[IE

Sr

tn
J\

1-1 fi <ti
£ § "2 $ -3
-8 c g -

lllff!
3 o to N J P o >
CQ Ö - > ^ :0 O C ■
r-v jstrM
 © Bu kitabın yaym haklan Analiz Basim Yaym
Tasanm Gida Ticaret ve Sanayi Ltd. Şti.nindir.

Birinci Basim: Kasim 2008

Ön kapakta yer alan resimler, Osmanh Padişahı III. Seiim ile
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Dışişleri Bakanı ve Başbakam
Prens Klemens von Metteniich'e aittir
Teknik Hazirlik: Analiz Basim Yaym
Baski: Analiz Basim Yaym

ISBN: 978-975-343-543-7

KAYNAK YAYINLARI: 529

ANALIZ BASIM YAYIN TASARIM GIDA

TİCARET VE SANAYİ LTD. ŞTİ.
Meşruliyet Cad. Kardeşler Han No: 12/3
34430 Galatasar ay-Istanbul
web adresi: www.kaynakyayinlari.com
e-posla: iletisim@kaynakyayinlari.com
Tel: (0212) 252 21 56-99 Faks: (0212) 249 28 92
 IÇINDEKILER

ÖNSÖZ

İ789 DEVRÎMİ'NİN OSMANLI

İMPARATORLUĞU ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

18. YÜZYÎLÎN SONLARINDA OSMANLI-

AVUSTURYA-RUSYA İLİŞKÎLERİ

18. YÜZYILIN SONLARINDA

OSMANLIDA İSLAHAT HAREKETÎ
Sürekli Diploınasiye Geçiş (1793)

OSMANLI DEVLETİ'NİN "DENGE POLÎTÎKASf"

UYGULAMASI Fransa'nın 1798 Mısır Seferi
Osmanh-Rus İtîifakı (1798) Osmanlı-İngiliz İttifakı
(1799) Osmanlı-Fransız Yakınlaşması (1802-1806)
Osmanlı-Rus-İngilîz-Fransız İlişkileri (1806-1812)
Tilsit Antlaşması (1807) Bükreş Antlaşması (1812)
 9. YUZYILIN BAŞLARÎNDA Londra Amlaşması (1840)
AVUSTURYA ÎMPARAFORLUĞU 47
"Metternich Çağı" 50 124
"Viyana Düzeni" 52
Avusturya Imparatorluğu'nun Dış İlişkileri 55

9. YÜZYILÎN BAŞLARINDA
OSMANLI-AVUSTURYA İLİŞKİLERİ 58
"Doğu Sorunu" 59
Osmanlı-Avusturya îlişkileri 60
Osmanh-Rus îlişkileri 62

ULUSÇULUK HAREKETLERİ VE BÜYÜK GÜÇEER 65

Sırpîsyanlan (1804-1817) 65

TUNA BEYLİKLERİ'NDEKİ AYAKLANMALAR (1821) 71

YUNAN AYAKLANMASI (1821-1829) 76

Yunan Ayaklanması ve Büyük Güçler (1821-1825)" 78
Yunan Ayaklanması ve Büyük Güçler (1825-1826) 84
Petersburg Protokolu (1826) 88
Londra Sözleşmesi (1827) 90
NavarinOlayı (1827) 93
Osmanlı-Rus Savaşı (1828-1829) 96
Edinıe Banş Anüaşması (1829) 100

MEHMETALİ PAŞA AYAKLANMASI (1831-1841) 105

Mehniet Ali Ayaklamnasi ve Büyük Güçler (1831-1833) 105
Hünkâr İskelesi Antlaşması (1833) 111
Münchengrâtz Antlaşması (1833) 119
Mehmet AH Ayaklamnasi veBüyükGüçler (1838-1841) 121
 "Mısır Sorunu"nun Çöziimü (1841) Boğazlar Sözleşmesi
(1841)

"TANZİMAT" VE BÜYÜK GÜÇLER

KÎRIM SAVAŞI ÖNCESİ (1848-1853) Macar ve Leh Mültecileri

Sorunu Osmanh'nın Ortodoks ve Kalolik Uyruklan Kırım Savaşı
Öncesinde Büyük Güçlerin
Osmanlı Politikalan (1851-1853) Osmanh-Rus-İngiliz
İlişkileri (1853)

SONSÖZ

RESİMLER BİBLİYOGRAFYA

YAŞAMOYKUSU
 f"»(
*• = . Î4
« ,: r#^
£ * fc s .5Ş
■O
J ©v
■"N
N "^
<*
S ?§ >
rS3 fc Î3 ifc*
S» -^ ^
" ^■£* CfJ
0 <2
*&&; ,
C
§
B
 ONSOZ

