I·

I

,Hiiccetu'1.:.1s1am, ZeynU'd~Din, Muceddid-i Kebir, AUm-i RabbAni, Miir§id-i Klmil, Hadim-i eeriat~l Mutahhara, Ehl~i Sunnetin Gozbebegt

Imam Ebii Hamid Muhamnled

e'l - G A Z ALi

(Rahmetullahi aleyh)

iHVAu 'ULOMi'D-OiN

TERCUMESi (BIRINCI CILD)

(Muellifin mukaddimesi ve on ((KitAb»dan mutesekkildlr)

www.ihya.org .

ASLIN A SADIK kabnarak - !tlkartmll ve Dave yapllmakslz,n hlzirlftDaD bu 1hyau 'Ulilmi'd-Diil Tercilmesl. esertn ARAPCA ASLI GIBt don ellt hiilinde De~ edilmektedir.

Terciime eden:

Ahmed SERDARO~LU

DiyAnet !~leri Reisligi Miifetti§Jerinden lSTEME ADRESI:

HUZUR

VA YIN-DA GITIM FARUKSAGLAM Catalcesme Sok. Yucer Han.

No:46/ Kac 2 CagaIoglu-tsT.

Tel: 513 50 57

BEDtR YAYINEVt P.K. 1060 - istAnb1l1 "

www.ihya.org

Web Sitesi Sunar www.yakup_info & www.hanci.org

i hyau 'Ulumi' d .. Din (Cilt: 1)

Rub' u '1- i bad at

, ONUNCU KtTA.B:

KiTABU TERTiBi'L .. EVRAD ve TAFSil .. i iHYAi'L .. LEYl

(VtRDLERtN TERTIBt VE GECEY1 tHY1\. ETMEK)

(BU KiTAB ncr SABDAN MUTE§EKKlLDtR)

1 inci BAB: EVRADIN FAZtLETi, TERTtBi VE AHK.AMI BEYANINDADm.

2 nei BAB: GECELERi iBADETLE GECiRMENiN KEYF:tYETt,

- FAZILETi VE BUNLARLA ALAKALI HtiKUML:ER BEy,ANINDADIR.,

C. I - P-. 61 .

ViRDLERiN TERTiBi VE GECEYi iHY A ETMEK

EU KiTAB EVRAD'I (YANi YiRMi DaRT SAAT iCiNDE YAPlLAN NAFiLE iBADETLERi) SIRAYA KOYMANIN VE GECE iBADETLERiNiN At;IKLANMASI BEyANINDADIR.

vermfs oldugu nihAyetsiz nimetlere karsi Allahu· TealA'ya hamdederiz. Kalbde kibir ve nefret brrakmiyacak en samimi bit sekilde O'nu zikrederiz. Nimetlerine §ukretmek ve Sani-i Hakim oldugunu dustmmek isteyenler ic;in, gece ve giindtizii blrbiri ardmca yaratan Allahu Teala'ya sonsuz §iikurIer olsun.

~alat ve selam, iman edenlere mujdeleylci, Iman etmeyenlere korkutucu olarak gonderdigt hak Peygamberlerine; onun nezih ve kerem sahibi olan At ve Ashabl uzerine olsun, Onlar ki aksam - sabah, gece - giindiiz ibAdete devam etmekie, dinde yol gostermek iC;in her biri birer yildiz ve karanhgi aydmlatan birer mes'ale olmuslardir.

Bundan sonra bilmls 01 kl, Allahu 'I'eala'rnn yeryiiziinii tnsanlarm ziyaret ve seyahatlerine musalt bit §ekilde yaratmts olmasi, onlann yer ktiresinin bir kenannda veyfi. bit tepesinde saplamp kalmalari ic;in degil, burastrn bit guzergah, bir konaklama yeri kabfil .ederek, onun tuzak ve tehlikelerinden sakinmalart, her tarafmdaki nlmetlerden faydalanmak suretiyle kendilerini aS11 vatanlari olan Cennet'e ve ebedi saadete ulastiracak aZl~ tedarlk etmeleri, Him ve fazilet gibi iyi vasitlara sahib olmalari ve yo1cu tR§lyan geml misA.1i Insanlarin 6miirlerininde kendileri ile beraber seyr etmekte ve alop g1tmekte oldugunu bllmeleri ic;.inrlir. jnsanlar bu Alemde daimi yol~ culuk hfi.lindedir. t1Jt menzillert beslk, son ugraklan kabir, dalmt duraklari ise ya Cermet veyA Cehennem'dir. Yolculugun mesatesl, :Omiirleridir. Ydlar konak yerleri, aylar fersahiar, giinler kilometreler, nefesler metrelerdir. Yapml§ oldugu iyilik, ta,at ve ibfi.detler. aZlgrdIr. Omrtiniin en kiymetll sermayesi vakitleridir. §ehveti ve §ehevi arzulan yolunu kesen haydutlardir. Kazaner vekAn; - Cennet'i v« oradaki ebedi nimetleri elde etmekle Allah'm nzasma ve CemA.-

964 !HYAU 'ULOMt'D - DIN - CUt: 1 - nUB'U'L - tBADAT

line mazhar olmaktir. Zaran ise, Cehennem'ln derekelerinc.1e I;C§itli -azablara ma'ruz kalmakla Allah'm rahrnet ve cemalinden uzaklasmaknr,

Omilrsermayesinden olan bir nefesini dahl, keridisini Allah'a

, yakla§tIracak iyiliklerde kullanmayip gafletle bosa gecirenler, klyamet. gtinti SOllSUZ' hasret ve nedamet cekeeeklerdlr. Bu korkune ve bUytik tehlikeyi sezenler, pacalari sivadi . ve btittin Imkanlari ile geri kalan omurlerini Allah nzasl ugrunda geclrmege cahstuar. Ahirette' Allah'a yaklasmak icln gece ve giindilzleri Ibadetle ve Allah nzasma yarayacak islerle gecirmek gayretlne sarilarak vakltlertn tekerrurunu nazar-i itibara aldilar. Evrad ve ibildetle:rini ona gore ayarlayip vakitlere bolduler. Bu suretle ibiidet ve evradlan vakitlere taksim etmek, 'Ahiret yolculugu ilimlerinin muhimlerlnden sayildi.

Bunun srrn da iki Bab'da aciklanabillr :

BiRiNCt B.AB; virdlerin fazileti ile geceglindUze bolunmesi beya.nmdadlr.

rxrsct BAB; geceleri ibadetle gecirmenin keyfiyeti, fazHeti ve bunlarla alakali hiikiimler beyamndadir.

---------

BiRiNCi BAB

EVRADIN FAZILETt, TERTIBt VE AHKAMI

. .

BEYANINDADIR.

Evradtn fazileti ve evrada devamm Allah'a· gidcn yot oldugu :

Bilmis 01 ki, basiret nuru ve kalb gozu. He bakanlar, kurtulusun ancak Allah'a ulasmakta oldugunu ve Allah'a ulasmak ic;in de, Allah'i bilmek, sevmek ve bu marifet ve ,muhabbet, He clmekten baska c;are olmadrgmi anlarmslardir. Muhabbet ve iinsiyetin, I sevglJiyi devamh sektlde zikretmekle koklesecegtni, mariCetin ise: O'nun zA.tlm, sirat ve ef'alini devamh surette d4§unmekle mumkun olabilecegIni bllmlglerdir. Hakikatte Allah'tan ve kamatta O'nun ef'alin~ den baska bir .seyin olmadignu, devamli surette Allah'i zlklr ve fikrin, diinya sehvetlerlne veda edip bunlardan yalmz muhtae oldugu kisimlanm almakla mtimktin olabilecegtnl ogrenmi§lerdir.

Bu anlattiklanrms, ancak geceli ~ gilnduzlii ziklr ve fikit sayesinde hasll OlUI. Halbukl Insarnn nefsi, yaradilis -itibal'iyle .tez·usan~ dlg,. ve c;abuk yoruldugu ic;in, zikir ve fikirden muayyenolan bir nev'i iizerinde fazla dayanamaz. Mua.yyen bir nokta iizerinde devam ederse usamr ve tembelleslr. Kullar usanmadan, Allah usanmaz. Bin~~ enaleyh, amelinden zevk almasr, bu zevk ile hevesin artmasr ve bu sA.ye;de daha fazla devAmedebilmesi i~in vakitlere gore amelini krsnntara aYlrmak sflreUyle nefsini dinlendirmek ve nes'esini artnrmakzarO.rett hw.tl olmustur. Bu sebebtenrlir ki, evradi, muhteUf krsimtara b6lunmeli. Nefis yaradlll§ itibAriyle dunyaya meylettiglnden onu yenebilmek iC;in, insAnoglu omrunun tamamim veya cogunu zikir ve fikir He gectrmelidir. !]ayet vakitlerini yariya boler, bir kismim zikir ve fikir ile gec;irir, dige;r kismmi da nefsinin arzulanna uyarak diinyahg,. pesinde ge~irirse. dtinyahg,. tercih etmls sayilrr, C;iinldi vakltler mUsAvi oldugu Icln birbirine galebe .' ealamaz.: Halbukl ate yandan tnsan tabtati dunyahfp. tercih etmektedir. Bunun iC;in giinlerlnin c;ogunu zikir ve fikirle g~irmesi zanlridir. -Zira insanm

966 lHYAu 'ULOMt'D - DtN - Cilt: 1 - RUB'U'L -lBADA.T

:tAhir ve batrm duny!hga elverlslidlr, Goniil dtinyaya meylederek ona son derece ehemmiyet verlr. Bununla beraber insan Icin gonltinu tamamen taat ve ibadcte baglamak devamh ibadctte bulunmak ve huzurn saglamak da zordur. Huzur ile Ibadet, devamh surette degU, bfizl vakiUerde yapilir,

Sorgusuz sualsiz Cennet'e girmek isteyenler btitun vakitlerini; terazi basmda sevabmm gunahlar uzerine agrr gelmesini isteyenler de vakitlerinin «;ogunu Ibadetle gectrsinler. omrunun yarismi . ibadet ve diger kismim da Isyan ile geclrenlerln vaziyeti tehlikelidir. Bununla beraber, Allah'tan timid kesilmez. Allahu Teala'run af ve magfiret etmesi beklenir. Kendi fazl u .keremiyle Allahu Teala'nm onu bagislamast umulur.

t!}te bu anlattiklarim basiret nuru He gorebilenlere aerklanan hakikatlerdir. Sen basiret erbabmdan degilsen, Allahu TeiUa'run sevgili Peygamberine olan hitAbma bak ve onu iman m1.ru ile al. AUahu Terus, kendisine en yakm ve kendi katmda en ilstiln dereceyi hMz 018n Resul-i Ekrem'e Kur'fm-l Kerim'de §oyle buyurmustur:

1-.

aGundiiz seni uzun uzun ahkoyacak Isler vardir. Rabbmm adrm an, herseyl brrakip yalmz O'na teveccuh et,» (73 - Muzzemmil: 7, 8) 2-

"Rabblntn admi sabah iaksam an, geceleyin O'oa seede et. O'nu gcceleri uzun uzun tcsbih et.» (76- Ed - Dehr: 25, 26)

3-

uRabblm gUne~in dogu!jundan cvvel ve batrsmdan once hamd Ile tesbih et. Geeeleyln ve secdelcrinin ardmdan O'nu tesbih ct.» (50 ~ Kaaf : 39, 40)

10 uneu K1.TAB - 1'iI,ci BAB - EVRADIN FAziLETt VE EVR.~DA DEVAM967

4-

ccKalkarken Rabbnn hamd ile tesbih et. Gecenlu blr kismmda ve YlldlZ1ar sdnerken de onu tesbih et .••. (52 - TUr: 48, 49)

5-

.~.

yo_.('.." ~- .... :~

.. /...: )\-:-;~ .~' .. ';;' J

-:

".- ;_ ~~ j .-- - I • '':'_... • __ .J _ ...: _I

«~iibhesiz geee kaJkl~ daha tesirli ve 0 zaman okumak daha elverI~idir.D (73 - Muzzemmi1: 6)

6-

uGiine§in dog,.nasmdan evvel de, batmasmdan evvel de Rabbini hamd fie tesbib d. Gece saatlerinde ve giindtizlcri dahi tesbih et, ki Rabbinin risasma eresln,» (20 - Ta - ha: 130)

7-

.

w¥\:~ i; ~ c::.:.i -;:J~ ~\ ~ '::Jj; .:: ~\ J J.. -: 5l;.J\ d1

ICGiindiizun iki ve u~unde ve gecenin gilndUzc yakm zamanlarmda namaa kll, dogrusu iyiIikJer kotiiliikleri gidcrir. Bu ogut, kabill edenlere bir ogiittiir;» (11 - Hftd: 114)

8-

~

.A5~ ~ ~~l~

cc~eceleyin secde edcrck ve ayakta durarak hayun bii~en ahiret (azAbm) dan ~ekinen, Rabbinin rabmetini dileyen kimse, inkar eden gibi olur mu? (Ya Muhammed) De ki: Hif.; bilenler He bilmeyenler bir olur mu? Dogrusu' aneak akllsi.hibleri og-ut ahrlar,» (39 - Ziimer: 9)

968 lHYA.U 'ULOMt'D·DIN - eHt: 1 - RUB'U'L~lBADA.T

9-

. ~ l...:..l; J t;.~ ~ ~ ~;.:; c: \ ~\,;. ~.;"; J ~

«(lok ibidet etmekten viicddlan yataktan uzakta kahr, korkarak ve umarak Rablanna yalvarnlar.» (32 - Seede: 16)

10 -

.Onlar geeelerlnl Rabierinin gnUnde secde ederek ve dlnlenerek g~irjrler.», (25 ~ Fiirkan: 64)

11-

_.ODlar, geceleri az az uyuyanlardrr, Ve onlar seher vaktinde istigfar ederler.» (51- Zariyat: 17, 18)

12-

fCAk~mlarken ve sabahlarken Allah'l tesblh edin,». (30 -Rfun: 17) 13-

.Sabah aksam Babbinin nzislDl isteyerek O'na yalvaranIah kog- , ma.. (6 - En'§.m: 52)

Biltiinbu ayet-i celileler, Allah'a giden yolun, vakitleri murakabe 'ederek devamll §ekilde iba.detle mumktm olacagmi gostennek.tedir. Res-CU-i Ekrem de hadts-l §erifinde §oyle buyuruyor:

10 uncu xr, ,B - 1 inci BAB - EVRADIN FAZ1LETt VE EVRADA DEV.AM9690

«Allah katmda en sevimli kulJar, Allah't zikretmek i~in, gunes, ay ve goIgeyi tarassut edenlerdir.» (1066). Nitekim Allahu Teal€!. bir-

•

€!.yette:

«Giine§ ve ay hesab Iledir,» (55 - Rahman: 5) Diger Ayette :

• _,;} ~/. .-*'-" ~ ~; ;I -, ... ;/ • ,. ~

.u;.~ ~l- 'w ;~':,!J ~\':c; -~ 4~S -J:~?:J\.

..-

;3_fi r~ (;':,: c:)~ !C;.:'; ~- ~.-.) _~ ';:.~J!

«Rabbinin golgeyi nasil uzattrgrm gdrmes misin? tsteseydi onu durdumrdu. Sonra biz giine§i ona delil kihp yava§ yavas kendimize .;ekmi§izdir.» (25 - Furkan: 45, 46)

Bs§ka bir ayette :

fi J~G !C_;~;::'ily

«Ay i~in de menziller tayin etmislsdir,» (36 - YAsm: 39) Diger Ayet-i celilede:

nO, ylldtzla1'1:,kara ve denizin karanhklannda yol butasrms diye sizio l~n yaratmt!jtir.u (6 - En'am: 97) buyurmustur, .

Gune§ve aym bOyle muntasamgektlde seyir ve harekette bulunmalan, karanllk - aydlnltk..ye y:tldlz1ann yaratl1masl SIr! diinya. i§le-

(1066) TaberAni ve HWm, thn Ebi Evfa'dan sahih senedle rivayet etm~E'rdir.

970 IHY r \U 't:LOMl'D - DIN - em: 1 - Rt1B'U'L -tn.IDAT

rini ayarlamak vc nizama sok.mak i~in oldugunu sanma. Asil g&ye, vakitleri tesbit ederek fl.hiret kasancim saglamaktIr.

Nitekim:

,utbl'et alrnak vcya §iikretmek isteyen kimseler ic;in gece Ile giin- - diizii blrblrl ardmca gondercn O'dur.» (25 - Furlmn : 62)

A.yet-i celilesi bunu a~lk~a beyan buyurmakta ve asil gayenin z1· kir ve ~i.iki.ir oldugunu sarahaten bildirmektedir. Diger ayet-i celllede

, . - -

. ~ \

~

«Gece ve gtindiizii birer deli. krldik, Bir deli~ olan geceyi kaldtnp, yerine blr deli] olan giindtizii, Rabbinizin bol nimetlerini aramaruz, yll1arm sayrsim ve hesabmi bilmeniz ic;in aydmhk klldtk.» (17 - !sri. : 12)

:;;Ubhesiz istekle beklenen fazilet, sevab ve magflrettir. RbI 01- dugu ~eyleri bize yapnrmasirn Allah'tan dilerlz.

EVRADIN SAYILARI VE TERm!

Bilmi§ 01 ki, gtindiizlcl'ill cVl'adi (virdJcri) ycdidir:

I - Tan yerinin agarmasmdan gUne§!n dogu§una kadar bir vird (ibAdet) vardir,

II - In - Gtinesin dogusundan zevale kadar iki' vird vardzr, Bir1- sl kU§luga 'kadar, digeri de kusluktan zevAle kadar,

IV - V - Zevalden ikindi vaktine kad.ar iki vird vardlr. VI- VII - ikindiden aksama kadar da Ud vim vardir.

10 UDCU KtrAB ~ 1 inci BAE ~ aONnOzO'N ntatxct vtant 971

Gecenin evradl (virdJel'i) da dorUur: (1067)

I - II - Aksamdan uyku zamanma kadar iki vird.

III - IV - Yan gee eye ve sonra sabahm ilk vaktine kadar da iki vird vardir.

l;Iimdi biz virdin faziletini, yapilacak vazifeyi ve bunlarla alakali kisimlarr anlatahm.

GtlNDVZUN EVRAD·I

G1JNnuzt)N BiRiNCi vmnr . $afaktan gunes dogusuna kadar alan vaktin virdidir.

Bu vakit cok kiymetlt bir vaklttir; bizzat AIlahu Tea-Ia'nm,

«Agarmaga ba§layan sahaha and olsun» (81- 'I'ekvir : 18) diye bu vakte kasem etmesi ve

_.

A l2 ~_ 'Ii ~~ t~

«Tan yerini agartan» (6 - En'ilm : 96) ve

aDe ki: Sabahm Rabbine slglWflm.» (113 - Fellk: 1) buyurulmasiyle ogiilmesi,

....- .' .

~

.Sonra onu [uzanan goJgeyi nasil] azar azar ailP kendimize~ekdik.» (25 - Furkan : 4e)

(1087) Deride sf: {1IIO)da «Gecellia ETrldl:t eahsinde be.'} olarak. ge!:mektedir.

Burada sayllaD 4 virdiD b&tic:inde orad. 3. olarak uyku illve edllmi~ir . .A8bndaki terlibe riAyet etmek i~ biz de ayn9 tercilme ettik.

972 tllY-lU 'ULCMt'D - DJN - eilt: 1 - RUB'U'L - tBADAT

buyurmakla geceyl tutup aydinhgt getlrmek suretiyle btl vakitte kudrettnf gostermesi, yine :

.. ~.;

«Sahahlurkcn \'C aksamlarkeu Allah', tesbih edin,» (30 - Rum: 17)

ve

«Gimesin dogmasmdan cvvel de, batmasmdan evvel de Rabbini hamd He tcsbih et.» (20 - Ta - ha : 130)

Yine:

~,,;0 b ~0" J\~\J & P\~G'\ .r:»

. «Gecenln bir kisnn saatlerinde ve giinduzun etraftnda dahi tesbih et, ki Rabbinin rJzaStna eresln.» (20 - Tit - hft.: 130)

v« yine:

«Rabbinin admr sabah ve aksam an.» (76 - Dehr: 25) buyurmasiyle insanlarr _bu vakitte tesbihe davet ettlgmden bu vaktin, faziletli vakil oldugu anlasilrms olur.

Bu vaktin faziletl boylece anlasildrktan sonra, yapilacak ibAdetin tertibine gelince :

Uykudan uyamr uyanmaz Allah'i anmah ve evvelce Duii Kitabmda anlattigmuz gibi uykudan uyamnca, ccBizi olii. gibi uyuttuktan 500ra' uyandiran Allah'a hamdederle.» rnealindeki duaYl ve yine· orada anlattigrrma ayetleri okumah, DiU He bu dualan okurken bir taraftan da elbisesini giymeli. Kalbinden de Allah'Ill emrine uyarak setr-i avret etmek suretiyle riya ve ucubsuz ib8det edecegme niyet etmelidir. Sonra ieab ediyorsa hela'ya gider ve Taharet Kitabmda anlattl~InlZ gibi sol ayagl ile gtrer, sag ayagl fie 'ilkar ve mahallinde ieab eden duA.lan okur. Soura mahallinde anlattigums gibi misvft.k kullamr, di§-

II) uncu KtrAB - 1 lnci BAB - GONDOZON SIRiNel VlRDl 973

lerini temizler. Vine Taluiret Kitabmda anlattrgums sekilde si.innetine riAyet ederek dualarmt da okumak s1iretiyle abdestinl alir. Biz buracta yalmz tertlb ve terktb He mesgul olahm diye teferruati onceden anlatrmstik, Abdestini aldiktan sonra evinde iki rekat sabahm si.innetini kilar. (Resul-i Ekrem'in boyle yaptrgmi imam Buhari He Muslim, Hazret-I Hafsa'dan rlvayet etmislerdlr.) ister evinde Ister mescitte olsun bu iki rekan kildiktan sonra ibn Abbas'm rivayet ettlgt duay; okur. Bu dua :

,~- -

2.l! t..:. \

He baslayan duadir, (Dua Kitabinda vardir.) Sonra mescide glder. Fakat evden r;lkl§ duasim unutmaz ve hadisde varid oldugu gibi kosa kosa gitmez, vekai: lcinde agrr adimlarla gider. Parmaklanm citlatmaz. Sag ayagl ile mescide girer ve giri§ duasim okur. Bonra birinci .sarta bosluk varsa oraya gider. Yoksa insanlari. slkl§hrmaz ve kimsenln boyunlarma basmaz, MtisiUt buldugu yerde oturur, Cum'a bahslnde anlattrgnruz gibi, eger stinnett evde knmadi ise stinneti kilar ve duAlan okur. Egcr stinnett kilrrussa TahiYlctu'l· Mescid namaziru kllar (1068) ve oturup cemaati bekler. Sabah karanhgmda yanl ilk saatlerde kilmak daha makbuldur. Zira Resul-t Ekrem boyle yapardi (1069). Be§ vakitte ve hassaten daha cok fazileti alan sabah ve yatsi namaz.· Iarmda cemaati terketmek dogru degildtr. Enes Bin MaUk (R.A.), Re:sul-i Ekrem'in soyle buyurdugunu haber veriyor :

(10118) Hanefilerde sabah vaktincle nime ibaclet olarak sabalun siinnetinden batka namAz ktlmmaz. Fakat kaza kihmr, yimi burada name namaz yoktur,

(1069) Hanerilerde giinelj do!mayacak kadar tehiri daha makbUidiir.

974 IHY.AU 'ULOl\rU'D - DIN - em: 1 - RUB'U'L -iBADAT

«Kim ki abdestini alrr, sonra namaz krlmak i!;in meseide yiinellrse her adrmma bir hasene yazlhr ki bir hasene on mlslidir, Ve bir gUniUu mahvolur. Namaz k11ar,giine§in dogu§u esnasmda geri ddnerken, viico.dundaki tUylerin sayrsi kadar hasene ahr ve makbii)bir Hac seviibl kazamr, Ku§luk namaznn kIlmcaya kadar eamlde beklerse, her rekRtma bir milyon hasene yazillr, Yatsl namaeim cemaatle camide ktlarsa.yine bu kadar mUkftfat aItr ve iistclik bir de makbill bir UIllI'C· seVabl kazamr,» (1070)

Mescide erken gitmckte eskllerln miisabakasi :

Eskiler sabahin ilk vakti girmeden mesclde kosarlardr. 'I'abiinden bir zat §oyle anlatryor :Sabahmerken saatlerlnde mescide glttim, bir' de baktim ki Ebu Hureyre orada, beni gect), Ebu Hiireyre bana :

- Boyle erken saatlerde niye t;tktm? Dedi.

