18

BÖLÜM 2

2. APLİKASYONLAR

Plan üzerinden sayısal ortamda alınan değerlerin veya önceden yapılmış ölçü değerlerinin zemine
işaretlenmesine “APLİKASYON” denilmektedir. Aplikasyon ölçü işinin tersi olarak da tanımlanabilir.
Genel anlamda yerine işaretlemek şeklinde de düşünülebilir. Aplikasyon ikiye ayrılır:

1. Yatay Aplikasyon
2. Düşey Aplikasyon

2.1 YATAY APLİKASYON

Noktaları zeminde işaretlemek için yatay düzlemdeki konum elemanlarından faydalanılır.

Aplikasyon elemanları genellikle plandan alınır. Noktaların aplikasyonu için poligon noktalarından
yararlanılır. Poligon kenarları işlem doğrusu alınarak aplikasyon değerleri plandan alınır ve
noktalar zeminde işaretlenir. Gerekiyorsa aplikasyon için yeni poligon noktaları tesis edilebilir.
Aplikasyon noktaları olarak, işin hassasiyetine göre bina ve belirgin parsel köşeleri, telefon ve
elektrik direkleri kullanılabilir.

2.1.1 Noktaların Aplikasyonu

Bir noktanın aplikasyonu için gerekli aplikasyon değerleri plandan alınır. Aplikasyonda kullanılan
yöntemler şunlardır:

a- Bağlama yöntemi
b- Dik koordinat yöntemi
c- Işınsal yöntem
d- Kestirme yöntemi
e- Total Stationlarla (elektronik) aplikasyon
f- GPS ile aplikasyon

a- Bağlama Yöntemi

Şekil 18. Bağlama yöntemi ile aplikasyon

P noktasının zeminde işaretlenmesi için plandan alınan a ve b aplikasyon değerleri A ve B
noktalarında aynı anda kesiştirilerek P noktasının yeri bulunur, a değeri çelik şerit metre boyundan
fazla ise A noktasında a uzunluğunda bir yay çizilir. Sonra B noktasından b uzunluğunda bir yay
çizilerek bu iki yayın kesim noktası P elde edilir. Kontrol için üçüncü C noktasından yararlanılır.
Bağlama yöntemi a ve b değerlerinin çelik şerit metre boyundan küçük olması durumunda verimli
olur. Aksi durumda zaman alıcıdır. Bu nedenle uygulama alanı sınırlıdır.

b- Dik Koordinat Yöntemi

Dik koordinat yöntemi ile aplikasyonda AP dik ayağı uzunluğu ile PP dik boyu aplikasyon
değerlerine göre P noktası işaretlenir. Şekilde görülen AB ölçü doğrusudur. AP kontrol
ölçüsüdür.
 19

Şekil 19. Dik koordinat yöntemi ile aplikasyon

Q noktasının aplikasyonu için AQ' dik ayağı ve QQ’ dik boyu aplikasyon değerlerinden faydalanılır.
PQ kenarı plandan alınarak kaydedilir. Birden fazla nokta aplikasyonunda dik açı kontrolü
yapılmalıdır.

c- Işınsal Yöntem

Işınsal yöntemde P noktası (α, AP ) aplikasyon değerlerine göre zeminde belirlenir. A noktasına
teodolit kurulur. B başlangıç olarak a açısı kadar alınır ve P doğrultusu belirlenir. Bu doğru
üzerinde AP uzunluğu kadar alınarak P noktası işaretlenir.

Şekil 20. Işınsal yönteme göre aplikasyon

Kontrol için C noktasından β ve CP elemanlarıyla kontrol sağlanır. Son yıllarda elektronik

takeometrelerle bu işlem çok daha pratik bir şekilde yapılabilmektedir.

d- Kestirme Yöntemi

Kestirme yönteminde iki teodolit, bir jalon ya da bir çekül kullanılır. Aletler A ve B noktalarına
kurulur. Bu noktalardan α, β ya da φ, Ψ aplikasyon açılarına göre P noktasına ait doğrultular
belirlenir. P noktası civarında bir jalon AP ve BP doğrusu üzerinde hareket ettirilir. Öyle bir an gelir
ki P noktası hem AP hem de BP üzerinde olur. Böylece P noktası işaretlenmiş olur.

