Professional Documents
Culture Documents
Laboratuar cihazları:
1
Kan:
Kan ,kırmızı kan hücreleri,beyaz kan hücreleri ve trombosit adı verilen kan pulcuklarından
oluşur.Plazma adı verilen açık sarı renkli bir sıvının içinde bulunur.70 kg’lık bir erişkin
insanda ortalama 5-6 kg kan bulunur. pH’sının normal değeri 7,35 ile 7,45 arasındadır.
Kanın şekilli elemanları dışında kalan kısmına plazma denir. Kanın yaklaşık %55’i
plazmadır. Plazma;%92 su,%7 protein tuz, oksijen, diğer çözünmüş gazlar, glikoz, lipit ve
diğer besin maddeleri, metabolik atıklar ve hormonlardan meydana gelmiştir. Kan dolaşım
sisteminin dışına çıktığı zaman pıhtılaşır ve sarı renkli bir sıvı bu pıhtıdan ayrılır. Bu sıvıya
“serum” adı verilir.
2
KAN
PLAZMA KAN
HÜCRELERİ
Çözünmüş Gaz
Nötrofil
Lenfosit
FİBRİNOJEN Hormonlar
Bosofil
Monosit
Glikoz
Eosinofil
Erişkin bir erkeğin yaklaşık 30 trilyon kırmızı kan hücresi(eritrosit) vardır. Bu miktar her bir
milimetre küpe yaklaşık 5,4 milyon eritrosit düştüğünü gösterir.
Kan akciğerle de dolaşırken, oksijen difüzyon yolu ile kanın içine geçer, eritrositteki
hemoglobin ile zayıf bir bağ kurar. Bu formun ismi “oksihemoglobindir. Kan dolaşımı
sırasında, eritrositler akciğerlerden aldıkları kan kılcal damarlardan geçerek hücre içine
taşırlar. Hücrelerde oluşan karbondioksiti de alıp akciğerlere taşırlar. Oksijence zengin kan
taşıyan damarlara arter, karbondioksitten zengin kan taşıyan damarlara ven adı verilir.
3
Beyaz kan hücreleri(lökositler) hastalığa sebep olacak ajanlara karşı vücudu korurlar.
Lökositler, eritrositler gibi sadece dolaşım sistemi içinde kalmazlar.Dokulara geçerken amip
gibi hareket ederler ve yabancı maddeleri, ölmüş hücreleri ve bakterileri fagosite ederler.
Kanda eritrositler lökositlerden çok daha fazladır.Erişkin bir insanda normalde 1mm3 kanda
7000 lökosit vardır.Eğer bu lökositlerin sayısı 10000’nin üstüne çıkarsa bakteriyel bir
enfeksiyon düşünülmelidir.
3)Trombin bir enzim gibi etki göstererek plazma proteini fibrinojeni,fibrine dönüştürür.Fibrin
uzun iplikçikler şeklinde bir proteindir.Fibrinler,kan hücresinin çevresine bir ağ meydana
getirirler,bu ağ kanın şekilli elemanlarını içine alır ve büzülerek pıhtı meydana getirir.
Eğer kan santrifüj edilirse, hücreler plazmadan ayrılır. Hücreler daha ağır oldukları için dibe
çökerken daha hafif olan plazma üstte kalır. Kan, içi heparin ile sıvanmış “mikropipet”
denilen küçük tüplerde santrifüj edilir. Bu tüpün en alttaki kısmında eritrositler toplanır,
bunun hemen üstünde ise çok ince bir tabaka halinde lökositler bulunur, en üstte ise plazma
bulunur. Hematokrit, eritrositlerin oluşturduğu kan hacminin toplam kan hacmine oranıdır.
Hematokrit tayini için kan heparinize özel tüplerde santrifüj edilir, eritrositler en altta toplanır,
onun üstünde lökosit ve trombositlerin oluşturduğu çok ince bir tabaka oluşur, en üstte ise
plazma adı verilen açık saman sarısı-beyaz renkte sıvı toplanır.
Laboratuar cihazları:
4
Klinik laboratuarı,hastalığın teşhis ve tedavisinde gereken önemli bulguların saptanmasını
sağlıyacak hasta kan,üre ve örneklerinin değerlendirildiği yerdir.