Ben:

- Namaz ic;in t;lkhm, dedim. Ebu Htireyre:

- Sana miijde olsun, biz bu saatlerde camiye gelmeyi, Allah rt-

zAgl ugrurida ve Resul-l Ekl'em He yapilrms bir gazA sayardik, dedi.

Hazret-i }\Ii §oyle anlatiyor: Hazret-l Fatima He uyuyorduk, Resdl-! Ekrem geldi, hafifc;e bana dokundu ve :.

- Kllmayacak IDlSlnIZ? Buyurdu. Ben:

~ Yll ResulaIlah! Bizim nefsimiz Allah'm Kabza-i kudretindedir, ne zaman dilerse bizi kaldmr ve kilarrz, dedim.

Resul-iEkrem donup giderken elini dizine vurup hayiflanarak :

.tnsan, en «;ok miieadelecidir,» (1071) buyurdu .

.

SOnIa sabahm farzma baslaymcaya kadar, dull, istitfar ve tesbth,

ile mesgul olmali, 70 kere:

, • ...
~~1 ' . ~
• -
.J...- ...

: .. \

(107£1) Bi!yhaki'nin cSullbu'l·lman> kitAbwdli. Enes'den.

(1071) Buhiri ve M{b!lim, Hazret-i Ali'den rid.yet .tmi§lerdix.

10 uncu KiTAD - 1 inci D.~D - SABAHTAN YAPILACAK VAZtFELER 975

Yuz kere de :

• "" ...... 0 ~

.Jl .l....:_.l \ _; .JI \ ~ ~

". - ....

-demell, sonra da Nam~lz Kitabmda anlattiguruz gibi, zahiri ve blunt butun adAblarma rlayet etmek suretlyle farzi kilmah ve namazdan .sonra gunes doguncayakadar, slmdt verecegimlz tertib uzerine, zik· rederek mescitte durmalidir. Nitekim ResiLl-i Ekrem:

~

- "','

"".,.._s.

---

«8abah namasuu klhhgun ycrde giine~ rloguncaya kadaroturup Allah'. zlkretmem, tlOI"t kole azild etmckten, benim it;in daha sevlmll- 4ir.n (1072)

Bazl rlvayetlerde gunes dogduktan sonra iki rekat namaz kilardi, Bunun pek cok Iaziletini Wlde eden rlvayetler vardir,

Hasan-l Basri mursel olarak bu hususta ResiLl-i Ekrem'den Al.

Iah'in rahmetlne ait su kudsi hadisi rivayet etmlstir :

«Ademoglul Sabah ve ikindi namaslarmrlan sonra birer saat Beni z~kreyle. bu iki vakil arasma ben kefilim.» (1073)

Sabahtan Giin dogu~una kadar yaprlaeak vazifelcr:

Sabah vaktinin faziletini bOylece kavramis olan kimseye yakl§Bn. gUn doguncaya kadar Itizumsus soalerden cekinerek dort c;efjit ~Ie Ine§gO.l olmaktrr :

1 - Dualar, 2 - Zikirler, 3 - Kur'an okumak, 4 - Tefekktir.

(1072) EbU DlvM. Enes"den rivi.y~l elmi§ ve «ilim1> bahsinde g~mi~tir. (l07J) tbn Milhit.rek. «Ziihd»iinde miirsel olarak riviiyet etmiitir.

976 IHYAU 'ULOMl'D - DIN - Cilt: 1 - RUB'U'L -lBADA.I

1 - Dullar:

Sela~ verdikten sonra :

dedikten sonra,

,

~D: ~\ ;';'~I

fl-:.-!;6:f\~, ~~;:;I; ~~ .~~i); ~~,_:. ;~D;~ L;~'

demeli, sonra Resul-t Ekrem'in §U duasrru okumahdir : -

.0/

~.

"II!! '1 .--

...;,:.' 0 -L...

- ~ -- ..... ,,;

sonra Duci Kitabmm ucuncti ve dorduncu bablarmda anlatngrrmz duAlarl okumahdir. Hepsini ezberleyip okuyabllirse, ne ala, ezberleyemezse, hosuna gidenleri, kolayhkla ezberleyip okuyabilecegi ve kalbini yumusatacak kisnnlanm okumahdrr,

2 - Zikirler:

Buniar da tekrar edilmesinde fazilet beyan edilen baZl kellmelerdir. Onlari tekrar tekrar burada saymakla sozu uzatmak istemiyoruz. Bunlar 3 den, 7 den, _yiiz yetmise kadar tekrar edillr. Ortalamasi onar onardir, Az tekrarda ez sevab, cok tekrarda tse daha cok sevab vardir. Bununla beraber devamh olup on kere tekrarlamak, arasrra 170 kere tekrarlamaktan daha rnakbuldiir. Qi1nkii devamh zikir, kalbe daha ~ok tesir eder. Devamli olarak yapilan az zikir, devamh surette yere akan su damlasma benzer. Ta§ iizerine bile damlasa, oraya iz birakir. Bir defa veya cok seyrek aralar He tekerriir eden zikir de aym tekilde bir yere dokulen suya benzer; yani orada hili bir tesir icra ede-mez.

10 uaeu KiT AD - 1 inti BAB - ztKtRLER ON COMLEDta 977'

BunIar da on ciimledir: 1 .....

::_.J.;:;' .. dl 'i:, ';iil 'J .:J~). ~ :~~ ~\~: ~..\~ j

, ,

. 2-

-::J:;'jJ ~\ ~\~ ~la\~~ ~j~ ~:, _~ ~\ ~ ._~\ ~.~

i.. ill \ I" ....

A ~\ pI ;n_y'~~ ;1 ~J

3-

5-

1-

7..,.....

C. I -F. 62

978 IHY.l...U 'CL\;~ll·D· DtN - Olt: I -- Hl_'B: ;'[.. m UJ\'I'

-

.1.\ .... '

..s~ ~'

9-

10 -

(Butun bunlarm, DUll Kitiibmda terciimeleri yapilrrnsti.j

'I§te ~u anlattigumz on ciimledir. Bunlari onar kere okursa tam yiiz eder. Her birini onar kere tekrarlamak, bir tanesinl yuz kere okumaktan daha makbuldurvCunku bunlarm her birinde ayn ayn faziletler oldugu gtbl, gonuller her birinden ayri ayri zevk alIt. Aym za- - manda btr cumleden diger ci1mleye gecmekle, nefsini usanctan kurtarrms ve 'bir. nevi- nefsine istirahat vermis olur.

3 - K 11 r ' Ii n 0 k u m a k (KIrua.t) :

Okunmalannda fazilet oldugu blldirilen baZl ayetleri vird edintp okumak da mustehabdir.

Bunlar : Fatlha, AyetU'l- Kiirsi (2 - Bakara: 285), Bakara surestnin son iki ayeti(Amenerresiilii), Al-i imran suresinin 18, Tevbc suresinin 228, Fetih suresinin27, 1sra surestnin 101, Hadid siiresinin evvelinden bes ve Ha§ir suresinin sonundan da uc ~yet (HUvalIahiillezi),

HIZlr aleyhisselam'm, Ibrahim Teymi'ye ogrettigi ve aksam sabah okunmasmt tavsiye ettigi {'Miisebbiat-i asere» yl okursa biltiln btl duiUarm faziletlerini blr araya toplarms olur. Kerz b, Vebere'den -,- Allah rahmet etsin - (1074) diyor ki :

!$Rm'da bulunan ·bir kardesllgim beni ziyarete gelerek, getlrmis oldut'J hediycyl kabul etmemi benden rica etmlsti, Ben de kendisine: - Bu hediyeyi sana kim verdi? Diye sordum. 0 da:

(1074) KUfeli hlr ilbiddir. Bir ay yemek yemeden durmustur. Kendisinden bit !>okiarl hadis riviiyet etmi~lerdir. Daba kll'k yaGlna varmadan Hieri'3 ta:rihinde 61- mil:Jtfir.

-- .. ---_

10 uncu ILtTAB _. 1 incl B)....B .; "KUR'AN OKUMAK (TiL}'VET) 979

- ibrAhim Teymi verdi, dedi. Ben:

__..:. Bunu sana kim verdi diye sormadm ml? Dedim. Kerz:

- Evet sordumve 0 eta bana soyle dedi: Bir gun K8.be'nin bir kd§esinde zikir ve tesbih He mesgul iken bir zAt yamma gelerek bana selam verdi ve sag taranma oturdu. Omrumde boyle guzel ytizlti, temiz glylnmis, beyaz tenli ve guzel kokulu bir insan gormerntstrm. "Kendisinden, kim oldugunu ve nereden geldigini sordugumda, Hizar 01- dugunu soyledl, Bunun iizerine yamma nicin geldlgim sordugumda, bent Allah Ictn sevdiglnl ve selam vermek Icin bana verihnek uzere bir bediyesi oldugunuaoyledi. Hedlyenin ne oldugunu kendisinden sordugumda, §oyle dedi:

~ Her sabah gtmes dog-up yeryuzune yayilmadan ve aksam gilnes batmadan once, Fatiha, Muavvezeteyn, ihlas, K:lffrun sureleri He Ayetfr'l - Kiirsi'yi yedlser kere oku, sonra yedi kere :

de ve Resul-i Ekrem uzerine yedi salavat getir, Yooi kere de kendin, ebeveynin ve bUtl1n mu'minler lcin Allah'tan mM-firet dile, sonunda da yine yedi kere «Allahim! Bana, anne ve babama ve butun rnu'minlere pesin, veresiye, dunya ve A.hirette Senin lutfuna laytk sekilde muamele et. Bize, bizim lA-ytk. oldugumuz muameleyi yapma. Sen bak!§J.aYlclSlD, comertsln, Him sahibisin, kerim, raftf ve rahtmsin.» de. j§te aksam sabah, bunlara devam et, dedi.

Ben merak ettim ve:

- Bu hediyeyi kimden aldigtm ogrenmek isterim, dedim. 0:

- Hazret-i Muhammed aleyhisseli\m'dan aldim, dedi. Ben:

- Bunlan okuyanm sevabi nedir? Dedim. 0:

- Hz. Muhammed'i (S.A.V.) gordiig-un zaman sevabmi ondan

sor, dedi.

ibrAhim Teymi bunun devamim §oyle anlatiyor: Bir giin rUyA.smda melekler kendisini ahp Cennet'e g6tiirdiiIer. Oradaki nimetlerl gordii ve go.rdugu §eyleri anlattr, Sonra diyor ki: Bu biiyUk nimetlerln kimlere a.lt oldugunu meleklerden sordum. Onlar da: «Senin arnelin gibl amel edenlere littir.)) dedUer. Meyvelerinden yedmp, serbetlelinden lc;rirdiklerini anlatti. Sonra devAm.1a diyor ki: Resul-i Ekrem, yanmda §srki garbi dolduracak. geni§likte yetmi§ saf melaike ve yetmi§ Peygarnber olduituhllde yanumza gelerek bana se1A.m ver-

di ve ellmden tuttu. Ben: '

980 lHYA U - 'ULu M1' D - DlN .- CUt: 1 - R UB'U 'L - IB.mAT

- Ya Resulallah l Hizarbana bunlari ogretti ve stzden duydugunu soyledl, ne buyurursunuz, dedim, Resul-! Ekrem Efendimiz:

- HIZlr, dogru soyledi, onun soylediklerl hakikattir. 0, yeryuaunun en Illimi ve e1Jdallerinden blrisi olup, yerylizlinde Allahu Tea:. la'nm askerlerinden birisidir, buyurdu. Bunun uzertne ben:

-----c- Ya Resulallah! Bunlar- benim gtbt.devam ettigi halde rOyam~ daoldugu gibi sizi goremiyerllere de bu nimetlervar miv Dedim. Resul~i Ekrem:

. - Beni hak Peygamber oiarak gonderen Allaha yemin ederim ki, bunlari okuyan kimse boyle _bir rUya Ister gorsun ister gormesln, Allah ona bu mukafatlarl verlr. Blitun gOnahlann~ ba~§lar. Gadab ve kin hastahklanrn endan kaldmr. Gunah rneleklerine bir sene kadar gunahlanru yazmamalarim emreder, Beni hak Peygamber g-5nderen Allaha yemin edertm ki, bunlan aneak said olanlar yapar, §liki olan-

lar terkeder, buyurdu. ibrahim Teymi, bir ara dort ayyemedi ve iCmedi. Belki de bu hali, bu rliyayt gordtikten sonra idi.

Iste bunlar kll".lat (Kur'an okuma) vazifesidir. Kur'an'dan daha baska ayetleri de bunlara katarsa dabs. gtizel, bunlarla da iktifa ederse, yine gUzeldir. Kur'an okumamn fazileti babinda anlattigrrmz gibi, manasr dUrjOnulerek okunursa: Kur'an, zikir, fikir ve duanin faziletleri mtmdemic olur.

4 - Tefekkih :

Vazifelerinin birisi de tefekkur [di.i§unmek] olmalidir. Neyi ve ne sekilde dusunecegtn mutassal olarak Rub'u'} Mtillciyat'm (4. Cild) Tefekkur (9 uneu) kitabmda gelecektir. Aneak hiilasasi iki esasta t9P~ Iamr:

A ~ Muamele kismmdan kendisine faydaslolanlan dU§Unmek.

Mesela gecmis kusurIanmn muhasebestnl yapmak, onunde olan i§leri ve glinlUk vazifelerini siralamak, iyiliklerine mant olacak engelleri ortadan kaldirma Careler.ini arastmp bu hatalanru, amellerine mani olan halleri hatrrlamaktir. ,Bn sayede insan, gerek sahsl i§lerinde ve gerek miislumanlar arasmdakt muamelelerinde iyi niyete sAhip olmakla vaziyetini duzeltmts alur.

B - MUka&efe ilminde, kendisine fa:ydah olanlari du§unmektir.

Bu da !JUkUr ve marifetinin cogalmasi ve kuvvetlenrnesi Ictn, Allahu Teala'mn, kendisine verdigi nimetlerin, zahiri ve batm! delilleri uzerinde dii§unmekle; Allahu T~la'mn kudret ve azametini ve herseyden mustagnt oldugunu; marifetinin kuvvetlesmest, karku ve hasyeUnin c;ogalmasl- 1cin lse, azab ve belalari uzerlnde du§unmekle olur.

10 uncu KtTAB - 1 inci BAB :_ TEFEKKOR (DOSONMEK) ,981

Bunlarm her birinin pek ~ok kollarr vardlr. BA.zilan iizerinde tefekkiir kifayet eder. Teferruatlm Te(ckkUr' Kitibmda ~silatiyle acikIayacagia. Kime bu clns tefekkiir miiyesser olursa bilsin ki ibA.detlerin en §ereflisi budur. Zira tefekktirde; zikir bulundugu gibi iistelik iki sey

daha vardir : .

Birincisi, mariretm kuvvetlenmesidir. Cilnkii tefekkiir, ke§if ve mariCetin anahtandir.

Iklncisl, muhabbetin artmasidir. Zira kalb saygr gostermege laYlk gordtigu kislyisever, Allahu TefUa'mn azametl; O'nun sitatlarmr, kud-

o retin! ve akillan hayrete garkeden mahlukatmi terekkurle bilinir.

Demek ki tefekkiir ve -du§tinceden, marifet dogar. Marifetten ta'zim, ta'zimden de muhabbet dogar, Zikir de muhabbetin bir nev'i olan iinsiyeti dogurur, Fakat marifetten dogan muhabbet, zikirden meydana gelen muhabbetten daha farkh, daha sag-lam ve daha buyuktiir. Arifin (yan! marifete nail olmus kisinln) mubabbetlnt, zaklrlerin (marlfetsiz muhabbet peyda edenirr) iinsiyetine nisbet etmek; bir insanm giizelligini gozii ile gtiriip ahlskirn, islerini, faziletIerini, teerube ile bilen kimseyi; mahbubunun btitiin evsanni bilmeyen guzelilk ve ahlA.kml gozU He gormeylp, tecrube etmeden kulaktan duymak suretiyle ana unsiyet peydS eden kimseye benzetmek gibidir. ~ubhesiz bunlann muhabbetleri bir deglldlr, Birincisinin muhabbeti daha ~Ilktur. Zira bir §eyi haberle bilmek, gozle gortip bilmekle bir olmas. o haide Resulullah (S.A.V.)'in Allah'tan getirdiklerini taklid sl1retiyle tasdik eden kullar, kalb ve lisanlart ile Allah'! zikre devam eden kullalla blr olamas. Birineilerirt sermayeleri, kendilerine Icmalen anlatilnus alan Allahu Teillli'mn sifat ve faailetlerini tasdikten itiArettir. Fakat Armer, Allahu Teala'nm CeliU ve CemA.lini, basiret gtizii ve rnarifet nnru He rnii:;:Ahede ederler ki, bu bas gozunden cok daha kuvvetlidir. Ge~i 0 (Allah C.C.)·min Cel8.l veCema.lini btittin _ kunhii ile idrft.k etmek beser 'kudretlnin fevidndedir. Ona kimsenin gticii yetmez. Aneak herkes, . goztinden kaldlrllan perdeler nisbetinde rnii§A.hede-i ilAhiye mazhar olur. Allahu TeatA'mn Cell\} ve CemAlinin nihayeti 0]madlgl gibi. bu perdelerm de sonu yoktur. Yalruz «Nur)) diye amlan ve bu perdelere ul8§lIlakla 851ma vastl oldum zannedilen perdeler yetm1§tir. Nitekim Resl11~i Ekrem Efendimiz bir hadls-i §erifinde §oyle buyurmustur :

982

!HYi\U 'UL(;Mt'D - DiN

eilt; 1 ~- RUB'U'L -lBADAT

------------

«Allahu Te8li'mn nurdan yetmis perdesl vardrr. Eger bu perdeler] kaldrrsa, O'nun Oemallnin nuru herseyi yakarrh,» (1075)

BU perdeler de mertebe mertebedlr, Perdelerdeki _ nur; gunes, ay ve Ylldlzlann nurlan gibi derecelerlne gore Iarklidirlar. Nftrun en azi birinci perdededlr. Gittikt;e nur da c,;ogahr_ Ibrahim aleyhi's - selam'm terakkiyatmda kendisinc gornlen derccereri, bazl soii.ye bu suretle "tevil ettiler ve «Vakta ki islen karardt ve supheye (iii.~illdii, nur p erdelerinden birinci perdeyc )·ukseldi.)l Birinct perdenin nuru .azdir. Ylldlzm da gunes YC aya nisbeble nuru a;;; oldugu icin kevkep [yrldrz'] diye tabir etti. Yoksa ou yildizdan gayc herkesin gorup bildigl yildizlar degtldlr, Zira bunlan herkes gUriir vc aym zamanda aleladc insanlar bile rubuhiyeti yildrzlara reva gormezler. Avami .bile sapitamayan yildrzlarrn, Ibrahim aleyhisselami saprttrramayacagi meydandadlr. Aym zamanda «Nur» diye ifade cdllcn perde1erden muradi goz il~ gorulen 1§1k ve aydmliklar degil, bclki Allahu Teala'r.ll1 :

(iAllah gijiderin ve yerin nurudur, O'nun mrru, Iemde l§lk bultman bir kandil yuvsslna benzer.» (24·· NUT: 35) buyurdugu. nurdur.

Biz bu Incemanalan burada birakalim, Ciinkii bunlar muamele ilmi'nin haricindedir_ Bu manalara <'.ncfti·;_ temiz tefekkura sahib alan kimse ke§-f yolu He erebilir. Bu kapi az kimseiere acilmtstrr. insanlarm eksertyetlne nasib olan, musmele ihninde fayda saglayan tefekktirtiflr ki bunun da klll1 'Sok ve Iaydasi biiyiiktiir.

i§te §u anlattrguma, Dua, Zikir, Kur'an okuma ve Tcfekkiir gibi vazifeler, sabah namazmdan sonra a:-Jlret yolcusunun vlrdi olmaudrr, Namazdan soma su dcrtseyden baska vazife yoktur, Bunlar siIahtJ.r_ Kalkam almakla da _ takviye ediIirler. Kalkan tsenructur, Orne, insaru dogru yoldan saprtan seytanm yollanm daraltir.

Sabahm ilk vaktinden gtmes doguncaya kadar sabahm stinnetlyle farzmdan ba§ka namaz yoktur. Resul-t Ekrem Etendimi;t ve ashabi bu vakitte zi_kir He me§gUi olurlardr, Evlft olan da budur. Ancak fsrZl kIlmadan Eo vvel uykusu gelirse, uykusunu da~tmak i~in namas KllabUlr.

-----

(1075) Ka"ilidU'l- Akiid Kit&bll,cia sahiii:' 25!)'de gc;,;" , 5.:, ,.,c.;",' _' .... ,~~. En1:ID lillAbmda ~~rb cdiln1i~Ur. Fazla .mal'l~ :\;i:: ~).;_ .. cilinesi sahlfe 80. Ne~redell, Bedir '1ayille7i Js~Wi. 1~ ;:.liiitc.~.~:",.

10 uncu KtTAB - 1 inci HAB - GONDOZON tKtNct vtant 983

G(rND'OZON txtxct _VtRDt: 1kinci vird gunesin dog'u.§u He kusluk arasmdadir. Gtiridu? 12 saat kabul edilirse bu kisim ilk fig saatldirki dortte biri eder, Burada dafazla olarak iki vazife vardir.

Bunlardan biri kusluk namazidir. Bunu uKltabu's - Sabib da anlattIk. Evla olan, gUne§ bir miarak boyu yiikseldikten, yani kerahat vakti cikhktan sonra iki rekat i§ra.k namaZl, deve yavrusu sicaktan bunalarak annesinin galgesinde yattlgI veya gtinesln ayaklan krsdirdl~ vakitte de 0 iki rekattan baska 4, 6 veyi 8 rekat kilmaktrr. AIlahu TeMA'nm :

tcAkrtamleyin ve kusluk vakti tesbih ederler.» (38 ~ Saad: 18) buyurmasl, giine§in i§rakl yani yerden kalkan buharlardan ve tozlardan yiikselmesiyle nurunun yeryiiziinde parlamasi demektJr. Fakat hunlarm araya girmeslyle yine nuru tamamen parlak degil, nisbeten donuktur. Diger dart rekatm vakti de, yine Aliahu Teala'nm:

«Kusluk vaktine ve karardlgl vakit de gcceye kasem olsun.» (93,DuhA :'1, 2) buyurmasi He sanma kasem buyurdugu vakit, kusluk vaktidir. Yine bunun gtbt ResCH-i Ekrem, sahabe-I kiramml israk vakti namaz kilarken gorimce, yiiksek sesle :

CIDikkat edin! iyi kimselerin namazi deve yavrulurmm giin~§ten bWl811p yattlklarl kUljluk vaktldir,» (1076) buyurmustur,

Bunun il,;in §ayet bir defa kilacaksa namazi bu vakte tehir etmesinin daha makbul oldu~nu sayleyebiliriz. Bununla beraber lid vakt-I kerahat arasmda yani gunes dogusu He zeval arasmda. hangi saatte kllarsa yine fazilet hasil olur. Butfin aradaki zamana kusluk vakti demr, i§rak namaai ilk mtlsaade edilen vakte tesaduf eder. Zira Resui-i Ekrem:

(1076) Taberanl, zeyd b. Erkfundan rivayct etrnistir.

------ --------_ ...

, 984 lHYAU 'ULOMt'D - DIN -- Cllt: i - RUB'U'L -lBAD.\T

uGti.ne§ §eytanm beynuzlarr He dog-ar yiikseldigi vakit, seytandan aynbr •• (1077) Gtine§in en az yiikselmesi, arzm buhar ve tozlanndan yiikselmesiyle baslar. rakla§lk olarak buna riayet edilir.