Üzülerek söylemeliyim ki, ulus olarak, tarihimizi yeterince bil-

miyor ve ona gereken değeri vermiyoruz! Oysa, ülkemizin iç ve
dış politikasım belirlemede, tarihten çıkartılacak o kadar çok ders
var ki!
Bu kiîabımda; gerek Osmanh gerek Avrupa tarihi açısmdan, çok
önemli bir yüzyıi olarak değerlendirilen 19. yüzyıhn ilk yansmda,
Ösmanlı Devîeti'nin Avrupa devletleriyle ve özelîikle de, Avustur-
ya ile ilişkilerini irdelemeye çalıştım. Osmanlı'nın Avusturya ile
ilişkileri üzerinde durmamın iki nedeni bulunmaktadır: Birinci ne-
den, 19. yüzyılın ilk yarısına, Avusturya împaratoriuğu Başbakanı
Metternich'in damgasını vurması ve bu dönemin, "Metternich Ça-
ğı" olarak nitelendirilmesi; ikinci neden ise, Osmanlı împaratorlu-
ğu ile Avusturya İmparatorluğu'nun kaderlerinin birbirine benzer
olrnasıdır.
Ülkemizin günümüzde Avrupa devletleriyle olan ilişkileri de-
ğerlendirilirken, 19. yüzyılın ilk yansındaki Ösmaniı-Avrupa ilişki-
lerinden çıkartılacak çok ders olacağını düşünüyorum. Belki de,
bunlardan en önemlisi, Avrupa'nm yakm geçmişteki Osmanh'ya ba-
kış açısmm, bugünkü Türkiye-Avrupa ilişkilerirıe büyük ölçüde
yansımasıdır. Bu nedenîedîr ki, ülkemizi yöneten hükümetlerin, dış
politikamızı saptarken ve uygularken, tarihten gereken dersleri al-
malan ve geçmişte yapılan yanhşhklan yinelememeleri gerektiği
görüşündeyîm.

