarak
okunur.
 (Je) ‫ ژ‬harfi (Ze) ‫ ز‬harfinin üç noktalı halidir ve bize bu harf Fars alfabesinden geçmiştir.
Türkçe kelimelerde kullanılmayan bu harf ya Fars kökenli kelimelerde veya dilimize Batı
dillerinden geçmiş kelimelerde kullanılır.
 (Dad ) ‫ ض‬ve (Zı) ‫ ﻅ‬harfleri Arapçada kullanıldığı gibi Farsçada da kullanılmıştır. Fakat
Farslar (Dad) harfini mahreçten dolayı (Zad) olarak isimlendirmişler ve kalın ((Za) olarak
seslendirmişlerdir. Bundan dolayı Osmanlıcada (Dad) harfiyle yazılmış kelimelerin bir
kısmı (Da) sesiyle okunurken, bir kısmı da (Za) sesiyle okunmuştur.
 Türkçe kelimelerin yazımında ze sesini sadece (Ze) ‫ ز‬harfi karşılar.
‫كزی‬ Kız ‫كازی‬ Kazı ‫زورالمق‬ Zorlamak ‫زاده‬ Zade
‫یوز‬ Yüz ‫ایزی‬ Yazı ‫زوگورت‬ Züğürt ‫زمحت‬ Zahmet
‫دوز‬ Düz ‫کوزی‬ Gözü ‫زایده‬ Ziyade ‫زیک‬ Zeki
‫ژوری‬ Jüri ‫ژاهل‬ Jale ‫اژدرىا‬ Ejderha
‫ژوًﯿده‬ Jülide ‫ژیلت‬ Jilet ‫مﮋده‬ Müjde

‫ژاهدارما‬ Jandarma ‫پﮋمرده‬ Pejmürde ‫ىﮋاد‬ Nejad
13
2009
‫ذات‬ Zat ‫ﻅامل‬ Zalim ‫رمﻀان‬ Ramazan
‫ذاکر‬ Zakir ‫ﻅرافت‬ Zarafet ‫ﺿابﻃو‬ Zabıta

‫ذمني‬ Zemin ‫ﻅفر‬ Zafer ‫رضبو‬ Darbe
‫مﺬىﺐ‬ Mezheb ‫ﻅيور‬ Zuhur ‫كایض‬ Kadı
‫ذوق‬ Zevk ‫مﻆلوم‬ Mazlum ‫فﻀﯿلت‬ Fazilet

‫ﻉﺬاب‬ Azab ‫ﻅاىر‬ Zahir ‫ﻈرض‬ Arz
Dokuzuncu Ders
KAF ‫ق‬ ‫ل‬ ‫ك‬ ‫ق‬

GAYN ‫ﻋ‬ ‫ﻎ‬ ‫ﻌ‬ ‫غ‬
ARABÎ KEF ‫م‬ ‫ى‬ ‫ن‬ ‫ك‬
FARSİ KEF ‫ﮓ‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫ک‬
YAYİ KEF - ‫گ‬ - ‫گ‬
TÜRKÎ KEF ‫ﯔ‬ ‫ﯖ‬ - ‫ڭ‬
 Osmanlı Türkçesinde kalın (ka) sesini (kaf) ‫ ق‬harfi verirken ince (ke) sesini (kef) ‫ك‬
harfi vermektedir.
‫ق‬ ‫ك‬
‫كزی‬ Kız ‫كازی‬ Kazı ‫نتاب‬ Kitab ‫اکني‬ Ekin
‫كاابق‬ Kabak ‫كول‬ Kol – Kul ‫هسىني‬ Keskin ‫چکيي‬ Çekil
‫كاص ﯿق‬ Kaşık ‫كرییق‬ Kırık ‫الكم‬ Kelam ‫زیک‬ Zeki
‫كارﻍو‬ Karga ‫چاكيي‬ Çakıl ‫ایﯿكل‬ İyilik ‫کرم‬ Krem
‫آكني‬ Akın ‫كوركاق‬ Korkak ‫لكو بم‬ Kelebek ‫تورك چو‬ Türkçe
‫كار‬ Kar ‫كیش‬ Kış ‫کوییل‬ Köylü ‫کﯿلمی‬ Kilim
‫كل كيفم كل‬
14
2009
 Osmanlı Türkçesinde kalın (ga - ğa) seslerini (gayn) ‫ غ‬harfi verirken ince (ge ) sesini
(Farsi Kef) ‫گ‬ ,( ğe) sesini (Yayi Kef) harfi vermektedir.
 (Yayi Kef) aslında ayrı bir harf olmayıp (Kef) harfinin kullanıldığı bazı Türkçe
kelimelerin telaffuzunda kullanılır.
 Çoğu zaman ‫گ‬ ve harflerindeki çizgiler kullanılmaz. Bu kelimenin
yanlış yazıldığını göstermez.
‫غ‬ ‫ک‬
‫ﻂاغ‬ Dağ ‫ﻌرب‬ Garb ‫اکری‬ Eğri ‫کوای‬ Güya
‫ظاﻍالم‬ Sağlam ‫ﻍاراژ‬ Garaj ‫دکر‬ Değil ‫کﯿت‬ Git
‫ظوﻍان‬ Soğan ‫یورﻍان‬ Yorgan ‫اکر‬ Eğer ‫کياه‬ Eğer

‫ابﻍهل‬ Bağla ‫ﻌروش‬ Guruş ‫ایکنو‬ İğne ‫کووش‬ Güneş
‫چيﻎلق‬ Çığlık ‫ﻍازی‬ Gazi ‫دومکو‬ Düğme ‫کوًکو‬ Gölge
‫ایﻍیل‬ Yağlı ‫ﻍریت‬ Gayret ‫دکیضمو‬ Değişme ‫کرداب‬ Girdab
 (Kafi Nuni), (Nazal Ne), (Sağır Kaf) da denilen (Türki Kef) ‫( ڭ‬Nun) harfi gibi okunursa
da asıl söylenişi genizdendir. Türkçe kelimelerde kullanılan bu harf kelimelerin başında
bulunmaz. Daha çok tamlamalarda, mülkiyet bildiren eklerde ve bazı kelimelerin
yazımında kullanılır. Kullanıldığı kelimelerde (Türkî Kef)in noktaları çoğu kez
gösterilmeyebilir.
‫آکدیرمق‬ Andırmak ‫چکو‬ Çene ‫بکزر‬ Benzer ‫اواک‬ Ona
‫اولكﯽ‬ Ünlü ‫اتکری‬ Tanrı ‫باک‬ Bana ‫آاک‬ Ana(Ona)

‫س يم‬ Senin ‫ظوك‬ Son ‫آالك‬ Anla ‫یکﯽ‬ Yeni
‫ایلكیش‬ Yanlış ‫كارالكق‬ Karanlık ‫اوك‬ Ün ‫ظوهره‬ Sonra
‫سوزك‬ Sözün ‫لكدك‬ Geldin ‫اووجو‬ Önce ‫اك‬ En
‫دنزی‬ Deniz ‫ایزیىز‬ Yazınız ‫اواکرمق‬ Onarmak ‫كوكل‬ Kolun
 (Kef) Harfinin (Vav) gibi okunduğu birkaç istisna kelime de vardır. Buna (Vavi Kef) de
denir.
‫کوکرجني‬ Güvercin ‫دومکم‬ Dövmek ‫سومکم‬ Sövmek

‫کوکده‬ Gövde ‫هوهرتو‬ Güverte ‫اونز‬ Üvez
‫ادب يا هو‬ 15
2009
Onuncu Ders
AYIN ‫ﻇ‬ ‫ﻊ‬ ‫ﻈ‬ ‫ع‬
 (Ayın) ‫ ع‬harfi Arapçaya mahsus bir harftir. Türkçe kökenli kelimelerde asla kullanılmaz.
 Arapça kelimelerde (a,ı,i,o,ö,u,ü) seslerinin hepsini karşılar.
 Kelimelerin sonunda yer alırsa cezimli okunur ve kesme işareti ile ifade edilir.
‫ﻉاصق‬ Âşık ‫ﻈسکر‬ Asker ‫ﻉابد‬ Abid ‫ﻉامل‬ Âlim
‫ﻈراق‬ Irak ‫ﻈرق‬ Irak ‫ﻈرض‬ Irz - Arz ‫ﻈﯿال‬ Iyal

‫ﻈﺒادت‬ İbadet ‫ﻉالج‬ İlac ‫ﻉربت‬ İbret ‫ﻈرفان‬ İrfan
‫ﻈامثن‬ Osman ‫معر‬ Ömer ‫ﻉلام‬ Ulema ‫ﻈيوان‬ Unvan
On Birinci Ders
ŞIN ‫ش‬ ‫ض‬ ‫ص‬ ‫ش‬

FE ‫ﻒ‬ ‫ف‬ ‫ف‬ ‫ف‬
MİM ‫ﻢ‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫م‬
NUN ‫ن‬ ‫ي‬ ‫ه‬ ‫ن‬
‫سسبت‬ Şerbet ‫فاحت‬ Fatih ‫ممکون‬ Mümkün ‫هو‬ Ne
‫مشس ﯿو‬ Şemsiye ‫فرچو‬ Fırça ‫مملکت‬ Memleket ‫انزیل‬ Nazlı
‫صویهل‬ Şöyle ‫فلﻁ‬ Fakat ‫مامور‬ Memur ‫ىزاکت‬ Nezaket

‫صير‬ Şehir ‫فلری‬ Fakir ‫ميلﯿون‬ Milyon ‫هﯿﭽون‬ Niçün - Niçin
‫شفعات یا رسول اهلل‬

16
2009
II. BÖLÜM
OSMANLI TÜRKÇESİ
Osmanlı Türkçesi kendi arasında kronolojik olarak üç sınıfa ayrılmıştır. Bu

dönemlerde gerek konuşma ve gerekse yazı dili açısında değişiklikler olmuştur. Birinci
dönem Eski Osmanlıca dediğimiz 11. – 15. yy. Türkçesidir. İkinci dönem Klasik Osmanlıca
16. – 19. y.y. arasında görülür. Son olarak Yeni Osmanlıca dönemi ise 20. y.y. Osmanlıcasıdır.
Bu kadar uzun bir geçmişe sahip Osmanlı yazı dili elbette bir takım değişimlere ve kalıcı
kalıplara sahip olmuştur.
Kitabımızın bu bölümünde Osmanlı Türkçesinin son dönemdeki gramer yapısını

inceleyeceğiz. Ayrıca Rik‟a dediğimiz el yazısını öğrenerek, elimizdeki matbu metinlerle
kendimizi sınırlamayacağız. Rik‟a el yazısının yazımda sağladığı birçok kolaylıklar vardır.
Bu yazı türü daha düz ve daha keskindir ayrıca noktalar birleşik yazılır. Bu avantajlar yazan
kişiye büyük kolaylık sağlar.
‫ث‬ ‫ت‬ ‫پ‬ ‫ب‬ ‫ا‬
Cim
‫ث‬ Se
‫ت‬ Pe
‫پ‬ Be
‫ب‬ Elif
‫ا‬
‫د‬ ‫خ‬ ‫ح‬ ‫چ‬ ‫ج‬
Dal
‫د‬ Hı
‫خ‬ Ha
‫ح‬ Çe
‫چ‬ Cim
‫ج‬
‫س‬ ‫ژ‬ ‫ز‬ ‫ر‬ ‫ذ‬
Sin
‫س‬ Je
‫ژ‬ Je
‫ز‬ Ra
‫ر‬ Zel
‫ذ‬
‫ظ‬ ‫ط‬ ‫ض‬ ‫ص‬ ‫ش‬
Zı
‫ظ‬ Tı
‫ط‬ Dad
‫ض‬ Sad
‫ص‬ Şın
‫ش‬
‫ل‬ ‫ك‬ ‫ق‬ ‫غ‬ ‫ع‬
Lam
‫ل‬ Kef
‫ك‬ Kaf
‫ق‬ Gayn
‫غ‬ Ayın
‫ع‬
‫ی‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫ن‬ ‫م‬
‫ی‬ He
‫ه‬ ‫و‬ ‫ن‬ Mim
‫م‬
Ye Vav Nun
17
2009
On İkinci Ders
Çoğul Ekleri
‫پرَ رل‬ ‫شاعترل‬ ‫درَ رل‬ ‫شوزرل‬ ‫کملُ رل‬