Bu vakitteki ikinci vazife, ifasl mutad olan cemtyet He alakah; basta zlyAretl, cenaae ~yii, yardlmla§ma, Him meelislerine i§tirak ve muhtAclara yardIm gibi iyi i§lerde bulunmaktir. Eger bunlardan htc birini yapmak mumkun olamiyorsa, dilerse, anlatrms oldugumuz zlktr, klrAat, fikk venanle namaz gibi ibadetlere yine donehilir. Bunlar sa-_ bah namazim kildiktan sonra mekruh iseler de (1078) kusluk namasmdan sonra mekruh degiller. Bu vaktin vaztfeleri arasmda namaz. klimak da besinci bir kisim olmus olur. Sabah namazmm farzmdan sonra sebebi bulunmayan her namas mekruhtur. Farzmdan evvel de yalms ssbarnn stinneti ve Tahiyyet!ti'l-Mescid kihnmali: bunlar harielnde namazdan maida zlkir, fikir; klraat ve dua gibi ibadetler He me§gt11 olmaltdlr.

Gt)NDtiZt)N -OQCNCti ViRDi: Ue;tineii vlrd, kuslugun ortasmdan sonra zevAl vaktlne kadar olan kisimdir. Ku§luk demek, gtine§ dogusundan tie; saat gectikten _sonraki vakittir. Esasen b"u arada her saat ba§mda bir namaz klimak daha makbal, fakat lie; saat gectikten son- , ra ku§luk namazi kihmr, Glindllzti 12.saat kabul ettigimize gore, bu ku§Iuk vaktinden u~ saat gectlkten sonra da ogle namazi, ondan iiI; saat gecttkten sonra, ikindi, ondan da fig saat gee;tikten sonra aksam nam8Z1111 kllar. OOne§in dogmaslyle ogle arasmdaki ikindi namaargibld1r. §u kadar ki ku§luk vakti, insanlann mailjetlerini temin ie;in i§ ara,mak sokaga C;lkmak ve ~h§mak, zamam oldugundan burada namas

farz olmamistrr,

·DordUnell vazife: Dorduncu vazife yukarrda jsaydigmuz dort krsim ve fazla olarak da iki i§tir .

. Birincisi: Qar.§l pazara gitmek ve geclm i§ini tanzim iCin kllr u . kesb i1e ~ra§mak. All§-veri§ ediyorsa, dogruluk ve emanetten ayrilmamah. San'at slhlbi ise, dogru konusmah ve lnsAt He hareket - etmelt, Her halinde Allahl hatardan C;lkarmamah, her gun kazanabtlmek

(107'1)Hadis, Namaz bahsinde ge~militir. Bak Sf: 571. Bu hususta fazla_ mAlIlmat i~ Muslim Sofuoliu Terciimesi C. 2. St: 474 - 471.

(l1178)Hanefiler 'de .bu vakitte namaz ktlmaz; takat zikr ve fikir glbi ibideUei_

mekrhlt delildir.

10 uncu KtTA8 - 1 inci B'\13 - GONDOZON ocoscc VtRDt 985

Imkaru varsa, gtinltik masrarmi cikarmakla iktifaetmeli ve camllere glderek ahiret· azlglm tedarik etmelidir. Ctinku ahiret azJ~na ihtiyA.cl daba coktur. Ondan istifade daha devamhdir. Ahiret sermayesini temin etmek, gunluk ihtlyacmdan taslasuu kazanmak ile ugrasmaktan dana muhlmdir.

Denildi k.i mii'min, aneak ii~ yerde bulunur: 1 - fbadet lcin rnescidde,

2 - Sevmedig;i kimseler arasma girmemek ic;in evde, 3 _.:. fhtiyaCl i~in kar u kesbde.

Miibrem ihtiya~lanm tesbit edebilenler pek azdir. Cok kimseler

luzUmsuz seyler tizerinde dururlar. COnkU seytan Insanlari, yoksul·lukla korkutup, .dalma kotultige te§vik eder. Insanlar da onun vesveseslne aldanarak, fakirlik korkusu ile harcayamayacaklan derecede servetler YJ,gmaya c;al1§lrlar. Allahu Teala kendi indinden magtlret ve fazl va'dettigi hft.lde, ekserisi buna yaklasmaz ve bundan i'raz ederler,

tkincisi: Kaylitle, ogleye dogru hafif bir uyku kestirmektir. Btl vakitte bir miktar uyku sUnnettir. Gece yemegl - gUndiiz orucuna yardtmci oldugu gibi, bu gtindUz uykusu da gece ibAdetine yardnncidir. Gece ibadetine kalkmayacak olsa bile, bu vakitlerde liizfimsuz dedl-kodu yapmaktan ise, madem ki ibadete donecek halt yak, uyumak daha makbfildiir. Zira uykuda siikiit ye selArnet vardir, Nitekim §oyle denilmlstlr: «Blr zaman gelecek, 0 zamanki insanlarm en makbtil iba· detleri, uyku ve siiktit olaeaktrr.» Bu zaman, tnsanlarm ibMetlerinde ihl3.s1ar.i olmayip, riya ettikleri zamandir, Nice abidler var kI, onlann

I en gftzel hAli uykudur. Bu gibl abldlerin uykusu daha makbul olursa, gAfil ve fAslklann uykusunun daha da makbfil olacagi meydandadu·.

SiifyA.n-l Sevri (Allah rahmet etsin) .§oylebuyurdu: «Selef-i salihin i§lerinden aynldIklan zaman, sellmeti uykuda bulurlardr.»

Blnaenaleyh bir kimse, gece kalkmak veya selamett aramak maksadiyle uykuya yatarsa, uykusu da ibft.dettir. Fakat uyudugu zaman, ezandan evvel abdest ahp camiye gidecek ljekilde zevaIden evvet uyanmatidir. Boyle vaktinden evvel hazirlamp camlye gitmek, fazlletli amellerdendir. E}A.yet uyumaz, kazanc; ile de ui!;ra§maz; namaave zikir ito mei!tgdl olursa; bu, giindUz amellerinin en makbitHidiir. Cunku bu vakitler, herkesin diinyA. lij,i ile me§gO.l olup gaflete da:ldlklan vakitlerdtr,

Kullarmm, kapismdan uzakl9.§tl~ blr sirada Rabbinin hlzmettnde bulunanlar Allahu TetU&"nm tezkiyeslne ve Allaha yakmllga ve o'nu mlrlfete hak kazamrlar. Bu vakti ibldetle gec;trmek aynen geceyi

986 IHYJ\V 'ULD1\l1'D - DIN - Cilt: 1 - RUB'V'L - tBADAT

ibAdetle gecirmek gibidir. Gece uyku ve gafleUe gegtigi gibi, bu vakit de gafleUe gecen bir va kit tlr. Allahu Teala:mn su ayetle muradi:

«O'dur gece Ile gilodiizii birbiri ardmca gonderen; dU§uniip ~i.ik~ retsinlcr diye,» (25 ~ Furkan : 62)

Yani fazilette bid digerini (gece, gunduzu) takib eder. Veyahut da birinde yapamadigrm diger vakitte yapar, (gece yapamadigrm gundtiz yapar) demektir.

GUNDUZUN D-ORDUNCtl ,,-iRDI : Dorduncu virdi, :::.cvG.ld<::n conra ogle namazrm ve son stmnetlnl bitirinceyc Kadar devam eder. Giinciiizevradmm en krsasi ve en fazlleUisi budur. Vaktlnden evvel abdestini ahp camiye gelir, beklet. Ezam dinler, buna icabeb eder ve ezan bittikten sonra ezan He Ikamet arasmda bir selam He dort rekat sunnet. kllar. Allahu Teala'nm:

I< f":'-

,A,"_:',-, ~~; __:.-;--:-"

..._

((Ogle vaktlndo de (AHah': anmiz) II (30 - Rum: 18) buyurdugu «izhar» dan muradi bu namazdir. Giindiiz nafilelerinde blr selam He

\ dart rekAt kllmdl~ rivayef. edilen tek namaz budur. Mamafih bu rivayete de itiraz edilmlstir, Imam-i f?afi'i'ye gore bunu da iki§er rekat ktlar ve sahib rivayet boyledir. Bu rekatlari miimkiin oldugu kadar uzatmahdir. Ciinkti bu vakitte serna kaprlari acihr, Nitekim Name namazlar bahsinde, bu husustakt haber ve rivayetlerl anlatrmstik. Bakare sarestnt veya. yUz ayetli iki sure veya buna muadil dart sure okur. Bu saat, duatann kabul olacagi Icabet vaktidir. Resulullah ·bu aaatte ibA.detinin Allah'a yiikseltilmesini arzu ederdi. Sonra aym §ekilde dort, reka.t oglenin raremi kllnr. Daha sonra iki rekat ve daha sonra da dOrt· rekA.t kilar, Ciinkii bir farzi miiteakib hi~ ara vermeden onun kadar namaz kilmag; ibn Mes'Qd mekruh gormustur. Bunun tcin farzdan sonra iki ve daha sonra da dort kilar. Bu rekatlarda «Ayetii'l~Kursi» ve Bakare'nin sonu ile birinci virdde anlattigumz ayetleri okumak mustehabdir, Boyle yapan, vaktin §erefi He beraber, dua, zikir, kIr_Aat, salat, hamd ve tesblhi bir araya 'toplamis olur.

10 uncu KlTAB - 1 inci B,\B - GONDDZON BEStNct vtsot 987

GtlNDU'ztlN BEStNCt VtRDI: Be§inci vird'i de bundan sonra lkind1 vaktine kadardir, Bu arada zikir', namaz ve diger ibadetlerl yapmak stiretiyle mescidde itikaf etmesi mustehabdrr. itikftfta iken ikindi namasmr beklemls olur.Faziletli amellerden birisi de bir namazdan sonra ikinci blr namazi beklemekttr. Bu, selefin siinnetindendir. Hattfi. o zamanlarda ogle He ikindi arasmda rnescide girenler, i~eride an vIZ11tlSI gibi ibadet avazelerl duyarlardi. l;layet evi daha saIim ve evinde daha cok huzur buluyorsa bu ibadetleri evinde yapmasi daha faziletlidir. Zevalden once uyuyanlar i~in bu srrada uyku mekruhtur, Ctinkti bir gunde iki kere uyumak dogru olmaz, AIimlerden· biri §qyle diyor: «Allahu Teala ii~ kisrye kizar: Yerlt-yersiz giilene, acikmadan yiyene, gece (ibadet Icln) kalkmadigi halde gunduz uyuyana.»

Uykunun derecesi: Gece ve gunduz 24 saat olduguna gore orta derece uyku 8 saattir. Gece bu kadar uyuyana artik gundtlz uyku hakkr yoktur, Geceden eksik kalaru giindiizden tam a mlayabilir . A!tIIU§ senelik omtrrden 20 senesinin uyku He .eksilmesl kMidir, Qtinki.t sekiz saatlik uyku He omriintin ucte biri gitmi§ o~ur. Fakat yem*k bedenin, Him ve zikir kalbin gidalarr oldugu gibi, uyku da ruhun grdasidrr, Uykuyu .tarnamen terketmek dogru olmaz. itidali sekiz saatttr, Daha asi bedenin mfzacmi bozabilir. Aneak tedrtcefi azalirsa beden alisir ve yorulmaz. Bu vird, virdlerin en uzunu ve en raydahsidrr, Bu, Allahu TeAla'nm:

«GOkteroc ve yerlcrde kim varsa; onlar da, golgeleri de sabah aksam, ister istcmez Allah'a sccde ederter,» (13 - Ra'd : .15)

buyurmus oldugu «Asal» In birisi de budur. Cansiz varhklar Allah'e secde ederse, msanoglunun ~e§itli ibacteUerden gafil kalmasi elbette dogru olmaz.

GUNnfizUN ALTINCI ViRDi: ikindi vaktl girince altmci virdin vakti' de gelmi§olur, Bu da AUahu TeaJa'mn «verasrt» (103 -Asr: 1) diye kasem ettigi vakittir. Ayet-i celilenin bir manasl da bu ikindi vaktidir. iki tefsirin birinde de «Asir» dan murad, bu ikindi vaktidir . . AUallU Tea.lt!.'mn ((Ve a§iyyenJ) deki A§iy kelimesinden muradi bu ikinill vaktidir. Burada namaz olarak yalmz ezan ile farz arasmda dort

938 iHYAU 'ULOMi'D - DIN - eilt: 1 - RUB'U'L -lBADAl"

rekit sunnet vardir. ()glenin ilk silnneti gibi kilrmr (1079) sonra iarZl. kIlar ve gunes alealip soluncaya kadar yukarida saydigrmra dart 10- sim ibadet ile mesgul olur. Gline!) lyice al~aldlgl vakit, namaz, men'olundugu i-;;in efdal alan, manasim dii§iintip anlamak suretlyle Kur'an okumaktirv Boyle yapmakla, zikir, duA ve fikri bir araya topIamis olur. Diger ii.;; kismm bir cok gayeleri buraya girmis olur.

(,l"VNDtJ'Zti'N YEDtNCt ViRDi: Yedinci virdin vakti, gunesin toz ve buhar He karisacak sekllde alt;aldItI ve renginin soldugu vakit baaIar, Buradaki vazifesi de sabahm gunes dogusundan evvelki vazifesi gibidir. 0, dogustan evvel, bu da gunesin batmasindan oncedir. Allahu· Teala'nm:

~ 10 ')- .. 'Jo _, .. ~

.._l~ ~.J

«Ak!}ama gfrerken ve sabaha crerken Allah'] tcsbih edin,» (30- Rum: 17) ayetinden muradi, bu iki vakittir.

Yine:

IIGilndiiziin etratinda dahi Allah'l tesbih et.» (20 - Ta-ba : 130) aye.tindeki etrann birisi de budur,

Hasan-l Basri diyor ki Selef-i salihin,ak§am vaktine, sabah vaktinden daha cok ehemmiyet verirlerdi. Yine bu za.t diyor ki: SeIef, gtlnduztln ilk vaktini dunya malseti ve son vaktini de ahiret i.;inaYlrirlardi, Bu vakitte bilhassa mustehab alan tesbih ve istigtar etmektir.

Birinci vird'de anlattiklanmm da yapar, mesela :

der, Bu da Allahu Teaia.'mn:

(10'19) Hanefllerde oAlenln ilk dfut rek'at sfulnetinin blrinci te§ehhtidiinde yalruz cEUehiyiitii» okunur. SelAm vermeden ayejja kallnp Besmele ile- Fdtihadan baslamr, l,I',ll\ta.t ikindinin silnneUnde birinci te¥hhiitte salavatlar okunur, ayaite kalkilir '"SUbhil.ne~e» ile .:EUzu, Besmeles ckunur.

iuuncu K1TAB - ! ::!:;;; !!_~ - GvNDOZuN YEDtNcl vraot 989

«Gunahlarma mag-firet dile. Alqam ._.s:abah Rabbini hamd lie teslIih et,» (40 ~ Mu'min: 55) ayettnden ahnmrstir. Kur'indaki «Bsma-I Husni}) userine istigfar daha makbuldur.:

demek gibi. (Dua kismmda bunlarm tercumeleri geemlstir.)

Gtine§ batmadan evvel «E~-~ems, El-Leyl ile muavvezeteyn» surelerini de okumak mustehabdir, GOne§ batarken klslnin istigfar He mes ... gO.l olmasi daha makbuldur, Ak§am ezam okundugunda :

. ,

~~',) ~\;;;: ~ :!)~ ~ _; ~~Jj ~ }Jc;..;J '-u ;.ill

,---a A ~ ~ ~\ -'JL_--\ ,41)_;. !;~-.,

dufUllnl okur, Sonra liiIen muezztnln davetme Icabet ederek aksamm . ·farzml kilar, Gi.ine§in batmasiylegunduzun adablan sona erer. Ki§iye Uly~k olan 0 gunku rhalmm muhasebesini yapmaktir. Omrtinden birkonak asmisur. Eger bugtinkii, diinkti gUnii ile mtisavl ise aldanrmstrr. - Zira IWs111-i Ekrem (salat ve selam O'na olsun) :

«lyiligi arttrramadigrm giln, benim ic;in miibarek- def;ildir.» (lOSO} buyurmustur,

E~er giindiiziinii iyilik, taat ve ibAdetle ge~irm.i§se sevinmeli ve Allah'Ill 111tfundan doleyi O'na §iikretmelidir. Eger giinduz ibadetinde

(1080) Hadls, cmm~bahsinde g~miljt.ir.

990 iHYAU 'ULC-Mi'D _ DIN - eitt: 1 ~- RUB'D'L -1SIDAT

kusur etti ise, gece onun halertdir, noksamm teHlfiye ~alI§mal1dIr. GiiIidUzki kusurlanna kars; gece Ibadete devam etmelidir. Ciinkti iyi~ llkler katiiliikleri giderir. Bedenin srhhatine, azalarm sel8.metine §iikretm eli , geri kalan omrtinu ganimet bllerek geceleyin gUndUziin eksigini tamamlamahdir, Hayat giindiiziiniin bir aksami gelip gunesm batacagmi, bir daha dogmayacagInl ve artlk noksanlari telafi He azUr dileme zamamnm sona ermts olacagmi dii§iinmelidir. Zira omur sayih giinlerden ibarettir. GUnlerin gec;mesiyle topyekun 0 da tiikenir.

GE CENtN EvnADI

Buniar da bel} tanedir :

GECENiN nrntxct VlRDt: Bunun vakti gunesin batmasmdan, ufuktaki kizrlligm kaybolmasma kadar, yam aksam ile yatsi arasrdir, Allahu TeaIa.:

«Artik kasem ederim 0 §afaga.» (84 - lnsikak : 16) buyurmakla bu vakte yemin ettt. Bu vakit gecenin ilk baslangrcr oldugu Icln, bu vakltte kihnan namaz,gecenin ilk namazidir. Aym zamanda Kur'ftn-l Kerim'de beyan buyurulan :

«Geeenin bir kisrm saatlerinde tesbih ct.» (20 ~ Taha: 130) ayetindeki ((lin» Iardan bir «An» drr, 0, iyllerin «Evvabin» namazidir.

Allahu Teala'mn:

ClYanlan yataklarmdan uzaklasrr. [Gece namasi kilmak l~in yataklanndan kalkarlar.]» (32 - Secde: 16) buyurdugundan muradi bu. duro Bu rlvayet, Hasan·! Basri'dendir. ibn Ebi Ziyad bunu Resul~i Ek. rem'e isnid etrniqtir. Ak§am He yatsi arasmi ibadet He ihya. etmenin fazileti. i:kinci blibta anlattlacaktrr.

10 U!1eu K!'f.U~ -- 1 ;nci BAB -- GECENiN tKiNCt "iRDt 991

Bu vird'in tertibi ~oyledir: Aksamm farzmdan sonra hie konusmadan iki .rekat namaz kilar. Birinci rekatta «Kafirftn», ikinci rekltta «ihlas)) surelerint okur. Som'a daha uzun sureler He dort rekat daha kilar, Sonra §afak kayboluncaya kadar kilabfldlgi kadar kilar, Yatsrya kadar, mescidde itikafa niyeti yoksa ve evi de iyakm ise bu namazlan evlnde krlmakta hels yoktur. flayet yatsiya kadar carnide kalmagi niyet etmis riya ve gosterlsten emtn ise itikafa da niyet ederek csmlde kilmasi daha efdaldir. -

GECENiN iKiNCi ViRDj ': Yatsmm ilk vaktinden yatmak zamanina kadar devam eder. Bu da gece karanhgmm ilk bastrrdrgi zamandir. Allahu Teala bu vakte de kasemederek :

«Geceye ve onun (sinesinde) derleyip topladlgl ~ey (Ierj e» (84 - in§ikak : 17) buyurmustur. Yani bastrran karanhklari demektir. Yine diger fl.yette:

«Gecenln kararmasma kadar» (17 - tsra : 78) buyurmustur ki bu vakitte tamamen gece bastmr ve her tarari zulmet kaplar.

Bu vird'in tertibi ii~ seye rlayetledlr :

a) Yatsrmn tarzmdan baska on rekat namaz kilmak. Ezan He farz arasmi Ihya ifi(in dort rekat, yatsmm farzmdan sonra da iki rekat blr; dart rekat da bir olmak uzere alti rekat kilar, Bunlarda da Bakare'nin sonu, Ayetil'l-Klirsi, Hadid suresinin vevveli ve Hadid suresinin sonu gibtbazr muayyen ayetleri okur.

b) Btitlin bunlardan sonra da on tie; rekat namaz kilar, Vitir namazam en sona birakir. Resul-i 'Ekrem'in en cok kllrugl gece namaei bu kadar oldugu rivA.yet edilml§tir. Akh basmda olantar, geee ibadet-. lerinl gecenin ilk vaktinde yaparlar. Kendine gtivenenler ise, yattiktan sonra kalkar kilarlar. En dogrusu yatmadan bunlari krlmaktir. <;!tinkti beUd kalkamaz veya uyanamaz. Aneak itiyat haline gettrmisse geeenin son, vaktl daha faziletlidir. Sonra bu namaslarda Resul-t ~krem'in ekseriyetle okudugu Yasin, Lokman, Duhan; Tebareke, Ztimer ve Vakla s11releri gibi muAyyen sfrrelerden tiC; ytiz Ayet miktarl OkUM maktir. HattA §Ayet kilarmyorsa, bu eurelerm hepsini veya bir kismim okumadan yatmamahdir, Resul-i Ekrem'in geee okudugu sureleri bildiren tiC hadis rivAyet edllmisttr. Bunlann en meshuru, Seede, TebAreke, Ziimer ve Vakla sureleridir. Bir rivayette Ztimer ve isrfl. surelen, diger bir rivayette de her gece Radid, Hasir, Saf, Cuma ve Tf!~abun sllrelerini okurdu ki, bunlar be§ tA.nedir. Bunlar Icerlsinde bin 'yetten efdal bir ayetin bulundugunu rivayet ettiler. Btizl alimier A'il

992 iHYAU .'ULOl~:11.'D. DIN - Cilt: 1 - RUB'U'L· tBIDAT

s'Ctresini de 0 bunlata katarak. snrelerl altiya cikanrlar, Zira Restil-i Ekrem'in A'la suresim eok sevdlgln! rivft.yet ettiler. Vitir namazmm ii~ rekAtmda Iju surelert okurdu. Birinci rekatta A'la, ikinci rekAtta Kafinin, ve ut;uncU rekatta da ihlas suresint. Selam verince de u~ kere:

derdi.

c) Uc,::iincusu de, vitir namazrdir. f;iayet gece kalkamiyacaksa yatMadan evvel vitir namaznii krlmahdir .. EbuHureyre (Allah ondan razi olsun) : «Resul-t Ekrem, yatmadan vitir namazi kilmarmzi bize tavstye ederdi» demlstlr, §A.yet gece kalkabiliyorsa, geceye tehiri efdaldlr, Bir mubarek hacUsinde ResiU-i Ekrem:

«Geee namazlarr iki§ef rekattrr. Sabah valdinin gireceginden kor-

o karsan bir rekatta selam ver.» (10Bl) buyurmustur. Hazret-i Ai!,ie de gecenin ilk, orta ve son vakitlerinde olmak iizere Resul-i Ekrem'in ti~ kere tek rekath namaa.krldigtm ve son vitrinin tamsahura denk geldittn! haber veriyor. Hazret-i Ali de vitirin ii~ sekilde kllmabilecegint btldiriyor. istersen gecenin ilk vaktlnde birer rek8.t ktlarsm, somalan iki§er iki§er devam edersin. istersen bir rekat kildtktan sonra yatar ve gece kalktigmda Iklser iki§er kilarsm, istersen bu tek namazi en sona birakirsm, Hangisini yaparsan beis yoktur. Fakat vitri terketmek dog· ru degildir, (1082) Yine ~esul-i Ekrem'den:

«Bir gecede iki vitir yoktur,» (1083)' diye rivayet edllmtsttr.

Gece uyanamiyacagmdan korkan kimsenln, klldlgr tek rekAttan sonra yataginda otururken iki rekat kilmasmi uygun g6renler de 01- mustur, Ciinkii Resll1-t Ekrem'in boyle yaptlgl da vft.kidir. Ve biri.'"lct Tekatmda Zilzal, ikinci rekatmda da TekAsilr surelerini okur. Zira bun-

I

(1081) Buhiiri lh." Muslim, Ibn Orner'den rivayct ctmilllerdir. Tec.rid-i 8arib

T,ercemesi CUt J Sahife: :210.

(1082) Hanefilerde yalruz basma bir rek'at namaz yoktur, Ancak, ak§amm farza He yatSldan sonraki vitir, ~ rek'at olarak kihrnr,

'(1083) EM Dav\l.d ve Tirmizl rivayetetmi§lerdir. Tirmizi «Hasen:. oldutunu

s6ylemil}tir. Tirmizi'de 468 No.lu Hadis.

