Program studiów Wydziału Mechanicznego

Politechniki Łódzkiej

Jednostka organizacyjna: Instytut Fizyki

Rodzaj studiów: Kurs magisterski dzienny
Kierunek: Inżynieria materiałowa
Nazwa przedmiotu: Fizyka
Liczba godzin ogółem: 58w+28c+28lab+28 repetytorium
Realizator przedmiotu: Dr Marian Szurgot tel. (0-42) 631-36-61

Tytuł, stopień, Semestr W ćw L

imię i nazwisko
Dr Marian Szurgot I 28 14 -
Dr Marian Szurgot II 28e 14 28

Charakterystyka przedmiotu
Fizyka dostarcza informacji o zjawiskach i prawach natury, daje ich jednolity opis, umożliwia poznanie
otaczającego wszechświata i zrozumienie fizycznych podstaw działania urządzeń technicznych, umożliwia
zrozumienie i wykorzystanie podstawowych własności materiałów stosowanych we współczesnej technice.

Wiedza jest przekazywana studentom poprzez wykład (ilustrowany pokazami), ćwiczenia rachunkowe oraz
ćwiczenia laboratoryjne, na których studenci wykonują samodzielnie doświadczenia i pomiary wzbogacające
i poszerzające ich wiedzę teoretyczną o umiejętności eksperymentalne, poznają techniki pomiarowe, działanie
przyrządów i urządzeń oraz przebieg i mechanizmy wykorzystywanych w nich zjawisk fizycznych.

Powiązania z innymi przedmiotami

Realizowany program fizyki stanowi podstawę dla innych przedmiotów takich jak: fizyka ciała stałego,
materiałoznawstwo, krystalografia, elektronika i elektrotechnika, chemia fizyczna i mechanika.
Opis zjawisk zachodzących w naturze i w urządzeniach stworzonych przez człowieka wymaga wiedzy
matematycznej, która poprzez liczne zastosowania w fizyce jest lepiej przyswajana, rozumiana i
wykorzystywana.

Wymagania wstępne: Znajomość fizyki i matematyki na poziomie liceum.

Program ramowy: Wykład

1. Mechanika klasyczna. Wielkości skalarne i wektorowe. Działania na wektorach.

Układy współrzędnych. Pochodne, różniczki i całki w fizyce. Kinematyka punktu materialnego i bryły
sztywnej. Klasyfikacja ruchów. Przemieszczenie, prędkość , przyspieszenie. Dynamika. Zasady dynamiki.
Siły w przyrodzie. Przegląd oddziaływań. Dynamika bryły sztywnej. Moment siły. Moment bezwładności.
Precesja. Zasady zachowania pędu i momentu pędu. Praca i moc. Praca w polu grawitacyjnym i
elektrycznym. Energia. Rodzaje, źródła i wykorzystanie energii. Twierdzenie o pracy i energii. Zasada
zachowania energii. Energia kinetyczna w ruchu postępowym i obrotowym. Energia potencjalna. Energia
potencjalna pola grawitacyjnego i pola elektrycznego. Energia w polu magnetycznym. Energia sprężystości.
Ruch drgający. Ruch harmoniczny prosty. Wahadła. Drgania tłumione i wymuszone. Rezonans mechaniczny.
Składanie drgań równoległych i prostopadłych. Masa zredukowana. Drgania atomów. Ruch falowy. Fale
sprężyste, akustyczne i elektromagnetyczne. Energia fal. Dźwięki, ultradźwięki, infradźwięki. Równania
falowe. Prędkość fazowa i grupowa. Odbicie i załamanie fal. Dyfrakcja, interferencja i polaryzacja fal. Efekt
Dopplera.

2. Budowa atomu. Modele atomów. Odkrycie jądra atomowego. Model Rutherforda. Rozmiary jąder.
Orbity elektronowe. Widma atomowe. Spektroskopia. Model atomu Bohra. Poziomy energii i widmo.
Kwantowanie energii. Liczby kwantowe. Zakaz Pauliego. Mikroskop sił atomowych (AFM) - obrazy
atomów.
3. Kwantowa natura promieniowania. Zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne. Kwantowa teoria światła
Promieniowanie rentgenowskie. Powstawanie, właściwości i natura promieniowania. Widmo promieniowania.
Prawo Moseleya. Mechanizmy i prawo pochłaniania promieniowania X. Interferencja. Prawo Bragga.
Zjawisko Comptona.