Şekil 21. Kestirme yöntemiyle aplikasyon

Aplikasyon değerlerinin bulunmasında ve aplikasyon sırasında yapılacak hatalardan dolayı P

noktasının yeri değişir. Bunun için P noktası üçüncü bir noktadan kestirilerek kontrol edilmelidir.
 20

e- Total Station ile Aplikasyon

• Koordinat değerleri kullanılarak aplikasyon

• Işınsal aplikasyon (açı ve uzunluk kullanılarak)

Araziye çıkılmadan önce büroda, aplikasyonu yapılacak olan ada, parsel veya yapının köşe
koordinatları sayısal haritada belirlenerek, ASCII formatında bir koordinat listesi oluşturulur
(Tablo 1). Total station aleti, bilgisayara bir kablo yardımıyla bağlanır. Aktarma programı açılır,
gerekli aktarım ayarları yapıldıktan sonra, total station aletinde yeni bir iş oluşturulur ve aplike
edilecek noktaların koordinatları bu iş içine aktarılır.

Tablo 1. ASCII formatında nokta koordinatları

NN X Y Z
3186,4544176.543, 610222.695,55.702
3187,4544171.970,610211.715,55.592
3188,4544156.682,610200.094,55.626
3189,4544157.505,610179.551,55.494

Arazide, koordinatı daha önceden bilinen poligon veya nirengi noktalarına total station aleti
kurulup düzeçlenir. Alet açılır ve büroda oluşturulan ve aplike edilecek koordinatların bulunduğu iş
dosyasına girilir. En az bir noktaya bakılmak suretiyle istasyon tanımlaması yapılır. Arazide daha
fazla poligon varsa bu noktalara da bakılıp kontrollü yapılır. İstasyon tanımlaması yapıldıktan sonra,
aplikasyon programı yardımıyla aşağıdaki işlemler sırayla yapılarak aplikasyon tamamlanır:

• Aplike edilecek noktanın numarası alete girilir ve ekranda çıkan doğrultuda

alet döndürülür ve yatay hareket sabitlenir.
• Reflektörcü, operatör tarafından bu doğrultuya sokulur ve alet ile ölçüm yapılır.
• Total station aletinin ekranında reflektörcünün içe, dışa, sağa, sola kaç metre
daha gideceği görünür.
• Reflektörcü bu ölçülere göre operatör tarafından yönlendirilerek, tekrar ölçüm
yapılır. Hareket uzunlukları yaklaşık sıfır oluncaya kadar bu işleme devam
edilir ve sıfıra yakın olduğunda nokta arazide işaretlenir.

Aplikasyon tamamlandıktan sonra, aplike edilen ada, parsel veya yapının tekrar alımı yapılarak, proje
ölçüleri ile röleve ölçüleri karşılaştırılır. Bunların örtüşmesine dikkat edilmelidir.

f- GPS Tekniği ile Aplikasyon

RTK GPS Yöntemi ile Aplikasyon:

Klasik yöntem ve Total Station ile aplikasyon yöntemlerine benzer şekilde gerçekleştirilir.

1- 1 Referans ve 1 gezici olmak üzere iki GPS alıcısından oluşan bir sistem mevcuttur. Gezici
ünitede aplikasyon koordinatlarının yüklü olduğu bir el bilgisayarı (HUSKY) mevcuttur. Husky
her türlü hava koşullarında kullanılabilir ve dayanıklı malzemeden yapılmıştır.
2- Koordinatları bilinen referans noktasına ölçü boyunca sabit kalacak şekilde GPS aleti kurulur.
Husky yardımı ile referans noktasının bilinen koordinatları referans noktasındaki alıcıya girilir.
(Herhangi bir datumda, örneğin ED50, WGS84, ITRF veya YEREL). Genelde ED50 veya lokal
koordinatlar kullanılmaktadır. Bu koordinatlar 3° lik dilimde UTM projeksiyon koordinatlarıdır.
(sağa, yukarı, ortometrik yüseklik, elipsoidal yükseklik)
 21

