TÜRK STANDARDI

TURKISH STANDARD

TS EN 10298
Mart 2010

ICS 23.040.10; 23.040.40; 25.220.99

ÇELİK BORULAR VE BAĞLANTI PARÇALARI -

KARADA VE DENİZDE DÖŞENEN BORU HATLARINDA
KULLANILAN - ÇİMENTO HARCI İLE İÇ YÜZEY
KAPLAMASI

Steel tubes and fittings for on shore and offshore pipelines -

Internal lining with cement mortar

TS EN 10298: 2010 standardı, EN 10298: 2005 standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon
Komitesi’nin (CEN, rue de Stassart 36 B-1050 Brussels) izniyle basılmıştır.

Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa
Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN’den yazılı izin alınmaksızın
çoğaltılamaz.

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

− Bu standardı oluşturan İhtisas Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK
Kritere Uygunluk Belgesi (TSEK Markası Kullanma Hakkı)
Kritere Uygunluk Belgesi; Türk Standardları bulunmayan konularda firmaların ürünlerinin ilgili uluslararası
standardlar, benzeri Türk Standardları, diğer ülkelerin milli standardları, teknik literatür esas alınarak Türk
Standardları Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite Faktör ve Değerlerine uygunluğunu belirten ve
akdedilen sözleşme ile TSEK Markası kullanma hakkı verilen firma adına düzenlenen ve üzerinde TSEK
Markası kullanılacak ürünlerin ticari Markası, cinsi, sınıfı, tipi ve türünü belirten geçerlilik süresi bir yıl olan
belgedir.

DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

Önsöz
− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 10298: 2005 standardı esas alınarak, TSE İnşaat İhtisas
Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 02 Mart 2010 tarihli toplantısında Türk Standardı
olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

− Bu standardın kabulü ile TS 8590: 1990 iptal edilmiştir.

− Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

İçindekiler
1 Kapsam.......................................................................................................................................................1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar .............................................................................................1
3 Terimler ve tarifleri ....................................................................................................................................1
3.1 İmalatçı.................................................................................................................................................1
3.2 Kaplamacı ............................................................................................................................................2
3.3 Müşteri..................................................................................................................................................2
3.4 İçme suyu .............................................................................................................................................2
4 Kaplamaların sınıflandırılması .................................................................................................................2
5 Müşteri tarafından verilecek bilgiler........................................................................................................2
5.1 Müşteri tarafından verilmesi zorunlu bilgiler.........................................................................................2
5.2 Müşteri tarafından belirtilecek seçenekler............................................................................................2
6 Standard kısa gösteriliş............................................................................................................................3
7 Kaplamanın bileşimi ve uygulanması ....................................................................................................3
7.1 Yüzeyin hazırlanması...........................................................................................................................3
7.2 Kaplamanın bileşimi .............................................................................................................................3
7.3 Bileşen malzemeleri .............................................................................................................................3
7.3.3 Su.........................................................................................................................................................4
7.4 Uygulama yöntemi ...............................................................................................................................4
7.5 Gözenek kapatıcı madde (isteğe bağlı) ...............................................................................................5
8 Uygulanmış kaplama için gerekler ..........................................................................................................5
8.1 Genel....................................................................................................................................................5
8.2 S/C ve W/C oranları .............................................................................................................................5
8.3 Harcın mekanik özellikleri ....................................................................................................................6
8.4 Kaplamanın görünüşü ve bileşimi ........................................................................................................6
8.5 Kaplama kalınlığı..................................................................................................................................6
9 Tamirler ......................................................................................................................................................7
10 İşaretleme...................................................................................................................................................7
11 Taşıma, nakliye ve depolama ...................................................................................................................7
11.1 Taşıma .................................................................................................................................................7
11.2 Depolama sahasına nakliye .................................................................................................................8
11.3 Depolama .............................................................................................................................................8
11.4 Boru ve bağlantı parçalarının teslimat için yüklenmesi........................................................................8
Ek A (Bilgi için) Boru ucu birleştirme tipleri ..................................................................................................9
Ek B (Bilgi için) Çimento tipinin seçimine ilişkin kılavuz tayin rehberi ....................................................11
Ek C Taze harç analizi ....................................................................................................................................16
Ek D Organik beton katkı malzemelerinin sabunlaşmaya karşı direnci....................................................18
Ek E (Bilgi için) Muayene ...............................................................................................................................19
Kaynaklar.........................................................................................................................................................20
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

Çelik borular ve bağlantı parçaları - Karada ve denizde döşenen boru

hatlarında kullanılan - Çimento harcı ile iç yüzey kaplaması

1 Kapsam
Bu standard, çelik borular ve boru hattı bileşenlerinin (dirsek, T parçası, redüksiyon, pantolon parçası vb.) iç
yüzeyini korumak için uygulanan çimento harcı kaplamalarına ilişkin gerekleri kapsar. Bu standard, bu
kaplamaların uygulamalarına ilişkin gerekleri de kapsar. Bu standard akışkanların nakledilmesinde kullanılan
boyuna ve spiral kaynaklı borular, dikişsiz borular ve alaşımsız çelik bileşenlerin iç yüzeyinin kaplanması için
de uygulanabilir. Bu standard sahada uygulanan kaplamaları veya iyileştirme kaplamalarını kapsamaz.

Bu tip kaplama, özellikle, insani tüketim amaçlı ve endüstriyel suyun cebri veya cazibeli olarak iletimi ve
dağıtımı ile yangın söndürme ve atık su sistemlerinde kullanılır. Taşınan suyun sıcaklığı 50°C’tan fazla
olmamalıdır. Taraflar arasındaki anlaşma ile daha yüksek sıcaklıklardaki sular da iletilebilir.

İnsani tüketim amaçlı su ile sürekli veya geçici şekilde temas eden çimento harcı kaplaması bileşen
malzemeleri, tasarlandıkları şartlar altında kullanıldığında, temas ettikleri suyun kalitesini, Avrupa
mevzuatında belirtilen gereklere uygunluk bozulacak derecede etkilememelidir. Bu amaçla, malzemelerin su
kalitesine etkileri ile ilgili olan ve varsa EN standartlardan uyumlaştırılmış ilgili milli standardlara
başvurulmalıdır.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartıyla uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı
kullanılır.

EN, ISO, IEC Adı TS No1) Adı

vb. No (İngilizce)
EN 196-1 Methods of testing cement -
Part 1: Determination of strength
EN 197-1 Cement - Part 1: Composition,
specifications and conformity
criteria for common cements
EN 1744-1 Tests for chemical properties of
aggregates - Part 1: Chemical
analysis
ISO 565 Test sieves - Metal wire cloth,
perforated metal plate and
electroformed sheet - Nominal
sizes of openings
ISO 2591-1 Test sieving - Part 1: Methods
using test sieves of woven wire
cloth and perforated metal plate
ISO 3310-1 Test sieves - Technical
requirements and testing - Part 1:
Test sieves of metal wire cloth
(Türkçe)
TS EN 196-1 Çimento deney metotları - Bölüm
1: Dayanım tayini
TS EN 197-1 Çimento - Bölüm 1: Genel
çimentolar - Bileşim, özellikler ve
uygunluk kriterleri
TS EN 1744-1 Agregaların kimyasal özellikleri
için deneyler - Bölüm 1: Kimyasal
analiz
TS 1225 Deney elekleri - Metal tel örgülü
ISO 565 elekler, delikli metal plâkalar,
elektrokimyasal şekillendirilmiş
levhalar - Göz ve delik
açıklıklarının anma büyüklükleri
TS 3479 Elek analizi - Bölüm 1: Delikli
ISO 2591-1 metal levha ve tel örgülü deney
eleklerini kullanma metotları
TS ISO 3310-1 Deney elekleri - Teknik özellikler
ve deneyler - Bölüm 1: Metal tel
örgülü deney elekleri

3 Terimler ve tarifleri
Bu standardın amacı bakımından aşağıdaki terimler ve tarifleri uygulanır.

3.1 İmalatçı
Kaplama malzemesini imal eden taraf.
1)
TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli
olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.

