VII.

Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu, UTES’2008 17-19 Aralık 2008, İstanbul

T EM Z ENERJ ÜRET M Ç N GAZLA

TIRMA
T EKNOLOJ SS

M ustafa Tolay 1 , Hüseyin Yamankaradeniz 1 ,

G eorr g D aradimos 2 , H ansjj o bst H irschfell dee r 2 , Peter Vostan 2
1
D etes Enerji ve Çevre Teknoloji Sistemleri Ltd.
ti.; www.detesenergy.com
2
En
n v irotherr m GmbH, Essen, Gerr many; www.envirotherm.de

drmtolay@detesenergy.com; hyk@detesenergy.com; georg_daradimos@envirotherm.de;

Hansjobst_hirschfelder@envirotherm.de; Peter_Vostan@envirotherm.de

Ö z et

K a t ı y a k ı t g a z l a  t ı r m a , özellikle bata kömür, linyit, biyokütle ve katı atıklar olmak üzere tüm katı
yakıtları katı halden gaz haline dönütüren temiz enerji dönüüm prosesidir. Hava ve/veya oksijen
kontrollü olarak sisteme verilir, böylece redüksiyon koullarının kalıcılıı salanır. Gazlatırma vakumlu,
atmosferik ve basınçlı ortamda, gazlatırıcı içinde gerçekletirilir ve ürün CO and H2 karıımından oluan
ve syngaz olarak adlandırılan gazdır. Çıkan gaz temizlenir ve yüksek basınç ve yüksek sıcaklıkta oksijen
veya hava ile yakılarak enerji üretilir veya metanol, amonyak, gübre gibi kimyasal maddelerle, benzin,
dizel gibi sıvı yakıtların üretiminde kullanılır. Katı atık ve katı yakıt esaslı elektrik gücü üretim
teknolojileri içinde gazlatırma, düük düzeyde en uygun hava emisyonlarına, katı atık ve atık su
deerlerine sahip en temiz teknolojidir. Yüksek enerji verimliliinin nedeni, daha az karbondioksit (CO2)
emisyonlarıyla sonuçlanan katı yakıt gazlatırmada aynı miktarda enerji üretmek için daha az katı yakıt
kullanılmasıdır. Gazlatırma, yakma teknolojilerine göre daha çevreci bir teknolojidir ve CO2, SO2, NOx
emisyonları bakımından çok daha avantajlıdır. Mevcut kükürt çounlukla, SO2’ye nazaran daha kolay
ekilde giderilebilen H2S ekline dönüür. Gazlatırma sırasında NOx, dioksin ve furan problemleri
olumamaktadır. British Gas Lurgi (BGL) Gazlatırıcısı ve ilgili tesisleri enerji ve kimyasal maddelerin
en yüksek verimde üretilmesini salayan en önemli proseslerden biridir. Syngaz’dan kimyasal madde
veya sıvı yakıt üretilmesi durumunda üretim syngaz üretim tesisinden CO2 emisyonlarıyla
karılaılmamaktadır.

Envirotherm GmbH Firması’nın eski Lurgi Teknolojisi ile Almanya/Schwarze Pumpe’de düük kaliteli
katı yakıtları yüksek verimlilikle gazlatırması konusundaki tek teknolojidir. British Gas Lurgi (BGL)
Gazlatırıcısı enerji ve kimyasal maddelerin en yüksek verimde üretilmesini salayan en önemli
proseslerden biridir. Gazlatırıcı tesislerinin iletmesinden elde edilen uzun yıllara dayalı tecrübe sonucu,
kömür, linyit, ve bunların katı atıklarla karıımını çevre dostu olarak temiz enerjiye ve kimyasal
maddelere dönütüren teknolojiler ortaya konulmutur. Yeni teknoloji ile donatılan BGL
Gazlatırıcısının önemli avantajı düük kaliteli linyitleri ve geni yelpazedeki katı atıkların ekonomik ve
daha da önemlisi etkili ve çevre dostu yolla deerlendirilmesi ve geri dönüümüdür. Bu çalımada gerek
ülkemizde gerekse yurt dıında katı atık ve katı yakıtlarla temiz enerji üretimi konusunda kullanılan ve
gelitirilen bata BGL gazlatırıcısı ile yapılan gazlatırma teknolojisi anlatılacaktır.

