BAŞLIK: JCI AKREDİTASYONU BİR YÖNETİM MODASI MI?

Yazar:
*Serkan Türkeli İstanbul Teknik Üniversitesi, Bilişim Enstitüsü, İstanbul
(Sunum Yapacak Kişi)

Özet:
Bu çalışma Türk sağlık sisteminde son dönemde sıkça gündeme gelen Joint
Commusion International (JCI) akreditasyonunun, yazında(literatürde) “yönetim modaları”
kuramı olarak geçen kuram perspektifinden değerlendirilmesini kapsamaktadır.

Çalışma kapsamında akreditasyon kurumu olan Joint Commusion International (Sağlık

Kuruluşları Akreditasyonu Ortak Komisyonu) -eski kısaltması ile JCAHO, 1981 yılından
sonra JCI- Türkiye’de faaliyete başlayan Akredite Hastaneler Derneği(AHD), Sağlık
Bakanlığı(SB) internet siteleri ile sağlık sektörü yayınlarından olan SB Diyalog ve diğer
popüler dergiler (Örneğin Hastane Dergisi) veri kaynağı olarak kullanılmıştır.

Yönetim modaları özel bir toplumun mensuplarına mahsus olarak birbirlerini taklit
ederek destekledikleri ve uyguladıkları geçici yönetim akımlarıdır(Gibson ve Tesone
2001:122, Abrahamson 1996: 256). Bildirinin amacı bahsi geçen akreditasyon sisteminin bir
moda olup olmadığı araştırılması, yönetim modası olduğu sonucuna varılabiliyor ise bu
modanın bulunduğu aşamanın tespit edilmeye çalışılmasıdır. Bildiri kapsamında tanımlayıcı
istatistik kullanılmıştır. Akreditasyonun yönetim modaları kuramında yer alan modellere uyup
uymadığı yıllara göre alınma sıklığı incelenerek değerlendirilmiştir. Bildirinin yazına temel
katkısı bu yönde bir çalışmaya Türkiye’de ve akademik veritabanlarında rastlanmamasıdır.

Anahtar Kelimeler:
Akreditasyon sistemleri, JCI, akreditasyon, yönetim modaları, sağlık kurumları, hastane

*İletişim GSM: 0505 488 84 45/ E-posta:serkanturkeli@yahoo.com

1
 1. Giriş

Sağlık sektöründe akreditasyon yönetim ve kalite kontrolünü, sürekli kalite gelişimi

prensiplerini göz önünde tutan önemli bir kavramdır (Touti ve Pomey 2008). Akreditasyon bir
sağlık kuruluşunun, önceden belirlenmiş ve yayınlanmış standartlara uygunluğunun, genel
kabul gören bir tüzel kişilik tarafından değerlendirilip onaylandığı resmi bir süreçtir (Aydın
2008’den Rooney ve Van Ostenberg 1999). Ülkemizde hastane akreditasyonu olarak
kullanılan JCI (Joint Commusion International) belgesi ilk olarak 2002 yılında özel bir sağlık
kuruluşu tarafından alınmıştır. 2002 yılında akredite hastane sayısı 2(özel) iken 2010 Mart ayı
itibariyle bu rakam 35’tir (32 özel 3 kamu, 1 kamu kurumu 2006 yılında akredite olmuş 2010
yılı itibari ile akreditasyonu geçersizdir).

Bildirinin ilk bölümünde “yönetim modası” kavramının yazında ne şekilde yer aldığı
ve işlendiği paylaşılacaktır. İkinci bölümde Türkiye’de JCI ve akreditasyon ile ilgili yapılan
çalışmalara yer verilecektir. Sonraki bölümde JCI akreditasyonu ile yönetim modası
yazınındaki benzerliklere ortaya konulacaktır. Dördüncü bölümde ise JCI akreditasyonunun
bir yönetim modası olup olmadığı ve eğer JCI akreditasyonu için “yönetim modasıdır” tespiti
yapılabilir ise günümüzdeki durumunun hangi aşamada olduğu ilgili yazın kapsamında
değerlendirilecektir.