1
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

3.2 Kaplamacı
Boru ve bileşenlerinin iç yüzeyinin kaplanmasından sorumlu organizasyon.

3.3 Müşteri
İç yüzeyi kaplanmış mamulleri satın alan taraf.

3.4 İçme suyu

İnsani tüketim amaçlı su.

4 Kaplamaların sınıflandırılması
Çimento harcı kaplamalar, kullanılan çimento tipi, katkılar ve uygulama yöntemine göre sınıflandırılmalıdır.
Değişik uygulama olasılıkları Çizelge 1’de verilmiştir.

Çizelge 1 - Kaplama sınıfları

Yüksek fırın cürufu

Yüksek fırın cürufu
katkılı sülfata Kalsiyum aluminat
Çimento tipi katkılı Portland
dayanıklı portland çimentosu
çimentosu
çimentosu

CEM IIIBa /
Sembol CEM III Aa, CEM I a CEM CAC b
CEM I –HS b

Akışkanlaştırıcı Reçine Mineral

Katkılar Katkı yok
katkılar dispersiyonu katkılar

Sembol N L R M

Elle Uygulama
Döndürme Yöntemi Püskürtme Yöntemi
Yöntemi
Uygulama İşareti
I II III

a
EN 197-1’e göre kısa gösteriliş
b
CEM I -HS (Sülfata dayanıklı çimento) ve CEM CAC (Yüksek alüminli çimento) çimentoları için varsa
uygun Avrupa Standartlarına veya ilgili milli standartlara başvurulmalıdır.

5 Müşteri tarafından verilecek bilgiler

5.1 Müşteri tarafından verilmesi zorunlu bilgiler
Müşteri talep ve siparişinde aşağıdaki bilgileri vermelidir.

- Bu standarda atıf (TS EN 10298 şeklinde),

- Boru hattında taşınacak suyun türü,
- Boru ucu birleştirme tipi (Ek A),
- Atık su uygulamalarında cebri veya cazibeyle iletim.

5.2 Müşteri tarafından belirtilecek seçenekler

Müşteri aşağıdaki isteğe bağlı bilgileri ilave edebilir.

- Çimento tipi
- Katkı tipi,
- Uygulama yöntemi,
- Servis sıcaklığı,
- Gözenek kapatıcı madde uygulaması.

2
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

6 Standard kısa gösteriliş

Bu standarda uygun çimento harcı kaplamanın kısa gösterilişinde aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır.

- Bu standarda atıf (TS EN 10298 şeklinde),

- Çimento tipi,
- Kullanılmış olması halinde katkı tipleri,
- Uygulama yöntemi.

ÖRNEK 1 5000 metrelik boru hattı - TS EN 10224’e uygun 406,4 x 4,0

- İç kaplama TS EN 10298 CEM I R I

ÖRNEK 2 8000 metrelik boru hattı - TS EN 10224 e uygun 406,4 x 4,0

- İç kaplama TS EN 10298 CEM III M L II

7 Kaplamanın bileşimi ve uygulanması

7.1 Yüzeyin hazırlanması
Kaplanacak iç yüzey, kaplamayı olumsuz yönde etkileyecek veya kaplamanın uygulanmasında sorun teşkil
edilecek maddelerden arındırılmış olmalıdır. Tabakalanmış pas, gevşek çökelti tabakası, kir, rusubat, yağ,
gres yağı, boya veya dış kaplama işlemlerinden kaynaklanabilecek her türlü kalıntı, sıçramış kaynak
parçaları, kumlama kalıntıları ve/veya kimyasal temizlik işlemlerinden kalan artıklar giderilmelidir. Ancak,
yapışmış ince pas tabakasının varlığı çimento harcı kaplama performansını etkilemez ve giderilmesi zorunlu
değildir.

7.2 Kaplamanın bileşimi

Harç, boru ve bağlantı parçalarının iç yüzeylerinde düzgün bir kaplama oluşturabilecek uygun kıvama sahip
çimento, kum ve suyun (Çizelge 1’de verilen belirli katkı malzemeleri de ilave edilebilir) homojen
karışımından oluşmalıdır.

Harç, özellikle sertleşmiş harç topakları olmak üzere yabancı maddelerden ari olmalıdır.

İçme suyu iletim hattında kullanılacak borularda, organik kirletici miktarı, deiyonize su içerisinde özütleme
yoluyla tayin edildiğinde 1 kg kum için 0,1 g KMnO4 değerini, 0,1 mol NaOH içerisinde özütleme yoluyla tayin
edildiğinde ise 1 kg kum için 0,3 g KMnO4 değerini aşmamalıdır.

7.3 Bileşen malzemeleri

7.3.1 Çimento
Çimento kalitesi, EN 197-1’e veya ilgili durumda çimento ile ilgili diğer Avrupa Standartlarına veya ilgili milli
standartlara uygun olmalıdır (Çizelge 1).

Not - Ek B’deki bilgiler çimento tipinin seçiminde rehber olarak kullanılabilir.

7.3.2 Kum

7.3.2.1 Kum esasen alkali içerisinde çözünmeyen silisli taneciklerden oluşmalı ve organik madde veya
görünür düzeyde kil belirtisi içermemelidir. Kum tanecikleri inceden kabaya doğru değişen kontrollü tane
büyüklüğü dağılımına sahip olmalıdır. Kum temiz olmalı, sert, kararlı ve dirençli inert taneciklerden
oluşmalıdır.

7.3.2.2 Kum, özellikle organik maddeler olmak üzere yabancı maddelerin herhangi bir şekilde bulaşmasını
engellemek amacıyla temiz bir yerde depolanmalıdır.

7.3.2.3 Numuneler ISO-2591-1’de belirtilen gerekliliklere göre alınır.

3
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

7.3.2.4 Kumun tane büyüklüğü dağılım eğrisi, ISO 565’e uygun elekler kullanılarak oluşturulmalıdır.
Aşağıdaki gerekler sağlanmalıdır:

a) Elek göz açıklığı 0,125 mm olan elekten geçen ince tanelerin oranı kütlece yüzde % 10’u aşmamalıdır.
Bu oran, harcın Kum/Çimento (S/C) oranı belirlenirken hata payının sınırlandırılması açısından
önemlidir (Madde 8.2 ve Ek C),

b) Çapları, asgari kaplama kalınlığının en fazla üçte birine kadar olan tanelerin oranı kütlece % 50’den az
olmamalıdır,

c) Taraflar arasında aksi kararlaştırılmadıkça, en büyük tane boyutu, asgari kaplama kalınlığının yarısını
ve 3 mm’yi aşmamalıdır.

