MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

1
 MATEMATİK
BÖLÜM 1
Taşkın, Çetin, Abdullayeva

KÜMELER VE SAYILAR

1 .1 KÜMELER

1.1.1. TEMEL TANIMLAR

Kesin bir tanımı yapılmamakla beraber,sezgisel olarak,kümeye iyi tanımlanmış biri

birinden farklı nesneler topluluğudur diyebiliriz. Kümeyi meydana getiren nesnelere

kümenin elemanları adı verilir. Örneğin haftanın günleri topluluğu bir küme olup

elemanları pazar, pazartesi, salı, çarşamba, perşembe,cuma ve cumartesidir.

Kümeler A, B, C , ... gibi büyük harfler ile, elemanları ise a, b, c ... gibi küçük harflerle

gösterilir. Bir a nesnesi bir A kümesinin elemanı ise yani A kümesinin içinde ise

a ∈ A ,değilse a ∉ A ile gösterilir. Bir A kümesi üç ayrı şekilde ifade edilir.

Örneğin ”5 den küçük rakamların kümesi”;

1) Liste yöntemi ile : A = {0,1, 2, 3, 4 }

2) Genelleme (ortak özellik) yöntemi ile : A = {x | x,5 den küçük rakam}

3) Venn Şeması ile:

2
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

şeklinde gösterilir. Burada 2 ∈ A, 4 ∈ A fakat 8 ∉ A dır.

Kümeyi oluşturan varlıkların sayısına kümenin eleman sayısı denir.

A kümesinin eleman sayısı s ( A) ile gösterilir.

Eleman sayıları sonlu olan kümelere sonlu küme, eleman sayıları sonsuz

olan kümelere sonsuz kümeler denir.

H = {x | x, haftanın günleri } kümesinin eleman sayısı s ( H ) = 7 dir.

Bu küme,

H ={ Pazar,Pazartesi,Salı,Çarşamba,Perşembe,Cuma,Cumartesi }

olup sonlu bir kümedir.

Hiç elemanı olmayan kümeye boş küme denir. Ø veya { } sembollerinden biriyle
gösterilir. Örneğin boyu 4 metre olan insanların kümesi boş küme olup eleman sayısı
0 dır.

Öyle ise s (Ø) = 0 dır.

Tanım : A ve B iki küme olmak üzere A kümesinin her elemanı B kümesinin de

elemanı ise A kümesine B kümesinin alt kümesi dir denir ve A ⊂ B ile gösterilir. A

kümesi B kümesinin alt kümesi değilse A ⊄ B şeklinde gösterilir.

Örnek :

A = {1, 2,3, 4,5}, B = {1, 2, 4}, C = {4,5, 6} kümeleri için B ⊂ A dır fakat B ⊄ C dir.

Alt Küme Özellikleri

1) Ø ∈ A

2) A ⊂ A

3) A ⊂ B ve B ⊂ A ise A = B

3
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

4) A ⊂ B ve B ⊂ C ise A ⊂ C

5) Bir A kümesinin alt kümelerinin sayısı 2S ( A) ile hesaplanır.

Örnek :

A = {a, b, c} kümesinin alt kümeleri ∅ , A,{a},{b},{c},{a, b},{a, c},{b, c} , olup

bunların sayısı s ( A) = 3 olduğundan 2S ( A) = 23 = 8 dir.

Tanım : Bir kümenin kendisi dışındaki bütün alt kümelerine bu kümenin özalt
kümeleri denir.O halde bir A kümesinin özalt kümelerinin sayısı 2 s ( A) − 1 ile
hesaplanır.

Tanım : Bir A kümesinin tüm alt kümelerinin kümesine kuvvet kümesi denir ve
P ( A) ile gösterilir.

Örneğin, A = {x, y} kümesinin kuvvet kümesi, P ( A) = {Ø , A,{x},{ y}} şeklindedir.

1.1.2. KÜMELERLE YAPILAN İŞLEMLER

Tanım : Üzerinde işlem yapılan ve tüm kümeleri kapsayan kümeye evrensel küme

denir ve E ile gösterilir.

Tanım : E evrensel küme, A evrensel kümenin alt kümesi olmak üzere E kümesinin
A kümesinde olmayan elemanlarının kümesine A kümesinin tümleyeni denir ve A
ile gösterilir

4
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

Örnek: E = { x | x < 9, x rakam } ve

A = {x | x < 9, x tek sayılar } ise

Tanım : İki yada daha fazla kümenin bütün elemanlarından oluşan yeni kümeye
birleşim kümesi,ortak elamanların oluşturduğu kümeye de kesişim kümesi denir.

A ve B kümeleri için ;

Birleşim kümesi , A ∪ B = {x x ∈ A veya x ∈ B}

Kesişim kümesi , A ∩ B = {x x ∈ A ve x ∈ B}

A ∪ B kümesi A ∩ B kümesi

şeklinde ifade edilir. Eğer A ∩ B = Ø ise A ve B kümelerine ayrık kümeler denir.

A ∩ B = Ø ( A ile B ayrık)

5
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

Tanım : A ve B iki küme olsun. A kümesinde olan fakat B kümesinde olmayan

elemanların kümesine A fark B kümesi denir ve A \ B = { x | x ∈ A ve x ∉ B }

şeklinde ifade edilir.

A \ B Kümesi

Örnek :

A ={1,2,3,4}

B ={3,4,5,6} kümeleri için ;

A ∪ B = {1, 2, 3, 4, 5, 6}

A ∩ B = {3, 4}
A\ B A∩ B B\ A

A \ B = {1, 2}

B \ A = {5, 6} dır.