4. Pola elektryczne i magnetyczne. Fale elektromagnetyczne. Pole elektrostatyczne. Wielkości

charakteryzujące pola. Praca w polu elektrostatycznym. Energia potencjalna. Potencjał. Związek między
natężeniem pola i potencjałem. Dipol elektryczny. Dielektryki. Polaryzacja dielektryków. Ferroelektryki.
Domeny ferroelektryczne. Pole magnetyczne. Twierdzenie Gaussa. Strumień indukcji magnetycznej.
Prawo Ampera. Prawo Faradaya indukcji elektromagnetycznej. Równania Maxwella . Postać całkowa i
różniczkowa. Sens fizyczny. Fale elektromagnetyczne. Wektor Poyntinga. Odbicie i załamanie fali
elektromagnetycznej na granicy dwóch dielektryków. Ferromagnetyki. Domeny ferromagnetyczne. Pętla
histerezy magnetycznej. Temperatura Curie. Zjawiska i metody wykorzystywane do wizualizacji i badania
struktury domenowej. Zapis magnetyczny.

5. Optyka falowa. Interferencja fal świetlnych. Warunki interferencji. Interferencja w cienkich warstwach.
Pierścienie Newtona. Interferometr Michelsona. Dyfrakcja Fresnela i Fraunhofera światła. Pojedyncza
szczelina. Siatka dyfrakcyjna. Polaryzacja fal świetlnych. Interferencja światła spolaryzowanego. Mikroskopy
optyczne. Mikroskop polaryzacyjny i interferencyjny. Zdolność rozdzielcza mikroskopów optycznych i
elektronowych. Dwójłomność wymuszona. Dyspersja światła. Absorpcja światła. Rozpraszanie światła

6. Optyka korpuskularna. Promieniowanie ciała doskonale czarnego. Rozkład widmowy promieniowania.

Prawo Stefana-Boltzmanna. Prawo przesunięć Wiena. Prawo Kirchoffa. Prawo Plancka rozkładu energii
promieniowania. Wzór Plancka na średnią energię oscylatora oraz kwantów promieniowania
elektromagnetycznego.

7. Lasery i diody świecące. Podstawy fizyczne działania. Zastosowania w nauce i technice.

8. Mechanika relatywistyczna. Szczególna teoria względności.

Postulaty szczególnej teorii względności. Zasada względności. Transformacje Galileusza i Lorentza.
Niezmienniki trasformacji. Niezmienniczość praw zachowania. Skrócenie długości i dylatacja czasu. Czas
własny, długość własna. Lorentzowskie dodawanie prędkości. Zależność masy ciała od prędkości. Pęd
relatywistyczny. Energia relatywistyczna. Relatywistyczna energia kinetyczna. Energia spoczynkowa.

9. Jądro atomowe. Promieniotwórczość. Skład i charakterystyka jądra atomowego. Masa i energia wiązania
jądra. Prawo zaniku promieniotwórczego. Stała rozpadu. Okres połowicznego zaniku. Aktywność
promieniotwórcza. Wyznaczanie wieku metodą rozpadu promieniotwórczego. Prawo absorpcji
promieniowania. Rozpad alfa, rozpad beta . Promieniowanie gamma. Reguły przesunięć. Izotopy
promieniotwórcze. Reakcje jądrowe. Rozszczepienie i synteza jąder. Reakcja łańcuchowa. Reaktory
jądrowe. Promieniotwórczość sztuczna. Energia jądrowa.

10. Podstawy mechaniki kwantowej. Równanie Schrödingera. Fale materii. Dualizm korpuskularno-falowy.
Zasada nieoznaczoności Heisenberga. Funkcja falowa. Równanie falowe. Równanie Schrödingera zależne
od czasu. Równanie Schrödingera dla stanów stacjonarnych.

Ćwiczenia rachunkowe. Program

Kinematyka punktu materialnego i bryły sztywnej. Dynamika. Zasady dynamiki. Dynamika bryły sztywnej.
Zasady zachowania pędu i momentu pędu. Praca, moc, energia. Praca w polu grawitacyjnym. Twierdzenie o
pracy i energii. Zasada zachowania energii. Ruch drgający. Ruch harmoniczny prosty. Wahadła. Drgania
tłumione i wymuszone. Rezonans mechaniczny. Ruch falowy. Dźwięki, ultradźwięki. Odbicie i załamanie fal.
Dyfrakcja i interferencja fal świetlnych. Siatka dyfrakcyjna. Interferencja w cienkich warstwach. Polaryzacja fal
świetlnych. Prawo Malusa. Soczewki, zwierciadła, mikroskop. Model atomu Bohra. Widma atomowe. Promienie
X. Promieniowanie ciała doskonale czarnego.