2. Yönetim Modası Nedir?

Belirli bir dönem süresince kullanılan ve kullanıldığı dönemde yönetim tekniklerinin

en önde olanı, en güçlüsü olarak müşterek kabul edilen popüler yaklaşımları tanımlamak
amacıyla “yönetim modası” kavramı kullanılmaktadır( Abrahamson 1991,1996, Ponzi ve
Koenig 2002). “Yönetim modası” (management fashion) ve “yönetim hevesi” (management
fad) farklı anlamlarda kullanılmaktadır. “Yönetim hevesi” daha kısa süreli teknikler için
kullanılırken, görece olarak daha uzun olan teknikler için ise “yönetim modası” kavramı
kullanılmaktadır. Bazı çalışmalarda iki kavram ayrı kullanılırken, bazılarında birlikte
kullanılmıştır (Dedeoğlu 2008). Bu çalışma kapsamında “yönetim modası” olarak tek kavram
kullanılacaktır.

Yönetim modalarını, kuramlardan ayıran özellikler Dedeoğlu (2008:36) çalışmasında

şu şekilde sıralanmaktadır (Staw ve Epstein 2000, Carson ve diğerleri 1999, Dedeoğlu
2008’den; Newell, Robertson ve Swan 2001, Gibson ve Tesone 2001, Ryan ve Hurley 2004,
Ogbana ve Harris 2002, Miller ve Hartwick 2002):
• “Yeni” yönetim fikrinin, mevcutlardan radikal bir kopuş olduğu iddiasına karşın
temel teorilerin tekrar “keşfine” dayanması(Abrahamsın 1996),
• İşletmeleri bekleyen tehlikelere karşı performans artırıcı girişim olarak
konumlandırılması, neyin doğru ya da yanlış olduğu, neler yapılması gerektiği
gibi normatif listelere ve reçetelere dayanması ve böylelikle kolayca
uygulanabilir olarak algılanması (Abrahamson 1996, Miller ve Harwick 2002),
• Tüm işletmeler için genel olarak doğru yaklaşım olduğu iddiası(Miller ve Harwick
2002),
• Dönemin iş sorunlarına cevap verebilmesi (Miller ve Harwick 2002),
• Basit olması(Miller ve Harwick 2002)
• (TQM -Toplam Kalite Yönetimi- gibi), bu kısaltmaların sıkça yeniden
tanımlanması (Carson ve diğerleri)
• Yönetim guruları ve danışmanlar tarafından desteklenmesi(Miller ve Harwick
2002).
2
 Yönetim modalarının popüler olduğu zamanlar ise aşağıdaki şekilde özetlenmektedir
(Carson ve diğerleri:326-327, Ponzi ve Koenig 2002, Staw ve Epstein 2000):
1950li yıllar
•Amaçlara Göre Yönetim (Management-by-objectives)
• PERT (Program evaluation and review technique )
• İşçiye Yardım Programları (Employee assistance programs (EAPs))
1960lı yıllar
• Duyarlılık Eğitimi ve T- grup (Sensitivity training and T-groups)
1970li yıllar
• Çalışma Hayatının Kalitesi Programları (Quality-of-worklife programs)
• Kalite Çemberleri (Quality circles )
1980li yıllar
• Kurum Kültürü (Corporate culture)
• Toplam Kalite Yönetimi (Total quality management (TQM))
• ISO (International Standards Organization) 9000
• Kıyaslama (Benchmarking)
1990lı yıllar
• Personel Güçlendirme (Employee empowerment)
•Yatay Kurumlar (Horizontal corporations)
• Vizyon (Vision)
• Değişim Müdendisliği (Reengineering)
• Çevik Stratejiler (Agile strategies)
• Öz Yetenek (Core competencies)

Yönetim modası kavramı temelinde alaycı bir anlam içermektedir (Abrahamson

1996). Yönetim modalarının kısa sürmesi yanında birçok farklı olumsuz etkilerinin de olduğu
ileri sürülmüştür. Bu olumsuzluklar arasında, performansı radikal artırma yönünde
gerçekleşemeyecek hedefler konulmasına neden olma (Jackson 2001, Dedeoğlu 2008),
yukarıdan aşağıya zorlama ile yaygınlaştırılmak istendiğinden “görünürde yapma”
(decoupling) durumuna neden olma (Pettersen ve Nyland 2006), aynı ölçütleri uygulayan
kurumların birbirine benzemeleri sonucunda rekabet avantajlarını yitirmeleri sayılmakta
(Türkeli 2009) ve sonuç olarak hayal kırıklığı ile noktalandıkları belirtilmektedir. Bu olumsuz
yanlarının yanında bazı konularda farkındalık yarattığı ve sonraki dönemde ortaya çıkan
kuramlara olumlu etki ettikleri durumlar da mevcuttur. Yönetim modaları olumlu ve olumsuz
yönleri ile hızlı bir yükselişin ardından yerini yeni ve iddialı modalara bırakmaktadır.

