Yazan :

SERGE HUTIN

GIZLI CEMiYETLER .

c;eviren :

MEHMET ARIK

--

ANIL YAYINEVI VilAyet Kar31S1 No. : 11 - tstanbul

http://groups.yahoo.com.group/TIT _Kitaplarl

NURETTtN UYCAN - MATBAASI Cagaloglu, Servili Mescit Sok. No: 12 Tel. : 22 08 17 1 s tan b u 1--' 1965

Birinnci Iwnm :

GtzLt TE~KtLATLAR :

Eski ~aglarda gizli dinler . . . . ~ .

1) Eskl M1S1r. • • . .

2) Eskl Yunan . . . • . . . ~ . .

3) Roma lmparatorlugu . lkincl KIsnn :

tsamiyetin Sirian . . . tsmailik . . . • . . . . .

. ,

22 23 25- 28

I~INDEKILER

Sahile

KONUY A GtRt6. . . . . . . . . . . 7

Siyasi Glzli CemiyetIer ve Mezhepci gizli

Cemlyetler . . . . . . . . . 8

Btr cemiyete veya mezhebe kabul edilme,

bunun karakterlerl ve gayelerl. . •. 9

1) Asll manasiyla bir cemiyete ginnek ~. 10

2) Cemiyete g1rl~ merasimleri . . .. 12

3) Sirlan ogrenmenin derecesi ve srrasi . 18

fik insanlarda gizli cemiyetler ve cemlyete

Intlsab 20

nnnxcr HOLUM

. .

34 85 36 37

.. • 41 •

Dtirziler

• • • • .. • • II • ...

Ansarieh'Ier

U ~ti Kasun :

Orta Cagda gizU Akide ve Dlnier. . Esnaf Cemiyetleri .. ... t;raal Ef sanesi. . ~ . . . . . .

Cathares'Ier ..

Templlers ~valyelerl . . . . . . . . Dante ve Slrlar . . . . . . . . . . Slmyacilar ve Kahballst'ler. . . .

SihirbazlLk .....•.••..

• It • • • • ..

42 43 44 45 46 48 48 50

52 52 56 57 58 59

I(:INDEKILER

Sahife

DijrdUncti KIsun :

Rose Croix Te§kilati . .. Mensei, ersanesi ve Tarihc.;esi .

Rose CroIX Te§klla tmm gentslemest . Rose Croix ve Frank Masonluk. Te§kilAta giri.§ merasimleri . Akideler ve Gayeler .

B~inci Kisnn :

FRANK - MASONLUK :

1) Tarih.;esi

XVIII. Asirda Fransada Frank - Masonluk ve ytiksek smirlar sisteminin gcltsmest

Masonlugun gellsmesi Masonluga intisab .

Masonlugun sembolleri . Ma~onlug;a giri~ prensipleri . Dii§iinme Odasi ve Simya . tl.;; soru ve yemin .

Hiram Efsanesi .

Doktrinler

Masonlugun gayest yapicihk .

Masonlug-a giri§in gayesi . Masonlug-tIn esrarr

63

3)

, ..

67 70 70 73 75 75 77 78 80 80 81 82

.2)

• • •

nctxot BOLtrM 8lYASt GtzLt CEMtYETLER :

Birinci KlSun :

Gizli te§kUA.tlarla siyasi te§killi.tIar arasm-

daki aHlka ve farklar . 85

Siyast cemiyetlerin genel karekterleri ve st-

mrlandirrlmalari 87

tkIncl KIsInl :

SaInte - Vehme . tJ~D.ncit K18un :

Baviyera Mutekitleri .

· .. ~

90

· . .

93

ICINDEKILER

Dord"n(~ii Klsnn :

Carbonari

ltalyan Carbonarileri FransLZ Carbonarileri Carbonarinin te§kila ti

Be~inci KISlm :

trlanda Gizli Cemiyetleri .

. - .

.Altancr KlSun :

Ku ... Klux - Klan -

Yedinci Kls1m :

Maffra

Sekizinci KIStm. !

Cinai Cemlyetler . NETtCE : .

BihUyografya

---0001---

• • *

Sabife

98 99 101 103

105

108

112

115 116

120

-7-

KONUYA GiRI~

Bu kitapta ele abnan konu, heyecanh miinakasalara, tahriklere sebep olmak de gil , gizli cemiyetler isimlendirilen topluluklarm Incelenmesidir. Fakat kolayca farkedilecegl gibi her devirde, muhtelif topluluklar, giz .. Ii cemiyetler tarahndan temsil edilirler. Meseta Museviler gibi biitiin bir zumrenin esrarengiz telakki edildigi, bazi dinitarikatlerde Jezvitlerdeki gibi murailige ve her cesit .yeraltr faaliyetine mahal verildigi bilinmektedir. Gizli cemiyet terimi genis manada ve fazlaca kullamldigi icin boylece Isimlendirdigimiz bir kitaba baslarken miimkiin oldugu kadar sarih olarak bu iki kelimenin manasmi belirtmeliyiz.

Gizli cemiyetler teriminin ifratca kullamhslarr-eEvvela belirtmeliyiz k:i nazari dikkati celbetmeyen biitiin topluluklar gizli cemiyetler deglllerdir. Boylece gizli olmayan teskilatlarm azalari normal zamanda,. zuliim ve tazyik esnasmda zaman zaman harici goriini.i§leri gizli cemiyetlerle bazi benzerlikleri olan topluluk- 1ar meydana getirirler. Mesela : Roma Imparatorlugu zamanmda katolik kilisesi, Edit de Nante ihtilAlinden sonra fransiz protestanlari..

-8-

Diger taraftan resmi tipteld veya de vIet tarafrndan kurulan ve bazan gizli teskilatlar olarak telakki edilen butun teskllatlar bu eserin konusunun disma cikmaktadrelar. Boylece engizisyon, korkunc mevcudiyeti, bircok hafiye ve mensuplariyla, bazi azalaruun faaliyetlerinin gizli ve esrar h olmalarma ragmen bir gizli cemiyet degildi.

Siyasi gizli cemiyetler ve mezhepc;i gizli cemiyetler ... A. Lantoiu'a gore iki ce§it gizli cemiyet vardir : 1 - Siyasi gizll cemiyetler - Bunlar faaliyetlerini

veya hie olmazsa azalarmm isimlerini gizli tutmak isteyen topluluklardir. Onlarm faaliyetleri ya adaleti temin etmek gayesinde alan topluluklarda oldugu gibi resmi tesekkullere tevcih edilmistir, veyahut ekseriya mevcut iktidara tevcih edilmistir. Teskilatlarup smttlanan bu gruplarm niteliklerinden bin simrlandmlrrns siireleridir. Gayesi zamana uyan gizli cemiyet yasayabilir, gayesi siyasi ise onu doguran sebep He zarurl olarak soner. (A,. Lantoine).

2 - Mezhep~i gizli cemiyetler - Eziyet edici ve cebredici olanlar harie bu topluluklar varhklarmi gizlemeye lilzum duymazlar. Onlarm kanunlarr, tarihceleri, top I anti mahalleri, doktrinleri ve hatta mensup olan azalarmm isimleri bile herkes tarafmdan bilinmektedir. Bu topluluklar yalmz ayinlerini merasimlerini gizli yapmaktadn-lar. Yabancilar bu merasimlere kabul

-9-

edllmemektedirler. Parola ve isaretler azalarm birbirini tamrnasim mtimkiin kilmaktadir, Bu topluluklari kapah bir cemiyetten ayirt eden husus bu cemiyetlerin azalarmi: kabul merasiminin teferruath olup ayin seklini arzetmesidir.

Boylece bazi durumlarda bunlari tefrik etmek 01- dukea miiskilldiir. Nitekim, siyasi faaliyetlere girisrnek Icin teskilata dahll azalar gizli toplantilardan faydalamrlar, Diger taraftan tamamiyle Ilahi gayeler gtiden topluluklarda da mezhepci topluluklara benzeyen girls merasimlerinde derece derece simflamadan istifade etmek Ihtiyaci duyulmaktadir.

Simdi bir mezhep veya cemiyete kabul merasiminden adaylarm ne anladiklarmr inceleyelim. Zira bu anlam balk dilinde gizliligin prestiji tesiriyle tam manasuun kaybetrnistir.

Bir cemlyele veya mezbebe kabul edllme, bunun karakterleri ve gaveleri ._ Umumiyetle cemiyete girmek intisab etmek sahista ruhi bakimdan iptidai bir' durumdan daha rniitekamil bir duruma gecmegi gerceklcstirccek bir istiale diye tarif olunabilir. Yabancirun cemiyete aday olmasi icin ahlaki ve fiziki, seri halinde sembolik denemeler yapihr, Bundan maksat aday'a yeni bir hayat icin tekrar dogmas iizere oldtlgil hissini vermektir. Daha kesinlikle bun un hakkmda ii~ sekil belirtebiliriz :

~

1) ASII manaslyla bir cemiyete gi-rmek, yabanci-

hktan daha miitekamil bir muhite girmek, daha .mii-

kemmel bir hale erismek demektir. Sonuc olarak birmezhebe girmek gercek bir ilahilesme haline .gelecek .. o zaman onun gayesi her sartin dismda insaru idare etmek olacaktir. Rene Guenon bu konuda: (diger sahislarla miinasebette bulunmak degil fakat kendinde us ... tun bit sahsiyet elde ederek bunun gerceklestirmektirrnektir. Tabii sadace insaniyetperver bir sahis olarak ki bunun zikretmek abes olacaktir. Fakat insaniyetperver bir sahis olarak kendini gostercn kimsenin de baZl durumlarda baska ·tUrIii butim tczahuratlari arzetmesi imkan dahilindedir) diye yaziyor. ~uhalde bu insanoglunun tamamiyle bir iC gerceklesmesidir ki bu gerceklesme kisinin kendi varhgmda tasidigr imkanlarm gerceklesmesidir. Meseta ilkel topluluklarda cocukluk cagindan erginlik cagma gecis icln tertip edilen merasimleri biraz ilerde inceleyecegiz. Fakat ergin bir insan cocuga nisbeten kuvvetlidir. Iste simdi bir cemiyete dahl! olmanm umumi karakterlerini boylece anlarms oluyoruz. Elbette ki herhangi bir cemiyete dahil olmak icin yabanci, bazi tertiplere hazrrIanacaktir. Cemiyete girebilmek icin icab eden tabii istidatlar hakkmda yazarlar israrla durrnaktadirlar.

Fakat sahis kendi kendine bir cemiyete dahll olamaz. Bir cemiyete girrnek, aday olmak kelimesinin asil manasi, latince (baslangic, giris l'dir. Cemiyete giren de yola koyulmus olandir. Bu bakimdan aday ekseriya ·inzivaya cekilen mutasavvif''dan ayirt edilir. Bir cemiyete aday olacak sahis 0 cemiyetin aday or-

-10 -

ganizasyon tarafmdan secilir ki bu husus cemiyetin sosyal karakterini belirtir. Bununla hera her bu organizasyon her zaman yeni aday'a rehberlik ve onderlik yaprnayip, Guenon'un tabirine gore,. ona ruhi tesirde bulunmaktadir, Mezhebin esrarma vakif olanlar ya-. banciya teblig edilmeyen adayhk karakterini cok ge-

Iistirmislerdlr. Zira bu hususun harice sizmamasr 18.zimdir. Guenon'un belirttigine gore bunlar elde edilecek durum icin hazirhk usulleridirler ki netice itibartyla if a edilecek gorevi tamamiyle kolaylastiracak yardim ve destekler olup meydana cikacak muskiiller ve tehlikeleri bertaraf ve kontrol ederler. Adayhk SIrrt tabiatiyla izhar edilemez ve yalmz cemiyete girls .ona vakif olmayi saglar. Aristot (Mysteres d'Eleusis)

de ogrenmek degil fakat hissetmek diye yaziyordu, Bu kitapta gizli bir doktrin ogrenilmiY9r fakat hisler du-

<yuluyordu. Adayhk sirri gercckten izhar edilernez zira herkes bu geleneksel sembolleri kisisellestirrnis olur. Mezhebe yabanci olanlar merasimlerl en ince teferru .. atlarma kadar ogrenirler. B6ylece masonlugun sirrr aciklanrrus olur. Fakat tamamiyle anlasihp tamnarnaz. Biitiin gizli cemiyetlerin esrarmda rastgelinen ya banci ve tedhisei muhtelif imtahan ve tecriibelerle psikolojik mekanizma icra edilir ki bunlar sathi bir tetkikata girisenler icin manasiz, abes bulunabilir. Halbuki bun .. Iar tamamiyle tanmamarmslardir. Bu hususta seckin fir mason olan J. Boucher: (bu merasimler suur albna niifuz ederek gercek bir tesirin kudretini temin eder-

-- 11 --

ler) demektedir. Gizli irnkanlarim fiilen meydana koyarak kisi cemiyete duhulimu tesdik ettirip gerceklestirir. Aday bir kere cemiyete girdikten sonra daimi Uye olur ve mezhebin esrarrna gore hicbir sekilde bir daah cemiyetten ayrilamaz, R. Guenon 1 a gore (dis masonlardan) bahsedilmesi bOylece abes bulunmaktadir. Zira masonluk vasiflari azlolunamaz. Cikarrlan veya istifa eden bir frankmason icin Ingilizler (bagimSIZ mason) terimini kullanmaktadirlar. Fakat yazarlarmason cemiyetine girisin gercek olrnasi lazim geldigini ilave etmektedirler.

Nihayet cemiyete giri~ passif bir istiale olmayip esasmda fiiliyatla meydana konur ki kisiligin biitun mevcudiyetiyle isbirligi yaprlmasmdan bilkuvve ortaya cikar. Mason teoricileri bazi masonlarm cemiyete intlsaplarmdan sonra da orta halli dururnlarmi bu suretle izah ederler. Intisap istialesi ii~ bolum arzeder :

sahsiyete bagh kabiliyet suuraltma sizrnak

kisinin if a edecegi isin gerceklesmesi.

2) Cemiyete girl, merasimlerl esasrnda fiziki ve ruhi bir imtihan denemesidirki ,ahlsln ruhlyatma tesir ederler .. Bu merasimler bazan umuma acik olarak yapihr lar . Mesela: ilkel topluluklarda cocukluktan erginlige get;;i§ merasimleri. Fakat ekseriya bunlar da gizli icra olunurlar. Gizli cemiyetlerin girls merasirnleri onlarm sirlaridir. Aday cemiyete yabanci kimsele-

-12-

re onlarr if§a etmeyecegine dair yernin eder. Ustelik girls merasimlerinin de bir tesiri olmaktadir ki bu da onlan if a eden kisiye bagh bulunrnamaktadir. Kendine zarari olmayan bu fonsiyon nazari itibara ahrur. Bunun gibi dini ayinler, bunlari icra eden papazin ahlaki kiymetlne bagh bulunmamaktadir. Diger taraftan onlarm en ufak teterruatlarmm tatbik edilmesine buyUk bir itina ile riayet edilmesi gerekmektedir. Aksi halde hicbir tesirli netice elde edilemez. Fakat adaym durumu ne olursa olsun, mesela hiristiyan vaftizinin aksine, giri~ merasimi cemiyete girebilecek bir kimse icin if a edilemiyorsa tesirsiz kahr. Nihayet bu merasimlerde manah sembollere, riimuzlara mUracaat edilir ki yalmz sirlara va kif olanlar bunlari anlayarak degerlendire bilir ler.

Buna mukabil butun rumuzlar gerekli durumlarda onu dilsilnen icin merasimlere benzeyen tesirlerde bulunurlar. Boylece cemiyete giris bu rumuzlarm tamamlanmasiyla neticelenir.

3) SirJan ogrenmenin derece ve SlraSI -

Bir sirm ogrenme ilk hamlede kesf'etmenin huzurundan ileri gelmekte ise de aday bu sirlari yavas yavas ogrenebilir. Ekseriya soyledigl gibi adayliga talib olan kisinin, faaliyet ve uzun cahsmalarmi belirten cetin bir yoldan gecmesi Iazimdir. Biitim gizli teskilatlarda SIr larm dereceleri olup, teskilata giren adaym mil-

-13 -

kemrnellesmesine gore eristigi mertebelerde bunlara vukufu olabilir. Te:jkilatm nizamlarma ria yet edip esrarma vakif olacak kimseler QU teskilatm eok karrsik olan baskanlari tarafmdan giri~ merasimlerinin icrasmda bUyuk bir titizlikle degerlendirilip siralanmakta ve cemiyete kabul edilen bu dereceye gore sn-lari ogrenmektedir.

Cemiyete girls ve ezoterizm (sirlar) - Ezoterizm kelimesi yunanca eisOth~ kelimesinden gelmektedir ki kelimesi kelimesine (giris yapmak) anlamim belirtir. Kelimenin anlanu etimolojisinden cikar. Girls yap .. rnak, disarrdaki Insanlarm ic;eri girrpelerini saglayacak bir kapi acmakbr.· Sembolik olarak sakh bir hakikati, gizli bir manayi meydana cikarmaktir. Nitekim tamamiyle gizli bir doktrin anlanu bu kelimenin biitim anlamlarmda belirmektedir ki kalabaliktan ve disaridan meydana gelen bir muhitle izah edilir. (J. MarquesRiviere).

1 -.. Cemiyete dahil olmanm muhtelif sirlari 6g~ renmek olmadigiru, bir doktrinin telkinlerini ortaya koyarak aciklamaktan, ibaret olmadigirn gormiisduk. Bir seri merasimler ve islemler cemiyete girecek olana yenidcn dogmak tizere oluyorrnus (basibadelmevt) hissini duyurmak gayesini gutmcktedir. Bununla beraber muhtelif merasimlerde kullamlan sembol, teknik, gizli efsane herkese gore degisen zimni temaslarla merasim ve denemelerde kullamlmakta alan bu sir-

"-14 -

Jar bir ~e§it hadiseler bilgisi gayesini de glider. Cemiyete kabul merasimlerinde, karanhk bir gezinti es ..

\ nasmda, adaym gortlslerine muhtelif korkunc sahneler arzolunarak ona oliiyormu~ hissi verildigini de burada isaret etmeliyiz. Plutarque: oliim esnasmdaki rub halinin biiyilk sirlara vakif olma esnasmda duyulanruh haliyle aym bulundugunu belirtmektedir. Bunlar once. tesaduli kosular, zahmetli gizli yerler ve karanhkta endiseli yiiriiyu§lerdir. SoIU'a nihayete dogru korku son dereceye eikarilir, urperrne, titreme, soguk ter ve dehsct duyurulur. Oliim hissi muhtelif usullerle az cok vahsi rrietodlarla duyurulur ve her zaman bu boyle yapihr. Bundan sonra aniden bir l~lga kavusmak devresi gelir. Plutarque'm dedigi gibi bu ani bir aydmlanmadir, Fakat goaleri kamastiran bu aydmlanmada temiz yerler, cayirlar, ses ve danslar, gizli sozler, dinl gortintiiler aday'a duyurulur. Bundan sonra aday kemale ermis ve cemiyete girmis olarak sikmtrsizca dolasip serbest olur. Bu inis ve ~J.kl~ esasma dayanan sema bircok muhtelif fakat birbirine benzeyen sernbollerle aciklamr efsane ve inanclarm miihim bir kisrruna tatbik edilebilir, G. Persigout'nun cahsmalarmda cemiyete girisin seyri hakkindaki arastirmalar hususunda onemli tesebbiisler bulunmaktadtr, Iste birbirini tamamlayan iki yorum: cemiyete girisin devreleri sembolik olarak kainatm yaradihsinm devrelerini yeniden ortaya koymaktadrr. Bir herciimercin isikla tanzim edilmesi de insanm yeniden tesekkulilnun itiba-

-15 -

ri seklidir. Ademin dil~li§U iIe insaniyetin kaybettigi imtiyazlarin tekrar hak edilrnesi.: Cemiyete giri~ i1e adaylar mukemmel ogrenimi elde etmek, olgunlasip kemale ermek sartlarma uygularnrlar. G. Persigout'a gore cemiyete giri~ :

- Mllkemmel bir yaratik olabilmek icin dlinyevi arzularm oldurtilmesiyle Insarun temizlenmesidir ki bu simyacilarm biiyiik sihlridir.