7.3.2.5 Kumun temizliği, klorürler, organik madde ve killi malzeme miktarı kriterlerine göre değerlendirilir.

a) Azami klorür miktarı % 0,02 olmalıdır. Klorür miktarı EN 1744-1’e göre tayin edilmelidir.

b) Kumdaki killi malzeme ve diğer ince tanecik miktarı, ayırma yöntemi ile tayin edilmeli ve kütlece %2’yi
aşmamalıdır.

7.3.2.6 Çözünebilen ve açığa çıkabilen alkali miktarı % 0,02’yi aşan kumlar, CEM CAC çimentoları ile
kullanılmamalıdır.

7.3.3 Su
İçme suyu sistemlerinde, sadece insani tüketim amaçlı su kullanılmalıdır.

Diğer uygulamalarda, iletkenliği 2000 µS/cm değerinden ve KMnO4 tüketimi 10 mg/L değerinden az olan
kaliteye sahip su kullanılabilir. Bu parametrelerin tayininde varsa Avrupa Standartları, bu standartların
bulunmaması halinde ise milli standartlar kullanılabilir.

7.3.4 Harç katkıları

Taraflar arasında katkı kullanımı konusunda mutabakat sağlanmışsa ve kullanacak katkılar suyun (insani
tüketim amaçlı su kullanımı durumunda) veya kaplamanın kalitesini bozmayacak nitelikte ise, harcın
hazırlanmasına bu katkı malzemeleri kullanılabilir (Madde 1).

Harcın oluşturulmasında, çimento kütlesinin % 10’unu aşmamak şartıyla puzolanik (hidrolik) filler
malzemeleri ve çimento kütlesinin % 3’ünü aşmamak şartıyla puzolanik olmayan (hidrolik olmayan) filler
malzemeleri kullanılabilir. Çözünebilen ve açığa çıkabilen alkali miktarı % 0,02’yi aşan filler malzemeleri,
CEM CAC çimentoları ile kullanılmamalıdır.

Ek D’ye göre deneye tabi tutulduğunda, tüm organik katkılar (akışkanlaştırıcılar ve reçine dispersiyonu)
sabunlaşmaya 45 mL’den fazla direnç göstermelidir.

7.4 Uygulama yöntemi

7.4.1 Çimento harcı, boru ve bağlantı parçalarının iç yüzeylerine kaplamada azami sıkışma sağlanacak ve
su akışını kolaylaştıracak yüzey oluşturulacak şekilde uygulanmalıdır.

Donmuş malzeme kullanılmamalı ve harç, kürün doğru uygulanmasını temin etmek için 5°C’tan yüksek bir
sıcaklıkta uygulanmalıdır.

Uygulama sonrası, kaplama nemli tutulmalı ve kaplama uygulanan yüzey sıcaklığının 5°C’un altına
düşmesine izin verilmemelidir. Kaplamanın aşırı hızlı kurumasını engellemek için, boru uçları örtülmeli veya
aksi belirtilmedikçe kaplama nemli/ılık şartlarda veya hava akımı olmayan ortamda küre tabi tutulmalıdır. Kür
hızlandırılabilir ve kaplamanın düzgünlüğü, sıcaklığı ve neminin düzenli bir işlem döngüsü uygulanarak
uygun şekilde ayarlanması suretiyle sağlanır. Kür süresi, boru ve bağlantı parçalarının, kaplaması zarar
görmeden taşınabilmesi ve istiflenebilmesi için yeterli olmalıdır.

4
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

7.4.2 Çimento harcı kaplama temel olarak aşağıda belirtilen 3 şekilde uygulanır.

a) Harcın boru boyu boyunca dağılımı sonrası yüksek dönel hızla çevrildiği santrifüj yöntemi. Santrifüj
kuvveti altında, harcın katı bileşenleri pürüzsüz bir yüzey oluşturacak şekilde sıkışır ve harç bünyesindeki
suyun bir miktarı çıkarılmış olur. Suyu kısmen çıkarılmış kaplama, kür uygulanacak alana götürülünceye
kadar oluşacak etkilere direnç gösterir.

b) Harcın boru veya bağlantı parçası cidarına, çoğunlukla, dönen bir püskürtme kafası ile sağlanan santrifüj
kuvveti ile püskürtüldüğü dönel kafa yöntemi. Bu yöntemde, uygulama esnasında harç bünyesindeki su
miktarındaki değişimin ihmal edilebilir derecede olduğu kabul edilir. Harç tabakası yüzeyinin ilave
düzeltilme ihtiyacı göstermesi halinde aşağıdaki işlemler kullanılabilir.

- Borunun çevrilmesi,
- Mekanik yolla veya yüzey düzeltme konisi kullanılarak yüzey düzeltilmesi.

c) Harcın çelik yüzeye mala kullanılarak uygulandığı elle uygulama yöntemi. Bu yöntem genelde kaplama
tamiratında ve bağlantı parçalarının kaplanmasında kullanılan bir yöntemdir.

7.4.3 Kaplama, boru ve bağlantı parçalarına fabrikada uygulanır. Boru uçları, birleştirme işleminin sahada
yapılabilmesini sağlamak amacıyla uygulama için siparişte belirtilen hükümlere göre hazırlanmalıdır (Ek A).

7.5 Gözenek kapatıcı madde (isteğe bağlı)

Taraflar arasında karşılıklı mutabakatla gözenek kapatıcı madde kullanımı üzerinde anlaşmaya varılmışsa,
bu maddeler, çimento harcı kaplama yüzeyini kapatmak veya modifiye etmek için kullanılabilir. Gözenek
kapatıcı madde suyun (insani tüketim amaçlı su durumunda) kalitesini bozmayacak veya kaplama
performansını etkilemeyecek nitelikte olmalıdır.

İçme suyu boruları için, gözenek kapatıcı madde boruların kullanılacağı ülkenin milli gereklerine uygun
olmalıdır (Madde 1).

Gözenek kapatıcı maddenin performansı ve uygulamasına dair gerekler bu standardın kapsamında değildir.

8 Uygulanmış kaplama için gerekler

8.1 Genel
Uygulanmış kaplama için gerekli özellikler aşağıda verilmiştir.

- Ek C’ye uygun S/C oranı,

- Ek C’ye uygun W/C oranı,
- Harcın mekanik özellikleri,
- Kaplamanın görünüş ve sürekliliği,
- Kaplama kalınlığı.

Diğer özellikler talep ve sipariş esnasında belirlenebilir.

8.2 S/C ve W/C oranları

Not 1 - Ek C’ ye uygun kum/çimento (S/C) oranı tayini.

Not 2 - Ek C’ ye uygun su/çimento (W/C) oranı tayini.

8.2.1 Küre tabi tutulmuş harcın nihai özelliklerinde önemli derecede etkili olduklarından taze harcın S/C ve
W/C oranları tayin edilir.