Yönetim modalarının yayılma sürecinde, ürünlerin yayılma süreçlerine benzer bir

süreçten geçtiği düşünülmektedir. Ettore (1997) bu süreci 5 aşamaya ayırmıştır:
1. Keşif
2. Hızlı benimseme
3. Hazmetme
4. Hayal Kırıklığı
5. Sadıkların devamı

3
 Şekil1: Yönetim modalarının yayılma süreci
Kaynak: Ettore(1997:35)

Yönetim modaları, 5. yılında maksimum düzeyde popülerleşmekte, 5 yıldan sonra ise

kullanılma sıklıkları azalmaktadır (Ponzi ve Koenig 2002).

3. JCI akreditasyonu ve Türkiye’de Yayılımı

JCI, ilk olarak 2002 yılında, iki özel hastanenin akreditasyonu ile Türk sağlık sistemini
etkilemeye başlamıştır. Türkeli 2009 çalışması dönemimde akredite hastanelerin birinde, bu
süreçte görev alan doktor ile yapılan görüşmede JCI akreditasyonunun neden alındığı
sorusunu doktor:
“Kamu hastanelerinden daha kaliteli hizmet sunma isteğinin yanı sıra kamu
hastanelerinden daha kaliteli olunduğunu ispatlamak amacıyla akredite olunmuştur.
Ayrıca yabancı sigorta şirketlerinin talebi önemli etkendir.” şeklinde yanıtlamıştır.
Kamu hastanelerinden kalite olarak üstün olmak ve yabancı sigorta şirketlerinin
talebine cevap verebilir olmak gelirleri artırıcı faktör olarak görülmektedir.

2003 ve 2004 yılında ise aynı hastanenin iki farklı şubesi akredite olmuştur. JCI
akreditasyonuna ilgi, bu dönemde çok fazla değildir.

2003 yılında IMF ve Dünya Bankası raporları, sağlık sektöründe ekonomik etkinliğin
arttırılması konusunda 59. Hükümeti ikna etmiştir. “Sağlıkta Dönüşüm Projesi” bu sorunların
üstesinden gelecek bir girişim olarak 2003 yılında Dünya Bankası’nın ve Hazine Bakanlığı’
nın desteklediği yaklaşık 60 Milyon Avro bütçe ile kabul edilmiştir (Dünya Bankası Rapor
No:277 17 –TU). Bu karardan itibaren akreditasyonun yaygınlaşmasında devlet önemli bir
aktör olarak ortaya çıkmaktadır. 2003 yılından sonra Sağlık Bakanlığı’nın akreditasyon ile
ilgili yaptığı çalışmalar şunlardır(Aydın 2008, Aydın 2007):
Eğitimler:
1. JCI International Summer Practicum on Quality Improvement and Accreditation
(JCI uluslar arası kalite geliştirme ve akreditasyon uygulaması)Eğitimi
2. Kalite, Akreditasyon, Hasta ve Çalışan Güvenliği Eğitici Eğitimi
3. Kalite, Akreditasyon, Hasta ve Çalışan Güvenliği Eğitimleri
4. Hemşirelik Hizmetlerinde Kalite ve Akreditasyon Eğitimleri
(VKV Koç Üniversitesi)
5. Hemşirelikte Hasta Güvenliği Eğitimleri

4
 Uluslararası İşbirlikleri:
Joint Commission International
JCI Avrupa Bölgesi Danışma Kurulu

Yayınlar:
JCI Hastane Akreditasyon Standartları Çevirisi
SB Diyalog Dergisi Akreditasyon Özel Sayı

Mevzuat Düzenlemeleri:
Kurumsal Kaliteyi Geliştirme ve Performans DeğerlendirmeYönergesi

Diğer (Yapılan çalışmaların tarih veya türü kaynakta eksik olarak yazılmıştır):
“Kurumsal Değerlendirme Hastane Akreditasyon Sistemi”-George Purvis,
Kalite ve Akreditasyon Çalıştayı- Antalya,
Sağlık Hizmetlerinde Akreditasyon- 23 Eylül 2004 – İstanbul,
JCI ile işbirliği anlaşması,
Sağlık Hizmetlerinde Kalite ve Akreditasyon- 18 Aralık 2004 – Bursa,
Akreditasyon Yönlendirme Komitesi ve çalışma grupları.