Pireler Saatler Dereler Sözler Kelimeler
‫آوجیرل‬ ‫كاپورل‬ ‫صوفرَ رل‬ ‫كویوىرل‬ ‫کتابرل‬

Avcılar Kapılar Sofralar Koyunlar Kitaplar
َ‫طیهدیرلد‬ َ‫چوجوكرل‬ ‫کیجُ رلی‬ َ‫ددَ رل‬ ‫طوىرلی‬

Şimdilerde Çocuklara Geceleri Dedelere Şunları
On Üçüncü Ders
İsmin Halleri
‫کتابدڭ‬ َ‫کتابد‬ ُ‫کتاب‬ ‫کتابی‬ ‫کتاب‬

Kitaptan Kitapta Kitaba Kitabı Kitap
‫درَ دڭ‬ َ‫درَ د‬ ُ‫درَ ی‬ ‫درَ یی‬ َ‫در‬

Dereden Derede Dereye Dereyi Dere
‫شوكاكدڭ‬ َ‫شوكاكد‬ ُ‫شوكاغ‬ ‫شوكاغی‬ ‫شوكاق‬

Sokaktan Sokakta Sokağa Sokağı Sokak
‫كاایدڭ‬ َ‫كااید‬ ُ‫كاایی‬ ‫كااییی‬ ‫كاای‬

Kayadan Kayada Kayaya Kayayı Kaya
 Okutucu (He) ‫ ه‬harfinden sonra gelen ekler birleşik olarak yazılmazlar.
ٌ‫بٌ ده گچر یا ى‬
18
2009
On Dördüncü Ders
İsim Tamlamaları ve Mülkiyet Ekleri
‫اوىڭ كاملی‬ ‫شوڭ كاملڭ‬ ‫منب كاملم‬

Onun Kalemi Senin Kalemin Benim Kalemim
‫اوىرلڭ كاملی‬ ‫زسڭ كاملزن‬ ‫بزم كاملهز‬

Onların Kalemi Sizin Kaleminiz Bizim Kalemimiz
‫ددَ ىڭ‬ ‫محمدڭ‬ ‫علی ىڭ‬

Dedenin Muhammed’in Ali’nin
‫آركداطڭ‬ ‫چاىطُ ىڭ‬ ‫ىٌُ ىڭ‬

Arkadaşın Çantanın Çantanın
‫اوكولڭی‬ ‫ېېیولیڭی‬ ‫طوزڭ‬

Okulunu Yolunu Tuzun
On Beşinci Ders
Sıfat Kelimeleri
‫طوىرل‬ ‫بوىرل‬ ‫او‬ ‫طو‬ ‫بو‬

Şunlar Bunlar O Şu Bu
‫كاجنچی‬ ‫كاچ‬ ‫کیهی‬ ‫ره‬ ‫اوىرل‬

Kaçıncı Kaç Kimi Her Onlar
‫بعض‬ ‫ِاىگی‬ ‫انصل‬ ‫بر كاچ‬ ‫ِچ‬

Ba’zı Hangi Nasıl Birkaç Hiç
‫هچ اولور می كه‬

19
2009
On Altıncı Ders
Zamir Kelimeler ve(Ne) ile Başlayan Zarflar
‫زس‬ ‫بز‬ ‫شاڭ‬ ‫شو‬ ‫نب‬

Siz Biz Sana Sen Ben
ُ‫ى‬ ‫خاىغی‬ ‫ِاىگیصی‬ ‫کمی‬ ‫اوىرل‬

Ne Hangi Hangi Kim Onlar
‫ىُ در‬ ‫ىُ دن‬ ُ‫ىُ ایص‬ ‫ىیچون‬ ‫ىُ یی‬

Nedir Neden Neyse Niçin Neyi
‫هنایت‬ ‫ىُ جی‬ ُ‫ىُ ڭ‬ ‫ىلدر‬ ‫ىُ درلو‬

Nihayet Neci Neyine Ne Kadar Ne Türlü
On Yedinci Ders
Ki Bağlacı ve Ki Eki
 Ki bağlacı okutucu (he) ile gösterilirken aitlik eki olan ki eki (ye)okutucuyla gösterilir.
ُ‫ايصان ک‬ ُ‫چوىک‬ ُ‫یوق ک‬ ُ‫ات ک‬ ُ‫دَ دی ک‬

İnsan ki Çünki Yok ki Ta ki Dedi ki
ُ‫صوص ک‬ ُ‫دیک‬ ُ‫امتحال ک‬ ُ‫نادام ک‬ ُ‫بلک‬

Sus ki De ki İhtimal ki Madem ki Belki
‫دوىکی‬ ‫اركُ دَ کی‬ ‫اوىڭکی‬ ‫شٍڭکی‬ ‫بٌهکی‬

Dünkü Arkadaki Onunki Seninki Benimki
‫یا حضرت موالنه‬

20
2009
On Sekizinci Ders
Fiil Çekimleri
‫لكري‬ ‫کلُ جم‬ ‫کلیور‬ ‫کملض‬ ‫کلدی‬ ‫کملم‬

Gelir Gelecek Geliyor Gelmiş Geldi Gelmek
‫كالري‬ ‫كالُ جق‬ ‫كالیور‬ ‫كاملض‬ ‫كالدی‬ ‫كاملق‬

Kalır Kalacak Kalıyor Kalmış Kaldı Kalmak
‫آرار‬ ‫آر ایُ جق‬ ‫اریور‬ ‫آر انض‬ ‫آرادی‬ ‫آر انق‬
Arar Arayacak Arıyor Aramış Aradı Aramak
‫ویرنز‬ ‫ویرنُ یُ جم‬ ‫ویرنیور‬ ‫ویرنُ نض‬ ‫ویرنُ دی‬ ‫ویرنُ نم‬
Vermez Vermeyecek Vermiyor Vermemiş Vermedi Vermemek
‫ابطالنُ ز‬ ‫ابطال نُ یُ جق‬ ‫ابطالنیور‬ ‫ابطالنُ نض‬ ‫ابطالنُ دی‬ ‫ابطالنُ نق‬
Başlamaz Başlamayacak Başlamıyor Başlamamış Başlamadı Başlamamak
 Olumsuz emir kipleri şöyledir.
ُ‫کورن‬ ُ‫چزین‬ ُ‫کرين‬ ُ‫شیمل‬ ُ‫ویرن‬

Görme Çizme Girme Silme Verme
‫كاچام‬ ‫صورنا‬ ‫ایزنا‬ ُ‫آر ان‬ ‫ابمقا‬

Kaçma Sorma Yazma Arama Bakma
 Bağ - Fiiller şöyledir.
َ‫لكدیگیٌد‬ ‫لكرينو‬ ُ‫لكريش‬ ‫کلُ رك‬ ‫کلیب‬

Geldiğinde Gelirken Gelirse Gelerek Gelip
َ‫کوردوگیٌد‬ ‫نورورنو‬ ُ‫نورورش‬ ‫نورَ رك‬ ‫کوروب‬

Gördüğünde Görürken Görürse Görerek Görüp
َ‫كالدیغیٌد‬ ‫كالريکو‬ ُ‫كالريش‬ ‫كالُ رق‬ ‫كالیب‬

Kaldığında Kalırken Kalırsa Kalarak Kalıp
21
2009
 İstek kipleri şöyledir.
‫كالصنی‬ ُ‫كالص‬ ‫آلصنی‬ ُ‫آلص‬ ‫کورشون‬ ُ‫کورش‬

Kalsın Kalsa Alsın Alsa Görsün Görse
‫نورنُ یُ شڭ صورنا یُ شڭ‬ ‫کورنُ شو کورَ شڭ‬ ‫صورشون‬ ُ‫صورش‬

Sormayasın Görmeyesin Göresin Görmesen Sorsan Sorsa
On Dokuzuncu Ders
Mi Soru Ekinin Yazımı
‫نب نی‬ ‫شوَ جکملرنی‬ ‫نصافرنی‬ ‫كاملض نی‬ ‫لكدی نی‬
‫کلري نیصو‬ ‫یومقی‬ ‫دملگی‬ ‫مشدی نی‬ ‫بویلُ نی‬
Yirminci Ders
De eki ve De Bağlacı
‫بٌدَ بر آت وار‬ ‫یوزدَ طوكوز‬ ‫کوىدَ ایکی کرَ یر‬

Bende bir at var Yüzde dokuz Günde iki kere yer
‫کید دَ کور‬ ‫بر کرَ دَ زس کیدڭ‬ ‫بردَ اویلُ دمیظم‬

Git de gör Bir kere de siz gidin Bir de öyle demiş
‫فانع یم فانع اوالنی ایسته مم‬

22
2009
Yirmi Birinci Ders
Bazı Eklerin Yazılışı
‫شوچتی‬ ‫کتاجبی‬ ‫چیچُ کچی‬ ‫آوجی‬ ‫طوزجی‬

Sütçü Kitapçı Çiçekçi Avcı Tuzcu
‫بیلگیزس‬ ‫كاملزس‬ ‫شوچزس‬ ‫طکرزس‬ ‫طوززس‬

Bilgisiz Kalemsiz Suçsuz Şekersiz Tuzsuz
‫اوغالجنق‬ ‫اوفاجق‬ ‫نیٍیجم‬ ‫نوچوجم‬ ‫برجم‬

Oğlancık Ufacık Minicik Küçücük Biricik
ُ‫بٌج‬ ُ‫كصُ ج‬ ُ‫ایطچ‬ ُ‫كاابج‬ ُ‫تورکچ‬

Bence Kısaca Yaşça Kabaca Türkçe
Yirmi İkinci Ders
Bazı Kelimelerin Yazılışı
ُ‫اط‬ ُ‫كلع‬ َ‫اپدطا‬ ‫درزی‬ ُ‫ابچغ‬