8.2.2 Taze harç bileşiminde, S/C oranı 1,0 ile 2,5 arasındadır.

8.2.3 Kaplama santrifüj yöntemi ile uygulandığında, santrifüj sonrası taze harcın W/C oranı en fazla 0,42
olmalıdır.

5
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

8.2.4 Kaplama dönel kafa yöntemi ile uygulandığında, W/C oranı Çizelge 2’deki sınırlar dahilinde S/C
oranına bağlıdır.

Cizelge 2 - Dönel kafa yöntemi için S/C ve W/C oranları arasındaki ilişki

S/C 2,5 1,7 1,0

W/C ≤ 0,42 < 0,40 < 0,37

Not - Ara değerlerin belirlenmesi için enterpolasyon uygulanabilir.

8.2.5 Santrifüj yöntemi ile uygulanan harcın S/C ve W/C oranları, uygulandıktan sonra 15 dakikayı
geçmemiş olan kaplama bölümünden alınan numuneler üzerinde tayin edilir.

8.2.6 Dönel kafa yöntemi ile uygulanan harç numuneleri, harç karıştırıcısının çıkışından alınabilir. Dönme
esnasında harçtan su çıkışı oluyorsa, numuneler Madde 8.2.5’e göre alınmalıdır.

8.2.7 Numuneler, harç tabakasının toplam kalınlığı dahilindeki malzemeyi temsil etmelidir. S/C ve W/C
oranlarının tayini için Ek C’ye başvurulmalıdır.

8.3 Harcın mekanik özellikleri

Harcın mekanik özellikleri için aşağıda belirtilenler uygulanmalıdır.

a) 28 günlük basınç dayanımı en az 50 N/mm2, eğilme dayanımı ise 5 N/mm2 olmalıdır,

b) Harcın mekanik dayanım muayenesi, kaplanmış borudaki taze harçtan alınarak hazırlanmış
40 mm x 40 mm x 160 mm boyutlarındaki prizmatik numuneler üzerinde yapılır. Kaplamanın uygulanması
esnasında su çıkışı olmamışsa, numuneler harç karıştırıcıdan da alınabilir,

c) Bu numuneler hazırlanır ve eğilme ve basınç dayanımları EN 196-1’de verilen hükümlere göre tayin edilir.

d) Mekanik özelliklerin deneyle tayininde kullanılacak prizmatik numuneler 7 ve 28 gün sonrasında,

EN 196-1’de tarif edilen şartlar altında küre tabi tutulmalıdır.

8.4 Kaplamanın görünüşü ve bileşimi

Kaplamanın görünüşü gözle muayene edilmeli ve aşağıdaki şartları sağlamalıdır.

a) Harç kaplama yüzeyi her yerde pürüzsüz olmalı, çukurlar ve çıkıntı yapan herhangi bir yabancı madde
içermemelidir. Yüzeyden çıkıntı yapan birkaç kum taneciğine müsaade edilir.

b) Talep veya sipariş esnasında aksi belirtilmedikçe, içme suyu borularında, kaplamanın kararlılığını
bozmamaları şartıyla, genişliği 1,5 mm’den az olan ayrık çatlaklar kabul edilebilir.

c) Zararlı etkisi olan su (örneğin; atık su, tuzlu su, …) iletiminde kullanılacak borularda çatlak genişliği
0,5 mm ile sınırlıdır.

d) Çatlak genişliği daha büyük ise, azami çatlak genişliği, içme suyu boruları için 1,5 mm’ye, zararlı etkisi
olan su iletiminde kullanılacak borular için ise 0,5 mm’ye düşürülene kadar içme suyu ile ön işlem
uygulanabilir. İçme suyu ile ön işlem uygun olmadığında, çatlaklar tamir edilmelidir (Madde 9).

Not - Tecrübeler, ayrık çatlakların, kaplamanın içme suyu ile teması halinde harcın şişmesi ve/veya
kimyasal tıkanma suretiyle kapandığını göstermiştir. Ancak, uzun sürelerle nemli ortam şartlarında
kalan çimento harcı kaplamanın kendini tamir etme yeterliliği azalmaktadır.

e) Sınırlı boyuttaki kusurlu yerlerin düzeltilmesine izin verilir. Bu işlem, orijinal harçla uyumlu olan ve
gerekiyorsa ilave katkı malzemesi içeren harcın elle uygulanması suretiyle yapılabilir (Madde 7.3.4).

8.5 Kaplama kalınlığı

8.5.1 Ölçülen kaplama kalınlığı Çizelge 3’teki hükümlere uygun olmalıdır.

6
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

Çizelge 3 - Kaplama kalınlığı

Kaplama kalınlığı a
Boru veya bağlantı parçası
Dış çap D b
Anma Asgari
mm
mm mm
D ≤ 273 4,5 3
273 < D ≤ 610 6 4
610 < D ≤ 914 8 6c
914 < D ≤ 1220 10 8c
1220 < D 14 12 c
a
Asidik özellikte kireç çözücü su ve tuzlu su (Ek B) için asgari kaplama kalınlığı 6 mm olmalıdır.
b
Bağlantı parçaları (örneğin; redüksiyon parçaları, T şekilli redüksiyon parçaları) için D en büyük
dış çap anlamındadır.
c
Tozaltı ark kaynak metodu ile kaynaklanmış borularda, Çizelge 3’te verilen kaplama kalınlığı,
kaynakla güçlendirilen kısım üzerinde %10 düşürülebilir.

8.5.2 Taze harcın kalınlığı, ölçekli bir penetrometre kullanılarak, ± % 10 hassasiyetle ölçülmelidir.

8.5.3 Sertleşmiş harç kalınlığı;

- Hassasiyeti en fazla ± %10 olan komparatörle veya
- Diğer bir manyetik veya elektromanyetik ölçme yöntemi gibi tahribatsız diğer bir yöntem ile ± % 10
hassasiyette ölçülmelidir.

8.5.4 Kaplama kalınlığı, boru ucundan itibaren 300 mm’den fazla mesafedeki bölgelerde, aynı enkesit
üzerinde birbirine 90° açı yapan simetrik dört noktadan ölçülmelidir. Ayrıca tozaltı ark yöntemiyle
kaynaklanmış borularda, kaynak dikişleri üzerinden de ölçümler alınmalıdır.

Bağlantı parçalarında, ölçümler, bağlantı parçası uçlarında, aynı enkesit üzerinde birbirine 90° açı yapan
simetrik dört noktadan ölçülmelidir. Ayrıca tozaltı ark yöntemiyle kaynaklanmış borularda, kaynak dikişleri
üzerinden ölçümler alınmalıdır.

9 Tamirler
Kusurlu olan boru veya bağlantı parçaları ve tahribatlı deneylere tabi tutulmuş boru veya bağlantı parçaları,
kaplamacı tarafından veya döşeme esnasında tamir edilmelidir.

Tamir işlemi müşteri tarafından kabul edilmiş olmalıdır.

10 İşaretleme
Kaplanmış boru veya bağlantı parçası, dayanıklı malzemeler kullanılarak, mamülü açık şekilde görülebilir,
silinmez bilgilerle tanıtan boyama, şablon basma veya baskı gibi yöntemlerden uygun olanı kullanılarak
işaretlenmelidir.

Gerekli işaretleme bilgileri müşteri ve imalatçı arasında mutabakatla belirlenmelidir.

