Literaturuli Meskheti 2019 July 07

”დადგით მესხეთში აკვნები, აღზარდეთ კვლავ რუსთაველი” გიორგი ლეონიძე
№7 (247)
ივლისი
2019 წელი
ფასი 40 თეთრი
გამოცემის ოცდამეერთე წელი ”LITERATURULI MESKHETI” ”ЛИТЕРАТУРУЛИ МЕСХЕТИ”
საქართველოს მწერალთა კავშირის 25-ე ყრილობა

მიმდინარე წლის 23 ივნისს გაიმართა სა- გამოც შეუძლებელია ქართული მწერლობის, მწერალთა კავშირის ახლადარჩეულმა სამ- სიგუას, ბაღათერ არაბულის და თემურ ჩა-
ქართველოს მწერალთა კავშირის 25-ე ყრი- როგორც კულტურის უმნიშვნელოვანესი ნა- დივნომ და ხელმძღვანელობამ, მაქსიმალუ- ლაბაშვილის შემადგენლობით, ხოლო გამ-
ლობა, რომელიც გახსნა კავშირის უხუცესმა წილის განვითარება, რაც დიდად აზარალებს რად გააუმჯობესოს მუშაობა, მეტი კონტაქ- გეობის წევრებად არჩეულია: ბელა ალანია,
წევრმა აკაკი ბრეგაძემ. ყრილობას გაწეული ქართულ კულტურას, ხოლო მავანთა წახალი- ტები დაამყაროს რეგიონულ ორგანიზაციებ- დავით ახლოური, ზაალ ბოტკოველი, აკაკი
მუშაობის შესახებ მოხსენებები წარუდგინეს სებით ხელშეწყობილია მწერალთა ის ნაწი- თან, თითოეულ მწერალთან და იზრუნონ ბრეგაძე, მანონ ბულისკერია, ლაშა გვასა-
მწერალთა კავშირის თანათავმჯდომარეებმა ლი, რომელიც ვერ ქმნის ჭეშმარიტ ქართულ კავშირში მწერალთა მიღების ხარისხობრივ ლია, ჯუბა გოგრიჭიანი (ღებელი), მანანა
– მაყვალა გონაშვილმა, რევაზ მიშველაძემ, მწერლობას და სულიერ დეგრადაციას ახდენს გაუმჯობესებაზე, მწერალთა რიგების გა- გორგიშვილი, ანნა ერისთავი, დავით თედო-
ბაღათერ არაბულმა, სოსო სიგუამ, თემურ ჩვენი მომავალი თაობის ეროვნული და პატ- ახალგაზრდავებაზე და სხვ. რაძე, მთვარისა კერესელიძე, ლუარა კვან-
ჩალაბაშვილმა. მოსმენილი იქნა სარევიზიო რიოტული სულისკვეთებით აღზრდაზე. შესა- მწერალთა კავშირის გამგეობის მუშაობა ტალიანი, ნიკოლოზ კურტანიძე, თეიმურაზ
კომისიის ანგარიში. ბამისად მოყვანილი იქნა მრავალი ფაქტი, თუ შეფასდა დადებითად და მიღებული იქნა წი- ლანჩავა, ნაირა მარშანია, ავთანდილ ნიკო-
მომხსენებლებმა აღნიშნეს, რომ მიუხედა- რაოდენ დიდი ყურადღება ექცევა მწერლობის ნადადება, რომ ამა წლის სექტემბერში, რეს- ლეიშვილი, ფარნა რაინაული, რეზო სტუ-
ვად ურთულესი ფინანსური მდგომარეობისა, განვითარების საქმეს როგორც ევროპულ პუბლიკის სხვა შემოქმედებით კავშირებთან რუა, დათო ტიგინაშვილი, ნინო უძილაური,
ყრილობიდან ყრილობამდე მაინც შეძლეს გა- ქვეყნებში, ასევე ჩვენს სამეზობლოში. ერთად, მოეწყოს ერთობლივი გაერთიანებუ- ვახტანგ ღლონტი, ოთარ ფალიანი, ბადრი