Ada Kale Padişah Terzi Bahçe
ُ‫جیگ‬ ‫ایل‬ ‫متیام‬ ‫یگرنی‬ ‫ویرنم‬

Gece El Etmek Yirmi Vermek
‫ا‬
‫چيون‬ ‫آان‬ ‫ایرنم‬ ‫امتم‬ ‫دكمي‬
İçin Ona Ermek Etmek Demek
‫بر بربر بر بربرَ برَ بربر لگ برابر بر‬
.‫بربر دکاىی آچامل دمیض‬

23
‫‪2009‬‬
‫‪OSMANLICA METİNLERİ OKUMAYA GİRİŞ‬‬
‫‪Yirmi Üçüncü Ders‬‬
‫‪Sayılar‬‬
‫‪٥‬‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫بض‬ ‫دورت‬ ‫اوچ‬ ‫ایيك‬ ‫بر‬
‫‪٠‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٦‬‬ ‫‪٦‬‬
‫صفر‬ ‫طلوز‬ ‫شکز‬ ‫یدی‬ ‫آلتی‬
‫‪٥٠‬‬ ‫‪٥٠‬‬ ‫‪٤٠‬‬ ‫‪٤٠‬‬ ‫‪٣٠‬‬ ‫‪٣٠‬‬ ‫‪٢٠‬‬ ‫‪٢٠‬‬ ‫‪١٠‬‬ ‫‪١٠‬‬
‫اللی‬ ‫كريق‬ ‫اوتوز‬ ‫یگرنی‬ ‫اون‬
‫‪١٠٠‬‬ ‫‪١٠٠‬‬ ‫‪٩٠‬‬ ‫‪٩٠‬‬ ‫‪٨٠‬‬ ‫‪٨٠‬‬ ‫‪٧٠‬‬ ‫‪٧٠‬‬ ‫‪٦٠‬‬ ‫‪٦٠‬‬
‫یوز‬ ‫طوكصان‬ ‫شکصان‬ ‫تیهض‬ ‫آلتهض‬
‫نیلیار‬ ‫نیلیون‬ ‫بیڭ‬
‫اوىٌجی‬ ‫اوجنچی‬ ‫برجنی‬
‫اوًر‬ ‫اوچر‬ ‫برر‬
‫‪Yirmi Dördüncü Ders‬‬
‫‪Günler- Aylar - Mevsimler‬‬
‫صالی‬ ‫اپزارایرتصی‬ ‫بر ِفتُ یدی گوىدر‬
‫اپزار‬ ‫مجعُ ایرتصی‬ ‫مجعُ‬ ‫پرطٍبُ‬ ‫چارطٍبُ‬
‫‪24‬‬
‫‪2009‬‬
‫طباط‬ ‫اوجاق‬ ‫بر ییل اون ایکی آ یدر‬
‫متوز‬ ‫خزیران‬ ‫نایس‬ ‫ىیصان‬ ‫نارت‬
‫آر اقل‬ ‫كامس‬ ‫اکمی‬ ‫ایولل‬ ‫آ غصتوس‬
‫كیض‬ ‫صوڭ هبار‬ ‫ایز‬ ‫ایكل هبار‬ ‫نومسرل‬
‫عامثىولجُ ىڭ اصالخی‬
‫ادیبرل بیٌٍدَ ار اقل ار اقل عامثىلی کتابتٌدن حبث اولٌوبدَ ره‬
‫خالدَ شادَ لگی کلفتُ ترجیح ایدن بریصی <جامن ایزیرل بو كادر‬
‫نغقل ایزیلُ جغٌُ براز آچیق ایزلصُ دَ ره اوكواین اکالیُ بیلصُ‬
‫یعٌی ایزیالن طیرلَ او كدر عربی و فارشی لغترل كاتملصُ دَ‬
‫رهکصڭ ا الڭیُ بیلُ جگی کبی طویلُ كباجُ بر عامثىلیجُ ایزلصُ>‬
‫دیدیگی زنان بو ذاتُ ایدنلی نلابلُ <كباجُ ایزملق ىصل ممکو‬
‫اولور؟ عربی و فارشی ىصل ترك ایدیولر؟ عامثىلی لصاىٌدن‬

‫ً‬
‫عربی ایلُ فارشی یی چیلارر ایصُ ك لصاىی متانا ترك متیاض‬
‫اولورز> شوزرلىدن عبارت اولدیغی کورملکدَ در‪.‬‬
‫‪25‬‬
2009
III. BÖLÜM
ARAPÇA KELİMELERİN OKUNUŞU
Osmanlı Türkçesinde özellikle Klasik dönemde Arapça isimlere, sıfatlara ve

tamlamalara çok sık yer verilmiştir. Hatta bazı beratların dua kısmında çekimli fiiller dahi
kullanılmıştır.
Arapça kelimeler, mastar olarak üç harflik kök kelimelerden oluşur. Yeni üretilen
bütün kelimeler, başlangıçtaki bu üç harflik kök kelimelere dayanır. Böylece kelimenin
kökenini bildiğimizde yeni üretilen kelimeleri okumak ve anlamak kolaylaşır. Buradaki
amacımız sizlere Arapçayı öğretmek değil, sadece Osmanlıca kelimeleri daha iyi
kavramanızı sağlamaktır.
Kitabımızın bu bölümüne kadar Matbu ve Rik‟a yazı çeşitlerini gördük ve öğrendik.

Bu bölümde Osmanlı‟nın özellikle Klasik Döneminde, Mühimme Defterlerinde ve Berat gibi
resmi yazılarda kullandığı ve tamamen Müslüman Türklerin oluşturduğu Divani Yazı
çeşidini, örnekleriyle birlikte göreceğiz. Bu yazının Celi Divani ve Divani kırması gibi
çeşitleri vardır
Şimdi gelin Divani yazıyı Rik‟a ile karşılaştırarak hep beraber yakından inceleyelim.
‫ذ‬ ‫د‬ ‫خ‬ ‫ح‬ ‫چ‬ ‫ج‬ ‫ث‬ ‫ت‬ ‫پ‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫ش‬ ‫ز‬ ‫خ‬ ‫ح‬ ‫ذ‬ ‫ج‬ ‫ث‬ ‫ت‬ ‫ج‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫غ‬ ‫ع‬ ‫ظ‬ ‫ط‬ ‫ض‬ ‫ص‬ ‫ش‬ ‫س‬ ‫ژ‬ ‫ز‬ ‫ر‬
‫ك‬ ‫ؿ‬ ‫ػ‬ ‫ط‬ ‫ؼ‬ ‫ظ‬ ‫ش‬ ‫س‬ ‫غ‬ ‫ظ‬ ‫ض‬
‫ی‬ ‫ال‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫گ‬ ‫ك‬ ‫ق‬ ‫ف‬
‫ی‬ ‫ال‬ ُ ٍ ‫ى‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ي‬ ‫ن‬ ‫ق‬ ‫ف‬

١٠ ٩ ٨ ٧ ٦ ٥ ٤ ٣ ٢ ١ ٠
26
2009
Yirmi Beşinci Ders
İsm-i Fâil
 Arapçada bütün kelimeleri ve fiilleri ‫( فﻊي‬yapmak) mastarıyla göstereceğiz.
Yapan Kişi
‫فافِل‬ >= ‫فقل‬
‫فافل‬ ‫فقل‬ ‫فافل‬ ‫فقل‬ ‫فافل‬ ‫فقل‬
‫فاهل‬ ‫فول‬ ‫ؽالن‬ ‫ؽلن‬ ‫واتة‬ ‫وتة‬
Âmil Zalim Katib
‫ضاوط‬ ‫ضىط‬ ‫فالن‬ ‫فلن‬ ‫عالة‬ ‫علة‬

Şakir Âlim Talib
‫ذالك‬ ‫ذلك‬ ‫ضاّس‬ ‫ضْس‬ ‫آهط‬ ‫اهط‬

Halık Şahid Âmir
‫فاتس‬ ‫فثس‬ ‫خاّل‬ ‫خْل‬ ‫فاضف‬ ‫فطف‬

Abid Cahil Arif
‫ذاتط‬ ‫ذثط‬ ‫لاتل‬ ‫لتل‬ ‫ًاؽط‬ ‫ًؾط‬

Habir Katil Nazır
 İsm-i Fâil‟in üç şekilde cem‟i ‫(مجﻇ‬Çoğulu) olur. Bunlardan biri veya bir kaçı meşhur
olabilir.
‫خُْال‬ ‫اهطا‬ ‫ضْسا‬ ‫فلوا‬

ِ‫خْل‬ ِ‫علث‬ ِ‫فول‬ ِ‫ؽلو‬
‫خُّْال‬ ‫وتاب‬ ‫لتال‬ ‫ضىاض‬
27
2009
Yirmi Altıncı Ders
İsm-i Mef’ûl
Yapılan
‫هفقَل‬ >= ‫فقل‬
‫هفقَل‬ ‫فقل‬ ‫هفقَل‬ ‫فقل‬ ‫هفقَل‬ ‫فقل‬
‫هقوَل‬ ‫فول‬ ‫هؾلَم‬ ‫ؽلن‬ ‫هىتَب‬ ‫وتة‬
Mamul Mazlum Mektub
‫هرلَق‬ ‫ذلك‬ ‫هقلَم‬ ‫فلن‬ ‫هغلَب‬ ‫علة‬

Mahluk Malum Matlub
‫همتَل‬ ‫لتل‬ ‫هدَْل‬ ‫خْل‬ ‫هاهَض‬ ‫اهط‬

Maktul Mechul Memur
‫هوٌَؿ‬ ‫هٌـ‬ ‫هلقَى‬ ‫لقي‬ ‫هقطٍف‬ ‫فطف‬

Memnu‟ Melun Maruf
 İsm-i Mef‟ûl‟ün iki şekilde cem‟i ‫( مجﻇ‬Çoğulu) olur. Bunlardan biri veya ikisi meşhur
olabilir.
‫هىتَتات‬ ‫هدَْالت‬ ‫هقلَهات‬ ‫هقوَالت‬

‫هىاتیة‬ ‫هغالیة‬ ‫هقاضیف‬ ‫هؾالین‬
ُ‫فطك ایوص ّط ًِ ٍاض فالوس‬
‫فلن تط لیل ٍ لال ایوص آًداق‬

28
2009
Yirmi Yedinci Ders
İf’âl Bâbı
Geçişli Fiil
‫اِفقال‬ >= ‫فقل‬
‫اِفقال‬ ‫فقل‬ ‫اِفقال‬ ‫فقل‬ ‫اِفقال‬ ‫فقل‬
‫اوطام‬ ‫وطم‬ ‫افالم‬ ‫فلن‬ ‫ازذال‬ ‫زذل‬
İkram İ‟lam İdhal
‫اضضاز‬ ‫ضضس‬ ‫اتغال‬ ‫تغل‬ ‫اذطاج‬ ‫ذطج‬

İrşad İbtal İhrac
‫اسٌاز‬ ‫سٌس‬ ‫الطاض‬ ‫لطض‬ ‫افغاض‬ ‫فغط‬

İsnad İkrar İftar
 Bütün üç harfli kökleri, İf‟al babına sokamayacağımız gibi; Bütün bablarda,

kelimelerin Fa‟il ve mef‟ulleri olmayabilir veya Osmanlı Türkçesinde
kullanılmayabilir.
‫اِفقاالت‬ >= ‫هُفقَل خوـ‬ >= ‫هُفقِل هفقَل‬ >= ‫فافل‬