- Atalarirruzm kaybettigi mefhumun anlasilmasiyla itikat usulimu ogreten tasavvuftur.

- Adem ile Havva'run cennetten kovulmadan onceki nimet ve irntiyazlarma sembolik olarak yeniden hak kazanmalaridir.

II - Cemiyete giri§ sekillerinin her birinde, inis C;I1o~, olmek ve yeniden canlanmak semasimn degisik bir sekli olmasma ragmen musterek ve mutabik bulunulan bir husus basiretin kaybolmasidir. G. Persigout: (bilgi ismlarr insanm kalbinde kmlrrus bir ayna ki hidirt Bu kil<;Uk parcalarm teker teker bir butun gibi almmasi bu parcalanmayi buyutur) diye yazmaktadir. Bu fikre dayanan esrarengiz bir gelenek muhtelif devirlerde bircok defa1ar degisik sekillerde izhar edilerek biitiin dinlerin kokde aym membagdan meydana geldigi belirtilmistir. Zamamrmzda bilhassa Rene Guenon bu eski kavrarru gelistirmistir ki ana gore esrarengizlik tatbik edilen dinlerden daha oncedir. Ayru zamanda ifade ve gerceklestirme bakimmdan oldugu ka ..

-16 -

dar fiiliya~ta prensibine . baglanmaktan baska birsey yapmamakta, dini destek olarak alrnaktadrr. Gercekten gelenek, dine nazaran, dini ve dini olmayarak tezahiir eden biltiin sekillerden oncedir. Uzerinde yasadigmuz dunyadan da eski bir gelencgin bu sirlarda miisterek bulunduguna Ihtiyac duyulmaktadir. Bu irtibat problemine gore sirlara vakil olanlarm muntazam ve kesintisiz olarak birbirini takib edip bir nev'i zincir meydana getirrnesi lazimdir. lnsaniyetin muhtelif devrelerinde menseden gel en bu mira SIn korunmasi iein bu devri daima bazi kimseler diinyevi olmayan, yani insan Iistunden insana devrolan bir rabita bulmak .. tadirlar. Mezhebe haric bulunanlardan gizli olmakta bu fikir bulunmaktadir ki XVII. ci asirda Rose Croix te:]kilatmda ve muasir bir cok yazarlarda da bu fikir be .. Iirmektedir,

III - Cemiyete girisin tesir ve isigmda bircok adaylar felsefi ve dini dusuncelerini gelistirmislerdir ki bunlar ayru esas fikirlere dayanmaktadir.

Butim esrarh bilgiler gibi bu tarz dusilnceler de anlasilmasi giiC olan muglak meselelerle ugrasrruslardtr. Dimya nasil yaratildi? Niein yasiyoruz? Kotuliik ve fenahklar neden hukilm silrmektedirler? Insaniyet ve kainatin istikbali ne olacaktrr? Evveldenberi insan menseinin sebeplerini, varhgmm gayesini ve oldukten sonraki durumunu 5grenmek istemistir. Her zaman gizli cemiyetlerde adaylar dilnyaya tesir ederek idare

-17 -

F:2

eden kanulari ogrenmek istemisler ve tarif olunamayan sn-Iari elde ederek esas problemi eozmege cah~ml§lardir. Nereden gcliyoruz? Kimiz? Nereye gidiyoruz? Bunlar dogustan insanm elde ettigi samrsrz kabiliyet ve kudretine bagh olarak bircok zihinlerde sorulan hacvari ii~ sorudur. Tam bir bilgiye susamis tabiat iisti; kudretlerden derin kaynaklar alarak gizli bilgiler fl§kirmaktadir. Bunlar: tasavvuf, seytan ve cinlere kar~l sihir, miineccimlik veya simya Ilmi (sihirbazhk) dir. Ptagorism ve bazi vecizelerde de gercek bir gizli bilgi seckin bir okuyucu kutlesine aciklanmaktadir. Fakat cemiyete intisab ile gizli doktrini birbirine karrstirrnak bir hatadir. B6ylece kabbale gizli bir felsefe olup bir cemiyete dahil olmak degildir. Tasavvuf sisteminde sernbol, riimuz, esatir ve mitolojiden Iaydalamlmasi tarif olunmayan seylenin aciklanmasmm yegane usuliidiir ki bunlar garip ve gUC; anlasilan seylerdir. Fakat semaya daima cevap veren umumi aciklamalarm anlasilmasi kolaydir : Diinya ve insan nasil yaratildilar? Zamannruzdaki diinya nasil meydana geldi ve orada insamn mevkii nedir? Dimya ve insamn gelecegi ne olacaktir?

Neticede bu hususu en gents manada ahrsak bunlar tarihin gercek felsefesidir. Teorilere gelince, ODlart asag; yukari klasik gizli ilimlerin hepsinde bulmak miimkiindiir. Tabiat ustudunya, tabiat dunyasmm gercek sebebi olmaktadir ki bu da hislerin kotrolu altina dilsmektedir. (Gorimmeyen seyler toplulugunun gori.i-

18.-

nerek tezahur etmesi). Krona t (biiyfik diinya) biiyuk alem Be insan (kiiciik diinya) kiiciik alern arasmdaki kiyast miinasebet, yaratihs teorilerinde ekseriya bir erkek ile bir disinin birlesmesi prensibi, dunyarun yu .. rnurtasmm eski doktrinlerde ba~langl(; bulmasidir. Yumurta, tohum ve hiicre halinde btittin canhlar geli~erek bircok yayilmalarla birbirlerinden farkh olurlar. Esrarh bilgiler umumi adi altmda belirtilen bu diisimce cereyanlarr ilk bakista zannedildiginden cok daha onemli tesirler belirtmektedir. En eski !.!aglardanberi arahksiz birbirini takib eden az veya ~ok esrarengiz kuruluslar yaprmstir ki bunlara vakif olanlar esrarengiz ilimler meydana getirrnistir. Bazi dini merasirn ve geleneklerde de bu akis belirmektedir. Bu bakimdan burada cemiyete girls teskilatlari ile miisbet dinler ara .. sindaki mimasebetler zikrcdilebilir. Dinler yayilma gayeleriyle felsefi kurumlardir t ·yani istisnasiz herkese aciktir lar _ Halbuki inti sa b edilecek cemiyetler ise giz- 1i olup prensip Itibariyla bazi durumlarda ve hususlarda secilmis olan kimselere mahsusturlar. Bazi durumlarda felsefe ve gizlilik aym gurupta birlesirler. Modern bir misal olarak Morrnon'larr ahrsak iki tiirlii ayinleri ve merasimleri bulundugunu goriiruz. Herkesin istir-ak edebilecegi umumi merasimler ve sadece rahiplerin istirak edebilecegi mabette yapilan gizli me ... t'asrm. Fakaz gizli ayin ve cemiyetlere intisab cdcnlere mahsus doktrinlere karst kilise ekseriya miicadele aerrustir. Bu hususta katolikligin kurulusundanbert gizlili ..

. -19-

-

ID ve intisab merasimlerine karsi arahksiz mUcadelede

oldugunu hatirlatrnarmz gerekir ..

Ilk insanlarda gizli cemtyetler ve cemiyete intisab - likel topluluklarda bu husus cok ilgi cekici olup intisab iki derecede yapilmaktadir :

1. Evvela biitun toplum fertlerine uygulanan bir intisab sekli vardir- ki bunlar cocukluktan genclige ge .. ~i§ merasimleri gibi yapilan merasimlerdir ~ Gencler umumi bir merasimde viicutlarma dogme yapilmasi ve .. ya viicutlarmm bir yerinin kesilmesi gibi hususlara tabi tutulur Jar. Butun bunlar t yeni yetisenin kendinden ge~ip hipnotizma edilmis bir duruma girmesini temin icindir ki, adaylara b5ylece toplumun inanclari ogretilmis olur, Bu hususta sosyal nizamlar tabiatm kainat nizarrum aksettirdigi glbi, idare teknigi He sihir ara-

smda dar hir bag mevcuttur.

2. Fakat bununla beraber ilkel topluluklarda gizli cerniyetlere benzer sekilde sihirbaz ve feti§ci topluluklar vardir. Merkezi Afrikada oldugu gibi bunlarm kendilerine mahsus gizli hususiyetleri ve bazan kanh alan hususi merasimleri mevcuttur.

Bu kitaptaki incelememizde takip edecegimiz plan: 1 - !ntisab edilen teskilatlar (teskilat terimini kullanmayi daha uygunbuluyoruz, zira bu gruplar gizli ve kapalidir.) Doguda Cin, Hindistan ve Tibet'de siyasi bir maksadi olmayan esrarengiz merasimler pek coktur. Fakat bunlarm izahi kitabirmzm hacmini asacaihndan biz Akdeniz havzasim incelemekle yetinecegiz.

- 20-

- Eski caglarm sirlari : Misir, Yunan, Roma Im-

paratorlugu ..

- Islamiyetin str'lart..

- Orta Caglarda cemiyete intisab ..

- Rose Croix (gtillU hac) teskilati ..

_. Frankmasonluk ..

2 - Siyasi gizli cemiyetler - Bunlar: herkes taraImdan daha iyi bilinirler. Burada sadece en onemlileri ile gencl karakterlerini belirtmekle yetineceglz.

-. 000--

- 21-

BtRINel BOLUM

GtZLt TESKiLATLAR

Birinci KlSlm

- Eski Caglarda Gtzli Dinler -

I - Eski Mlslr

Bizi burada ilgilendiren MISlr dininin esrarh seklidir. Dini gizlilik ve esrarim tamamiyle tavzih etmemizle beraber Misirhlarm dininde aydmlanmarms noktalar bulunmaktadir.

Misirhlarm dininin esrari - Misirhlarm dininin tamarniyle bir gizli din oldugu kuvvetle soylcncbiltr ki bu dinin merasimleri halkm gorusiinden gizli olarak yapihrdi. Misrr rnabedi, dinsizlerc varmcaya kadar herkese acik alan modern kiliseden tamamiyle f'arkh bu-

-;

lunuyordu. Rahiplikle ilgisi bulunmayan mezhebin ya-

bancilarr ruhani Tanri odasma sokulmazlardt. Umumi bir avlu'dan sonra gelen salonda bircok sutunlar bu-

-- 22-

lunurdu, Mabedin bu kisimma gelerek dualarmi yapanlar bazi sartlara tabi bulunurlardi. Bundan sonra . gelen ruhani odaya yalmz rahipler gircbilirdi, Dini, mcrasimlerde dinin sembol ve mezheplerini yalmz bu rahipler temsil eder lerdi.

Dini merasimler - Ruhani odada tamamiyle teferruath bir merasim cereyan ederdi ki bu ekseriya bir efsaneye dayamrdr, Osiris efnanesine gore olurn ile tekrar dirilis merasirrilerle sembollesmektedir. Osiris ile hemsiresi . Isis, eski Misrrm en unli.i ilahlarrydilar. Bilhassa tsis daha sonralari biitiln Akdeniz bolgesinde yayilrmsti. Biitiin dini merasimlerde konu: ilah Osirls'in biraderi Seth tarafmdan oldurulusu ve sonra esi ilahe Isis'in sihir kudreti sayesinde tekrar dirilisi belirtilirdi.

- Nebatlar kuruyarak topraga karrsrr ve sonra ilkbaharda yeniden gelislrler ;

- Giine~ her aksam kaybolur ertesi sabah yeniden dogar:

Oliimsilzlilge erismis alan Tanri insanlarr oldukten sonra yargrlemaktadtr. Sirlari ogrenen misal olarak sunu almahdir.

- Olilmden sonra insan bir diger Osiris olabilir ve bu ilah gibi ebedi bir varhk haline .gelebilir.

- Fakat srrlar fogrenen Tanrilasmak icin kutsal bir varhk olmak iizere scmbolik olarak olmek mecburiyetindedir.

Osiris efsanesinin ogrettigi ders' «yeniden dogmak i cin olmeks dir.

- 23-

Bu efsane mabetlerde gizli merasimler esnasmda fiilen temsil edilirdi, Bu temsili oynayan ruhani kisiler sembolik bir seri durumlari He sirlari ogrenene oliiyormus ve yeniden canlanarak tarif olunamaz bir varhk oluyorrnus hissini uyarmaya cahsirlardi.

Temsille gostermek usulti ve doktrinleri ~ Eski Misir tarihini aydmlatrnaya cahsanlarm bircok cahsmalarma ragmen Mismn timsalle ifade etmek usulu iyi tamnmarnaktadir, Misir mabetlerinde rastlanan merakh rumuzlar ve timsalleri diisimcemiz kavrayamaz.

tlahe Isis'in resimine ait olan rumuzlari sayahm : 'boynuzlar, kiire, testi, hila}, emzirilen cccuk, ayaklara Kadar inen elbise, sandal, orak ve .manasr halen biln ... meyen kulplu hac,

tUm sahasmda oldukca tekamill etmis bilgileri alan Misirh rahiplerin gizli doktrinleri tari.h bilginleri tarafIndan iyi bilinmektedir. Fazla tafsilata gircmiyece.gimizden bu doktrinlerin birlestigi bazi hususlari sayrnakla iktifa edecegiz ki bunlarda klasik esoterism doktrinlerinin hepsi toplanrrns bulunmaktadirlar ~ Yaratan'm atesten kopmus olarak meydana getirdigi dimyanm tesekkiilati, ilkel herciimerc, karanhk sular... erkek ve disi ilahlarm meydana cikisi ve bunlarin soyundan devam eden ilahlar... insan ruhunun huviye .. tinin tayin edilmesinin prensip ve usulleriyle mumkim bulunmasi.

Eski caglarda Iskenderiyenin onernli bir kiiltilr merkezi oldugu zamanda Misir ilahiyatmm ilah! duo.

- 24-

stmceler iizerinde biiyiik bir tesiri bulunmaktadrr. Hiristiyanhga kadar Roma imparatorlugunun muhtelif esrarmda da bu husus kolayca belirmektedir. Hiristiyanhktaki bakire Tanrica gibi Misir Tanricasi da tabiati temsil ederdi, Daima dogurdugu halde her zaman bakire idi.

II - Eski Yunan

Intizam ahenk ve muvazene diisimcelerini belirten klasik zihniyetin geli~tigi yer olarak uzun zaman Yunanistan zikredilmlsti. Nitekim oradaki kadar gizli dinlerin ~ogaldlih memleket az bulunrnaktadrr. Nietzsche' e gore Apollon zihniyetinin yamnda Dionoziak zihniyeti de muhtelif sekillerde gelismistir,

Dionisos - Yunanistanm en eski gizli dinlerinden hiridir. L. Autran eski Yunan devrinde ona acem - hint ilahlarrmn tesirini belirtmektedir. (Dionysos, Divan - aosha isimli aryen (acem - hint) i~ki ilahmdan gelmektedir. Akdenizde Yunanistan crvarmda rastlamlan ana Tanricasidrr.) Eski MlSlr ilAhlanndan Osiris - Isis ~iftine benzeyen Dionisos - Demeter clftintn eski Mismn kuvvetli tesiri altmda bulundugu belirtilebilir. Ne !?ekilde olursa olsun Yunan dunyasmm her yerinde onun varhgi ,goze earpar. Kolejler, thiases gibi gizli topluluklar Dionisos'u coskun heyecanh ayinlerle kutlarlar ve bu eski toprakla ilgili ayinlerin akisleri yeni sem-

-25-

boller maydana cikarrmstir :. cinsi karakterler belirten danslar t toplu sarhosluk ve coskunluklar, kanh feda'karhklar t muhtelif sihirlerin tatbikati ve ifasi ....

Dionisos ayinlerinde Sabazios ve Anaitis vardir ki bunlar Romahlara kuvvetle tesir eden Frikyahlarm bitki ilahi Attis He toprak hayvan ilahesi Cybile' e benzcmcktedirler,

Eleusis ayinler! - Atina yakm larmda bulunan Eleusis mebedinde iinlu ilahlarm ayinleri kutlamrdi, Bu meydanda yer ve gok ilah ve Ilahesi Zeus ile Deme .. terin birlesmeleri kutlanrnasi tabiabn miimbit olmasim saglamak icin yapihyordu. ~iitiin eski aylnlerde oldugu gibi bu bir og;retim ve gosteri degil sembolik manzara ve temsillerdi ki bu ayinlerin oztinii Demeter He Zeus'un kutsal diigiinii teskil ediyordu. Mystes ve Epoptes isimlendirilen iki ayri intisab sirufma gore

,

kucilk veya biiyiik ayinler yapihrdi.

Orphe ve Pythagore ayinleri - Orphe ayinleri (Dionysos gibi) Zagreus efnanesi konusunda, azap cekmek ve dirilmek hakkmdadir.' Bu ayinler MISlf ve Hint akidelerine benzernektedirler. Buna gore karanhk dilnya cekirdegini meydana getirmis ve yeryilzii He gok-

;-

yiizil. meydana cikrmstir ki buradan hayat prensibi olan

Eros l~lgl dogmustur .. Fakat Orphe ayinlerinin daha ziyade ilgi cekentarafr ruhi akidleridir, Viicutta hap-

. sedilmis gibi bulunan ruh devamh olarak bir insandan digerine sonsuz olarak go~ etmektedir. Orue ve fera-

- 26-

gat He nefsine hakimiyet cehenneme gitmekten kurtulmayi mi.imkUn kilar. Insanlar. cehennem zebanileri (Titan) m kullerinden dogmuslardir, Zeus (Jupiter) bu zebanileri maglub etmis denizleri Neptun'e vermis, karalarla havalan da kendisi almisti. Bu sebepten insanlarm tabiatmda cehennemden gelme fena bir husus bulunmaktadir. Fakat insanlarm tabiatmda kutsal ve ilahi bir husus da bulunmaktadir. Zira Titan, Zeus'un oglunu yutmustu. Kesinlikle sukut etme kavramma veya Adem'denberi biitiin insanlara samil olan giinaha miisaade etrneden, bu ZIt Iikirler, insan nesline bulasrms bir leke fikrini teyit eder. Boylece bir kurtulus ve selamet meselesi ortaya crkmaktadir:' Sonsuz yeniden dogus devresi, ezeldenberi keder'in mevcudiyetini be-' lirtir. Bundan kurtulmak gerekmektedir. Iste bu kurtulus Orphe efnanesinin gayesidir. Bu efsane (Platon) Eflatun 'u kuvvetli tesiri altmda bulundurrnustur.

Pythagor'un da Orphe He siki miinasebeti bulundugunu unutmarnahyiz. Pythagorizmi ekseriya frankmasonlukla mukayese etmislerdir. Bu Pythagore teskilatinm kurucularmm efsanevi alimler oldugu da . bilinmektedir. Bu te~kilat ayru zamanda gizli ve siyasi bir teskilatti. Zira bu .b~$kiIAt bir zaman muhtelif Yunan sitelerinde, Italyanm giineyinde ve Sicilyada iktidara sahipti. Boylece Pythagore efsanesi pek tamnrrus olup herkes onun siikut kaidesini, mezhebin ikiye ayrihsim ve diger karakteristik hususlarun bilmektedir.

- 27-

III -- Roma I mparatorluQu

Hiristiyan devrinin ilk dart ytizYlbnda her cesit gizli mczhepler, teskilatlar ve ayinlerin biiyiik bir geIisrne kaydettigi goziikmektedir. y enilesmcyc yardim ediliyor, boylece yeni hareketlerin dogusuna kadar basibedelmevt eski ayinler ve akideler gorulilyordu. Bu devirdeki fikirlerin merkezi bulunan sehir Iskenderiyc idi.