1.1.3. KÜMELER İLE İLGİLİ TEMEL ÖZELLİKLER

1) A ∪ B = B ∪ A
(Değişme özelliği)
B ∩ A = A∩ B

2) ( A ∪ B ) ∪ C = A ∪ ( B ∪ C )
(Birleşme özelliği)
( A ∩ B) ∩ C = A ∩ ( B ∩ C )

3) A ∪ ( B ∩ C ) = ( A ∪ B ) ∩ ( A ∪ C )
(Dağılma Özelliği)
A ∩ ( B ∪ C ) = ( A ∩ B) ∪ ( A ∩ C )

6
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

4) A ∪ A = A
(Tek kuvvet özelliği)
A∩ A = A

5) A ∪ ∅ = A

A∩∅ = ∅

6) A ∪ E = E

A∩ E = A

7) ( A ∪ B ) = A ∩ B (De Morgon Kuralları)

( A ∩ B) = A ∪ B

8) s ( A ∪ B ) = s ( A) + s ( B ) − s ( A ∩ B )

9) s ( A ∪ B ∪ C ) = s ( A) + s ( B ) + s (C ) − s ( A ∩ B ) − s ( A ∩ C ) − s ( B ∩ C ) + s ( A ∩ B ∩ C )

1.2. SAYILAR

1.2.1. SAYI KÜMELERİ

¥ ={0,1,2,3,...} kümesinin her bir elemanına bir doğal sayı denir.

¢ ={-3,-2,-1,0,1,2,3,...} kümesinin her bir elemanına bir tamsayı denir. Bunlardan

¢ + ={1,2,3,...} kümesinin her bir elemanına pozitif tamsayı,

¢ − ={...,-3,-2,-1} kümesinin her bir elemanına negatif tamsayı denir.

“Sıfır” sayısı bir tamsayı olup ne pozitif ne de negatiftir. Yani işareti yoktur.
a 
¤ =  | a, b ∈ ¢ , b ≠ 0  kümesinin her bir elemanına bir rasyonel sayı denir.
b 
5 1
, − ,5,3,0,... birer rasyonel sayıdır.
2 4
 a 
¤ ′ =  x | x ≠ , a, b ∈ ¢ , b ≠ 0  kümesinin her bir elemanına bir irrasyonel sayı denir.
 b 

2 , 3 , 3 10 , e 3 , π ,.... sayıları birer irrasyonel sayıdır.

7
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

¡ = ¤ ∪ ¤ ′ kümesinin her bir elemanına bir reel (gerçel) sayı denir.

Sayı doğrusu reel sayılar kümesini temsil eder.

4 110
0 ,8 , ,-1 ,- , 3 , 3 5 , ...... sayıları birer reel sayıdır.
7 17

Tanım : Sayı doğrusu üzerinde sıfırdan büyük sayılara pozitif sayılar,sıfırdan küçük

sayılara da negatif sayılar denir. Bir a ∈ ¡ sayısı için

i) a >0

ii) a <0

iii) a =0 durumlarından yalnızca biri mevcuttur

Tanım : 1 ve kendisinden başka böleni olmayan sayılara asal sayı denir.

A ={2,3,5,7,11,13,...} kümesinin elemanları birer asal sayıdır. Asal sayılar kümesinin

en küçük elemanı 2 olup 2 den başka çift asal sayı yoktur.

1.2.2. REEL SAYILARIN ÖZELLİKLERİ

a ve b birer reel sayı olmak üzere ;

a
1) a >0 ve b >0 ise a + b >0; a ⋅ b >0; >0 dır.
b

a
2) a <0 ve b <0 ise a + b <0, a ⋅ b >0, >0 dır.
b

a
3) a >0 ve b <0 ise a ⋅ b <0, <0 dır.
b

4) a >0 ve n ∈ ¢ ise a n > 0 dır.

5) a <0 ve n tek doğal sayı ise a n < 0 dır.

8
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

6) a <0 ve n çift doğal sayı ise a n > 0 dır.

Örnek :

x ² y ³ < 0, x ³ y > 0 ve x ⋅ y ⋅ z > 0 ise x, y, z nin işaretleri nedir?

Çözüm :

x ² y ³ < 0 ise,her x ∈ ¡ için x ² > 0 olduğundan y ³ < 0 ise y < 0 dır.

x ³ y > 0 ise y < 0 olduğundan x ³ < 0 ise x < 0 dır.

x ⋅ y ⋅ z > 0 ise x < 0 , y < 0 ise x ⋅ y < 0 olduğundan z > 0 dır.

O halde x < 0 , y < 0 , z > 0 dır.

a a
Tanım : a, b ∈ ¢ ve b ≠0 olmak üzere ifadesine rasyonel (kesirli) ifade denir.
b b
a
kesrinde a ya kesrin payı , b ye de kesrin paydası denir. kesrinin pay ve paydası
b
sıfırdan farklı bir sayı ile çarpılır yada bölünürse kesrin değeri değişmez.

1.2.3. RASYONEL SAYILARDA DÖRT İŞLEM

a c a ⋅ d mb ⋅ c
1) m =
b d b⋅d

a c a⋅c
2) ⋅ =
b d b⋅d

a c a d
3) ÷ = ⋅
b d b c

9
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

ARİTMETİKSEL İŞLEMLERDE İŞLEM ÖNCELİĞİ

1) İşleme,parantezler ve kesir çizgileri yön verir.

2) Varsa üslü işlemler yapılır.

3) Çarpma ve Bölme (önce olan)

4) Toplama ve Çıkarma

Örnek : Aşağıdaki işlemleri yapınız.

2 7 4
1) + − =?
5 5 5

2 7 4 2+7−4 9−4 5
Çözüm : + − = = = =1
5 5 5 5 5 5

 2 1 1
2)  2 +  :  −  = ?
 3 2 4

 2 2   1 1   6 2   2 1  8 1 8 4 32
Çözüm :  + : −  =  + : −  = : = ⋅ =
1 3 2 4 3 3 4 4 3 4 3 1 3
(3) (1) (2) (1)

1 5 1 5 3 2
3) 3 ⋅ − : ⋅ − = ?
5 6 6 12 2 3

 16 5  1 12 3 2 8 3 2 40 − 9 − 10 7
Çözüm :  ⋅ − ⋅ ⋅ − = − − = =
 5 6  6 5 2 3 (5)
3 5 3
(3) (5)
15 5

 1 3 1
4) 2 − 6 ⋅ 1 + : −  = ?
 2 2 2

Çözüm:
 1 2 1 1 1 1  6+ 2−3 5
2 − 6 ⋅ 1 + ⋅ −  = 2 − 6 ⋅  + −  = 2 − 6 ⋅ = 2 − 6 ⋅ = 2 − 5 = −3
 2 3 2 1 3 2  6 6
(6) (2) (3)

10
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

17
5) 2 =?
3 1
+
4 1
1+
2

17 17
17
2 17 12
Çözüm : = 2 = 2 = ⋅ =6
3 1 3 2 9 + 8 2 17
+ +
4 3 4 3 12
2

Tanım : Paydası 10’nun pozitif tam kuvveti olan kesirlere ondalıklı sayı denir.