‫هرثط‬ ‫هفطط‬ ‫هسلن‬ ‫هسطف‬ ‫هرثط‬ ‫هٌىط‬
muhbir müfrit müslim müsrif muhbir münkir
‫ازذاالت اذثاضات‬ ‫هىطم‬ ‫هطاز‬ ‫هٌىط‬ ‫هثثت‬

ihbarat idhalat mükrem murad münker müsbet
‫اٍت اٍ هٌقن ِ حمیمی تعزى اٍ لیتساض ًقوتلطُ هاللطُ تسل ایستس یگی‬
.‫فیأت ایسِ اٍذ ضیسض تطی شوط تطی ضىط تطی فىطض‬
29
2009
Yirmi Sekizinci Ders
Tef’îl Bâbı
Geçişli Fiil
‫تفقیل‬ >= ‫فقل‬
‫تفقیل‬ ‫فقل‬ ‫تفقیل‬ ‫فقل‬ ‫تفقیل‬ ‫فقل‬
‫تَحیس‬ ‫ٍحس‬ ‫تىصیة‬ ‫وصب‬ ‫ًقلین‬ ‫فلن‬
Tevhid Tekzib Ta‟lim
‫تقطیف‬ ‫فطف‬ ‫تسضیس‬ ‫زضس‬ ‫تطىیل‬ ‫ضىل‬

Ta‟rif Tedris Teşkil
‫تمسین‬ ‫لسن‬ ‫تثطیه‬ ‫تطن‬ ‫تسلین‬ ‫سلن‬

Taksim Tebrik Teslim
‫فافل => هُفقِِّل هفقَل => هُفقَّل خوـ => تفقیالت‬

‫هرطب‬ ‫هَحس‬ ‫هفسط‬ ‫هسضس هتػَف‬ ‫هقلن‬
Muharrib Muvahhid Müferris Mutasavvıf Müderris Mu‟allim
‫ههض‬
‫ض‬ ِ‫هطف‬ ‫همسم‬ ‫هطوة‬ ‫همسض‬ ‫هسلن‬
Mükerrer Müreffeh Mukadder Mürekkeb Mukarrer Müsellem
‫تطىیالت‬ ‫تسضیسات تىلیفات ترطیثات تمػیطات تقلیات‬

Teşkilat Ta‟limat Taksirat Tahribat Teklifat Tedrisat
.‫آحطت گثی زًیا سقازتی زذی فثازتسُ ٍ اللِْ فسىط اٍلومسى گچط‬
30
2009
Yirmi Dokuzuncu Ders
Mufâ’ale Bâbı
İşdeşlik Fiili
ِ‫هُفافل‬ >= ‫فقل‬
ِ‫هفافل‬ ‫فقل‬ ِ‫هفافل‬ ‫فقل‬ ِ‫هفافل‬ ‫فقل‬
ِ‫هحاوو‬ ‫حىن‬ ِ‫هماٍل‬ ‫لَل‬ ِ‫هحاضت‬ ‫حطب‬
Muhakeme Mukavele Muharebe
ِ‫هحافؾ‬ ‫حفؼ‬ ِ‫هساتم‬ ‫سثك‬ ُ‫هصاوط‬ ‫شوط‬

Muhafaza Müsabaka Müzakere
‫هطاخقة‬ ‫ضخـ‬ ‫هٌاسثة‬ ‫ًسة‬ ‫هرالفة‬ ‫ذلف‬

Müraca‟at Münasebet Muhalefet
 Bu Bâbda ism-i meful çok az gelir.
‫فافل => هُفافِل هفقَل => هُفافَل خوـ => هُفافالت‬

‫هالین‬ ‫هْاخط‬ ‫هٌاسة‬ ‫هحافؼ‬ ‫هراتط‬ ‫هطاّس‬
Mülayim Muhacir Münasib Muhafız Muhabir Müşahid
‫هطاّس هحاتطات هماٍالت هقاًٍات همایسات‬ ‫هحاعة‬

Mukayesat Muavenat Mukavelat Muhaberat Müşahed Muhatab
‫فثازته ؽاّطی تط آغیطلغی ٍاضزض فمظ هقٌاسٌسُ اٍیلِ تط ضاحتله‬

.‫ٍ حفیفله ٍاضزض وِ تقطیف ایسلوع‬
31
‫‪2009‬‬
‫‪Otuzuncu Ders‬‬
‫‪İnfi’âl Bâbı‬‬
‫‪Dönüşlülük Fiili‬‬
‫اًِفقِال‬ ‫=>‬ ‫فقل‬
‫اًِفقِال‬ ‫فقل‬ ‫اًِفقِال‬ ‫فقل‬ ‫اًِفقِال‬ ‫فقل‬
‫اًفالق‬ ‫فلك‬ ‫وطف اًىطاف‬ ‫اًمالب‬ ‫للة‬
‫‪İnfilak‬‬ ‫‪İnkişaf‬‬ ‫‪İnkılab‬‬
‫اًفْام‬ ‫فْن‬ ‫وسف اًىساف‬ ‫اًمسام‬ ‫لسن‬

‫‪İnfiham‬‬ ‫‪İnkisaf‬‬ ‫‪İnkısam‬‬
‫‪ Bu Bâbın ism-i meful ve cem‟i yoktur.‬‬
‫فافل => هٌُفِقل‬

‫هٌرسف‬ ‫هٌحلِّ‬ ‫هٌحسض‬ ‫هٌدوس‬ ‫هٌحػط‬ ‫هٌىسط‬
‫‪Münhısaf‬‬ ‫‪Münhill‬‬ ‫‪Münhirar‬‬ ‫‪Müncimed‬‬ ‫‪Münhısar‬‬ ‫‪Münkiser‬‬
‫تط فمطُ‬
‫ًػطالسیي ذَاخِ تط گَى هطوثٌی ضایـ ایتوص ّن آضاض ّن ضىط ایسض ایوص‪ .‬سثة تطىطی‬
‫غَضهطلط‪ .‬اٍظضًسُ تَلٌوسیغوِ ضىط ایسییَضم‪ .‬اگط تَلًَایسم تي زُ تطاتط غایة‬
‫اٍلَضزم زیوص‪.‬‬
‫‪32‬‬
2009
Otuz Birinci Ders
İfti’âl Bâbı
Dönüşlülük Fiili
‫اِفتقِال‬ >= ‫فقل‬
‫اِفتقِال‬ ‫فقل‬ ‫اِفتقِال‬ ‫فقل‬ ‫اِفتقِال‬ ‫فقل‬
‫اضتطان‬ ‫ضطن‬ ‫اًتؾام‬ ‫ًؾن‬ ‫افتراض‬ ‫فرط‬
İştirak İntizam İftihar
‫احتطام‬ ‫حطن‬ ‫اختْاز‬ ‫خْس‬ ‫اختواؿ‬ ‫خوـ‬

İhtişam İctihad İctima‟
‫اضتداؿ‬ ‫ضخـ‬ ‫افتطاؼ‬ ‫فطؼ‬ ‫احتوال‬ ‫حول‬

İrtica’ İ‟tiraz İhtimal
 Bu babın düzensiz kalıptaki fiillerinden bazıları şunlardır.
‫افتطا‬ ‫فطی‬ ‫اتفاق‬ ‫ٍفك‬ ‫اتحاز‬ ‫ٍحس‬

İftira İttifak İttihad
‫اظزٍاج‬ ‫ظٍج‬ ‫ازفا‬ ‫اضسضاب زفَی‬ ‫ضطب‬

İzdivac İddia‟ Izdrab
‫فافل => هُفتقِل هفقَل => هُفتقَل‬

‫هٌتمل‬ ‫هدتوـ‬ ‫هطتعق‬ ‫هطتْي‬ ‫هتفه‬ ‫هدتْس‬
Müntakil Müctemi‟ Mürtazik Mürtehin Müttefik Müctehid
‫هطتطن‬ ‫هحتول‬ ‫هحتطم‬ ‫هحطن‬ ‫هطتطن‬ ‫هٌتؾن‬

Müştrek Muhtemel Muhterem Muhteşem Müşterek Muntazam
33
2009
Otuz İkinci Ders
Tefe’ül Bâbı
Dönüşlülük Fiili
‫تفقُّل‬ >= ‫فقل‬
‫تفقُّل‬ ‫فقل‬ ‫تفقُّل‬ ‫فقل‬ ‫تفقُّل‬ ‫فقل‬
‫تحول‬ ‫حول‬ ‫تدسن‬ ‫خسن‬ ‫تطىط‬ ‫ضىط‬
Tahammül Tecessüm Teşekkür
‫ًَلس‬ ‫ٍلس‬ ِ‫تَخ‬ ِ‫ٍخ‬ ‫تػطف‬ ‫غطف‬

Tevellüd Teveccüh Tasarruf
‫تستِّط‬ ‫ستط‬ ‫تطزز‬ ّ‫ضز‬ ‫تثسن‬ ‫تسن‬

Tesettür Tereddüd Tebessüm
‫فافل => هتفقِّل هفقَل => هتفقَّل‬

‫هتقسز‬ ‫هتػَف‬ ‫هتَول‬ ‫هٌفىط‬ ‫هترػع‬ ‫هٌطىط‬
Müteaddid Mutasavvıf Mütevekkil Mütefekkir Mutahassıs Müteşekkir
‫هتطلة‬ ‫هتػَض‬ ‫هتَول‬ ‫هتَلس‬ ِ‫هتَخ‬ ‫هتػطف‬

Mutarakkab Mutasavver Mütevekkil Mütevellid Müteveccih Mutasarrıf
‫ذلك ایچٌسُ هقتثط تط ًسٌِ یَق زٍلت وثی‬
‫اٍاهیِ زٍلت خْاًسُ تط ًفس غحت وثی‬
34
2009
Otuz Üçüncü Ders
Tefâ’ül Bâbı
İşteşlik Fiili
‫تفافُل‬ >= ‫فقل‬
‫تفافُل‬ ‫فقل‬ ‫تفافُل‬ ‫فقل‬ ‫تفافُل‬ ‫فقل‬
‫تسازف‬ ‫سسف‬ ‫تَاضـ‬ ‫ٍضـ‬ ‫تَاتط‬ ‫ٍتط‬
Tesadüf Tevazu‟ Tevatür
‫فافل => هتفافِل هفقَل => هتفافَل‬

‫هتعایس‬ ‫هتساًس‬ ِ‫هتطات‬ ‫هتَاضـ هتوازؿ‬ ‫هتچاسط‬
Mütezayed Mütesaned Müteşabih Mütemadi‟ Mütevazi‟ Mütecasir
ٌ‫بٌ ده گچر یا ى‬
َّ ‫تَ زُ گچط یا‬
‫چ‬ ‫گ‬
‫وب ده ر یا وه‬
35
2009
Otuz Dördüncü Ders
İstif’âl Bâbı
Geçişli Fiili
‫استفقال‬ >= ‫فقل‬
‫استفقال‬ ‫فقل‬ ‫استفقال‬ ‫فقل‬ ‫استفقال‬ ‫فقل‬
‫استمالل‬ ‫للل‬ ‫استوالن‬ ‫هله‬ ‫استرسام‬ ‫ذسم‬
İstiklal İstimlak İstihdam
‫استمثال‬ ‫لثل‬ ‫استغفاض‬ ‫غفط‬ ‫استمطاض‬ ‫لطض‬

İstikbal İstiğfar İstikrar
 Bu babın fail ve mefullerinin yazılışı aynı olup cümle içerisindeki anlamına göre
okunur.
‫فافل => هستفقل هفقَل => هستفقل‬

ِّ‫هستالل‬ ‫ًستمین‬ ‫هستططن‬ ‫هستقدل هستحػل هستقفی‬
Müstakill Müstakim Müsteşrik Müst‟fi Müstahsil Müst‟cil
‫هستطاض‬ ِّ‫هستحك‬ ‫هستْدي‬ ‫هستسٌا‬ ‫هستمثل‬ ‫هستقدل‬

Müsteşar Müstehakk Müstehcen Müstesna Müstakbel Müsta‟cel
‫مسب اهلل ارلنمح ارلمیح‬
36
2009
Otuz Beşinci Ders
Arapça İsimlerin Çoğul Yapılması
 Arapça İsimler üç halde bulunur. Müfret(Tekil), tensiye(İkili çoğul) ve cem‟(Çoğul).