Summary

Solid fuel gasification, especially for coal and lignite, is a process that converts coal from a solid state to a
gaseous state. Air and/or oxygen will be transmitted to the system under control. In the presence of a
controlled 'shortage' of oxygen or air, the reducing conditions will be maintained. Gasification is carried
out in a gasifier in vacuum, athmospheric or pressurised conditions, and the product is a mixture of CO
and H2, called generally syngas. Syngas that is produced can be used to generate electric power or
chemicals like ammonia, methanol, fertilizer or synthtetic fuels like gasoline,diesel etc. Cleanest of all

131
VII. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu, UTES’2008 17-19 Aralık 2008, İstanbul

solid fuel based electric power technologies, gasification has significantly lower levels of air emissions,
solid wastes, and wastewater. The reason of its high efficiencies, solid fuel gasification needs less solid
fuel to produce the same amount of energy, resulting in lower carbon dioxide (CO2 ) emissions. In
comparison with combustion technologies, gasification is more environmental friendly and particularly
with regard to CO2, SO2, NOx emmissions more advantageous. The sulphur present mainly forms H2S
which can be more readily removed than SO2. No NOx, dioxins or furanes are formed. British Gas Lurgi
(BGL) Gasifier and related facilities is one of the most important processes to produce energy and
chemicals with highest efficiencies. During the production of chemicals or synthetic fuels from syngas
no CO2 will be emitted.

The ex-Lurgi Technology of Envirotherm GmbH is the unique technology for gasification of solid fuels
with low calorific value with high efficiencies. British Gas Lurgi (BGL) Gasifier is one of the most
important processes to produce energy and chemicals with highest efficiencies. With long years
experience new technologies have been developed,which can convert coal,lignite and their mixture with
solid wastes into clean and environmental friendly energy. The most important advantage of the
optimised British Gas Lurgi technology is the capability of recycling low grade lignites and a wide range
of solid wastes economically and above all in an environmental fiendly way. In this study gasification
with solid wastes and solid fuels initially with BGL Gasifier technology whether in our country or in
other countries will be described.

1 . G R

Ham petrolün 40-50 yıllık rezerve sahip olduu, doal gaz rezervlerinin 60-80 yılda bitecek
olması bunlara karılık dünyadaki kömürlerin en az 250 yıllık bir rezervinin bulunduu göz önüne
alındıında, 21. yüzyılda kömürün önemi giderek artacaktır. Günümüze kadar ısı, buhar ve elektrik
üretiminde önemli bir pay alan kömür, yakın gelecekte kimyasalların ve sıvı yakıtların üretiminde de çok
önemli bir kaynak olacaktır. lk defa K.W. Siemens tarafından kullanılan kömürün gazlatırılması prosesi
1860 yılından beri uygulamadadır. 1920-1950 yılları arasında Çada Gazlatırma Teknikleri önemli
gelimeler göstermi, Wellman ve Lurgi sabit yatak, Koppers-Totzek sürüklemeli yatak ve Winkler
akıkan yatak gazlatırıcılar endüstriyel ölçekte yaygın kullanılmıtır. Kömürün yeraltında gazlatırılması
fikride, ilk kez 1868 yılında ngiltere’de K.W. Siemens tarafından ortaya atılmıtır. Yaklaık 20 yıl sonra
Sovyet bilim adamı Mendelev bu konudaki aratırmalarını yayınlamıtır [1,2,3,5,6,18]. Yöntem üzerine
1930 yılında youn çalımalar balatılan Sovyetler Birliinde ticari ölçek uygulamalar 1950’de
gerçekletirilmitir. Kömür gazlatırma teknolojileri dünya üzerinde gerek enerji gerekse kimyasal madde
üretimi amacıyla etkin olarak kullanılmaktadır. Gazlatırma ile elde edilen sentez gazından Entegre
Gazlatırma Kombine Çevrim (IGCC) enerji üretim santrallerinde yüksek verimle elektrik üretiminde
yararlanılmakta, katalitik dönüüm ile de hidrojen, metanol, amonyak, metan, etanol, propanol,
dimetileter, etilen, propilen, asetik asit, aseton, metil etil keton, sentetik benzin, sentetik dizel gibi sıvı
hidrokarbonlar ve organik kimyasal maddeleri, alifatik hidrokarbonlar ve daha birçok farklı türde
kimyasal madde üretmek mümkündür. Petrol ve doal gaz fiyatlarının hızla artması gerek enerji üretimi
gerekse kimyasal madde üretimi bakımından mevcut kömür rezervlerinin gazlatırma teknikleri ile en
kısa sürede deerlendirilmesi ulusal kaynakların da kullanılması açısından önemlidir [7,8,9,10,11,12].