Yapılan testlere göre Klinik biyokimya,hematoloji,mikrobiyoloji gibi çeşitli bölümlere
ayrılmaktadır. Bu bölümlerde çeşitli materyallerin testleri yapılarak gerek madde
konsantrasyonları,gerekse ekim yapılarak virüs ve bakteriler aranmaktadır.Ve hasta hakkında
hayati gene bilgilere yada hastalığı ile ilgili ip uçlarına ulaşılmaktadır. Bunu için laboratuar
cihazlarının çok hassas ve doğru işlemesi gerekmektedir.Günlük, aylık ve yıllık bakımları
mutlaka yapılamalı,hergün kontrol sıvıları varsa mutlaka okutulmalı ve eğer düzeltilemeyen
anormal bir değere rastlanıyorsa mutlaka yetkili servise başvurulması gerekmektedir
Kan Gazları:
Kanın en büyük fonksiyonlarından biri solunum için gerekli olan oksijen ve
karbondioksidin taşınmasıdır.
Kandaki,hayati olan asit-baz dengesi CO2 taşınması ile direkt olarak ilgilidir.Kanın ph’ı 7,36
ve 7,44 değerleri arasındadır.Kandaki CO2 miktarının artması kanın pH’ının düşmesine neden
olacak yani kanı daha asidik hale getirecektir.
5
Kan Gazı testi yeni doğan bebeklerde ve yoğun bakım hastalarında kan gazı sık sık ölçülen
bir değerdir.Ve tahlil sonucuna göre uygun tedavi seçilerek hastaya uygulanır.
Kan gazlarının ölçümü için gerek kan arterlerden temin edilir. Bunun amacı solunumun ne
kadar başarılı olduğunu ve ne kadar oksijen taşındığını tespit etmektir.Eğer ölçüm
sonuçlarında oksijen yoğunluğu yerine karbondioksit yoğunluğu fazla çıkıyorsa bu,kanın
arterlerden değilde ven’den teminedildiği anlamına gelebilir.
Kan pH’ının 6,9’a inmesi veya 7,9’a çıkması halinde ölüm meydana gelir.
Işık nedir?
___0,1nm____1nm________180nm___380nm______780nm____________400x103______
gamma X-ray UV Visible IR Microwave
(Ultra Viole) (Görünür ışık)
6
RIA(Radio Immuno Assay):Vücut sıvılarındaki antijen ve antikorların belirlenmesinde
radyoizotopların kullanıldığı immunolojik bir tekniktir.RIA methodu kompetitif bağlanma
reaksiyonu şeklindedir.Yani sabit miktarda ve radyoizotop işaretli numunedeki antijen,sınırlı
sayıda antikor bağlanma yerine bağlanabilmek için yarışırlar.
Bir molekül peroksidaz dakikada birçok milyondan fazla substuratı çevirir. Bu sebeple
kemiluminisans,RIA’dan daha çok tercih edilmektedir.
7
SPEKTROFOTOMETRE
Spektrofotometrelerde ışık kaynağı görünür ışık spektrumunda ,UV dalga boyunda yada
yakın kızıl ötesi dalga boyunda olabilir.
Buna bağlı olarak da küvet’in yapısı değişir.Çünkü cam’ın Uv ışığına absorbans derecesi
maximumdur.Yani UV dalga boyunda ışıklar ile uğraşıyorsak biyokimyasal tepkimeler
meydana getirdiğimiz ve absorbansı ölçtüğümüz küvetin camdan yapılmaması gerekmektedir.
Monokromatörlerde üç çeşit dalga boyu ayırma sistemi kullanılır:
1) Prizmalar
2) Filteler
3) Difraksiyon Kafesi
Otoanalizör Cihazı:
Reaktiflerin katkısı ile meydana getirilen biyokimyasal olaylar,reaction cell adı verilen özel
havuzlarda meydana gelmekte ve ölçümlerde burada yapılmaktadır.Tüm reaction cell’ler
reaktion disk üzerinde toplanmıştır ve bu reaction disk ise ısısı normal vücut ısısına eşit olan
bir su havuzunun içine yerleştirilmiştir. Böylece reaksiyonların gerçek ortama en yakın
koşullarda meydana getirilebilmektedir.