 Tesniye Arapçaya özgü bir çoğuldur.
 Arapçada isimlerde Cem‟ ise düzenli (cem‟i Salim) ve düzensiz (Cem‟i Mükesser)
olmak üzere ikiye ayrılır.
 Arapçada isimler erkek (müzekker) ve dişi (müennes) olmak üzere ikiye ayrılır. Bu
yüzden cem‟i salim de müzekker ve müennes olarak ikiye ayrılır.
1. Tesniye(İkili Çoğul)
‫تط‬ ‫تحط‬ ‫عطف‬ ‫هولىت‬ ‫زلت‬

‫تطیي‬ ‫تحطیي‬ ‫عطفیي‬ ‫هولىتیي‬ ‫زٍلتیي‬
Berreyn Bahreyn Tarafeyn Memleketeyn Devleteyn
2. Cem’i Müzekkeri Salim (Düzenli Erkek Çoğul)
‫فاضف‬ ‫غافل‬ ‫عالة‬ ‫هقلن‬ ‫هسلن‬

‫فاضفیي‬ ‫غافلیي‬ ‫عالثیي‬ ‫هقلویي‬ ‫هسلویي‬
Arifin Gafilin Talibin Muallimin Müslimin
‫فاضفَى‬ ‫غافلَى‬ ‫عالثَى‬ ‫هقلوَى‬ ‫هسلوَى‬

Arifun Gafilun Talibun Muallimun Müslimun
3. Cem’i Müennesi Salim (Düzenli Dişi Çoğul)
ِ‫فاضف‬ ِ‫غافل‬ ِ‫عالث‬ ِ‫هقلو‬ ِ‫هسلو‬

‫فاضفات‬ ‫غافالت‬ ‫عالثات‬ ‫هقلوات‬ ‫هسلوات‬
Arifat Gafilat Talibat Muallimat Müslimat
37
2009
Efâl Vezni ‫افقال‬

Efâl Vezni
‫احثاب‬ ‫الطاى‬ ‫اًْاض‬ ‫اٍلاف‬ ‫اٍضاق‬

Ahbab Akran Enhar Evkaf Evrak
‫اسثاب‬ ‫اضظاق‬ ‫افىاض‬ ‫اهالن‬ ‫اضواى‬

Esbab Erzak Efkar Emlak Erkan
Ef’ilâ Vezni ‫افقال‬
‫اغفیا‬ ‫اضمیا‬ ‫الطاتا‬ ‫اًثیا‬ ‫اٍلیا‬

Asfiya Eşkiya Akraba Enbiya Evliya
Fu’ât Vezni ‫فقات‬
‫زاّی‬ ‫غاظی‬ ‫ٍالی‬ ‫لاضی‬ ‫فاغی‬

‫زّات‬ ‫غعات‬ ‫ٍالت‬ ‫لضات‬ ‫فػات‬
Duhat Guzat Vulat Kuzat Usat
Fu’ûl Vezni
‫فقَل‬
‫لثَض‬ ‫حطٍف‬ ‫تیَت‬ ‫اهَض‬ ‫فلَم‬

Kubur Huruf Buyut Umur Ulum
‫ًمَل‬ ‫غیَف‬ ‫هلَن‬ ‫فتَح‬ ‫للَب‬

Nukul Suyuf Müluk Futuh Kulub
‫آییٌِ سی ایطسض وطیٌه الفٌِ تالیلوع‬
38
2009
Fi’âl Vezni ‫فقال‬
‫ضخل‬ ‫زاض‬ ‫فثس‬ ‫تلس‬ ‫خثل‬

‫ضخال‬ ‫زیاض‬ ‫فثاز‬ ‫تالز‬ ‫خثال‬
Rical Diyar İbad Bilad Cibal
Ef’ile Vezni ِ‫افقل‬
‫سالح‬ ‫لثاس‬ ‫لساى‬ ‫هىاى‬ ‫ظهاى‬

ِ‫اسلح‬ ِ‫الثس‬ ٌِ‫الس‬ ٌِ‫اهى‬ ٌِ‫اظه‬
Esliha Elbise Elsine Emkine Ezmina
Fe’âil Vezni ‫فقائل‬
ِ‫ٍاسغ‬ ُ‫فمیس‬ ِ‫ضسال‬ ِ‫ًتید‬ ِ‫ٍؽیف‬

‫ٍسائظ‬ ‫فمائس‬ ‫ضسائل‬ ‫ًتائح‬ ‫ٍؽائف‬
Vesait Akaid Resail Netaic Vezaif
Feva’il Vezni
‫فَافل‬
ِ‫عائف‬ ِ‫حازس‬ ‫خَّط‬ ُ‫لافس‬ ‫ساحل‬

‫عَائف‬ ‫حَازس‬ ‫خَاّط‬ ‫لَافس‬ ‫سَاحل‬
Tevaif Havadis Cevahir Kavaid Sevahil
39
2009
Feva’îl Vezni ‫فَافیل‬
‫زیَاى‬ ‫ذاتَى‬ ‫ذالاى‬ ‫تاضید‬ ‫لاًَى‬

‫زٍاٍیي‬ ‫ذَاتیي‬ ‫ذَالیي‬ ‫تَاضید‬ ‫لَاًیي‬
Devavin Havatin Havakin Tevarih Kavanin
Fe’âlil Vezni ‫فقالل‬
ِ‫تطخو‬ ‫فٌػط‬ ‫خَّط‬ ‫فسىط‬ ‫زفتط‬

‫تطاخن‬ ‫فٌاغط‬ ‫خَاّط‬ ‫فساوط‬ ‫زفاتط‬
Teracim Anasır Cevahir Asakir Defatir
Fe’âlîl Vezni
‫فقالیل‬
‫ضیغاى‬ ‫لطتاى‬ ‫لٌسیل‬ ‫سلغاى‬ ‫خوَْض‬

‫ضیاعیي‬ ‫لطاتیي‬ ‫لٌازیل‬ ‫سالعیي‬ ‫خواّیط‬
Şeyatin Karabin Kanadil Selatin Cemahir
Tefâ’îl Vezni
‫تفافیل‬
‫تمطیط‬ ‫تىلیف‬ ‫تطویة‬ ‫توثال‬ ‫تػَیط‬

‫تماضیط‬ ‫تىالیف‬ ‫تطاویة‬ ‫تواثیل‬ ‫تَاغیط‬
Tekarir Tekalif Terakib Temasil Tevasır
40
2009
Fu’al Vezni
‫فقل‬
ِ‫تحف‬ ُ‫ظهط‬ ‫زٍلت‬ ‫اهّت‬ ِ‫خول‬

‫تحف‬ ‫ظهط‬ ‫زٍل‬ ‫اهن‬ ‫خول‬
Tuhaf Zümer Düvel Ümem Cümel
Fu’ul Vezni
‫فقل‬
ٌِ‫سف‬ ‫عطیك‬ ِ‫غحیف‬ ‫وتاب‬ ‫ضسَل‬

‫سفي‬ ‫عطق‬ ‫غحف‬ ‫وتة‬ ‫ضسل‬
Sufun Turuk Suhuf Kütüb Rüsul
Ef’ül Vezni
‫افقل‬
‫تحط‬ ‫لساى‬ ‫ضْط‬ ‫ًفس‬ ‫ًدن‬

‫اتحط‬ ‫السل‬ ‫اضْط‬ ‫اًفس‬ ‫اًدن‬
Ebhür Elsül Eşhür Enfüs Encüm
Tu’ât Vezni
‫فقات‬
‫زاّی‬ ‫غاظی‬ ‫ٍالی‬ ‫لاؼ‬ ‫فاغی‬

‫زّات‬ ‫غعات‬ ‫ٍالت‬ ‫لضات‬ ‫فػات‬
Duhat Guzat Vülat Kuzat Usat
41
2009
Otuz Altıncı Ders
Arapça İsim Tamlamaları
 Arapça isimler belirli ve belirsiz olarak ikiye ayrılır. Kelimeyi belirli kılan ek ise (‫)ال‬
(Harf-i Tarif) takısıdır. Bu İngilizcedeki (The), Almancadaki (Das), Fransızcadaki (La)
takısı gibidir.
 Arapça harfler 14 Şemsi ve 14 Kameri olmak üzere toplam 28 harftir.
 İki kelimelik tamlamalarda Harfi Tarif ikinci kelimenin başında gelir ve birinci kelime
ile birleşmez.
 Tamlamaların okunuşu ikinci kelimenin başındaki (Harfi Tariften sonra) ilk harfe
göre okunur.
Şemsi Tamlamalar
 Birinci kelimenin son harfi ötre, ikinci kelimenin ilk harfi (Harfi tarif okunmadan)
şeddeli ve üstün okunur.
Arapça Şemsi Harfler
‫ت ث ز ش ض ظ س ش ظ ؼ ط ػ ل ى‬
‫ًَضُ الطَّوس‬
Nurüş’şems
‫تاج التَاضید‬ ُ‫زاضالسقس‬
Tacüt‟tevarih Darüs‟saade
‫ذیط الٌاس‬ ‫لغـ الغطیك‬

Hayrün‟nas Katut‟tarik
‫فلَم السیي‬ ‫فثس اهلل‬

Ulumud‟din Abdul‟lah
‫هاض الصوط‬ ‫زاض التقلین‬

Marüz‟zikr Darüt‟talim
42
2009
Kameri Tamlamalar
 Birinci kelimenin son harfi ötre, ikinci kelime Harfi tarif ile birlikte şeddesiz okunur.
Arapça Kameri Harfler
‫ا ب ج ح خ ؿ ك ف ق ن م ٍ ُ ی‬
‫ًَضُ الموط‬
Nurül’kamer
‫تیت الوال‬ ‫ضید االسالم‬
Beytül‟mal Şeyhül‟islam
‫زاض الفٌَى‬ ‫غعات الوسلویي‬