1 413 43
= 0,1; 2
= 4,13; − 3 = −0, 043 sayıları birer ondalıklı sayıdır.
10 10 10

Eğer bir kesir ondalıklı yazıldığında ondalıklı kısımdaki sayılar belli bir

rakamdan sonra tekrar ediyorsa bu sayıya devirli ondalıklı sayı denir.

7 2203
= 2,333.... = 2,3; = 2, 2252525.... = 2, 225 Sayıları birer devirli ondalıklı sayıdır.
3 990

Her devirli ondalıklı sayı rasyonel olarak yazılabilir.

Örnek : 0,215 devirli ondalıklı sayıyı rasyonel şekilde yazalım

Çözüm: x = 0,215 = 0,2151515.... olsun

Yukarıdaki eşitliğin her iki tarafını önce 1000 sonra 10 ile çarpıp taraf tarafa çıkaralım.

1000 x = 215,151515...

- 10 x = 2,151515...

213 71
990 x = 213 ⇒ x= = olur.
990 330

11
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

1.3. ÜSLÜ İFADELER

Tanım : a ∈ ¡ ve n ∈ ¢ + olmak üzere n tane a nın çarpımı olan a n ifadesine üslü

ifade denir. a n ifadesinde a ya taban , n ye de üs (kuvvet) denir.

a n = a1 ⋅ 4a ⋅2a ⋅4...3⋅ a dir.

n tane a

Örnek :

52 = 5 ⋅ 5 = 25

4³ = 4 ⋅ 4 ⋅ 4 = 64

(−3) 4 = (−3) ⋅ (−3) ⋅ (−3) ⋅ (−3) = 81

(−2)5 = (−2) ⋅ (−2) ⋅ (−2) ⋅ (−2) ⋅ (−2) = −32

3
1 1 1 1 1
  = ⋅ ⋅ =
2 2 2 2 8

1.3.1. ÜSLÜ İFADELERİN ÖZELLİKLERİ

1) a n ≠ n ⋅ a çünkü n ⋅ a = a + a + a + ... + a

34 ≠ 4 ⋅ 3

2) a ≠ 0 olmak üzere a 0 = 1

3) 00 belirsiz.

4) 1n = 1 dir.

5) (a m ) n = a m⋅n dir.

3
(16 )2 3
= ( 24 )  = ( 28 ) = 224
2 3

 

12
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

6) a ve b sıfırdan farklı olmak üzere ;

−n n
a b
a)   = 
b a
1
b) a − n = n dir.
a

7) a n = a m ⇔ n = m dir.( a ≠ 0, a ≠ 1, a ≠ -1 )

 a = b, n tek ise
8) a n = b n ⇔ 
a = mb, n çift ise

a = 1, n ∈ ¡

9) a n = 1 ⇔  n = 0, a ≠ 0
 a = −1 ve n çift ise


−1
2 5−1
Örnek :   + =?
5 2

Çözüm :
1
5 5 5 1 25 + 1 26 13
+ = + = = =
2 2 2 10 10 10 5
(5)

10)

a) x > 0 ⇒ x n > 0

 x n < 0, n tek
b) x < 0 ⇒  n
 x > 0, n çift

40 + (−2)3 − 22
Örnek : −1 =?
2 + (−1) 4 + (−1) −3

13
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

Çözüm:

40 + (−2)3 − 22 1 − 8 − 4 −11
= = = −22
−1
2 + (−1) + (−1)
4 −3
1 1
+1−1
2 2

+
UYARI: n çift, a ∈ ¡ olmak üzere (−a) n ≠ −a n dir.

−24 = −(2 ⋅ 2 ⋅ 2 ⋅ 2) = −16

(−2) 4 =( − 2) ⋅ ( − 2) ⋅ ( − 2) ⋅ ( − 2)=16

11) Toplama ve Çıkarma:

Tabanları ve üsleri aynı olan üslü ifadeler toplanıp çıkarılabilir.

a ⋅ x n + b ⋅ x n − c ⋅ x n = x n ⋅ (a + b − c)

Örnek:

2 ⋅ 32 + 3 ⋅ 32 − 4 ⋅ 32 = 32 ⋅ (2 + 3 − 4) = 1⋅ 32 = 32 = 9

12) Çarpma:

a) Tabanları eşit olan üslü ifadeler çarpılırken ;üsler toplanır,ortak taban aynen

yazılır. a ≠ 0 olmak üzere ;

a m ⋅ a n = a m+n

b) Üsleri eşit olan üslü ifadeler çarpılırken;tabanlar çarpılır,ortak üs aynen yazılır.

a ≠ 0 ve b ≠ 0 olmak üzere ;

a m ⋅ b m = ( a ⋅ b) m

Örnek :

x− y x− y
 5x   3y 
 y ⋅ x  =?
3  5 

14
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

x− y
 5x 3 y 
Çözüm:Üsler aynı olduğu için  y ⋅ x  = 1x − y = 1
3 5 

Örnek: (− a)9 ⋅ (− a 4 ) ⋅ (− a)-2 işleminin sonucu nedir?

Çözüm:

( − a )9 = − a 9

(−a 4 ) = −a 4

(− a) −2 = a −2 olduğu için

(− a)9 ⋅ (− a 4 ) ⋅ (− a)-2 = a11

13) Bölme:

a) Tabanları eşit olan üstlü ifadeler bölünürken, üstler çıkartılır,ortak taban aynen
yazılır.

a ≠ 0 olmak üzere

am
= a m ⋅ a − n = a m−n
an

b) Üsleri eşit olan üslü ifadeler bölünürken; tabanlar bölünür, ortak üst aynen

yazılır. b ≠ 0 olmak üzere

m
am  a 
= 
bm  b 

Örnek : 23a+4 =4a-5 ise a kaçtır?