3- Referans istasyonundaki alet çalışır: Her epokta (ölçü aralığında) ölçü ile belirlenmiş taşıyıcı
faz uzunlukları (alet-uydu arası) ile referans noktası ve uyduların bilinen koordinatlarından
hesaplanmış taşıyıcı faz uzunlukları arasındaki farklar düzeltme olarak belirlenir. Her epok için
(10’’ de bir) bu düzeltmeler bir radyo dalgası üzerine modüle edilerek referans istasyonunda
bulunan bir radyo modem yardımı ile yayınlanır. RTK GPS te “taşıyıcı faz düzeltmeleri”, DGPS
de “Pseudorange (Kod)” düzeltmeleri kullanılır.
4- Gezici alıcı da çalıştırılarak belli bir süre (tam sayı bilinmeyeni çözülene kadar) statik ölçü
yapılır (örneğim 3–5 dakika). Tamsayı bilinmeyeni çözüldükten sonra gezici alıcı hiçbir şekilde
kapatılmadan ölçülerek yeni noktalar üzerinde birkaç epokluk veri toplanır. Bu süre uydu
sayısı ile ters orantılıdır. Uydu sayısı artınca süre düşer, azalınca artar. Ortak uydu sayısı 4 ün
altına düşerse tamsayı bilinmeyeni yeniden çözdürülmelidir. Gezici alıcı üzerinde bulunan
anten referans istasyonunun yayınlamış olduğu düzeltmeleri alarak kendi taşıyıcı faz
uzunluklarını düzelterek konumlama yapar. Böylece eş zamanlı olarak yapılmış ölçme ile bir
takım sistematik hatalar (saat hataları, atmosfer vb) giderilmiş olur.
5- Bu yöntemle aplikasyon yapılmak isteniyorsa gezici alıcıdaki husky aletine daha önce girilmiş
olan aplike edilecek noktaların koordinatları kullanılır. Aplikasyon sırasında hangi nokta aplike
edilmek isteniyorsa huskye komut vermek suretiyle bu nokta çağırılır. Yine husky söz konusu
noktaya erişebilmemiz için bizi yönlendirir. İki boyutlu bir eksen üzerinde ileri-geri, sağa-sola
yönlendirmeler yaparak tam aplike edilecek noktaya ulaşabilmemizi sağlar. Koordinat farkları
sıfır olana kadar gezici alıcı hareket ettirilir. Böylece aplikasyon yapılmış olur. Kontrol için
noktayı işaretledikten sonra birkaç epokluk rölöve ölçüsü yapılır.

Referans ile gezici alıcı arasındaki uzaklık ölçü doğruluğu açısından 10–15 km yi geçmemelidir. Çünkü
referans ve gezici alıcıların kullandığı düzeltmelerin aynı atmosferik koşulları içerdiği kabul edilir.
Ayrıca kullanılan radyo modemden kaynaklanan kısıtlamalardan dolayı gezici-referans arasındaki
uzaklık sınırlandırılmıştır. Bu uzaklık arazinin topografyasına da bağlıdır.

2.1.2 Yatay Aplikasyonda Yapılan Hatalar

Yatay aplikasyonda iki çeşit hata yapılmaktadır.

a- Aplikasyon değerlerini elde ederken yapılan hatalar

b- Aplikasyon sırasında yapılan hatalar

a- Aplikasyon değerleri elde edilirken yapılan hatalar

Aplikasyonda kullanılacak veriler ya plan üzerinden ya da hesapla bulunur. Hesapla bulunan bu

değerlerin, kontrol hesabı veya kontrol ölçüsü ile doğrulukları denetlenebilir Değerler plandan elde
edilecekse planın ölçeği, kullanılan ölçü aleti ve ölçü şekli sonucu etkileyen faktörlerdir.

Plan ölçeği ne kadar büyükse elde edilen hassasiyet o oranda büyüktür. Örneğin 1/500’ lük plandan
alınan bir uzunluk 1/1000' lik plandan alınan değerlerden iki kat daha hassastır. Büyük ölçekli
plandan ölçü alınması tercih edilir. Büyük ölçekli haritaların yapım yönetmeliğine göre plan ve
haritadan ölçü alınarak yapılan uygulamalarda istenen incelik:

d = 0.008 S + 0.0003.S + 0.02 belirli noktalarda

d = 0.008 S + 0.0003.S + 0.05 belirsiz noktalarda

eşitliklerinin verdiği yanılma sınırlarını geçemez. M, ölçü alınan planın ölçeğinin paydasıdır.
Kullanılan ölçü aleti de sonucu etkiler. Örneğin yarım mm taksimatlı bir cetvelle plandan alınan
değer, mm taksimatlı cetvelle alınan değerden daha hassastır. Aynı şeyler açıölçerler için de
söylenebilir.
 22

b-Aplikasyon sırasında yapılan hatalar

Bu hatalar aletlerde, ölçü şeklinden çalışma koşullarından meydana gelebilir. Eğer bir açıölçer
(takeometre), (c) mertebesinde ise (cc) mertebesinde hata yapıldığı kabul edilmelidir. Eğer bir uzunluk
birden fazla şerit boyuyla elde edilecekse her şerit boyu ölçüsünde bir hata yapılır. Aynı şekilde
hava koşulları da ölçüyü etkiler. Ölçüler iyi hava koşullarında yapılmalıdır.