Darül‟fünun Guzatül‟müslimin
ُ‫ذاضق القاز‬ ‫ضتیـ االٍل‬

Harkul‟ade Rebiül‟evvel
‫سالف الثیاى‬ ‫زاض الثسایـ‬

Salifül‟beyan Darül‟bedayi
 Birinci kelime zaman veya mekân zarflarından biri ise ilk kelime ötre değil üstün
okunur.
‫تیي الولل‬ ‫تیي الٌاس‬

Beynel‟milel Beynen‟nas
‫لثل التاضید‬ ‫تقس الیَم‬

Kablet‟tarih Badel‟yevm
‫تحت الثحط‬ ُ‫فَلالقاز‬

Tahtel‟bahr Fevkel‟ade
‫هي الثاب‬ ‫حسة المسض‬

Minel‟bab Hasbel‟kader
‫ﷺ‬
43
2009
 Birinci kelime ( ‫ ) ب‬harfi ise (Bi) şeklinde, (‫ ) فی‬eki ise (Fi) şeklinde okunur.
ُ‫تاالذط‬ ِ‫تالىلی‬
Bil‟ahire Bil‟külliye
‫تالصات‬ ‫تالقىس‬
Biz‟zat Bil‟akis
ِ‫لی الحمیم‬ ‫فی القػل‬

Fil‟hakika Fil‟asıl
 Üç kelimelik tamlamalarda ikinci kelimenin sonu mutlak esre ile okunur.
‫فی ًفس االهط‬ ‫ذازم الحطهیي الططفیي‬

Fi nefsil‟emir Hadimül‟harameynil‟şerefeyn
‫الی آذط القوط‬ ‫فلی عطیك االًحػاض‬

İl ahiril‟ömür Ala tarikil‟inhisar
‫وتاب هػالح الوسلویي‬ ‫زیَاى لغات الته‬

Kitabü mesalihil‟müslimin Divaül‟lugatit‟türk
Otuz Yedinci Ders
İsm-i Mekan
 Arapça fiilerin cereyan ettikleri yerleri bildiren kelimelere ism-i mekan denir.
 İsm-i mekan ikisi kıyasi ve ikisi semavi olmak üzere toplam dört vezindir.
 İsm-i mekan (Mefâ‟il) ( ‫ )مفاعل‬vezni ile çoğalırlar.
Mef’al ve Mef’il Vezni
‫هٌثـ‬ ‫هرطج‬ ‫هقثس‬ ‫هسىي‬ ‫هىتة‬

Menba‟ Mahrec Ma‟bed Mesken Mekteb
‫هطخـ‬ ‫هسدس‬ ‫هَضـ‬ ‫هٌعل‬ ‫هدلس‬

Merci‟ Mescid Mevzi‟ Menzil Meclis
44
2009
Mef’ale ve Mef’ile Vezni
‫هولىة‬ ِ‫هسضس‬ ِ‫هحىو‬ ِ‫هغثق‬

Memleket Medrese Mahkeme Matba‟a
‫هقطفة‬ ِ‫هْلى‬ ُ‫هسیط‬ ‫هٌعلة‬

Ma‟rifet Mehlike Mesire Menzilet
Mefâ’il Vezni
‫هحاون‬ ‫هطاوع‬ ‫هدالس‬ ‫هىاتة‬

Mehakim Merakiz Mecalis Mekatib
‫هقاضف‬ ‫هطاتة‬ ‫هٌاظل‬ ‫هواله‬

Ma’arif Meratib Menazil Memalik
Otuz Sekizinci Ders
İsm-i Alet
 Arapça kelimeler (Mif‟al)( ‫)مفعل‬, (Mif‟âl)(‫ )مفعال‬ve (Mif‟ale) ( ‫ ) مفعله‬vezinleri ile ism-i
alet olurlar.
 İsm-i alet (Mefâ‟il) ( ‫ )مفاعل‬vezni ile çoğalırlar.
‫هسوـ‬ ‫سوـ‬ ‫هغفط‬ ‫غفط‬ ‫همغـ‬ ‫لغـ‬

Misma’ Miğfer Mıkta‟
‫هقطاج‬ ‫فطج‬ ‫همیاس‬ ‫لیس‬ ‫هسَان‬ ‫ٍسه‬

Mi’rac Mikyas Misvak
ِ‫هططت‬ ‫ضطب‬ ِ‫هطوق‬ ‫ضوـ‬ ِ‫هولح‬ ‫هلح‬

Mişrebe Mişme‟a Mimliha
45
2009
Otuz Dokuzuncu Ders
İsm-i Mensub
 Arapça kelimelerde ism-i mensub bir ismin bir yere, bir kişiye, bir mesleğe aitliğini
ifade eder.
 İsm-i mensub kelimenin sununa ( ‫ ) ی‬eki getirilerek yapılır.
‫فىطی‬ ‫هىی‬ ‫هلی‬ ‫فلوی‬ ‫فطتی‬ ‫هػطی‬

Fikri Mekki Milli İlmi Arabi Mısri
‫سواٍی‬ ‫زًیَی‬ ‫هقٌَی‬ ‫فلَی‬ ‫هسًی‬ ‫تَضسَی‬

Semavi Dünyevi Ma‟nevi Alevi-Ulvi Medeni Bursevi
Kırkıncı Ders
İsm-i Mübalağa
 Türkçe kelimelerin başına çok, pek, fazla gibi zarflar getirilerek yapılan isimlerdir.
 Arapça kelimelerde ism-i mübalağa dört vezinde oluşturulur. Bunlar (Fa‟âl) ( ‫) فعّال‬,
(Fa‟âle) ( ‫) فعّاله‬, (Fa‟ûl) ( ‫) فعول‬, (Mif‟âl) ( ‫ ) مفعال‬vezinleridir.
 Bunların dışında da mübalağa bildiren isimler vardır.
ِ‫فْاه‬ ِ‫فاله‬ ‫لْاض‬ ‫فیاش‬ ‫ضظاق‬ ‫سیاح‬

Fehhame Allame Kahhar Ayyaş Rezzak Seyyah
‫هٌقام‬ ‫هقواض‬ ‫همسام‬ ‫ضىَض‬ ‫غفَض‬ ‫خسَض‬

Min‟am Mi‟mar Mikdam Şekur Gafur Cesur
‫هسىیي‬ ‫ضحوي‬ ‫لیَم‬ ‫غسیك‬ ‫ضحین‬ ‫فلین‬

Miskin Rahman Kayyum Sıddık Rahim Alim
﷽
46
2009
Kırk Birinci Ders
İsm-i Tafdil
 Arapça kelimeleri (Ef‟al) ( ‫ ) افعل‬veznine sokularak yapılan mukayese ve üstünlük

gösteren kelimelerdir.
 Türkçede sıfatların başına daha,en,çok,en çok gibi zarflar getirilerek yapılır.
 İsm-i Tafdil Efa‟îl vezni ile çoğalır.
‫العم‬ ‫اوطم‬ ‫اسفل‬ ‫اغغط‬ ‫اوثط‬ ‫افؾن‬

Elzem Ekrem Esfel Asgar Ekber A‟zam
‫اًسض‬ ‫احسي‬ ‫اوول‬ ‫احوك‬ ِ‫اتل‬ ‫افضل‬

Ender Ahsen Ekmel Ahmak Ebleh Efdal
‫االظم‬ ‫اواضم‬ ‫اسافل‬ ‫اغاغط‬ ‫اواتط‬ ‫افاؽن‬

Elazim Ekarim Esalif Esagir Ekabir E‟azim
‫اًازض‬ ‫احاسي‬ ‫اواهل‬ ‫احاهك‬ ِ‫اتال‬ ‫افاضل‬

Enadir Ehasin Ekamil Ehamık Ebalih Efadıl
Kırk İkinci Ders
Bazı Arapça Kelimelerin Okunuşu
 Bazı Arapça kelimelerde yer alan Elif-i Maksure ( ‫ ) ی‬ve Elif-i Memdude ( ‫ ) أ‬harfin
normal okunuşunun dışındadır. Örneğin;
‫هقٌی‬ ‫زفَی‬ ‫یحیی‬ ‫هػغفی‬ ‫هَسی‬ ‫فسی‬

Ma‟na Da‟va Yahya Mustafa Musa İ‟sa
‫الػی‬ ‫الی‬ ‫فلی‬ ‫وثطی‬ ‫ضَضی‬ ‫فتَی‬

Aksa İla „Ala Kübra Şura Fetva
‫تمأ‬ ‫ثٌأ‬ ‫تٌأ‬ ‫اهطأ‬ ‫سفأ‬ ‫خفأ‬

Beka Sena Bina Ümera Sefa Cefa
47
2009
Kırk Üçüncü Ders
Arapça Sayılar & Günler & Aylar
١٠ ٩ ٨ ٧ ٦ ٥ ٤ ٣ ٢ ١
ُ‫فطط‬ ِ‫تسق‬ ِ‫ثواًی‬ ِ‫سثق‬ ِ‫ست‬ ِ‫ذوس‬ ِ‫اضتق‬ ِ‫ثالث‬ ‫اثٌیي‬ ‫ٍاحس‬
Aşere Tis‟a Semaniye Seb‟a Sitte Hamse Erba‟ Selase İsneyn Vahid
٢٠ ١٩ ١٨ ١٧ ١٦ ١٥ ١٤ ١٣ ١٢ ١١
‫فططیي‬ ‫تسقِ فطط‬ ‫ثواًیِ فطط‬ ‫سثقِ فطط‬ ‫ستِ فطط‬ ‫اضتقِ فطط ذوسِ فطط‬ ‫ثالثِ فطط‬ ‫اثٌا فطط‬ ‫احس فطط‬
Tis‟a Semaniye Seb‟a Sitte Hamse Erba‟ Selase İsna Ehad
Işrin
Aşere Aşere Aşere Aşere Aşere Aşere Aşere Aşere Aşere
١٠٠ ٩٠ ٨٠ ٧٠ ٦٠ ٥٠ ٤٠ ٣٠ ٢٠ ١٠
ِ‫هائ‬ ‫تسقیي‬ ‫ثواًیي‬ ‫سثقیي‬ ‫ستِّیي‬ ‫ذوسیي‬ ‫اضتقیي‬ ‫ثالثیي‬ ‫فططیي‬ ُ‫فطط‬
Mi‟e Tis‟in Semanin Seb‟in Sittin Hamsin Erba‟in Selasin Işrin Aşere
1205 ‫ذوسِ ٍ هائتیي ٍ الف‬ ١٢٠٥
1304 ‫اضتقِ ٍ ثالثوائِ ٍ الف‬ ١٣٠٤
1119 ‫تسقِ ٍفطط هائِ ٍ الف‬ ١١١٩
EYYAM ‫ایام‬
‫السثت‬ ِ‫الدوق‬ ‫الرویس‬ ِ‫االضتق‬ ِ‫الثالث‬ ‫االثٌیي‬ ‫االحس‬
Es’sebt El’cum’a El’hamis El’erba’ Es’sülase El’isneyn El’ehad
ŞÜHUR ‫ضَْض‬
ُ‫خوازی االٍلی خوازی اآلذط‬ ‫ضتیـ اآلذط‬ ‫ضتیـ االٍل‬ ‫غفط‬ ‫هحطم‬
‫ج‬ ‫خا‬ ‫ض‬ ‫ضا‬ ‫ظ‬ ‫م‬
Cümadel’ahire Cümadel’evvel Rebiül’ahir Rebiül’evvel Safer Muharrem
ِّ‫شی الحد‬ ُ‫ش المقس‬ ‫ضَّال‬ ‫ضهضاى‬ ‫ضقثاى‬ ‫ضخة‬