Çözüm: 23a+4 = (22 )a-5

23a+4 =22a-10 ⇔ 3a + 4 = 2a − 10

3a − 2a = −10 − 4

a = −14

15
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

Örnek : (0, 2)-2 ⋅ 5n-3 = 125 ise n hangi sayıdır ?

Çözüm:

(0, 2) −2 ⋅ 5n −3 = 125
-2
 1  n-3
  5 =5
3

5
 

(5 )
−1 −2
⋅ 5n −3 = 53

52 ⋅ 5n−3 = 53

52+ ( n −3) = 53

2 + ( n − 3) = 3

n − 1 = 3 ⇒ n = 4 bulunur.

Örnek : (2 x − 1)3 = ( x + 7)3 ise x kaçtır ?

Çözüm: 3 tek sayı olduğundan 2 x − 1 = x + 7 ⇒ x = 8 olur.

Örnek : ( x + 5) 4 = (2 x + 7) 4 olduğuna göre x ’in alabileceği değerler toplamı kaçtır?

Çözüm: 4 çift sayı olduğundan ;

a) x + 5 = 2 x + 7 ⇒ x1 = −2

b) x + 5 = −(2 x + 7) ⇒ x2 = −4

x1 + x2 = (−2) + (−4) = −6 bulunur.

2
−8
Örnek : ( x − 2) 2 x = 1 ifadesini sağlayan x değerlerinin toplamı kaçtır?

Çözüm:

 2 x 2 − 8 = 0 ve x − 2 ≠ 0...................1)
2
−8 
( x − 2) 2 x =1⇒  x − 2 =1 ....................................2)
 x − 2 = −1 ve 2 x 2 − 8 çift...............3)


16
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

1) durum: 2 x 2 − 8 = 0 ve x − 2 ≠ 0 ise 2 x 2 = 8 ⇒ x 2 = 4 ⇒ x = −2 veya x = 2

x − 2 ≠ 0 ise x ≠ 2 olacağından x1 = −2

2) durum: x − 2 = 1 ⇒ x2 = 3

3) durum: x − 2 = −1 ve 2 x 2 − 8 çift ise

x = 1 ve 2 x 2 − 8 çifttir. Buradan x3 = 1

x1 + x2 + x3 = −2 + 3 + 1 = 2

1.4. KÖKLÜ İFADELER

Tanım : n ,1 den büyük bir doğal sayı olmak üzere, x n = a ifadesini sağlayan x

sayısına a nın n.dereceden kökü denir ve x = n a şeklinde gösterilir.

2
a= a ; karekök a , 3
a ; küp kök a 4
a ; dördüncü dereceden kök a şeklinde
okunur.

n
UYARI: n çift sayı ve a <0 ise a ifadesi bir reel sayı belirtmez.

2, 3 5, 3 −5 sayıları reeldir. Ancak

−5, 6 −2, 4 −16 sayıları reel değildir.

Reel sayılarda tanımlı olan her köklü ifadeyi rasyonel üst şeklinde yazabiliriz.
n
m n m
a =a olup;

n tek ise n a n = a

m m  a; a ≥ 0
m çift ise a = 
−a; a < 0

17
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

Örnek : 36 + 3 27 + (-4)2 + 5 -32 = ?

3 5
3
Çözüm: 62 + 33 + (-4) 2 + 5 (-2)5 = 6 + 33 + 4 + (-2) 5

=6+3+ 4-2=11 bulunur.

1.4.1. KÖKLÜ İFADELERİN ÖZELLİKLERİ

n
1) t > 0 olmak üzere t ⋅ n a = t n ⋅ a

2) n tek doğal sayı ve t ∈ ¡ için t ⋅ n a = n t n ⋅ a dır.

Örnek:

5 2 = 52 ⋅2 = 50

3 3
3 3 3 = 33 ⋅ 3 = 34 = 3 81

98 = 7 2 ⋅ 2 = 7 2

5
5
64 = 25 ⋅ 2 = 2 ⋅ 5 2

3) Köklerinin dereceleri ve içleri aynı olan ifadeler toplanır veya çıkarılır.

a n x + b n x − c n x = (a + b − c) n x

Örnek : 8 − 2 18 + 200 işleminin sonucu kaçtır ?

Çözüm: 4 ⋅ 2 − 2 9 ⋅ 2 + 100 ⋅ 2 = 2 2 − 2 ⋅ 3 2 + 10 2 = 6 2

4) a) Kök dereceleri aynı olan köklü ifadelerde

İ) n
x ⋅ n y = n x⋅ y

n
x x
İİ) = n
n y y

18
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

b) Kök dereceleri eşit olmayan köklü ifadelerde ise kök derecelerinin en küçük ortak

katları alınıp kök dereceleri eşitlenir ve işlemler yapılır.

Örnek :

1) 3 ⋅ 6 ⋅ 50 = 3 ⋅ 6 ⋅ 50 = 900 = 30

3 3
2) 3
12 ⋅ 3 18 = 3 12 ⋅18 = 22 ⋅ 3 ⋅ 32 ⋅ 2 = 23 ⋅ 33 = 2 ⋅ 3 = 6

150 150
3) = = 25 = 5
6 6

4) 5 ⋅ 3 2 = 2⋅3 53⋅1 ⋅ 3⋅2 22⋅1 = 6 53 ⋅ 6 22 = 6 125.4 = 6 500

(Burada 2 ile 3 ün en küçük ortak katı 6 dır)

5) b ≠ 0, c ≠ 0 üzere

a a b a b
a) = =
b b⋅ b b

a a ( b m c)
b) =
b± c b−c

9 9 3 3 10
Örnek : 0,9 = = = =
10 10 10 10
( 10 )
1 5+2 5+2 5+2
Örnek : = = = = 5+2
5 − 2 ( 5 − 2) ⋅ ( 5 + 2) 5−4 1
( 5 + 2)

1.5. ORAN VE ORANTI

a
Tanım : a ve b reel sayılarından en az biri sıfırdan farklı olmak üzere ’ye a ’nın
b
b ’ye oranı denir.