2 . G AZLA
TIRMA TEKNOLOJ S NDEK GEL
MELER ve
T ÜRK YE AÇISINDAN ÖNEM
1995 yılından itibaren dünyanın pek çok ülkesinde yaygın bir ekilde kullanılmaya balanan
Gazlatırma Teknolojisi bugün en hızlı gelien enerji teknolojilerinden birisi haline gelmitir. 28 ülkede
117 ticari ölçekte çalıtırılan gazlatırma tesislerindeki gazlatırıcı sayısı 450 adettir [11,14,18]. Toplam
kurulu gücü 45000 MW olan bu gazlatırıcı tesislerinde gazlatırılan kömür, petrol koku, biyokütle ve
atıkların yüzdesi sırasıyla %49, %36 ve 15’dir. Bu tesislerden elde edilen gaz ürünlerin %27’si elektrik
üretiminde %37’si kimyasalların üretiminde, %36’sı ise sıvı ve gaz yakıt olarak kullanılmaktadır. Çeitli
ülkelerde IGCC teknolojisi kullanılarak kurulan lisanslı yüksek kapasiteli tesis örnekleri öyle
sıralanabilir: Api Energia IGCC talya (265 MW), Sarlux IGCC Sardunya, talya (545 MW), Piesma
IGCC spanya (800 MW), IGCC Normandiya Fransa (300 MW), IGCC Hatfield ngiltere (300 MW),
IGCC Almanya (600 MW). Son on yıl içerisinde Çin Halk Cumhuriyetinde devreye giren Gazlatırma

132
VII. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu, UTES’2008 17-19 Aralık 2008, İstanbul

Tesislerinin sayısı 30 kadardır ve bu tesislerin büyük çounluu 2000 ton/gün kömür ileme kapasitesinde
olup genellikle kimyasal madde üretimi için kurulmutur [6,7,8,9,18].

Petrol fiyatlarının sürekli tırmanıta oluu, doal gaz fiyatlarının son iki yılda %100’den fazla
artması ve enerji arz güvenlii tehlikesi nedenleriyle ülkemiz artan enerji ihtiyacının karılanmasında,
yerli linyit ve kömürlerimizin kullanımının önemi bir kez daha ortaya çıkmıtır. Ülkemizin bugün
belirlenmi toplam linyit rezervi 13 milyar ton iken, çıkartılmaya hazır rezervi 8.5 milyar ton olup, bunun
yaklaık %79'u görünür, %15'i muhtemel, %6'sı mümkün rezerv sınıfı ile ifade edilebilir. Kullanılabilir
linyit rezervi 8.5 milyar ton olarak tespit edildiinden gazlatırma yoluyla enerji ve kimyasal madde
üretimi için uygundur. Mevcut linyit rezervlerinin ısıl deerleri 1100-4500 kcal/kg olup nem içerikleri
yüksektir. 100-500 MWe enerji üretim tesisleri için gerekli olan basınçlı gazlatırıcılarda kullanılacak su
buharı linyitlerin nem içeriklerinden gelmektedir. Ayrıca ülkemiz her yıl 35 milyar dolar civarındaki
döviz rezervini metanol ve amonyak gibi temel kimyasal maddelerin ithalatına harcamaktadır. Dier
yandan gerek kimyasal madde üretimi gerekse elektrik üretimi için gerekli olan linyit kaynakları içerik ve
miktar olarak ülkemizde büyük zenginlikle mevcuttur. Ülkemiz linyit kaynakları kullanılarak gazlatırma
reaksiyonları ile yüksek basınçta oksijen ve buharla üretilen sentetik gaz ile uygun reaksiyonlar
çerçevesinde metanol, amonyak, nafta, dizel yakıtı ve kimya endüstrisinin temel hammaddelerini üretmek
mümkündür ve bu teknolojilerin üstünlüü her geçen gün artmaktadır. Ülkemizdeki linyitlerin kükürt
miktarının yüksek oluundan dolayı, herhangi bir ileme tabî tutulmadan yakılarak deerlendirilmeleri
büyük hava kirliliine yol açmaktadır. Gerek hava kirliliinden dolayı gerekse bazı üretim tesislerinin
hammadde ihtiyacını karılamak amacıyla linyit kömürlerinin gazlatırılarak deerlendirilmesi
mümkündür. Ayrıca gaz yakıtın taınması, kömüre nazaran daha kolay ve ucuz olacaktır [4,5,6,7,11].