11
 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, Osmanlı Imparator-
luğu'nu parçalara bölmeyi ve böyleîikle, Osmanlı'y» güçsüzleşlir-
erek, onu bir gün tümüyle ortadan kaldırmayı amaçlayan ve bu
doğrultuda poliiikaJar uyguJayan Avrupa'nm Büyük Güçleri,
Birinci Dünya Savaşı sonrasında bu amaçlarma ulaşmış ve
"Avrupa'mn hasta adamı" olarak nhelendirdikleri Osmanlı İmpara-
torluğu'nu kendi denetimleri altına almıştı. Ancak, Avrupa devlet-
lerinin hiç öngöremediği bir husus, Mustafa Kemal isimJi bir
dâhinin ortaya çıkarak, bu devletlerin hesaplannı tümüyle altüsl
etmesi ve köhnemiş Osmanlı Devleti yerine, yeni ve sağlıkh bir
Turk Devleti'ni kurmasıydı.
Atatürk'ün kurmuş olduğu yeni Türkiye Cumhuriyeti Devleti,
bııgün bîr daha dış güçler tarafindan parçalanmamak ve bölüiT-
memek üzere, dünya devletîeri arasındaki saygın yerini aJmiştır.
Atatürk'ümüzün gerçekleştirdiği mucizevî nitelikteki devrim-
Jerle çağdaş bir deviet konumuna getirdiği ülkemizin, bundan böyle
yeniden geriye gitmesi, dış güçierin baskısıyla parçalara bölünmesi
ve dolaylı ya da dolaysız Batılı devletlerin denetimi altına girmesi
beklenmemelİdir! Osmanh'yı yeniden caniandırma îıülyalarma
kapılan iç ve dış güçler, bu düşîerini tarihe gömmelidirlcr!
Doç.Dr. Hüner Tuncer
Ekim 2008
32
1789DEVRİMİ'NİN
OSMANLI İMPARATORLUĞU ÜZERİNDEKÎ EÎKİLERİ
1789 Fransız Devrimi, Avrupa'nm. kapüannı yeni bir çağa
açmıştır. Bu Devrim'in Öne çıkarttığı "özgürlük", "eşitlik" ve "kar~
deşlik" ilkeleri, yeni bir çağm rnüjdecisi olmıış; bu ilkelcri temel
alan "liberalizm", "demokrasi" ve "sosyalizm" akımlan, Avrupa'da
yeşermeye başîamıştır.
18. yüzyüın ikinciyansı ile 19. yüzyıhn büyük çaplı olaylannın
îümü, "liberalizm" akımı tarafindan biçimlenmiş ya da en azından
bu akımdan eîkilenmistir. Siyasal anlamda liberalizmin temeüni,
19. yüzyıldan önceki hanedanlık rejimîerinde varolmayan, yöneti-
cilerie yönetilenler, yani hükümet ile toplum arasmda bünyesel,
iş-levsel ve kopuksuz ilişkilerin kurulması oluşturur.1
Fransız Devrimi, evrensel bir harekeî niteh'ğini taşıyordu. "İn-
san Haklan Bildirgesi", yalnızca Fransa için değil; özglir olmak ve
mutlak monarşi ile feodal ayncahklardan kurtulmak isîeyen dünya
üzerindeki tüm insanlarm yaran içiıı yayımlanmıştı.2 Bıı Devrim'in
temelinde "egemenlik ıılusundur" ilkesi yatmaktaydı. Turn insanla-
rın yasa önünde eşitliği, tüm yurttaşlann kamunun her alanmda ça-
lışma hakkı, konuşma ve basin özgürlüğü, kişisel mülkün dokımul-
mazhğı, ulusal vergi yükünün eşit paylaşımı ve keyfi tutuklama ya
1 Oral Sander, Siyasî Tarih, İlkçağlardan I918'e, Ankara, İmge Kitabevi Yaymlan,
1989, s. 107.
2 David Thomson, Europe Since Napoleon, London, New York, Longmans Green and
Company, 1957, s.31.
13
kırılan Osmanlı Padişahı, Rus isteklerini "kabul edilemez" buldu-
ğunu açıkladı ve Menchikov'un önerilerini reddetü.
îsteklerinin yerine getirilmemesi üzerine, Prens Menchikov ve
maiyeti Istanbul'dan aynldi,
Görülüyor ki, Kinm savaşı öncesinâe, Osmaniı Devieti çok
önemli bir dı§ politika kararim artık. tek baştna alamamakta ve ön-
celikle Ingiltere'ye danışmadan hareket edememekteydi. Bir yan-
dan, Rus himayeciliğini reddetmekte; öte yandan da, kendi isteği ve
istenciyle İngiltere'nin koruyuculuğu altına girmeyi kabul etmek-
teydi. Başka bir deyişle, Kınm Savaşı öncesinde, Osmanlı Devleti,
dış politikasına iliskin karar verme yetkisini kendiliğinden Avrupa-
h Güçlere tanımayı kabullenmişti.
Benzer biçimde, Ösmanh Padişahs ve Hükümeti, Ulusal Kurtu-
luş Savaşı sırasmda ve sonrasinda da, ülkenin kaderini belirlemeyi
İngiîizlere bırakmış ve ülkenin kurtuluş mücadelesinde, ulusçu
güçlerin yanmda yer almak yerine, yabancı bir devletin, yani ingil-
tere'nin himayesi altında kalmayı yeğlemişii. Yüzyıliar boyunca
tüm diinyaya meydan okuyan ve birçok kıtada sesini ve gücünü du-
yuran koca Ostnanlı İmparatorluğu, sonunda kendi topraklarmı bile
yönetemez duruma düşmüş ve egemenliğinden dahi vazgeçmiş-ti.
Bu, ülkemizi yönetenlerin, tarihten almalan gereken ve hiçbir
zaman unutmamalan gereken bir başka önemli derstir!!!
150
SONSOZ
3 Temmuz 1853'îe Rusya, Efîok ve Boğdan Beyükleri'ni işgal et-
ti. Bu hareketine gerekçe olarak, Rus Can, Ortodoksluğun koruyu-
cusu olarak, bazı önlemlere başvurmak ve Tuna Beylikleri'ni rehin
olarak elinde tutmak zorunda olmasım gösterdi. Ancak, bıınıın için
savaş açmak ya da yeni toprak kazançlan sağlamak istemiyordu;
Babıâli direnişini sürdürdüğü takdirde ise, Çar; Rusya'nın haklanm
savunmaya girişecekîi. Pmt boyundaki Rus güçlerinin komutanı