19
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

Oranlanan çoklukların birimleri aynı olup oranın birimi yoktur.

2cm 2
2cm ‘nin 5cm ‘ye oranı = dir.
5cm 5

2cm ‘nin 5kg ‘a oranı söz konusu değildir.

Örnek : Bir sınıftaki öğrencilerin %30 ‘u İngilizce diğerleri ise Almanca bilmektedir.

İngilizce bilenlerin sayısının Almanca bilenlerin sayısına oranı kaçtır?

Çözüm : İngilizce bilenlerin sayısı %30 ise, Almanca bilenlerin sayısı %70 olur. O

30 3
halde İngilizce bilenlerin sayısının Almanca bilenlerin sayısına oranı = dir.
70 7

a c a c
Tanım : ve gibi iki oranın eşitliğini ifade eden önermeye, yani =
b d b d
eşitliğine orantı denir.

1.5.1. ORANTININ ÖZELLİKLERİ

a c
= ise
b d

1) ad = bc

a b
2) =
c d

d c
3) =
b a

b d
4) =
a c

a c a2 c2
5) = = k ve k ≠ 0 ise = = k2
b d b 2
d 2

a c ma + nc
6) = = k ve m ≠ 0, n ≠ 0 ise = k dır.
b d mb + nd

20
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

a+b 5 a −b
Örnek : = olduğuna göre, ‘nın değeri kaçtır?
b 3 a

a+b 5 a b 5
Çözüm = ⇒ + =
b 3 b b 3

a 5 a 5
+1 = ⇒ = −1
b 3 b 3

a 2 b 3
= ⇒ =
b 3 a 2

a −b a b 3 1
Buna göre = − = 1− = − dir.
a a a 2 2

a b c
Örnek : = = ve a − 2b + c = 20 olduğuna göre a kaçtır?
5 3 2

a b c
Çözüm : = = = k olsun.
5 3 2

Buna göre a = 5k , b = 3k , c = 2k olur. a − 2b + c = 20 eşitliğinde,

a, b ve c ’nin k cinsinden değeri yazılırsa;

5k − 2 ⋅ 3k + 2k = 20 ⇒ k = 20 ⇒ a = 5k = 5 ⋅ 20 = 100 olur.

Tanım : x1 , x2 , x3 , ... , xn ∈ ¡ olmak üzere n tane sayının ;

x1 + x2 +…+ xn
Aritmetik ortalaması
n

Geometrik ortalaması n x1 ⋅ x2 … xn dır.

Örnek : 16 kız, 34 erkek öğrencinin katıldığı bir sınavda kız öğrencilerin puanlarının

ortalaması 50 , erkek öğrencilerin puanlarının ortalaması 40 olduğuna göre,tüm

öğrencilerin puanlarının ortalaması kaçtır?

21
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

Çözüm : 16 kızın puan ortalaması 50 ise puanların toplamı 50⋅16 = 800

34 erkeğin puan ortalaması 40 ise puanların toplamı 40⋅34 = 1360

Tüm öğrencilerin puan ortalaması, puanlarının toplamının öğrenci sayısının

bölümüne eşit olduğundan :

800 + 1360 2160
Tüm öğrencilerin puanlarının ortalaması = = 43, 2 bulunur.
16 + 34 50

Örnek : a ile b nin aritmetik ortalaması 5 dir. a ile geometrik ortalaması 2 3 ,

b ile geometrik ortalaması 4 3 olan sayı kaçtır?

Çözüm : istenen sayı x olsun. Verilenlere göre ;

a+b
= 5 , a ⋅ x = 2 3 , b ⋅ x = 4 3 dir.
2
a + b = 10 , ax = 12 , bx = 48 olduğundan,

ax + bx = 60

x( a + b) = 60

x ⋅10 = 60

x = 6 dır.

Tanım : İki çokluktan biri artarken(azalırken), diğeri de aynı oranda artar(azalır) ise

bu iki çokluk doğru orantılıdır yada orantılıdır denir.

k bir sabit ve x ile y aralarında orantılı ise y = kx ‘e doğru orantı bağıntısı denir. Bu

bağıntının grafiği ;

y
y=kx
3k
2k
k

1 2 3
x
(k > 0 için)

22
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

x y z
x, y, z sayıları sırasıyla a , b, c sayıları ile orantılı ve = = =k orantı sabiti
a b c
bağıntısı vardır.

Örnek : 50 km. lik yol 1 saat te gidilirse 400 km. lik yol kaç saatte gidilir?

Çözüm :

artar 50 km. yol 1 saatte gidilirse artar

400 km. yol x saatte gidilir.

Doğru orantı 1⋅400 = x ⋅50 ⇒ x = 8 saat

Örnek : Un, yağ ve şeker ağırlık bakımından sırasıyla 8 : 2 : 3 sayıları ile orantılı

olarak karıştırılarak 39 kğlik bir hamur yapılıyor. Bu hamurda kaç kg yağ

kullanılmıştır?

u y ş
Çözüm : = = = k , u + y + ş = 39
8 2 3

u = 8k 8k + 2k + 3k = 39 ⇒ k = 3
y = 2k
ş = 3k

Buradan yağ y = 2k = 2 ⋅ 3 = 6 kg bulunur.

23
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

Tanım : İki çokluktan biri artarken(azalırken) diğeri aynı oranda azalıyor(artıyor)

ise bu iki çokluk ters orantılıdır denir. k sabit ve x ile y aralarında ters orantılı ise

k
y= bağıntısına ters orantı bağıntısı denir. Bu bağıntının grafiği ;
x

k
k
2 k
1 y= x

1 2 k
x
(k>0 için)

x, y , z sayıları sırasıyla a, b, c sayıları ile ters orantılı ve k orantı sabiti olmak üzere

ax = by = cz = k dır.

Örnek : Kapasiteleri eşit olan 11 işçi bir işi 24 günde yapabiliyor. Buna göre aynı işi

6 işçi kaç günde yapar?