11 Taşıma, nakliye ve depolama

11.1 Taşıma
Kaplanmış boru ve bağlantı parçaları kaynak ağızlarına ve kaplamaya zarar gelmeyecek şekilde
taşınmalıdır. Şekli veya yapısı kaplamaya zarar verebilecek olan çelik kanca veya başka malzemeler
doğrudan kullanılmamalıdır.

7
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

11.2 Depolama sahasına nakliye

Borular ve bağlantı parçaları kaplama işlerinin yapıldığı depolama sahasına nakledilirken, boru ve bağlantı
parçalarında ve kaplamalarında oluşabilecek hasarlara karşı tüm önlemler alınmalıdır.

11.3 Depolama
Kaplamanın Madde 8.4 ve Madde 8.5’te belirtilen gerekleri sağlaması için depolama kontrol edilmelidir.

Kuru veya nemli ortamda, depolama süresinin uzadığı durumlarda, büzüşmeden dolayı oluşabilecek
çatlakları önlemek ve çimento harcının kendisini iyileştirme yeteneğinin (kendi kusurlarını giderme yeteneği)
devamlılığını sağlamak için, kaplanmış boru uçlarını örtmek veya kapatmak avantajlıdır.

İnsani tüketim amaçlı su taşıyan boruların uçları, depolama ve taşıma süreçlerinde hijyenik nedenlerden
dolayı örtülmelidir.

11.4 Boru ve bağlantı parçalarının teslimat için yüklenmesi

Boru ve bağlantı parçalarının yükleme ve nakliye esnasında zarar görmemesi için uygun tüm tedbirler,
kaplamanın yapılacağı fabrikada alınmış olmalıdır.

Genellikle kaplamacı, kaplanmış sağlam boru ve bağlantı parçaları kendisinde iken, bunların dağıtımından
tamamen sorumlu taraftır.

Kaplanmış bileşenlerin teslimattan sonraki taşıma, nakliye ve depolama işlemlerinde kaplamacının talimatları
uygulanmalıdır.

8
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

Ek A
(Bilgi için)
Boru ucu birleştirme tipleri
A.1 Tip C.1

Açıklama
1 Çelik boru
2 Çimento harcı kaplama
3 ≈ 25 mm

Not - Birleşim bölgesinde çimento harcı kaplamanın elle uygulanması gerekmektedir.

Şekil A.1 - İnsanların girebileceği, çapı en az 600 mm olan boruların alın kaynak bileşimli uçları

A.2 Tip C.2

Açıklama
1 Çelik boru
2 Çimento harcı kaplama
3 3 mm ila 5 mm

Şekil A.2 - İnsanların girebileceği veya giremeyeceği boruların alın kaynak bileşimli uçları

A.3 Tip C.3

Açıklama
1 Çelik boru
2 Çimento harcı kaplama
3 3 mm ila 5mm

Şekil A.3 - İnsanların girebileceği veya giremeyeceği boruların alın kaynak bileşimli uçları
9
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

A.4 Tip C.4

Açıklama
1 Çelik boru
2 Çimento harcı kaplama
3 Kaplamasız uç
4 İsteğe bağlı lastik conta

Şekil A.4 - Muflu çelik borular

A.5 Tip C.5

Açıklama
1 Çelik boru
2 Çimento harcı kaplama

Şekil A.5 - Kaynak kuşaklı veya bağlama kaplinli çelik borular

10
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

Ek B
(Bilgi için)
Çimento tipinin seçimine ilişkin kılavuz tayin rehberi
B.1 Giriş
Çimento harcı kaplamalı boru ve bağlantı parçaları içme suyu, ham su, atık su, deniz suyu ve tuzlu su gibi
suların iletimini sağlayan boru hatlarının yapımında kullanılır. Çimento harcı kaplama, boru ile iletimi
sağlanacak değişik maddelere yeterince direnç gösterebilecek bir korozyondan koruma tabakasıdır. Bu
koruma, iletimi sağlanacak değişik maddelere göre seçilen çimento harcı tipinin kullanılması ile sağlanır.

B.2 İç yüzeye uygulanan çimento harcı kaplamaların tahrip mekanizmaları

B.2.1 Genel
İç yüzeye uygulanan çimento harcı kaplama ile sağlanan korozyondan koruma özellikleri, iletilecek olan
madde ile kaplama arasında sağlanacak olan dinamik dengeye bağlıdır. Bu sebepten dolayı, boru ile iletimi
sağlanacak maddeyi dikkate alarak çimento tipi seçilmesi önemlidir.

B.2.2 Yumuşak su
Çok yumuşak veya demineralize su, çimento harcındaki kalkerli bileşenleri çözebilir. Çözünme, Cl- ve Na+
iyonlarının varlığında hızlanır ve Mg2+ ve Ca2+ iyonlarının varlığında yavaşlar.

Bağıntı (B1) ve Bağıntı (B2)’de belirtilen c(Ca2+) iyonu derişimi ile karbondioksit ve karbondioksit
anyonlarının derişimi Qc’ye ilişkin asgari değerlere uygunluk gösterdiğinde, yumuşak su ile temas halindeki
çimento harcı kaplamanın yeterli dirence sahip olduğu kabul edilir.

c(Ca2+) > 0,02 mol/m3 = 0,8 mg/L (B1)

Qc = c(CO2) + c (HCO3-) + c(CO32-) >0,25 mol/m3 (B2)

Daha yumuşak su, özellikle de deiyonize su ile temas durumunda, çimento harcı kaplamada hafif
çözünmenin gerçekleşmesi beklenir ve bu çözünme, suyun bileşiminde kabul edilemez bir değişikliğe neden
olabilir.

B.2.3 Asidik su
Aşırı miktarda CO2’nin yanı sıra, diğer inorganik ve organik asitler de çimento harcı kaplamaya olumsuz etki
yapabilir.

Çimento harcındaki kireçtaşının asitlerce çözülmesi, çimento harcı kaplamanın yumuşamasına neden olur.
Büyük mekanik gerilmelere maruz kaldığı durumlarda (erozyon, tırmıklar), yumuşamış harç sökülerek
yerinden kalkabilir. Zararlı asit etkisinin değerlendirilmesinde, genellikle, pH değeri yerine kireç taşını çözen
asitlerin derişimi kullanılır. Tecrübeler, 7,8’in üzeri pH değerlerinde, genelde kritik derişime ulaşmış kireçtaşı
çözen asitlerin bulunmadığını göstermiştir.

pH’ı 7’den düşük asidik sulardan kaynaklanan zararlı asit etkisinin boyutu, büyük ölçüde oluşan reaksiyon
tuzlarının çözünebilirliğine bağlıdır. Belirli bir pH değerindeki zayıf asitlerin kuvvetli asitlerden daha derişik
olacağı ve bu yüzden çimento harcına daha fazla zarar vereceğine dikkat edilmelidir.

Not 1 - Hidroklorik ve nitrik asit gibi kuvvetli asitler kalkerli agregaları ve çimentodaki portlanditi çözer ve
yüksek çözünebilirliğe sahip reaksiyon ürünleri verir. Sülfürik asit, kalkerli agregaları çözmesinin yanı
sıra, çimento tipine bağlı olarak genleşebilen etrenjit oluşturarak zararlı asit etkisini artırabilir.