olan Prens Gorçakof, Tuna Beyliklermin, bundan böyle vergi ver-
memelerini ve Istanbul ile tüm ilişkilerini kesmclerini istedi.
İngiltere'nin önerisi üzerine. Osmanh Devleti, Rus işgalinin kar-
şısında hiçbir direnişte bulunmamıştı. Rusya'nm Eflak ve Boğdan'a
girmesi, Avusturya ile Prusya'yı da yakmdan ilgilendirmekteydi
çünkü bu iki devlet, Doğu Avrupa'da ve Balkanlar'da güç dengesi-
nin bozulmamasından yanaydı.
1841 tarihli Anîlaşma uyarınca, Osmanlı Devleti'ninresmenAv-
rupa devletlerinin ortak güvencesi altında bulunduğu gerckçesiyie,
İngiltere iîe Fransa, donanmalannı Çanakkale'ye gönderdi. Bunun
üzerine, Rus Başbakanı Nesselrode, bunu bir "denizden işgal" sa-
yarak; bu durumun, Rus ordularmm Eflak ve Boğdan'a girmelerini
haklı kılan bir hareket olduğımu ileri sürdü.
22 Temmuz'da Babıâli, Rusya'nm bu davranışım protesto etti.
Bu protestoyu Avusturya Hükümeti'nin aracılığıyla yapmıştı. Sad-
razam Mustafa Reşit Paşa, banşı kurtarma yolunda çaba sarfetmek-
151
 teydi. Babıâli, savaşm başladığmı anlamıştı; ancak, buna, savaş
yöntemiyle karşıhk vemıek istememekteydi. Batslı devletler de,
Osmanlı Hükümeti'nin görüşünü onaylamakta rereddüt gösterme-mişti.
Rusya'nın Efiak ve Boğdan'ı işgaü üzerine, Avusturya, Osnıan-lı-
Rus anlaşmazhğının Viyana'da toplanması öngörülen bir konfe-ransta
çözüme kavuşturulması önerisinde bulundu. Avusturya Hü-kümeti,
böyle bir konferansla, genel bir savaş tehiikesini uzaklaş-tırnıamn
henüz münıkün olabileceğini limit ediyordu.
Viyana Ko/ıgresi, Temmuz î853'ie toplandı. Kongre'ye Avusturya,
Prusya, İngiîtere, Fransa ve Rusya katılmıştı. 10 Ağustos'ta Avusturya
Imparatoru Franz Joseph'in bizzat yazdığı bir mektupla birlikte,
İsUıııbuI'a yeni bir nota gönderildi. Bu Nota'da; Babıâli'nin, Küçük
Kaynarca1 ve Edirae Antlaşmalan'ndaki hükümlere uyarak, Oıtodoks
Kilisesi'nin tüm ayncahklanna bundan sonra da uyacağı-na iîişkin
yükünılülük üstlenmesi ve bu ayrıcahklan, son zamanlar-da başka
nıczheplere tanımış olduğu haklarla tamamlamasj husus-ian yer
alnıaktaydı. Nota'yı Osmanlı Devleîi reddetti çünkü Nota'da, Osmanlı
İmparatorluğu'ndaki Ortodoks Kilisesi üzerinde Rusya'nin himayesinin
kurulacağı anlamına gelen ifadeler yer al-makta ve asıl Önemlisi, bu
Noîa, tüm uyrukJarım korumak hakkma tek başına sahip olan
Padişah'm hükümranhk haklanna aykın gö-rülmekteydi.
ViyanaNotası, Osmanlı Devleti'nin görüşüne göre, Osmanlı'nın
Rusya'ya bağıınlılığınj vurgulamakta ve Rusya'mn, Osmanh Padi-şahı
ile Hıristiyan uyruklan arasmdaki ilişkilere karışmasına kapı-yı açık
bırakmaktaydı. Babıâli, Ortodoks Kilisesi'ne tanınan aynca-
1 Osnıanh îiîipamloriuğıı iie Rusya arasmda Î774 yıhnda imzalanan Küçük Kay-narca
A/iflaşmaSi'nm 14. maddesi uyarınca, Rusya, Galata'da bir Hıristiyan KîlLscbi
kurnıa ve bu Kiiise'yi kendi koruyuculuğu altına alma hakkmı elde cdiyordu. Ayııı
Aniiasma'mn 7. maudosi uyannca da, Osmantı împaratorluğu, Hırisüyaii Kilisesi'ni
ve İmparatoriuk îopraklan üzerinde uyguhnan Hiristiyan-lık dininİ kommaya soz
veriyordu.
152
hkların, Rusya ile yapılan anlaşmalar sonucunda değil, yalnızca Pa-
dişah'm Özgür iradesiyle verilmiş olduğunu Avrupalı Güçlere bir kez
daha duyurdu. Osmanh Devleti, Viyana Notası'nda bazı deği-şikliklerin
yapıJmasını önermiş; ancak, bu değişiklikteri Rusya ka-bul etmemişti.
Rus Başbakanı Nesselrode, Viyana Notası'nı yorumlayarak, Os-
manlıların, yalnızca Rum Kilisesi'nin ayncahklarına dokunmamak-la
kalmamasını; aynı zamanda, Rusya'nin, Osmanlı Devleti sımrla-n
içerisinde yaşayan kendi dindaşlanna ilişkin kaygılarını da dik-kate
alması gerektiğini açıklamıştı. Bu açıklama, Rusya'nin, Os-manlı
İmparatorluğu'na yönelik gerçekten saldırgan niyeiierini îüm açıklığıyla
ortaya koyuyordu. İngiliz Dışişleri Bakanı Clarendon, Rus
Başbakam'nın bu açıklamasını şiddetle kjnamış ve Stratford'un başından
beri haklı olduğunu görerek, Osmanh Devleti'nin Viyana Notası'nı
reddetmekîe hakîı olduğunu öne sürmüstii.2
Büyük Devletlerih İstanbul'daki temsilcileri, barışı korumak için,
ellerinden gelen çabayı harcamaya başlamışü. Bunlar, eğer Babıâli, Rus
Hükümeti'nin ültimatomunu kabul edecek olursa; Rusya'nin, elde
edeceği haklan hiçbir zaman kötüye kullanmayaca-ğma ilişkin güvence
vermeye hazır olduklarını bildirdiler. Savaşın önlenebilrnesi için,
Avusturya ile Rus İmparatorlan, Eylül 1853'te Olmütz'de bir araya
gelmiş ve Rus Çan, uzlaşmacı hir îavır içinde yeni bir önerîde
bulunarak, Hıristiyanlan koruma görevinin Osmanh Padişahı'na ait
olduğuna ilişkin güvence vermeyi kabul etti-ğini açıklamıştı.