Çözüm : 11 işçinin 24 günde yapacağı işi 6 işçi daha fazla günde yapar. Yani işçi

sayısı ile işin yapılma süresi arasında ters orantı vardır.

11 işçi 24 günde yapıyor

azalma 6 işçi x günde yapar artma

Ters Orantı ; 11⋅24 = 6⋅ x ⇒ x = 44 günde yapar.

Örnek : Ali, Bülent ve Cem 58 tane bilyeyi sırasıyla 6,8 ve 9 sayıları ile ters orantılı

olarak paylaşıyorlar. Alinin payına düşen bilye sayısı kaçtır?

24
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

Çözüm : Ali, Bülent ve Cemil sırasıyla a, b, c tane bilyesi olsun . Bu durumda

k k k
6a = 8b = 9c = k ⇒ a= , b= , c=
6 8 9

k k k
+ + = 58 ⇒ k = 144
6 8 9

k 144
Buradan Ali’ye düşen bilye sayısı ; a = = = 24 dir.
6 6

Tanım : k bileşik orantı sabiti olmak üzere, y ; x ile doğru ve z ile ters orantılı ise
k⋅x
y= ifadesine bileşik orantı bağıntısı denir.
z

Örnek : x, 6 ile ters orantılı ve y,8 ile doğru orantılıdır. x + y = 98 ise y − x kaçtır?

y k
Çözüm : 6x = =k ⇒ x= , y = 8k
8 6

k
⇒ x + y = 98 ise + 8k = 98
6

⇒ 49k = 588 ⇒ k = 12

12
⇒ x= = 2 ve y = 8 ⋅12 = 96 ⇒ y − x = 94 olur.
6

Örnek : 12 işçi 8m2 halıyı 24 günde dokuyor. Buna göre, 9 işçi 3m2 halıyı kaç günde

dokur?

Çözüm : 12 işçi 8m2 halıyı 24 günde yaparsa

(-) (-) (+) (-)

9 işçi 3m2 halıyı x günde yapar

Ters Orantı-Doğru Orantı

9 ⋅ 8 ⋅ x = 3 ⋅12 ⋅ 24
x = 12 günde yapar.

25
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

1.6. ARALIK KAVRAMI

Sayı doğrusu üzerindeki sayıları üç farklı aralık olarak ifade ederiz.

1) Kapalı Aralık : a b

a ≤ x ≤ b , x ∈ [ a, b]

2) Açık Aralık : a b

a < x < b , x ∈ ( a, b)

3) Yarı Açık Aralık : a b

a < x ≤ b , x ∈ ( a, b]

Örnek : −∞ +∞ Küme Olarak { x | x ∈ ¡ , − 1 ≤ x ≤ 3 }

−1 3
Aralık Olarak x ∈ [ −1, 3]

Küme Olarak { x | x ∈ ¡ , −4 ≤ x < 3 }

−∞ −4 3 +∞
Aralık Olarak x ∈ [ −4, 3)

NOT : ¡ = (−∞, +∞) aralığı her zaman açık aralıktır. Bir a sayısı ile ±∞ arasındaki

aralık aşağıdaki şekilde ifade edilir.

(a , ∞) = { x | x ∈ ¡ , x > a }

(−∞ , a ] = { x | x ∈ ¡ , x ≤ a }

[−4 , +∞ ) = { x | x ∈ ¡ , x ≥ −4 } −∞ −4 0 +∞

Örnek : x − 2 + 4 5 − x + 3 x − 8 toplamının bir reel sayı belirtmesi için x hangi

aralıkta olmalıdır ?

26
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

Çözüm: Bu toplamın reel sayı belirtmesi için terimlerin üçünün de ayrı ayrı reel sayı

belirtmesi gerekir. Buna göre

x − 2 reel ise x − 2 ≥ 0 => x ≥ 2 ......................1)

4
5 − x reel ise 5 − x ≥ 0 => 5 ≥ x => x ≥ 5 ......2)

3
x − 8 reel ise x ∈ ¡ ....................................3)

(1),(2) ve (3) den 2≤ x ≤ 5 veya x ∈ [ 2,5] olur.

1.7. MUTLAK DEĞER

Tanım : Sayı doğrusu üzerindeki bir x sayısının sıfıra olan uzaklığına bu sayının

mutlak değeri denir. Ve | x | ile gösterilir.

+ x ; x > 0
| x |= 0 ; x = 0 şeklinde tanımlanır.
−x ; x < 0

Örnek :

|3|=3

| − 5 | = − ( − 5) = 5

|0|=0

5= 5

1 − 3 = −(1 − 3) = 3 − 1

27
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

1.7.1. MUTLAK DEGERE AİT ÖZELLİKLER

1) a > 0 olmak üzere

a) | x |= a ⇒ x = a veya x = −a
b) | x |< a ⇒ −a < x < a
c) | x |> a ⇒ x > a veya x < −a

2) | x | ⋅ | y |=| x ⋅ y|
x x
3) = , y≠ 0
y y

4) | x n |=| x |n , n∈¥

5) | − x |=| x|

Örnek :

1) | x |= 4 ⇒ x = 4 veya x = −4

2) | x |< 4 ⇒ −4 < x < 4

3) | x |> 4 ⇒ x > 4 veya x < −4

4) | −8 | ⋅ | −3 |=| (−8) ⋅ (−3) |=| 24 |= 24

8 8
5) = = 4 =4
2 2

6) | ( − 2)3 | = | − 2 |3 = 23 = 8
7) | − 10 | = | 10 | = 10

Örnek : | 2 x +1 | = 5 eşitliğini sağlayan x değerlerinin çarpımı kaçtır?

Çözüm : 2 x +1 = 5 ve 2 x +1 = -5
2x = 4 2 x = -6
x 1= 2 x 2= -3 ⇒ x 1⋅ x 2 = 2⋅(-3) = -6

28
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

BÖLÜM ALIŞTIRMALARI

1) A = {x | x < 45, x pozitif ve 3’ün katı} kümesinin alt kümelerinin sayısı kaçtır?