Eski sirlarm gelismesi - Tamamen formaliteci Roma dini gittikce diisunceleri daha az tatmin ettikce, ruhun selamet ve kurtulusuna, felah bulmasma cevap veren dogu ayinleri Romahlarm paganism (puta tapma) dinini istilft ediyordu. Dionysos, Hecate, Cybele, Serapis, Isis gibi ilahlardan bilhassa isis ayinleri geliserek uzun zaman hirisfiyanhgm karsismda baskalarmm yerini tuttu, Platarque ve Apule tarahndan yazilan meshur (Les Metamorphoses ou l'Ane d'or) isimli rornanmda Isis ayinlerinin gizli sirlarr ogrenilmektedir. Ists'in elbiseleri her cesit alacah bulacah renklere boyanrm§tIr. C;ilnkii hilton degisiklikleri, but tin sekilleri alan rnaddeler Tizerinde onun iktidari vardir, Cunkii o isik da olabilir, karahk da; gundiiz de olabilir, gece de; ates de, su da; hayat da, olum de; baslangic da, nihayet de ....

Fakat Osiris'In elbisesinde ne golge ne de degifiiklik vardir. 0 birtek berrak renktedir. Bu da isik rengidir, Boylece prensip her cesit karisikhktan azadedir

- 28-

ve ilk insan akilh ve tamamiyle temiz, satdir. 0 zamanm dusimcclcri iizerinde Isis akidelerinin cok kuvvetli bir tesiri vardi ve Sais'de isis mabedine girisin hikayesini anla tanlar tukenmiyordu ..

Buna paralel olarak esrarengiz Apollanius de Tyane'm irsad ettigl Neo - Orphisme (yeni orfizm) gelisrnekteydi. Neo - Pythagorism'de gelisiyordu. GizIi mabetlerde Pythagora atfedilen ayinlerde yeni intisab cdenc Tarm ile milnasebette bulundugu hissi duyurulmaga cahsihrdi. IV. eli yuzyilda din felsefesi gizIi serna ilmi, simya ilml, yabanci ve tedhisci ayinler.in tesiri altmda bulunuyordu. Akdeniz havzasindaki mezhcp kolejlerinde genis bir gizli cah§ma varrh. J. Marques Riviere, bu derin faaliyetin merkezinin Misir 01- dugunu belirtiyordu. Eski Ilahlar, afsunlar, mabetlerin eski sihirli sozleri, esrarengiz Iormiiller. gizli usul receteleri Yunanistan, iran, Filistin, Nil vadisinden gelen esrarenglz cereyanlar orada toplamyordu, Orad a rastlanan Incilin Tanrrsi Sa baoth, Asyarnn Tanrisi Sabazios'un benzeriydi. Orphe, isa gibi haca geriliyordu. Felsefeden daha sihirli. olan hiristiyanhkta teknik ve tesirli formGller toplanarak meydana cikan hikmet ve vecizelerin ilkel sekillcri oluyorlardt. Bu karisik fakat hiiyilk fikirlerden hislerden ve merasimlerden hiristiyanhk bircok hisseler ahyordu.

Mitra - Iran menseli olarak Romah lejyonerler tarafmdan imparator luga getirilen Mithra dinine hususi bir yer verrnek gerekmektedir. Hirlstiyanhgm yayIl-

- 29-

masmdan evvel bu gtines Tarmsi .dlni hiristiyanhga biiyiik bir rakip olmustu. Ayinler ekseriya yeralti rnagaralarlnda yapihyordu. Gizli isaretlerle birbirleriyle tamsan mezhep mensuplari yedi derece meydana getiriyor lardi : karga ( cora x ), si hir Ii (cryptius), asker (miles), asIan (leo), eski iranh (perses), gimes posta-

·CISl (heliodromus), baba (pater).

Mezhebe girmek isteyenlerin gceirecekleri denemeIer cok zor ve sertti. Kadmlar mezhebe kabul edilmezlerdi. Bu mezhep rahibi olan hiristiyanligm muzafferiyeti iizerine hiristiyanhgm siddetli saldirisma maruz kalmistir. Hiristiyanhk gibi mithra dininde de insan He Tanrr arasmda bir mutavassit bulunrnaktadir, Mezhebe yeni giren Mitra'ya soyle dua ederdi: (Selam sana, sirlarm sahibi, selam sana topraklarm hakimi, selarn sana dusuncelerin efendisi..

Diinyaya gclince bu galeyandan ben de gecerim ve ben de bu teheyyucle oltirum. Hayat veren ruhumu Blume teslim ederim ve ayinlerinle kurdugun nizamlarmla cizdigin yolumdan gccerim.

H Iristiya nhgln SI rlarr : Gnostisizm ilahiyat felsefesi ve manicheisme (iyilik ve kotuliik gibi birbirine zid olan dusunceleri prensip alan akide), Katolik yazar lar htristiyan dininin gizli Ayinler ve akideleri oldugunu daima belirtmislerdir, Bununla beraber (yeni vasiyetnamenin) bazi metinleri oldukca heyecanhdir. Bu meselede cok munakasa ve mi.inazaralar 01 mas Ina rag-

- 30-

men inancim daha derinlestirerek belir li olanlarm ilcrsine gidip herseyin gercek sebebini izah etmeye cahsan hrristiyanlarm az olrnadigim belirtmeliyiz. Fakat sadece duamn mahiyetini arastirrnakla degil, insan kendinde arastrrarak, Tann ilminin ve herseyin strlartm cozup, duanm ne oldugunu anlamak gerekmektedir. Yam Gnose (ilahi) terimi, butim devir lerde ve ~e~itli dinlerde genis bir ilahi sisteme tatbik edilebilmistir. Din! diisimccde ilahi emeller arahksiz zihinleri mesgul etmektedir. Zira maddi baglardan kurtularak gor iinmeyen Tanrrya kadar yiikselmek isteyen insanlar daima mevcuttur. Bununla beraber tahdit edilmis manada gnostisizm (ilahiyat), hristiyanbkta diinyarmzm ilk yuzyillarmda gelisen gcnis hareketi ifade etmektedir. Bu Ilahiyatcilar mukaddes kitaplarm sembolti altmda gizlenen miikemrnel hilginierin mahremiyetine vakiftirlar. Bu mahremiyeti havariler ve mukaddes kadmlar gizli sozlerle naklediyorken bepsi aym ifadelerde bulunmuyorlardi. Boy Ieee kii~iik gruplar, aym fikirde olan topI uluklar, kiiCtik kiliseler ,manasbr lar, gizli cemiyetlerin birhirleriyle munasebctleri oldugu gibi bazan birbirle .. rine karst ZIt da oluyorlardr, Mensei pek iyi bilinmeyen gnostik akidelere MISlf, iran, Yunan, musevi cevrelerinde rastlanrnasma ragmen bunlar bir tarikatten digerine bircok farklar gbstermektedirler. Bununla beraber miisterek olan bircok vasiflari bulunmaktadlr.' Dini bilgilere malik olmaktaki ustimliik, insanlarm tevecciihiinii kazanan eserler ve iyi hareketleri ile mimevverleri yalmz

··~_31-

gnostikler aydmlatabiliyorlardi, Kainatm anlasilmayan sn-lari bircok mutavassit tarafmdan belirtiliyordu. Butiin bu nazariyeler bir tek esastan cikiyorlardr: Fenahk meselesi 6nlinde duyulan sikmti: sonsuz ve kusursuz olan Tanri tarafmdan diinyanm nasil yaranldigmm izah edilme arzusu.

Gruplarr gizli cemiyet olan gnostiklere intisab hususunda tarihci oldukca kesin bilgiler vermektedir. Aday tarikatm akidelerine derece derece yapilan denemelerle vakil oluyordu. Fakat intisab ayinlerinde fedakarhklar ve gizli Iormiiller bulunmaktadir ki bunlar ruha oliimden sonra yedi kat gokyiizune €;lkl§l ve melekleri izah etmektedirler. Tarikat mensuplarmm birbirlerini tarnmak icin isaretleri vardir. Her cesit merasimler gizli ayinlerd eyapiltrdi, Bazi sekiller (diagramlar) doktrinleri hiilasa eder lerdi. Abraxas isimli seffaf billtlr tas' da sernatik resimler, sembolik sahislar goriiliirdu. Mesela:

Basi horoz, kollari ve govdesi insan, bacaklari iki yilan, bir elinde kalkan, obur elinde kirbac: kuyrugunu isaran yilan gibi riimuz ifade eden hayvanlar ..

Kilise papazlarmm saldirmalarma ragmen gnostisizm hiitiin Roma Imparatorlugunda yayilnusti, Not etmek lazimdir ki manicheizm gene onlardan husule gelrnistir fakat onlara karst bulunan bir ziddiyet akidesidir .. AcernMani (216 - 276) taranndan yayilan bu akide batida ve doguda \!ine, TUrkistana kadar yayilrmsti. Bunlar da akidenin mahremiyetleri ogretilen catechumene'ler He mutaassip papazlarm ta bi tutulduklari secilmis

- 32-

kimseler olarak iki gruba aynhrlar. Dint ve ilahi dii§Uncelere bunIarm biiyiik tesirleri olmustur, lyi ve rena zlddlyetinin meydana getirdigi ebedi meselelerle bircok kimselerin kafalart dolmustu, Diger bazilarr herseyin (nedent) ini ogrenmekle tam bilgi sahibi olmak arzusu .. nu duyup gizli merasimlerin cazibesine kapilrruslardi. Katolik kilisesi Ortodoksluga zit bulunan bu temayUl .. lerle miicadeleye ara vermemis, muzaffer olunca da kitaplarmm miihim bir kisrmm imha etmeye muvaffak olmustu. Fakat bosuna, gnostik ananenin tesiri gizlice yayllmaya devam etti ve onun canh akislerine -frankmasonlugun merasim ve sembollerinde rastlanmaktadJr-.

F:3

---000--'-' -

- 33-

t x t n c t KISIM

I slamiyetin Srrlarl

Butiin dinler gibi Islamiyetin de sirlari baslangicta Ka tolikler ve Ortodosklar tarahndan rcddedilmisti. Bunlara ragmen sofular Kuran'm Hadislerine sadik kalarak gizli cemiyetler kurmuslar ve .. bunlara gelistirmislerdir. Bugtin dahi kuzey Afrikada muhim miktarda miislliman gizli ccmiyetleri mevcuttur. Bu cerniyctlerin basmda bulunan (Cheik). mut1ak hiikumdar olarak teskilatm kurucusudur. Onun emrinde bulunan mokaddern'Ier cemiyete intisab edeceklcrle g5ri.i~lirlcr onlara gizli telkinlerde bulunurlardi. P. Geyraud'nun konustugu bu ilyelerden birinin acikladrgma gore: (tarikat mensuplari tarikat yolunda ytirilmek mecburiyetindedirler. Bu yol onlari usuller ,.formilller ve hususi isaretlerle derece dcrece kemale eristirir. Meleklerden Cebrail, Peygamher Muhammede gerccgi hildirmis, Kuran onun taraf'mdan Muhammede vahyolunmustur. Peygarnber Muhammed islamiyetin kurucusu oldu. Zamamrmza kadar bu .. tun Islam biiyiikleri diger isimleri zikretmekle beraber onun kuruculugunu muhafaza ederler. Bazi tarikatlerde

-34-

Peygamber Muhammedin dogrudan dogruya 'I'anriyla goru~tUgii bildirilmektedir.

-35-

ISMAILILIK

Ismaililik mezhebi ve buna bagll gruplar

ismaililik mezhebi Suriyede, Iranh Maimoun'un oglu Abdullah tarafmdan kurulmustur, Bu mezhebin akidele ... ri kuvvetli Ilahi tesirler cikartarak Kuran'a tecaviiz etmisler ve Adem, Nuh, Ibrahim, Musa, Isa ve Muhammed Peygamberlerden sonra Cater'in oglu Ismail'ln Peygamber oldugunu ileri siirmilslerdir. Bu mezhepte yedi derece vardir. Ismaililik mezhe hi sa vasci olarak politikada onemli rol oynarmstir. Zamamrruzda bu mezhep mcnsuplari bilhassa pakistanda coktur. Bu memlekette ruhani ve dilnyevi iktidar sahibi 'olan Aga Han Is .. maililik mezhebinin seflerindendi,

Ismaililik mezhebi birkac dala ayrilmaktadrr. En onemlilcrt: Katiller (assassins), dUrziiler ve ansarilerdir.

I ~ (Assassins) Katiller kendilerinden cok bahsettirmisler ve ef sanelesmislerdir, hashas yani afyon yerler. Unutulmayan bu dogu ismaililik mezhebi Xl. ci yilz .. yilin sonunda rneydana gelmis olup, kuruculari Hora ... sanh Hasan bin Sabbab'dir .. Kuzey Irani Alamout'un zaptetmesi iizerine Sabbah kendini peygamber ilan ede-

rek bir miktar taraftar topladi. Daglarm ihtiyari lakabiyla Suriye ve Iranda bircok ku vvetli satolari zaptetti ve kirahk katilleri sayesinde egemenligi kisa zamanda yayildr, Bu sebepten mezhep katiller ismini alrrustir. Bu katiller egemenliklerine engel olacak herkesi oldliriiyorlardi. Klasik ismaililik mezhebi gibi bunlarda da yedi simf vardi ve baslarmda (Cheik) bulunurdu. 1124 yilm ... da Hasan'm 90 yasmda olmesinden sonra katiller genislemcye devam ettiler .. Fakat Suriyede, Ansarieh daglarimn gimeyinde bircok kuvvetli satolari bulunan Ternplier'Ierle carpisarak onlari kendilerine vergi vermege mecbur ettiler. Katillerin iktidari XIII. eli yliZYI" lm ikinci yarismda Suriye ve Iranda hilktimran olanlar taraf'mdan sana erdirildi,

DDRZiLER

2 - lsmaililik mezhebinin diger bir dah da sa v a§C;l olan Diirziilerdir. Bu mezhebin kurucusu Misirdaki Fa ... tnnilerin altmci halifesi Hakem ve onun miisaviri Iranh Harnza idi, Hamza LiibnanDurziilcrinin XI. ci asirda mezhebe girmelerini saglarrusti. Diirziilerin mukaddes kitabi Kitab-cl Hikmet'dir. Lepper onlarin inanclaruun ozetini soyle belirtmistir: (Tanri birdir ve insanlara bircok temislcisiyle tezahur eder. Bunlarm sonuncusu Hakem'in sahsiyetinda goriHmil~tlir. Hakem olmemistir , ona inananlarm imamru ispat etmek icin kaybolmustur, o tekrar meydana cikacak ve hakirniyetini diinyaya ya-

- 36-

yacaktir. Bu inanca gore Tarm evvela dilnyada akih yaratrms ve bu da dinlerle tezahur etmistir. 'I'anrt Ha .. · kern sahsiyetinde de belirir, Hamza'mn sahsiyetinde de. Insanlarm adedi hep aymdir, yalniz ruhlari degisik cesetlerde gozukiu-ler ve dini vecibelere riayet edislerine gore Insanlik merdiveninde iner, cikarlar.) Diirziiler iki smifa boliinilrler: Jakiller sa vaseidir. Miller de sirlara vakiftirlar. AIdl olmak Icin aday'm ii~ denemede basari kazanrnasi lazimdir:

a) uzunbir achktan sonra istah acici yemeklerle dolu bir sof'ra onunde yemek yemeden durmak.

b) n~ gun collerde susuz dolastiktan sonra bir sii .. rahi suya icmeden bakmak.

c) Butun bir gece giizel bir kadmla basbasa yatarak ona dokunmamak.

ANSARIEH'LER

3 - Diirziiler ve Katiller gibi Ansarieh'ler de 1s .. mailiye mezhebinin bir dahdir. Ansarieh 'lor de 'I'anrrnm bir olduguna iman ederler. Bununla beraber onlar 'I'anrmm yedi sahista (Abel, Seth, Joseph, Josue, Asaph, Simon ve Ali) tecessiim ettigine ve bu tezahiir lerin her. birinin bir evvelkinden geldigine inamr lar. Onlar ayinlerinde dusiinceve dalarak aydmlanrnak icin sarap ieer- . ler .. Ilabiyabn isikta gizlendigini, fakat sarabm dilstm- . diirerek aydmlatmasma, atfen, sarapta tezahur ettigini.·· beyan ederler. Onlar tenasiih nazariyesine inamrlar ve .

- 37-

iman eden ruhlarin birkac degisimden sonra isik dunyasmda bir yildiz oldugunu belirtirler.

Dinler tarihinin bu hususlariru nesr arr hala anlasilamarrus ve miltehassislar tarafmdan az incelenmistir .

xx - Yazar bu meyanda Yezidiler mezhebini de zikretmektedir.

Not : ! smaililer - Islam tarihinin cok karisik bir fashdir .. Bazan sade bir mezhep, bazan siyasi bir akide, bazan ictlmai bir iman halinde gorunmus olan IsmailiJig-in hemen her cephesinde kan vardtr, cinayet vardir, frrtma ve feveran vardir,

lsmaililik ilkin Siilikten bir ziimre idi. Alinin torunlarmdan Ismaili imam tamyanlara bu ad veriliyordu. Fakat siilerin ekseriyeti ismailin kardesi Caferi imam tanidiklarmdan Ismaililcr kuvvetlerini kaybettiler. Hele Ismail ile ogullarirun Horasan ve Kandehar taraf'larma savusarak gizlenmeleri uzerine mezhep alii bir hale geldi.

Fakat Abdullah adh bir Iranh, bassiz ve sahipsiz kalan bu .mczhebi, pek baska maksatlarla ve sekillerlc canlandirdi. Abdullah, Meymiin isimli bir goz hekimirun oglu oglu olup usta bir hokkabazdi, usta bir hekimeli, iyi felsefe bilirdi, dini bilgisi yiiksekti, son derecede kurnazdi, insan ruhunu cok iyi tamyordu, Iste bu ayarda olan Abdullah geni sbir plan kurdu, !smaili imi~ gibi gorunerek bu reisi olrruyan bu mezhebe bir reis vadedederek Ise giristi.

- 38-

Onun plant (gizli imam) akidesine istinad ediyordu.