Konu ile ilgili yürütülen diğer faaliyetler şu şekilde özetlenmektedir (Türkeli

2009:275):

“Sağlık bakanlığının sağlık sistemi üzerindeki otoritesi ve sektördeki etkinliği

sayesinde JCI akreditasyonu ülkemizde hızla yayılmaya başlamıştır. Sağlık
Bakanlığı’nın aylık yayın organı olan SB Diyalog 2005 yılı Eylül sayısında kapak
olarak “Akreditasyon sağlık yönetiminin yeni gözdesi” ana başlığını kullanmış ve
dergide akreditasyon sistemi ile ilgili 18 makale yayınlanmıştır. Bunlardan en ilgi
çekici olanı, “Akreditasyon Sağlığın Olmazsa Olmazıdır” başlığıyla yayınlanan ve
Hacettepe Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Uğur Erdener ile yapılan söyleşidir (SB
Diyalog Eylül 2005, 26-28). Bu yayınların, Sağlık Bakanlığı’nın JCI ile ilgili
düzenlediği kongrelerin ve yönetmeliklerin etkisi ile 2003 yılına kadar yalnızca 2
hastane JCI akreditasyonuna sahip iken bu dönemden sonra ortaya çıkan JCI
akreditasyonu alma yarışı sonucunda günümüzde(2009 yılı) bu sayı 32’e ulaşmıştır.”

JCI akreditasyon kurumu (http://www.jointcommissioninternational.org/JCI-Accredited-

Organizations/), AHD (http://www.ahd.org.tr/Icerik.aspx?id=17) siteleri incelendiğinde 2004
yılından sonra Türkiye’de çok şubeli hastanelerin akredite olduğu göze çarpmaktadır. 2005
yılında 6 akreditasyon süreci ülkemizde yaşanmıştır. Bunlardan 2 tanesi 2002 yılında akredite
olan hastanelerin yenileme denetimi, 3 tanesi aynı hastanenin şubeleri ve bir tanesi tıbbi
taşıma (medical transport) veren kurum tarafından alınmıştır. 2005 yılında ilk defa hastane
(hospital) akreditasyonu dışında bir akreditasyon belgesi (tıbbi taşıma) alınmıştır. Böylece
akreditasyon belgesinde çeşitlenme Türkiye’de 2005 yılında yaşanmıştır.

2006 yılında ise 1 tekrar 6 yeni toplam 7 kurum akredite olmuştur. Bu dönemde ise
İstanbul dışına akreditasyonun yayılması ve kamu kurumunun akredite olması yaşanmıştır.
2006 yılında Ankara’dan 2, İzmir ve Adana’dan 1 hastane akredite olmuştur. Adana’da
akredite olan kurum, hastane ve medikal taşımadan farklı olarak bir klinik laboratuar (Clinical
Laboratory) akreditasyonu almıştır.

5
 2007 yılında 1 tekrar, 7 yeni toplam 8 kurum akredite olmuştur. Bu dönem 2 üniversite
hastanesi ve kan merkezi olan 3 kamu kuruluşu akredite olmuştur. Akreditasyonun Kocaeli ve
Bursa’ya yayıldığı görülmektedir.

2008 yılında 5 tekrar olmak üzere toplam 16 akreditasyon belgesi Türkiye’ye

gelmiştir. Bu yılın önemi ise çok şubeli hastanelerin ilgisidir. Bir hastane grubunda 5, bir
diğer hastane grubunda ise 4 adet akreditasyon süreci yaşamıştır.

2009 yılında 5 tekrar olmak üzere toplam 8 akreditasyon belgesi Türkiye’ye gelmiştir.
Yeni akredite olan hastanelerden biri vakıf hastanesidir. Bu yıl ayrıca ilk defa bir diş hastanesi
akredite olmuştur.

2010 yılında ise 3 tekrar olmak üzere 1 dal hastanesi akredite olmuştur.

4. Araştırma Yöntemi

Çalışma kapsamında akreditasyon kurumu olan Joint Commission International (JCI),

Türkiye’de faaliyete başlayan Akredite Hastaneler Derneği, Sağlık Bakanlığı internet siteleri
ile sağlık sektörü yayınlarından olan SB Diyalog veri kaynağı olarak kullanılmıştır. JCI
internet sayfası birincil kaynak olarak gösterilirken, diğer kaynaklar ikincil veri kaynağı
olarak düşünülebilir. İkincil kaynaklar teyit ve yayılımın dinamiklerini anlamak amacıyla
kullanılmıştır. Akredite olunma yılları göz önünde bulundurularak Türkiye’de 2002-2010
yılları arasında yaşanılan JCI akreditasyon sürecinin yönetim modası yazınında tarif edilen
yayılım süreci ile uyumu incelenmiştir.