2.1.3 Yatay Aplikasyonun Hassasiyet Yönünden İncelenmesi

Yukarıda açıklanan yatay aplikasyon yöntemlerini hassasiyet yönünden aşağıdaki gibi incelemek
mümkündür. Değişik aplikasyon yöntemlerinde hassasiyetlerin incelenmesinde bir fonksiyon
ortalama hatasının hesaplanması bağıntısından faydalanılır.

F = f (x,y,z)

2 2 2
 ∂f   ∂f   ∂f 
m =   m x2 +   m y2 +   m z2
2
F
 ∂x   ∂y   ∂z 

a- Bağlama yönteminde hassasiyet

P noktası a ve b uzunluklarından faydalanarak bulunmaktadır. Kolaylık için a=b alınmıştır.

c/2 c
cos α = , cos α =
b 2b
bu eşitlikten α açısı bulunabilir.

YP = YA +b.Sin(t-α)

yazılabilir. b ve α ya göre kısmi türev alınırsa

dyP = Sin ( t – α )db – b.Cos ( t – α )dα Şekil 22

c 1 c
α = arcCos → dα = db
2b c2 2b 2
1−
4b 2
c
dα = db
b 4b 2 − c 2

olur. Ortalama hata ;

c2
m y2 = Sin 2 (t − α )mb2 + Cos 2 (t − α ) mb2
4b 2 − c 2
c2
m x2 = Cos 2 (t − α )mb2 + Sin 2 (t − α ) 2 mb2
4b − c 2

2b
elde edilir. P noktasının konum hatası ; MP = ± mb (1)
4b 2 − c 2
- Ölçülen b kenarının ortalama hatasına,
- b ve c kenarlarının büyüklüğüne bağlıdır.

Burada b nin şerit boyundan büyük olmamasına dikkat edilmelidir.

 23

b- Dik koordinat yönteminde hassasiyet

YP = YA +AP’Sint+PP’Sin(t+θ+200)

Şekil 23.

dYP=dya+ sint.dAP'+ AP'.cosdt+ Sin(t+ θ ± 200).dPP'+PP'Cos( t + θ ± 200) dt+

PP'Cos(t + θ ± 200)dθ

Aynı şekilde X yazılıp diferansiyel alınır. Ortalama hata

m y2 = Sin 2 tm AP ' + Cos tm PP ' + PP ' Sin tmθ / ρ

2 2 2 2 2 2 2

m x2 = Cos 2 tm AP ' + Sin tm PP ' + PP ' Cos tmθ / ρ

2 2 2 2 2 2 2

m k2 = m 2
y + m 2
x

M K2 = m AP ' + m PP ' + PP ' mθ / ρ

2 2 2 2 2
(2)

elde edilir.

Örnek: AP’ = 50m ± 2cm, PP’ = 10m ± 0.5cm,

Prizmayla çıkılan dikin hatası mθ = 1’ ise

1
M K2 = 2 2 + 0.5 2 + 1000. , M K = ±2.1 cm
3400 2
Bu yöntemde aplikasyon yapılan bir noktanın konum hatası, dik ayağı ve dik boyunun ortalama
hatalarına, dik açının hatasına bağlıdır.

c- Işınsal yöntemin hassasiyeti

Işınsal yöntemin aplikasyonunda φ ve S elemanları kullanılır. A ve B noktaları konum hatası ile yüklü
iseler, dolayısıyla P noktası da etkilenecektir. P noktasının koordinatları ;

YP = YA + S.Sin(t- φ)
XP = XA + S.Cos(t- φ)

bağıntısıyla bellidir. Diferansiyel alınırsa;

dyP = SCos(t- φ)dφ+Sin(t-φ)ds

dxP = SSin(t-φ)dφ+Cos(t-φ)ds

olur.