Abdullah: (Diinya hizbir zaman imamdan mahrum kalmarmstir ve kalrrnyacaktir. Lakin imamlar her vakit gaze goriinmez. Bazan meydana cikar ~ bazan gi.zlenir:

Gimes gibi) diyordu. Abdullahin boyle bir akide telkin etmesinden maksadi Ismaililerin limidini uyamk tutmakti.. Halbuki kendisi iligine kadar lranh idi. IsmaIliden de, dedesi Ali'den de, Araplardan da nefret edi-" yordu. Nitekim Ismaililere limit verirken kendine belbaglayan Iranhlara da Ali ncslinden ellerine dilseni hie; acrmadan oldtlrmclerlni s6yliiyordu. Onun hakiki miiritleri siiler degil, Zerdiistiler, dinsizler ve Yunan Ielsefesiyle "ugra§anlardl. Onlara dihlerin, irnamlarm manasizhgim anlatiyordu. Diger adamlar, Abdullahm

" ta birince ~eki1cr bu akideyi anlayarnazlardi ve bu sebeple de kendi mezhebinin ancak kor birer aleti olabi-

lirlerdi. "

Abdullalun kurdugu mezhep yedi derecelikti. D6rdiincii dereceye cikan bir Ismaili, miisliimanhktan da cikrms oluyordu. <;i.lnkii 0 derccedeki mezheptaslara Muhammetten sonra Peygamber gelmiyecegi akidesinin batil oldugu ve yeni bir Peygamberin gelebilecegi telkin edilirdi, Altmci dereceye cikan mezheptas, narnaz, zekat, oru€;; "gisi dini farizalarm luzumsuz oldugunu kabul etmek mecburiyetindedir. Bu farizalara timsalt mahiyet verilir, bu suretle de Islamiyet baltalan .. mak istenilirdi. Abdullahm bilyiik bir dikkatle sectigi misyonerler, ustadiasam denflen bu Iranhdan aldiklari

~ 39-

talimat dairesinde yeni mezhebi Ismaililik nami altmda her tarafa nesrediyorlardi Bu misyonerler temas ettikleri insanlarm irfan seviyesine gore soz soylerlerdi. Her sekle girerler ve adeta herkese kendi dilini konusurlardi. Budalalarr .keramet yerine gecirdlkleri hokkabazhklarla elde ederlerdi. Dindarlari dini fazilet kisvesine biiriinerek kazamrlardi. Sofulart dini SIr larm esrarengiz tefsirleriy Ie; mecusileri ~ iki Bah akidesi tasiyanlari, filosoflart birdenbire yiiksek mertebelere (;1 .... kararak kendilerine baglarlardi, Biitun mezhepler - acik veya gizli - daha iyi bir istikbal ilmidini beslediginden Abdullahm misyonerleri bu ruhi haletten de istifade ederlerdi ve meseta miislumanlara (Mehdi) nin, yahudilere (Mesih) In, hristiyanlara Ruhulkudiislin gelecegini vadedederek muhtelif rnezheplere mensup insanlarm yardirruni kazamr lardi,

Yezidilcr - Islam dininde 73 Iirka bulundugu rivayet olunur ve bu Irrkalar arasindaki akide farklarmm asirlandanberi izahma c;ah:~uhr. Bu yoldaki iddialara bakilmca Havaric adi verilen 22 nrka bulundugu anla:jIllyor ki bunlarm hemen hepsi Islam dininin temel akidelerini tammaktadir. Yezidiler de bunlardandir, Ebadiyye adr verilen dart firkahk gruptan bir parcadir. Ebadiyye ve benzer leri olan diger harict frrkalar, ~iiligin gcrici kisrmlaridir. Yezidligin tetkiki de bu kanaati kuvvetlendirir. Btitiin bu akideler derece dereee geri .. lik ornegi olup yine derece derece lslAm dininden uzaklasildigmr gbsterir. Yezidiler ise butiin bu gerici Iirka-

- 40-

Iarm en asagilasmisi, en giiluncudur. t;;finkii koyu bir cehaletten dogmustur, tamamiyle ahkamcadir. Bunlar, yine siilerden Musayriyye gibi iki buyiik ve ezeli kudrete inarnrlar, Bu kudret kaynaklarmdan biri hayri, biri serri dogurur, Onlarca serri seytan temsil eder. Seytan, yezidilerin mamsma gore hayrm haliki olan Tanri ile bir seviyede idi. Fakat 'I'anri ona oyun etti, kendisini semavi saltanatmdan uazklastirdr. Bundan dolay! seytan magdur vaziyettedir. Ciinkti yeri, gogu ve biitun kainatr yaratmakta Tanrmm seriki iken semavi hiiklimetten uzaklastirilrmstrr ~ Yezidiler bun dan dolayi seytam severler,. tebcil ederler ve .. onun gunden gtine ~ogalan kuvveti sayesinde Tanrirun yaptig: haksizhgm tamir olunacagma inamr lar. Yezidilerce seytanm adi Melik 'I'avus'tur. Ser mabuduna taptiklari icin hayre kiyrnet vermezler. Sarap icrnegi mezhebi bir bore sayarlar. Bu giiltinc mezhebin hangi tarihte kuruldugu tamamiyle tayin olunmazsa da siiler arasmda dahi tu .. tunamayan Gulat'tan birinin bahya dogru g6~ ederek bir takrrn cahil kutleleri bu manasiz akidelerle ifsad ettigi meydandadir. Seytana kufilr edenlerin kamm dokmege kalkisacak kadar kor mutaassip ve birtiin ietimai giizclliklere karst kayitsiz bulunan Yezidilerin Islarnhkla hi~ bir alakalarr yok gibidir. Yalmz isimleri mlislilman ismidir. Kendi aralarmda Celde denilen bir kitaba saygi gostertrler, Kuran'i ele dahi alrnazlar.

- 41-

trCUNCU KISIM

Orta ·Cagda GizIi Akide ve Dinler

Genel goriiniij

Ortacag devaminca gizli akidelerin yeraltr faaliyetleri Papahgm saldmei mticadelelerine ragmen hitmiyordu. Bu uzun suren devirde bircok gizli teskilatlarin Cornpagnonage (aym meslekte olan Iscilerin topluluklari) gibi bazilari mimakasalarm yolunu sapitmasirn arastmyor, diger leri ise Ka toliklige ve Ortodosklu-

,

ga ZIt olan fikirlerini cesaretle beyat ediyorlardi. Her

cesit ilahi akideler muhtelif membalara tesir etmede bUyiik rol oynuyorlardi. Kahhale veya Ibrani an'anesi, eski ilahi an'anelerin tekrar belirtildigi aydmlatici akideler, simya ve gizli nazariyeler ... Bu devirin gizli cereyanlarinm bi1hassa dogu akidcleriyle munasebetleri hala iyi bilinmemektedir. Yalmz bu hususta hach seferlerinin rol oynadigi anlasilmaktadir. Bu seferleri yapan sovalyelik nizamlarmm kullandigi sembolizm rumuzlarr ile gizli an'anelerin mi.inasebetlerini incelemekte bilhassa fayda vardir. Hanedan armalart sembolik

- 42-

renklere atiflar yapmaktadrrlar. Bu kitabm dar eercevesinde Ortacagm butun bu gizli cemiyetlerini inceleyemeyecegiz, sadece en tanmrrus ve en belirli olanlarr zikretmekle yetinecegiz.

Esnaf cemiyetleri

Ortacagdaki bircok topluluklardan en meshurlarr {Ghildes) veya meslek topluluklari idi ki bunlarda intisab merasimleri yapihr ve intisab gee bir tarihe kadar uzatihrdi. Ghildes'Ierin en "bilgilileri saray ve kili .. selerin insaat iseileri (masonlar) idi. Mimari ve saray

"

san'atma asina olmalanndan dolayi onlar eski sirlara

vakif bulunuyorlardi. Pythagorun gizli geometrisinin eski caglardan XVIII. ci yiizyila intikal etmesi bir taraftan insaat iscileri tarafrndan ne~ilden nesile nakledilmesi, diger taraftan Icvkalade sari'at harikalarr, kiIiselcrin gu! ve yildiz seklindcki mimari tezyinah sayesinde olduguna hak vermek gerektigi hususunu be- 1irtmemiz dogru olur. Bu yapi i~c;iligi saheserlerinden Frankmasonluk meydana cikrrustir. (Compagnonnage.) ayni meslekte olan iscilerin topluluklari meyanmda ise, zamanimizda da mevcut olup bircok meshur romancilara konu tcskil eden tas yonculari, cilinglrlcri, dogramacilari ve marangozlarr sayabiliriz.

Biltiin bu topluluklarm mtisterek hususlari tamsma isaretlerinin bulunrnasi, intisab merasimlerinin yapilmasi ve eski caglara kadar giden an'anelerinin bulun-

- 43-

- 44-

masidir. Modern masonlukta da bu cski an'anelere rastlamlmaktadir ki Jerusalem rnabedinin lnsaatrm belirten Hiram efsanesini bu arada sayabiliriz.

Graal efsanesl

Graal Isa peygamberi Havarilerine son yemeginde kullarulan kutsal bir kupadir ki ef saneye gore bun un ieine Isa'nm karrundaki yaradan akan ka nile su Joseph d' Arimethie tarafrndan toplanarak Buyuk Britanya 'ya gotiirlilmii~tiir. Ortacag efsanelerinden Graal ile ilgisi olanlannda oliimsuzluk suyunun bulundugu bu kupa-

,.

dan bahsediIir. Oniki havarinin etratmda toplandigi,

Kral Arthur tarafmdan yapilrms olan meshur yuvarlak masa'yi herkes bilmektedir. (Graal kupasi, seytamn kovulusu esnasmda almndan dusen bir ziimrtit par~asin In melekler tarafmdan yontulmasiyla yapilmis.)

Adem peygarnberin insanhk sucundan sonra kaybettigi bu graal'i uc;i.incil oglu Seth bulmustu Graal'in kaybedilmesi bilginin kaybedi1mesi veya gizlenmesi demektir ki onu yeniden bulmak gerekmektedir.

Bu ananelere gore hiristiyan esrarr ile Seltlerin an'« anesi arasmda bir rabita gorulmektedir-: Mcnseleri esrara burunmiistur. Esrara vakif topluluklar taratmdan benimsenen butim bu efsaneler, IX. cu Lui zamam Fransa'da Albigeois'Iar tarafmdan da benimsenrnisti.

Henri Martin'in Titurel isimli eserinde bir nevi gizIi sovalyelik olan La Massenie du Saint Graal'dan bah-

- 45-

sedilmektedir. Buna gore Graal Britanyada degil Golya'da yani Ispanya hudutlarmda bulunmaktadir. Titu ... rel isimli bir kahraman onu muhafaza etmek icin bir mabet kurmustur ki Salomon mabedi gibi olan bu gizli mabedi Graal efsanesi azizlerinden Merlin meydana getirmistir. Boylecc Graal sovalyeligi Massenie yani zahitlerin mensup oldugu bir frankmasonluk haline gel ... mistir, Burada ideal mabedin musterck husus oldugu gaze carpmaktadir ve meydana getiren iiyeler de orta-;ag yapisrm yenilemektedir ler. 0, zamamn yeralh tarihi denilen srrlardan birtakim bosluklar bulundugu goztikmektedir.

Cathares'lar

Albi mmtikasmda bulunduklarmdan Albigeois olarak da isirnlendirilh-lcr. Kilise ile kiralhgm kendilerine karst giristigi imha hareketleriyle meshur olmuslardrr. Kntiimser ligi ile ayirdedilen akideleri cok tamnrrusti. lyilik ve f'enahk gibi iki ziddryet prensibini iterek onlar diinyanm karanhklar prensibi He yaratildigim ileri siirilyor ve netice olarak bir kesislik ahlaki cikararak aydinhk ruhu karanhklarda hapsetmesi dolayisiyla, evlenrneyi, cocuk sahibi olmayi ve yasamayi yasaklIyorlardi, Gercek deyimle yalmz kemale crmis olanlar tam bir zahitlige meyyaldir. Yeni mensuplar ise daha yumusak bir ahlak dusturuna tabidir. Bir manada onlar kiliseden daha nikbin olurlar. Dunyayi seytarnn impa-

ratorlugu addeden Cathares'lar cehennemin diinya dismda olmasi dusimcesine aykm bulunuyorlardi. Onlara gore ruhlar bircok ceset deglstirdikten sonra karanhktan kurtulup aydmliga kavusacaktir. Cathares'Iar once gizlilik edebiyatma yabanci oldugu halde sonra her t;e .. sit esrarh inanclarm tesirinde kalrmslardi, Intlsab merasimlerinde ve a~nlerinde dUnya diisunceslnden siyirilarak ruhu serbeslestirrnek gayesini glider ler" hatta bazilari hendilerini achktan oldilrmege birakarak bunu hemen gcrceklestirmege gabalarlar. Fakat ekserisi intisab ayinlerinde ruhu kisa zaman cesetten ayirmakla yetinirler. XII. ci ytizyila kadar Cathares'Iarin tarusma isaretleri, astrolojik akideleri vardi, Onlara karsr tertiplenen haeh seferler bu akideleri yoketmek icin yapilrmstr, Ancak onlarm kesislerinin yokedilmesine rag ... men bu akideler yasarnakta devam etrnislerdir. Nitekim engizisyon tarafmdan yasak edilmis olan Trubadur'Iarm yaymaya cahstiklari neseli ilim Albigeois akidelerinin devarmndan baska birsey degildi.

Templiers ,ova I yele ... i

Bunlarm esran hala bir muammadir. Bu iinlii te~kilatm atrihi biliniyor. Saint Bernard tarafmdan 1117 de mukaddes Saint Terre ziyarete gelenleri muhafaza icin bu teskilat kurulmustur. Uzun zaman Sarrasinlerle mi1- cadele etmek zorunda kalan Temple S6valyeleri Miislumanlarm istilasi ile Suriyeden Filistinden cekilmeye

- 46-

mecbur oldular. Onlar hiristiyanhkta kuvvetli iktidar ve zenginlik saglarmslar ve Avrupa imparatorluklarmda biiyiik kumandanhklar elde etmislerdi. Philippe Ie Bel onlarm zenginligini elc geclrmck icin iktidarlarma son vermega tesebbiis etti. Nihayet Papa Clement V onlarr Isa peygamberi inkar ettikleri gcrekcesiyle yak etti. Papahgm 1312 de afaroz emirnamesinden sonra Templiers .;;ovalyelerinin bircogu baskanlarr Jacques de Molay He birlikte Pariste 1314 de canh canli yakildilar, Tcmpliers sovalyelerinin gizli doktrin ve ayinleri var miydi? Bu mesele bircok tefsirler ortaya cikarrmstir. Bazi tariheiler onlarda da gizliligin bulundugunu belirtmisler, buna mukabil digerleri frankmasonlugu bu te§kilatm devami olarak belirtmistir. Templiers sovalyelerini ngizli ayin ve doktrinleri miinasehette bulunduklari katillerden ve Miisllimanlardan muhtemelen alnus bulunduklarr bu akidelerin Ortodoksluga karst oldugu belirtilmektedir. Fakat itimat edilecek vesaik mevcut 01- rnadrgindan biz bu sirlari pek bilemiyoruz. 'I'arihci bu hususlari faraziyeler yuruterek, erkek ve disi prensipIeri birlestiren ve ayinlerdeki rolleri daha kesinlikle anlasilamarms bulunan hem erkek hem de disi olan mabutlara irca etmektedir. Aroux, Hammer'de XVII. ci yuzyilda, te§kilabn yikilmasmdan once olmil sbir Templiers sovalvesinin mezarmda bulunan tilsimin ilzerinde bulunan ilahi sembollcri belirtmektedir. Nitekim biri Bourgogne digeri Toscanc'da bulunan bu sembolde disli piiskul, ates ve su Iclakctleri, efsanevi boga, eski MIsir'm hac'i gozukmektedir.

- 47 ---

· Dante ve sir'ar

Dante Alighieri 1265 - 1321 orta cagda papahga rakip olarak gizli cemiyetlerde milhim rol oynarrustir: Fede Santa teskilatinm setlerinden biriydi. TIithi Komedi isimli eserinde oltimsiizltige erismek icin vicdarun gecirdigi safhalari belirtmektedir. Cehennem mezhebe yabancr olanlan temsil eder, arat mezhebe intisab edenlerin ve cennet de kemale erenlerin mekarudir ki orada akil ve askm zirvesine erismis olanlar bulunur. Bu genis topla .. rna i~inde Ortodoksluga karst, Arabi, Kathar, ilAhi ve puta tapan her cesit eleman bulunmaktadir. Hac, gill, kartal, yedi serbest sari'at merdiveni, yavrulartm beslemek iein g6gsilnU acan pelikan kusu gibi en tipik misalleri burada bulmak miimkun 01 ur.

Simyacllar ve Kabbaltst'le,r

Ortacag gizli akide ve ayinlerin gizli cemiyetler tarafmdan cogahp yayildrgi bir devir olmustu, Bu milnasebetle sirnyacilarm toplandigi gizli cemiyetlerde .akide ve denemelerin, kilise tarafrndan tekrarlanan ce-

zalara ragmen, bitmedlgini belirtmeliyiz.

Kiicuk kiIise ve okullarda toplanan Kabbalist hahamlarr da belirtmek lazimdir. Kabbalah kelimesinin etimolojik manasi (an'ane) dir. Bireok Hiristiyan dii .. simiu-lerlnc tesiri biiyilk olan bu musevi esraruun kokil digcr an'aneler meyaninda bilhassa Ilahi fikirler gibi, tamamiyle eski musevi akidelerde bulunmaktadir. Kab-

- 48-

.'

balist'Ierin eserleri hercesit degl§ik ilahl sistemlerin parcalarmm toplandrgi bir depo seklindedir. Bir tat-

. biki Kabbale vardir ki, iIahi vecd halinde kendinden gecmek, hatta sun'l uyku, ipnotizma icln bir ansiklopedi seklindeki her ~e~it sihirli bilgllerden faydalanmaktadir. Fakat bir de nazari Kahbale vardir ki gizli konular . hususunda harflerin degistirilmesiyle (Gematria, Notarikon, Themurah, Teruph) gibi muhtelif teknik rumuzlardan Iaydalanrnaktadrr ve yaradihsm en gizli derinliklerine nUfuz etmeyi arastirrnaktadir. (Maasseh Bereschit: Yaratihs Tarihi) (Maasseh Merkabah: Kainatm Kurulusunun Tarihi) VIII. ci yilzylla Bit olan bu iki kitap Kabbalizmin Sepher Yetsira isimlendirilen kurulu~ kitabim teskil ediyordu. XIII. ell yiizyihn sonuna dogru lspanyada derlenen Sepher - ha - Zohar isimli sohretli kitap ise XVI. ci yiizyildan zarnamrrnza kadar a§aID. yukari biitiin gizli akidelere oncmli tesir yaprms bul unrnaktadir .

Kabbalist nazariyeleri teskil eden pek eok akideleri kisaca ozetlememiz bile milmkiin olamadigmdan bu hususta yazilrrus eserlerin biografyasmi sirahyoruz.

J. Boucher tarafindan belirtilen esas prensiplerine gore : (Tanri tezahiiratr He belirtilmektedir. Hicbir tezahiiratr yok iken Tanrr belirsiz, gortinmeyen, akil er.mez, bilinmeyen, sabili olrnayan bir deniz gibi, sonu olmayan bir bosluk ucururn gibi, kivarm belli olmayan bir mayi veya gaz gibi, herhangi bir iinv anl a , bir re-

-49 -

F 4

- 50-

simle, hir harf veya bir isaretle tamnrnasi mtimkiin degildir.

Tanri tezahur edince tanmip sigmilabilir hale gelir + Tarm isimlendirilebilir ve bu isim her tezahiiratina ve belirmesine tatbik edilebilir. Tasavvufta 'I'anriyi on sekilde Sephiroth icinde belirtirler.

Sephirot hagaci
di §:i sephir othlar erkek sephirothlar
1 TAC
I 2 nn.cr
3 ZEKA tLtM
5 KUVVET 6 GUZb1K 41Y1LiK
ZARAFET LDTUF
I
8 SAN
~OHRET 9 ESAS 7 ZAFER.
KURULU~
I
10 KRALLIK Kabbala 'I'anrr'yi ilahi Adem seklinde tasavvur eder ve her azasma Sephirothlari, cinsiyet ve ziddiyet kanunlarmi tatbik ederek, yerlestirir.

Sihirbazllk

Ortacagdaki gizli cemiyetler hakkmda yaptrgtrrnz bu ozet sihirbazhga yer vermedigimiz takdirde tam

sayilmayacaktir. Sihirbazlarm da kendi mezheplerini .meshur eden gizli topluluklari vardi, Bircok kere belirtildigi gibi, ortacagda iyilik mefhumu Tann ile kotuluk mefhumu seytan birbirlerinden ayrilmasi miimkiln 01- mayan dustmceler addediliyordu. Kolayca anlasilacagt gibi 'I'anriya mihraplar yiikseliyorsa, merasimler, dualar ve bayramlar yapihyorsa diger taraftan seytana da hararetIi merasimler yapildigi belirtilmektedir. Kilise bile seytam, sukut etmis bir melekgibi kudretli telakk.i cdiyor, iistelik onunla yapilacak bir anlasma ile oliirnden sonra de gil, diinya hayatmda da bazi zenginlik ve .saadete erisilccegini, isa Pcygambere iman etmeycnIerin seytan icin bastan Clkacaklarlnl belirtiyordu. Tarihci ve antropoloji mutehassisi icin bu eski tarzda ta .. nmrms incelcme cok ilgi cekiciydi. Seytanligm butiin ilavelerinden onu ayiklaymca Sabbat ayinleri eski puta tapanlarm tekrar meydana cikisi gibiydi. Avrupadaki

gercek sihirbazhk ise bilhassa Britanya adalarmm bazi rruntikalannda zarnamrruzda da goze carpan tarih oncesi devirlerinin cski puta tapiciligtdtr.