8
Cardiac reader:
Troponin T ‘nin kandaki artışı bize hastanın enfarktüs geçirip geçirmediği hakkında acil ve
önemli bilgileri vermektedir.şekil 2’de görüldüğü gibi her hasta için özel bir preparat
kullanılmaktadır. Bu preparat ilk önce cihaza yerleştirilir(şekil 3). Burada bulunan
boşluğa150 mikro litre kan uygulanarak işlemlerin başlanması için gerekli komut verilir.Ve
yaklaşık 11 dakika sonra bize hastanın Troponin T seviyesi hakkında sonuçlar gelmektedir.
Sonuç ”-“,”+” yada “++” şeklinde olabilir.”-“ sonucu bize hastanın kanındaki Troponin T
miktarının sınırlar seviyesinde olduğunu göstermektedir. Artı miktarı kandaki Troponin T’nin
ne kadararttığını gösterir.
Şekil 4v ve 5’de cihazın printer’a bağlı hali ve güç kaynağı girişi ve diğer interface’ler
görülmektedir.
Flame(Alev) Fotometresi:
Vücutta en fazla klorür vardır.Potasyum hariç hücre içinde çok,dışında ise azdır.Sodyum
bunun tersidir.Yani ücre içinde az fakat buna karşın hücre dışında fazladır.
Atomik absorbsiyonlu fotometreden farklı olarak;cihaz için ölçülen referans değeri sağlam
insanlarla ölçülür.Yaptığımız tahlillerin sonucunda normale bakarak sonucun yüksek yada
alçak olduğuna karar veririz.
1)Alevdeki redükleyici gazlar ve serbest radikaller metal iyonlarını nötr iyonlar haline
çevirirler.
2)Alev,ground state durumunda olan elektronları uyarıp daha yüksek orbitallere geçmesi için
gerekli olan enerjiyi sağlar.
Uyarılmış atomlar kararsız olduklarından stabil duruma geçerlerken karakteristik bir dalga
boyunda ışıma yaparlar.(Bu ışığın dalga boyu her elementten elemente göre
değişmektedir.Yani her element kendine özgü bir dalga boyunda ışık yayar.)Işte bud önüş
sırasında ortaya çıkan ışıma miktarı flame fotometresi ile ölçülür.
9
Flame Fotometresinin Diğer Cihazlardan Ayıran Özellikleri:
1)Alev Isısı: Sabit bir ısı sağlanmalıdır. Azalan yada artan bir ısı olmaması gerekmektedir.
2)Atomizer: Numunenin alev içine püskürtülmesi özel olarak kontrol edilmesi gerekmektedir.
Aleve çok fazla sıvı numune giderse bu alevin ısısının düşmesine neden olabilir. Bu sorunun
önlenmesi için düzenli bir şekilde temizlenmesi gerekmektedir.
3)Kontaminasyon: Na ve K iyonları ile kirlenmiş su cam kaplar, standart solüsyon...vs yanlış
okumalara neden olucaktır.
4)Siyanür gibi radikaller metal iyonlarına benzer bir ışıma yaparlar. Buda yanlış okumalara
neden olmaktadır.
5)Protein birikimi: Zamanla serum proteinleri atomizerin iç yüzeyini kaplar ve alevle birlikte
yandığında yanlış pozitif sonuçlar verir.
Numune’nin Hazırlanması:
Na ve K iyonlarının vücud sıvılarında tayini için düşük konsantrasyonda deterjan ve lidyum
gibi bir internal standart ihtiva eden bir sıvı ile dilüye edilmelidir.
Hasta Lidyum alıyorsa ilaçla başka bir özel sıvı ile dilüye edilmelidir.
İnternal standart, devamlı numune veya alev kesilmelerinde aşşağı yukarı alev ısısını sabit
tutmak için kullanılırlar.
10
Hormon:
Elecsys:
Elecsys modelleri “diskli sistem” ve “racklı sistem” olmak üzere temel olarak ikiye ayrılırlar.
Bunların ölçüm yapma teknikleri tamamen aynı olmasına karşın numunenin yerleştiriliş
biçimi farklıdır.Diskli sistemde numuneler özel disklere barcodeları dış açıklığa gelicek
şekilde dizilirler.Disk dönerek numuneden incelenecek serum alınır ve daha sonra gerekli
işlemler yapıkırken;Racklı sistemde ise numuneler cihaza özel racklara konarak yerleştirilir
şekil (2a). B racklar daha sonra tepsilere konur(şekil 2b) ve cihazın numuneleri kabul ettiği
kısmına (A Line) yerleştirilir
1.Numune/Reaktif alanı:
Bu kısım cihazın sol kısmının yarısını kaplamaktadır.Racklı sistemde
A,B,C line’ları,rack barcode okuyucusu,numune/reaktif probe’u,reaktif diski ve numune ve
reaktif pipetörü kısımlarının birleşmesinden oluşmuştur. Bu kısım numunenin cihaza giriş
yaptığı ve ilgili testler için gerekli reaktiflerin bulunduğu kısımdır.