ნეხორციელებინათ მნიშვნელოვანი მუშაობა, ყრილობა, როგორც ყოველთვის, ამჯე- ლი ყრილობა სახელმწიფოს მხრიდან შემოქ- ქუთათელაძე, თამარ შაიშმელაშვილი, ქეთე-
რაც ხელს შეუწყობდა ქართული მწერლობის რედაც სიტყვაში გამომსვლელთა მწვავე მედებითი კავშირების მიმართ დამოკიდებუ- ვან შენგელია, თემურ ჩალაბაშვილი, მარინე
განვითარების საქმეს. აქვე ხაზგასმით აღი- გამოსვლების ფონზე წარიმართა. გამომსვ- ლების პოზიტიურად შეცვლის მოთხოვნით. ცხვედიაშვილი, გულნაზი ხარაიშვილი, მზია
ნიშნა, რომ წინა ხელისუფლების მიერ უკანო- ლელებმა ავთანდილ ნიკოლაიშვილმა, და- ყრილობაზე მოისმინეს რეგლამენტით ხეთაგური, თამაზ ხმალაძე, მაია ხოფერია;
ნოდ ჩამორთმეული ქონების (მწერალთა სახ- ვით თედორაძემ, ჯემალ დობორჯგინიძემ, გათვალისწინებული სხვა საკითხებიც და სარევიზიო კომისიაში – გიორგი ბეჟიტაშვი-
ლის) უკან დაბრუნება არც ამ ხელისუფლების დავით ახლოურმა, ლაშა გვასალიამ, დავით შემდეგ არჩეული იქნა მწერალთა კავშირის ლი, ნუნუ დალაქიშვილი, იაშა თანდილავა.
პირობებში გახდა შესაძლებელი და მათ მიერ- გიგინეიშვილმა, რეზო ადამიამ, მანანა ცხვე- როგორც ბიუროს, ასევე გამგეობის ახალი ყრილობას თავმჯდომარეობდა მწერალი
ვე შემოქმედებითი კავშირები ბედის ანაბარა- დიაშვილმა, დალი ყარაულაშვილმა, თემურ შემადგენლობა. მწერალთა კავშირის თავმჯ- მურმან თავდიშვილი
დაა მიტოვებული – ვერავითარ სუბსიდიებს ცერცვაძემ, მზია ხეთაგურმა და სხვებმა, დომარედ არჩეულია პოეტი მაყვალა გონაშ- აქვე გთავაზობთ ყრილობაზე რამდენიმე
სახელმწიფოს მხრიდან ვერ ღებულობენ, რის ხაზგასმით აღნიშნეს, რომ აუცილებელია ვილი, სამდივნო – რევაზ მიშველაძის, სოსო გამომსვლელის სიტყვას:
მწერლობის მისია
რად, იგივე გრძელდება: „საქართ-
ბაღათერ ველოს არაეროვნული, „თავისუფ-
არაბული ლების ინსტიტუტსა” და „სოროსში”
გამოზრდილი „ნაც-ელიტა” 9 წლის
ბოლო წლებში საქართველოში განმავლობაში ყველაფერს აკეთებ-
შექმნილი სოციალურ-ეკონომიკური და მწერლობის „ჩასარეცხად”. მათი
და პოლიტიკური გარემო, ყოფილი ხე- ხელისუფლებაში მოსვლის დღიდან,
ლისუფლების უგუნურობით დაკარ- კომუნისტებსაც რომ არ უკადრიათ,
გული საქართველოს ტერიტორიები, 500 მწერალი უკანონოდ გამოაძევეს
მოუგვარებელი კონფლიქტები და, მწერალთა კავშირის საკუთარი სახ-
საგანგაშო დემოგრაფიული მდგო- ლიდან. „ნაცებმა” დახურეს დიდი სამ-
მარეობა, ნარკომანია და უცხოეთში წერლო ისტორიის გაზეთი „ლიტერა-