‫ش‬ ‫شا‬ ‫ل‬ ‫ى‬ ‫ش‬ ‫ب‬
Zil’hicce Zil’ka’de Şevval Ramazan Şa’ban Receb
‫ﷲﷻ‬
48
2009
IV. BÖLÜM
FARSÇA KELİMELERİN OKUNUŞU
Farsça dil özellikleri bakımından Türkçeye yakınlık arz eder. Fars dili sondan eklemeli
bir dildir. Cümleler ise başta özne, sonda yüklem şeklindedir. Yüklemler şahıs ekleri ve
zaman eklerini taşırlar.
Bütün bu özellikleriyle beraber güçlü bir edebiyat diline sahip olan Farsçayı
Osmanlılar kullanmış ve edebi eserlerinde yer vermiştir. Hatta Selçuklular zamanında
tamamıyla Farsça eserlerin yazıldığı görülmüştür (Mesnevi gb.).
Kitabımızın bu bölümünde Osmanlıcada kullanılmış olan Farsça ekleri ve kelimelerin

yazılışını göreceğiz. Ayrıca İran kökenli olan Hatt-ı Ta‟lik yazısını inceleyeceğiz. Kalınlığı
sülüs kadar olan bu yazıyı rivayete göre Hoca Ebul Al , Pehlevi ve Kufi yazılarını
birleştirmek suretiyle icat etmiştir.
‫ش‬ ‫ز‬ ‫خ‬ ‫ح‬ ‫ذ‬ ‫ج‬ ‫ث‬ ‫ت‬ ‫ج‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫ذ‬ ‫ذ‬ ‫د‬ ‫خ‬ ‫ح‬ ‫ج‬ ‫ث‬ ‫ت‬ ‫ة‬ ‫ب‬ ‫ا‬
‫ك‬ ‫ؿ‬ ‫ػ‬ ‫ط‬ ‫ؼ‬ ‫ظ‬ ‫ش‬ ‫س‬ ‫غ‬ ‫ظ‬ ‫ض‬
‫غ‬ ‫ع‬ ‫ظ‬ ‫ط‬ ‫ض‬ ‫ص‬ ‫ش‬ ‫س‬ ‫ژ‬ ‫ز‬ ‫ر‬
‫ی‬ ‫ال‬ ُ ٍ ‫ى‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ي‬ ‫ن‬ ‫ق‬ ‫ف‬

‫ی‬ ‫ال‬ ُ ‫و‬ ‫ف‬ ‫ـ‬ ‫ؿ‬ ‫ؾ‬ ‫ؽ‬ ‫ؼ‬ ‫ػ‬
۱‫ۺ‬ ۹ ۸ ۷ ۶ ۵ ۴ ۳ ۲ ۱ ‫ۺ‬
‫انجب قح ویل تعن اهجن هفیلخ روسل رب منّان یادشازمه ادنفمز‬
49
2009
Kırk Dördüncü Ders
Farsça Ön Ekler
 Farsçada en sık kullanılan ön ekleri burada yer vereceğiz.

 Farsça olumsuzluk ekleri olan ( ‫ )یب‬ve ( ‫ )یا‬ekleri kelimelere ön ek olarak gelir.
 Arapçada buna benzer olumsuzluk bildiren( ‫ )یال‬eki vardır.
‫یب کمن یب ب‬ ‫یب رپوا‬ ‫یب وسد‬ ‫اکیبر‬ ‫بیهده‬ ‫یب ربخ‬ ‫یب‬
Bi hesab Bi nemek Bi perva Bi sud Bi kar Bi hude Bi haber
‫یادان‬ ‫یارحمم‬ ‫یاوبقمل‬ ‫یااسمدع‬ ‫یازیچ‬ ‫یااچر‬ ‫یا ا انش‬ ‫یا‬

Na dan Na mahrem Na makbul Na müsaid Na çiz Na çar Na aşina
‫ت‬ ‫ت‬
‫یالهکلهت‬ ‫یال ا أ ب یالتلهم یالالرب یالرپوا‬ ‫یالدیق‬ ‫یال افهلص‬ ‫یال‬
Bila tehlike Bila perva Bila mazeret Bilamühlet Bila ücret Bila kayd Bila fasıla
 Farsça (üzere) anlamı taşıyan ( ‫ ) بر‬eki kelimelerin önüne gelir.

 Arapçada buna benzer ( ‫ )یلع‬eki vardır.
‫بر وم‬ ‫بروهج‬ ‫بریاد‬ ‫برامکل‬ ‫برقزار‬ ‫بروخردار‬ ‫بردو‬ ‫بر‬

Ber mucib Ber vech Ber bad Ber kemal Ber karar Ber hurdar Ber duş
‫یلع االکثس‬ ‫لع اوصخلص‬ ‫یلع االامجل‬ ‫یلع العطالق‬ ‫یلع ادلوام یلع العجله یلع ااعلده‬ ‫یلع‬
Alel‟ekser Alel‟husus Alel‟icmal Alel‟itlak Alel‟ade Alel‟acele Aled‟devam
 Farsça (den) (dan) anlamı taşıyan ( ‫ ) ار‬eki kelimelerin önüne gelir.

 Arapçada buna benzer ( ‫ )نم‬eki vardır.
‫ار ن‬ ‫ارون‬ ‫اردقمی‬ ‫اربر‬ ‫اردل‬ ‫اراضق‬ ‫ارهلمج‬ ‫ار‬

Ez can Ez nev Ez kadim Ez ber Ez dil Ez kaza Ez cümle
‫لع‬
‫نم رطف اهلل‬ ً‫نم ریغ دح‬ ‫نم االول‬ ‫نم ا شق‬ ‫نم هلمج نم ا ان‬ ‫نم دعب‬ ‫نم‬
Min tarail‟lah Min gayri hadden Minel „evvel Minel‟aşk Minel‟an Min cümle Min ba‟d
50
2009
‫دریپ‬ ‫در ن‬ ‫درنیمک‬ ‫دردهعه‬ ‫درانکر‬ ‫دراحل‬ ‫درا ن‬ ‫در‬

Der pey Der miyan Der kemin Der uhde Der kenar Der hal Der an İçinde
‫ه‬‫ش‬ ‫م‬‫ه‬
‫مه رکف‬ ‫اسمهل‬ ‫سی‬ ‫ریشمهه‬ ‫زمهنیم‬ ‫ن‬ ‫مه سنج‬ ‫مه‬
Hem fikir Hem sal Hem şehri Hem şire Hem zemin Hem an Hem cins Birliktelik
Kırk Beşinci Ders
Farsça Son Ekler
‫اغیپربم‬ ‫رجن بر‬ ‫رفسبر‬ ‫رربه‬ ‫یاربر‬ ‫یاهم بر‬ ‫دربل‬ ‫بر‬
Peygam-ber Renc-ber Sefer-ber Reh-ber Bar-ber Name-ber Dil-ber Ber
‫ا واره وار یک وار‬ ‫زساوار‬ ‫اخروار‬ ‫اوتسار‬ ‫شاوهار‬ ‫ادیموار‬ ‫وار‬

Yek-var Avare-var Seza-var Har-var Üstü-var Şah-var Ümid-var Var
‫شنگثس‬ ‫پشگثس‬ ‫ریگفک‬ ‫یارریگ‬ ‫ا ریگب‬ ‫اهجیگثس‬ ‫رطفگثس‬ ‫ریگ‬

Şeb-gir Piş-gir Kef-gir Bar-gir Ab-gir Cihan-gir Taraf-gir Gir
‫احدنمتج‬ ‫هلگ دنم‬ ‫ریغدنمت‬ ‫اردنمج‬ ‫درددنم‬ ‫دادنمشن‬ ‫رهبدنم‬ ‫دنم‬

Hacet-mend Gile-mend Gayret-mend Ercü-mend Derd-mend Daniş-mend Behre-mend Mend
‫شااههن‬ ‫یدراهن‬ ‫اتسمهن‬ ‫رمداهن‬ ‫دواتسهن وصعمامهن‬ ‫رغموراهن‬ ‫اهن‬

Şah-ane Peder-ane Mest-ane Merd-ane Ma‟sum-ane Dost-ane Mağrur-ane Ane
‫ت‬
‫گنااکهر‬ ‫دفااکر‬ ‫افجاکر‬ ‫هتسب اکر‬ ‫اکتعنصر‬ ‫خدمتکار‬ ‫هلیح اکر‬ ‫اکر‬
Günah-kar Feda-kar Cefa-kar Beste-kar San‟at-kar Hıdmet-kar Hile-kar
 Mekan bildiren ekler ise şunlardır.
‫ک ت‬ ‫چ‬
‫رخرار‬ ‫وشره رار‬ ‫زینار‬ ‫الهل رار‬ ‫شثسار‬ ‫زلگار‬ ‫مثسار‬ ‫را ر‬
Har-zar Şüre-zar Ney-zar Lale-zar Kişt-zar Gül-zar Çemen-zar Zar
‫ت‬
‫وکن‬ ‫وباتسن‬ ‫ن‬ ‫اتسن راتسمن‬ ‫ن‬ ‫عمشنان‬ ‫ااتسن‬
Kuh-istan Bu-istan Şeb-istan Zem-istan Kabr-istan Gül-istan Acem-istan İstan
‫ااقاگتمه‬ ‫ابعداگته‬ ‫ذگراگه‬ ‫داگتسه‬ ‫دراگه‬ ‫داپشگاه‬ ‫قزاراگه‬ ‫اگه‬

İkamet-gah İbadet-gah Güzer-gah Dest-gah Der-gah Daniş-gah Karar-gah Gah
51
2009
Kırk Altıncı Ders
Farsça İsimlerin Çoğul Yapılması
 Farsça isimlerde tıpkı Arapçada olduğu gibi Erkek ve Dişilik özelliği yoktur. Bu
yönüyle Arapçaya nazaran Farsça kelimelerin çoğul yapılması daha kolaydır.
 Yalnız Farsça kelimelerde, canlı ve cansız nesnelerin çoğul yapılması sırasında kelime
sonuna getirilen ekler farklılık arz eder.
 Canlı varlıkların çoğulunda kelimenin sonuna ‫ ان‬veya ‫ گان‬eki , cansız varlıkların
çoğul yapılmasında ise kelime sonlarına ‫ ها‬eki getirilir.
‫اگن‬ ‫ا وهان‬ ‫شاههان‬ ‫وخاچ گان‬ ‫رمدان‬ ‫ان‬