3 . B RITISH GAS LURGI KÖMÜR GAZLA

TIRMA TEKNOLOJ S
Özellikle kömür, biyokütle ve katı atık gibi katı yakıtların gazlatırması, kontrollü hava ile
gerçekletirilerek, katı yakıtları katı halden gaz haline dönütürme ilemdir. Gazlatırma, gazlatırıcıda
atmosferik, vakum veya basınç altında tutulan koullarda gerçekleir ve ürün genel olarak syngaz olarak
adlandırılan CO ve H2 karıımıdır. Üretilen gaz temizlenir ve gerekirse hava ile yakılarak enerji üretilir.
Üretilen syngaz, ehir gazına çok benzerdir ve elektrik gücü ve/veya kimyasal maddeler, gübre yapımı
için kullanılabilir. Katı yakıt esaslı elektrik enerjisi üretim teknolojisi en uygun hava emisyonlarına, katı
atık ve atık su deerlerine sahiptir. Yüksek enerji verimliliinin nedeni, daha az karbondioksit (CO 2)
emisyonlarıyla sonuçlanan katı yakıt gazlatırmada aynı miktarda enerji üretmek için daha az katı yakıt
kullanılmasıdır. Gazlatırma, yakma teknolojilerine göre daha çevreci teknolojilerdir ve CO2, SO2, NOx
emisyonları bakımından çok daha avantajlıdır. Kükürt çounlukla, SO2’ye nazaran daha kolay ekilde
giderilebilen H2S formunda veya saf kükürt eklinde bulunur. Gazlatırma sırasında NOx, dioksin ve
furan problemleri olumamaktadır.

Yüksek kül, nem ve kükürt içerikli linyitlerin gazlatırılarak gaz üründen elektrik üretilmesinde
kullanılan günümüz teknolojisi “Entegre Gazlatırma Kombine Çevrim Santralleri, IGCC” olarak
isimlendirilmektedir. Konvansiyonel pulvarize kömür yakma sistemlerine göre çok daha yüksek verimle
ve düük emisyon yayınımı ile çalıtırılan IGCC uygulamaları dünyada giderek yaygınlamaktadır.
Kömürden gazlatırma reaksiyonları ile yüksek basınçta oksijen ve buharla üretilen sentetik gaz ile uygun
reaksiyonlar çerçevesinde metanol, amonyak, nafta,dizel yakıtı ve kimya endüstrisinin temel
hammaddelerini üretmek mümkündür ve bu teknolojilerin üstünlüü her geçen gün artmaktadır.
Gazlatırma teknolojisindeki gelimeler gelecein enerjisi olarak tanımlanan hidrojen ve yakıt pillerinin
ticarilemesinde ve hızlı bir ekilde kullanıma girmesinde çok önemli rol alacaını göstermektedir.

Son yıllarda katı yakıt gazlatırılması konusunda yeni teknolojik gelimeler sunulmaktadır.
Küçük ölçekli gazlatırma tesisleri daınık küçük yerleim yerleri ve küçük güç santralleri için ideal bir
seçenek haline getirir. Elektrik üretimi ve ısı geri kazanma kombine kojenerasyon tesisleri, Türkiye ve
Avrupa’da sayısız uygulama için sıradıı bir öneme sahiptir. Gazlatırma, katı atıkın enerji bileenini gaz
motoru veya gaz turbini ile direkt olarak enerjiye çevrilmesini kapsayan bir yöntem sunmaktadır.
Kullanım amacı, kazan ve kombine ısı güç sistemleri (CHP) üretim tesislerinde ve entegre gazlatırıcılı
kombine çevrim (IGCC) santrallerinde kullanımı da içerebilir. DETES Enerji
irketinin gazlatırma
sistemi, geni bir yelpazede katı yakıt veya biyokütle için tasarlanmıtır. Etkin inorganik madde giderim

133
VII. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu, UTES’2008 17-19 Aralık 2008, İstanbul

ve gaz temizleme teknolojilerine sahiptir. Etkin ve fleksibil çalıma yeteneine sahip olan gazlatırma
tesisleri, kısmi oksijen ortamında yapılan gazlatırma ile çevreye uygun ve emisyon deerleri ile uyumlu
özelliklere sahiptir. Müteri istekleri ve imkanları dorultusunda endüstrinin ihtiyacı olan katı yakıt
gazlatırma tesisleri ve prosesin detaylı tasarımı, gazlatırıcı tasarımı, katı yakıt prosesi yapımı, katı yakıt
gazlatırma prosesi çalıtırılması, bakımı, otomasyonu, danımanlık ve mühendislik, tendering, proje
ödüllendirmesi, proje yönetimi ve denetim yapılmaktadır.