10 uncu KiT'\B ~ I inci BAB ~ GECENtN iKiNCl vram 993

da tahzir, veid, korkutmak ve ceklndirmek vardir. Bir rivayette Ki. linin suresini okurdu. Ciinku burada kiifiirden uzaklasmak ve yahuz Allahabaglanmak vardir. Bazilarr da ~liyet gece uyamrsa, yatakta otururken klldlgl iki rekat, bir rekat yerine gec;er-dediler. Bunun i~in sonunda tek rekat kilar. C;unku otururken klldlgl iki rekat, bir rekAt yerine geetlgtne gore, namazlan ~ift olmus gibidir. Yani daha evvel vitri tek alarak klldl, _ otururken klldlgl Iki rekal da bir sayilmca rekatIar·c;ift oldu. Buna gore sanunda da bir rekat kilar,

Ebll Talib-i Mekki bunu hasen, gordu ve dedi ki burada tic; amel vardir. Bunlar: Emelini yenmek, vitri kIlmak, vitri sona tehir etmektiro Dogrusu, Ebfi Talib'in dedigl gibidir.

Fakat, ((§liyet uyansin uyanmasm otururken klldI~ iki reklit sayIldIgl icln ge~mi§ rekatlan c;iftle§tirir) dersen, bu kablll ve 0 zaman btrfnctvitri kaybolmus olur. Yak eger, «uyamrsa tek, uyanrnazsa ~ift rekat olurlar» ders_en, bu da kabul edilrnez. Ancak Resfil-i Ekrem'den bu husftsta sahih bir rivayet varsa, yani evvela tek rekat kilrms, sonra otururken iki rekat kihp uykuya yatml§ ve uyandrktan sonra da tek rekat kilmissa; a zaman _otururken ktldlg,. bu iki rekatm sureten ~ift ve manen tek oldugunu ve uyarursa tek, uyanmazsa ~ift rekA.t .olarak hesab edi1digianl~11ml11 olur,

Vitirden, selam verdikten sonra :

-duasim okur. Resll1-i Ekrem son zamanlarmda nafile namazlanmn ·ekserisini otururken kilardi. Ve soyle buyurmustur :

«Otururken ktlana, ayakta kilanm yarr miikafatl. ya-tarken kda· na da otururken kilanm yarr miikafati vardrr,» (1084)

Bu hadts, yatarken de nafilenirr kilmabllecegtnin srhhatme delUdir,

(1084) BuhAr1, lmran b. Hilseyn'den rivayet etrmstir. Tecrfd-I Sarih Tercemesi (!nt: 3, Sahife: 397.

C. I-F. 63

t94 lHY AU 'VL u l\fI 'D "DrN -- Cilt: 1 - ROB'U'L - lB.mA'I'

GECENtN tir;UNCO vtsnt . t1c;uncu virdl de uyku uyumaktir.

Uykuyu eta evrad arasma katmakta beis yokto.r. AdAbma riayetle uyku uyumak da bir ibadettir. Oenildi"lti: f(Kul abdesti oldugu halde Allah'} zlkrederek uykuya yattlgl takdirde, uyanincaya kadar namaz kilmis. sevabl kendisine verilir. Elbisesi arasma bir melek. girer, uyku arasmda saga sola donerken Allah; zikrederse, 0 melek onun i~in dua ve istig!ar eder.» Hadiste :

«Abdestli olarak nyuyan klslnin ruhu arsa yukseltilir." (1085) diye varid olIDm~tur. Bu anI attlglIDlZ, avam hakkmdadir. Havvas" Alimier ve temiz kalb sahibler! ise daha ondedir. Onlara riiya. alemindebAzl esrar kesrolunur.rsunun Icin Resitl-i Ekrem:

«Alimin uykusu ibidet ve nefesi tesbihtlr,» _ (1086) buyurmustur, Muaz, Ebft Musa'ya:

....;_ Geee ibadetlerini nasll yaparsm, diye sordu. Ebu Mftsft:

- Hi.; yatmam, butun geceyi ibadetle geclrlrtm, Kur'am bastan, sonuna kadar hatmederim, dedi, Muaz:

- Fakat ben uyur ve sonra kalkarim s : bununla beraber uykumu. da ibadetten sayarim, dedi. Ebu Ml1sA bu vaziyeti Resl1l: ... i_Ekrem'e anlatmca Resfrl-i Ekrem:

«Muaz send en daha fakih ve anlayrshdrr,» buyurdu. (1087)

UYKUNUN ADABI :

Uykunun on i1dabl vardir, Onlar da:

"

1 - Taharet., temizlik ve mlsvak kullanmaktir. Resul-I Ekrem:

(1035) ibn MObArek' «Zilb&unde Ebu'd ... Derda'ya mevkOf olarak: Beyhaki «~i'rabU')- tmAlUda Abdullah b. Amr b. As'dan mevkuf olarak ve Taberli.nf cEvsabmda Hz .. - Ali (R.A.)'den rivayet etmlslerdlr.

(1086) Oruc bahsinde g~i~tir.

(1081') Buhari ile Miislim, EbQ Musa'dan rivayet etmislerdir.

10 uncu KlTAS - 1 inci BAB - UYKUNUN ADABI

995

--2)~;, F-~\ ~ -!..!J~ ~~ i:;~ \;: .;;- '\ ~\JVJl;..

... ~ _. - tf I"r- -

_AJ ~ i :;,~ ~ j;J ~ l;.;.:\ ~ t:... Ul

4- ~

«Kul temia olarak uykuya yattlgl vakit rUhu ar§a yukselir ve gor. diigii riiyAlar dogru olur. Abdcstsiz yatarsa, rUhu yiikselmez, giirdiigii riiy~ar, adgas u ahlam yani karma karl!jlk riiyalar olup, dogru ~. mazlar,» (1088) buyurmustur.

Buradaki taharetten maksad zAhir ve hAtm temlzligidir. EsAsen_ :gayb perdelerinin kaldmlmasma asil muesstr olan bAtm temizligid.lr.

2 _' Misvil.l,dni ve abdest suyunu hazirlayip uyandigi zaman ibA-det edecegim diye niyet ederek yatmak ve uyandigr vakit misvil.klni kullanmaktir. BAZl selef bOyle yaparlardi. Resftl-i Ekrem'in de bir ge'Cede her uykuya yaup kaJktlk~ bir ka¢ defa misvak kullandig; rivl-yet edllmlsttr. ~yet tam mAn~iyle temizlik yapanuyorsa abdest AzalaIlru su tie mesheder. Eget SU da yoksa, kibleye karst oturmak zikir, dua ve Allah'm varligma .delalet eden delilleri tefekkUr etmekle me§gO.l olur. t§te bu da gece ibadeti yerine gecer, Resftl-i Ekrem bir mftbil.rek hadisinde:

uGece kalkip kllmag. niyet ettigi Mlde uykuya yattrktan soma sa .. baha kadar uyananuyan kimseye, Allahu TeaU\ namaz kllm1!J gibi mii~ ki.fat verir. Uykusu da Allah'tan ona sadaka olur,» (1089) buyurmus-

tur. .

3 _ Vasiyetini yaztp basucunda bulundunnak. CUnkii eabaha ~lkacagmi kimse kestJremez. Halbuki vasiyetslz Olenler .kIyAmete kadar kimse ile konusamaz, Oliller kendisini ziyAret eder onunla konusurlar, lakat arada 0 karsihk veremez. 0 zaman onlar, yaztk bu insan "asi-

(1twJ) Dalla evvel geCm13tlr.

(1089) NesAi ve Thn MAce Sahib sened ile EbCt'd-Derda'dan rivayet etmi!llerd1r.

996 iHYJ\U 'ULOMt'n - DIN - em: 1 - RUB'U'L -1BIDAT

yetsiz olrnustur, derler. Ancak o~i.imii icin hazirhkh bulunrnak bakimmdan vasiyet daima mustehabdir. Ani olum, haztrlikh olanlar i\;in bir lUtuf, ama hazirhkh olmayanlar i~in de bir aza.btlr.

4 ~ Gunahlardan tevbe ederek herkese iyilik yapacagim, uyanaeagl zaman klmseye zulum ve bir Ienahk yapmayacagirn dusunerek uykuya yatmakllr. Resul-! Ekrem Efendimiz:

«t~jnd('. kimseye kar~l zuliim vc kin hissi olmadan uykuya yatan

kimsenin biltiln curumlertbagrslamr.» (1090) buyurrnustur, .

5 - Mtimktin oldugu kadar mukellet karyola ve doseklen terketmek veya daha mutevazi bir yatak secmektir. Hatta bazr selef uzamp yatmak icln yatak serrneyl munasip gormez, bunu bir killfet sayarlardi, Nitekim Ehl-i SUffa toprak uzerinde yatarlardi. Qilnkil topraktan yaratrldik, topraga donecegtz derlerdL Ve bunu gontil yumu§9.kbgt ve tevazu bakrmindan daha dogru bulurlardi, Boyle yapamayanlar hi~ olmazsa fazla Ihtlsamdan kacinmahdirlar.

6 - iyice uykusu gelmeden yaup kendisini uykuya zorlarnamaktrr, Ancak gece kalkmak gayesiyle olursa muvaflktIr. Onlarm (Sele!-i SiUihinin) uykuya yutmalari, uykunun tamamen galebe ~aldJgl. yemekleri, tamamen aciktiklari: sozleri de zarQret hasil oldugu zamanlarda idi. ·Bunun Icin «Onlar, geceleri az uyurlardi,» dive vasiflanmislardir. Namaz ve zikir esnasmda yaptigmi bilmeyecek ve dedigtn! anlamayacak sekllde uykusu galebe calrmssa, dedlgln! anlaymcaya. kadar yatip uyumahdir, ibn Abbas otururken uyuklamaktan hoslanmazdr. Nitekim haberde:

«Geceleri fazla yorulmaym, zahmet ~ekmeyin,n (1091) varid 01-, mustur,

(1090) ibn Ebl'd - Dlinya ,Kltiibu·u· NiYYCD de Enes'den rivayet elmi~tir.

(1091) Ebli Manstlr Deylemi cMUsncd-i Firdevs. inde Enes'den riv§yet etmistir.

10 uncuKiTAB - 1 inci BAB - UYKUNUN ADABI

997

Resill-i Ekrem'e falan kadm geceleri cok ibadet eder. Hatta uykusu geldigi zamankendisini iple baglar, -diye anlattIklannda, Resul-i Ekrem:

«Miimkiin oldugu kadar gece namazr kilm, uykunuz geldigi zaman

da uyuyun,» (1092) buyurmustur. .

Dlger hadlste:

((Giiciil1~ziln yettigi kadar ibadete gayret edin ve biliniz ki, siz yorgunluk sebebiyJe am elden ayrrhrsamz Allah sisln ccrlnlzl kcsmez, siz amele rag-bet edince Allah miikaIatllllzl verir, yalli yoruldugunuz vakit istirahat ediniz» (1093)

Ba§ka bir hadisinde de:

_...

~:1\\U ~

«Do dinin hayn, kolay olusudur,» (1094) buyurmustur. Yine Res61-i Ekrem'e faianea uyumadan namaza ve arasirn kesmeden de oruca devarn eder, denildi. Bunun iizerine Resul-t Ekrem:

«Fakat ben, hem kilar hem de uyurum. Hem orue tutar, hem de~ arasira yerim. j§te benim sunnetlm budur, Stinnetimdcn ayrdan, benden degildir.» (1095) buyurmustur,

Ylne Resul-:iEkrem:

(109.2) BuhHrl ile Muslim. Enes'den rivayet etmtslerdir (1093) Buhar] He ,Muslim, Hz. A.ilje·den rivayet etmlslerdir.

(1094) Ahmed b. Hanbel C. 4, sahifer 33S'de, Mihcen b. Edril. hadisinden rivliyet etti. Aynca balwuz dlim kiUibt~ Sf: 21.

(lOllS) Nesil. Abdullah b. Amr'dan; Buhar] He Muslim de Enes'den riviiset etmlslerdir,

998 1HY.\U 'ULOMi'D - DIN - ellt: 1 - RUB'U'L· iBADAT

aBu .dini ~ctinle!jtirmeyin 0 kuvvetlidir. Kim ki onu zorla!jtlnnaga ,kalktll1!jS8,' din Dna galebe ~alar. Allah'a kulluk ve ib8deti nefsine netret ettfrme» (1096) buyurmustur.

7 ---:' Klbleye yonelerek yatmak. Bu da iki §ekildedir. Birisi mumh8.1inde oldugugtbt, Slrtustu yatip ayaklarrru kioleye uzatarak biitUn bedeni He kibleye donmek, digeri demezarda oldugu gibi sag omuz \1zerinde kibleye donerek yatmaktir. _

8 - Yatarken dua. etmek :

gibi dua bahsinde anlattigrrruz eserde varid olan dualan okumaktlr. Muayyen bazl ayetIeri de okumak mustehabdir. Bunlar da: Ayetii'lKursi, Bakare'riin sonu :

*

~, ," ~ '\ ~ .-, ~ .. '...,

__.7S ~\ >~(. ~\ "::1~ ~~~ 'jj ~ ~\J :,11\ .J~

ne kadardIr. Denildi ki, bunlari yatarken okuyan kimse,Kur'a.n'l ezberler ve unutmaz. A.'rat silresinin 54, ayetinden

ayetine kadar, isra sitresinin son~ olan

, ..

. . ~,

fi' -~\ \y; ~

~. A.yetini okur. Bunlan okuyamn sinesine bir melek glrer, onun 19in istlgtar eder ve emu teh1ike1erden korur. Aynea «MuBvvezeteynJ)i -okur eUerine ufiirerek yuziine ve diger azalannasurer. Resftl-l Ekrem'i~

'(1096) Buharl. Ebli Hiireyre'den bll§ka ifadelerle riv~yet etti.'

10 uncu KiTAB - 1 inti BAB - UYKUNUN ADABI

'999

bOyle yapbg, rivAyet edilmistlr. - (1097) Gece uyumamasi icm, Kehf st1resinln evveUnden on, Ahirinden de on ayet okur. Aynca Hazret .. l Ali (R.A.) de §oyle buyuruyor: «Bakare'nin son Utl ayetini. okumadan uykuya yatan kimse tam akilh degildir.» Yirmi be§ kere de:

»; . '11'" :, :i"'-i, r..., ~ IJ'j\'- J)LL\ \ ~ C ". -::: t., ~ ... l:t

-':.-(=' -' ...J":;.;!J ,.-. .-- ... -''-' • ~ >::' _ oJ"_

~ \.::j ,'w: t;' ~~ G ~~ ~ '~~'~ (;.. ~o\:; c,!Jl\ -r : :;..~ L:.;

<I' ;. ....,.. ~; .". .. .; ~ .". -......_.....7 Jl

AI __ ;"-~I\ iL L' :. L --;~ & ;~\ .-",l\ j -1..: ~

~ ~ ". .. II .. .,._,-....... ,...~ r

- ,

demeli ki bunlarm yekunu yti:z eder. Yani yirmi be§ kere So.bhAnallah. 25 kere Elhamdulillah, 25 kere de Allahu Ekber demekle hepsi yiiz ,olur.

9 .,-- Uykunun, bir nevi 6Him, uyanmamn da dirilmek oldugunu

du§iinmektir. Nitekim Kur'an-l Kerimde: .

«Allah, iileceklerin ijliimii arunda. olmeyeceklerin de uykulan esnAsmda rfihlarmr ahr,» (39 ., Ztimer: 42)

, Diger s.yette:

...

«Gece de sizi iildiiren (uyutan) O'dur,» (6 - En'am: 59) buyurulmustur. Allahu TeAlS. bu ayetlerde uykuya «olum» arum vermisttr, Uykudan uyanan uyku He hit; miinasebeti olmayan bflzl 'seyler gordiijtii gibi, aldilltten sonra dirUenler de hayatta gormedigf, duymadrgi ve hatmna bile gelmeyen bircok §eyler mu§&hede edecektir. Hayat He alUm arasmdaki uyku da diinyA fie ahiret arasmdaki berzah yani kabir hayMl gibidir.

(1097) Buhilri ve Muslim, Hz. ~'den.

1000 IHYAU 'ULOMt'D, DIN - CHt: 1 - RUB'U'L .1BIDAT

Lokman, ogluna tavsiyelerinde :

- Oglum! Oltimden §ubhe ediyorsan uyku uyuma, Uyudugun ve uyumak mecburiyetinde kaldlgmgibi; olume de mahkOmsun. Dlrilmekte de §Ubhe edlyorsan, uykudan uyanma. Uykudan uyandigm gibi, oldQkten sonra da dirileceksin.

Ka'abU'l-Ahbar :

Uyuyacagm zaman, sag omuz Uzerine kibleye donmti§ vaziyette yat. C;tinkU uylrun bir nevi oliim halldir. Resul-i Ekrem'in uyuyacagi zaman son olarak elini sag yauagl altma koyup yattlgmda:

du;1s1111 sonuna kadar okudugunu Hasret-i Ai§e (R.A.) haber verrnektedlr. Bu dua, Dna Kitabl'nda gecmlst).

insan uykuya yatarken nleln ve ne maksatla uyudugunu, i¢inde Allah ve dtinya sevgisinden hangisinin daha cok oldugunu dii§ii.nmeli. Belki de uyanamayip oleceginl ve .insanlarm oldtikleri h;11 iizerinde dirileceklerini hatirlamah. Ki§inin, sevdigi kimselerle hasir ofacagrru hesaba .katmali ve kendisini buna gore ayarlamahdIr.

10 - Gerek uyltu arasmda uyandigt ve gerek uykudan kalktlgl zaman dua etmeli. Bilhassa uyku arasmda Resul-t Ekrem'in §u dnaSInI tercih etmelidir: (1098)

Uykuya yatarken en son ve uykudan uyarunca ilk olarak kalbinde ve lisa.nmd.a zikrullah bulunmasma gayret etmeli ve buna all§mahdir. C;:UnkU bu hal, sevgi ni§anesidir. Kalbi Allah'a bagtamak i~in bOyle yapmak Iblmdlr. Uyamp kalktig; zaman, Dna Kitah.'nda anlatt]glmlz gibi

duasim sonuna kadar okur. t.~te uykunun on adabl bunlardir.

(1098). ibn Seni ve. E;bu. Nuaym,

10 uncu KtTAB - 1 inci BAB - GECENtN DllRDONCO vtsnt 1001

GECENiN DORDUNCO ViRDt: Dorduncu vird, gecenin ilk yan- . smda ba§lar ve arnea birikalmcaya kadar devam eder. Bu vakitte Tehecciid i~in kalkar. Buna Teheccud denmesi, uykudan sonraya kaldig; icindlr, Bu vakit tam gece yansrdir, Aynen gunduzun tarn yansi olan zevi.lden sonrasma karsihk oldugu tcin buradaki evrad da ona benzero Allahu TeAl§. buna da kasem ederek,

«Karanhk bastIi"1 vakit geceye ycmin cdernn.» (93 - Duha: 2) buyurmustur, Yani gecenin tam yerlesip durakladigrzaman demcktir. ki, Allah'tan baska herkes uykudadIr. Resul-i Ekrem'e :

- Gecenin hangt vakti duaya daha musalttir? Diye sordular. Re-

f:ul-i Ekrem Efendimiz :

«Gecenin tam ortasi» (1099) buyurdu. Darud Aleyhisselam: .

- Allahimt Sana ibadet etmek isterim. Bunun Icin hangt vakit daha makbuldUr? Dedi. Allahu Teala:

- Ya Davud! Gecenin ilk ve son vakitlerinde kalkma. 9iinkii. ilk vakitte kalkan, sonunda kalkamaz, sonunda kalkan, ilk vakitte kalkamaz. Bunun i!tin gece yarismda kalk ki, ikimiz ba§ba§a kalallm ve biitun dileklerini kabul edeyim, buyurdu. Yine bir deta Res111-i Ekrem'e:

- Gecenin hang! vakti daha rnakbuldtir? Diye sorduklarmda,

ResUl-i Ekrem: .

«Yan geceden sonraki vakittlr.» (1100) buyurdular. Hatta bu vakitte Ar§'m titremesi, Adn Cenneti'nden rahmet ruzgarlarmm esmesl, Allahu Teala'mn oemat sitatiyle birinci kat gage tecelli etmesi gibl haberler varid olmustur,

Buevradm tertibi: Uyandigi zaman ieab eden dualan okuduktan sonra adabma ve duasma rlayet ederek abdestini ahr, sonra namaz kilacag,. yere gider Kibleye doner ve :

(1099) Ebo. Dav1ld ve 1'irmizi, Amr b, Anbese'den rivAyet etmi~lerdir. EbO DAvud sahib oldultmu 8oylemi~t.ir.

(1100) Ahmed b. Hanbel ve ibn Hibban. EbCl Zer'den rivAyet etmislerdir,

1002 tHY AU 'ULOMt'D· DIN - Cilt: 1 - RUB'U'L .1BAoAT

der, Soma onar kere; Stibhanellah, on kere Elhamdiilillah, on kere de lAiiahe iUallah, der,

Daha sonra :

soyler.

Aynca Tehecctid Icm kalktigmda, Resul-i Ekrem'in okudugu rtvayet edilen §u duayi da okur .

.... II...... !l ,. ~,.,..... ~ • ..... ., ~ , " b.- .,. _,; 1

, ~\ ,~",,1.I _ a _, ~ ~ ~_\J .;.~1 .J _; 2, \ ~ \ l.\1 ~\

--- 0 ' ,.

..j;~\':; '-?\~\ -~~ Z\ ~\ ~J ~~ ... ~.\-;_ ~\~'~3\ ;~

,

~~\~\ ,LA·t,;~ Q; c1 .~lts .Y ~ ~ ~;_._,

I_'_~-'" _" • ~\-' <'-._.\~

~ ~ wr:J ;.:.:.. J~

-- , _.

.. ~,;I ... - _J. _.. - - ~

~ ql :.J t.::: ~ l...:.l ,~\ Y_I

" ,

10 uncu KlTAB - 1 inci BAB' - GECENtN D()RDONCO' vlRDt 1003

«Allahlm! Hamd sana mahstistur. Yer ve gijlderin Nuru Sensin.

Hamel, Sana mahs6stur. oYer ve goklerin zinet ve izzeti, yer ve gti)[. lerin Rabbi SensJn, Sana hamd ederirn, y~r ve giikler ile on1arda bulunanlar Senin kudretinJe duruyorJar. Hak Sensin, hak Sendenfllr. ()Uim hak, Cennet hak, Cehennem hak, oldiikte~ sonra dirllmek hak, Peygamberler hak ve Muhammed aleyhl's - selam da hak peygamberdir. AUahlm! Sana tesIim oldum, Sana Inandim, Sana gUvendim, Sana ytineldlm ve Sana baglandlDl, g~mi§ geleeek, gizli' ve a§ikAre vA. ki kusfir ve isr8.fIanml Sen bap§la. 11k de Sen, son da Sensin, Senden bapa Tann yoktur. AllabIm! TakwYJ. bana nasib et ve nefsimi tezkiye et. Tezkiye edenlerin en hayrrhsi Sensin. Koruyueu ve yardun· elm Sensin. AIlalnm !Beni en giizel ameIIere hidayet eyle. Ciinkii giizel amellere Senden baskasi hidayet edemez. KotU f§lerden beni uzak· ll\§tlr. Senden b8ljka beni kiitiiliikIerden _klmse uzaklastrramaa, Aciz mahrOm ve fakir bir insan olarak. huztlruna geldim. Muhta~ ve zeIi1in ilticlisl gibi sana yalvanyorum. Deni mahrfun etme! Banaiaer, dilek· .eriml kabftI et. Ey kendisinden fstenenleela en hayu]lSl ve verenle-rin en keremIisi olan AIIahIm.» (1101)

Hazret-iAl§e, Resfrl-i Ekrem Efendimiz tehecciide kalktIgI saman §tiyle dut ederdi diyor: «Ey Mikail, Cebrliil ve israfil'in RabbI olan, gfikleri ve yerl yaratan, gizli ve a§ikare heI'§eyi bilen Allahunl Kullarmm ariunndaki aynlIklan duzelteeek olan Hlikim Sensin. Sen beni hakka hidlyet. eyle. c:;unkU Sen diledigmi SlrA.t-I Mustakime hidlyet eders1n.D

Bu duAlardan sonra namaza ba§1ar ve hatitee ik1 rekAt kilar, ondan sonratkl§er rekA.t oImak iizere diledi~ kadar kIlar ve daha once tek rekA.t kllmamI§Sa sonunda tek reklt «vitir» low. KIldlgI her iki rekA.tm arasim, yiiz tesbih getirmek sfiretiyle, ayJ.rmak miistehabtlr. Bu sAyede namaza heves! artar. Reslll-i Ekrem Efend!miz once hafif iki reklt kIlar, sonra da. uzun iki rekA.t, daha sonra biraz haftf tedrtei §ek1lde haflfieterek. oniig reklt geee namasi 10 itardi: Hazrett Ai§eye, ''Res1ll-i Ekrem gece namazlanru a§1kAre veytigizli olarak nasil kIlardI?" Dtye soruldu. Hazrett A1§e de; "BA.zan gizli ve bAzan da qikAre okurd:u." buyurdular. Res1\l-i Ekrem Efendim1z:

-. OIDI) BuhArt, -MfMllm, tmtm. A1:rMed, T.berlnl,Tecrld.i Suih ~.i CUt: 4, Sahife: 11:

1004 tHY':\U 'lJLOMt'D - DIN - eilt: I - RUB'U'L - fBADA.T

u:Gece namazlan iki§errekathr. Sabah yakla§tJgl vaklt bir rekat kilarsm» (11 02 )buyurmu§ tur.