ლუკმა-პურისთვის გადახვეწილი თა- ტურული საქართველო” და წაართვეს
ნამოძმეების ბედი, „ნაციონალების” საკუთარი შენობა, ასევე, გააუქმეს
ხელით დანგრეული ეკლესიები და ჟურნალები – „ცისკარი”, „მნათობი”,
დღესაც სახელმწიფოებრივი რელი- „საუნჯე”, ახალგაზრდული ჟურნალი
„ნობათი”, ნორჩი თაობის საყვარელი
გიის, მართლმადიდებლური სარწ- ხმის მიცემის პროცესი ჟურნალი „დილა” და ა.შ. ამ გაჭირ-
მუნოების წინააღმდეგ მიმართული
მათი დაუფარავი იდეოლოგიური ნაციონალების დადგმულ აქციებზე ცნობიერების, ეროვნული ღირებუ- ღმერთთან მისთვის ვლაპარაკობ, ვებამ და ცხოვრებისეულმა კატაკ-
ბრძოლა, ათასი ჯურის სექტანტური უფრო გამჟღავნდა, ქართველ მწერ- ლებების დამცველი და მატარებელი; რომ წარვუძღვე წინა ერსა”, მათ გა- ლიზმებმა, ერის ბედზე დარდმა იმს-
ჯგუფების მომრავლება, რომლებიც ლებს გვაძლევს უფლებას, ვთქვათ, რომ არა შოთა რუსთაველის „ვეფხის- რეშე საქართველო შეიძლება, აღარც ხვერპლა არაერთი ნიჭიერი მწერალი.
ჩვენი საზოგადოების ცნობიერების რომ ჩვენი დუმილი და უმოქმედობა ტყაოსანი”, რომელიც ჩვენი ხალხის ყოფილიყო! არაერთი მათგანი კი დღესაც შიმში-
დაშლისა და დანაწევრებისკენაა მი- სამშობლოს ღალატის ტოლფასად ჭეშმარიტი ზნეობრივი სამოქალაქო მე-20 საუკუნეში მრავალჯერ ლით სიკვდილისთვისაა განწირული!
მართული, განათლებისა და კულტუ- აღიქმება! დღეს, უპირველესად, მწერ- კონსტიტუციაა და მასზე იზრდებოდ- ეცადნენ ქართველი მწერლის „მოთვი- ისინი, ფაქტობრივად, უხელფასოდ
რის ხელოვნურად გაერთიანებული ლობას არა აქვს გაჩუმების უფლება! ნენ თაობები; რომ არა ილია ჭავჭა- ნიერებას”, მისი სახელის დაკნინებას, და უჰონორაროდ დარჩნენ.
სამინისტროები, უმუშევრობა და სა- ჩვენ სახელმწიფოებრივი აზროვნების ვაძე, რომელიც სიცოცხლის ბოლო რათა მედროვე პოლიტიკანებს საკუ- სამწუხაროდ, ქართველთმოძულე
ზოგადოებაში გაბატონებული უიმე- მაგალითი უნდა ვუჩვენოთ ხალხს! წუთამდე ხმალამოღებული იბრძოდა თარი პოლიტიკური ამბიციებისათვის სააკაშვილის მიერ ჩვენთვის ჩამორთ-
დობა, ხშირად „ქართული ოცნების” დასაბამიდან ჩვენი ერის ცხოვრე- ერის გამოსაღვიძებლად და გადა- თავისუფალი და უკონტროლო ასპა- მეული მწერალთა კავშირის შენობა,
უნიათობა და პასიურობა, რაც ბოლო ბაში ქართულ სიტყვას და მწერალს სარჩენად, რომელმაც დაუფარავად, რეზი ჰქონოდათ და ეს ნაწილობრივ რომელიც თითქმის ერთი საუკუნე
დღეებში რუსთაველზე მიმდინარე, ყოველთვის დიდი მისია გააჩნდა, პირდაპირ განაცხადა: „მე ცა მნიშნავს შეძლეს კიდეც!