2. Atık kısmı:
Cihazın sağ tarafını oluşturur.Sıvı atık bidonu,katı atık kısmı,distile su bidonu ve yakalama
(probeların uçlarına takılan özel plastik başlıkların yakalanmasını
simgelemektedir.)ünitelerinin birleşmesinden oluşmuştur.
11
KONTROL ÜNİTESİ:
1.Global action keys:işlemlerin başlatılıp durdurulduğu yada stat numunesi giriş emrinin
verildiği tuşlar bulunur.
2.Navigation Keys:Bir üst sayfa veya numune bilgisine gidilmesini sağlar.
3.Numeric Keys:Üzeinde rakamların bulunduğu ve çeşitli bilgi girişine izin veren kısımdır.
Monitörün hemen altına monte edilmiştir.
NUMUNE/REAKTİF ALANI:
Yukarıda da belirttiğimiz gibi Tepsi üzerindeki racklar cihaza itilmesi cihazın aktif olmadığı
durumda saklı olan bir itici kolu tarafından yapılmaktadır. Bu kol itme işlemi gerçekleştirdiği
zaman Tray İndication Light’ın ışığı yeşil olarak parlamaktadır.
C Girişi: (Şekil 6) Bu kısımda ise işi bitem racklar ilerlemeyi sürdürüyorlar ve C line’dan
çıkış yapıyorlar. Burada da bir Tray İndication Light var. Bu lamba bize output itici
kolununişlemde olduğunu göstermektedir. Bu ışık yanarken işi bitmiş numuneleri almaya
çalışırsak cihazı bozabiliriz. Bu yüzden işi biten numuneleri almak istediğimizde bu lambanın
yanmıyor olduğuna dikkat etmemiz gerekiyor.
12
Stat Girişi: (Şekil7)Bu giriş diğer rutin girişlerimizi bekleyemeyecek kadar acil olan hastaları
aradan sokmaya yaramaktadır. Böylelikle cihaz ilk önce stat girişide bulunan hastayı alacak
ve onun işlemlerini daha önce yapacaktır.
Sipper Probe: (Şekil 11a&11b) İncubatörde tepkimenin gerçekleşmesi amacı ile istenilen süre
ve istenilen sıcaklıkta bırakılan Numune/Reaktif çifti bu probe sayesinde ölçüm işleminin
yapılacağı yere iletilmek üzere aspiration istasyonuna aspire edilmektedir.(şekil 9)
Dedection Unit:Daha sonra Aspiration istasyonuna giden numune dedektion unitesinden geçer
Burası PMT(Photon Multiplayer Tube,ölçüm hücresi,mıknatısı hareket ettiren bir kol ve
güçlendirici kısım olmak üzere çeşitli kısımlardan oluşmaktadır(şekil 12)
13
ECL TEKNOLOJİSİ:
Bir platin elektrod üzerinde elektrik sinyallerine duyarlı reaktiflere elektrik enerjisi vererek
bunlarda üretilen ışık miktarının ölçülmesi temeline dayanır.
Şekil 12’de ölçüm ünitesi gösterilmektedir. Aspiration istasyonuna gelen reaktif ile karışmış
numune Yoluna ince bir tüpte ilerlerken manyetik bir alan etkisinde bırakıldıktan sonra
yukarıda bahsettiğimiz platin elektrodlara gelmekte ve burada yukarıda bahsettiğimiz gibi
çıkan ışık miktarı PMT ile ölçülmektedir.
14
KAN MERKEZİ (KAN BANKASI) CİHAZLARI:
2, Kan alımı: Alınan kan 21, 35 ,45 gün gibi sürelerle saklanabilir. Kanın sağlıklı saklama
koşulları için dolap ısısının 4-7 C olması gerekir.