..

-~oOo--

- 51-

DORDUNCO KISIM

ROSE CROIX (Gullil Ha~) T~KILATI

Men,ei, efsanesi ve tarih~esi - Rose Croix teskilatimn mevcudiyeti 1614 ve 1615 senelerinde yayinlanan Reforme Universelle (Umumi Reform), Allgemeine und General Reformation (Almanya ve umumi reform), La Fama Fraternitatis Rosae Crucis et la Confessio Fraternitatis (GillIu hac. teskilatmm kardeslik mezhebi) isimli tiC; adet kiictlk kitapla meydana crkarak umuma arzedilmisti, Bu kitaplarm yazart J. V. Andreae (1586- 1654) idi. La Fama isimli kitap bu tcskilatm alman hristiyan Rosenkreutz taranndan kurulusunu anlatmaktadir. Rosenkreutz doguya yaptig; bir seyyahatte Suriyeli bilginlerden bu sirlari ogrenmi§ti. Rosenkreutz'tm mezari acildrginda mtiritleri onun cesedinin elinde parsomen kagltta yazih sembolik bir kitap 01- dugunu hikaye ederler. Btl kitapta: muhtelif faziletlerin aynalari, cmgiraklar ve lambalar (bu meyanda Rose - Croix'mn devamh yanan lambast meshurdur ) gibi her cesit ayinler yer almaktadir. Tcskilatm kurulusu ve kurucusunun tarihcesini anlatan efsane §oyledir =

- 52-

- 53-

Hristiyan Rose - Croix biitun acikligi ile rernz-I (rumuz) bir sahsiyetti ve 1378 den 1485 e kadar yasadigi zannolunan, gerrnen irkindan olan kibar kisi degildi. Tarihci icin Rose-Croix hareketinin gercek men-

. seini bulmak cok luzumlu ise de bu pek muskiil bulunmaktadir. Zira ekseri gizli seyleri bildiren efsanelerin gercek menselerinde oldugu gibi elde bulunan kat'i dokumanlar cok kere yamltici bulunrnaktadir.

Orta C;agda engizisyon'a . ve odunculara ragmen fikir galeyanlarmm asIa bitip tiikenmedigini gormiisttlk .. Hristiyanhgm gizliligi gizli teskilatlar tarafmdan yayilrmstir. Bu gizli cemiyetler muhtelif degisik rnenseleri olan ve ince dustmen kurnaz fikir cereyanlarim. bir araya topluyorlardi. Bu topluluklar meydamnda simyaci, gizli ve (kabbalist) bircoklari bulunuyordu. Gizli cemiyetlerin meydana cikmasr icin Ronesansm ideal sartlar getirmesi gerekiyordu. Katolik kilisesinin iktidarmm sona ermesi merakh fikirlere miisaade ediyordu .. Bu fikirler bir akide olarak kontrol altmda bulunduruluyor, mahiyeti degisik olup eski akidelere uymayanlarm gittikce gelismelerini saghyordu, Seyyahatler muhtelif memleketlerin mezhepleri arasmda daha ziyade miinasebet tesis ediyordu. 1535 - 1061 yillarmda yasayan Nicolas Bernand 1589 danberi butim Avrupaya yapbgl seyyahati hakkmda simyaci amatorleri arayarak onlarm siyasi fikirlerini birbirine nakletmek gayesinde bulundugunu anlatrnaktadir .. Meshur Paracelse ise butun Rose - Croix yazarlari icin biiyiik bir

otorite olmak arzusundaydi. Bu yazarlar pek cok defalar artist Elie'nin gelisi hakkmda onun kehanetini ima ederek akidelerinden genisce Jaydalarurlardr. 0, artist Elie'nin ciilusuna kadar gizli kalacak alan biiyiik onemi haiz bir kesifin yapilmasma Tanrmm miisaade cdecegini, bildirmekteydi.

Evet bu gercekti, kesf'edilmiyen hicbir gizli husus kalmayacakti. Bunun icin Paracelse, benden sonra he .. niiz yasarnayan harika bir kimse gelecek ve pek cok seyleri mcydana cikaracak, diyordu. Rose - Croix teskilati, artist Elie'nin bir sahis degil, kendi kardeslik

"

teskilatlarindan baska bir ~ey olmadrgiru belirtmek-

teydiler.

Rose - Croix teskilatmdaki simyacilar siyasi meselelere, dint meseleleri ve kendi gizli akidelerini karistr-

, "

riyorlardt. (F. Hoefer) Reform fiklrlerine rniisait bulu-

nan Almanya'da bu gizli cemiyet X\TI. Cl yiizyil sonunda dogrnus ve XVII. ci yiizytlm basmda nesviinema bulrnustur. Bu husustaki en eski tarih 19'58 dir ki bu tarihte simyaci Studion, Nurernberg'de (Militia Crucifera Evangelica) isimli bir topluluk kurmustu. Rose - Croix teskilati tipinde olan bu toplulugun kaideleri Naometria Isimli bir kitapta 1604 de yaymlanrmsti. Gullii hac semboliinden faydalamlan ve dimya icin umumi bir reform ve yenilikten bahsedilen bu kitapta mistik mabet oI~lileri belirtiliyordu, Rose Croix teskilatinm biitiin scmbollerinin, 1598 de Sapientiac Acternae amfitiyatro ...

- 54--

-- 55-

sunda bet} koseli bir yildizm iizer-indc kesrolundugunu da burada kaydedelim.

Yazarlar bazi kere Muslirmanlarm ve i spanyollarm esrarma atif yapmaktadirlar. Rose - Croix te§kili'itl fikrinin esasi, Paracelse'in Alman muritleri tarafrndan Pansophie (umumi bilgiler ) ismi altinda gelistirilmis olup bu nazariyelerin tasavvuf ve mistik akidelerden mulhcm oldugu zarmolunmaktadir. Kardeslik te~kilatmm 1600 senesine dogru kuruldugu zannolunmaktadir. Nizarnlar hususunda tam bir mahremiyete mutlak riayet edilecegi hakkmda yemine IB14'e kadar sadik kahnrrustir ki bu tarihte Rose - Croix teskilatmm

.'

diinyadaki mevcudiyetinin acikca belirdigine hilkmedil-

misti. Harsburg hanedamndan Rudolphe II vc Kont Maurice de Hesse .Cassel gibi hukumdarlarm ·etraflnl alan simyacIlarm ilk planda rol oynadiklart zannolunmakta drr. Te ~kila tin sozclilllgiln ii «Luter» ci mursit J. Andreae yapiyordu ki, mevcudiyeti miinevver halk icin uzun zaman entrika konusu olmustur .

..

Kardeslik teskilatmm akidelerinin tafsilatma girls-

meden once bu teskilata ismini veren sembolun, giilIii haem manasmi arastirahm.

Gilllil hac, krrrmzr bir haem ortasma -raptedi1mi~ kirrruzt guldur ki Isa'rnn mukaddes karu He kirrmziya . boyanrmstir.

Hach seferler zarnarunda bu semboliin iki manasr oldugunu Robert Fludd izah etmektedir. Hac kurtaricinm ilmini, irfanlTIl, miikemmel bilgisini ifade eder. GUI,.

safhgm ve temizligin semboludiir, sehvet arzularmi tahrip eden kesisligin semboliidiir. Bu sembol aym zamanda biiyiik simya ilmini ifade eder. Yani butiin lekelerin, pisliklerln temizlenmesi, ustalasip miikernmelIeserek kernale ermeyi ifade cder.

Bunda gizli kainat ilmini bulmak da mumkundur.

Hac erkek isaret olup yaratrci enerjiyi ifade eder ki disi isareti olan glil yani ham maddeyi asilayarak ka.inatta mevcudiyetini saglar.

Rose - Croix te,kUit,nln geni§lemesl

Rose Croix kardeslik te~kilatl" Alrnanyada biiyiik bir gclisme kaydetti. Oradaki onernli ilyeler arasmda Andrae, Mynsicht, Gutman ve Michael Maier'i sayabiliriz. Btiylik mutasavvif Jacob Boehme (1574 -1624) eserlerinde bu tasavvuf nazariyelerinin karismasmm kuvvetli tesiri altinda kalrrustir. Fakat Rose Croix te§kilati ana vataninm disma da yayildi. Boylece Cekoslovak Cornenius, Morav'yah kardesler ismiyle bu teskilatm C;ekoslovakyada kurulan kisirmru baskanhk yapryor, yazdl~ bircok tasavvuf kitaplarmda 'I'anrmm kanunlarina, kaidelerine, prensiplerine uygun bir mabet kurmalarr icin insanlara yalvariyordu. Comenius Hollanda'ya gitti ve orada mtiritleri oldu. Zira Hollanda'da tam bir dusimce serbestisi mevcut oldugundan orasi bir mezhebe mensup kistler iein ideal bir mem ... leketti. Fransada Rose Croix teskilati, Michel Potier

56 -

ve cerrah David de Planiscampy gibi mensuplarmm bulunmasma ragmen pek fazla yayilmarms goziikuyorduo Doktor Robert Fludd (1574 - 1637) 'un gayretleriyle bu teskilat Ingiltere de pek kolay yayilrmsti. Fludd aUI sene Fransa, Italya, Ispanya, Almanya ve Polonya hudutlarma geziler yaptI. Alman kardesleri ile miinasebetlerde bulunan Fludd ayinlere Istirak etti. Ingiltereye donusunde Fludd Londrada cabuk genisleyen gruplar kurarak teskilatm Ingiltere kismmm baskaru oldu. 1650 tarihine dogru Rose - Croix teskilati Ingilterede kuvvetlice teskilatlanrmsti. Bu teskilat masonluga yuksek dereceler sisternini sokmustu.

Rose • Croix ve Frank Masonluk -

XVII. ci yilzyllln ortasma dogru Rose Croix kardeslik te§kilatl . Frank Masonluga da tesir etrnistir. Teskilat Uyeleri mason localarma sigmiyor ve imtiyazh mason adiru ahyorlardi. Onlar insaniyetin gorunme .. yen ve manevi bir mabedini kurmak iCi ncahsrrken sembolik .mason idiler. Onlar an'aneleri degistirerek kendi gizli anlayis ve idraklerini katiyorlardi, boca mertebesini meydana getiriyorlar ve mezhebe girls ayinlerinde Blum, ~liriiyli~ ve yeniden dogus'u Hiram efsanesinde canlandmyorlardi, Boylece modem frank rnasonlugun Rose Croix teskilati esrarmm devarm oldugu ve onlarm pelikan, feniks ve iki bash kartal gibi gizli tipik sembollerini kullandigmi soyleyebilirfz.

Boylece XVII. ci yuzYlhn ilk yarrsmda gizli cemiyetlerin birbirinden fikir ahs veri§i ile biiyiik bir gelis-

- 57-

me sagladlgl gortiltiyor-du. Tasavvufi hislerin aciklandigr, simya'nm ilmi arastirrnalar yanmda yer aldigi ve sosyal reform arzulari gibi muhtelif gerceklesemiyen hayallerin bulundugu bu deviri iyi anlayarak tarumak cok milskiildur. Eu meyanda Campanella'mn Cite du Solei! (gunes sitesi) ve Francis Bacon'un 1622 den sanra yazdrg; New Atlantic (Yeni Atlantik) de mimari sernbollere atif yapilarak bilginlerin ikamct ettigi Salomon mabedinden bahsedilmektedir.

Te~kilata giri~ merasimleri

Rose Croix teskilatma ve muhtelif derecelerine giri~ merasimlerini incelemck Ilgi ~ekici olacaktir. Alman Rose Croix teskilatr tanmmayan bilyiiklcr sistemini tatbik etmislerdi ki bu sistemde kiicuk dereceli tiyeler biiyiik dercceli uyeleri bilmezlcrdi. Bu dilsiince tarzi gizli ananelere sadik bulunan yuksek dereceli kardeslcr tarafmdan himaye ve tercih edilmisti. Bun .. Iar basit Rose - Croix mensuplarma nazaran hislerinin hakimiyetini yenmis ve yorulmadan dimyayr gezen gercek Rose .. - Croix mensuplaridir lar .

J_ V .. Andreae'nin yazdigi, bir - simya ki ta bi clan, Noccs Chimiques (Kimyevi eylence ve ziyafetler) isimIi kitabmdaki gibi teskilata giri~ merasimleri anlatilmaktadir. Bircok terctiman ve tefsirciler muhtelif merasimlerin izahatim vermege cahsnuslardir. _ Fludd'Un Tractatus theologo philosophicus - (tasavvuf felsefesi) isimli kitabmda belirtildigf gibi teskilata girecek aday'a

-58-

- 59-

Elie'ni nve Henoch'un kismeti yasatihr. Bu konudaki yazilar cok az ve miiphemdir .. Fakat kardeslige intisab merasimlerini ogrenmek icln dolambach bir yol da yUksek dereceli masonlarm merasimlerinde rastlanan hususlarm incelenmesidir, Bunula beraber XVIII. ci asirda birbiri ardmca bircok duzeltilmeler yapilan bu smiflarm orijinal durumunu tesbit etmek bir hayli zordur. Maamafih bu smiflara intisa b icin kullarulan rtimuzlar la semboUerin incelenmesi ilgi cekici olacaktir. XVII. ci asirdaki mezheplerin nizamlarmi toplayan gizli akidelerdebunlarm bulunabilecegi mumkiindiir. Iste Vuillaume'a gore, Rose - Croix bolumunde belirtildigi gibi Jerusalem'in tasviri f?oyledir:. «son oda» isimli tabloda bir dag gorulmekte ve oradan bir irmak akmaktadir. Bu dere kcnarmdaki bir agacm oniki cesit meyvasi vardrr. Dagm zirvesinde oniki kiymetli tastan mtitesekkilbir kaide vardir, Bukaidenin ustunde altm bir kare bulu-

. .

nur. Bu karenin her yilzUnde li.;; melek He !srael'in onl-

ki kabilesinin isimleri yazihdir. Bu karenin icinde bir hac vardir, haem merkezinde de bir kuzu yatmaktadir .. Aziz Jean'm XXI. ci Apocalypse kitabmdan miilhem bu tasvir Fludd'iin Tractacus theologophilosophicus ki .. tabmda genisletilmektedir. Rose - Croix teskilatmm bu mertebesi tasavvufi sahne ve hristiyan gizliligt bakimmdan ozeIllk arzetmektedir.

Akldeler ve gayeler

Rose - Croix fikirleri tarihcilere kolayhkla yanasabilir.. Zira teskilattaki kardesler cok yazi yazrmslar ve

· Avrupanm biiyuk kitaphklarr XVII. cl asir ilk yarist tarihini tasiyan bucesit onemli miktar kitap ihti va etmektedir. Bu kitaplarda cok miktarda sembolik resim ve ilgi cekici isaretlcr bulunmaktadtr. 'I'eskilatm en onemli yazari Robert Fludd'idl. Onun bircok kitabi XVIII. ci yuzyilda masonlugun yUksek felsefesinin anIastlabllecegi gercek bir kiyrnet tasimaktadir.

Fludd'un sistemledigi gibi Rose .. Croix akidesi dini felsefesini burada ozetlcmege cahsmak cok muskul .. duro Bu genis bir tasavvuf sistemidir; gizliligin kuvvetli tesiri altmda kalmis bulunan bir hristiyanhk esrarrdir: bir neoplatonizm ve bir hikmettir. Bu ortacag ve rbnesanstanbert gizli kalrms asagr yukarl biitiin anane .. lerin toplamidir. Kainatm menseini erkek atesiyle disi maddenin birlesrnesiyle meydana geldigini izah eden cinsiyet kozmogonisindeki gibi bu klasik gizli temlerin gelismesi belirtilmistir. Biitiln insanlar bir tek insanm degisik gelismelerinden, muhtelif tezahtirlerinden meydana gelmislerdir. ilk ~aglarm eski gizli felsefesini devam etiren biraderler altm devrinin yakmda yeniden gelecek oldugunu bildirirler.

Isyani ile dininden kovulan insan vecit haline gel .. mekle eski haklarma malik olabilir. Insan buna muktedirdir. ve Tanrrlasmahdir. Dim ve sosyal bir islem olan «umumi reform» 'u yapmahdlr.· Gizli biiyiik eser herseyden evvel Ergon;dur; fesefi tasm arastmlmasidIT; mezhep tarartarlarnun takdis edilmeleridir: ra~ kat aym zamanda bu birincinin miltemmimi olan Pa-:

- 60-

rergon'dur. Yani maddeyi saf altma tahvil edebilen takdis ile felsefi tasm fiziki arastrrtlmasidn-. Isa Peygamber insarun icinde bulunur ve ana tamamiyle niifuz eder. Her insan rnanevi kayadan kopmus canli bir tas parcasidir. Kurtaricmm sozleri boy Ieee butiin insanhga samildir. Bu sekilde Moiz ve Salomon'un tasvir ettigi mabet meydana getirilecektir. 0 meydana geldigi zaman oUi taslar canlanacak saf olmayan maden saf al .. tm haline gelecek ve insan ilk masum ve mukernmel haline rucu edecektir.

Bilhassa sunu kaydedelim: vahiy'in devam cttigi inaner, gizli ananenin gercek Rose - Croix mensuplari addedilen yiiksek dereceli teskilat mensuplarr tarafmdan muhafaza edilmesi, biitiin ilimin mahremiyetine vakif bulunmalarr, felsefi tasa rnalik olmalari, hayati hudutsuz uzatmak san'atiru bilmeleri, insan ustu ve bilinmeyen kudretlere malik olmalarr, Bunlar zamamrmzda bircok kisilerin rastgelmek icin bosyere aradikIan gorunmeyen kisilerdir.

Tabiatiyla bazt rastgelinen Rose - Croix mensubundan bahsolunmaktadir. B6ylece 1615 de seyyahat eden bir doktor rastgeldigi orta boylu sade giyinlsli, her ce .. sit ilimden bahseden, hastalari bedava iyilestiren, RoseCroix teskilati mensubu oldugunu beyan eden kisiyi anlatmaktadtr. Bu kimse Latince, eski Yunanca ve ecnebi dilleri konusuyor, kehanette bulunuyordu, Bu seksen yasmdaki sahis aym yerde iki gece kalmadan kay .. bolmustu, 1625'e dogru bu vahiycilerin asil memleket ..

- 61-

- 62-

leri olan esrarengiz dogu 'ya gittikleri ha her veriIiyorduo Bu tarihten gunumuze kadar Avrupada bu teskilata mensup olduklarmi ileri siiren kisilerc rastgelinmistir ki bunlarm en meshurlari XVIII. ci yiizyilda saint .. Germain kontu ve Cagliostro'dur.

Bu Rose-Croix gizli cemiyeti dii~i.ini.ildiigunden daha onemli bir rol oynarmstir. Boylece bu insancil ve tasavvuf nazariyeleriyle ayartilan Descartes Almanya ve Hollanda'da ikameti srrasmda arkadasi matematik~i Faulhaber vasrtasiyla bu teskilata intisab etmisti. Descartesin meshur «Dil§iinceleri, Olympica gibi genelik risaleleri bu bakimdan aciklayici eserlerdir.

Bu cemiyet frank - masonluga dahil oluyordu ki Rose .. Croix mezhebinin frank masonluga kuvvetli tesiri olmustur, _ Bundan sonraki kisimda da frank masonlugu inceleyecegiz.