5. Bulgular

Çalışmanın bu bölümünde öncelikle yönetim modası yazınında modaların özellikleri

olarak adlandırılan özelliklerin JCI akreditasyonu karşılıkları tespit edilmeye çalışılacaktır.

Çizelge 1: Yönetim modaları özellikleri ve JCI karşılığı

Yönetim modaları özellikleri JCI akreditasyonundaki karşılığı

“Yeni” yönetim fikrinin, mevcutlardan
radikal bir kopuş olduğu iddiasına karşın
temel teorilerin tekrar “keşfine”
dayanması(Abrahamson 1996),
Türkeli (2009) çalışmasında yer alan
“ilk”,”tek” gibi ifadelerle bu radikal kopuş
iddiası yer almaktadır.
Ayrıca “Sağlıkta Dönüşüm” olarak Sağlık
Bakanlığı adlandırması kamuda radikal
kopuşu göstermektedir.

İşletmeleri bekleyen tehlikelere karşı JCI 2008 versiyonu incelendiğinde genel

performans artırıcı girişim olarak
konumlandırılması, neyin doğru ya da
yanlış olduğu, neler yapılması gerektiği gibi
normatif listelere ve reçetelere dayanması
ve böylelikle kolayca uygulanabilir olarak
algılanması (Abrahamson 1996, Miller ve
Harwick 2002),
ifadelerin olduğu görülmektedir.
Örneğin 2008 yılında yayınlanan
3.versiyonda Hizmete Erişim ve Hizmetin
Sürekliliği (HES) altında “Bakımın tüm
aşamalarında hasta bakımından sorumlu
nitelikli bir kişi mevcuttur” yer almaktadır.

6
Tüm işletmeler için genel olarak doğru
yaklaşım olduğu iddiası(Miller ve Harwick
2002),
Dönemin iş sorunlarına cevap verebilmesi
(Miller ve Harwick 2002),
Basit olması(Miller ve Harwick 2002)
sloganlara, ve kısaltma sendromuna
dayanması fazlaca yer vermesi (Dedeoğlu
2008)
SB Diyalog Eylül 2005 sayısında sağlık
kurumları için özel olarak hazırlandığından
tüm sağlık kurumlar için geçerli ve
uygulanabilir olduğu ifade edilmektedir.
“Yeni Kamu Yönetim Reformları (The new
public management reforms)” üzerinde
temellenmektedir. Yeni Kamu Yönetim
Reformları kamu kurumlarının pazar
etkinliğinin arttırılması ve ekonomik olarak
etkin hale getirilmeleri için yapılması
gerekenlerin tanımlandığı bir dönüşüm
projesidir (Hood 1995, Pettersen ve Nyland
2006).
Slogan: “Helping Health Care Organizations
Help Patients”(Sağlık Kurumlarının
Hastalara Yardım Etmesine Yardım Eder)

(TQM -Toplam Kalite Yönetimi- gibi), bu JCAHO olan kısaltmadan JCI olarak yeni
kısaltmaların sıkça yeniden tanımlanması kısaltmaya geçilmesi
(Carson ve diğerleri)

Yönetim guruları ve danışmanlar tarafından SB Diyalog Eylül 2005 Türkiye’de sağlık

desteklenmesi(Miller ve Harwick 2002). sektöründe çalışan akademisyenler,
danışmalık yapan akademisyenler ve “guru”
sayılan herkesin akreditasyonu desteklemesi

Yönetim modası ve karşılığı olan JCI kavramları yukarıda belirtilmiştir. Bu özellikleri

ile JCI akreditasyonu yönetim modasına yakın olduğunu düşündürmektedir.

Yönetim modası kavramının açıklandığı bölümde:

“Yönetim modaları 5 yıllık bir süre içerisinde kullanılma sıklığı yönünden maksimumu
yaşamakta, 5 yıldan sonra ise kullanılma sıklığı azalmaktadır (Ponzi ve Koenig 2002). “
ifadesi yer almaktadır. JCI akreditasyonu alan kurumlar incelendiğinde 2006 yılında akredite
olan, Ankara’da faaliyet gösteren hastanenin 3 yıl geçerli olan akreditasyonu 2010 yılında
yenilediği ve 2006 yılında akredite olan kamu kurumunun ise henüz akreditasyonunu
yenilemediği görülmektedir. Dolayısıyla bu bulgu yine yönetim modası yazında yer alan
bulgular ile özdeştir.