Şekil 24.
 24

Ortalama hata
mθ2
m y2 = S 2 Cos 2 (t − ϕ ) + Sin 2 (t − ϕ )ms2
ρ 2

mθ2
m x2 = S 2 Sin 2 (t − ϕ ) + Cos 2 (t − ϕ )ms2
ρ 2

olarak elde edilir. Konum hatası;

mϕ2
mk2 = S 2 + m s2 (3)
ρ 2

olur. Kutupsal yöntemle yapılan aplikasyonun hassasiyeti S kenarının büyüklüğüne, φ açısının ve S

kenarının ölçü hassasiyetine bağlıdır.

Örnek : Takeometre aleti ile yapılan aplikasyonda AP = 60m ± 2 cm, mθ = 1c

olduğuna göre;

1
mk2 = 60 2 2
+ 0.02 2 mk = 2 cm olur.
6366
d- Kestirme yönteminde hassasiyet

P noktası A ve B noktalarından (α,β) açılarıyla kestirilir.

P noktasının konum hatası

m c
mk = ± Sin 2α + Sin 2 β (4)
ρ Sin 2 γ

bağıntısıyla belirlenir. Burada m, α ve β açılarının ortalama hatasıdır.

Kestirme yönteminde hassasiyet α ve β açılarının büyüklüklerine
bağlıdır.
e- Total Stationlarla aplikasyonda hassasiyet Şekil 25.

Nokta konum doğruluğu

mα2
M P2 = m s2 + S 2 = m x2 + m y2
ρ 2

mS = ±( 2 mm + 2 ppm ) , mα = 10cc (5)

alet prospektüsünden alınır.

f- GPS yönteminde hassasiyet

Yatayda 1–2 cm, düşeyde 3–4 cm dir.

R b P

Statik yöntemde;
Ticari yazılımlarla değerlendirmede b<20 km, akademik yazılımlarla değerlendirmede
(Bernese, Gamit gibi) b bazı ölçü süresine bağlı olarak

MP = ± (1mm+1ppm) (6)

Kinematik yöntemde;

MP = ± (5mm+2ppm) (7)

doğrulukla nokta konumları elde edilir.

 25

2.2 DÜŞEY APLİKASYON

Yüksekliklerin aplikasyonu iki şekilde yapılabilir

a- Geometrik nivelmanla
b- Trigonometrik nivelmanla

Su Basman Kotunun Verilmesi :

Şekil 26.

İmar yönetmeliğine göre subasman kotu 1 m ye kadar yükseltilebilir. Ancak yükseklik h’ ı geçemez.

Parselin yüksek tarafında parsel kenarının yolun bordürünün uç noktası 10 m kotu alınır. Buna göre
bina uzantısının bordürün uç noktasını kestiği noktanın kotu (9.50) subasman kotu olarak alınır.
Binanın en üst betonu bu noktadan 6.5 m den fazla olamaz.

a- Geometrik nivelmanla düşey aplikasyon

Şekil 27

A noktasına göre B noktasının geometrik nivelmanla aplikasyonu yapılacaksa, n-1 noktasına kadar
geometrik nivelman yapılır. En son

in = ∑ g − (i1 + i 2 + ......in − 1 + ∆h )

değeri okununcaya kadar mira hareket ettirilir.

 26

Örnek: A ve B noktaları arasındaki yükseklik farkının 2.125 olması istenmektedir. A’ da 3.540 okuması
yapıldığına göre B de hangi okuma yapılmalıdır?

Çözüm : ∆h = g – i

2.125 = 3.540 – i i = 1.415

Mirada 1.415 m okununcaya kadar mira hareket ettirilir.

b- Trigonometrik yükseklik tayini

HB = HA + SCotZ + i – t (8)

Eşitliğinden B noktasının yüksekliği elde edilir.

Şekil 28.

Trigonometrik olarak yüksekliklerin aplikasyonunda noktanın işaretleneceği düşey doğrultu belli ise A
noktasına alet kurulur, alet yüksekliği ölçülür, S mesafesi ölçülür, işaret yüksekliği sıfır alınarak istenen
yüksekliği verecek Z açısı hesaplanır. Bu değerler okununcaya kadar teodolitte dürbün düşey
doğrultuda hareket ettirilir. B noktası işaretlenir. Bu şekilde B noktası bulunamıyorsa B' ye gözlem
yapılıp, Z ‘ okunur ve bu noktanın yüksekliği hesaplanır. B ile B‘ arasındaki yükseklik farkı bir cetvel ile
işaretlenerek B noktası bulunur.