3, Kandaki trombositlerin ayrıştırılması: AFEREZ adı verilen özel bir kan verme işlemi
ile kanınızın tamamı değil sadece trombosit ya da plazma gibi ürünler alınabilmektedir. Bu
ürünler lösemi veya diğer kanserli hastaların tedavisinde kullanılmaktadır. Trombositler bu tip
hastalarda oluşan kanamayı durdurarak, hayati bir rol oynarlar.
COBE® Spectra™
Apheresis System
Aferez yoluyla elde edilmiş trombosit
süspansiyonları tek bir kan bağışıyla elde Yandaki sistem
edilene göre 6-8 kat daha fazla trombosit Türkiyede
içermektedir. Aferez işlemi sırasında bir Aferesiz cihazı
cihaz içerisinde santrfüje edilen olarak
kanınızdan sadece istenen ürünler bir isimlendirilir.
torbaya toplanmakta, kanın diğer Kandaki
bölümleri size geri dönmektedir. Bu işlem trombositleri
yaklaşık 2 saat sürmektedir. Sağlıklı ayrıştırdıktan sonra
kişilerde, sürekli olarak trombosit ve kanı tekrar donöre
lokosit yapımı vardır. Bir aferez geri verir.
işleminden sonra vucudunuz 72 saat içerisinde alınan ürünü yerine koyar. Bir yıl içerisinde en
fazla 24 kez aferez donörü olabilirsiniz. Aferez donörlerinin de diğer donörlerle aynı
özelliklere sahip olmaları gerekir. Kol damarlarının belirgin olması ve son 3 gün içinde asprin
almamış olmaları önemlidir.
Uygulama: Verici sandalyeye kolları yana açık vaziyette yatırılır. Bir koldan alınan kan
cihaza girer trombositleri ayrıştırıldıktan sonra da diğer koldan ayrıştırılmış kan vericiye
(donör) tekrar geri yüklenir. Bir donörden kan alınması için bir birimdeki trombosit miktarı
170000 den fazla olmalıdır. Trombositlerin ömrü 22 C (oda sıcaklığı) de 5 gündür. Ayrıca
trombositlerin birbirlerine yapışmamaları için sürekli karıştırılması gerekmektedir.
15
KAN BAĞIŞI NASIL GERÇEKLEŞİR?
Genellikle tek bir bağış kanı birden çok hastanın ihtiyacını karţılamaktadır. Kan bağışından
sonra kanınızın hangi grup (A,B,O, AB ve Rh tipi) olduğu tespit edilir. 4 ana kan grubu
olmasına rağmen 400 den fazla grup ve faktör bilinmektedir.Gerekli durumlarda bazı alt
gruplar da araştırılmaktadır. Kan grubu tespitinden sonra kanınızda AIDS, Hepatit B , Hepatit
C, Sifiliz hastalıkları araştırılmaktadır. Yapılan testlerde bu hastalıklardan herhangi birine
karşı iki kez üst üste şüpheli bulunan kanlar imha edilmektedir.
16
Kan Ürünü Saklanma Kullanıldığı Durumlar
Süresi
KALİTE KONTROL:
Standart:Bir deney methodunu kalibre etmek için kullanılan ve bilinen miktarlarda bir analit
içeren solüsyonlardır.
Kontrol:Önceden kalibre edilmiş bir deney methodunun doğruluğunu ve kesinliğini takip
etmek amacı ile kullanılan bir solüsyondur.Kontroller hasta numunesi gibi çalışılır.Sonuçlar
tıpkı hasta numunesi çalışılıyormuş gibi hesaplanır.
Eğer bir metaryal,bir methodu kalibre etmek için kullanılmış ise,o metaryal aynı methodu
kontrol etmek için kullanılamaz.Yani bir deney methodunda aynı madde hem kontrol,hen de
standart oalrak kullanılamaz.
17
Kontrol için hazırlanan örnekler tıpkı hasta numunesi çalışılıyormuş gibi çalışılır. Kontrol
numunesinin değerleri cihaz ve deneylere göre değişir.
Kontrol deney değerleri önceden belirlenen değerlere karşı elde edilen değerleri cihazın,
doğruluk (accuracy) ve tekrar edilebilirliğini(precision)’ı kontrol etmek için kullanılır.
Tekrar Edebilme (precision):Aynı numune ile tekrar ve tekrar çalıştığında aynı sonuçları elde
edebilme kabiliyetidir.
Cihazın kontrolünde her ikisi de kullanılmalıdır. Bu parametrelerden sadece biri kontrol
etmek için yeterli değildir.
18