Çizelge 2: 2002-2010 yılları arasında JCI yayılımı

Yıl Türkiye'ye Toplam Yeni Farklı Yayılma Süreci

Gelen Akredite Kurumlarca Kurumlarda
Akreditasyon Kurum alınma Akreditasyon
Adet Sayısı sayısı
2002 2 2 2 2
2003 1 3 1 3
2004 1 4 0 3 Keşif
2005 6 8 2 5

7
 2006 7 14 6 11 Hızlı Benimseme
2007 8 21 7 18
2008 16 32 4 22
2009 8 35 1 23 Hazmetme (Sonlarına
2010 4 35 1 23 doğru hayal kırıklığı)

Çizelge 2’de Türkiye’de JCI akreditasyonunun yayılımını özetlemektedir. Türkiye’ye gelen

akreditasyon sayısı belge için harcanan kaynağı göstermek amacıyla konulmuştur. Toplam
akredite kurum sayısında şubeler farklı kurum olarak sayılmıştır. Yeni kurumlarca alınma
sayısı akreditasyonun tekrar olmaması ve şubelerin yeni kurum olarak sayılmaması
durumunda ne kadar farklı kuruma yayıldığını göstermek amacıyla gösterilmiştir. Farklı
kurumlardaki akreditasyon sayısı ise yayılımın, yazında yer alan yönetim modası yayılımı ile
karşılaştırılabilmesi amacıyla gösterilmiştir.

Çizelge 2’deki veriler kullanılarak yıllara göre farklı kurumda JCI belgesi olması şekil
üzerinde gösterildiğinde aşağıdaki şekil elde edilmektedir.
Hazmetme

Hızlı
Benimseme
Keşif

Şekil 2: Yıllara göre JCI belgesinin farklı kurumlara yayılması.

Ettore (1997) çalışmasında yönetim modalarının yayılım sürecini 5 aşamaya ayırdığı

önceki bölümde belirtilmişti(Keşif, hızlı benimseme, hazmetme, hayal kırıklığı, sadıkların
devamı). Şekil 2’de 2002-2005 yıllarında JCI belgesinin Tükiye sağlık sektöründe
yayılmasının keşif sürecinde olduğu görülmektedir. 2006-2008 yıllarında JCI belgesinin
Tükiye sağlık sektöründe yayılmasının hızlı benimseme sürecinde olduğu görülmektedir.
2008-2010 yıllarında JCI belgesinin Tükiye sağlık sektöründe yayılmasının hazmetme olarak
adlandırılan yönetim modası süreçlerine denk gelmektedir. 2010 yılı itibari ile JCI belgesi bir
defa geç yenilenmiş, bir defa ise bir kamu kumu tarafından yenilenmemiştir. Dolayısıyla JCI
belgesinin bu hazmetme sürecinin neresinde yer aldığı gelecek yıllarda ortaya çıkacaktır.
5.yılının sonunda JCI belgesinin yönetim modaları gibi sorgulanma süreci yaşadığı sonucuna
bulgular ışığında ulaşılmaktadır.

6. Sonuç ve Öneriler

Sonuç olarak JCI akreditasyonunun Türkiye’de yayılımı incelendiğinde “yönetim

modası” olarak kabul edilen kavramlar ile benzer süreçten geçtikleri görülmektedir. Sağlık
Bakanlığı Müşaviri Bilge Aydın Hastane dergisiyle yaptığı röportajda
(http://www.hastanedergisi.com/54/haberdetay.asp?id=5):

8
 “Amacımız akreditasyon kavramını doğru olarak anlatmaktı, bir “moda kavram” olarak
algılanmasını istemiyorduk, çünkü 2006’ya kadar yoğun olarak çalışmalar yaptık. Bu
arada Bakanlık olarak özellikle kamu hastanelerinin bu sürece hazırlanmalarını teşvik
etmek amacıyla Kurumsal Kaliteyi Geliştirme ve Performans Değerlendirme Yönergesini
yayınladık…” ifadelerini kullanmıştır.Bu çalışmada moda olarak algılandığını ve
uygulamada moda olduğu sonucunu ortaya koymaktadır.