Örnek : i = 1.50m, S = 80 m dir.

HB – HA = 8.25 m verildiğine göre B nin aplikasyonu için Z ne olur?

HB − HA −i
Çözüm : HB – HA = SCotZ + i CotZ =
S
Z = 94g.6412

Şekil 29.
 27

2.2.1 Düşey Aplikasyonda Doğruluk

a. Geometrik Nivelmanda Doğruluk

m∆h = ± k S km eşitliği ile elde edilmektedir.

b. Trigonometrik Nivelmanda Doğruluk

h = S’.CosZ
m z2
m = Cos Z .m + S Sin Z
2
h
2 2
s
2
ilk terim ihmal edilince;
ρ2
mZ
mh = ± S .SinZ .
ρ
Bir noktanın üç boyutlu konum doğruluğu:

mα2 m Z2
m P2 = m S2 + S 2 . + S 2 .Sin 2 Z (9)
ρ2 ρ2
eşitliğinden elde edilmektedir.

2.3 AÇI APLİKASYONU

Açıların aplikasyonunu ikiye ayırmak mümkündür.

a- Dik açıların aplikasyonu
b- Herhangi bir açının aplikasyonu

a- Dik açıların aplikasyonu

Dik açıların aplikasyonu aşağıdaki aletlerle yapılabilir.
- Prizma ile
- Çelik şerit, jalon, çekül ile
- 3, 4, 5 yöntemi ile
- Açıölçer ile

Aplikasyonda kullanılan sistem, alımın tersi olarak dik çıkmaktır. Bunun için nokta dik çıkılan doğru
üzerine işaretlenir. İşaretlenen noktaya bir çivi ya da kazık çakılır. Çelik şerit metre ile de 3, 4, 5 üçgeni
teşkil edilerek dik çıkılır. Dik çıkmada yapılan hata, dik boyunun uzunluğunun karesi ile
orantılıdır.(1.3.b).

b- Herhangi bir açının aplikasyonu

Herhangi bir açının aplikasyonu teodolit kullanılarak yapılır.

2.4 BİR DOĞRULTUNUN APLİKASYONU

Şekil 30. Bir doğrultunun aplikasyonu

Bir doğrultunun aplikasyonu, bir açının aplikasyonundan ibarettir. Bazen doğrultu açısı dolaylı yoldan
bulunur. Örneğin (BX) açıklık açısı
 28

(BX) = (AB) + β ± 200

eşitliğinden bulunur. Teodolit B noktasına kurulur. A noktası başlangıç alınır. (BX) kadar açı alınarak
BX doğrultusu işaretlenir.

2.5 DOĞRULARIN APLİKASYONU

Doğruların aplikasyonu denilince bir doğruyu belirleyen iki noktanın aplikasyonu anlaşılır. Bazen
doğru üzerinde veya uzantısı üzerinde nokta tesisi gerekir.

a- Bir doğru parçasının uzatılması

En basit şekilde bir doğru parçasının uzatılması şöyle yapılır. A ve B noktalarına birer jalon dikilir.
Jalonlardan birinin 1-2 m arkasına geçilir. A ve B jalonlarına çakışacak şekilde AB uzantısı
üzerinde bir C noktası işaretlenir.

Şekil 31. Bir doğru parçasının uzatılması

AB uzunluğu büyükse noktalardan birine teodolit kurulur. Karşı noktaya dikilen jalona bakılır. Dürbün
düşey doğrultuda hareket ettirilerek araya nokta işaretlenir. Doğruyu uzatmak söz konusu ise,
uzatma hangi yönde olacaksa alet yakın noktaya kurulur. C noktasının kontrollü ve hassas bir şekilde
işaretlemek için dürbünün birinci ve ikinci durumunda, C1 ve C2 noktaları işaretlenir. C1 ve C2'nin orta
noktası C noktası olarak alınır. Doğru üzerinde en iyi nokta işaretleme teodolitle yapılır. Ayrıca doğru
üzerinde veya uzantısı üzerinde nokta işaretlemesi prizma yardımıyla da yapılabilir.

b- Birbirini görmeyen noktalar arasında nokta işaretlenmesi

A ve B nin arasında yaklaşık olarak doğru üzerine yakın bir P noktası seçilir ve α ölçülür. a ve b
mesafeleri haritadan alınır. Buna göre ;

a b
α= ε β= ε
AB AB

ab ε
d = bα = a β =
AB ρ

dan elde edilir. Şekil 32.