100MWe ile 1000MWe arası yüksek güçlerde ve özellikle yüksek H2 ve CO

konsantrasyonlarının istendii durumlarda 20-50 atm basınç altında çalıan reaktörler tercih edilmektedir.
Günümüzde yüzlerce kömür gazlatırıcısı 20-50 atm basınçta, 12000C sıcaklıkta ve subuharı ve oksijen
beslenerek yapılmaktadır. Özellikle H2, metanol, amonyak, sıvı yakıt üretimine yönelik olarak yapılan
sentetik gaz üretiminde kullanılan basınçlı gazlatırma reaktörleri sentetik gazın bileimi :H2: %25-30,
CO: % 30-60, CH4: %0-5, CO2: %5-15, N2: %0.5-4, H2O: %2-30 eklinde olabilir ve üretilen gazın ısıl
deeri: ortalama 4000- 6000 kcal/Nm3 mertebelerindedir. Yüksek miktarda gaz üreten yüksek güçlü
gazlatırıcılar 20-50 atm basınçta çalıabilen oksijen kullanımlı reaktörlerdir. Bu tür reaktörlere ince
tanecikli katı yakıt su ile karıtırılarak çamur halinde verilmektedir. Basınç altındaki ve gazlama
sıcaklıındaki reaktör içerisinde subuharı ve oksijenle karılaan katı yakıt tanecikleri derhal H2, CO ve
metan’a dönüerek azot içermeyen hidrojen ve karbonmonoksitçe zengin bir gaz karıımı halinde
reaktörü terk etmektedir. Basınç altında, katı, sıvı ve gaz fazları ile aynı ortamda çalııldıı için ısı
transfer ve mekanik tasarımları oldukça komplike olan bu tür gazlatırıcıların tasarımında çok dikkatli
olmak gerekmektedir. Özellikle mekanik tasarım, ısı çekii, katı yakıt beslenmesi, gaz çekii sızdırmazlık
gibi özel tasarım isteyen konular tamamen patentli tasarımlardır ve henüz dünyada bu konuda çalıma
yapan dört veya be büyük üreticinin lisansındadır [11,13,14,15,16,17,18].

ekil-1 : BGL Gazlatırıcısı ematik ve Gerçek Görünümü

134
VII. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu, UTES’2008 17-19 Aralık 2008, İstanbul

ekil-2 : BGL Gazlatırıcısı Almanya Schwarzepumpe Tesisleri Görünümü

Tablo-1 : Ortalama Türkiye Batı Anadolu Linyitlerinin BGL Gazlatırıcıda Gazlama Özellikleri için
Sınıflandırma.

135
VII. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu, UTES’2008 17-19 Aralık 2008, İstanbul

, %

 