Samanlı (2009), çalışmasında kalite yönetimi araçlarının (kalite belgesi, akreditasyon

belgesi, kalite ödülü v.b) amacına uygun olarak kullanılabilmesindeki en önemli faktörün
çalışanların benimsemesi olduğu sonucuna ulaşmıştır. JCI ölçütleri sağlık bakanlığına bağlı
hastanelerde önce pilot uygulamalar ve sonrasında, bakanlık hastanelerinin tamamında
uygulanmaya başlanmıştır. Çalışanların karşılaştıkları sorunların belirlenmesi ve bunların
çözüm yöntemleri konusunda bir çalışma yapılmamıştır. Türkeli ve Erçek (2009) çalışanların
görüşünün sorulmamasını kültürde yer alan güç aralığına kaynaklandığını belirtmiştir.
Pettersen ve Nyland (2006) çalışmasında, çalışanların sahiplenmemesi durumunda görünürde
yapmanın (decoupling) oluştuğunu ve yapılması gerekenlerden ziyade görülmek istenenlerin
denetlendiği belirtilmiştir. Dolayısıyla JCI akreditasyonunun bir modadan sürdürülebilir bir
uygulamaya dönüşmesinin en önemli noktası çalışanların benimseyeceği yapıya
kavuşturulmasıdır. Carson ve diğerleri (1999:325) yönetim modalarının sürdürülebilir ve
kalıcı uygulamaya dönüşebilmesi şartlarını şöyle belirtmektedir:
• Fayda/Maliyet analizi (Önemli faydalar sunması)
• Uygulama Zorluğu
• Modanın Etkinliği
• Modanın Yaşam Eğrisi
• Toplumun temel kültür ve değerlerine uygunluğu( JCI ülkemize getirilirken kültür
önemsenmemiştir)
• Kurumun ihtiyaçlarına göre özelleşebilmesi(uyumlaştırılabilir olması)
• Sorunlar ortaya çıktığında altında yatan nedenlere işaret edebilmesi
• Mevcut modalara uyum sağlaması

Türkeli ve diğeri (2008) , Türkeli ve Erçek (2009) çalışmalarında yukarıda belirtilen

özelliklere sahip çalışma yapmış ve bu çalışma kapsamında bir eğitim araştırma hastanesi için
bu hastaneye özel, çalışanlarının katılımı ile 3 strateji, 21 stratejik hedef, Sağlık Bakanlığı
tarafından denetim amacıyla ilk uygulamaya geçen 150 JCI ölçüt yanında ve kuruma özgü
belirlenen 73 ölçütü kapsayan model belirlenmiştir. Türk sağlık sisteminde Türkeli ve Erçek
(2009) çalışmasının sonuç bölümünde belirtilen üst yönetim desteği olmaması, politik yapıyla
sıkı ilişki (kamuda atanma sorunu), sağlık sektöründe güç aralığının yüksek olması gibi
sorunlar nedeniyle proje tam olarak sonuçlandırılamamıştır. Yönetim modalarından ziyade
Türkeli ve diğeri (2008), Türkeli ve Erçek (2009) çalışmalarında yer alan ve kuruma özgü
yönetim modelleri geliştirilmelidir. Sağlık Bakanlığı, Özel Hastaneler ve Sağlık Kuruluşları
Derneği (OHSAD) ve Akredite Hastaneler Derneği(AHD) gibi kurumlar ile birlikte çalışarak
moda haline dönüşen JCI akreditasyonunun terk edilmesi ile yaşanılabilecek sorunları
saptayıp, gerekli tedbirleri almalıdırlar. Bu örgütlerin ortak çalışmasıyla ortaya çıkacak yeni
akreditasyon kültür ve değerlere uygun, faydalı, kurum ihtiyaçlarını karşılayan ve sorunlar
oluştuğunda temel nedenlere inebilen yapıda olmalıdır.

Teşekkür
Çalışmamı inceleyip gerekli düzeltmeleri yapan İTÜ İşletme Mühendisliği Öğretim Üyesi
Prof. Dr. Fatma Küskü Akdoğan, Yrd. Doç. Dr. Mehmet Erçek, Radyolog Dr. Ünal Egeli, ve
Yüksek Mühendis Muharrem Samanlı’ya teşekkür ederim.
9
Referanslar
Abrahamson, Eric (1991), “Managerial Fads and Fashions: The Diffusion and Rejection
of Innovations”, Academy of Management Review, 16( 3)586-612.
Abrahamson,E.(1996). Management fashion.Academy of Management Review,21(1),254-285.
Abrahamson, E. (1999). Lifecycles, triggers, and collective learning processes. Administrative
Science Quarterly, 44(4), 708-740.
Aydın, B.(2008), http://www.izleme.saglik.gov.tr/aa/ab1.ppt( Erişim Tarihi 21 Mayıs 2009)
Aydın B.(2007), http://www.das.org.tr/tr/dosya/kongre/kong2007/sunu/bilge.aydin-das-2007-
sunu.pdf (Erişim Tarihi 04 Nisan 2009)
Carson, P. P., Lanier, F. A., Carson, K. D., and Berkenmeier, B. J. (1999). An historical
perspective on fad adoption and abandonment: Developing theory from the
management fad jungle. Journal of Management History, 5, 320-333.
Carson, P. P., Lanier, F. A., Carson, K. D., and Guidry, B. N. (2000). Clearing a path through
the management fashion jungle: Some preliminary trailblazing Academy of
Management Journal, 43(6), 1143-1185.