A = {1,3} , B = {2, 3, 4} kümeleri için A ⊂ D ve B ⊂ D olacak şekilde dört

2) elemanlı D kümesini bulunuz.

3) E = {x |1 < x ≤ 20 , x tamsayı}

A = {2,3, 4, 7}, B = {9,12,16, 20}, C = {2,3,5, 7,9} kümeleri için aşağıdakileri bulunuz:

a) ( A ∩ B ) ∪ C

b) ( A ∩ C ) ∩ B

c) A \ ( B ∪ C )

d) ( A ∩ B )

4) 16 kişilik bir sınıfta Fransızca bilenlerin kümesi F ,Almanca bilenlerin kümesi A

dır. s ( F ) = 8 , s ( A) = 9 , s ( A ∩ F ) = 14 olduğuna göre bu sınıfta sadece Almanca

bilen kaç kişi vardır?

5) A ve B herhangi iki kümedir. A \ B , A ∩ B , B \ A kümelerinin özalt küme

sayıları sırası ile 15,31,0 dır. A ∪ B kümesinin eleman sayısı kaçtır?

6) K , L, M ayrık olmayan kümeler olsun .Aşağıda belirtilen bölgeleri Venn

şemasında gösteriniz.

a) ( K ∪ L) \ M
b) ( K \ L) ∪ ( M \ L)
c) (L ∩ M ) \ K
d) ( K ∪ L) ∩ M

29
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

7) Aşağıda taralı bölgeleri küme işlemleri ile ifade ediniz

8)Aşağıdaki işlemlerin sonucunu bulunuz:

−2 −2
 1  1 
 − 3  :  − −1 
2   2 
a)  =?
( −2 2 ) 3

b) 54 − 22 + 15 − 36 = ?

c) 3
0, 27 ⋅ 3 0, 27 ⋅ 3 0, 27K = ?

(2,4) −4 (0,24) −4
d) : =?
(12,1) −6 (0,121) −6

e) 3
0,162 − 2 3 0, 048 + 3 0,384 = ?

1 4 5
f) + − =?
7 − 3 7 − 2 7 −1

9) Aşağıdaki işlemlerin sonucunu bulunuz:

2 1
−
a) 10 5 ⋅10 2 ⋅100,1 = ?

1 5 1
−
b) 4 3 ⋅ 2 3 ⋅ 8 9
=?

c) 3 ⋅ 90,4 ⋅ 5 3 = ?

1 1
−
d) 8 ⋅16 ⋅ 3 4 = ?
3 3

30
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

e) 21,3 ⋅ 2 −0,7 ⋅ 21,4 = ?

4 1 3
− −
f) 7 ⋅ 7 ⋅ 7 3 12 4
=?

g) 40,7 ⋅ 2−0,4 = ?

h) 250,3 ⋅ 51,4 = ?

1
−
i) 2 ⋅ 64 3
=?

j) 4
9 ⋅ 3−1,5 = ?

64 ⋅ 27
k) 3 =?
125

10) Aşağıdaki problemleri çözünüz:

a) 20 Kız ve 8 Erkek öğrencinin bulunduğu bir sınıfta matematik sınav sonucu

kız öğrencilerin ortalaması 6,8 ve erkek öğrencilerin ortalaması 7,5 ise sınıf

ortalaması kaçtır?

b)12 işçi günde 6 şar saat çalışarak bir işi 15 günde bitiriyorlar. Aynı işi 9 işçi

günde 8er saat çalışarak kaç günde bitirir?

c) x, y, z maddelerini, sırasıyla 0,2 ; 0,8 ve 0,6 sayıları ile orantılı olacak şekilde

karıştırarak 112 kg.lık bir karışım yapılıyor. Bu karışımda z maddesi kaç

gramdır?

d) 465 milyon üç kardeş arasında 2 ile doğru 3 ve 4 sayılarıyla ters orantılı olarak

paylaştırılırsa en az olan kaç lira alır?

e) Bir işyerinde çalışan işçi sayısı 6 katına, günlük çalışma süresi 2 katına ve iş

miktarı 18 katına çıkarılırsa işi tamamlama süresi kaç katına çıkar?

31
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

11) Aşağıdakileri hesaplayınız:

a) ( 5 − 2,5) 2 − 3 (1,5 − 5)3 − 1 = ?

(5 3 + 50) ⋅ (5 − 24)
b) =?
75 − 5 2

2 
c) ( 225 + 3 121) :  0, 09 + 0, 78 100  = ?
3 

 1 324 0,16 
d)  −6 + ⋅  : 25 = ?
 4 2 0, 2 

12) Aşağıdaki bağıntılardan x ’i hesaplayınız:

x−2 6
a) =
2,5 x

x − 3 6,5
b) =
x − 2 1,5

x 4,8
c) =
x + 5 1, 2

4− x 5
d) =
1, 2 x+3

32
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

BÖLÜM TESTİ

1) Aşağıdaki ifadelerden hangisi bir kümeyi tam olarak belirlemez?

A) {x | x birer doğal sayı

B) {Salı, Cuma, Pazar}

1 2 3 4 6 7
C)  , , , , , 
2 3 4 5 7 8

D) { x | x Türkiye’nin şu andaki bir il merkezi}

E) { x | x uzun boylu bir insan}

2) " KARAR " kelimesindeki harflerin kümesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) {K , A, R} B) { A, A, R, R}

C) {K , R} D) { A, A, K , R, R}

E) { A, A, K }

3) A = {x | x " ARKADAŞ " sözcüğündeki harflerden biri} kümesi veriliyor.Bu kümenin

eleman sayısı s( A) nedir?

A) 3 B) 6 C) 5 D) 4 E) 7

4) Aşağıdaki kümelerden hangisi {1,3, 5, 7, 9} kümesinin bir alt kümesi değildir?

A) {1, 5} B) {3, 9}

C) {0, 1, 3, 5} D) {1, 3, 5, 7} E) ∅

33
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

5) Aşağıdaki kümelerden hangisi {S , I , N , A,V } kümesinin bir alt kümesi değildir?

A) ∅ B) {V , I , A}

C) {S , A,V } D) { A, N ,V , R}

E) {S , I , N , A,}

6) { − 2, 0, 2} kümesi aşağıdakilerden hangisinin altkümesi değildir?