Vine §oyle buyurmustur :

._..,I ~\ ~ 5'..:,.. l_;~jt~ ~,~1 i)L::, ~;:._;\ 9.;:1' _;:;c:.

" .

«Ak§3m namazt giindiiz namaelarim tekleljtirmi!jtir. Siz de geee namazlarmr tekle.!jtirln.» (1103)

Besul-I Ekrem'dtm ekseriyetIe rivayet edilen, geceleri anile; rekat namaakildigrdir. Bu rekAtlarda Kur'an-l Kerim'den vird yAniokunmasmi itiyat edlndigi muayyen lyetlerl veyA kile;ilk bA.zl surelerl okurduo Bu sfrretle gecenin geride kalan altrda bircuz'une de ba§1aml§ olur.

BE~tNCt vmn . Be§inci virde, gecenin altida bin kaldJktan sonra baslamr ki bu, seher _ vaktidir. Allahil Tealii. bu vakttte namaz kitanlan ovmek ilzere :

uVe seherlerde onlar istigfar ederler,» (51- ZariyAt: 18) buyurmustur,

Bu istigfArdan glyenin namaz oldugunu soyleyenler de vardir.

CUnkU namazda istigfar cia mevcuttur.: Bu vakit gece meleklerinin ~ek111p, giindUz meleklerlmn vazifeyi devir alaca~ sabah vaktine yakmdir, Selman, karde§Ugt Ebtl'd - DerdA'Yl ziyarete gitti~ gece bu virdl kendisine ta.vsiye etmfsttr. Uzun bir had1sin sonunda §oyle anlattltyor:

«Herkes yatarken Ebft'd-DerdA Ibadete hazirlandi. Selman, ona, yat ve uyn dedi. Bir daha kalkmak Istedi, yine Selman, yat, uyu dedi, Saba.ha yakm olunca, §imdi kalk dedi ve beraberce kalkIp .namas ki-

, hp ibadet' ettiler. Bunun uzerine 'Selman devAm ederek §oyle buyur_du: "Nefsinin senin iizerinde hakk; var, mlsMirifiln sende hakkl var, Ailenin sende hakkl var; herkese hakkim ver.?» Bu hAdise, Ebft'dDerda.'mn harummm, Belman'a, Eb'O.'d - DerdA'mn geceleri hie; uyumadl~ml haber vermesi uzerme vuku bulmus ve keyfiyet Resul-i Ek-

rem'e arz edUince, Res1l1-i Ekrem: '

2«.

(1102) BuMri ile Muslim rivAyet etmillerdir. Hadls. ~ilha 6nce g~. Ball;: Sf: (1103) imam Ahmed, ibn Orner'den sahib isnad De rivi.yet etmJttir,

10 uncu KITA8 - 1 inci BAs -GECENtN B~1Nct vtnot 1005

«Selman dogrudur.)) (1104) buyurdu, I§te- bu beslncl virddir.

Oru~ tutacak olanlann bu va.kitte gece yemegtni (sahur) yemesi de mustehabnr.

Bu vakitlerde yapIlacak ibadet, namaz kilmaktrr, Sabahm ilk vakti girince. gece evra,dl biter ve giindiiz evradi baslar. Kalkar, sa.sah namazmm siinnetini kilar ki Allahu Teahl'mn :

«Geceleyin ve ylldJzlar sonerken de onu tesbih et,»' (52 - Ttlr: '49) kavlinden muradi hudur. Sonra:

(3 - Al-i Imran : is) Ayetini sonuna kadar oku.Daha sonra da «Allah, melekler ve ilim ,slhiblerinin bizzat Allah hakkmda sehadet ettiklerine ben de §ehA.det ederim, bu §ehAdeti Allah'a emanet eder ve bu l1ehadet uzerfne olmemi Allah'tan dilerlm. Allahim! Eu sehadet sayesinde gunahlarum mahvet ve hig bir degi,iklige ugramadan bu §ehadet He rtlhumu

kabzeyle.» der. '

i§te kullarm ibAdetteki terttbleri bu anlattrgmuz §ekildedir. SeIef-I sAlihin; oruc, sadaka, hasta ziyareii ve cenaze te§y1i gibi Adetleri de bunlara katmagi severlerdi. Hadis-i §erifte:

«Son saymg.mlz, orue, .sadaka, hasta ziyareti ve cenaze teuiinde Ilu dort nm.de~i blr araya toplayan, magfiret olunur, Cennete gfrer,» (1105) buyurrnustur.

Bunlarm rbazrsmr yapip digerlerini yapma nrsatim bulamassa, yine niyetlne gore milkafatml tam olarak alir. Selef-i salihin bir hurma, b1r parca ekmek sadaka vermek veya kucuk bir sila-i rah1m yap-

(111M) Buhart, EbB CuhayCe'dt'n l'iviiy('t ('tmi~tir. (1105) Mtillim. EbO: Hureyre'den rivityet. etmistlr.

1008 !HYAU 'ULOMi'D - DIN - Cilt: 1 .._ RUB'V'L -l8ADAT

mak gibi eiiz'i bir hayll'da bulunmadan gunlerlnln bO§ gecmesini - hOI} kar§llamazlaniI, <;iinkii Resftl-i Ekrem:

«[KIyimet Giinii] Hesap bitinceye kadar herkes sadakasmm. golpdndedlr.» (1106)

Ve yine:

«Bir hurmanm yarisr ile de 015a at~§ten korunun,» (1107) buyurmu§tur.

Hazret! AhjekapISma gelen salle, ya§ bir uziim ta.nesi verince oradaktter. blrblrine baktI. Hazretl Ai§e, «Ne bakiyorsunuz, 0 bir' iizUm tAnesinde bir ~ok nassalar var» demlstlr. sa.m bO§ cevfrmeyt katiyyen sevmezlerdi. Ciinkii Reslil-i Ekrern'in Mett bOyle idi. ((Yok» ded.1#i va.rid de~ildir. Bir §ey veremlyecegi zaman siikfit ederdi. Haberde:

dnsAmn her gfin, her ek yeti i~in, bir sadaka vermesi -lAzundlr. Halbuiti cesedinde 360 mafsal vardir,»

... ., ... -~ ,_'

«Emr-i martU sadaka, nehy-i miinker sadaka, .dii§kiine yardn. sadakadlr, eziyet veren Ijeyi atmak da sadakadrr,» buyurdu. Hatti.. tesbth ve tehlili de sadaka meyA.ninda saydI. Sonra da:

'(1106) Bak:uu.z; Sahire 62G·ya.

(11117) Zekfl.t bahsinde g~milStir. Bak: 136, sahife,

10 uneu KtTAB - 1 inci BAB - HA.LLERE GORE EVRA.D 100'1

cdki rekit kU$1uk namaZl biiWn bu sadakalan yerine getirir.n buyurdu. (1108)

H.ALLERE GORE EVRADIN DEG1§MESt

Bilmi§ 01 ki, Ahiret yolcusu olup Ahit~t ic;in cahsan kimse, §u alb ahviIden hali de~ldir.

Ya ibid, ya alim, ya talebe, ya san'atkilr, ya vazife sahibi veyl bunlarm hepsinden sarr-i nazarla Allilh'a muteveccih blr muvahbid dur.

1 - Abid. Bunun baska bir mesgalesi yoktur, vazifesiancak Ibadettir. Eger ibAdeti terkederse bo§ ve ten bel oturmus olur. i§tc bu, yukanda anlattigirma §ekilde ibadetini ayarlar ve evradmi srraya koyar. MaamAfih bunun da vazifeleri degi§ebilir. Buttin saatlerini namaz fie Kur'An okumak veyA tesbih He geeirebilir. MeselA sahAbeo-i Kit'Am ic;erisinde gtinde oniki bin ve otuz bin tesbih c;ekenleri oldugu gibi, iiC;yUz rekattan alhyliz rekata ve hatta bin rekata kadar namaz kllanlan da vardl. Asgari kendilerinden rivayet edilen, yinni dort saat zarfmda yiiz rekat namazdrr. Diger bir kisrm ekseriyeUe Kur'ln okur, 'hatt! giinde bir veyA iki hatim edenlen olurdu. Dtger bit' kismmm giinlerinln c;ogu, bir ayeti tekrar ederek manasuu dti§iinmekle ~erdi.

Kerz bin Vebere, Mekke'de ikamet ederdi. Her gun ve her gece yedi§er kere olmak iizere yUz ktrk defa tavaf ederdi. Bununla beraber yirmi dort saatte Kur'am iki kere hatmederdi. Bu tavaf, on fersah mesare ediyor. Bununla yiiz kirk kere de iki rekat tavaf namazi kllarcil kl, yek'O.nu 280 rekat eder. Demek ki, bu zat her ylrmi dort saatte on fersah yol yiiri\yor, ikiyiiz seksen rekat namaz kiliyor ve ikl kere de KUr'Iln-l Kerim'l hatmediyordu.

Bu ibAdetlerin hanglsl daha maklnlldUr ve hangisinl tercih etmell, diye sorarsan. Bilmi§ 01 ki, namazm klyammda mftnasml dii~unerek Kur'A.n okumak biitiin bu ibadetleri mundemlctlr. Fakat basantnssn yorulur ve devfunhkllamaz hale gelir. Bunun Ieln efdaUyet, §8haiyet itlban ile degi§ir. Biitiin bu lbadetlerden gft.ye, kalbl teomizlemek paklamaktU'. Zikrullah ile kalblnl cilalandmnak ve Allah He iinsiyet peydl etmektir. 0 hBlde Ahiret yolcusu kendisini yoklamall, kalblne hang! ibi.det daba !;:ok te'sir ediyorsa onu yapmalldlr. Ondan usanclJ.bm anlaymca da diger bir Ibadete donmelldlr. Bunun

(1108) Mtlalim.. EbO. Zer'den rivayet e\.mi~tir .

1008 tav AU 'UL()Mt'D - DIN - Cilt: 1 - RUB'U'L _ tBADAT

it;ln biitiin bu ibadetlerl muhtelit vakitlere tevzi ederek birinden digerine gecmeyl uygun bulduk, Ciinku tenbelUk ve usanmak in'san tablatma gAllbti.r, Hatta bir ki§inin hali de samamna gore degi§ir. Buaunla beraber yaptlgl bir 1 badetln , zevkini almaga ba§ladlgl zaman, ondan aynlmamahdir. MeselA devam ettigi tesbihin, kalbine te'sir ettlgini anlaymca, 0 te'slrl duydugu muddetce onadevam etmelldir. thrAhim bin Ethem, bir ebdaldan §oyle hikaye ediyor: Ebdal gecenin birinde denizin kenarmda namaz kihyordu. Bu sirada tesbih eden bir' sea duydu. Etratma bakti kimseyi goremedl:

- Kimsin, sesini duyuyor, kendini goremlyorumz Deyince:

- Ben bu deryaya miivekkel bir melegim, yaratrlahdanberi Allaht

bu sekllde tesbih ederim, dedi. Kendisine: - Adm nedir? Diye sordugumda :

- Mehyehall, dedi. Kendisine:

- Bu tesbihin sevabr nedlr? Dlye sordugumda,

- «Yiiz kere bu tesbihi okuyan kimse, Cennetteki yerini gorme-

den olmez» dedi. Tesbih sudur :

Ahiret yolcusu bu ve benzeri dualan okuyup kendisinde bir heves uyandIgt zaman, devam etsin; kalbi nereden zevk ahyor ve gonltinehaY'lr ilham oluyorsa ondan ayrllmasm.

2 - Alim. Fetva~I1, okutmasi ve eser yazmasiyle· insanlara hizmet! dokunan ve kend1slnden istifAde edilen bir kimse lse, bunun evrMmdaki tertib, abidin tertibine uymaz. Qunkii bu zat kitab miitA-' lla. etmek, anlatmak ve yaZmak i!;in zamana muhtactir. HattA biitut:t: vakltlerini bu ugurda sarfedebilirse, 0 daha makbuldur. Ancak farz!ar ve farzlar He kilman sunnetleri yerine getirir.illm kitabmda, okumak ve okutmarun fazUetinde anlatnklanrma . buna delalet etmektedir. Nasll boyle olmasm ki, ~tinku ilimde Allah'm zikrine devAm ile Allah'm ve Resftlu'niin buyurduklan uzerlnde dii§unmek var-, dir. Bunda da amme menfaati ve msanlan Allah'a giden yola irsad vardir. Bir mes'ele ogrenmek sayesinde omur boyunca yapacag; hatA.BUll diizeltmek vardir. Eger bu mes'eleyi ogrenmese 0 hata. ic.;inde devim edecek ve butun emegizayi olacaktr, ((ibA.detten daha ehemml-

·'

10 uncu K1T,\B - 1 incl BAB - HALLERE GORE EVRAD 1009

yetUdirn dedlgtmiz zaman bu ilimden, insAnlan dtinyadan c;evirip Ahirete yonelten vey:lhut da Ahiret yoluna glrmekte kendHerine yar-: dimcr alan ilmi kasdedlyoruz. Bu maksadla okurlarsa, l§te 0' Him ibAdetten daha ehemmiyetlldir, Yoksa kasdettlglmls dUnyahga ve mevki sahibi olmaga tesvik eden illm degildir.AIimde de evla alan zamanIarmi bolmektir, ~oyle ki :

Giinduz: Boydan boya bUtUn gUn Insan ilim ile ugrasamaz, Sabah namazmdan gunesin dogmasma kadar birinei virdde anlattigimiz gibi, ziklr ve evrad He, mesgul olmah, gun dogusundan kusluga kadar da okuyup okutmak He mesgul olmahdir. Fakat talebeferin gayesi Ahiret kazancr olmahdir, Boyle talebe bulmazsa, fikir He me§gO.l olmah, halledemedigi_ mes'eleler uzertnde dii§iinmelidir. 9iinkii ib8.detten ayrrldiktan sonra ve dunya i§leri ile me§gul olmadan evvel bu fmda zeka berraktlr. insan 'kolayhkla mes'eleleri hattedebntr.: Ku§luktan ikindiye kadar da kitab yazmak ve miitalaa ile mesgul olmahdir. Bu arada aneak taharet, namaz _ ve yemek gibi mazeretleri, ve ogle uykusu Il.;in, fastla vermeli,' baska surette bu i§inden aynlmamahdir. ikindiden aksama kadar da tefsir karsrsmda okunan hadis ve benzeri faydah illmlert dinlemeli, gunestn sarannasmdan aksama

. kadar da zikir, tesbih ve istigfar ile mesgul olmahdir. Boyle yapmakIs. gUn dogmadan evvel alan birinci virdi Itsan He zikir, ikinci virtU de ku§luga kadar kalb He zikir, ii{:uncii virtU ikindiye kadar gozu ile miiWAa ve eli He yazmak, dijr'diincii vfrdi Ikindlden sonra kula~ He - dinlemek olur, ikindiden sonra kitab mUtAlaasl ve yazmak yorar. Boyle yapmakla gOziinii ve elint dlnlendirmls olur, Gtmes battlgt zaman tekrar ltsanen zikre doner, Boylece biitiin - giln kalbin huzuru He bera-

ber hi'W bir azasl ibadetten ,lulli kalmaz. '

Gece : Bu hususta en giizel takslm, §afU'nin taksimatidir, imam ~f1i geeeyi ii~e bolerdi: Birinei cuz'unu mutAlaa ve ilim tertibl ile, iklnci cUz'Unii' namaa He, uc;(incii ciiz'(in(i de uyku He geclrtrdi. Bu takstmAt, kI§ gecelerinde tatbik eclildigi gibi yaz geeelerinde de tatbtk edilebilir. Aneak yazm, ogle uykusuna yatmazsa, bazan bu terttbte muvaftak olmayabiii r. t§te ilmin evradmdan mahbub ve rnakbO:l buldugumus tarz bu ljekildir.

3 - Talebe. Bir talebe il.;in Him ogrenmek, zikir ve nUilelerle u~aktan daha makbtildiir. EvrAdl siralamakta tale be de aynen hoea glbidir. Fakat talebe, daha ziyade, hocasmm ifadesinden, yaztsmdan ve ilm1nden istifade He me§gt11 olur. Hiilasa, alimde anlattigimis gibi talebe deaym ljekilde vakitledni tanzlm eder. tUm kitabmda lzAh edildigi Uzere bunun - daha efdal oldugunu gosterir. Hatta hoca

C. I-F. 64

1010 lHYAU 'UL('Mj'D - DIN - em: 1 -- lWB'U'L -lBAD.\T

olmayacak avam tabakasmdan dahi olsa name evrad ile ugrasacagi yerde, zikir, valz ve Him mecllslerlne i§tlrak etmesi daha makbuldur, Nitekim Ebu Zer hadlsinde,

IIZildr (illm) mecl lsi nde .. bulun mak, - bin I'C k' at namazdan, bill hastuzivareti ve bin ccnaze tesyimden etdaldlr.» (1109) buyurulmustur.

Y!ne Resulullah Efendimiz:

ccCennet bahcelerlui buldugunuz vakil oradan istWi.de edln.i bu-

yurdu. Kendisine ,:

- Cetmet baheelerl hangileridir? Diye soruldugunda : ccZikr meellsleridlr» buyurd ular, (1110)

Ka'bii'l· Ahbar soyle anlatiyor: Insanlar Him meclislerindeki sevabi bilselerdl araya girmek icin yekdigerinl-oldurmege kalkisrrlardr. Hatta her memur, memuriyetini ve her esnaf dukkanim terkederek oraya kosardr, Hz. Orner bin Hattab (R.A.): {,Ki§i evinden Tehame dag'I gibi guniUII oldugu halde cikar, vaiz ve nasihat dinleyip Allah'-

'tan korktugu ve gonlil yumusadigr nnda, gunahlarindan nadim 01- makIa, gunahsiz olarak evine donmus alur. Sakmilim meclislerinden ayrilmaym. Allah katmda en makbul yer, ilim meciisldir» buyurdu, Hasan-i Basri'ye bir klsi kalb katrhgmdan §ikayet edince, Hasan-i Basri: «Ilim meclisine devam et» buyurdu. Ammar-i Zahidl (Tafave kabilesine mensub saliha bir kadin alan) Miskine'yi ruyasinda gordu, Bu kadin daima Him meclisine devarn ederdi. Ammar buna:

- Merhaba ey Miskine! Deyince, kadm :

- Miskinlik, yoksulluk gitti yerlni zengtnltk aldi, dedi. Ammar :

(1109) IHm bahslnde geeti, Bale sr: 28 ve 9Z'ye.

OlIO) Him bahsinde g~li. Bilk: sf: 90. Bu hadisi Tim:u:zt, Hz. Enes'den rid'1f!o' etmi~tir.

10 uncu K:tTAB - 1 inci BAB - HALLERE aORE EVR.m 1011

- Nasll? Diye sordu, Karon:

- Sorma, dedi butun mevcudiyetlylc Cennetin kendislne veril-

dig; bir kimse, artik fakir sayihr rm? Dedi. Ammar: - Bu, nasil oldu? Diye sorunea, kadm:

- Ehl-i zlkriri meclisine devameayesinde, diye cevab verdi,

Hiilasa: ~iisnu beyana malik durust, temiz ahlakli bir _~aaz ii naslhatlartyla dunya sevgisinin kalbten cikanlmasr, sevgisl dolu bir kalb He krhnan bircok rek'at namazdan daha dir .

. 4 - San'atkar, Butun vakitlerini ibadetle geclrmek imkam 01- mayip, aile efradmm nafakasim te'mine mecbur alan san'atkardir .. Binaenaleyh bunun devamh ibadet He mesgul olmasi dogru degildir. Boylelertnin virdi, i§ zamam carsida ve tezgahi basmda olmak ve kazanci He ugrasmaktir. Bununla beraber san'atmi Ua ederken Allah'} hatmndan cikarmarnah, zikir, tesbih ve Kur'an okumaga devam etmelidir. San'atlyle beraber bunlan da yapabilir. Aneak nafile namaz kuamaz, fakat sari'atr bostan bekr;iligi veya bu gibi bir hizmet lse, orada cia namaz ktlabilir. ihtiyaeInl te'min ettikten sonra en dogrusu yine ibadete donmektir. Fakat devamli olarak ticaret He mesgul olur da, kazancmm rastasuu tasadduk ederse, bu hepsinden makbuldur, Zira, miiteaddi olan, yani baskasma kAn dokunan ibadetler, phslna kalan (lLaztm» ibadetIerden daha makbuldiir, Tasadduk maksadi He c;ah§mak kendisini Allah'a yakl~tlran en makbul bir ibadettir. Ustelik baskasma da faydasi doknnur. Bu suretle onlann dua- 51 da bu i§e kansarak eeir ve miikafat kat kat ~ogahr.

valz'In diinya. hayirli-

5 - Vazife sahibi. Devlet Reisligi, valllik, imamhk, kadilik, mutevellflik ve benzeri <imme hizmeti gorenler. Bunlarm, seri'ate uygun amme i§lerinde ihlas He ugrasmalarr, bii,tiin anlattigmus bu virdlerden daha makbtlldiir. Bunun hakki, gundtisleri yalmz farzlan eda etmekle yeti nIp Amme i§leri He mesgut olmaktrr. Aneak gece vaktl, hususi evradl ile me§gO.l olmahdir. NJtekirn Hazreti Orner oyle yapardt. HattiL kendisi §oyle buyuruyor: «Benim uyku He bir munasebetim yoktur. Zira giindUz uyusam amme i§Jerini, geee uyusam kendi islerirut sekteye ugratml§ olurum.» _

Biitiin bu beyanlarmuzdan, Him ile muslumanlara husnu muamelenin ve acimamn, bedeni Ibadetler iizerine tercih edildigi anlasilml§tIr. Zira ilim He hiisnii muamelenln her blris! tek basina bir iOOdettir. Faideleri umfima §amil oldugu i~in diger\erinden daha faz1- letUdirler.