Dedeoğlu A.Ö.(2008) “Yönetim Modaları Ve Yönetim Modaları Literatürüne Yöneltilen

Eleştiriler”, Ege Akademik Bakış, 8 (1): 33-51

Dünya Bankası Rapor No:27717 –TU

Ettorre, B. (1997),“What's The Next Business Buzzword?”,Management Review,86, 8,33-35.

Greenfield D., Braithwaite J.(2008) Health sector accreditation research: a systematic review.
International journal for quality in health care. Journal of the International Society for
Quality in Health Care 20(3):172-83.
Hood, C. (1995), “The new public management in the 1980’s: variation on a theme”,
Accounting Organis Soc Vol.20, pp.93-100

Jackson, B(2001), Management Gurus and Management Fashions, London, UK: Routledge.
Miller, Danny ve Jon Hartwick (2002), “Spotting Management Fads”, Harvard Business
Review, October, 80(10): 26-27
Pettersen I.J., Nyland K. 2006. Management and control of public hospitals--the use of
performance measures in Norwegian hospitals. A case-study IntJ Helath Plan Mgmt,
21:133-149
Pomey M.P, Contandriopoulos A.P, Francois P, Bertrand D.(2004). Accreditation: a tool for
organizational change in hospitals. Int J Health Care Qual Assur. 17:113–24

Ponzi, Leonard & Koenig, Michael E. D. (2002) “Knowledge Management: Another

Management Fad?” Information Research 8(1)
(http://informationr.net/ir/81/paper145.html)

10
Samanlı M.(2009) “Kalite ödüllerinin şirket performansına etkisi: Türkiye özelinde TÜSİAD-
KALDER ulusal kalite ödülü örneği”, İTÜ FBE Yüksek Lisans Tezi
SB Diyalog Eylül 2005
Seppanen L (1995). Accreditation : differentiation from regulation. National Council of State
Boards of Nursing Issues;16(2):3,8-9,13.
Scott, W.R., Ruef, M., Mendel, P.J., Caronna, C.A. (2000), Institutional Change and
Healthcare Organizations: From Professional Dominance to Managed Care,
University of Chicago Press, Chicago

Staw, B. M., & Epstein, L. D. (2000). What bandwagons bring. Effects of popular

management techniques on corporate performance, reputation, and CEO pay.

Administrative Science Quarterly, 45(3): 523-556.
Touati, N., Pomey, M.P. (2008), “Accreditation at crossroads: Are we on the right direction?”
Health Policy, Article In Press
Türkeli S., Akal U., Baş S., Özalp H., Egeli Ü. Sağlık Sektöründe Stratejik Yönetim Modeli
Olarak Kurumsal Karne Uygulaması: Vakıf Gureba Hastanesi Örneği”, VI. Ulusal
Sağlık Kuruluşları Yönetim Kongresi, Bodrum,2008
Türkeli S. “JCI Belgesi Alan Hastanelerin Akreditasyon Söylemini Kurgulamasi: Türkiye
Sağlik Sektörü Söylem Analizi”, VII. Ulusal Sağlık Kuruluşları Yönetim Kongresi,
Girne,2009

Turkeli, S., Ercek M. “Designing a Capability-Focused Strategic Management Model for a

Turkish Public Hospital: Learning from Failure” Systemic Practice and Action
Research ( Published Online December 2009)
http://www.ahd.org.tr/Icerik.aspx?id=17 (Erişim 04 Nisan 2010)
http://www.hastanedergisi.com/54/haberdetay.asp?id=5 (Erişim 04 Nisan 2010)
http://www.jointcommissioninternational.org/JCI-Accredited-Organizations/ (Erişim 04
Nisan 2010)

11