A) { − 2, − 1, 0, 1, 2}

B) { − 3, − 2, 0, 2}

C) {0, 1, 2, 3}

D) { − 4, -2, 0, 2}

E) { − 2, 0, 2}

7) A = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8,9} ve B = {2,4,6,8} olduğuna göre aşağıdakilerden hangisi

yanlıştır?

A) A ∩ B = B

B) A ∪ B = A

C) A B = {1, 3, 5, 7, 9}

D) B A = ∅

E) ( A ∪ B) ( A ∩ B) = {1, 4, 8}

34
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

8) A = {0, 1, 2, 3}, B = {0, 3} ve C = {0, 2, 4} olduğuna göre aşağıdakilerden hangisi

yanlıştır?

A) A ∪ B = {0, 1, 2, 3}

B) A ∩ C = {0, 2}

C) C A = {4}

D) A ∩ ( B ∩ C ) = {0, 1}

E) ( A ∪ B) C = {1, 3}

9) K = {5, 10, 15}, L = {r , s, t}, M = {1, 2, 3, 4, 5} olduğuna göre, aşağıdakilerden

hangisi yanlıştır?

A) K ∩ M = {5}

B) K L = {10, 15}

C) K ∩ L ∩ M = ∅

D) K L = K

E) M ⊂ K

10) M = {3, 5, 7}, K = {2, 4, 6, 8} olduğuna göre, aşağıdakilerden hangisi

doğrudur?

A) M ∩ K ≠ ∅

B) M ⊂ K

C) M K = ∅

D) K M = {2, 4, 6, 8}

E) M ∪ K = {2, 3, 4, 5, 6}

35
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

11) A = {1, 2, 3, 4, 5}, B = {4, 5, 6, 7} ve C = {6, 7, 8}

olduğuna göre aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) B = {4, 5, 6} B) B ∩ A = {4, 5}

C) A ∩ C = {6} D) B ∩ C = ∅

E) B C = {4}

12) A ⊂ B ⊂ C olduğuna göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) A ⊂ B B) A ⊂ C

C) A ∩ B = A D) B ∪ C = C

E) A ∪ B = C

13) Aşağıdakilerden hangisi bir rasyonel sayıdır?

2 2
A) π B) 3 C) 2 D) E)
3 3

14) Aşağıdaki sayılardan hangisi rasyonel sayı değildir?

3
A) 25 B) 7 C) 2 D) 0 E)
4

15) [− 3, 0] aşağıdaki kümelerden hangisi ile ifade edilir?

A) {x x ∈ ¡ , −3 ≤ x ≤ 0}
B ) {−3, 0}
C ) {−3, − 2, − 1, 0}
D) {x x ∈ ¡ , − 3 < x < 0}
E ) {x x ∈ ¡ , 0 < x ≤ 5}

36
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

16) Aşağıdakilerden hangisi (0, 5] yarı açık aralığını gösterir?

A) {x x ∈ ¡ , x ≤ 5}
B ) {x x ∈ ¡ , 0 ≤ x ≤ 5}
C ) {x x ∈ ¡ , x > 5}
D) {x x ∈ ¡ , 0 < x < 5}
E ) {x x ∈ ¡ , 0 < x ≤ 5}

17) {x x ∈ ¡ , 2 ≤ x < 5} kümesi aşağıdaki aralıklardan hangisi ile gösterilir?

A) (2, 5) B) [2, 5) C) (2, 5] D) [2, 5] E) [−2, 2]

18) {x − 4 ≤ x ≤ 1, x ∈ ¡ } kümesi aşağıdaki aralıklardan hangisi ile gösterilir?

A) (−4, 1] B) (−4, 1) C) [ −4, 1) D) [ −4, 1] E) [1, 4]

19) ¡ \{1} kümesi aşağıdakilerden hangisine eşittir?

A) (−∞, −1) B) (−1,1)

C) (−∞,1) D) (−∞,1) ∪ (1, ∞)
E ) (−∞, ∞)

20) x − 1 ≤ 3 eşitsizliğinin en geniş çözüm kümesi aşağıdaki aralıklardan

hangisidir?

A) [−2, 4] B) [−3, 3] C) [1, 3] D) [−1, 3] E) [0, 3]

21) x + 2 ≤ 1 eşitsizliğinin en geniş çözüm kümesi aşağıdaki aralıklardan hangisidir?

A) [−3, − 1] B) [−1, 3] C) [−1, 0]

D) (0, + ∞ ) E) (−∞, + ∞ )

37
 MATEMATİK Taşkın, Çetin, Abdullayeva

22) x − 5 < 4 eşitsizliğinin çözüm kümesi nedir?

A) − 1 < x < 5 B) − 5 < x < 4

C) − 4 < x < 5 D) − 1 < x < 1
E) 1< x < 9

23) x + 2 < 8 eşitsizliğinin çözüm aralığı nedir?

A) −20 < x < 3 B) −3 < x < 6 C) 6 < x < 10

D) 20 < x < 25 E) −10 < x < 6

24) x − 1 ≥ 1 eşitsizliğinin çözüm kümesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) [0, 1] B) ( − ∞, 0] ∪ [2, + ∞ )
C) ( − ∞, 1] ∪ (2, + ∞) D) (0, 2)
E) ( − ∞, 1] ∪ [2, + ∞)

25) 5 x + 2 ≤ 3 eşitsizliğinin çözüm kümesi aşağıdaki aralıklardan hangisidir?

A) [ − 3, 3] B) ( − ∞, ∞)
 1  1
C)  −1,  D)  −1, 
 5  5
E) ( − 5, − 1)

26) 2 x + 5 ≤ 7 eşitsizliğinin en geniş çözüm kümesi aşağıdaki aralıklardan

hangisidir?

A) [5, 7] B) [−6, 1] C) [2, 5] D) [2, 7] E) [−1, 6]

27) 2 x + 5 = 9 eşitliğini sağlayan x değerlerinin toplamı kaçtır?

A) 3 B) −5 C) −3 D) −4 E) 1

38