--000-----.----

- v. ci K I S I M -

FRANK - J\1ASONL UK

I -:- Tarlheesl

FUli Masonluktan naza ri MasonJuga -

Hususi bilgileri olan masonlugun kuruculari ruhani kolejlerde toplandiklari eski zamanlardanberi diger

.'

mesleklcrin arasmda bir nev'i aristokrasi meydana ge-

tiriyurlardr. Orta cagda kiliselerin ve saraylarrn bu kuruclart dint ve laik otoriteler tarahndan bircok imtiyazlardan istifade ediyorlardi. (Muhtelif muafiyet ve istisnalar, hususi mahkemeler), Frank - mason: kelime manasi olarak «imtiyazh mason» manasma gel .. mektodir. 0 zamanki kuruluslari, bu sirlarr muhafaza etmeye muktedir olanlar arasmda paylasilmayi matuf kihyordu. Boylece tis tim bir eser, devamh bir cahsma ve ideal, daha mukernmel.: genis, umumi ve sonsuz bir mabet fikri kuruluyordu. Ortadoksluga karst az cok fena durumda olan, simya ilmiyle ugrasan bu diisilncedeki insanlar gizlenecek yer -ariyorlardr.

Meslek sahiplerinden, kuruculardan - miitesekkil fiin masonluktan nazari denilen frank-masonluga ge~~

-- 63-

hususunda Ingilterede (musamahah masonlar i'm gittikce cnem kazanmasi rol oynarmstr.

Biiytik Britanya J da, diger A vrupa memleketlerinde ... ki gibi (freemasons) isimlendirilen frank ... mason kuruculari vardi, Bunlar zengin ve forslu olup iktidardakiler taratmdan korunuyorlardt. Cemiyete kabul edilip girenler de bu girls merasimi srrlarim gizli tutarak baZl kaidelere riayet etmek mecburiyetindeydiler. «Landmarks» isimlendirilen bu kaideler kelime olarak mulkiyet sirurlari rnanasma geliyordu. Fakat XVI. Cl yiizYll sonu, karisik bir devir olup, btiyiik insaatlarda pek bariz bir yavaslama goze carpiyordu. Esnaf loncalarmda bir gerileme hissediliyordu. Bunlar 'Sinelerinde meslek erbabi olmayan kimseleri barmdmyorlardi. Iste bunlar musarnahah masonlar'di ki ekseriya XVII.ci yiizyll baslangicmda bu miisamahah masonlar bir hayti eogal .. rmslardi. Fakat kesin bir rol oynayan bilhassa Ingilizlerin «Rose .. Croix» t eskilati idi. Bunlardan Robert Fludd'fin rnuritleri 1650 senesine dogru Londrada cok kuvvetli teskilatlanrmslardi. Bunlardan biri olan simyaCl Elias Ashmole (1617 - 1692) kaymbiraderiyle birlikte 1646 da miisarnahah masonluga kabul edilmisti. 0 da, Thomas biraderler, George Warton, astrolog Lilly 'Vs. gibi ilahiyat Mimi arkadaslariyla birlikte mason locasma baglanrrusti ki bu arkadaslarm teskilatlandirdiklarr cemiyetin gayest ilimlerin ideal mabedi olan Salomon evini kurmakn. Bu gaye icin onlar masonlarm lokallerinde toplanmayi mUmkiln kilrmslardi, YaV8$ ya-

-64-

va~ bu Rose .. Croix toplulugu masonlarm icinde us .. tiinluk elde ctmislerdi. Onlar kendi rumuzlarmi dahil ederek giris merasimlerini tamamiyle tadil etmislerdi. Tas yontucular bir i.!?C;i simfr meydana getiriyorlardi. Ameleler teskilata kabul edilmediginden sadece bir santiye idaresiyle gbrevli usta teskilata gircbiliyordu. Buna mukabil nazari masonlukta ise ogrenci, i:;;c;i SImfma girmek icin de bir kabul mcrasimi yapihyordu. Usta smifina gecmek Icin yapilan merasimde ise Hiram efsanesi temsil ediliyordu. Mensei iscilerden gelen bu efsaneyi Rose - Croix cemiyetindekiler kendi sembolleriyle gelistirmislerdi, Cemiyetin usullerine ve Salomon .mabcdinin sembolik kurulusu .efsancsine eski §ovalyeliklerden miilhem yenilikler ilave ettiler. Bu hususta Iskocya'yi secmislerdi ki frank - masonluk ismi de Iskoelardan gelmektedir. Gizli hristiyan ayinleri de Rose Groix ayinlerinin aymsiydi.

«Mtisamahah masonlar» boylece cogaldl1ar. KiilturHi simf masonlugun kardeslik, insaniyct duygusunu duyuyor, uyeler birbirine kardes diye hitap ediyor, giz .. li merasimler, tamsma rilmuzlarmm cazibesine baglamyorlardi, Bunlardan baska biltim asiller, Kromvel ve Puritcn'Icrin ve protestanlar taraf'mdan takib ediJen katoliklerin hasimlari onlarm localarina sigmiyorlardi. Boylece masonluk iktidara diisman olmus ve Stuart hanedanmm tekrar iktidara gccmesini arzuluyordu. 1660 inkilabmdan sonra Charles IT tarahndan da miidafaa edilmislerdi .

1668 de ikinci ihtilalden ve Guillome d'Orange'm zaferinden sonra masonlugu zamanm iktidari indinde dii-

-65-

F·fi

rust ve Insancil gostermek igin yeni bir harekat vuku buldu. Bu harckatin failleri Fransiz astlh Desaguliers ve Anderson islmli iki protestan rahibiydi.

24 Haziran 1717 de ingiliz baskentinin dart locasi birIe§erek, masonluk kaidelerini birlestirmckle gorev-li biiyiik bir loea kurdular. Asiller ve bujuvalar bliyiik bir kiitle halinde bu Iocalara kabul olundular ve yavas yavas basit Iscilor aralarinda kaybolmaga basladilar. Frank mason teskilati meslek erbabi taraf'mdan meydana getirilmis bir topluluk iken, nazari bir topluluk seklini almaga basladt. Anderson taratmdan tekrar ele alman usul ve kaideleri 1723 de ilan edildi. Bu .. nun blrinci kisrrmnda diinyanm yaratihsmdanbcri gelen efnanevi tarihce belir-tiliyor, ikinci kisimda ise toplulugun eski kurucularma benzeyerek nizamnamclcr beIirtiliyordu. Ayrn zamanda cemiyeti herkesin girebilmesine acik bulundurarak masonlari kuruluslarmm esa- 81 olan herkesin girebilmcsine acik bulundurarak rna ... sonlari kuruluslarmi esasi alan kardeslik duygularmi duymaya da vet ediyordu. Merasimlerde u<; SIDlf vardr : crrak, kalta, usta. Bilhassa insancil, Tanrmm birIigine ina nan , ruhani, dini bir doktrin yayarak, mezhepleri ne olursa olsun biitiln hristiyanlara acik buIu .. nan ve mevcut iktidara sadik olan Anderson prensipleri yavas yavas biltiin localarm nizamnamesi oluyorduo Resmen bir kenara birakilmis bulunan yiiksek de ... receli smiflara gelince, bunlar bazi localarda Stuart taraftarlari tarahndan ternsil ediliyordu. «Jacohites»

-66-

lerin kesin hezimetinden sonra bu politik gayelerini ya .. satmaya devam ettiren yiiksek snuflarm btitiin gizli rumuzlari ile yeniden tashih edilerek goriinmeleri gerekiyordu. Mukavemetlere ragmen onlar bu yeni sistern i~deki yerlerini dskoc;ya frank masonlugus ismi altmda temin etmeyi basarrmslardi.

XVIII. ci aSlrda Fransada frank - masonluk ve yiiksek slnlfiar sistemlnin gelifmesi -

Frank masonluk Fransaya 1730 da girmis ve biiyilk bir gelisme bularak Londradaki bUyUk locamn tayin ettigi bircok localarm kuruldugu gorulmustil. 0 cagm ingiliz tarattarligt hareketi yararma olari zihniyeti, giz ..

\. liligin cazibesi ve insaniyet gibi Mans'm otesinden gelen her seyi -hayranhkla karsihyordu. Masonluk aristokratlardan da burjuvalardan da cok taraftar kazannustir. Frank masonluk butiin iiyelerini istisnasiz olarak asil Han ediyor ve locaya bagh biitim mensubuna merasim kihcirn bagishyordu, Boylece esitlik emelle .. rini tesvik ediyordu.

Fakat Fransiz masonlugu bu srrada onemli bir buhran gecirecekti. Bu bir dis tehlike degildi .. BUtiin gizli topluluklara karsi halk otoritesinln dusman olarak Itimatsizhk gostermesi, 1738 de papa Clement XII nin hiikiimleri masonlugun gelismesine engel olamadi. Meclis papamn hukmiinu reddetti ve kraliyet mahkemesl . masonlara adli takibat yapilmasmdan vazgecti, Mensuplarm savisr gittik~e artmasma ragmen bireok-

- 67-·

lart localann sik kiyatetlerle gidilen ziyafetleriyle ilgilenmiyorlardi. Samimi masonlar nizamnamade bir degi~ik]ik yapilmastrn temenni cdiyorlardi, Sovalye Michel de Rarnsay'm bir nutku masonlukta bir doniim noktasi oldu. Ramsay 1686 da Iskocya'da Ayr sehrinde dogmustu. Edinburg universitesini bitirdikten sonra uzun seyahatler yapti, Hollanda'ya yaptigi gezide mutasa vVIr Poiret He tanisrmsti. Sonra Fransa'da Cambrai'de 1709 senesinde arkadas oldugu Fenelon onu katolik dinine girrnege razi etti. Biiylik Britanyaya donusimde Oxford Universitesinde 1730 da doktorasnu kazanmayi basardi. Biiyiik ingiliz Locasma dahll olarak yenilik projelerini tathik etme tesebbtislerl neticesiz kahnca, Fransiz masonlarma dahil olmakta karar kilarak oraya gitti. Fransada 1736 da soyledigi bir nutuk, ylik .. sek riitbclerin arizi cogalrnalanm vasrtah olarak ahstiriyordu. Gercekten bu nutuk bilhassa teskilatm insan-

. cil gayelerini methederek costuruyordu, Masonluk bir teskilattir ki yegane gayesi bir zihniyet ve diisunce birligi temin ederek bunlarm daha iyilcsmesini mumkiln kilmak ve zamanla bu zihniyet birlig! icinde Iarki, devletlerin icab ettirdigi muhtelif vazifelerde talimatlara riayetsizlikte bulunmamak hususunda aym dli~ii~ nen bir millet meydana getirilmis olur.

Boylece ilim ve fazilet baglantilari kurulmus olur.

Ikinci kisimda Ramsay bir etsaneyi genisleterek hach seferlerinden bahsediyordu ki. bu nokta en biiyiik akislere sebeb olmustur. Olen Feneleon'un eserlerini nesrettikten sonra Ramsay de 1743 de bayata g6zlerini

- 68-

yummustu. Cirak, kalfa, usta gibi i1~ smittan baska smif kurulmamasma ragmen onu yuksek sirnf'larm 00- nisi, manevi babasi kabul ederlerdi. 1740 dan sonra bu yiiksek srrnflarm gelismesinde lie; derece belirmektedir. Karakterini tamamen degistirerck tekrar gizlilig'i siar edinen Iskoc rnasonlugu olmustur. ihtilal arifesine kadar durmadan yeni simflar kurulmasma ve Rose-Croix teskilati sirnf'larma uyan makamlar yaratilmasma restgeliniyordu. Kendi kendine meydana gclen bir nesil, esrarli yollardan tasman gizli doktrinlerin gercek bir istilasiyla karsilastyordu. Ayinlerin veriirnuzlarm gizli manalari arastirrlmaya baslanrms, sonsuzluk hak .. kmda fikirler ve biittin varhklarm "mensei alan kutsal isim hakkmda diisilnuliiyordu. Kartal, pelikan kusu ve mitolojinin feniks kusu gibi gizli semboller cogalarak Rose Croix' nm gizli hristlyanhgi olarak ayinlerde ele alinrmsti.

RJ Le Forestier'nin belirttigl gibi biitiin bu muhtelif simflar ba ~ hca iki tipte 01 ur lar :

Hiram efsanesini gelistiren intikam smiflarr uyelerine yapilan cinayetlerden itikam almak etkisini ya-

•

piyordu,

Bamsay'm gelistirdigi efsane de sovalye simflarr

masonlugu sovalyelik derecesinde goster'iyordu.

Mabet sovalyesi, Babil kulesi mirnari gibi tantanaIi isimler tasiyan yeni simflar meydana cikiyordu kl onlarm sahneye cikislarr debdebeli, tethisci veya tasavvufi oluyordu. 1762 de eski Iskocya merasimleri gibi bazrlari tertipledikleri mason merasimleri veya sistem-

~-69 -

leri ile bu kan~lkh~ bir nizama sokmak tesebbiislerinde bulunuyor. Wi llermoz , Cagliostro, ZinnerdorC gibi diger leri hususi merasimleri ve simflarr ile aydmlara yoneliyor lardi.

Masonlugu geli,mesi -

Masonlugun ve bilhassa Fransis masonlugunun sonradan gelismesi bircok defa yeniden ~izilmi§ti. 1773 de ortaya cikan Btiyukdogu birinci derecedeki localarm ekserisini bir araya toplarmsti. Halbuki Iskocyah denilen masonlugun yuksek smiflarr Napolyonun baskanhglndaki yiiksek bir mecliste toplanarak ii~ ytiksek SImf taruyor ve bu yiiksek smIflar i~in imtiyaz veriyor-

du. ~

Fransa ihtiliUi once rnasonluga elverisli gtiziiktii ve meshur (hiirriyet, esitlik, kardeslik) dovizini ondan iktibas etti. Fakat htikilmeti muhtelif masonlari gi ... yotine gonderdi. Burada XIX. eu asirda masonlugun gelismesi iizerinde durmayacagiz. Onu papahga diisman yapan Ihtilafla da Ilgilenmeyecegiz. Zira tarihin bu kisimlari her zaman anlatilmis, hikaye edilrnistir ..

II - Masonluga tntisab $ubeler ve slnlflar-

Ekseriya zannedildiginin aksine olarak bir tek merkezi iktidar yoktur. Atolyeler ve mabetler kendi kendilerini idare edecek gruplar teskil ederler ve her mil .. let i<;inde biiyUk bir loca tarafmdan idare edilen birfederasyon meydana getirirler. Her devletin miistakil

-70-

oldugu gibi milli buyuk localarm da herbiri mustakil ..

-

dir. Bununla beraber muhtelif milletlere mensup olan

Insanlarm hepsinin beseriycte ait oldugu gibi teorik olarak frank-masonluk birdir ve biitiin hususi localar bir tek ideal loea meydana getirirler. Bundan baska bircok mcmleketlerdc biiyuk localar degisik subeler teskil ederler. Boylecc Fransada bashca 4 sube vardlr :

1 - Fransa 'run Buyiikdogu t su - Uyeleri her sene secilen bir meclis tarafmdan idare edilir. Ayinlerin biiyilk Koleji yiiksck dcreceli merasimleri idare eder.

2 ~ Fransa'nm Buyuk - locasi - (Iskoeya masonlugu, eski merasimler) Her sene secilen bir idare mee .. lisi taratmdan inti hap edilen federal bir rneclisce idare olunur. HiI' baskarn vardir. Bir yuksek. meclisi merasimleri idare eder.

3 - Erkek ve kadmlarm karrsik bulundugu BU ... yiik - loca - Insan haklarma gore erkek ve kadmi esit .olarak kabul eder. Halbuki diger subeler Anderson prensiplcrine sadik kalarak kadinlarr masonluga kabul etmezler.

4 - Milli Biiyiik -loca - Ingiliz masonlugu tarafmdan yalmz bu sube tanmmaktadir.

Bu muhtelif subeler ve sirnf sistemlerinden yalmz Iki tanesi: (Fransiz merasimleri ve eski Iskoc me ... · rasimleri) Fransada onemlidir.

Frank masonlar tarafmdan en ziyade kullamlan kisaltmalar meyanmda lie nokta kutsal iiekenl temsil eder.

-71-

Franslz merasim usulu

Bir mason alfebesi mevcuttur ki bunda harflcr cizgi ve noktalarla belirtilir.

Der8f;8

Loca isimi

1 2 3

Mavi localar veva sembolik atclveler.

isko~ meralim usulU

~Irak k alfa usta

crrek kalfa usta

.4 5 6 7 8 9

to 11 12 13 14

9 e ~ m e

atolye

v e y a

ocalarl

gizli usra mtlkernrnel usta gizli sekr eter

hakim ve yuksek memur te~kil.§t idare mudiJru dokuz lardan secilen amir onbeslerden se~ilen amir set;i Imil; yUce ~ovalye korucu buyiik usfa kraliyet ,ovalyesi

mukaddes kubbeye seci len .'

veya yuce mason

sec;ilmii Iskoliyall

15 16

dogu §ovalyesi

k i l I~ veya dogu §ovalyes i Jorusalem prenal

dogu ve beti §ovafyesi Rose. Croix §ova lvesl (x)

--------~------------------------

B(Jyi,.ik ruhani reis - II.ahl'

Jerusalernin yUce lskoc-

yaiisl

20 f e I s e f i sayg I deger bGyiik usta

21 Prusta ~civalyesi

22 a to lye e r Kraliyet §ovalyesi vev« Liib-

nan prensi

23 v e y a mukaddes §ef

24 mukaddes prens

25 m 'j' Tun~ yllan Jovalvesi

26 hey e t Merci prensi veve u!j;hj isko~yalr

27 Mabedin biiyuk ~miri

28 Gune§ iova1yesi

29 Aziz Andre _ " •. buyuk Isko~all

30 Kadosh ~olfalyesi

31 Mahkemeler arastl r1CI hakim ...... "....... buyuk mufetti~

------------------------------~

32 Karar Heyeti gi:z;li kraliyet yuce prensi

----------------~~--------

33 Yliksek Medis umumi rnufettl§

k I r m I Z I atolyeler

17 18

19

v e y a ruhani mecl is

Rose Croix prensi

bOyOk amir

(x)

Franslzlann 7. ci derecesi isko~ralln 18. ci

-72 -

dereeesine tekabiil eder.

Loca - Loca veya mason mabedinin sckll merasimde derecelcre gore dcgisir. Daima takip edilen ba-

o Zl genel kaideler de vardrr. Loca dik dortgen biciminde olup batrdan doguya yanirsigu giden yolu temsil eder. Girls kapisi banda, htirmet makarm doguda bulunur. Sol taraf kuzey, sag taraf guneye bakar. Mabedin tavan I kubbe bicimindo olup yildizh gokyiiziinii temsil eder. Boylece mabedin kainati tcmsil etmesi sebebinden masonlara onun boyutlarmi bildirmek menedilmistir. Bu hususta on Iar : uzunlugu batrdan doguya gidcr, genisligi kuzeyden giineyc, yiiksekligi nazir burcundan zenith burcuna kadardir, diye cevap vermclidirler.

Masonlugun senboUeri

1 - Eskenar u,;;gen veya (isik vcren delta) - dini scmbol oIup ortasmda dort musevi harfi bulunmaktadir ki bunlar Tanrmm goziinil Hade ederlcr. Bu uckcn Loca'mn dogu tarahna seref kursiisiiniln tam arkasma ve ustune yerlestirilir ve butim hususlariyla kutsal u<;lemcyi ternsil eder : mazi, hal vc istikbal; basiret, kuvvet ve giizellik; (biiyiik islcrin li~ prensibi: tuz, kiikiirt ve elva); tabiatm ll(_; kanunu: dogrnak, yasamak ve olmek; aydinhk (aktif prenslp), karanhk (passif prensip) ve zaman. Bunlar erkek ve di~d prensipsipler arasmda muvazcne kurarlar. Ucgendcki goz ayTIl zamanda Tanrmm goztinil if'ade eden gUne;;i temsil €der ki gilnes istk ve hayatm mcnscidir. Fiil (yaratici

73 -

prensip). Biiyiik Yaraticr ve onun yaratmasmi bize tanl tan krona t ..

2 - Jakin ve Boaz'm iki siitunu - Salomon mabedinin miman Hiram tarafmdan insa edilmislerdir.