Avusturya Hükümeti, bes devlet adına olmak üzere, Babıâli'ye son
bir uyarı notası gönderdi. Bu noîada, Osmanlı uyruklanm ya-sal
hükümdanna karşı olan görevlerinden ayırmayı akhndan geçir-memekte
olan Rusya'nin, tarn anîamıyla banşçı niyetler beslediği belirtiiiyordu.
Ancak, bu nota İstanbul'a geç ulaştı. Osmanlı Hükü-
2 Kinross, op. cit., s.492.
153
meti, kesin karannı vermişti. Babıâli'de de, Rusya'ya karşı savaştan
yana olanlann sayısı giderek artmış ve Padişah, buna karşı gelebi-lecek
iradeye ve güce sahip olmadığmı göstermişti.
4 Ekim 1853'te Osmanli Meclisi bir açıklamada bulunarak, Rus-
lann 15 gün içinde Tuna Beylikleri'ni boşallmaması durumunda,
Osmanh güçlerinin Tuna'yı geçeceğini Büyük Güçlere bildirdi. 8
Ekim'de, Osmanli güçlerinın komutanı Ömer Paşa, Prut boyundaki Rus
güçleri komutanı Prens Gorçakof a, Tuna Beylikleri'nin boşal-tılması ya
da savaş seçeneklerinden birini yeğlemesi uyarısında bu-lundu. Rusya,
Tuna Beylikleri'ni boşaltmayı reddedince, 1853 Ekim'inde, "Kırım
Savaşı" olarak bilinen Osmanh-Rus savaşı baş-lamış oldu.
30 Kasım 1853'te Osmanli donanmasimn Sinop'ta Ruslar tara-
fmdan batınlması üzerine, Istanbul ile Boğazlar'ın Rus tehdidi al~ tında
bulunduğunu açıkça gören İngiltere ve Fransa, Rusya'ya kar-şı
Osmanlı'nın yanmda yer almaya karar verdi. Böyîelikle, Osmanh-Rus
anlaşmazlığı, bir kez daha Boğazlar yüzünden, bir Avrupa sorununa
dÖnüşmüştü.
Rus Çan, Kınm Savaşı'nda, Avusturya ile Prusya'mn tarafsızlık-
îarmı sağlamayı ümit etrnekteydi. Çar'ın görüsüne göre, "Doğu So-
runu"na iliskin olarak, Rus Ue Avusturya Hükümetlerinin görüşleri ve
çıkarları arasında tam bir uyum vardı. Rus Can, Avusturya İm-paratoru
Franz Joseph'e yazdığı notada, Osmanli İmparatorluğu'nu mümkün
olduğu sürece koruyabilmek amacıyla, çabalannı birleş-tirmelerini;
ancak, Osmanlı'nm çökmeye yüz tutması durumunda, Rusya ile
Avusturya'nm birlikte hareket etrnelerini önerdi.3
Avusturya, olası bir Osmanh-Rus savaşında, Rıısya'nın zafer
kazanmasından ve Osmanli Imparatoıiuğu'ndaki Ortodoks Hıristi-yan
nüfus Ue Balkan eyaletleri üzerinde himaye hakkını elde etme-sinden
korku duymakta ve Avusturya'nm çıkarlannm, bu gelişmele-
3 Tuncer, "Doğu Sorunu" ve Büyük Güçler..., s.57.
154
ri önleyebümek amacıyla oluştnrulacak bir Avrupa koalisyonunun
yanında yer almasını gerektirdiğini savıınmaktaydı. Avusturya Dışişleri
Bakanı Buol, Kınm Savaşı öncesindc şunları söylcmişti:
"Biz, tüm taraflar karşısında uzlaşmacı bir tutum içindeyiz ve her
şeyden Önce, özellikle bizim zararımıza olabilecek bir Avrupa
uyuşmazlığım önlemeye çahşıyoruz."4
Avusturya, savaştan önce, Rus ve Osmanli Hükümetleri arasm-da
arabuluculuk yapma önerisindc bulunmus ve şu noktayı vıırgu-lamıştı:
Osmanli Devleti, Ortodoks Kilisesi üzerinde Rusya'nın ko-
ruyuculuğunun kabulü anlamma gelebilecek olan hiçbir yükümlü-lüğü
üstîenmeyecek ve Avusturya, Osmanh'nın bu görüşünün Rus Hükümeti
tarafından kabulü için, elinden gelen.her çabayı harcaya-caktı.
Rusya'nın tek başına hareket etmesine izin vermemeye kararlı olan
İngiltere ve Fransa, 12 Mart J854'te Osmanli Devleti ile itti-fakyaparak,
Rusyadan Eflak ve Boğdan'dan çekilmesini istemis ve bu istemin reddi
üzerine de, 23 Mart 1854'ie Kirim Savaşı'na Osmanli Devleti'nin
yanında katdmısîı.
Batılı Güçlerin Kırım Savaşı'na karışmalannın altında yatan te-mel
neden, bu devletlerin Rusya'ya karşı duydııkları korkuydu. Iki yüzyıllık
bir sure boyunca, hemen hemen her yirmi yilda bir Rusya ile Osmanli
İmparatorluğu arasında bir savaş yapılmış ve Rusya, Osmanli
İmparatorluğu'nun aîeyhine, Yakın Doğu'da, Balkanlar'da ve Akdeniz'de
etkisini yaymada başanlı oîmuştu. Batıîı Güçîerin başhca kaygısı,
Rusya'nm Balkanlar'ı denetimi altına aldıktan son-ra, İstanbul'u da eîe
geçirerek, tüm Akdensz bölgcsini egemenlîği altma alabilme
olasılığıydı.
Kırım Savaşı'ndan sonra Avrupa'da dengeler yeniden alîüst ol-mus;
bir zamanlar turn Avrupa'nm başlıca kaygı ve korku kaynağı
4 Rich, op. cit„ s.67.
155
olan Cbmanlı Imparatorluğu'nun, bundan boyle artık korkulacak bir
devlet olnıadığmı Avrupalı Büyük Güçler görmüşler ve Osmanlı'yı
parçalara bölmek suretiyle, daha da güçsüzleştirme poiitikalannı
yoğunlaşürmışlardı.
Birinci Dünya Savaşı'mn sonunda ise Avrupalı Güçler tarafın-daıı
parçalara bolünen ve ölürne mahkûm ediîen "Avrupa'ın Hasta Adamı",
Mustafa Kemai Aiatürk gibi hir dâhinin liderliği altında, Auğlıklı ve
güçiü bir devlet olarak yeniden hay at hulmuş ve bir daha bölünmcmek
üzere, tüm dünya devletleri arasıııdaki saygm yeri-ni almıştır.