Not 2 - Asetik, laktik ve formik asit gibi zayıf asitlerin zararlı etkisi, nispeten çözülebilir reaksiyon ürünlerinin
oluşmasına neden olur. Ancak, zayıf asitler, kuvvetli asitlere karşı difüzyon bariyeri görevini gören
reaksiyon ürünlerini çözme eğilimindedir. Bu da çimento harcı kaplamanın asit saldırısına karşı daha
hassas olmasına neden olur.

11
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

Not 3 - Yumuşak ham suda humik asit bulunabilir. Humik asitin çok düşük derişimleri bile nispeten düşük pH
değerlerine neden olabilir. Atık suda, mevcut birden çok asit türüne ilaveten, amonyum iyonları da
bulunabilir ve bu iyonların derişimi belirlenmelidir.

Not 4 - Ortamda bir asit karışımı olduğunda, bu karışımdaki asit tiplerinden birisi baskın olacaktır. Baskın
asit, zayıf bir asit ise, kendi içerisinde nispeten çözünebilir reaksiyon tuzu oluşturma eğiliminde
olacaktır. Benzer şekilde, baskın asit, kuvvetli bir asit ise, kendi içerisinde daha az çözünebilir
reaksiyon tuzu oluşturma eğiliminde olacaktır.

B.2.4 Bazik su
Çimento harcı kaplama, orta derecede derişimlere sahip bazik suya karşı genellikle dirençlidir.

B.2.5 Tuzlu çözeltiler

B.2.5.1 Genel
Kireçtaşı çözen asitlerin zararlı etkisinin yanı sıra, çimento harcı kaplama tuzlu çözeltilerdeki belli iyonlarca
parçalara ayrılıp tahrip olabilir.

Bu standard çerçevesinde, tuzlu çözeltiler için aşağıdakiler geçerlidir.

Çizelge B 1 - Tuzlu çözeltilerin kısa gösterilişi

Suyun tarifi Tuz içeriği a

g/L

Tuz miktarı yüksek su

Yaklaşık 3
Tuzlu su, deniz suyu
Yaklaşık 30
Aşırı tuzlu su veya okyanus suyu (brine)
Yaklaşık 100’den büyük

a
Madde B.2.4.2, Madde B.2.4.3, Madde B.2.4.4, Madde B.2.4.5, Madde B.2.4.6’ya bakılmalıdır.

B.2.5.2 Magnezyum miktarı yüksek su

Magnezyum (klorür ve sülfat), çimentodaki kalsitik bileşenleri çözme ve magnezyum hidroksit oluşturma
eğilimindedir.

B.2.5.3 Sülfat miktarı yüksek su

Sülfatlar trikalsiyum aluminat ile reaksiyona girip, çatlama yoluyla harcın tahribatına sebep olacak,
genleşebilen ürünler, alçı ve etrenjit oluşturur. Bu sebeple, sülfatlı ortama maruz kalması tasarlanan
çimentoların trikalsiyum aluminat miktarı sınırlandırılır.

B.2.5.4 Nitrat miktarı yüksek su

Amonyum nitrat haricindeki nitratların zararlı etkisi sadece zayıf derecededir.

B.2.5.5 Klorür miktarı yüksek su

Klorürlerin çimentoya zararlı etkisi çok düşük olmasına karşın, klorürler, çelik yüzeyini çevreleyen çimento
matriksinin pH değerini, ilerleyen paslanmaya ve sonucunda çatlamaya neden olacak seviyede
düşürebilirler.

B.2.5.6 Sülfit miktarı yüksek su

Sülfitler hava ve su bulunan ortamda sülfat artışına neden olur. Bu durumda aerobik bakteriler kükürdü,
hidrojen sülfitten, sülfürik asite yükseltgeme eğiliminde olur. Daha sonra oluşan sülfürük asit, özellikle atık su
şebekelerinin üst bölümlerindeki çimento bağlayıcılı bütün malzemelere zararlı etki eder.

12
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

B.2.5.7 Deniz suyu

Deniz suyunun çimento üzerindeki korozif etkisi, sülfat ve magnezyum iyonlarının önceki maddelerde tarif
edildiği gibi birleşik etkilerinden kaynaklanmaktadır. Klorür iyonları, sülfatların etkinliğini azaltsa da, çelik
üzerinde korozif etkiye sahiptirler.

Deniz suyunun deniz içindeki çimentoya zararlı etkisi nispeten çok düşük olmasına rağmen, gel git
bölgelerinde zararlı etkinin şiddeti ciddi mertebelerde olabilir.

B.2.6 Katı ve sıvı yağlı çözeltiler

Vizkozitelerine ve harca nüfuz etme kapasitelerine bağlı olarak, katı ve sıvı yağlar sabunlaşma yoluyla
hasara neden olabilirler.

B.2.7 Zararlı etkiye sahip gazlı çözeltiler

Gazlar, sıcaklık çiğlenme derecesinin altına düştüğünde, zararlı etkiye sahip çözeltiler meydana getiren
organik veya mineral asitler içerebilirler.

Hidrojen sülfüt (H2S), özellikle atık su şebekelerinde kükürde yükseltgenebilir ve bakteriler nedeniyle en son
sülfürik asite dönüşebilir. Derişimi 5 mg/L’yi aştığında, hidrojen sülfitin zararlı etkiye sahip olduğu kabul edilir.

Karbondioksit, su bulunan ortamda çimentoyu karbonatlaştırma eğilimi gösterir ve buna bağlı olarak
çimentonun kimyasal korozyona karşı direnci artar. Ancak karbonatlaştırma, boru yüzeyine yakın çimento
matriksinin pH değerini düşürerek çimento matriksinin koruma etkisinin azalmasına ve sonucunda ilerleyen
paslanma oluşumuna neden olur.

B.2.8 Aşındırıcı sular

Çimento harcı kaplamalar, borularla iletilen suyun zararlı etkilerine maruz kalabilir. Bunun sonucunda,
özellikle, borular içerisindeki su tahliye edilirken yapılan işletme hataları esnasında veya dirsek
bölgelerindeki güçlü türbülans durumunda ve özellikle tıkanıkları açmak için boru içerisine açma elemanı
gönderilirken oluşması beklenen kumlanma (aşınma) kusurlarına neden olabilir. İlaveten, zaman içerisinde
çimento harcı kaplamanın kalınlığında aşınmaya bağlı azalma miktarı dikkate değer seviyelere yükselir.

B.3 Su tipine göre baskın mekanizmalar

Su tipine göre baskın mekanizmalar özet olarak Çizelge B.2’de verilmiştir.

Çizelge B 2 - Su tipine göre baskın mekanizma

İnsani tüketim Atık su boru hatları Tuzlu su, aşırı tuzlu su

amaçlı su taşıyan ve deniz suyu taşıyan
boru hatları boru hatları
Yumuşak su X X
Asidik su X X
Bazik su X
Magnezyum miktarı yüksek su X X
Sülfat miktarı yüksek su X X
Nitrat miktarı yüksek su X X
Klorür miktarı yüksek su X X
Sülfit miktarı yüksek su X X
Deniz suyu, tuzlu su X X
Katı ve sıvı yağlı çözeltiler X
Zararlı etkiye sahip gazlı
X X
çözeltiler
Not - ‘’X’’ baskın mekanizmayı göstermektedir.