. -

Beyaz ve kirrmzi renkte olan QU iki siitun gimes ve

ayi temsil ederler. Erkek ve disi, aktif ve passif, aydmhk ve karahk, kainatta yapict ve yikici kuvvetlerin mucadelesini temsil ederlerr,

3 - Parrldayan yildiz - istifadeli ve hayirh fiileri temsil eder, altmdan yapilmistir. Merkezindeki G harfi'nin 5 manasi vardn-: gravitation: cazibe, geometrie: hendese, generation: nesil, genic: dahi, gnose: ilahiyat,

."

aym zamanda God: Tanrt manasmi ifade eder.

4 - Pergel ve gonye ~ pergel insamn faaliyetini madde uzcrinde tesiri ve kainatm kurulusunu temsil edcr. Pergel nisbetin sembolUdtir. Yam 0 insan dehasmm arisebilecegi en biiyiik .sahayi olcer. Ayrn zamanda pergelin bir noktadan cikan iki prensibi (kainatm hlitlin tezahiiratinm baslangrcim) temsil ettigini de beIirtelim.

5 - Salomon alameti - 'alb koseli yildiz' beyaz Uyken ilahiyatr, kuvvetlerin hareketini ve ruhani atesi: siyah ucken bunun aksine zor luklarr, diinya kuvvetlerini ve insam temsil eder.

6 - Yontulmarms tas ve kiib tas - Yontulmarms tas gibi mezhebe girmeye aday olarnn yontularak mezhebe kabul olan iiye olmasmi temsil ederler. Tasm yontulmasmda kullamlan tokmak, tasci kalemi, cekiil ve kabarcikh diizec, cetvel, manivela, mala gibi aletler de sembol olarak kullamhrlar.

-74 -

"I - Parlldayan kihe .. panldamak fiiliyle yaratrhsr temsil eder. Ayru zamanda iiyenin muhtelif deneylerle temizlenmesini ve saflasmasim ifade eder.

Masonlugun her basamagmda rastlamlan bu sembolleri kolayhkla cogaltmak miimkUndiir. Bu sembollerin derin manalarim masonlugun merasimlerinde rUrnualarm," hareketlerin incelenmesi cok ilgi cekicidir. Fakat bunlar bu kita bin smirlari disma ~lkmaktadIr . Bl2; burada masonluga girls merasimleri hususunda esas prensipleri incelerken Hiram efsanesine gore '-;1- rakhktan ustahga geciste en karakteristik noktalari be ..

lirtmekle yetinecegiz, .'

Masonluga giri, prensipleri

Frank - masonlugun gayesi ideal mabet kurmak san'attdir. Yani insam egitmektir .. Yontulmarms tas gibi olan aday aydmlatrlarak cirak ve sonra kalfa olur. Nihayet usta olarak kilbik bir tas gibi ideal mabede girebilir,

Dii,tinme edasr ve simya

Mezhebe girrnege aday olan duslmme odasma sokulur. Bu odamn i~ siyaha boyanrrustir. Bir masa ve bir tabure vardir. Masanm iizerinde bir yazi taknru, bir su testisi, ekrnek, kiikurt ve tuz dolu iki tabak bulunur. Duvarlarm lizerinde blr takim semboller: orak, kum saati, horoz, VITRIOL kelimesi vardir. Aday bu odada diisunerek kendinde bir degi§iklik yapar. Aday

-75 -

-76-

ham madde telakki edilir. Dtisiince odasi simya ilminin

. aleti seklinde bu ham madde uzerinde islem yaparak gizli felsefesinin milcadelesiyle onu degistirir. Aday orada karanhk mezari bularak gecmis varligim kendi arzusu He orada oldurur, Sonra aday yeniden dogmus olur. Her nesilin yeni dogmasi i~in ilk sartm gunes isiglndan tamamen azade bulunmasi lazrm geldigine gore, dusunme odast bir nevi yaratici rol oynamaktadir. Cemiyete kabul edilecek aday'a simya ilminin ruhi i§lemleri birbiri ardmca tatbik edilir. G. Persigout'un belirttigi gibi aday simya istiale'sinin ii~ devresini yasar. Karanliklar koyulasir, siyah renk: 9uriime devresi -§afak, giin agtrmasi, tasm beyazlasmasi-> alev parlaJ?8.S1, tasm kirnuzrlasmasr. Bu lie simya prensibi dtlsiinme odasinda da goze carpar. Kilktirt, tuz ve merkur Ilah; (horoz MerkGr Ilahim temsil eden eski birsernboldiir. V.I.T.R.I.O.L kelfmesi: (Visita Interiora Terrae Rectificando Invenies Occultum Lapidem) gizli formiilunun bas harfleridir ki kelime manasi bakimmdan: Diinyada topragm icini arastmrsan tasfiye He hakikati, saklr tasi bulursun" demektir. J. Boucher'e gore bu, insan ruhundan baska birsey olmayan benligin (ego) silkfmctle, tefekkilrle, derincene arastmlmasidir,

Adaym tizerinden bleak, para vs. gibi madeni cinsten olan bUtlin seyler ahnarak insan tabiatteki durumuna konur. Madeni esya sun'i, yapma olup medeniyeti temsil eder. Adayin maruz bulundugu sihirli tesirleri sasirtmamak icin madenler ahrnr ~ zira onlar manyetik

cereyanlarm dolasimnu aksatirlar. Samimi duygular isaroti olarak aday'm gogsliniln" sol tarafi ciplak btrakihr. Tevazu Isareti olarak aday'm sag bacagi da ciplaktir. Hiirmet ifadesi olarak so1 ayakkabrst da cikarihr, Boynuna takilan kaygan bir diigum onun bulundugu dunya ile olan rabitasim temsil eder.

U-; soru ve yemin

Aday yazih olarak ii~' soruya cevap vermek mecbu-

riyetindedir:

1 --- Insan 'I'anrrya karsi ne yapmahdu-? 2 - Insan kendine karsi ne yapmahdir?

3 '_ lnsan diger insanlara karst ne yapmahdrr? Aday vasiyetnamesini yazdiktan sonra evvelce bah-

sedilen fiziki hazirhklar yapihr, gozleri kapandiktan sonra denemeler yapthr ve 19l9a cikmca gozleri acihr. Nihayet mezhebe kabul edilen aday kalnatm yaraticisi adma ycmin eder iizerinde yernin yazih olan kagit yakih r. Dart madde iizerindeki tesir soylc belirtilir:

ka@_t miirekkep telaffuz yakma

( kati cisim ) -- toprak

( sivi ) su

-_ hava

~- ates

Aday rsik gordtigii anda mezhebe kabul edilmis olur. Ayin esnasmdaki takdis kuvvetine adaym dikkatini cckme klein birtim iiyeler kihclarmm sivri uclarmi aday t a yoncltilcr.

- 77-

HI ram efsanesi

'"

Mezhebe kabul merasimi esnasinda en kIdemli mason Hiram'i temsil eder. Bu merasim sembolik bir dram olup eski ~aglar esrarimn devarru gibi degil fakat bir esrarengizligin devarrn olarak masonlugu belirtir.

. Salomon mabedinin kurucusunun katledilmesini an .. latan bu efsanenin derin ve esrarh bir mensel vardir ve Ayinlere . XVII. ci asirda Rose ... Croix teskilati tarafmdan sokuldugu zannedilmektedir. Onlar ilk. .;aglardaki esrarengizligi ve oldukea eski gelenekleri tekrarlamaktadirlar ..

Ustanm imtivazlarim kiskanan ti~ kalfa birbiri ar ... kasma Hiram'a hilcum ederler ve sonunculari onu 01- diirtir. Onlar cesedi gomerek uzerine bir akasya dab dikerler. Hiram'r arayan arkadaslari bu dal isareti sayesinde onun kadavrasmi bulurlar.

Bu efsane mezhebe kabul edilen tarafmdan yasamr ve Hiram'i temsil eden aday cetvelle sonra gonye ile yaralamr ve tokmak ile oldiiriililr. Bu fiCIU olumden sonra curuyen Hiram yeniden dirilir.

Bu sembolik dram neyi ifade etmektedir?

1- Diializm prensibi belirtilir. Dinl ve felsefi bir sistem olan bu prensibe gore madde ve dusimce, viicut ve ruh, iyilik ve kotuluk gibi birbirinin ziddi olan seyler birbirleriyle daima miicadele etmektedirler: Eski ~ag esrari bir fenahktan dolayi suclu bir insarun olumil He

-78 -

- 79-

suret degistirilerek dirilen bir insamn iyiligini belirt .. mektedir.

2 - Bunun gibi astronomik bir ilham da belirtilebilir. Hiram: Osiris, gunestir. Eski gimes ilahiyatmda sembol olarakkullarulan akasya gunesin basubadelmevt nebatim temsil eder. Masonlara 'dul cocuklari' denilmesi bu sebeptendir. Tabiat (isis), sevgilisi gimes tarafmdan terkedilince mezara girmektedir. KI~ mevsiminde gimes diger yarim kiireye gecmek iizere bizi terkedince mezarma cekilmis gibi olur ve Tabiat da sevgili esinden dul kalarak nes'e ve mumbitligini kaybeder. Cocuklarr da mahsun ve perisan olnrlar. Masonlar bundan kinaye olarak (dul'un cocuklarr) isimlendirilirler. Tanrmm tekrar meydana cikmast gibi onlar isigm co .. cuklari olut-lar. Siyah ortii dul'un karakterini vasulandirtr ve boslugun karanhklarmm semboludur,

3 ~ Nihayet simya'ya gore bir ilham verilebilir.

Hiram cf'sanesinde kinaye olarak bclirtilen oliim, ~iiri1- me devresi, ilkel maddenin yiicelmck icin gccecegl bir geclttir .. U<; kalfa Hiram'a (aday'a) madde, ruh ve dilsilnce sahasmda hiicum ediyor lar. Bu lit;; saba dunyayi belirtir .Hiram dini sabada dirilir. a zaman tam manaSlY la usta olur. Hiram'm sembolik oliimii Osiris'ln, lsa'nm oliirnu gibidir ki insamn tamamen yok olmarnasi, istiale gecirrnesidir.

III - DOKTRtNLER

Masonlugun gayesi : yaplelilk

Frankmasonlugun gayesi yapicihk, Jerusalem rnabedinin yeniden tesisi, yani insanligm mtikemmel gelismesini saglamak icin makul rasyonel prensiplere uygun cemiyetin tesisidir. (Biiyiik ansiklopedi - O. Wirth) Insanlarm, Kainatm Buyiik Yaraticrsuun ernlrlerinc uyarak tabiat nizamlari dahilinde cahsmalari gerekmekte .. dir. Wilermoz'un yazdigina gore frankmasonlugun ga .. ycsi insamn vc tabiahn tarnnmasmdan baska birscy deglldir. Onun kurulusundanberi gelip gecrnis biltim bilginler bu maruf mabedin kainattaki varhgrm, insanhgIn ge9mi~t('ki, halihazn-daki ve gelecektckl umumi ~ ininin tarihccsini belirten mutasavver bir tablo olarak g;o~;terdigini izah ctrnektedirler. F'rankmasonluk taraf'indan uygulanan usuller: ayinler'i teskil eden scmbolik f'ill' crin icrasi, sosyal karsihkh yardim teskilatmm e~ti1n-lesi, zekanm kiilturii, kardeslik vc dayarusma ile blrligin ger~ekle~mcsidjr. (Biiyiik ansiklopedi) Boylecc ilk bakista frankmasonluk, gayesi insanligm maddi, manevi gelistirilmesi olan ve prcn sipleri insanhgin sonsuz gelismesine inanan, miisamahakar, insancil bir te:?kiliithr. A. Lantoine, rnasonlugu milll ve dini butun ilsriin .. lilklerden yapih bir aymm, (bir miisamaha mezhebi) olarak vasrflandirmaktadtr. J. Boucher'e gore masonun vatam sadece dogdugu ve buyiidtigli yer degil, butun

- 80-

diinyadir. Masonluk, gayesi muesseseleri yikrnamaya rnatul', din degistirmeleri if a eden, umumi diinya ahlakim milletlerin ve irklarm iisttinde tutarak muhtclif musbet dinlerin musterek hiikumlcrtni ihtiva etmektedir.

. Bu teskilat muhtelif mczheplerin dismda yer almaktadir. Insanhgm fikri vc ahlaki gelismcsi gayesiylc cahsmak Icin birlcsmek ihtiyacun duyan insanlarm meydana getirdigi topluluktur. Bununla beraber masonlugun bcynclmilel insancil bir cemiyct olmasi yanmda bir .gizli cemiyet oldugunu da unutrnamak lazrmdtr ..

Masonluga giri~in gavesi

Masonluk intisa b edene yol acar , bilgi verir ve rumuzlan iiyelerine muvafakat etme imkarum vcrir. Masonluga giris feJsefcsi dini ve siyasi doktrinlerin tizcrinde ve dismda bulunmaktadrr. Masonluk uyelerini hiebir inanca ve hicbir doktrin sisteminc zorlamaz Iakat

~

onlari sonsuz bir tekamiilc dogru yoneltir. Sembolizmin

rumuzlari ic cahsmaya tesir ederek sahism dimyanm yapici yollarma yonelmesini niyet eder. Masonlugun biiyuk eseri daima hareketli olan bir vazifedir, teveccuh edilmesi gerekcn bir idealdir. Fakat J. Boucher (hu mabet asIa tamamlanamayacak ve hie; kimse ebedi Hiram gibi kendisinin de dirilccegini bekleyemez) demcktedir. Mason sembolizmi bovlece miicerret, manevi, yilce bir felseft dustmce tarzidir ki mason olanm bunu benim-

- 81-

F 6

~.

semesi gcrckmcktedir. O. Wirth, masonlukta kendi kendinizdc buldugunuzu ogrenirsiniz demektedir.

Masonlugun esrarr

Anlasihyor ki masonluga gmsm gayesi gizli bir doktrlnden tamamiy1e baska hirseydir. Bununla beraher mason edebiyatmda kardesligin mahremiyetini gerektigi gizli gelencklcrin, imalarm tekrarlanmasma rastlanmaktadir. Dogudan gelen bu esrarh bilgiler, Pythagore, Moise, Zoroastre, Jesus gibi bir sira bilginlcr tarahndan nesir ve nakledilmekteydiler. Eger frankmasonluk eski sir larm sernbol ve ayinlerinin mirasma konduysa, ytiksek dereceli masonlar tarafmdan gelistirilmis nazariyat ve diisuncelerin bir esrari bulundugunu tesbit etmek zor degildir. G. Persigout'ya gore: kaybolmus sozler-i bulup en eski an'anenin Izlerini: toplayarak meydana get.irmek gerekmcktcdir. Boylece frankmasonluk tarihi devirlerini gecirrnis olan eski ve yeni butun dinler icindc tabir bir din seklini almakta insanhgm cennet mabcdini arastirmaga cabalayarak altm devrini meydana getirrnege cahsmaktadtr. Mazaroz: (frankmasonluk dinlerin dinidir) dcmektedir.

Mason dusilnurleri boylece uzun tarihcesi bilincn hiitim devir1erin klasik temaslarmm esrarengizligini bulmaktadirlar. Mazaroz'a gore yaratici birim, disi ve erkck, esmcr ve sarrsm, dusimce ve maddenin birlesmesinden meydana gelen bir butundur ki bunlarm sayi-

- 82-

'. ,slZ tezahiirat ve tatsilatma herbirimiz yerine gore aktor ve seyirci olarak Istirak etmekteyiz. Bur-ada eski Uti prensipi, erkek disi ziddiyetinl buluyoruz. Bu madde prensipini Jachin ve Boaz sutunlari sembollestirmekte .. dirler, Biiyiik Yaratici dirnyamn iistiinde bir varhk degildir. Madde ve kuvvet muessir olmaktadir. Bu diinya .nizamrmn muhtelif tezahiiratim insanlar miisahade ede-bilmektedirler. Rose - Croix gibi mason filozoflart giines teolojisini de ileri siirerler. Gimes l§l~mln kainat hayatmi ifade eden ilahl bir varhk olmasma gore gimes Tarmyi temsil ederek dimyarruza hayat vermektedir.

Kainatm dogusu aydmhgm ziddi olan karanliga tesiri ile izah edilmektedir. Modern yazarlarm c;agda:=J ilimde ekseri belirttikleri vechile: J. Boucher, en son izahlara gore, her maddenin nihai olarak l~lk parcaciklarina boliinduklerini ve bu kiiciik isik parcalarmm toplanarak boslukta bir sehabe (nebtiloz) meydana getirmesiyle dUnyanm tesekkiil ettigini yazmaktadir. Maddenin OZi11~lk olduguna gore icinde bulunup hareket ettigi yer karanhkbr ..

Bosluk mekan gecedir, madde ise gilndiizdur. Isik huzmelerinin elektron atom ve molekiiller halinde birleserek bir topluluktan ayirmak Uzere tahsis ettigi dun .. ya meydana gelmektedir. Bu suretle de zaman ortaya cikmaktadir. Burada eski diinya yumurtasi doktrininin yeni Iormulu belirmektedir ki bunda btitiln varhklar beIirrnemis tohum halinde bulunmaktadirlar.

-83-

·

Insan ise tabiatte imtiyazh bir yer tutmaktadir. Ni-

tekim Ilahiyat, kendisinde giizellik, iyilik ve gerceklik idealini tasiyan insanile temsil edilmektedir. Dusiinen, akil ve zekasi bulunan insan, varhgrm Tanrtlastirmakta olup kudretiyle imkanlarnu narniitenahi gelistirebilmektedir.

Masonluk sirlari felsefi ve dini bir kisim doktrinler iizerinde onernli ve biiyUk bir tesir meydana getirmistir ~ Goethe'nin Faust'u Mozart'm Sihirli Iliit operasi gibi edebi ve san'at eserlerinde bu tesir gaze carpmaktadir.

"

--000------

84 -

IKiNCI BOLUM

stv ASI GiZLt CEMtYETLER

Birinci KISlm

Genellikler

"

Gizli le,kilatlarla SlY8Si tejkilatlar arasmdekl allka ve farklar

Bu kitabm basmda gizli cemiyetlerle siyasi cemi ... yetler arasmda kesin bir smirlama yapmanm zor oldugWl ubelirtmistik, Haricen belli olan sekillerdeki Iarklar daha azdir, Her gizli cemiyette, sekli ne olursa oTsun, bir yemin vardir. Bu yemin "emir ve talimatlara uyarak itaat etmek ve 'sirlarr if~a etmemek" hakkmdadir. Buna Ilaveten aday'm cemiyete kabulii icin daima bir ,giri~ merasirni yapihr. Aym maksat icin cahsanlarm haricen gizli cemiyetlerinkine cok benzeyen tecriibelerden ve merasimlerden taydalamldigim herkes bilir r Tarikat ve cemiyet mensuplarmm guttiikleri gayeler tarika tIer de uhrevi, siyasi cemiyetlerde ise diinyevidir ..

~85-

Politika Ustii bazi teskilatlarm nazari sozlesmelerinde sosyal reform projeleriyle ilgilenilebilecegi ve gayelerinin felsefi oldugu r aciklanmaktadir. (Rose Croix teskilatr) cok bilinen bir misali zikretmek icm frank mason teskilatnun, tesirinin biiyiiltiilerek hissedilmemesine ragmen, onemli bir siyasi rol oynadigmi belirtehiliriz. Bazi polemikciler museviler taranndan idare edilen genis bir mason komplosunu ihbar etrnislerdir. Ingiliz hakimiyeti, bolseviklik, Amerikan trostleri, radikal partiIer asagr yukan biitiin dinlere karsr propoganda yaparak yikmak ve biitiin memleketlerde iktidari ele geeirmek i~in kirahk katillerden faydaianlrlar. 18. ci asirdan giiniimiize kadar siyasi cemiyetleri yapanlar siddet ve Istibdada basvururlar. Tarihtc bu yanhs anlatilmaktadir. Zira 1789 - 1791 Fransa ihtilalinde eger frank masonlar faal rol oynarmssa sonra JakQben·ler taskmhklar yaprruslardir. Konvansion idaresinin mason localarmi kapatarak bircok masonlan giyotine gonderdigi bildirllmemektedir. 0 zaman .masonlarm ~efi Orlean diikii Filip idi. Bununla beraber diger manada mubalaga ederek masonlugun bazi memleketlerde politik gelismelere hie; tesir etrnedigini zannetmemelidir. (Masonlarm Fransada kilise Be dey letin ayrilmasi hususundaki kanuna rey verilmesindeki rolu) ...