Laboratorium. Program ćwiczeń

1. Wyznaczanie przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła różnicowego i wahadła rewersyjnego

2. Wyznaczanie prędkości dźwięku w powietrzu oraz ciałach stałych oraz modułu Younga
3. Wyznaczanie współczynnika lepkości cieczy oraz zależności lepkości od temperatury
4. Wyznaczanie gęstości cieczy i ciał stałych za pomocą wagi hydrostatycznej
5. Wyznaczanie zależności siły termoelektrycznej termopary od temperatury
6. Wyznaczanie stałej Boltzmanna przy użyciu tranzystora
7. Badanie przenikalności elektrycznej ferroelektryka
8. Wyznaczanie ładunku właściwego elektronu metodą podłużnego pola magnetycznego
9. Wyznaczanie współczynnika załamania światła za pomocą mikroskopu
10. Wyznaczanie współczynnika załamania światła materiału soczewki
11. Wyznaczanie długości fali świetlnej: (i) metodą pierścieni Newtona, oraz
(ii) za pomocą spektrometru siatkowego
12. Wyznaczanie parametrów drgań tłumionych wahadła torsyjnego
13. Badanie zależności okresu drgań wahadła od amplitudy
14. Badanie widma fali akustycznej
15. Wyznaczanie krzywej magnesowania pierwotnego stali krzemowej i obserwacja pętli histerezy
16. Badanie zależności współczynnika załamania światła od temperatury za pomocą refraktometru
17. Wyznaczanie krzywej dyspersji pryzmatu, analiza widmowa
18. Pomiar grubości cienkiej warstwy metoda interferencyjną
19. Badanie zjawiska polaryzacji światła przez odbicie
20. Wyznaczanie współczynnika skręcalności właściwej sacharozy
21. Pomiar współczynnika pochłaniania światła

Literatura podstawowa
1. R.Resnick, D. Halliday: Fizyka dla studentów nauk przyrodniczych i technicznych
tom 1 i 2, Warszawa 1999
2. J. Orear: Fizyka, tom 1 i 2, Warszawa 1998
3.J. Kalisz, M. Massalska, J.M. Massalski: Zbiór zadań fizyki z rozwiązaniami, cz. 1 i 2., Warszawa 1987
4.M. Cedrik: Zadania z Fizyki, Warszawa 1986
5.G. Derfel (red.): Instrukcje do ćwiczeń w I Pracowni Fizycznej Instytutu Fizyki PŁ, Łódź 1998
6.J. Karniewicz, T. Sokołowski: Podstawy fizyki laboratoryjnej, Łódź 1996

Literatura uzupełniająca
1. M. Herman, A. Kalestyński, L. Widomski: Podstawy Fizyki , Warszawa 1999
2.V. Acosta, C.L. Cowan, B.J. Graham: Podstawy Fizyki Współczesnej, PWN Warszawa 1987
3. A. Januszajtis: Fizyka dla Politechnik, tom 1-3, Warszawa 1991
4. J. Massalski, M. Massalska: Fizyka dla Inżynierów, tom 1 i 2, Warszawa 1975
5. A. Wróblewski, J. Zakrzewski: Wstęp do Fizyki, tom 1-2, Warszawa 1991
6. C. Malinowska-Adamska, B. Wiktorowska, B. Wojciechowski: Fizyka, cz.1, skrypt PŁ, 1977
7. J. Mońka-Szmatloch, D. Wajand, J. Zimnicki: Fizyka, cz.2, skrypt PŁ, 1977
8. I. Sawieliew; Kurs Fizyki, tom1-3, Warszawa 1994
9. M. Skorko: Fizyka, Warszawa 1975
10. C. Bobrowski: Fizyka, Warszawa 1998

Forma zaliczenia zajęć

Zaliczenie wykładu: forma pisemna. Sprawdzian na 1-szych zajęciach po nowym roku
Zaliczenie ćwiczeń: forma pisemna. Sprawdzian na 1-szych zajęciach po nowym roku
Zaliczenie laboratorium: forma pisemna i ustna

Egzamin: forma pisemna i ustna