B.4 Çimento harcı kaplamalar için uygulama alanları

B.4.1 İletimi sağlanan değişik maddelerin uygulama alanları, işletme deneyimi, saha deneyleri ve laboratuar
araştırmaları esas alınmış olup, Çizelge B.3’te tanımlanmıştır. Suyun kimyasal bileşimine ilaveten, durgun ve
dinamik işletme koşullarının da henüz sebebi tam olarak bilinmeyen bir şekilde etkili olduğu bilinmektedir. Bu
bilgi, sadece kılavuz amaçlı olarak kullanılacaktır.

13
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

Çizelge B 3 - Uygulama alanlarının genel açıklamaları

Çimento harcı tipleri

-R
Su CEM I CEM I-HS CEM -L
(reçine
CEM III A CEM III B CAC (akışkanlaştırıcı)
dağılımlı)
Demineralize su - - - - -
Yumuşak su
+ + + + +
CaCO3 < 55 mg/L
İçme suyu talimatına
+ + - +b +b c
uygun su
Ham su +a +a + +a +
Asidik kireçtaşı çözen su - - + - +
Bazik su + + + + +
Magnezyum ve sülfat
- - + (+) +
miktarı yüksek asidik su
Magnezyum ve sülfat
- - + (+) +
miktarı yüksek tuzlu su
Sülfat miktarı yüksek su - (+) + (-) +
Klorür miktarı yüksek
+ + + + +
bazik tuzlu su
Deniz suyu + + + + +
Atık su - (+) + (+) +
Not + uygun
- uygun değil
() sınırlı
a
Kireçtaşı çözen asitlerin bulunmadığı ortama uygun.
b
Özel anlaşmalı borularda ve belirlenen sınırlarda kullanılmalı.
c
Sadece bağlantı parçalarında ve tamir harcı olarak kullanılmalı.

B.4.2 Tuzlu suda ve deniz suyunda kullanılması durumu hariç, CEM 1 (Portland çimentosu) ve CEM 3
(Yüksek fırın çimentosu) çimento tipleri arasında büyük dayanım farkı yoktur. Tuzlu su ve deniz suyu iletimi
yapılacaksa, CEM 3 çimentosu kullanılarak hazırlanmış çimento harcı avantajlı olabilir.

B.4.3 CM CAC çimento harcı tipleri betona zarar veren sulara karşı yüksek özellikli bir dayanıma sahiptir.
Beton harcı kaplamasından hemen sonra yapılacak yeterli kürleme ile en iyi sonuçlar elde edilebilir.

B.4.4 Düşük su/çimento oranına sahip sıvılaştırıcı içeren çimento harcı, çatlak oluşumuna karşı yüksek bir
dayanıma sahiptir. İlave olarak, çok tuzlu olup, betona zarar veren sulara karşı dayanım artışı gösterir.

B.4.5 Asitli suların betona zarar vermesine karşın, reçine dağılımlı (-R) çimento harcı tipleri ve aşınma
(korozyon) direncine karşı CEN CAC çimento harcı tipleri aşağıdaki yöntemle belirlenir:

- Numune: taze harçtan hazırlanmış uzunluğu en az 2 cm olan harç prizmaları veya uçları ve dış yüzeyleri
tecrit edilmiş boruların kaplamasından alınan parçalar numune olarak kullanılır. Harcın bileşimi ve
sertleşme şartları, işletme şartlarına eşdeğer olmalıdır. Harcın su/çimento oranı, harç uygulandıktan
sonraki su/çimento oranına eşit olmalıdır.

- Numunelerdeki kireçtaşı, 0,1 mol/L asetik asit ile 0,1 mol/L sodyum asetat kullanılarak hazırlanmış asetat
tampon çözeltisi ile giderilir. Kireçtaşını gidermek için numuneler ortam sıcaklığındaki çözelti içerisine
yerleştirilir. Çözeltinin cm3 biriminde hacminin cm2 biriminde numune yüzey alanına oranı 5 ila 10 cm
olmalıdır. Çözelti iki haftada bir yenilenmelidir. Deney süresi 6 aydır.

- Kireci giderilmiş numuneler, havada sabit bir kütleye erişinceye kadar kurutulur. Kurutma sonrası, kireci
giderilmiş üst harç tabakası mozaik görünümünü alır ve kum taneleri şeklinde parçalanır. Gevşek
durumdaki kum ve harç bölümleri plastik bir fırça ile temizlenir. Bu gevşek parçalar ve kum tanecikleri
tartılır ve sonuç, numune yüzeyi ile ilişkili olarak g/m2 cinsinden ifade edilir.

Belirtilen alana ilişkin aşınma hacmine ulaşılmaması halinde, numune korozyona karşı dirençlidir.
14
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

Çizelge B 4 - Aşınmış hacme ilişkin alan

Çizelge D.3 e göre harç tipi Aşınma miktarına ilişkin alan

g/m2
CEM.... – R < 100
CEM CAC kontrolsüz kürlenme < 300
CEM CAC kontrollü kürlenme < 100

B.4.6 Zararlı etki mekanizması, ortamda mevcut zararlı madde tipine göre ciddi biçimde değişebildiği için,
yukarıdaki çizelgede tüm su tipleri verilmemiştir.

B.5 İçme suyu borularının dezenfekte edilmesi

İçme suyu borularının dezenfeksiyonu, içme suyu hatlarını faaliyete geçirirken üzerinde durulan bir husustur.
Değişik çimento harcı kaplama tipleri, dezenfektanlara değişik şekillerde tepki gösterir ve bu durum dikkate
alınması gereken bir husustur. Ayrıca, dezenfekte suyunun nasıl bertaraf edileceği de dikkate alınmalıdır.

15
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

Ek C
Taze harç analizi
C.1 Genel
Bu ek, karışım oranının analiz ve hesaplama yöntemlerini tanımlamaktadır.

Organik veya mineral katkı malzemeleri kullanıldığında, bu malzemelerin yapısı ve miktarı dikkate
alınmalıdır.

C.2 Numune Alma

Taze harçtan numune alınacağı durumda, bir enkesite ait temsili çimento bileşiğini oluşturabilmek için tüm
enkesit boyunca çimento harcı kaplaması numune olarak alınmalıdır.

Numune olarak yaklaşık 300 gram taze harç alınmalıdır. Bu taze harç, nem oranının ve kum/çimento (S/C)
oranının analitik olarak tayin edilebilmesi için, biri 100 gram (M2) ve diğeri 200 gram (M1) olmak üzere, aynı
bileşime sahip iki numune parçası oluşturacak şekilde iyice karıştırılmalıdır.

C.3 Hesap yöntemi

Taze harcın ana bileşenleri, kum, çimento ve sudur. Harcı iyileştirmek amacıyla reaktifler, agregalar ve
sentetik malzemelerin harca ilavesi durumunda, bunlar, taze harç içerisinde tayin edilmemeli ancak çimento
parçasıyla birlikte hesaplanmalıdır.

Kum/çimento (S/C) ve su/çimento (W/C) oranları sırasıyla Bağıntı (C1) ve Bağıntı (C2) ile hesaplanır.