Boyleee Lantoin'm ayirt ettigi tarikatci ve poli tik olarak cemiyetin iki cesitten hangisine dahil oldugunu anlama kiein bir usul vardir. Bu usule gore merasirn ve Ayindeki manalar derinlestirildiginde felsefi, ahlaki

- 86-

, \

,

vc dini anlamlar bulunursa bu tarikatci bir cerniyettir ..

Buna mukabil bu anlarnlar ken dine gore mana tasimayarak cemiyete girecek adaym diisiinccsinc tcsir ctmek gayesini gudiiyorsa bu siyasi bir cerniyettir. Rene Guenon'a gore bu iki cesit cemiyeti diger bir ayirt etme usulii de vardir. Tarikatcr cemiyette manah ve ternsili riimuzlarm kimin taraf'mdan belirtildigi teshit edilemez. Siyasi cemiyetin merasimi ise tanmrms bir sahis taraImdan yonetilir.

,Siyasi cemiyetlerin genef karakterleri ve smu-landrrrl-

,"

malar.

Tamamiyle siyasi gayeleri olan gizli cemiyetlerin once beliren niteligi miiddetlerinin simrh olusudur. Halbuki tarikatci cemiyetlerin rniiddeti devamh olup, dinlerdeki gibi yaslilardan genclere intikal etmektedir. Siyasi cemiyetlerin siiresi ise kisa stirmektedir. Ekseriya bilindigi gibi onlar devlet iyi gecinmektcn uzakta bulunmaktadirlar ve tarikatci cemiyctlerdeki gibi teferruath mahalli teskilatlardan mahrum bulunmaktadrrlar. Miisamahah da olsa ilyelerf kendilerini tamtip, gosteris yapmak temayiilimdcdirler. Gayeleri daima tahdit edilmistir. Bir kere bu gayeye erisildi mi cemiyetin gizliligi liizumsuz kalarak kaybolmaktadir, Polisin cemiyeti ka .. patmak iizere tesebbiise gecmesiyle de cemiyet arzusu hilafma dagtlmaktadir.

87 -

Bu cesit gizli cemiyetleri doguracak uygun sartlar baknrundan once rakip gir otoritenin mcvcut olmast gcrekmektedir ki buna karst olarak gizlenmeye lilzum has11 olmaktadir. A. Lantoinc'm cok dogru olarak belirt-

,tigi gibi hiikiimcte ~ok diismanca teorilerin izhar edilcbildigi en demokrat rejimlcrde bile daima suikastlar vuku bulmaktadir. Diger taraftan ekonornik ve sosyal durgunluk V~ zayifhk devreleri bircok gizli cemivetlerin dogmasiyla belirtilrnektcdir. Mesela ada let ccmiyetleri ekseriya hukumetin zayif olup otoriteyi ternin edemedi_gi zamanlarda mcydana crkarlar.

Siyasi gizli cemiyetlcri gayelerinc gore soyle S101fIandn-abiliriz :

~-- Adaletin zayifladigi zarnanlarda kurulan adalct .cerniyetlcri.

~ Bir ecnebi hakimiyetine veya zalim bir idarcye karsi mucadele gaycsiyle kurulan siyasi cerniyetlcr. Kendi istifadeleri icin iatidatlarmm muzafferiyetini arayan beynelmilcl gayeleri olanlari da bu simfa dahil etmck mi.imklindlir.

- Bazi tarihcilerin gercek gizli cemiyetler olarak belirttikleri cinayi cerniyetler A. Lantoine'a gore esrarengiz tcsaniitlerine ragmen gangsterler ve kiz kaciran serseriler burada bizi iIgilendirmemektedirler. Umumiyetle bu gizli cemiyetlerin herbirinin nizarnlari, bir veya birkac sefi bulunmakta olup hareketleri en ince tefer.ruatiyla planlanmaktadir. Birbirlerine olan rekabetlori

- 88-

-- 89 ~

uyarnk polis vc umumi efkarm dikkat nazarmi celbederek izlenir.

Bu siyasi gizli cemiyetlerin sadece sayilmasi bile bir cilt doldurur. Biz burada yalmz birkac tanesini misal olarak inceleyecegiz ;

Saint - Vehme, Baviyera mutekitleri , Carbonari, IrJanda Gizli Cerniyetleri,

Ku - Klux Klan, Maffia, Cinai Cemiyetler.

--0001----

lklncl Klslm

SAINTE - VEHME

Sainte - Vehme adalet gayesiyle kurulangizli cemiyctlerin en meshurudur. XIII. eli yiizyilm ortasma dogru Vestaralyada Baviycra ve saks diikil I. ci Frederik tarafrndan imparatorlugun ilanmdan sonra hukiim suren kargasahk ve haydutluk esnasmda bu cemiyct dogmustur. Ren ve Weser nehirleri arasmdaki bu arazide kurulan imparat.orlukta asayis terrrin edilemiyor, haydutlar memleketi haraca kesiyorlardi. Bu anarsiye son vermek, zayiflarrns adalet otoritelerinin yerine gecrnek Icin Sente - Vehme cemiyeti kurulmustur. XIV. eli asirda bu gizli cemiyst smirsiz bir iktidara malikti, ve en parlak devrinde yiizbindcn fazla uyesi vardi ki bunlara Wissenden denilmekteydi. Bu cemiyetin kazai hiikmil 1371~de Vestefalyada imparator 4. eli Sarl tarafIndan tasdik edilen kod ile tarnnrrustn-. Nihayet 5. ci Sarl ve impara tor Maksimilyen'in kanunlari, kisa silren bu

-90-

- 91-

mahkeme usulii kodunu luzumsuz kilrmstir. Bununla beraber 16. Cl asirdan sonra bile Sente - Vehme cemi ... yetinin tesir ve iktidari gizlice devam etti. Bu gizli cemiyet Alman topraklarmm Napolyon askerleri taratmdan 1811 ~ de istilasryla ortadan kaldmlrmstrr.

Cemiyetin te,kiliUI

Bu cemiyet korkuyla karisik bir itibar telkin ediyordu. Zira sosyetenin her simtma mensup biiyiik miktarda Iiyeleri mevcuttu. Bunlar yeminlerini tutarak mahkemeleri durdurmayi ifa ediyorlardi. Cemiyet mensuplart tanmacak Isarctler tasiyarak dereceli rutbe ahyorlardi, Frohnboten: hilkiimleri tathik " etmekle miikellefti. Freischoffen: yargilardi. Stuhlherren: Mahkemeye baskanhk yapardi. Sente - Vehme toplantilart umumiyetIe acik havada yapihrdi, Mahkeme celseleri umumiyetle herkese acik bazi durumlarda "da yeminlilere tahsis edilirdi. (Gizli mahkeme). Gizli tutulan yazih bir kanun vardi ki bunu cemiyet haricindekilere bildirmek yasakti, Bashca ceza en yakm agacta asilmakti,

Saruga alta bafta iif;giin zarfrnda cevap vermek mecburiyetinde oldugu ti~ davet yapihrdi. Eger samk mahkemeye cevap vcrmegi kabul ederse otuza kadar sabit gostermege hakki bulunurdu. ~ayet samk mahkiim edilirse Vehme taratmdan agaca astmlmak suretiyle hUkiim infazolunurdu. Samk lit;; davete de cevap vermedigi takdirde giyaben mahkum edilir ve Vehme'nin lie

iiyesi ona el koyunca en yakm agaca onu asmak selahiyetini haiz olurlardi. Boyle bir mahkemenin isini ~a-· buk bitiren mahkeme usulii ve biiyiik miktari bulunan uyeleriyle ispanyol engizisyonu kadar korku telkin etrnesi kolayca anlasilmaktadrr."

--oOo~...-

"

- 92--

- 93'-

O~unci.i Krsrm

BAViYERA MUTEKiTLERt

Once (kernale erenler) admi alan bu mutekitler Baviyera'da Ingolstadt'da Universitede ruhani kanunlar dersi veren Adam Weishaupt isminde 28 yasmdaki gent; tarafindan I Mayis 17761da kurulmustur, Weishaupt sosyal reform bakirmndan son derecede ileri dusimcelere malik olup bunlari muzaffer kilmak gaycsiyle bu teskilati kurmustu.

Weishaupt dim ve siyasi tartismalari mason localarmda yasaklayan nizamnameden dolayi darrlarak kilsen frank masonlarm miihim bir kisrrnm cemiyetine sokmaya muvaffak olrnustu .. 1983 de en parlak devrinde Baviyerada 600 iiyesi bulunan bu cemiyetin bUtiin Avrupada iiyeleri bulunmakta idi. Fakat bu basari uzun siirmemisti, Bu gizli mason cemiyetinin teskilat ve gayesi ne idi?

RUtbeler ~ Weishaupt ve arkadaslannm riitbeleri ii~ devredede snuflandmhyordu.

I - Miitehassis yetistiren :

1. Yetistirici, 2. Acemi, 3. Erginlesmernis minor makanu, 4. Mutekit minor makarm.

II - MasonIuk :

Sembo1ik

1 - ~trak 2 - Kalfa 3 - Usta

4 - Mutekit major makarm 5 ~ Idareci mutekit

geni§, alakaslz III - Gizlilik

minor

1 - Rahip

2 _- Saltanat naibi

3 - MUneccim

4 - Kral

major

Teskilatm gercek gayeleri Uyenin bu riitbelerde derece derece yUkselmesiyle anlasihyordu.

1. Mutekit minor ... amir ve bliyilklerine mutlak biritaat edecegine dair yemin ediyordu. Cemiyetin gayesirun biltiin insaniyeti bUylikleri tarafmdan idare edilen yekvticut olarak telakki etmek oldugu ona ogretilip anlabhyordu.

2. Idareci mutekit - batrl itikatlara, ·~eki~tirmeye~ dedikoduya, despot ve zalimlige karst fazilet, basiret,. iffet ve htirriyet ugrunda milcadele edecegine yernin eder.

3. Rahip mertebesinde aday daha ziyade tarikat doktrinlerine ta bi tutulur.. Bu doktrinde: (bezelirici ida-

-94-

'.

recilerden kurtulmarun caresi devletin biltnn kuvvetlerini ele gecirmek gayesini guden bir gizli cemiyetin icraatiyla hareket etmektir. Prens ve rahipler imha edilmelidir. Milliyetcilik yerini kozrnopolitlige birakrnahdir ... ) denilmektedir.

4. Muneccim riitbeslnde maddi vahdeti viicut felsefesi orne kolmaktadir. Wheishaupt: 'I'anri ve diinya birdir, biitiin dinler esasi olmayan haris kimselercc icat edilerek yapilan sun 'i seylerdir t dcmektedir.

5. Nihayet en yilksek mertebcdc olan kral mezhep iiyelerine: Her kimsenin esit haklara sahip bulundugunu, insarun kendi kcndine hakim bulunarak kendini idare etrnesini, pedcrsahi dev lette oldugu gibi millctlcrm bu durumda onu -idare edebilecek biitiin yollara yoneIecegini, yani mumkun olabilirse sulhen miirnkiin 01- madigi takdirde kuvvetle, diinya ytiziinden tabiyetin. siimurgeciligin kalkmasi gerektigini. bclirtmektedir. Mutekitler miistear isim alarak, eski isimleri kullanarak birbirleriyle isaretlesirlerdl. Wheishaupt'un ismi (Spartaktls), Baron Von Knigge'nin ismi (Filon), hakim Zwackh'm ismi (Katon) idi, Muhaberelerinde de Baviyera'yi (Yunanistan), Miinih'i (Atina) isimleriyle belirtir lerdi .

Mutekilterin nihai gayeleri _' Mutekitlerin nihai ga .. yeleri felsefi anlamda anarsiden baska birsey degildi, Weishaupt, frank masonlugun biitiin hiristiyan mezheplerine samil olan daha izahh ve avantajh bir seklini kurdugunu belirtiyordu. Diisilncesiz din! hiiktimlerden

- 95-

insarn serbest kildigim, umumi bir bahtiyarhk gorii~U He cemiyetin faziletIerini canlandmp yetistirdigini ileri siiruyord u. Hurriyet ve mil sa vatm gelistigi bir memlekctte bunlarm cabuk gerceklestigini, devletin rutbe, mertcb€ silsilesi ve zenginlik gibi engellcri asacagmi, insanlarm serbest ve mes'ut olacagmi izah ediyordu. Bazi tarihcilere gore mutekitlerin meramlarmi da masonlarinki gibi teskilati kendi cikarlarma kuUanmaya karsi bulundugu belirtilmektedir. B. Fabre masonlarin niyetlerini belirtmek icin soyle yazmaktadir: Otorite yani hiikiimct bakirmndan, kanun yani kanun yapici bakimmdan, "aile yani cemiyet bakmundan milliyetci, smir- 11 ve memlcketci olmamak.

r'

Cemiyetin kapatrlmast

1982 de meshur bir frank mason olan Baron Von Kniggenin intisabi He cemiyet buyuk gelisme saglarmsti, Bu zat Vestefalya sefi olmustu. Fakat 0 Wheishaupfun otoritesine cabuk tecaviiz etmis ve onun taratmdan mutaassiphkla itham edilmistir, Wheisbaupt on un merasimlerde dini elemanlar abiiyil kyer verdigini ileri suriiyordu. Nihayet 1787 de Filon cemiyetten ayrildi. 0 zamana kadar onernli catismalarda bulunan Baviyera secmeni ihtilalci niyetleri belli olan bu tarikat hakkmda tahkikat .acilmasmi ernretti. Knigge'nin cekilmcsinden sonra korkan dort iiye secmen'e giderek (tarikatm hiristiyanhktan ayrrldigim, epikiir zevklerine kapildigrm,

- 96-

intihari hakh gordilgunu, milliyetciligi ve mevcut ida .. reyi kiiciik diisimcelerin diisiinccsiz hilkfimleri olarak reddettigini, hususi miilkiyeti inkar ettigini, Ienahga miisaade ettigini ve tarikatm cikarlarmi herseyden ustun tuttuklarrm) beyan etmislerdi. 1785 de cemiyet feshedildi. Weishaupt ve i1~ i.dareci arkadasi kursulerinden indirilerek Baviyera'dan kovuldular.

Baviyera mutekitlerinin Fransa ihtilaline ustiin tesirlerl tahmin edilmektedir. Mirabo ve Orlean Diiku Filip'ln harekata bu cemiyetin mensubu olarak Istirak ettikleri be lirtilmistir . Fakat bu husustaki deliller noksandir.

"

--000---

- 97-

F:7

Dorduncu Klslm

CARBONARi

Karbonari cemiyeti gecen yUzyll kendisinden cok bahsettirmistir. Muhtelif romanlar konularinda onu sahneye koymuslardir. Tertip ve komplolarr iyi bilinmekle beraber mcnselcri hakkmda fazla bilgi bulunmamaktadrr. Karbonarizrn'In atalarmm od lUlCU , komurcu gibi tamamiyle zararsiz bir cemiyet oldugu zannedilmektedir. Bu bir nevi kumpanya.olup, admdan da anlasilacagi gibi oduncu ve diger orman iseilerinin toplulugu idi. Fakat Icinde cemiyetin biitim suuflarmdan insanlar mevcuttu. Bu orman masonlarmm toplanti yeri tercihan acik hava olup, girls merasimleri yapihr, Isaret ve tarusma parolalari kullamhrdi. Ictimai karsthkh yardtm ve iyilik yapmayi bu cemiyet gelistirivor t

,

eylenip mes'ut olmayi egitiyordu. Bu masum topluluk-

tan polisin agzma diisen ltlyan ve FranSIZ karbonari cemiyetlerine nasil gecilmistir?

Napolyona karst kurulan, Filadelfiyahlar veya Olempliler gizli cemiyetinin kurucusu meshur general

-98-

"

Mallet'in arkadasi olan albay Oudet'in bu cemiyette bir

. rclil. oldugu tesbit edilmekle bcraber cemiyetin teskilati bir esrar perdesine biiriinmektedir. Oudet doktrinlerini yaymak icin Italyan karbonari cemiyetinin mensei oldugU tahmin edilen Jura komurculerIne dayanmakta idi. Frankmasonlukla karbonari arasmdaki milnasebetler de esrarengizdir.

."

Italyan Karbonari'leri

Karbonari cemiyeti gimey Italya 'ya Murat'm Napoli kralhgi zarnanmda Fransizlar tarafIndan sokulmustur. Jura komurculeri cemiyeti ornek ahnarak bu cemiyet diizenlenmisti. Italvan karbonarilerinin gelismesi Murat'm polis nazm yaptigi Maghella zamanmda 01- mustur, Maghella Napolyonun muhasirm olup 1814 de miittefiklere katilmaya Murat'i ikna etmlstl, Maghella t_ nm ideali anayasasi olan mesruti Italyarnn bagrmsizhgi idi. Bu gaye ile Napolyon ve Burbonlarm mutlak bir iktidarma karst karbonari cemiyetinden faydalarulrmsti. Cemiyet olaganiistii bir cabuklukla geliserek kuvvetlendi, J. Heron Lepper'in belirttigi gibi Kalabr ve Abruz sehirlerinde ikamet eden butun erkekler cemiyete girmislerdi. Karbonari'ler biltiln sosyete smiflarmdan mensuplariru toplayarak devlet i~inde devlet haline gelmislerdi, Mensuplarma askeri emirler vererek,. onlarm suclarim bile gizli mahkemelerinde yargihyorlardi. Umumi mahkemeye kendi gizli mahkemelerinin

--99-

-100 -

mtisaadesiyle muracaat edilebiliyordu. Napoli krah Ferdinand'm polis nazm Kanoza rakip oIarak kurdugu Kalderari cemiyetiyle Karbonarilere karst mticadeleye giristi, Fakat liyelerin asiri derecede irtikaplarmdan bu cemiyet kralhgm emriyle 1816 da kapatildi. Bu arada KarbonariIer gittikce kuvvetlenirken Kalabr ve Abruz sehirlcrinde teskilatlanan bazi ccmiyetlerin liyeleri si .. yasi ciirtimler isliyorIardi. imparator onlarla savasmak icin bir Ingiliz generaline basvurrnustu. Diger mutedil cemiyetler isc orta kuzey Italyamn muhtelif devletlerini miihimseyerek kuzey ltalyadaki Avusturyahlari kovmak gayesiyle cahsryorlardi. Italyan Karbonarilerinin tarihccsi cok karisik oldugundan fazla tafsilatma girisecek degiliz,

Yalrnz, Avusturyahlar tarafmdan Italyamn bagim.sizhgmm bertaraf edildigini isaret edelim. Bununla beraber bu hareket sonmedi vc XIX eu asirda Karbonarism gayesine erismek Icin cogalmakta devam etti.

1821tden sonra muhtelif Karbonari mensubu memleket disma kacarak teskitatlar kurdular. Ancak birtlm ttalyada t da muhtelif isimler altmda ihtilalci cemiyetler mevcuttu. 1831 ayaklanmasmda Avusturya Italya iizerindeki hakimiyetini yeniden kurdu.

Nihayet ihtilal hareketinin idaresi el degistirerek ilk hasimlara gecti, 1834 Nisamnda muhtelif memleketlerden kaean siyasi sahislar Bern sehirinde toplanarak beynelmilel ihtilalci bir cemiyet kurdular : Gene;; Avrupa. Bu cemiyet daha ziyade Italyan (Mazzini) nin eseriydi.