156
 BIBLIYOGRAFYA

Kifaplar

Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, c.4, Istanbul, Uçdal Neşriyat,

1984.
Ahmed Lûtfî Efendi, Vak'anüvfs Ahmed Luifi Efcndi Tarihi, c. 1-8,
Istanbul, Tarih Vakfı-Yapı Kredi Yayinlan, 1999.
AKŞÎN, Sina, yaym yönetmeni, Türkiye Tarihi, 3 (Osmanh
Berle-li, 1600-1908), Istanbul, Cem Yaymevi, 1988.
ALBRECHT-CARRIE, Rene, A Diplomatic History of Europe Since
the Congress of Vienna, London, Methuen and Co. Ltd., 1958..
ANDERSON M.S., The Eastern Question 1774-1923, London,
Macmillan, 1966.
AUERNHEÎMER, Raoul, Metternich, Wien, Amelthea-Verlag,
1972.
BEER, Adolf, Die orientalische Politik Osterreichs sett 1774, Prag
u. Leipzig, 1883.
BERGLAR, Peter, Metternich, "Kutscher Europas-Arzt der Revo-
lutionen", Ziirich-Frankfurt, Muslerschmidt Göttingen, 1973.
BIBL, Victor, Der Zerfall Osterreichs, Wien, Rikola Verlag, 1922.
, Metternich, der Damon Osterreichs, Leipzig u. Wien, Jo
hannes Giinther Verlag, 1936.
Fransa Imparatoru BREYCHA-VAUTHIER, Arthur, Maximen des Eürstcn Metter-
II!, Napoleon nich, Graz-Wien-Koln, Verlag Styria, 1962.
(1852-1870)
BURY, J.P.T., ed., The New Cambridge Modern History, Vol. X,
Cambridge, University Press, 1960.
CANNING, Stratford, The Eastern Question, 1878.
CECIL, Algernon, Metternich, 17734859, London, Eyre and Spot-
tiswoode, 1933.
COLQUHOUN, Archibald and COLQUHOUN, Ethel, The Whirlpool
of Europe, Austria, Hungary and the Habsburgs, London, New
York, 1907.
CRAWLEY, C.W., The Question of Greek Independence, Cambridge,
University Press, 1930.
CREASY, Edward S., History of the Ottoman Turks, Beirut, Kha~ yats,
1968.
DEMELITSCH, Fedor von, Metternich und seine auswartige Poli-tik,
1. Band, Stuttgart, 1898.
ELIOT, Charles, Turkey in Europe, London, 1965.
EVERSLEY, Lord and Chirol, Valentine, The. Turkish Empire 1288-
1924, New York, Howard Fertig, 1969.
FISHER, H.A.L., A History of Europe from the Beginning of the 18th.
Century to 1937, London, Eyre and Spottiswoode, 1952.
FREEMAN, Edward, The Ottoman Power in Europe, Its Nature, Its
Growth and Its Decline, London, 1877.
GEISS, Immanuel, Der lange Weg in die Katastrophe, Miinchen, Piper,
1991.
GEWEHR, W.M., The Rise of Nationalism in the Balkans, 1931.
GORDON, Thomas, History of the Greek Revolution, 2 vois., London,
1832.
GRANT, A.J. and TEMPERLEY, Harold, Europe in the Nineteenth
and Twentieth Centuries (1789-1950), sixth edition, London,
Longman Group Limited, 1952.
GROBAUER, F.J., Metternich, der Kutscher Europas, Wien, Selbst
Verlag, 1959.
180
GUNTHER, Monika, Das Verhalten Englands und Osterreichs
zum ghechischen Aufstand in den Jahren 1821-1827, Diss. Phil.,
Wien, 1957. HAMMER-PURGSTALL, Joseph Freiherr von,
Geschichte des os-
manischen Reiches, Budapest, 1827-35. HANTSCH, Hugo, Die
Geschichte Osterreichs, 1648-1918, 2.
Band, Graz-Wien, 1950. HASENCLEVER, Adolf, Die oeientalische
Frage in den Jahren
1838-1841, Leipzig, Verlag von R.F. Koehler, 1914. HAYES, Carlton
J.H., A Political and Social History of Modem Europe, 2 vois., New
York, 1916. HERMAN, Arthur, Metternich, London, 1932.
HERZFELD, Hans, Die moderne Welt 1789-1945, Braunschweig,
1950-52. HOLLAND, E-, The European Concert and the Eastern
Question,
London, 1885. İHSANOĞLU, E„ der., Osmanli Devleti Tarihi, c.I,
Istanbul, 1999. İNALCIK, Halil, Turkey and Europe in History,
Istanbul, Eren Ya-
ymcihk, 2006. KANN, Robert A., A History of the Habsburg Empire
1526-1918,
Berkeley/Los Angeles, University of California Press, 1974.
KARAL, Enver Ziya, Fransa-Mısır ve Osmanli Imparatorluğu
(1797-1802), Istanbul, Millî Mecmua Basımevi, 1938.
, Osmanli Tarihi, c.V, 4. Baski, Ankara, Turk Tarih Kuru-
mu Basmievi, 1983. KOHN, Hans, The Habsburg Empire 1804-
1918, Princeton, New
Jersey, 1961. LACHMAYER, Katharina, Mehmed AH und
Österreich, Diss.
Phil., Wien, 1952. LANE-POOLE Stanley, The Fife of Stratford
Canning, 2 vois., London, Longmans, Green and Co., 1888.
181
LAUBER, Emil, Metiernichs Kampfum die europaische Mine, Wi-en,
1939.
LORD Kinross, The Ottoman Centuries, New York, Morrow Quill
Paperbacks, 1977.
MACARTNEY, C. A., The House of Austria, Edinburgh, Edinburgh