საქართველოსთვის ძალიან საშიშ, რადგანაც მწერლობა იყო ეროვნული და ერი მზრდის, ზეციერი მიწიერსა, დღესაც, 21-ე საუკუნეშიც, ხში- დასასრული მე-9 გვ.
დამტვრეული სავარძლები, ანუ 90-იან წლებამდე და ეროვნული მოძრაობის წლებში

საქართველოს მწერალთა კავშირის თავკაცების ხსოვნას, აგრეთვე 25-ე ყრილობის მონაწილეებს!
ჰო, თვალნათლივ მახსოვს მუცლისგვრემით არ ვყოფილვარ
მზია ხეთაგური გორც წინა ყრილობაზე, ახლაც, რამ- თქვენ! ახერხებდით ავტორიტეტით,
თქვენთან დაკავშირებული ყოველი დაავადებული და რომ ჩემი ლამის ნათქვამი – პროვინციალიზმისაგან! დენიმე, მაგრამ ერთსახოვანი „ოპო- გამიზნული დიპლომატიით და თავ-
დღე, მსჯელობა, კამათი, თანხმობა- აღვირახსნილი გულახდილობა, სხვა დღეს მწერალთა კავშირის არსე- ზიცია” იბრძვის უკვე დამტვრეული, განწირული ბრძოლით მართლა მწე-
უთანხმოება... უბრალოებით სავსე არაფერი იყო თუ არა საზოგადოებ- ბობის 100 წლის მანძილზე უკვე 25-ე უზურგო სავარძლების შესანარჩუ- რალთა შემოქმედებითი სიცოცხლის
გვქონდა გულები, მაგრამ თქვენი რივ-მწერლური პოზიცია, რომელიც ყრილობა მიმდინარეობს. სწორედ ნებლად ან მოსაპოვებლად! და ვეჭ- შესანარჩუნებელ-გასაგრძელებლად!
გონება არც ისე უბრალოდ და არც თქვენი პოზიციისაგან ოდნავ განს- ზემოთ ნახსენები ენის მოჩლექვა ან ვობ (გამონაკლისის გარდა), მწერ- მოჩვენებითობა გაქრა – წინ
ისე დანდობით ებრძოდა მწერლური ხვავების შემთხვევაშიც, მხოლოდ სიძულვილის ენაა, ასე რომ ასამა- ლების ბედი ისე აღელვებდეს ვინმეს, დაუნდობელი სიმართლეა, – რო-
ღირსებისთვის მიუღებელ ფაქტებს, საერთო საქმეს ემსახურებოდა. ის კი რებს ღირსეული ადამიანების მნიშვ- რომ თითქმის შიმშილის ზღვართან გორც არ უნდა გვიჭირდეს, უსა-
ადამიანებს, მიმდინარე პროცესებს... დანამდვილებით ვიცი, რომ მთელ სა- ნელობას და ამ სამარეზე „ნაწვიმარ მყოფ მართლა მწერალზე (ან, თუნ- თუოდ უნდა შევძლოთ და შევამჩ-
მე – თქვენზე გაცილებით უმც- ქართველოს ესმოდა პროფესიონალ- სილაში ვარდის” ნაცვლად გამხმარი დაც, უთვალავ ე.წ. „კავშირის წევ- ნიოთ, რომ ჩვენ უაღრესად მნიშვ-
როსს, გულმხურვალედ მიმიღია მო- თა მხრიდან დილეტანტთა და გრა- სიტყვების გროვა ყრია! საქმე ისეა რებზე”) ზრუნავდნენ ისე, როგორც ნელოვანი ისტორიული ძვრების
ნაწილეობა კამათში და არასოდეს ფომანთა მიმართ მწვავე კრიტიკის აწეწილი, რომ ჯერაც შეუძლებელია საკუთარ კეთილდღეობაზე. ასეთ ეპოქაში მოგვიწია ცხოვრება. ჩვენ