Bendegan Ahuan Şahan Hacegan Merdan An
‫ت‬
‫یاهمس اه‬ ‫همکت اه‬ ‫امه اه‬ ‫یا جه اه‬ ‫ا ایساهب‬ ‫اه‬
Tasmeha Tükmeha Mahha Bahçeha Asiyabha Ha
Kırk Yedinci Ders
Farsça İsim Tamlamaları
 Farsça İsim tamlamarı ana esaslarıyla üç bölümde incelenir. Sırasıyla :

a. İzafet kesresi ile
b. İzafet ye‟si ile
c. Kesik izafet ile tamlamadır.
 Eğer tamlama birden fazla kelimeden oluşuyorsa buna Zincirleme Tamlama denir.
 Üçlü tamlamalarda bazen son iki kelime kesik tamlama olabilir.
 Üçlü tamlamaların birçoğunda son iki tamlamanın Arapça kurallara göre
yapılandığını görürüz.
 Üçlü tamlamaların bazılarında son iki tamlamanın arasını “ve” bağlacı girer.
52
2009
‫ت‬
‫دیمان ب‬ ‫دولت هیلع‬
Meydan-ı harb Devlet-i Aliyye
‫ت‬
‫امهن‬ ‫ا ر د و لت‬
Hatt-ı hümayun Umur-ı devlet
‫دامهان امهن‬ ‫اسعرک اشالهیم‬

Divan-ı hümayun Asakir-i İslamiye
‫ولقب یا‬ ‫رسدار ارکم‬

Kulub-ı nas Serdar-ı ekrem
‫دریای ایسه‬ ‫اوردوی امهن‬

Derya-yı siyah Ordu-yı hümayun
‫ارمای تکلمم‬ ‫وررای عطام‬

Umera-yı memleket Vüzera-yı izam
‫ت‬
‫در دب‬ ‫رس رکسع‬
Der-saadet Ser-asker
‫اعمل انپه‬ ‫ریم االی‬

Alem-penah Mir-alay
‫ت‬ ‫ت‬
‫وایل والبت رصم‬ ‫مماکل دولت هیلع‬
Vali-yi vilayet-i Mısır Memalik-i devlet-i aliye
‫ورری دور ادنشی‬ ‫اسعرک رفظ رربه‬

Vezir-i dur-endiş Asakir-i zafer-rehber
‫ت‬
‫ب رمرمب االالب‬ ‫دولت ایب ادلوام‬
Mektub-ı mergubu’l üslub Devlet-i ile’d devam
‫ت‬
‫د د و د و لت‬ ‫ریشمش زغا و اهجد‬
Düşman-ı din ü devlet Şemşir-i gaza ve cihad
53
2009
Kırk Sekizinci Ders
Farsça Sayılar & Günler & Aylar
‫جنپ‬ ‫اهچر‬ ‫هس‬ ‫دو‬ ‫یک‬

Penc Çehar Se Dü Yek
‫ت‬
‫ده‬ ‫هن‬ ‫ش‬ ‫تفه‬ ‫شش‬
Deh Neh Heşt Heft Şeş
‫یابرده‬ ‫اهچرده‬ ‫زیسده‬ ‫دوارده‬ ‫یارده‬

Panzdeh Çehardeh Sizdeh Devazdeh Yazdeh
‫ت‬ ‫ت‬
‫یش‬ ‫ونارده‬ ‫هسده‬ ‫ف ند ه‬ ‫شارده‬
Bist Nevazdeh Hejdeh Heftdeh Şazdeh
‫ت‬
‫اجنپه‬ ‫لهچ‬ ‫یس‬ ‫یش‬ ‫ده‬
Pencah Çihil Si Bist deh
‫دص‬ ‫وند‬ ‫اتشهد‬ ‫اتفهد‬ ‫تصش‬

Sad Neved Heştad Heftad Şast
‫ششصد‬ ‫یادصن‬ ‫اهچردص‬ ‫ش صد‬ ‫دوتسی‬

Şeşsad Pansad Çeharsad
‫ت‬
Sisad
‫ت‬
Düvist
‫د و هس ا ر‬ ‫هسار‬ ‫ن صد‬ ‫ش صد‬ ‫فتصد‬

Du hezar Hezar Nühsad Heştsad Heftsad
RUZHA ‫روراه‬
‫هبنش‬ ‫هعمج‬ ‫جنپ هبنش‬ ‫اهچر هبنش‬ ‫هس هنش‬ ‫دوهبنش‬ ‫هبنشکی‬
Şenbe Cuma Pencşenbe Çeharşenbe Seşenbe Düşenbe Yekşenbe
MAHHA ‫امه اه‬

‫ت‬
‫رهشامهر‬ ‫رمداد‬ ‫ریت‬ ‫رخداد‬ ‫اوردبی ش‬ ‫فز و ر د‬
Şehriver Mordad Tir Hordad Urdibihist Ferverdin
‫ادنپس‬ ‫نمهب‬ ‫دی‬ ‫ا در‬ ‫ا یا ن‬ ‫رهم‬

İspend Behmen Dey Azer Aban Mihr
54
‫‪2009‬‬
‫جناب حق ولی نعت جهان خلیفه رسول پادشاهمز افندمز‬

‫خٌاب حك ٍلی ًقت خْاى ذلیفِ ضسَل پازضاّوع افٌسهع‬
‫انجب قح ویل تعن اهجن هفیلخ روسل رب منّان یادشازمه ادنفمز‬

‫جناب حق ًلی نعت جيان خلیفو رسٌل پادشاىمز افندمز‬
‫جناب حق ولی نعت جهان خلیفه رسىل‬

‫پادشاهمز افندمز‬
‫‪55‬‬
‫‪2009‬‬
‫جٌاب خق ولی ىعت هجان خلیفُ رشول اپدطامهز افٌدنز‬
‫جناب حق ولی نعت جهان خلیفه رسىل پادشاهمز افندمز‬
‫جناب حق ولی نعت جهان خلیفه رسىل‬

‫پادشاهمز افندمز‬
‫‪56‬‬

OSMANLICA

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

OSMANLICA

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص‬

‫فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص‬

‫فثواًلیدِ هتٌلطی ا ٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص‬

‫فثواًلیدِ هتٌلطی ا ٍلَهِ یِ گطیص فثواًلیدِ هتٌلطی اٍلَهِ یِ گطیص‬

‫بسم اهلل الرحمن الرحيم‬

Osmanlıca yazımını öğrenmek değil, yazılı

Osmanlı tarihi, bizim

Osmanlı Alfabesi incelenirken klasik yolla

İkinci bölümde Türkçe yazımda kullanılan

Yirmi Dokuzuncu Ders .......................................................................................................................... 31

Gelin şimdi bu harfleri sırasıyla inceleyelim.

ELİF ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫آبدال‬ Abdal ‫آخر‬ Ahir ‫آیيا‬ Ayna

‫آدم‬ Âdem ‫آتش‬ Ateş ‫آواز‬ Avaz

‫آمر‬ Amir ‫آرزو‬ Arzu ‫آسامن‬ Asuman

‫اجي‬ Ecel ‫اصم‬ Eşek

‫امری‬ Emir ‫ابهل‬ Ebleh

‫ادب‬ Edeb ‫افگار‬ Efkâr

‫امني‬ Emin ‫ایواه‬ Eyvah

‫ارسار‬ Esrar ‫اهدام‬ Endam

VAV ‫و‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫و‬

 Osmanlıca alfabede bugün kullandığımız Latin kökenli Türk alfabesinde

‫اوصاق‬ Uşak ‫ایض ﯿق‬ Işık

‫اوتو‬ Ütü ‫ایرماق‬ Irmak

‫اوت‬ Ot - Öt ‫ایعلﯿق‬ Islık

‫اورتو‬ Örtü ‫ایزیج‬ İzci

‫اوزون‬ Uzun ‫ایضچﯽ‬ İşçi

‫اوتوز‬ Otuz ‫ایپ‬ İp

‫اوتالق‬ Otlak ‫ایکﯽ‬ İki

‫اودون‬ Odun ‫اییلك‬ İlik

‫اوگهل‬ Öğle ‫ایگنو‬ İğne

‫اوزوم‬ Üzüm ‫ایپیلك‬ İplik

‫اوکوز‬ Öküz ‫ایعرییق‬ Isırık

‫اوس تون‬ Üstün ‫ایسو‬ İse

‫اوﻍالن‬ Oğlan ‫ایضمل ك‬ İşlemek

‫اوجاق‬ Ocak ‫ایض تو‬ İşte

‫اوفکو‬ Öfke ‫ایيجو‬ İnce

‫اوًﻎون‬ Olgun ‫ایعالق‬ Islak

‫اوراق‬ Orak ‫اچیون‬ İçün

BE ‫ﺐ‬ ‫ﺒ‬ ‫ب‬ ‫ب‬

dönüşür. Osmanlıca (pe) sesini Fars (İran) alfabesinden almıştır. Bundan

‫اباب‬ Baba ‫ﭘﯿده‬ Pide

CİM ‫ﺞ‬ ‫ﺠ‬ ‫ج‬ ‫ج‬

‫جاجيق‬ Cacık ‫چامقاق‬ Çakmak

TE ‫تﺔ‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬

 Türkçe kelimelerde (dal) ‫ د‬harfi ince okunurken, Arapça ve Farsça

kelimelerde kendi dil kaidelerine göre ince veya kalın okunabilir.

‫تورك‬ Türk ‫ﻂامقق‬ Takmak ‫آﻂو‬ Ada

‫تپو‬ Tepe ‫ﻂاكمی‬ Takım ‫ﻂوﻌری‬ Doğru

‫تفسری‬ Tefsir ‫ﻂاغ‬ Dağ ‫ﻂوماتس‬ Domates

‫ده ده‬ Dede ‫دس تو‬ Deste ‫دكيلو‬ Dakika

‫دره‬ Dere ‫داخي‬ Dâhil ‫دگرزس‬ Değersiz

SE ‫ﺚ‬ ‫ﺜ‬ ‫ﺛ‬ ‫ث‬

‫اثهﯿو‬ Saniye ‫ﺛواب‬ Sevab ‫نرثت‬ Kesret

‫ﺛﺒات‬ Sebat ‫اثر‬ Eser ‫نﺜری‬ Kesir

‫رست‬ Sert ‫ظاﻍالم‬ Sağlam

‫رسچو‬ Serçe ‫ظﯿمتو‬ Sıtma

HA ‫ﺢ‬ ‫ﺤ‬ ‫ح‬ ‫ح‬

‫خادم‬ Hadim ‫خربیج‬ Haberci ‫خالفت‬ Hilafet

‫خاﻂرالمق‬ Hatırlamak ‫خرابو‬ Harabe ‫خویزس‬ Huysuz

‫حرصت‬ Hazret ‫ىﯿﭻ‬ Hiç

‫آرابو‬ Araba ‫ایض تو‬ İşte ‫آمتاجو‬ Atmaca

‫اترهل‬ Tarla ‫ایگنو‬ İğne ‫ابﻍالمو‬ Bağlama

ZEL ‫ﺬ‬ ‫ﺬ‬ ‫ذ‬ ‫ذ‬