P’den d kadar hareket ettirilerek yeni bir nokta bulunur. Açı tekrar ölçülür, θ = 200g ise nokta AB
üzerindedir. Ayrıca α, β küçük açılar olduğundan a + b = AB alınır. Buna göre:

ab ε
d= (10)
a+b ρ

bulunur.
 29

Örnek:

α = 199g.02, a = 800m , b = 600m ise

800.600 98
d= = 5.28 m bulunur.
800 + 600 6366
c – Ara noktaların poligon güzergahı yardımıyla aplikasyonu

Şekil 33. Ara noktaların poligon güzergahı yardımıyla aplikasyonu

AB arası ağaçlık, bina, orman gibi nedenlerle kapanmış olabilir. AB noktalarını birleştiren doğru üzerinde
1’, 2', 3' gibi noktalar işaretlenecektir. Bunun için ilk önce A, B noktaları arasında bir poligon güzergâhı
oluşturulur. Şekildeki gibi 1, 2, 3 poligonları tesis edilir. Poligon kenarlarının AB doğrusunu
kesmesine dikkat edilir. Poligon kenarları ve kırılma açıları ölçülür. Sonra hesaba geçilir.

- A1 kenarı Y ekseni
- A1 kenarına A noktasında dik olan doğru X ekseni olarak alınır.
- A’ nın koordinatları A(0,0) alınarak 1, 2, 3, B noktalarının koordinatları hesaplanır.
Xb
- tgα = den α hesaplanır.
Yb
- Aplikasyon elemanları

11’ = Y1.tgα φ1 = 200 – t1

22’ = -Y2.tgα + X2 φ2 = 400 – t2
33’ = Y3.tgα - X3 φ3 = 200 – t3 (11)

eşitliklerinden hesaplanır.

Genel olarak;

li = Yi.tgα - Xi

şeklinde yazılabilir. İ değeri pozitif ise yönü X yönünde, negatif ise ters doğrultudadır.
Genel olarak;

li >0 için φi = 200 - ti

li <0 için φi = 400 - ti

şeklinde ifade edilir.

li ve φi aplikasyon değerleri bulunduktan sonra φ açıları ve l uzunluklarına göre 1’, 2’, 3’ noktaları
işaretlenir. Bu noktalar AB doğrusu üzerinde olur.
 30

Örnek:

S1 = 151.12 m β1 = 107g.3230
S2 = 258.23 m β2 = 310g.8900
S3 = 96.85 m β3 = 110g.5100
S4 = 213.37 m

2.6 PARSELLERİN APLİKASYONU

Bir parselin aplikasyonu için gerekli elemanlar plandan alınır. Plandan değer alınırken 1/5 mm hata
yapılabileceği düşünülürse 1/1000 ölçekli bir plandan değer alındığında bu hatanın sınırı ±20 cm'dir.
Plan ölçekleri ne kadar büyük olursa alınan aplikasyon değerlerinin doğruluğu o kadar yüksek olur.

Şekil 34.

Şekilde görülen parselin dik koordinat yöntemine göre aplikasyonu yapılacağı zaman, köşe noktalanın dik
boyu ve dik ayağı uzunluklarına göre işaretlenir. Ayrıca kenarların pisagor kontrolleri yapılmalıdır.

Günümüzde aplikasyon değerleri elektronik ortamda sayısal olarak elde edilmektedir.

 31

2.6.1 Parselasyon Planlarının Aplikasyonu

Parselasyon planlarının önce ada aplikasyon krokileri hazırlanır. Ada köşelerinin aplikasyon
değerleri plandan alınır ya da köşe noktalarının koordinatları küçük nokta - yan nokta olarak hesaplanır.
Ada köşelerinin aplike edilebilmesi için kavşaklara yeteri kadar poligon tesis edilmelidir.

Parsellerin aplikasyonu ada köşelerinin aplikasyonundan sonra yapılır. Ada köşelerine ve poligonlara
göre parsellerin aplikasyon krokileri hazırlanır ve bu krokilere göre parseller zemine işaretlenir.

Şekil 35. Bir parselasyon planının aplikasyonu