მახსოვს, რომ გეთქვათ – შენ ვინ გე- აუცილებლობა! როგორც ირკვევა, – ვაჟა ჩორდელის მიერ ადრეულ ზრუნვას, ანუ სამაგალითო ზრუნვას, საპატიო, გამორჩეული, ფსიქოლო-
კითხება, ვისი ტიკი-ტომარა ხარო! ძა- ენის მოჩლექვით ნათქვამი სიმართ- წლებში გამოცემული გაზეთის სათა- საბჭოურ წლებშიც და საქართველოს გიურად დატვირთულ პერიოდში არ-
ლიანაც კარგად იცოდით, ვინ ვინ იყო ლე არც ისე შორს დგას პირფერო- ურისა არ იყოს, „ტყუილ-მართლის” დამოუკიდებლობის პირველ, ურ-
და იმიტომ! იცოდით, რომ საკუთარი ბასთან, ხოლო სიძულვილის ენაზე გარჩევა ე.წ. ოპოზიციის ფონზე! რო- თულეს წლებშიც, ახერხებდით ისევ დასასრული მე-PB გვ.
2 ლიტერატურული მესხეთი პროზა 2019 წელი, ივლისი
– ხალხი შიმშილობს, გენაცვალე! ყველა გარდაიცვალა, ამ დროს ყველა ნორმალური – კარგი რეზო, რეებს მიედ- მოედები, რას
ამირან ჯმუხაძე სამსახურს ეძებს, კიდევ დააგვიანებთ და ადამიანის ვალია მის გვერდით იყოს, უნდა ბოდავ, ვეღარა გცნობ – არ ცხრებოდა პეტ-
თქვენს თავს დააბრალეთ! გაამხნევოს, რომ სულიერად არ დაეცეს. იქვე რე.
– გასაგებია, გასაგები, – ძლივს ამო- „სამარშრუტო” ტაქსი გაჩერდა, რამდენიმე მათი ლაპარაკი უკვე ხმამაღლა ისმოდა.
გარეთ ცრიდა. გივი სწრაფად მიდიოდა.
ილუღლუღა გივიმ წუთში ნატოს სახლთან იყო. გივის, სიმართ- – ნახავ, აგერ, – მკაცრი ტონით წარმოთქ-
ქუჩაში მიმავალი ხალხს არ აკვირდებოდა,
– შენთვის ვამბობ, გენაცვალე, ჭკუით ლე რომ ვთქვად, არ უყვარდა პანაშვიდებზე ვა რეზომ, რომ დამთავრდება ყველაფერი.ამ
სამსახურში ეჩქარებოდა. ძლივს მიაღწია
იყავი, სხვა დროს აღარ გაპატიებ, – დაასრუ- სიარული. რაღაც უსიამოვნო შეგრძნებებს ჩანაწერებს ვაჩვენებ ნატოს და დანარჩენი
საწადელს, დიდი დაძაბულობის და ნერვი-
ლა ლაპარაკი ანზორმა და კარიდან გავიდა. განიცდიდა, ადამიანის არარაობას გრძნობ- მაგან იცოდეს, ახლავე კი არ ვეტყვი, ფული
ულობის ფასად დაუჯდა ყველაფერი, კერძო
გივი კარებში შესვლას აპირებდა, როცა უფ- და, მარტოობის განცდა ეუფლებოდა, მთელი დამიბრუნე-თქო. როცა შეძლებს, მაშინ გადა-
ფირმაში ამოყო თავი. ხელფასს დოლარებში
როსმა დაუძახა, გივი მაპატიე, სულ დამავიწ- დღის მანძილზე ცუდ ხასიათზე დგებოდა. მიხადოს, ნათესავი ნათესავია, მაგრამ ფული
უხდიდნენ ამ გაუბედურებულ დროში, როცა
ყდა, ჩვენს თანამშრომელს, ნატო ვაშაყმაძეს, ნელი ნაბიჯით მიდიოდა, როცა მეორე ფულია!