Bu çalımada, ortalama özellikteki Türkiye Linyitleri için Alman Envirotherm GmbH lisansı ile BGL
yöntemi kullanılarak linyitleri gazlatıran, elde edilen gazdan elektrik ve ısı üretilmesi için gerekli tesisin
ekipmanlarını ve iletmenin fizibilitesini aratırmak üzere hazırlanmıtır.
ekil 1 ve
ekil 2’de
Envirotherm GmbH Firması tarafından patent ve lisansı ile üretilen BGL Gazlatırıcısının ematik ve
gerçek görünümleri verilmitir. British Gas Lurgi (BGL) Envirotherm basınçlı gazlatırma sistemi
kömürden enerji ve kimyasal madde üretimi konusunda son teknoloji olup özellikle bir alt model
teknolojisi Lurgi Prosesi olarak çok geni ekilde Güney Afrika’da SASOL LURGI Prosesi eklinde,
ABD’de Kuzey Dakota’da kullanılmaktadır. Güney Afrika’da tüm elektrik enerjisi ve sıvı yakıt ve
kimyasal maddeler Lurgi Gazlatırıcıları ile elde edilmektedir. Lurgi Gazlatırıcı Prosesi Kuzey
Dakota’da günde 14.000 ton kömür kullanarak elektrik ve doal gaz üretmektedir. Kuzey Dakota’da ilave
7 yeni BGL rektörü ile 1.2 milyar USD yatırımla gaz üretimi yapılacaktır. Konusunda en gelimi
teknoloji olan BGL gazlatırma prosesi lisans ve patentleri Envirotherm GMBH Firmasınınındır. BGL
gazlatırma prosesi lisans ve patentlerine sahip olan Envirotherm GMBH Firması Türkiye lisans
kullanım hakkını DETES ENERGY Firmasına vermitir. BGL prosesi yıllarca denenmi, teknolojik ve
ticari baarılı sonuçlar alınmı ve bu teknolojinin imdi ülkemize getirilmesi konusunda çalımalar
tamamlanmıtır. Bu kömür gazlatırma prosesi yakma tesislerinden daha verimlidir. Birim elektrik üretim
maliyetleri termik santrallere göre daha ucuzdur. BGL prosesi Türk linyitleri için çok uygundur ve benzer
linyitler ve yakıtlar için yıllarca denenmitir. Birim yakıt baına daha fazla elektrik enerjisi üretir. Külü
vitrifiye camlamı halinde olduu için külü çimento ve asfalt sanayiiinde kullanılır. SO2, NOx, dioxsan,
furan problemleri yoktur. Kesinlikle çevre dostu prosestir. Üretilen syngaz sadece elektrik üretiminde
deil metanol, dizel yakıtı, uçak yakıtı, ve dier kimyasal madde üretiminde kullanılabilir. Tablo 1 ve
2’de BGL gazlatırıcısında kullanılacak Türk Linyitleri için gazlama kriterleri ve üretilecek syngaz
deerleri için tasarım kıstasları verilmitir.

DETES ENERJ Ltd.

ti katı yakıt ve katı atık gazlastırılması konusunda yeni teknolojik
gelimeler sunmaktadır. Almanya’dan Envirotherm GmbH, stanbul Teknik Üniversitesi ve Bursa Uluda
Üniversitesi ile yapılan teknolojik ibirlikleri sonucu gelitirilen bu yeni teknolojiler kömür, linyit,
biyokütle ve katı atıklardan sentetik gaz üretimini salamaktadir. Türkiye'de ilk defa gazlatırma
teknolojisi ile çevre dostu ve düük fiyatla enerji santrali kurmak mümkün olabilecektir. 1MW'tan 50MW
güce kadar atmosfer basıncı koullarında çalıan sabit yatak ve akıkan yataklı gazlatırıcılar küçük ve
orta ölçekli tesisler için örnek tekil etmektedir. Ayrıca 50MW'tan 1000MW ve hatta daha yüksek
kapasitelerde katı yakıt ve katı atık gazlatırma, enerji üretimi tesisleri tasarlanmakta, imalatı yapılmakta
ve devreye alınmaktadır. Farklı boyuttaki bu türlü enerji tesislerinin ısı ve güç üretim ve kazanımı
konusundaki önemi gerek Avrupa'da gerekse Türkiye'de gün geçtikçe anlaılmaktadır. Gazlatırma ve
enerji üretim tesisleri kombine ısı ve güç (CHP) üretim tesislerinde ve entegre gazlatırıcılı kombine
çevrim santrallerinde (IGCC) kullanılmaktadır [11,12,13,14].

Türk linyitlerinde olduu gibi, yüksek kül, nem ve kükürt içerikli linyitlerin gazlatırılarak gaz
üründen elektrik üretilmesinde kullanılan günümüz teknolojisi “Entegre Gazlatırma Kombine Çevrim
Santralleri, IGCC” ülkemizde de çok verimli sonuçlar alacaktır. Konvansiyonel pulvarize kömür yakma
sistemlerine göre çok daha yüksek verimle ve düük emisyon yayınımı ile çalıtırılan IGCC uygulamaları
dünyada giderek yaygınlamaktadır. Kömürden gazlatırma reaksiyonları ile yüksek basınçta oksijen ve
buharla üretilen sentetik gaz ile uygun reaksiyonlar çerçevesinde metanol, amonyak, nafta,dizel yakıtı ve
kimya endüstrisinin temel hammaddelerini üretmek mümkündür ve bu teknolojilerin üstünlüü her geçen
gün artmaktadır. Gazlatırma teknolojisindeki gelimeler gelecein enerjisi olarak tanımlanan hidrojen ve
yakıt pillerinin ticarilemesinde ve hızlı bir ekilde kullanıma girmesinde çok önemli rol alacaını
göstermektedir [15,16,17].