.. _ ---,-._--------------

1012 IHYAU ·UL(;Ml'D· D1N - em 1 .; Run'U'L, lR\Dj:r

-----

6 - Muvabhid. Gece ve gUnduz :Allah He mesgul olup, Allah'tan baska bir §ey di.i§Unmiyen klmsedir, Yalntz Allah'! sever ve ancak O'ndan korkar. Rrzkrm yalruz Allah'tan bilir, her zerrede Allah'l mti-. §ihede eder. Bu dereceye yiikselebilenlerin t;e§itli virdlerc ihtiyacl yoktur. Bu gibllerin, farzlardan sonra tek virdi vardir. 0 da her an Allah'm huzurunda olmaktir. Ontarm gonlune Allah'tan baska orr §ey gelmez. Kulaklan Allah'tan baska bir §ey duymaz. Gi:izierJ Allah> tan baska bir §ey gormes, Her ne duyar ve ne gorurse ondan ibret ahr ve Allah'm azametini dfujunerek Allah'a baghliklart artar. OnIan harekete gec;iren de, durduran da yine Allah'tar, Bunlarm her haIi, inki§af ve terakkilerine vesiledir, Bunlann nazarmda ibadetler arasmda blr fark yoktur. Bunlar, Allah'a yonelmts klmselerdlr. Nitekim bu gibiler hakkmda Allahu TeiUA:

tltbret alasmtz diye, :oyle ise Allah'a kosun» (51 - Zariyat : 49, '50) buyurdugu gfbl, haklarmda :

«Onlara: Siz onlardan ve Allah'tan baska ta.l)tIklarmdanaynldl~ ruz, bunun i9in magaraya girin, ki Rabbiniz size rahmetinl yapsm,» ' (18 - Kehf: 16) buyurulmustur, Ve yine buna iljareten Halilibra.him Peygamber:

«Ben §Ubbesiz Babblme gidiyoruJU. Rabbim beni hldayet eder.» (37 - Saffat: 99) buyurmustur. Bu makam, siddiklarm son dereceslcUr. Buraya ancak virdleri siraya koyup uzun 'zaman c;ah§makla vasil olunur. Sakm Ahiret yolcusu duydugu bazi sozlere kapilrp kendisinln de bu makama yukseldlglne aldanmasm ki, kendisine tenbellik gelip ibadetten geri kahr, Bu makamm alameti, kalbine vesvese girmemek, gonliinden masiyet gecirmemek, _kendisine hiicum eden mu§kilata gOgils germek ve buyuk .mesgaleler kendisini harekete gectrmemektlr. Bu makam pek nadir 'klmselere nasib olur, Bunun ir;in herkeslnvazi- _ fesi, yukanda anlattlgtmlz evtada devarn etmck.tir. Buttin bu anlattiklanm AUah'a giden yollardir. Allahu TeiUa :

10 uncu KlTAB - 1 inci BAB - HALLERE GORE EVRAD 1013

«"Herkes yaradihsma _ uyam yapar." de, demek ki Rabbiniz, dog· ru yol tutam ~ok iyi billr,» (17 -isra : 84)

Herkes hidayette. Fakat bir kismi dlgerlerinden daha ustun hidayettedlr. Nitekim haberde:

-

, .~~ ., ..; ~ A ~ J '1 ". J"'. ,..! ~ ~' .. ~;

J.L..; ~.lj\ ~.\.~ .... ~~ a. ~~j ~;~:, ~~

'-': v .. ~~ ,.1'''

, ; ...

.:d.~ ~l

, , .. ,

«tmAn, ii~yiizotuzii~ yoldur. Bu yollardal1 birinegirip !jehlidet lie AlIah'a ulasan kimse, Cennet'e girer.» (1111) buyurulmustur, BaZ1 Alimler, iman, Resullet sayismca 313 halkadir, Bu halkalardan birine yapisan her mu'mtn Cennet'e girec ek tit. Buna gore insanlarm her ne kadar Ibadet yolIan ayn ise de hepsi sevabtadir. Nitekim !lyet-i ceIilede:

«Onlarm tapdlklarl da -11angisi Rablerine daha yakm (oJacak) .diye- (bizzat) vesile artyorlar.» (17 -15111: 57) buyrulrnustur.

Ancak yakmhk derecelerinde aynhrlar. Allah'a en yakm olamda Allah'l en ~ok - bilendlr. :;;ubhesiz Allah'i en cok : bilen de en ~ok ibadet edenidir. Elbette Allah'l bilen, baskasina degil, ancak Allah'a iMdet 'eder.'

Her srmf insAn hakkmda aslolari evrada devam, etmektir. QunkU evriddan maksad batmdaki hasletleri duzeltmektir. Azar azar yaptIan amellerin te'sirl elbette az olur. Hatta te'slri hlssedilmez bile, Te'w sir, hepsinde birden goriilUr. ~apml:i oldugu bit amelin eseri gorulmez ve onu tAkiben baska smeller yapmazsa, hepslnin eseri de -kaybo-

- lur. Demekki devamtaanndu-. Blr adam bit aksam derslerine Oiyl ~a- 11§lr fakat bir hafta, bit ay hi~ bakmazsa, sonra bit aksarn daha cah§makla eline bir §ey geemes. Fakat 0, bir gecelik gayretini haftaya

(Ull) tim §&hin ve I..a.1ikAt cEs- Swme.de, TaberAnt Te Beyhaki c§utbu'l-tmin da' Mulire b. Abdurrahman b. Ubeyd'den rivfiyet etmillierdir.

1014 lHYAU 'ULOMl'D -DtN - em: 1 - RUU'U'L -IBADAT

boler ve her ak§am azar azar t;al1§lrsa ondan -istifadeeder. i§te bu sirdan dolayi Resul-I Ekrem:

t(AIlah katmda en sevimli amel, az da olsa devam iizre yaprlanidrr,» (1112) buyurmustur,

Hz, Ai§e'ye Res111-i Ekrern'in arne linden sorduklarmda:

((- Onun ameli devamli idi, yaptigt ameli yerlestirlr yfmi ardnu kesmezdi» buyurdu. Bunun icm ResuH Ekrem:

«Allah kime bir ibddeti itiyad eUirir ve sonra usanarak onu terkederse ·Allahu Teald ona kiiser,» (1113) buyurmustur,

i§te bu sebebtendir ki, Hazreti Ai§e'nin ve ttmmu Seleme'nin rivAyetlerine gore Resul-t Ekrem'j zlyarete gelenler, kendlni oglenin son sunnetinden me§gUl ettikleri Ieln, bu sunneti iklndiden sonra ka-11\ etmts ve bundan sonra dairna bu vakitte bu iki rek'ati kilrmstrr.

§ukadar ki, baskalan gerup de bu vakt-I kerahatte kilmasmlar diye bu namazi Resul-i Ekrem evinde krlrmstir.

§ayet bu kerahet vaktinde Resul-i Ekrem namas kildigma gore; baskalan da ona uyarakbu vakitte namaz krlabllirler roi? Diye 50- rarsan :

Bilmi§ 01 ki, Nanulz IUtablom kerahat bahsinde antattrgmuz. tizere; guneee tapanlara benzememek. I}eytamn boynuzu C;lktI~ yak-it secde etmemek ve _ yorgunluk i.,;in ibadetten istirAhat etroek gibi tiC; sebeb Rest1l-i Ekrem hakkmda du§uniilemez. Bununic;in ba§kalarl bu hususta ona uyamaz, Zaten Resul-i Ekrem de bu maksadla 0 namAzt nisbeten sakb oIarak evinde krlmrstir.

------, -, ---

(1112) Bubari He Muslim. Hz. Ailje'den rivayet etmlslerdir. Muslim Sofuoll_u.

Tercemesi C. 8, Sf: 3<lS'de 78/2818 No.lu Hadis.

(1113) Namaz bahsinde ge!;mi';itir. Baknuz Sf: 563, Bu hadis Hz, Ab~e .'" 'Hz_

Ali'den mevkftfen rivfl.yet edilmi3tir.

t rc t x c t BAB

GECE KALKMAGI KOLAYLA§TIRAN SEBEBLER, iHyASI MOSTEHAB OLAN GECELER, GECELERi iBADETLE iHYA ETMENiN, Alt$AM VE YATSI ARASININ VE GECEyi BOLMENiN FAZiLETi BEYANINDADIR.

Akljam ile Vats, arasuu ibddetle ihya etmeninfazileti :

Hz: Ai~e (R.A.) nln Resul-I Ekrem'den rlvayetlne gore Resulullah (S,A.V.) §oyle buyuruyor:

«Allah kabnda en fazileUi namas, aksam namaZldlr. Misafir ve mu1dm hakkmda aymdir, degi§mez. Onunla gundiiz namazl sona erer ve gece namnzi baslar. Kim aksamm Iarsnu klldlktan- sonra iki rek'At siinnet ktlarsa, Allahu Team. ona Ccnnct'te iki kU!jk iO!ja cttirir. Dort rek'at ktlan kimscnin isc, yit'mi "'cyahut kirk senelik giinihl bagl§lamr,» (1114) Ummii Seletne ve Ebti Hureyre (R.A.l Restil-i Ekrem'in 1j:oyle buyurdugunu haber veriyorlar:

(1111) EbQ'J.Velid YOnus b, Ubeydullah Safrar dGtibi's·SaIAb da; Taberini tnuhtasar olarak.' cEvsab da riviyet etmiliierdir:

1016 iHYAU 'ULOMi'D, DtN - Cilt: 1 - RUB'U'L -lBADAT

ccAk§8nun Iarzmdan .sonra alb rek'at namaz kdan kimse, tam bir sene naffie" ibadet et,mi!j sevabim ahr veya Kadir gecesini ihya etmi§ saylhr.» (1115)

Said bin Ci.ibeyr'in" Sevban'dan rtvayetine gore" Resitl-i Ekrem §oyle buyurmustur :

t,=;G..' t:_..\.-" [~.:,,:.f' .,-- ... , ~ ~--l.(~~ .~ _.

y .r-! .' .j" ~ .J --: ~ ~ r .r=-

/'a ~ )L:~~jl }::I

, \

aAkpm ile yatSl arasmda hi.; konusmadan, namaa krlmak ve Kur'in okumak suretiyJe camide bekleyen kimse it;in, Allahu ,TeAla Cennet'te lld ko§k bini eder; her ko§kiin uzunlugu yiiz senelik mesafeclir. Bu iki ko§k arasmda biitiin diinya halkma yetccek geni!j1ikteki bah~eri onun 1I;ln meydana getlrir.» (1116)

Yine Reslll-i Ekrem:

-

aAk§am De yatsl arasmda on rek'ii.t namaz kllan klmseye Allabu

TeA1A Cennet'te blr kii§k iop ettirir.»

Bunun Uzerine"Hazre~ Omer (R.A.) :

- 0 hilde bizim k6§klerimiz t;ogalml§lardlr, 'deyince, Res1l1-i i:k- "

rem:

- CenAb-l Hakk'ln nezdinde daba 'Yok varcbr. Buyurdu,

Enes bin" MAlik Res1lI-1 Ekrem'den §Oyle rivAyet ediyor:

.Allah her §eyden, daha biiyUk, daha iistiin ve daha nezihtir. YAn1 daha t;Otunu da: verir.» (1l17) bUyurdu.

(1115) TinnizI ve 1bn MAce rivAyet etkeJ,erdlr,

(1116). NamAz bahsinde ibn Orner'den bOyle' bir rivayet .e~lltir,

(llm :1bn MlibArek cZillllbOnde Abdulkerim b. Hlris'den mUrsel olarak rivl· yet etmieUr.

10 uncu K1TA.B - 2 nei BAB - AKSAM lLE YATSI ARASINI lHYA. 1017

.. ~ ., -.... .;' ~ .,.... ~ \ ~:. .. .Jo _.., ., "'."""\ ~ '.... _, ~

~ ~;_d;,\ .,::.,~:, C:JJ~~ ~,,_D --?-8\ ~\#> d;:l_'\':~".J

,., • ' .... .6 """0'1' " ,,. ~

.... jJ ~:, '11~ L:J~\;~J\ ~ ~ ~ ,~~ ~ ,~~\ '!.)J-' J;I

,. _.. _" _" ~.;' .J •

_A j~ ;~ > ~\ d\~J'Jc.:i\

ccAk§am namazuu cemaatle ktldlktan sonra hi~ konu§madaniki rek'at Damaz kJ~an, birinci rek'atta, Fatiha, Bakarc'oin evvelinden on ayet, ortBstndan

deli itibAren ikiayet ve onbes «thlas» okuduktan sonra riik6ve secde e.tip ikinci rek'ata kalkar ve ikinci rek'itta da. FAtiha, Ayetii'l.

Kiil."Si ve oodan sonraki iki ayeti .

ye kadar ve U~ ayet de BakaJ:',~'nin sonundan

dan bq1ainak liz.ere, ve yine onbes thlils okumak sQretiyle na~atlm·

----------

,018 lHYAU 'ULOMt'D-DJN - Cilt: 1 - RUB'U'L-1BAOAT

bi tirirsc,hesa ba Slgmayacak miikafatlarm vadedildlglnl bildjrmi!jj~tlr,» (1115)

Kerz bin Vcbere diyor ki, H1Zlr aleyhl's-selam'a :

- Her gece yapabllecegim bir ibadeti bana ogret, dedim. Hlzlr aleyhi's-selam da :

- Ak§aml kildiktan sonra kimse He konusmadan yatsiya kadar namaz kll,her iki rek'atta bir selam ver, ve her rek'atta bir FiUiha He 0«; Ihhis oku, yatsi namazmdan sonra evine git, kimse He konusmadan, her rek'atta bir Fatiha ve yew ihlas okumak suretiyle iki rek'at namaa kIl, selam verdikten sonra basrrn secdeye koy, 7 kere Estagturullah ve yedi kere de ;

de. Sonra basim secdeden kaldir otur ve ellerini kaldirarak;

• .. ,'~ 4.." .... , •• J .......".., ~ , ,

. , .~ I~:l\ \ __i~ \ ~ ~ \ ~ X); ;.;_ \~ 2.:,', j ~ ~." :':»1'1:: 'dl \::.

., --~ t._... .;- ". L..: . '" ...

. _

;; -: ~. ~. JI .. 1 ~" •• ~11111 ... ".,'" ..... : ~ ...... ;.

~;:;J\ j& ~ J ( .:.W Y ~\ _ ~ ~ .::.- -:.,:.. ~

.;-' ., ~ .... 't.... , ~- ~;.. ... ., ...

~..: -:'1'. :!.L ~ .:.:,~ & ;~\ -".Ii j ~L:.; ...:~ '~~I

;"...... ..;--- ;- . .. ... ~ - ~ .... _ ... _.. \' ..; ...

•

de. Sonra ayaga kalk, yine _ bu duayr ayakta oku, sonra diledlgin yer-

de sag omuzunun iizerine yat ve uykun geUnceye kadar Resul-l Ekrem iizerine bol bol salavat getir, dedi. Ben de kendisine :

_- Bunu sana kim ogretti bana soyler misin? Diye sordum. HI-

ZIr:

- Muhammed aleyhl's-selam'abu du§. vahyedilirken ben yanmcia ldlm. 0, kimden ogrendi ise ben de ondan ogrenm~ oldum, dedi.

(1118) EbU'§-$eyh cSevabJ>da Zeyyad b. Meymun'dan rlv&yet 'etmi§Ur.

10 uncu KtTAB - 2 nci BAg - AKSAM tLE YATSI ARASINI tHYA 1019

Denildi ki bu anlattiguruz dua ve salavata ihlas He devam eden kimse, mutlaka Resfrl-i Ekrem'i riiyasmda gorur. Adamm bid buna devam etti ve ruyasmda Cennet'e girdi orada Peygnrnberleri ve -Resul-i Ekrem'i gordu, konustu ve onu bildi.

Hillasa, aksam He yatsi arasmi ihya etmenin faziletini bildiren pek -;ok rlvayetler vardtr. Hatta Resul-i Ekrem'in azadll' kolesi Ubeydullah'a :

- Resul-! Ekrem f~rzdan baska bir namazm kilmmasnu emretmls midir? Diye sorduklannda, Ubeydullah t

- Evet aksam He yatsi arasmda, diye cevab vermlstir. Yine bir hadlsto Resl'il-i Ekrem :

«Aksam He yatsi arasmda namas krlm; 0, evvabin [Iyllcr] namazldll' .» (1119) buyurd u.

Esved-i Nuhai anlatiyor : Aksam He yatsi arasi her ne zaman ibn -Mcs'ud'a gittimse, onu namazda buldum. HikmeUni kenctisinden sordugumda, evet bu vakitte namaza devarn etmeli; c;iinkU bu an gaflet vaktldir, dedi.

Enes (R.A.) bu arada namaza devam edcrdi ve i§te:

u~iibhesiz gece kalkl!j daha tc'sirli ve 0 zaman okumak daha elverlslidlr,» (73 - MUzzemmil: 6) Ayetindeki, geee kalkismdan murad, bu vakittir derdi. Ve devamla :

uYanlarl yataklanndan uzaklasrr» (32 - Seede: 16) ft.yet~i celilesi de bunun icln' nazil oldu» dedi.

Ahmed bin Ebu'l- Havari diyor: Silleyman-l -Darani'ye:

- GUndUzleri oruc tutup aksam He yatsi arasim yemek He rnl gecireylm, yoksa giindilzleri ylyeyim de aksam He yats; arasim mi Ibadet lIe geclreyim? Hangisini tercih edersiniz, diye sordugumda : - Her ikisini yapmaruzi tavsiye ederim, dedi. Ben:

- tkisini yapmak imkam olmazsa, dedim. 0: .

- 0 zaman oruc tutma da aksam He yatsi arasmi Ibadet ile .ge-

etr, dedi.

(1119) NamAzbahsinde g~.

_ 1020

tHy AU 'ULoMl'n ~ DIN - eilt; 1 .,.- R US'U 'L - laADAT

GECE KALKMANIN FAZiLETi

Bu husllstaki ayetIer:

uMuhakkak. senin Rabbin, gecenln ii~tc iklslndcn asuu kalklp ihadctle ge~irdigini bilir,JJ (73 ~ Mtizzemmil: 20)

u~iibhesiz gece kalkl§ daha tc'sirli ve 0 zaman okumak daba elnri'flidir,JJ (73 - Muzzemmil: 6)

__ 1D l'" "",.;t·1 _ -: L!'" ._.. ..

__ iii .r .> '. ~

('!:. .:c- ~ ~ J _.

«Cok Ibadet etmekten viictitlun yataktan nzakta kahr.» (32 - Seede: 16)

uYoks_a gece secde cderek, ayakta durarak boyun bilkeD, inur _ edenler glbl olur mu?» (39 - Zlimer: 9)

«ODtar ki, geeeicrini Rablarl i.;in kryama durarak ve secdeye VRrarak ge~irirler_» (25 - Furkan: 64)

«Sablr ve namaz ile Allah'a slg-mID ondan yardlm dileYin.» (2 - Bakara : 45).

Denildi ki bU,1 gece namaZldlr. Sablr ve salavat He nefis mucA.hedesi lc;tn yardim _istenir.

10 uncu KtTAB - 2 nci BAB - GECE KALKMANIN FAZlLErt 1021

Hadisler :

'~0~;'; ~ .s:£ .. ;S :; \~_\ J c :, --~\ f~; [~~:.:\)_~

«Sizden biriniz uyudugu zaman, §eytan kar"sl iizerinc lit diigiim

_ diigii~ler ve her diigum atismda ise "daha vakit tOk, yat uyu" der. tnsi'm onu dinlemeden uyantp Allah', andlg.. zaman diigumlerden blri ~ijziililr, KaIklp abdest aldlg.. zaman ikincisi, namaza ba§ladlgl sauuin ii«;iinciisii de t;Oziilmii!J olur. Bu suret1etemiz ve nes'eh oldugu halde sabahlar. ~ayct §cytanm bu di:igiimlcrine aldanarak sabahlarsa

teubel ve habls olarak sahaha ~lknu§ olur,» (1120)

Yine haberde §oyle varid olmustur. Resul-t Ekrem'in huznrunda b1r adamm sabaha kadar uyudugundan bahsedilmls, Resul-t Ekrem:

«Onun kulagma §cytflll hjcmi§tir.» buyurdu.: (1121)

Yinc haberde:

jb~\

; .. .. ..

~, \~~J

«§eytamn buruna eekilecck enfiyesi; aglZda yalanacak Hac) ve goze siiriilccek siirmesi vardir, insan 0 ilac. burn una ~ekinc~ ahU\kl bomlur, diU ile yalaymca kiitii sozler konusur, goztine. siiriince de sa. baha kadar. uyanmadan uyur,» (1122)

(1120) Buh~ri jJe Muslim. EM Hiireyre'den rivUyet etrnislerdlr, (1121) Buhari ile Muslim. ibn Mes·Qd'dan rivfiyet etmislerdir,

(Un) 'l'nb~rani, Enes'dcn, Bozzar da Semure b. _ Clindlib'den_ rivl\yct ctmit' lerdir.

1022 HIYAU 'uLl)Ml'D - DIN - CHt: 1 - RUB'U'L -1BADAT

Diger bit' hadisde :

uRilti i~in gccc YOlI'ISI kdd!gl iki l'ck'~it namaz, butun varbg,. ile dtinyadan hayrrhdrr. Egcr timmetime agu geleceglnden korkmasaydint, bu ikl rek'at nanulzl onlara bore; kilardrm,» buyurdu, (1123) Buhar i'nin Cabir'dcn rlvayet cttigi bir hadlste Resul-i Ekrem Efendimiz:

«Gecede bir vakit var. Herhangl blr milsliiman. kul, bu vakU denk gl'tirit' ,"'C 0 saattc AlIah'tan ne gibi hayrr Isterse, Allah onu verir.»

Diger nvayette :

uDfillya ve Ahirct Iyifiklermden her nc isterse Allah onu verir, Bu saat her gcccdc mevcuttur,» buyurmustur.

Mugire b. :;;u'be anlatiyor :

Resul-t Ekrem gece kalkti ve ayaklan §i§ip agriymcaya kadar namaz klldl. Kendisine Hz. Aiqe tarafmdan;

-'- Ya Resulallah, Allah Senin gecmis ve gelecek gunahlanru ba-

•

g,§ladlgl halde neden bu kadar kendini yoruyorsun? Diye sual edildi-

ginde:

«(Ben, bu gufran-r ilahiye karsi) ~iikred'en bir kul olnuyaytm ml?» (1124) diye cevab vermtstir. Bu ifade, riitbenin ziyadeliginden. derece tisttinltigUnden klnayedlr; ciinki §iikr ziyadeye sebebtir.

_;a ~ ~~.-~ ;.S ~p :;j

...... .'"

(1123) Adem b. Ebi Iyas c:Se:Abt da riv&yet etmi§tir.

(1124) Buhan ile MUslim rivayet etmi§lerdir_ Tecrid-i Sarih Tercemelill C. 4,

sr. 51. sao No.lu Hadts. Tirmizi'de 408 No.lu Hadls,

10 W1CU KlTAB - 2 nci BAH - GECE KALKMANIN FAZILr~Tl 1023

«Eger !jiikredcrseniz elbette size arttrrmm,» (14 -Tbrahim : 7)

buyurulmustur.

Resill·i Ekrem, Ebu HUreyre'ye hitaben :

.cdlayiitmda, iiIdiigunde, kabre kondugunda ve kabirden kalktigmda Allah'm rahmetinin senln iizerine ohnasnu Istersen, Allah rrZaSI Icin geceden bi r mikdar kalk vc naillaz krl, Ey Ebii. Hiircyrc! Evinde namas krl, ki gok yl1dlzlarl yer halkma nasrl parlarsa evln de-gok, halkrna oylc parlasrn» buyurmustur.

Yine Resul-LEkrem :

ccGccc klyamma devam edin; zira bu, sizden onceki salihlcrin ibadetidir. C;unkii gece ibfldcti. Allah'a yakmhk ve gtinahlara kefarct olup insam bedcni hastaliklardan korur vc giinahlardan uzaklastrrir,» buyurmustur, (1125)

Yine Resul-i Ekrem:

ccGece namaz krlmak itiyadl olduguhaJde uyanamivan kirnseye aynen namaz kilnns gibi sevabr verlllr. Ve uykusu da kendisine sadaka olur.» (1126) buyurdu.

Baska bir hadisinde de Ebo. Zerr'e hitaben :

, , .---:. ~

(1125) Tirmizl, Bilill"den rivayetetmi§tir. Taberillli ve Beyhaki «haaens sened HeEbt Umame'den rh'ayet etrnislerdir.

(1126) Ebu D<1vud ile Nesei, Hz. Ai§e'den rivAyet etmislerdir,

1024 IHYAU 'ULOM!'D· DIN - - <lit: 1 - RUB'U'L -lBIDAT

- «YA Eba Zer! Yolculuga ~kbitn zaman aZJk ahr DUSIO? Bu~ yurdu. Ebli Zer:

- Evet almm, ya Resll1 allah , dedi. Bunun iizerine Resul-i Ek~

rem:

- DUoya yolculuguna U!kSIZ ~Ikmamm, ya Ahiret yolculugu l~iD De yaparsm? KIyAmet giinU faydalanacagm BZlit sana blldireyim rni? Buyurdu. Ebft Zer:

. - Bildir, ya Resiilallah, deyince Resll1~iEkrem:

- «Klyametin deb§eti i~in steak giinlerde Oru~ tut, kabrin vah§etl i~in geee namaZi kil, ouiim1izdekl biiyiik hAdiseler i~in de Hac et, yoksuUara yardimda bulun ve kiitii soz soyleme;» (1127) buyurdu.»