ხალხს ლარი ენატრება, გრძნობდა, რომ წინს-
დედა გარდაეცვალა და იქ უნდა წახვიდე, მეც სართულზე ავიდა, მამაკაცების ჩურჩულით – შენთან ლაპარაკი აღარც ღირს, – ამოიხ-
ვლა საგრძნობი იყო, ამიტომაც ეჩქარებოდა.
მინდოდა წამოსვლა, მაგრამ უცხოელი სტუმ- ლაპარაკი შემოესმა. იფიქრა, ალბათ ნატოს ვნეშა პეტრემ და რეზოს გასცილდა.
არ უნდოდა თანამშრომლებში ცუდი სახელი
რები ჩამოდიან, აეროპორტში გავრბივარ. ახლო ნათესავები არიანო, ხელი რომ არ შეშ- რეზომაც ამოიხვნეშა და ჩუმად ჩაილაპა-
დაემკვიდრებინა. გივი ეზოს გასცდა თუ არა,
მათ უნდა დავხვდე, აუარებელი საქმე მაქვს ლოდათ, გაჩერება ამჯობინა. მათი ლაპარაკი რაკა: – ფულებს კი არ ვჭრი, მე მაინც ჩემსას
ცისკენ აიხედა, ამინდი გამოდარებას არ აპი-
გავიტან!
რებდა, უკმაყოფილომ ხელი ჩაიქნია და გზა
გივი ადგილიდან არ იძვროდა. გულის
განაგრძო. ორი ნაბიჯი გადადგა თუ არა, ძაღ-
ახლა სხვა დროა

სიღრმეში რაღაც ჩაწყდა. ხასიათი მოეწამლა,
ლის წკმუტუნი შემოესმა, მარჯვნივ გაიხედა
უნდოდა უკან დაბრუნებულიყო, მაგრამ გადა-
და გაშეშდა დაახლოებით ათი ძაღლი შემოხ-
იფიქრა, წინ წავიდა, რეზოს დანახვა სურდა,
ვეოდა ერთ გასისხლიანებულ, ბებერ ძაღლს.
მაგრამ მესამე სართულზე ავიდა, იქ არავინ
წკვიტლიანი თვალებიდან ცრემლი სდიოდა,
იყო. ოთახის კარი ღია დარჩენოდათ, შეაბიჯა
სახე მთლიანად დაკაწრული ჰქონდა, საწყალი
თუ არა, ფერწასულ ნატოს მოჰკრა თვალი. გან-
ხმამარლა კვნესოდა, წკმუტუნებდა. დანარ-
მარტოებით იჯდა სკამზე, როცა მიუახლოვდა,
ჩენები კი ეფერებოდნენ, ენით ულოკავდნენ
და არ მეცლება, შენ კი, ძალიან გთხოვ, მას- უკვე გარკვევით ისმოდა: ნატომაც ამოხედა, გივის დანახვაზე ცრემლი
ჭრილობებს, დაჭრილი ძაღლი კი საცოდავად,
თან მიხვიდე ჩემს მაგივრად მიუსამძიმრე, – პეტრე, კაცო.კია ნატო ჩვენი ახლო ნა- წასკდა თვალებიდან, გივი მიუახლოვდა და მი-
უმწეოდ ატრიალებდა დიდ, წაბლისფერ თვა-
ძალიან კარგი გოგოა, პატიოსანი, ალალი, თესავი და ჩვენი ვალია დავეხმაროთ კიდეც, უსამძიმრა, ცოტა ხანს ელაპარაკა და უკან გა-
ლებს და შველას ითხოვდა