136
 VII. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu, UTES’2008 17-19 Aralık 2008, İstanbul

T ürk Linyitleri Analiz Deerleri B GL Syngaz Analiz Deerleri

K arbon % (a) 3 5,4 CO2 % (v) 2 0,5

H idrojen % (a) 2 ,2 CO % (v) 4 0,0

O ksijen % (a) 4 ,9 H2 % (v) 2 5,3

A zot % (a) 0 ,6 CH4 % (v) 7 ,5

K ükürt % (a) 1 ,9 C nH m % (v) 0 ,5

K lor % (a) 0 ,1 H 2 S &COS % (v) 1 ,3

K ül % (a) 3 9,1 N 2 & Ar % (v) 4 ,9

N em % (a) 1 5,8

T oplam % (a) 1 00,0 T oplam % (v) 1 00,0

L inyit Isıl Deeri Ü retilen G az I sıl D eeri

A ID k cal/kg 3 .210 Ü ID k J/Nm 3 1 1.085

Ü ID k cal/kg 3 .420 S ıcaklık 3 0 0C

B asınç b ar 21

67
B esleme miktarı t /saat G az miktarı N m 3 / saat 7 5 .000

Tablo-2 : Ortalama Türk Linyitleri için BGL Gazlatırıcısında Tasarlanan Üretim Deerleri.

137
VII. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu, UTES’2008 17-19 Aralık 2008, İstanbul

K AYNAKLAR

1. Higman, C., Burght, M., "Gasification", GPP, Elsevier, New York, 2003.

2. Johnson, J.L, "Kinetics of Coal Gasification", John Wiley & Sons , New York 1979.

3. U.S. Department Of Energy, 2004 National Energy Technology Laboratory, Gasifier Technologies.

4. Atakül, H., “An Overview of Coal Resources of Turkey’, TUBITAK, MRC, April 19, 2007, Gebze,
Kocaeli.

5. Tolay, M., “Gasification Technologies’, Advanced Workshop on ‘Energy for Future’, ITU, Istanbul,
7-9 December 2006.

6. Okutan, H., Tolay, M., Yamankaradeniz, H., Ekinci, E., “Gasification: The Importance of 150 Years
Technology in 21. Century’, Coal and Energy Seminar, General Management of TK , Ankara, 15-16
December 2006. (in Turkish)

7. Tolay, M., “Clean Energy and Chemical Substance Production by Coal Gasification, ICCI 2007; 13.
International Energy, Co-Generation and Environmental Technology Conference, 30-31 May 2007,
Istanbul. (in Turkish)

8. Tolay, M., “Kömür Gazlatırma Sistemleri ve Tasarım’, Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi, Sayı 51,
Eylül 2007, stanbul.

9. Tolay, M., “Katı Atıkların Gazlatırılması”, Geri Dönüüm Dergisi , Sayı 2, haziran 2007, stanbul.

10. Tolay, M., “Tarım ve Orman Atıklarının Geridönüüm Metodu: Katı Atık Gazlatırması’, Geri
Dönüüm Dergisi , Sayı 3, Temmuz 2007, stanbul.

11. Tolay, M., “Enerji Üretiminde Linyit Gazlatırmanın Önemi’, Enerji ve Çevre Dünyası Dergisi, Sayı
64, Eylül 2008, stanbul.

12. Tolay, M., “Kontamine Atık Gideriminde Gazlatırma Teknolojisi ve Syngaz Üretimi’, Geri
Dönüüm Dergisi , Sayı 9, Temmuz 2008, stanbul.

13. Daradimos, G., Vostan, P, Hirschfelder, H., Yamankaradeniz, H., Tolay, M., “The BGL Gasification
Technology for Turkish Lignites”, The ICCI 2008; 14th Energy & Environmental Congress, 15-17
May 2008, Istanbul.

14. Wooten, R., Kerr, C., “South Heart SNG Project”, Gasification Technologies Conference, 5-8
October 2008, Washington DC.

15. www.envirotherm.de

16. www.detesenergy.com

17. www.coalkim.com

18. www.gasification.org

138