Rivayete gore, Resul-l Ekrem'in zamanmda bir zat, herkes yattiktan sonra kalkar namaz kilar, Kur'an okur ve ondan sonra da: aYa Rab! Beni Cehennem'den azad et,» diye duB. ederdi. Bunu Resul-l Ekrem'e haber verdller. Resul-I Ekrem de adamm bu §ekilde hareket ettigtni gortince:

- Neden Cennet'i istemiyorsun ve yalms Oehennem'den koranmak itin dua ediyorsun? Diye sordu. Adam:

- Ben kendimi Cennet'e ehll gormuyorum, dedi. Az soma Cebfail aleyht's-selam ResOl-:-i Ekrem'e' gelerek,CenAb-l Allah'm bu adami Cehennem'den bAd ederek Cennet'e koydugunu haber verdi,

Yi~e rivayete gore; Cebr~il aleyhi's-selam Res1l1-iEkrem'e:

- Abdullah b. Omer ne 1yl bir Insandir, Fakat gecenin bir kismmda namas kilmayi- Met edinse:y-di, dedi. Resul-i Ekrem bunu ibn Omer'e haber verdi ve a .da ondan soma gece namasma devam etti. (1128)

ibn Orner'in aziLdllsl Nafi: «ibn Omer, gece namazma devam ederdt ve bana: "Sabah oldu mu?" diye sorardi, Ben, sabah olmadrgml soyleyince yine devam ederdi. Sabah olunca, haber verirdim, a

da oturup sabaha Kadar istigfar ederdl,» ,

Ali b. Ebi Talib (R.A.) §oyle diyor: ((Zekeriya'nm aglu Yahya -BalM ve selam uzerlerine olsun->, bir aksam doyasiya arpa ekmegmt yedigi Icm gece vakti uyanamadi, Allahu Teala kendisine §oyle vahyetti :

"ya. Yahya! Sana vereceglm evden daha iyi ev, civAnma yaklqmaktan daha iyi muhit mi buldun? tzzet ve Celalim hakki Il$ln, eg-er

(1127) ibn Ebi'd-DunyA cKilAbu't-Teheccud1> de Sm) b. Muhallid'den milrsel 018-

rak rivAyet eUL .

(1128) BuMri ile Muslim, tbn Omer'den rivayet etmlf}ler, takat rlv:lyeUerlnde CebrilU'den bahis yoktur. Bakimz ; Teczld-l Sarlh Tercemesi Cilt: 4. Sahire 2B ve 130'8

10 uncu KlTAB - 2 net B.~B - GECE KALKMANIN FAZILETI 1025

Cennet'i gilrseydin ana alan hevesinden vucudundakt yagm erir ve oraya gitmege bayilirdm. Eger Cehennem'i gorseydln, korkundanvucudundak! yagm erir, ya§ yerine kan aglar ve tiiysiiz derive buru-

. ,

nurdiin.?»

Bir gun bir adam icln Resul-t Ekrem'e :

- Ya Resfllallah! Bu adam gece namazi klldlgl halde, gundiia sarbosluk edlyor, dediler, Resul-t Ekrem :

- KIldlgl nama» onu yakmda bu ~irk,in hareketinden ahkoyar. {1129) 'buyurdu.

Vine Resul-i Ekrem:

\

«Gece kalkip namaz krldiktan sonra, ailesini de namazJcrlmak j~in kaldtran "We kadm kalkmadigt t.akdirdc. yiizii.ne su serpmek suretiyle onu uyandiran kimseyeAllah rahmet etsin.» (1130) buyurmustur.

Vine Resul-I Ekrem Efendimiz:

«Allah 0 kad}fla rahmet etsin ki, gcce namazma kalkar, koeasmi da kaldmr, "ayet. koeasi uyanmazsa yiiziinc hariC su serper.» (1131) .buyurmustur.

Vine Peygatribel\ Efendimiz §oyle buyurmustur :

\ - ,-:.:\ \ - ~ ~.~ -, .::=.- - -. :.\ --:'~ ('"" \-=1\

~ -? ~ .)J J ~ ....., '-' .. ,~ ..u

(1129) ibn Hibban, Ebu. HU"reyre'den rivayet etmistir', "

(1130) Ebu DAvild vc Ibn Hibban, Ebu Hiireyre'den rivayet etmbil~rdir,<

(1131) EbuDilvud ve Nesci. &btl Hiireyre'den: Ebu Said de sahih sened ile rio vlyet etmislerdir,

C, 1 - F. 65

------- -------

1028 !HYAU 'ULOMt'D - DIN - eill: 1 - RUB'U'L -1:BADAT

«Gece kalkanve i.ilesini de kaldirarak beraberce namAz krlanlar, kan koca zikredenlerden sayrhrfar.» (1132)

Bir baska hadisinde de Resul-I Ekrem '§oyle buyurmustur :

ctFarzlardan sonra en Iaziletli namib, geee namazidir.» {1l33) Hz. Orner b. Hattab (R.A.), Resul-i Ekrem'in §oyle buyurdugunu haber veriyor:

«Uyanmadlgl l~in geee evradim yerine getlremeyen kimse, sabah lie ogle arasmda bunu yerlne_ getirirse, geee yaprms gibi mUkilfatlDl ahr,» (1134) buyurmustur,

BU HUSD'STA -isLAM BUYUKLERiNiN HALLERi:

Hz. Orner (R.A.) , gece virdinden bir ayet okuyamadigi vavIt, giindUzleribaYllIrdl, hatta bu yuzden bir hasta ziyareti gibi, gUnlerce ziyAret edildigi rtvayet edllmistir.

ibn Mes'll.d (R.A.) lnsanlar uyudugu zaman, namaza kalkar, sa" baha kadaran viziltis; gibi ugultusu duyulurdu.

Yine rivayete gore; Siifyan-l Sevri, bir aksam doyasiya bir yemek yedf, Bunun uzerine: «Yemi artan hayvarun i§i de arttmhr.» dedi ve 0 geceyi sabaha kadar ibadetIe geclrdl. 'I'avus b, Keysan (1135) ~ yatagtna Y8.5landlgl zaman, danenln tavada hareketi glbl yatakta krvramrdr, rahat edemezdi, hemen kalkar ve sabahakadar .namaz kiIardi, Sonra da: uAbidlerin uykusu, Cehennem'i hanrtamaktir.» derdl.

Hasan (Allah rahmet etsin) : «Gece namazindan ve mal infaket-

(1132) EbQ .Dii.vQd, Nesel, EM HUreyre ve EbU Sald'den, (1133) Mfi8lim, Ebil Hiireyre'den rivAyet etrnlstir,

(1134) Hadisi MUslim. Hz, Omer'den rivii.yct etmistir,

(1135) Yemen Abidlerinden olup .. Tabiinin bUyUklerindenclir. K1raatte emsall

gorillmemi~lir, Bir t;oklanndan rivfl.yet" etti!1i gibi. kendisindcn de rivayet etmi§lerdir. Kirk defa Hac etmi§ ve Hieri 160 tarihinde verat etrnistlr.

10 uncu KlT,\B - 2 nci BAB - GECE v1RDt VE lSL.~M BL'rtlKLE;R.1 1027

mekten daha makbul bir ibadet bilmiyorum.» derdl. Bir def'a kendisine:

- Gece ibadet edenlerin yuzlerlntn guzel ve nurlu olmasimn sebebi nedir? Diye sorduklarmda, §u cevabi vermlstlr :

- QunkU onlar Rahman He basbasa kaldi, 0 da onlara kendi nurundan liltfetti.

SAlihlerden biri bir seyahatten donli§te kendisine serdikleri yatakta yatmea, sabaha kadar uyuyamayip mutadi alan evradim yerine getlremedigl i~in, bir daha yatakta yatrrnyacagma yemln etmist]. Abdiilaziz b. Ebi Revad, aksam olunca yataguu eli He yoklar ve: ((Cok guzel yumusak bir do§eksin ama Cennet'in dosekleri senden t;ok daha yumu§aktlr,)) diyerek namaza doner ve yatmadan sabaha kadar iba-'

detlne devam ederdl, . .

Fad! b. Abbas (R.A.), aksam oluncasoyle derdi: «Gece, bane. f;ok uzun gellrdl, fakat bir kere Kur'fm okumaya basladim IDl ondan heveslmi almadan sabah oluverirdl.»

Hasan-l . Basri : o:Ki§i isyan sebebiyle geee Ibadetinden mahrt1m olur.» dedi.

Fudayl: «Gtinduz orucuna ve gece ibadetine gU1; yetirerrdyenler. hayirdan mahrum ve hatah klmseler oldugunu bllmeltdirler.» dern1.1jtil',

Tabiinden olan S11a, b. E§yem. gecenin tamamim namaz kilmakla geeirlrdlvBuna ragmen sabah olunea:

- Allah'lm! Senden Cennet isteyecek halde degilim, beni Cehen- . nem'den azad eyIe, diye duA ederdi.

. Adamm biri Hakimin birisine, gece ibAdet edemedigtnden §ikAyet edinee, Hakim: ((GUnd.uz isyan etme, geee de kalkma.» diye cevab

vermtsttr. _

Hasan b.' SAl'lq '(1136) c.a.riyesini bir ki§iye satti. Geee olunea cariye ev halkma: '~Namil:i~l) diye .seslendi. Ev' halki:

"---: 0 ne,' sabah mi oldu? Dediklerinde, d.riye :

. ..:...._.Siz farzdan baska geee namazi knmaz mrsimz? dedi. Onlar: '- HaYlr, dediler. Sabah olunca eariye Hasan b. Sa.lih'e denerek : - Beni sattigm kimseler, rarsdan ba§ka namaz kilrmyorlar;' ben bunlann yanmda duramam, sen beni geri al, dedi. Hasan daellriyeyi geri 'ald!,

Rebii anlatiyor : Bir eok geceler imAm §Afii'nin yamnda bulun-

dum. gecenln pek azim uyudu. .

Ehl1'l- Ciiveysiye de §oyle diyor: Altl ay Imam-i Amm E:;,l1 Hani-

'(1136) Hemeoanlt MUsllm'in ogluour, Fakl.h lot. Zahltl itlL Abid idl. OlUm a'l!~; dl~1 vaktt, hiingijr bilngUr aijla«h. Hicrt 167 tarihlnde vefat etmi~tir,

1028 IHYAU 'ULCMt'D - DIN - Cilt: 1 - RUB'U'L· tBADAT

fe'nin yamnda kaldim. Blr gece yatuguu gormedim. imam Ebu Hanlte daha onceleri gccenln yartsmi uyku ve dlger yansmi da Ibadetle geclrlrdi, Bir gun blr cemaa tin yanmdan gecerken, onlar Imamr parmaklan He i§arct ederek: «Bu adam, sabahlara kadar uyumaz.» dediler. Bunun uzerlne imam: «Ben, yapmadigim §ey He amlmaktan ve vasiflandmlmaktan utanmm.» dedi ve ondan sonra gece uykusunu kaldirdi, Hatta gcce yatmak icln yataginm bulunmadigt da soylenlr,

Malik b. Dinar, aksam olunca sabaha kadar:

, «Yoksa kijtiiliik isleyen kimseler, oliimlerinde ve diriIiklerindc , kendilerinl; lnarup yararh i§ i§leyen khnselcde bir mi tutacagrz '5andilar.» (45 - Casiye: 21) ayetini tekrarlamak suretlyle sabahlarrns 01- dugu riva.yet edilir.

Mugire b. Habib §oyle diyor: Malik b.Dinar'l takib cttim. Yats; namazam. kildiktan sonra abdest aldi ve namaa kIlacag,. yerde sakahru ellna alarak: «Allahrml Malik kulunun agaran §u sakahru Cehennem ateslnde yakma. Allahirn! Kimin Cennetlik, kimin Cehennemlik oldugunu sen bilirsln; acaba Malik kulun hangi tarartadir?» diye niM yA,z ederek sabahlarmstrr.

Malik b. Dinar anlatryor: Bir gece uyuya kaldim ve evradirm ye-

. rine getiremedim. Riiyamda giizel bir cadye karsrma ~lktI ve :- Okur yazarligm var rm? Dedi. Ben de :

'- Var, dedim. 0 halde :

- §u yazryr okur musunuz dedi ve elime bir kag,t parcasi verdi.

Kagltta:

«Dunyanm get;ici ve aldatrei nimetieri, oliimsiiz.olarak yqayacagm Cennet'in zevk vc sefasmdan seni ahkoymustur. Yanige~ici olarak kendisinden zevk aldlgtn bu uyku, ebedi saadefinl saglayacak ibadetine engel olmustur,»

«Uyan nanui.z krl vc Ktu"an oku; zlra bunlar uykudan haytrltdlr." diye yazlll idi.

Rlvayete gore,Mesrwk (1137) Hacca gitUginde bir aksam dahl uyumamak uzere butun gecelerini ibadetle geclrdl,

Abidlerden olan Ezher b. Mugis §6yle diyor:Bir gece ruyamda, dfinya kadmlanna benzemeyecek gfizellikte bir kadin gordum, Ona: , - Kimsin? Diye sordum. 0 :

(1,37) Kiic;tii;; ~a§tn kn~lrilml~ vc sonra bulunmustur, Bundan dolaYI kendialne cMesrfib denilmi~tir. Kufe Tiibiilcrilldendir. Hicri 63 yilmda veiat etmil1ir.

10 uncuKtTA8 - 2 nci B.\B _- GECE VtRDtNtN KOLAYLA,STIRILMASI 1029>

GECE iBADETiNE KALKMAYI KOLAYLAf}TIRAN ZAHiRI SEBEBLER

Bllmis 01 ki, zahiri ve batml, kolaylastmci sebebler bulunmadikca, gece uykusundan kalkmak cidden zordur._ Bunun .zahir! sebeb- 1erl dortti.ir.

1 - Fazla yernek yememektir, C;iinkii ~ok yemek, 0 nisbette de c;ok uykuya sebebolur. Ve bu suretle kalkmak da zorlasir. ~eyhlerden bAzIlan miiridlerin aksam sofrasma giderek, sakm cok yiyip I_;ok iclp, c;ok uyumaym; ~iinku cok .yer, c;ok leer ve cok uyursamz sonra oliim ft.mnda c;o~ pifjman olursunuz, derdi. t§te gece kalkabilmek iein birinci asil, az _yiyip mideyi hafif'tutmaktlr,

(li3R) Yemenlirlir. Hz. Osrnan'm Hihifeti zamamnda Hicr] :J4'de do~mw'i. 116'da vetat elmi3tir, Sikadandir. Bir coklari kendisinden l'ivayelte bulunmustur. ihn Sa'd cTabakat.mda, 20 sene yatsi abdesti ile sabah uamaz: klldlgllli yazrrusur.

._---_._---- --------

1030 tHYAU 'ULCMt'D - DIN - Cilt: 1 - RUB'U'L - tBADAT

2 -,- Giindtizleri vucudunu haddinden fazla yormamaktir. C;i.inkii bu sebeble smtrlerde zayIflar ve fazla uykuya ihtiyat; hasil olur, 3 - Ogleden once biraz uyumalrdir (buna Kaylule denlr). Bu uyku gece kiyarrn icln yardimci bir sunnettlr. (1139)

4 - Giindiizleri isyana dalmamaktrr, C;Unkii bu hal, kalbl kararnr ve ra1uneti celb edecek sebeblere engel olur. Adamm bid Hasan-I Basri'ye:

- Ya EbB. Said! Ben gece kalkmak i~in her t;areye basvurur hattA abdest suyumu da hazirlanm.rBoyle Iken yine uyanamam, bunun hikmeti nedir? Diye sordu. Hasan-I Basri : - - GUnahiarm seni bagtiyor, diye cevab vermistlr.

Hasan-l Basri gunduzleri carsida miIletin patrrdi ve gurultulerlni duyunca: «Bunlar glindiiz uykusuna yatmiyor, bu gece hayir gecesl olamaz.» derdl.

Silfyan-I sevrt (1140) «Blr gUnahtan dolayi be§ ay gece lbAdetinden mahrO.m oldum» dedi. Gtinahmln ne oldugunu sorduklanllda: «Blr adamm agladlg'lm gordUm de bu riy§. olarak agbyor, dedim. i§te gunA-hIm bu Idi.» der,

Zft.tm biri §oyle diyor: Bir gUn Kilrz b. Vebre'nin yamna gittim,

aghyordu. Kendisine:

____, Ne oIdu, blr kara haber ml aldm? Dedim. Ktirz b. Vebre : - Yok, kara haberden daha fena, dedi. Ben:

- Yoksa blr yerin ml saneiyor, dedim, Klirz b. Vebre:

- Yak, daha fena, dedi. Ben:

- 0 halde nedir derdin, soyle bakahm, dediglmde, 0:

- .Kapllanm kapandi, perdelerim Indlrlldfve uyamp da gece

vlrdimi okuyarnadim, i!jte buna iizilliiyorum. §iibhesiz bu, benim yeo nl bir giinMumrur, dedi. t;iinkii lyiIik, daima. iyiligi, kotllIiik lse dairnA. kotiilUg-ii ceker, Bunlarm azi da netice UibA.riyle ~oA'allr glder. Bunun 1I;ln Siileyman Darani: «Blr kimse cemaatten mahrt1m kahrsa, bu hali, bir isyan neticesidir.» derdl. Yine bu zat: ((Gece ihtilam olmak uk:ubettir; ctintlp olmak Ise Allah'a uzakliktir.» derdi.

AIlmin biri !joyle diyor: oruc tuttugun zaman, klmin yamnda ve nasil bir lokma He iftar ettigini dustin: c;Unkii Insanm yedigi blr lokrna lie kalbi Byle doner kt, bir daha eski h~line gelemez. Biitun gilnahlar, kalbl- katilastmr ve gece klyamma ·engel olur. Buna en c;ok miiessir olan da haram lokmadtr. HelM ·lokma lse baska hie; bir seyln yaparmyacagt §ekilde kalbe te'sir eder, kalbi cilalanrurlr ve iyilIge,

(1139) lbn Mace, tbn Abbas'dan,

(1140) Siifylm·t Sevri (vetatu 161 Hlcrl) Ko.(eU. hadlste ve (dohta sOz sAhibi biiyiik Allm.

~

10 uncu KtTAB - 2 nei BAB - GECE v1RDINtN KOLAYLM)TIRILMASI 1031-

ibAdete eeker, Kalblerini murakabe altmda bulunduranlar, eeriatm §ehA.deilnden ba§ka bunu, tecrube He de -bilirler. Bu sebebtenbAzIla .. ri: «NIce lokmalar var ki, Insaru gece klyAmmdan; nice bakl§lar var kt, insam Kur'an okumaktan ahkoyarlar. insanoglu bir lokma yemek veya bir i§ sebebiyle, bir senelik gece ioodetinden manram olur, NamAz, tnsam kotfiliikten ahkoydugu gibi, kotiiliikler de in~~ri ~~~~z. dan ve dig-er iyiliklerden alikoyarlar.» demi§lerdir.

Adamm birlsi: «Otuz kUBur sene gard1yanhk ettim, geceleyin yakalamp getirilen mahbuslara, yatsi namazmi cemaatle kildrma ml? Diye sorardrm, hepsi de menn cevab verlrlerdl.» Bu, cemaat 11e kilman

namazm insAm kottilukten menedeceglne i§Arettir. '

Geee ibildetine kalkmagl kolaylastiran btitmi sebebler de dorttiir: 1 - Musliimanlara kin beSlemekten, bid'atlerden ve fuzftU dunyA- mesgalelerinden kalbin salim olmesidir, Kalbi dilnyA mesgalesl 11e me§bU kimse, geceleyin kalkamaz, hattl kalksa yine mesgaleslyle ugl11§1r, huzllr ic;inde ibadet edemez, ibA-deti hep vesvese ile gec;er. Nitekim ljA.ir :

uKapICI bana uykuda oldugunu habe ... verdi. Halbuki sen uyansan da yine uykudasm.» -diyor. Bu glbilerin uyamkl1~ da gafletle ge~t1gI ic;in, uyku ve uyamkhklari arasmda bir fark yoktur.

2 - Du§iince azlIp 11e korkunun gAUb olmasi. inSAnoglu, Ahiretin giic;IUklerinive Cehennem'in derekelerlni du§iindilgu zaman, uykusukaear ve korkusu co~alIr, bu sAyede de gece ibft.-detine devam eder. Tav1ls'un dedigI gibl: «Cehennem'i dii§iinmek, ft.-bidlerln uykusunu ka~rml§tlr.1) Yine hikA.ye olundugu gibi, :aasra'da Suheyb admda bir kole, biitun geceyi ibA.detle gecirdi. Sahibesihamm:

- Senin bu gece IbA.detin, giinduz cahsmana mant oluyor, dedl, Bunun uzerine kole:

- Cehennem'i hatlrladt~un zaman, goslerfme artlk uyku gelmiyor ne yapaynn, dedi.

Yine biittln gece ibildet eden" baska bir koleye aym !jey sorulun-

ea: .

- Cehennem'i hatirladrgrm An korkum; Cennet'i hatrrtadigrm An 1se hevesim artiyor, bu sebebten urliyarmyorum, diye cevA.b vermlstlr. Ziinnlln-i Mlsri :

1032

IHYAU 't;L(;Mi'D: PIN

Cilt:. 1 - RUB'U'L ,lBADAT

«AIlahu Tetlln'nm dostlarma haztrladlgl Ccnnet'i du§manlan Ieln haZlrlad.Jgl Cehenncm'I Kur'alldan anlayan gozler, O'nu11 azameti ka~lSlnda saygr He egildi ve uykularrru (edn' ettiler,»

~~tirin biri de §oyle soylemistir :

«Ey uzun uyku ve derin gaflcte dalan lnsan, bilmis 01 kij -;ok uyku ve giinetin sonu ncd:lmcUir. Geccleyin Azrai)'1n gelip de senin C3· mnt ahnayacagmdan emin misin? Emin olarak uykuya yatan nlcelerini AzraU yakalamistrr. Kabre gil'digin zaman, iyiveya kijiii amellerini hazar bir do§ek bulacak ve orada uzun uykuya yatacaksm.»

ibn mubarek de §oyle diyor :

«Gece karanligt bastigr zaman, onlar rtikft ederler, ~unku korku uykulanm kacrrrmstir. Kendilerini emniyette . hisseden gAfiller ise, dunyada garlet uykusuna dalnus rusan kacrrrrnslardir.»

3 ---,--. Gece ibadetinin faziletini, bu huslistaki ayet, hadis vediger sozlerden ogrenmekt1r. Bu sayede UmiUenir, heveslenir, Cermettcki yiiksek derecelere ragbetl artarak gece ib;ldetine yonelir. Nitekim salihlerden biri, muharebeden donuste yatip istirahat etmesi i~in hammi yatagim hazrrlarmsti, fakat adam, dogru mesclde - gidip ibadetle mesgul oldu. Sabahleyin harumi: uDo§cgini hazrrladik, seni bekledik fakat sen gelmedln» deylnce, adam: «Kusura bakma, Cennet'j veonun zevk u sefaSllll hatirlaymca oraya ulasabilmek it;in. evi unuttum da ibadet He mesgul oldum» 4iye cevab verdi.

4 - Allah sevgisi ve iman kuvveti. Evet, gece ibadetini kolaylastiracak amillerin en kuvvetlisi, Allah sevgisi ve tman kuvvetidir: _ c;iinkii gece namaz klian insan, okudugu her keUme He Allah'a munacatta bulundugunu, hatta kalbinden gecenlere de Allahu TeiUa'mn AgAh oldugunu, kalbindengec;en hatiralarm ilham·l ilahi oldugunu

10 uncu KiT.\B - 2 nci BAS - GE:'::E vtRDtNtN ](OLAYLAljTlRlI .. ZlIASJ 1038

hilir. Allahu Teala'Yl seven kimse, elbette onunla tenhada kalmagi ister ve sevgllisi ile munacattan da zevk ahr. Bu zevk onu, kiyarmm uzatmasma sevkeder,

Boyle zevk almabillr mi dive inkara kalkrsmamali: cunku akrl ve nakil buna §ebadet etmektedir.

Aklm sehadeti : Bu zevkin akli delili, guzelllginden veya ikrammdan dolayi, sevdlgl bir kimse ile uykusu gelmcden sabahlara kadar oturup sohbet etmesidir.

~ayet, gtizcli,gol'dtigu lcln ondan zevk alabiliyor; Iukat Alluhu Teah\'Yl goremlyor dlye Itiraa edersen, bilmls 01 ki, a sevgili gnrulmeyen karanhk bir yerde veya perde arkasinda da olsa, gormeden ve oaska hit; bir iimit olmadan yalmz onun civarmda' bulunmaktan yine aym zevk ahmr.