არ მინდა უყურადღებოდ დარჩეს, თუ რაიმე მაგრამ ახლა სხვა დროა, ჩემო კარგო. აგერ, მობრუნდა. ქუჩაში როცა მიდიოდა, იქვე, მახ-
გივი ძლივს გამოერკვა. თვითონაც გა-
პრობლემა იქნება მოსაგვარებელი აუცილებ- შე კაცო, სპეციალურად რვეული წამოვიღე ლობლად, პატარა ძაღლი შენიშნა, რომელიც
დადგა ნაბიჯი მისკენ, მაგრამ ძაღლები ღრე-
ლად გამაგებინე! – დაამთავრა ლაპარაკი და ყველაფერს ვინიშნავ, რაში რა დამეხარჯა. ლაქუცით მირბოდა. ამის დანახვაზე, დილის
ნით შემოუბრუნდნენ, ეტყობა მომაკვდავი
უფროსმა, მანქანის კარი გამოაღო, სწრაფად აბა, ასეა საქმე, ჩემო პეტრე, გაივლის დრო, ამბავი გაახსენდა, როგორ ეფერებოდნენ მო-
ადამიანს დაესახიჩრებინა და ამიტომაც არ
ჩაჯდა, ძრავი ჩართო და მანქანა ადგილს მოს- გათხოვდება ნატალია და ფაფუ რეზოს ფუ- მაკვდავ ძაღლს სხვა ძაღლები, რა უანგაროდ,
მიაკარეს. გივიმ უკან დაიხია, უცებ გაახსენ-
წყდა. ლები! რა მონდომებით, აქ კი, რა მოისმინა, რა ამაზრ-
და, რომ ეჩქარებოდა, შემოტრიალდა და გზა
– კომუნისტების დრო აღარ არისო, რა – ესე როგორ ლაპარაკობ, შე კაი კაცო, ზენი, რა დამამცირებელი დიალოგი. ნეტავი ვინ
განაგრძო
ეტყობა ამას გარდაქმნის, იგივე ფუნქციონე- რამ შეგცვალა! –აღშფოთება ვერ დაფარა მე- იყო ის რეზო, რას წარმოადგენდა, უცებ მოუნ-
როცა შენობასთან გაჩერდა და „ფირმაში”
რია, რაც ადრე იყო, – გაიფიქრა გივიმ და ორე მამაკაცმა, – თუ ეხმარები, სიკეთეს აკე- და ასულიყო ზევით და ყბაში მოერტყა მისთ-
შედგა ფეხი, მენეჯერი შეეფეთა. გივის ახედ–
კაბინეტში შევიდა, თანამშრომელ გოგოებს თებ, ზედ მარილიც უნდა მოაყარო! ვის, მაგრამ, რომ არ იცნობდა?
დახედა, მერე საათს დახედა, ცოტა ხანს ჩა-
დაუბარა, – თუ ვინმემ მიკითხოს, მალე მოვა- – ეხ, რეზო ბატონო, ჩამორჩენილხარ ამ სამსახურში აღარ დაბრუნებულა. მაშინ-
ფიქრდა და მკაცრი ტონით უთხრა: – ასე არ
თქო. გივიმ ჯიბიდან მობილური ტელეფონი ცხოვრებას! ვე სახლში წავიდა. როცა ეზოს მიუახლოვდა,
შეიძლება, ჩემო გივი! ხომ იცი, კომუნისტების
ამოიღო და გარეთ გავიდა. ნატო მართლაც – სიკეთის გაკეთება ჩამორჩენილობაა, ის ძაღლი დაინახა, დილას რომ ნახა, მას მშვი-
დრო აღარ არის, დრო წყვეტს ყველაფერს.