S1/ M1
S/C = (C1)
1- S1 / M1 - W2 / M2

W2 / M2
W/C = (C2)
1- S1 / M1 - W2 / M2

Burada;
S1 : Kütlesi M1 olan taze harcın içerisindeki kum kütlesi. Kum kütlesini tayin yöntemi Madde C.4’te tarif
edilmiştir.
W2 : Kütlesi M2 olan taze harcın içerisindeki su kütlesi. Su kütlesini tayin yöntemi Madde C.5’te tarif
edilmiştir.

C.4 Toplam taze harç kütlesinden kum kütlesinin tayini.

Verilen: Kütlesi M1 200 g olan harç numunesi.

Tayin edilecek: S1 / M1

Numune alındıktan hemen sonra 2000 mL’lik beher içerisinde tartılır (M1), ardından göz açıklığı w=0,09
mm‘ye eşit olan ISO 3310-1’e uygun tel elek üzerinde yayılır ve bu elekten geçirilir.

Elek üzerinde kalan kumlu kalıntı porselen bir tabak içerisine yıkanır ve 20 mL ila 30 mL derişik HCl ile
işleme tabi tutulur. Kalıntı elek üzerine tekrar yayılır ve akar su altında yıkanır. Yıkama işlemine süzüntü
suyunda asit kalmayıncaya kadar devam edilir. Son olarak kalıntı bir kurutma dolabında 105°C’ta sabit
kütleye erişilinceye kadar kurutulur.

Tartım sonucu S1 bulunmuş olur.

S1 sonucu, kumdaki ince malzeme ve kireç miktarı nedeniyle, referans değer deneyinin sayısal sonucu
kullanılarak düzeltilmelidir.

16
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

C.5 Toplam taze harç kütlesinden su kütlesinin tayini

Verilen: Kütlesi M2 100 g olan harç numunesi.

Tayin edilecek: W2/M2 oranı

Alınan taze harç numunesinin kütlesi ile kuru harç numunesinin kütlesi arasındaki fark olan su kütlesi tayin
edilmelidir. Bu deney için tartılar ve ısıtma yüzey alanı yeterince büyük olan ısıtma tablası gereklidir.

Önceden ısıtılmış ısıtma tablası üzerine taze harç düzgün bir şekilde yayılır. Numune, topak oluşumu
gözlenmeyinceye kadar sürekli karıştırılırken hızla kurutulur. Soğutma sonrası numune bir kez daha tartılır.
Kütle kaybına karşılık gelen değer, taze harçtaki suyun kütlesi W2’dir.

17
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

Ek D
Organik beton katkı malzemelerinin sabunlaşmaya karşı direnci
D.1 Genel
Bu ekte, organik beton katkı malzemelerinin sabunlaşmaya karşı direncini tayin yöntemi tarif edilmiştir.

D.2 Numune alma

Organik katkı malzemesinden alınan 5 g numune, 10 g su ile karıştırılır.

Numunenin pH değeri 7,0’a ayarlanır ve üzerine derişimi 0,1 mol/L-1 olan 50 mL sodyum hidroksit çözeltisi
(NaOH) eklenir. Bu karışım 60°C’ta 48 saat bekletilir.

D.3 Deney yöntemi

Numune, derişimi 0,1mol/L-1 olan hidroklorik asit (HCl) asit ile potansiyometrik olarak pH 7 değerine
ulaşılıncaya kadar geri titre edilir. Kullanılan ve derişimi 0,1mol/L-1 olan HCl hidroklorik asidin mililitre
biriminde miktarı, sabunlaşmaya karşı direncin ölçüsüdür.

18
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

Ek E
(Bilgi için)
Muayene
E.1 Genel
Muayene işlemleri, kaplamacı tarafından talep ve sipariş esnasında anlaşmaya varıldığı şekilde yapılmalıdır.
Müşteri tarafından gönderilen bir temsilci muayene işlemlerine refakat edebilir.

E.2 Doküman
Bu muayene işlemlerinin sonuçları kaplamacı tarafından kaydedilmeli ve müşteri temsilcisi talep ettiğinde
incelemesine hazır tutulmalıdır.

Kaplamacı, teslim şartlarının sipariş şartlarına uygun olduğuna dair bir muayene tutanağı düzenlemelidir.

E.3 Numune alma

Müşteri temsilcisi veya kaplamacının muayene temsilcisi belirlenen deneylerin uygulanacağı boruları
seçmelidir.

Harç numuneleri, tam olarak tanınabilmeleri için işaretlenmelidir.

E.4 Deneyler ve kontrollerin şekli ve sıklığı

Deneyler ve kontrollerin şekli ve asgari sıklığı Çizelge E.1’e uygun olmalıdır.

Çizelge E.1 - Deneyler ve kontrollerin şekli ve sıklığı

Özellikler Paragraf Deney yöntemi Asgari imalat kontrolü

Kaplamadan önceki yüzey Madde 7.1 Gözle Her boru veya bağlantı parçası
durumu
Kaplama uygulama şartları Madde 7.4 -- Sürekli
S/C ve W/C oranı Madde 8.2 Ek C Haftada bir
Harcın mekanik özelliklerinin Madde 8.3 EN 196-1 Ayda bir
tayini
Boru ucu birleştirme tipleri Madde 7.4.3 Ek A Anlaşmaya göre

Sertleşmiş kaplama kalınlığı Madde 8.5.3 - Her vardiyada imal edilen

borulardan 4 tanesi

E.5 Tekrar deneye tabi tutma

E.5.1 Tatmin edici olmayan ve kaplama kalitesini yansıtmayan deney sonuçları;

- Deneye tabi tutulan parçanın kusurlu bir numuneden alınmış olması, veya
- Deney makinasının hatalı montajı veya normal olmayan şekilde çalışmasından kaynaklanabilir.

Böyle durumlarda deney dikkate alınmamalı ve tekrarlanmalıdır.

E.5.2 İmalat kontrol testleri esnasında, bir veya daha fazla deneyin sonucu yanlış veya yetersiz ise,
aşağıdaki işlemler uygulanmalıdır:

- Kusurlu olduğu kabul edilen borular, kaplamacı tarafından geri alınmalıdır.

- Deneyin sonucunun geçersiz olması halinde, geçersizliğe neden olan borudan bir önce ve bir sonra imal
edilmiş olan 2 boru üzerinde deney tekrarlanmalıdır.

Her iki boru üzerinde yapılan deneylerin sonuçları tatmin edici ise, kaplamanın kabul edilebilir olduğu
hükmüne varılır. Sonuçlar tatmin edici değil ise, kaplamanın kabul edilebilir olmadığı hükmüne varılır.

Kaplama reddedilmişse, kaplamacı, borular ve bileşenlerini tüm taraflarca onaylanmış bir işleme göre tekrar
kaplamalı ve kaplanmış boru veya bileşenlerini tekrar kabule sunmalıdır.
19
ICS 23.040.10; 23.040.40; TÜRK STANDARDI TS EN 10298/Mart 2010
25.220.99

Kaynaklar
[1] EN 10224, Non-alloy steel tubes and steel fittings for the conveyance of aqueous liquids including
water for human consumption - Technical delivery conditions.

20