University Press, 1978.
MARRIOTT, J.A.R., The Eastern Question, fourth edition, Oxford,
Clarendon Press, 1969.
MAY, Arthur, The Age ofMettemich 1814-1848, New York, Henry
Holt and Company, 1933.
METTERNICH, Denkwurdigkeiten, 2 Bde., Mlinchen, 1921.
MEYER, Werner, Vormârz. Die Aera.Mettemich 1815 bis 1848,
Potsdam, Potsdamer Verlagsgesellschaft, 1948.
MÎLEER, William, The Ottoman Empire, 1801-1913, Cambridge,
University Press, 1913.
MOLDEN, Ernst, Die Orientpolitik des Eürsîen Metternich, 1829-
1833, Wien, Leipzig, Hölzels Verlag, 1913.
MOSELY, P.E., Russian Policy and the Opening of the Eastern Qu-
estion in 1838 and 1839, Cambridge, Mass., Harvard University
Press, 1934.
PROKESCH-OSTEN, Denkwurdigkeiten und Erinnerungen aus dem
Orient, Stuttgart, 1836-37-
, Zur Geschichte der orientalischen Frage-Briefe aus dem.
Nachlasse Friedrichs von Gentz, 1823-1829, Wien, 1877.
RADVANY, E., Metternich's Projects for Reform in Austria, The
Hague, 1971
RAVELSBERG, Ferdinand Strobl von, Metternich und seine Zeit
1773-1859, 2 Bde., Wien und Leipzig, C.W. Stern Verlag, 1906.
RICH, Norman, Why the Crimean War?: A Cautionay Tale, New York,
McGraw-Hill, 1991.
RIEBEN, Plans, Prinzipiengrundlage und Diplomatic in Metternichs
Europapolitik; 1815-1848, Aarau, 1942.
182
ROSEN, G., Geschichte der Tiirkei von dem Siege der Reform im Jahre
1826 bis zum Pariser Trachtat vom Jahre 1856, Band II, Leipzig,
1866.
RUSSEL, Bertrand, Freedom and Organization, 1814-1914, London,
Allen and Unwin Ltd., 1952.
SANDER, Oral, Siyasî Tahh, İlkçağlardan 1918'e, Ankara, Imge
Kitabevi Yaymlan, 1989.
SAX, Carl Ritter von, Geschichte des Machtverfalls der Tiirkei, Wien,
1908.
SAUV1GNY, G. de Bertier de, Metternich and His Times, London,
Darton, Longman and Todd Ltd., 1962.
SCH1EMANN, T., Geschichte Russlands unter Nikohus I, Berlin,
1904-1919.
SCHMIDT-Weissenfels, Fürsi Metternich, Geschichte seines Le-bens
und seiner Zeit, 2 Bde., Prag, Kober und Markgraf, 1860.
SCHROEDER, Paul W., Metternich's Diplomacy at its Zenith, 1820-
1823, Austin, University of Texas Press, 1962.
SCHWARZ, Henry R, ed., Metternich, the Coachman of Europe,
Boston, D.C., Heath and Company, 1962.
SHAW, Stanford J. and SHAW, Eze! Kural, History of the Ottoman
Empire and Modern Turkey, Vol.lI, Cambridge, Cambridge Uni-
versity Press, 1977.
SKED, Alan, ed., Europe's Balance of Power, 1815-1848, London, The
Macmillan Press Ltd., 1979.
The Decline and Fall of the Habsburg Empire 1815-1918,
1
London and New York, Longman Group Ltd., 1989.
SPRINGER, Anton, Geschichte Österreichs seit dem Wiener Fri-
eden 1809, ErsterTeil, Leipzig, 1863. SRB1K, Heinrich Ritter von,
Metternich, 3 Bande, München, Verlag F. Bruckmann, 1925.
183
STERN, Alfred, Geschichfe Europas, 4 Baende, Stuttgart, 1905.
STERN, Alfred; SCHNABEL, Franz; WALZEL, Osfar; HERT-
NER, Heinrich; LUCHTWALDT, Friedrich, Weltgeschichte, Si-
ebenicr Band, Berlin, Propylaen Verlag. STRUPP, Karl,
Ausgewahhe diplomatische Aktenstücke zur orien-
ialischen Frage, Gotha, 1913. TAYLOR, A.J.P., The Hahsburg
Monarchy 1815-1918, London,
Macmillan and Co. Limited, 1942.
, The Struggle for Mastery in Europe, ]848-1918, Lon
don, Oxford University Press, 1961.
TEMPERLEY, Harold W., England and the Near East: The Cri
mea, London, Frank Cass and Co. Ltd., 1964.
-f/le Foreign Policy of Canning 1822-1827, London,
;
Frank Cass and Co. Ltd., 1966. THOMSON, David, Europe Since
Napoleon, London, New York,
Longmans Green and Company, 1957. TRITSCH, WaUher,
Metternich-Glanz und Versagen, Berlin, HoIIe
u.Co. Verlag, 1934. TUNCER, -Iladiye, Tuncer, Hiiner, Osmanh
Diplomasisi ve Sefa-
retnameler, 2. Baski, Ankara, Ümit Yayıncılık, 1998. TUNCER,
Hüner, "Doğu Sorunu" ve Büyük Güçler (1853-1878),
Ankara, Ümit Yayıncıhk, 2003.
, Melternich'in Osmanh Politikasi (1815-1848), Ankara,
Ümit Yaymcihk, 1996.
, 19. Yüzyılda Osmanh-Âvrupa İİişkileri, Ankara, Ümit
Yaymcdik, 2000. UÇMAN, Abdullah, Ebubekir Râtib Efendi'nin
Nemçe Sefaretna-
mesi, Istanbul, Kitap Matbaacihk, 1999. UN AT, Eaik Resit,
Osmanh. Sefirleri ve Sefaretnameleri, Ankara,
Turk Tarih Kurumu Basimevi, 1968. UZUNÇARŞÎLI, İ. Hakkı,