Eger, 0, cevabim bekler ve sesini duymaktan zevk ahr, halbuki ibid, Allahu TeaHi'nm sesini duymuyor, ondan nasil zevk alir? Der-

S~! .

Bi~l§ 01 ki, evet Allahu TeiUa'mn kendisine cevab vermeyecegi'nl biliyor, fakat hallni Allah'a arzetmesinde ve srrlarim Allah'a bildlrmesinde yine zevki bakidir. Allah'a gerc;ekten inanan klmse, munAcah esnasmda hatmndan gecen her §eyi Allah'tan duydugunu kabtl1 eder ve bu sfrretle on clan zevk ahr, Bu, gecenin karanhgmda padl§aha ihtlyaCll11 arzeden kirnsenin dilcgini yerine getirecek timid He ondan zevk almast gibidir. Dilegtni yerine getirmesi ,baklmmdan Allah'aolan itimadl daha kuvvetlidir. Allah katmda olan, baskalarmm yamnda olandan daha faydall; hayirh ve bAkidir; 'I'enha yerlerde Allah'a Ihtiyacllli arzetmekten zevk almmaz mi?

NakUdelil: Bunun delili, gece kalkanlarm .zevk He kalkrp ibadet etmeleridir. iki sevgilinin kavustuklari gece =-kendilerine kisa geldigi gibi- gece ibAdetine kalkanlara da aym sekilde gece kisa gelmektedir. BattA btrlsine: «Bu uzun geceleri nasil gectreblliyorsun» diye sorduklarmda, <,Hit; anlanuyorum; bir yUztinii gosterlp geciyor ve hernen sabah oluverlyor» diye cevablandirrmstrr. Diger birisi de: «Ben He gece,mtisabakaya cikan iki at glbiyiz . .Bazan sabaha kadar yan§ yapariz, BAzan da bent fikrlmden ahkor.» demlstlr, Diger birisine:

, - Geceyi nasil gectrlyorsun? biye sorduklarmda,

- Ben1m 1.l";in gece, gelmesiyle sevindlglm ve gitmesi He uziildiiAUm bir saat gibidir; hlc bir zaman sevincim kendisiyle tamarnlanml§ degIldir.

Ali b. Bekkil.r:· "Klrk senedlr beni uzen tek ~ey I saoatnn olmasidtr.» , dedi.

1034 lHYAU 'ULOM!'D - DIN - eiJt: 1 - RUB'U'L -lBADAT

Fudayl bin iyad: «GUne§ batarken, Allah He ba§ba!ja kalacagrm diye sevinirim; gtines dogarken de Insanlar He ugrasacagrm diye iizU-

liiriim,» demi§tir, '

Ebft SiUeyman Darant: ((Eglence erbabmm eglence yerlerinde daldlklan ze vk ten, ibAdet erbsbmm gece karanhgmda yaptiklarr ibadetteki zevkleri daha biiyiiktiir. Hatta eger geceler olmasaydi ya§amagrdahi arsu etmezdlm,» dernistlr. Yine bu zat: «Abidlerin gece Ibadetinden aldiklari zevkt, ibftdetlerinin sevabi He kar§lla§tlracak olsan, 0 zevk, Ibadetlerlnin mukafatmdan cok daha fazla gelirdl.» demlstlr . .Alimlerden btrl: «Diinyada Cennet nimetierine benzeyen tek bir §ey varsa, a da abldlertn gece Ibadetinden aldiklan zevkttr.» demlstlr. Diger biizllan: «Miinacatm lezzeti, dUnya nimetlerinden degndir, Cellnet zevklerindendir. Allahu Teala onu, sevdilderi ic;lnhazrrladr, herkes bu zevki alamaz.» demlslerdir,

ibn Miinkedir: «Diinya. lezzetlerinden lie; lezzet kalrmstir. Bunlar: 1 - Gece kiyami, 2 - Dastlar He bulusmak, 3 -- Oemaat He namae kilmaktir» - dedi.

Ariflerden bir ziit da §oyle diyor: «Allahu Teala seher vakU uyamk kimselerin kalbiile bakar ve onlarm kalbinl nar lie doldurur. Kalhjeri hikmetle dolan SonIa onlarm kalblerinden hoslanmadiklarr §eyler

gifillerin kalbineaktarllir.» .

EskiAlimlerden birisi de §CJyle' anlatiyor: Allahu Teala. bAZl S1d~ dlklara §oyle ilhaDl etmlstir :

-- Benim birtakrm kullarun var, ben' onlari severtm onlar benl sever; ben onlari, onlar da bent ·arzlliat. Onlar beni, ben de onlan ananm. Onlar,banabakar, ben de pniara bakarim, Onlann yoluna girersen seni de severim,_ girmezsen -sana kiiserim. Slddtk:

- YA Riib! Oniarm alAmeti nedtr? Dedi. AllahuTelli:

- C;oban, koyununa golge aradigi gfbi, bunlar da galgeye ri~:"

yet eder. Yini gtine§ dogU§undan zevalekadar Ibadet ederler. ~u§ yuvasma dijndtigu gtbi, egleden aksarna kadar yine ibadete donerler. Ak§am olup herkes yataklanna yatip usandiklan sirada da onlar, ayaklanm toplar ve yUzlerini benim kaI'§lmda yerleresererler. Benlm sozilmle bana yalvanr, benim in'am ve lhsamm karsrstnda egilir, b~-' zan aglar, bazart inler ve bAzan kendilerinden gecer ve b8.zan da hayretler ic;inde kahrlar. Benden dolayt cektlklert vehmini gerdugiim ve bana alan sevgilerinden otiiru yaptrklari §ikayetleri duydugum i~in, onlara ilk - Ikramim, benim nurumdan onlarm kaibini nnrlandirmaktiro Bu siyede ben anlardan haber verdigtm gibi, onlar da benden haber verirler. Sonra, yer ve gokler ve bunlarda bulunan hersey onlar it;in terazinirt bir goziine konsa, bunu onlar ieln azimsarim yA.n1 ontara daha t;;o~nu veririm venihB.yet rahmetimle onlara yone-

10 uneu K1n.B - 2 net BAB - GECEYl KISIMLARA AYm.MA 1035

~----------------------------~--~-----------------

lirim ne samrsm? Rahmetimle yoneldigim kimseye Istedlglnl vermez miyim? Elbette veri rim, buyurmustur,

MiUik b. Dinar (Allah rahmet etsin) : «Gece ibadetine kalkan kimseye, (manen) Allahu Teala yaklasir, hatta Iclerlnde duyduklari yumusakligr, zevki ve nuru Allahu Teala'mil kalbe tecelli etmeslnden bllirler.» Muhabbet kItabmda bunun sirn ve .tafsilatma dair aciklama yapilacaktrr.

Haberlerde rivayet edildlgtne gore, Allahu TealS. §oyle buyurur: ,«Ey kulum! Kalbine tecelli eden Allah benim, gayb He nurumu mu§ahede ettln.» Miiridlerinden blri, §eyhine gecelerin uzun olmasmdan §ikayet etmls, gA.yesi bir kisrmru uyku He gecirmektt. §eyh'i :

- Ogluml Allahu Teal§.'nm gece ve giindiizlerde de nefhalari var, bunlar uyaruk gonullere akrtilrr, uykuda olanlar bunlardan istlfade edemez, deyince, mudd:

-. Bu beyanatmla, gecede oldugu gibi giindiiz uykusundan da beni mahram ettin, dedi.

Bu nethalann gecelerde vukuu daha kuvvetlidir; Ciinkii geceleyin, gontiller saf ve mesgale azebr. Nitekim Cabir'in (Allah ondan raZl ol'mn) Resul-t Ekrem'den rlvAyet ettigi sahih bir hadiste:

'~Gecede bir saat var, AUah'tan hayir dileyen herhangi bir miisItimAn duasnu bu saate denk getirirse, istedigini Allahu Team ona verlr,»

Diger rivayet sekll de §oyledir :

ccDiinya ve Ahiret haynndan her neyi Isterse, Allahu Te8JA onu ODn verlr,» (1141) buyurmustur. Bu da her gecede mevcuttur. Fakat Ramazanda Kadir gecesi, Cumada tcabet saati gibi bu da gizliqir. i§te 0 Hahi nefhalar da bu saattedir. Dogrusunu Ailah bilir.

GECEyt KISIMLARA AYlRMA KEYFtYETI

A';'

Bilmi§ 01 ki, geceyi Ibadetle gectrmenln mlktan bakimmdan yedl derecesi vardrr :

1 - DUtiin geceyl ibAdet ile geeirmek : Bu, yalmz iba.~ete bag-

(1141) Hadlsi, MUslim tivayet etmlstir.

1036 IIIY.\ U 'ULt M!'D • DtN - em: 1 - RUB 'U'L ·1BJ.DAT

lanan, Allaha yalvarmaktan zevk alan, ibadet kendileri Icin gida ve kalbleri icin hayi.t, olan kuvvetIi kimselere mahsustur, Bunlar, uzun zaman ayakta durmaktan yorulmaz, gccelerini, insanlarin mesgul 01-' duklan gunduztcrtne cevlrir, yanl uyku Ihtlyaclarnu gunduz te'rnln euen kimselerdir. Bu yol, gccrnislerden bir coktarmm teamulu idi. VatSl abdesti He sabah namazirn krlarlardr, Ebli 'I'alib-i Mekki, -i;abiihden-kirk kisiden sohret ve tevatur yolu He hlkayc edildigini bildirmektedir. Bunlar, Medineli Said -b. Museyyeb. SaHan b. Sellm, Mekkeli olan FudayJ b. Iyad ve Vtihcyb b. Verd, Yemenli olan Tav-us He Vehb b. Mi.inebbih, Ktlfeli ohm Rebi b. Haysem ile Hikem, ~amli olan Ebu SiHeyman~1 Danllli He Ali b. Bekkar, Basrali olan Malik b. Di· nar, AbadanlI alan Ebu Abdullah-i Havas He Ebu Asirn, Fars diyarmdan Habib. Ebti Muhammed ve Ebu Cablr-i Selmani, Basra'dan . Ma.lik b. Dinar ve Siileyman-~ Tcymi, Yezid b: Rakkas ve Habib b. Ebli Sabit ve Yahya el Bukai, bir de Hems b. Mihal gibi zatlardlr. Hatta bu

- son zat, bir ayda doksan hatim yapardi, anlarnadigt ayeti doner tekrar okurdu, Aynca Medine1i Ebft HaZlm ve Muhammed b. Mtinkedir de bunlardandrr.

,2 - Ikinci mertebe, gecenin yarrsuu ibadeUe geeirmektlr. Eskilerden boyle yapanlar pek coktur. Bunun en giizel usftIii, evvela gecer.in ucte blrtni yatip uyuduktan sonra kalkarak, sonradan altida blrini uyumaktir. Bu suretle gecenln -ortasrm ibadetle gecirmls olur, ki

bu daha makbuldiir. -

3 - U!;uncu mertebe, gecenin iit;te _ birinde kalkmakttr, BUllUn en guzel §ekli de, gecenin yarrsirn uyuduktan sonra ibadete kalkip, sonradan altida birlnl uyumaktrr, Hiilasa, gecenin son cuz'unu uyku ile gec;irmek daha uygundur. Zira bu uyku, ertesl gun, uykusuzlugu

'hisSEttirmez. EskHer; giindiiz sayiklamasim hos karstlamazlardi. Ayrica bu, yiiztin sararmasmi da onler, bu suretle riyadan da kurtarmis olur. Gecenin cogunda kalkip da seher vakti uyursa, yUzusarannaz. gunduz uyuklamaz. Hz. Ai§e §oyle diyor: ((Resfl.I-i Ekrem gecenin sonuna dogru Vitir, Namazml kildrktan sonra, gerekirse zevcelerinin yanma gelir: 1i.izum g6riirse klldtgl yerde, Bilat gelip ezan lcln sesleninceye kadar, yaslanrrdi.» Vine Hazret·i Ai§e buyuruyor; «Ben Resul-i Ekrem'i daimA .seherdensonra uyur bulurdum.» Bunun Icin baZl selef, seherden sonra yaslanmagi sunnet saymislardir. Ebfl. Htireyre bunlardan biridir. Bu vakiUeki uyku perde arkasmm gayb alemini mii§Ahedeye ve ke§fetmege ves11edir. Bu da basiret sahibi Insanlara mahsustur. Burada, gunduzurr- ilk vaktinde yapilacak alan evrad ic;in de istirahat vardir. Aym zamanda yan geceden sonra gecenin u.yte blrini kalklp daha sonre altlda. .birini uyumak da DAvt1d aleyhl's-seia...~'m klyamldtr,

10 uncu KtTAB -~ 2 nci BAa -- G~CE:YI KISlioILARA AYIRMA 1037

4 - Dordiincii mertebe, gcccnin beste ve hie; olmassa altrda blrinde kalkmakbr.Bunuri en makbulu, gece yansmdan soma kalktp ytnesabaha yakm uyumaktir,

5 - Be§inci mertebe, vakil ta:yin etmemek vc vakitlere rhi:ret etmemektir. Ci.i.nkii vakitleri tesbit, ancak vahy Ile peygamberlcre ve ay hesablarim bilmekle mumkundur, Bu vakitlcri gozetlemek, bunlara_ riayet edebilen, devam eden ve uyanabllenler Iemdlr, Insan ka-

- ranhk ve kapah gecelerde vakitleri sasrrablllr, bunun Icln vakitlere riG.yet etmeden, gecenin ilk vaktl, uykusu geUnceye kadar ibadet eder, soma uyanrhgi vakit tekrar kalkar, sonra uykusu gelince tekrar yatar. Boylellkle bir gecede iki kiyarm ve iki de uykusu blur. Iste bu da geceyi ibadetle gectrmekur. Aym zarnanda amellerln Iaziletli ve makbullermdendir. Resul-t Ekrem'in ibadcti boyle IdL Hazret-I Orner ve sahabenln selefden ileri gelenlcri ile Labiinin cogu boyle yaparlardi, hatta selefden bazilarr, uyku biriuci t1yku4~r. UyandlkLan soma bir daha uykuya donersem Allah gozlerlmi vuyutmasm, derlerdi. Resul-t Eki"cm'in gcce kiyarnr muayyen degildi, yani her vakitte aym -saatlerde ayru mikdarda kilmazdi. Bazan gece yarisr, bazan ucte ik.sinde, -u~te birinde, bazan da altida birinde kalkardi. Velhasil gecelere gore (!e?;i~ it d 1. Muzzem mil :5 o.resindc :

«Gercektcn, Rabbin blliyor ki sen ii~l(' ikiye yakrnun, (biizan) yarismr, (VC~-fl) tiete birtnl ayakta dump lbade tle gcclrivorsun.» (73- Miizzeromil : 20) buyurulmustur.

Gecenin ucte ikisinden aZI, gecenin yarisi ile altida birinin vansidir. Hazretl Alse soyle anlatryor: «Resul-i Ekrem, horoz sesinl duydugu zaman kalkardt, ki bu. gccenln altida blrl ve daha az miktaridir.» Digerleri soyle rivayet edlyor: «Yolculuk esnasmda Resul-i Ekrem'ln gece namazrrn t..akib et.tik, yatsi namazmdan soma bir mud.:. deL yatti, nyanmca afaka baku vc":

IIEy Rabbimiz: Runu -bll., olarak :,-,aratmadlll.)). (3 - AI-i imran:

191) -

«Sen vadinde hulf etrnezsin.» (3 -Ai-i lmran : 1M) ayetine kadar

1038 ll-IYAU 'ULOMl'D - DIN - Cilt: 1 - RUB'U''L - tB.iDAT

okudu. Bonra agzml mlsvakladr, abdest aldi ve uyudugu kadar da namaz kndr, sonra yihe namaz kIldtgl kadar uyudu, sonra tekrar uyandi ve ilk okudugu ayeti tekrar okuduktan sonra evvel yaptlgl gibi yapti.»

6 - Altmci mertebe, bu da hepsinden azdir. Dort rek'at veya iki rck'at kdacak kadar zaman kalkmaktrr. Yahut herhangi bir maseret dolayisryle abdest alamazsabu kadar bir miiddet kibleye donerek, zlkir ve dua He mel}gftl 01 maktir. Bu da Allah'm lutuf ve .keremiyle gece kalkanlar meyanma gtrer, Eserde §oyle varid olmustur.

«Geceleyin dahl namaz kil, isterse bir kayun sagacak kadar muddet olsun.» (1142)

t§te bu anlattlldanmlz taksim yollaridir. Herkes kolayma gelenl alsm. eayet gece uyanmazsa, hie; olmazsa aksam He, yatsi arasiru ve yatsidan sonraki vltr'inl ihmal etmemelidir. Sonra da seher vakti uyanmali uykuda iken sabahlamamahduvBu suretle ylne geceniniki tarafmda dakalkmis olur ki, bu da yedinci mertebedir. Miktarma riayet edilmek ie;in, gecelerin uzayip klsalmalan nazar-l itibara almmahdrr, Beslncl ve yedinci riitbelerde ise miktara riayet diye blr sey yok- ' tur, zaten yedincide anlatugumz altmcidan, besincide anlattrgrmrz da dorduncnden eksik deglldir,

FAZILETLi GECE VE GUNDUZLER:

A -GECELER:

ibadetle ihya edilmesi daha kuvvetli mustehab ohm faziletli geceler, sene lcersinde onbes gceedir. Ahiret yoleusunun bu geceleri bos gectrmesl uygun deglldlr: I,;UnkU bunlar, hayir mevsimleri ve kan bol olan gecelerclir. Boyle kazanc mevsimlerinl ihmal eden tacirler, bir kar saglayarnadigr gibi, faziletli geeeleri gatletle geclren ahiret yolcusu da zafere ulasamaz,

Bu geeelerin altisi Ramazan ayindadir, ki bel} gecesi Ramazan-l §erifin son onunda yani yirmlsinden sonradir. Kadir gecesi de buralarda aramr, Birisi de Ramazao-l serlf'in onyedinei gecesidlr. Bu geeenin sabam «Yevm-i Iurkan» ve iki ordunun blrlestig! Bedir vak'asi gunudtir. Ibn Ztibeyr'e gore de Kadir gecesidir, Dlger dokuz geceye gelince: Muharremin birinci ve Aqure geceleri. Recebin birinci ve 011- besinci ve yirmiyedinci geccleri ki, bu son gece Mi'rac gecesidir. Bu

(1142) EM Ya'l1'l, ibn Abbas'dan ri\'ayet etmlstir, Tccrid-i Sarth Tetcemcsi C: 4, Sahife: l05'de bu hususta iz.ihat vardrr,

10 uncu KITAD - 2 ncl BAB - FAZlLEn.t GECELER 1039

gee eye mahsus namaz oldugu eserde -va.rtd olmustur, NitekJm hadis-I §erifte Resiil-i Ekrem, §oyle buyurmustur,

~\ 0 V • _,~ _-:.. <~ I ;;~:.. ~'-L. ::., L.:.,:. ~\ ~ ~ jy_ G.lI

.... ~ ~ .... '-" ~ taT.tfI. .;.., ~.. ~- ~ r

./ ,....J' ~""" tt6 ." % CII ,.,-"

~ 4r;_'_::; ~ ~\ ~ ~ ~ t ~,'~ <s.:»: ~ \

«Bu gecede iyi amellerde bulunan kJmse i~in yiiz scncllk milkAfat vardir, Her kim bu gecede 011 iki rek'at namaz kilar, her rek'&tta Fiitiha-i §erif He Kur'andan bir sure okur ve herIkl rek'at basmda otumr vc sonunda seUim verir, sonra yiiz kere

der, sonra yiiz kere de saI3.vat gctirir ve di1cdig;. kadarkcndisi h;in din ve diinyasl husftsunda duii eder ve nruclu oiarak sabahlarsa, klitiiJiikten baska her ne dilcrse, Allahu Teala diledigini verlr,» (1143)

Bir de §aOOn-l serltin onbeslncr gecesidir. Burada da yUz rek'a.t namAz vardir, Her rek'atta Fatiha'dan sonra yirmi ihlas okunur. BeleI-i salihin bu namazr hi~ terk etmezlerdi. Nitekim bunu nafile namaz bahslnde anlattIk.

Digerleri de, arefe gecesiyle iki bayram geceleridir. Nitekim Re-

st11~i Ekrem: .,.

«Bayram gecelerini ibftdetJc geelren klmsenin kalbi, kalblerin 01- diigu gunde ijlmez.)J (1144) buyurmustur.

(114.3) EM Musil. ~l-Mcdeni uKltilbii Fa:z.:iiU'l-EYY!nu da, Hakim'den. (1144) ibn Mace EbQ Umame'den rivilyet etmistir,

1040

tavsu 'UL('Mi'D - DTt-1

Cilt: 1 - RUB'V'L - tBADAT

B --- 'GUNOUZLER :

Fazilet.li gunler de 19 gundur. Bunlan ibAdetle gecirmek musteMbtlf. Bunlar arete, A§o!'c ve Receb'in yirmiyedinci gunlerldir. BugUn hepsinden muhimdir. Ebii Hurey; e Resul-t Ekrem'den §oyle rlvavet ediyor :

,. • ~ " .. __ ,./ .-,.or ......... \ »:

~..).:r W; ~ J ~ ..I' -'! -- "--'"

. J ~J

A r, • ~ ,/.:. :;. L:- '~

~~ .. ~

«Recebin yirmiycdinci glinii orue tutan klmseye, Allahu TeaJa altnns a'yhk orue scvubl verir.» (1145) buyurmustur.

Bugun. Cehrail aleyhl's-selam'm, Allah tarafmdan Resul-t Ek-

rem'« gonderildigi gtmdur. Bir de Ramazanm onyedinci gunu, bu da Bcdir hadtsesigunudur. Bir de ~ftban'm onbesinci gtinu, bir de Cum'a vc Bayram gunlerl ile, cyyam-i malumat alan Zilhicce'nin on glinii ve p'Yy;OUU-l maduuat alan tesrlk gUnleridir.

Enes. Resul-t Ekrem'den rivayet ettigi bir hadiste :

«Cumu giinu selamet bulduglt zaman, diger gtmler de selamet bu lu r; Ita mazanda se ifu1I('1 bu 1<1 ugu za mall, hii tiln sene boyunca seJRhlCUC O]UI',n (1146)

Alimln biri ~6yle diyor: «Dunyarnn bell gtmtinde mihnet ve mesakkat ceken Ahire! gilnlcrinde rnihnet ve mesakkat cekrnee.vBu bes gun lse Arete. A~urc, Cuma ve Bayram gunleridir.»

Haft.anm Iaziletli gunleri ise, bunlar amellerin reroldugu Pazartesi ve Pcrsembe gunleridir. Bunlarin Iaziletini Oruc Kitabmda saynnstik. tekrara luzum yoktur.

Muhammed'e Al ve Asha.bina ve butun iyilere (salih, kullara)

salat ve selam 015U11.

i 11 y A U'U 1, D 1\'1 1 lnci Cildin SOIiU

• t • •

~. ~,lU; .:.< ..:~ ~';

~--"_---~

1 !P~. 1':b(1 M(IS[l ('j-Ml"djlli~Kllilbii l"l."dftili'!-[,e,'ialh de Mvayet etmistir. (I1.t6J Nll!~'-11. kitabttun ;). bf.bmu!1 g£'t!h. Bak: s[lillfe 48ffya.

www.ihya.org Web Sitesi Iftihar ile Sunar

Web Sitemizde

Online Kurani Kerim Arama Motoru KOtObO Sitte, Sahih Buhari ROya Tabirleri Sistemi Binlerce Siir ve Sairler Kamus Projesi

TO rkce-AI ma n ca-I ng i I izce-H olla n daca S6zl0kler

Fazilet Takvimi Arka Yaprak Konulari Mehmed Emre'nin Eserleri Muhtasar Ilmilhal Muhtasar Islam Tarihi

ve nice ekitaplar, islami bilgiler yer almaktadir ..

HIZMET MUVAFFAK OL5UN DA, VAR5IN BIZIM YERIMIZ CAMININ PABUCLUGU OL5UN (5. H. Tunahan ks.)

Eser Hakkinda ya da

web sitemiz hakkindaki gorOs ve fikirlerinizi bizimle paylasmak icin mutlaka ziyaret ediniz ..

www.ihya.org

www.y elcutr.irtto & www.h ericiorq