Büyük Osmanh Tarihi, c.V, 6. Baski ve
c.VI, 5. Baski, Ankara, Turk Tarih Kurumu Yaymlan.
84
VELTZE, Alois, Die Politik Metternichs, Wien, 1911.
WALKER, Mack, ed., Metternich's Europe, New York, Evanston,
London, Harper and Row Publishers, 1968.
WEBSTER, Charles K., Britain, the Liberal Movement and the Eastern
Question, London, 1951.
The Foreign Policy of Casilereagh 1815-1822, Lon
s
don, G. Bell and Sons Ltd., 1925.
_ Jhe foreign Policy ofPalmerston, 1830-1841, 2 vols.,
;
London, G. Bell and Sons Ltd., 1951.
WOODRUFF, William, The Struggle for World Power, 1500-1980,
London, The Macmillan Press, Ltd., 1981.
WOODWARD, EX., War and Peace in Europe 1815-1870, London,
Constable and Co. Ltd., 1931.
YORGA, N-, Büyük Osmanh Tarihi, c.9, çev. B. Sitki Baykal, Istanbul,
Gündoğdu Matbaasi, 1992.
YPSILANTT, Helene, Metternichs Stellung zum griechischen Fre-
iheitskampf Diss. Phil., Wien, 1927.
ZINKEISEN, Johann W., Geschichte des osmanischen Reiches, Bd.VII,
Hamburg-Gotha, 1840-1863.
Makkleler
BAILLEU, Paul, "Die Memoiren Metternichs," Historische
Zeitschrift, Neue Folge, Bd.8, München, 1880, s.227-277. BITTNER,
Ludwig, "Ein neues Werk über Metternich," Milteilun-
gen des österreichischen Institutsfür Geschichtsforschung, XL1,
3926, s.302-319. BOLSOVER, G.H., "Palmerston and Metternich on
the Eastern
Question in 1834," The English Historical Review, Vol.Ll,
no.201, January 1936, s.237-256.
185
BREYCHA-Vauthier, "More Sources on Metternich," Austrian History SCHROEDER, Paul W., "Metternich Studies since 1925," Journal of
Yearbook, Vol.], 1965, s.38-44. Modern History, c. XXXIII, 1961, s.237-260.
ÇELİKER, Fahri, "Avusturya'nin ve Türk-Avusturya İlişkilerinin SRBIK, Heinrich, Ritter von, "Der Ideengehalt des Mettemichschen
Tarihçesi," askeriTarih Büiteni Eki, sayı:İ5, Şubat 1983. Systems," Historische Zeitschrift, 1925, s.240-262.
GREZER, Otto, "Hunderî Jahre nach Metternichs Tod: Metternich und , "Metternichs Plan der Neuordnung Europas 1814/15," Mit-
unsere Zeit," Österreichische Nation, Juîi 1959. leiiungen des österreichischen Instilııtsfür Geschichtsforschunç, XL.
KANN, Robert A., "Metternich: A Reappraisal of his Impact on In- Band, Wien, Verlag von L.W. Seidel und Sohn, 1925, s.109-126.
ternational Relations," Journal of Modern History, c.XXXIl, 1960, TEMPERLEY, Harold, "Canning and the Conferences of the .Four
s.333-339. Allied Governments at Paris, 1823-1826," The American Historical
KITTEL, E., "Metternichs politische Grundanschaungen," Histo-rische Review, Vol.XXX, no. 1, October 1924, s. 16-43.
Vierteljahrschrift, XXIV (1929), s.443-483. TEPLY, Karl, "Türkische Gesandschaften nach Wien (1488-1792),"
KOLOĞLU, 0., "1838 Osmanh-İngiliz Ticaret Antlaşması ve Mi-sir Geschichte, s.24'ten Josef Freiherr von Hammer-Purgstall, Erin-
Tehdidi," Tarih ve Top/um, c.X, s.60 (1988). nerungen aus meinem Leben 1774-1852, 2. Abt., Bd. 70.
MENCZER, Bela, "The Legacy of Metternich," Contemporary Review, TUNCER, Hmier, "19. Yüzyılda Osmanlı-Avrupa îlişkileri," Doğu
July 1959, s.36-39. Ban, Yıl 4, Sayi 14, Şubat, Mart, Nisan 200i, s.219-231.
MENDELSSOHN-Bartholdy, "Die orientalische Politik des Furs-ten WANDRUSZKA, Adam, "Der Kutscher Europas. Fürst Metternich im
Metternich," Historische Zeitschrift, 18. Band, München, 1867, s.41- Urteil der Historiker von Heute," Wort und Wahrhe.it, Bd. XIV,
76. 1959. .
MEYER, A'.O., "Der Streit urn Metternich," Historische Zeitschrift,
CLVH, 1937, s.75-84.
NAFF, Thomas, "Reform and the Conduct of Ottoman Diplomacy in
the Reign of Selim III, i 789-1807," Journal of the American
Oriental Society, Vol.83, no.3 (Aug.-Sept., 1963).
RODKEY, F.S., "Suggestions during the Crisis of 1840 for a 'League'
to Preserve Peace," The American Historical Review, Vol.XXXV,
no.2, 1930, s.308-317.
, "The Views of Palmerston and Metternich on the Eas
tern Question in 1834," The English Historical Review, Vol.45,
1930, s.627-640.
SANDER, Oral, "Arap-İsrail Savaşı'nm Onuncu Yıldönümünde 1815
Avrupası ve Henry Kissinger," Siyasal Bilgiler Fakiiltesi Dergisi,
c.XXXVUI, no. 1-4, Ocak-Arahk 1983, s.207-227.

186 187