კარგი ადამიანია, გივი ძალიან დიდ პატივს კაცო?! – წამოწითლდა რეზო დად ეძინა
ფირმას პატივი უნდა ვცეთ, დროზე უნდა გა-
სცემდა, მართალია დიდი ხანია არ იცნობდა, – კარგი, შე კაცო, რამდენ ადამიანს და- მაშინვე გაიფიქრა გივიმ, – საკვირველია,
მოცხადდეთ სამსახურში!
მაგრამ მისადმი დიდი სიმპატიით იყო განწ- ვეხმარე, ხელი გავუმართე, რა მივიღე, თა- მაგრამ, საინტერესოა, რომელია ძაღლი და
– გასაგებია, ბატონო ანზორ! ტრანსპორ-
ყობილი. მას არც მამა ჰყავდა, არც ძმა და ნაც, ამ ცხოვრებას თუ არ აჰყევი, მის ნაბიჯს რომელი ადამიანი?! და ხელი ჩაიქნია.
ტის გამო დამაგვიანდა!
არც და. დედით სულდგმულობდა და, ისიც, ასცდი, დაგასამარებს. გარეთ ისევ ცრიდა!
თომას საჩუქარი სწავლითა და გინდა შესახედაობით, გინდა პარკსაც ხედავს, თომას რომ მორიდებით
მაია დიაკონიძე ზრდილობითა და გინდა ვაჟკაცობით, მაგ- უჭირავს ხელში. რომ არ გამოართვას, უზ-
რამ ახლა რატომღაც დაემორცხვებინა და რდელობა იქნება, უხმოდ ჩამოართვა და
თომას სკოლაში ეჩქარებოდა, მეგობ-
გოგოებისთვის თვალებში შეხედვისა ერი- გაკვეთილზე ბრუნდება. შვებით ამოისუნთ-
რისთვის უნდა გაეარა, იმასთან ჰქონ-
დებოდა. სკოლის ზარი დაირეკა და გაკვე- ქა სკოლამ, კედლებიც აღარ ქანაობენ, უბ-
და დატოვებული საჩუქარი – პატარა ხის
თილებიც დაიწყო. პირველი მათემატიკა რალოდ, ერთმანეთს ეჩურჩულებიან: აიღე
ყუთი, ქართული ჩუქურთმებით, ნინოსთ-
ჰქონდათ. საჩუქარი, ესეც კარგიაო. გაკვეთილების
ვის რომ შეაფუთინა, სკოლაში ჩუმად უნდა
– კარგი ქალია, მაგას ვთხოვოთ, გაკ- შემდეგ მთელი სკოლა გაიკრიფა, მხოლოდ
მისცეს, მაგრამ ეგრეც რომ არ გამოვა?!
ვეთილიდან გაგვიშვას, ნინო გამოვიყვა- ორნი დარჩნენ ადგილზე, თავთავიანთ
იმხელა ქაღალდში შეახვიეს, ზედ ბაფთაც
ნოთო, – უთხრა თომამ გვერდზე მჯდარ მერხებზე, თომა და ნინო. ნინომ, როგორც
გაუკეთეს! კიდევ კარგი, ქაღალდის პარკი
ალექსის. თანხმობის ნიშნად თავი დაუქ- იქნა, გახსნა საჩუქარი, შიგნით წერილებია,
მაინც შეარჩია სადა. „მაგათ რა ვუთხარი",
ნია ბიჭმა. ოთახიდან გასულები პარალე- მამამისის, დიდი ხნის წინ დაღუპულის,
– ფიქრობდა ბიჭი, ეს ზედმეტი საზეიმო
ლური კლასის ოთახს მიადგნენ. კედლები თომას დედისთვის მინაწერი, მაშინ ისინიც
განწყობა რაღა საჭიროაო, მაგრამ თვითო-
თითქოს ირყეოდა, გადი-გამოდიოდა, თო- თხუთმეტი წლისანები იქნებოდნენ, ჩუმად
ნაც სიხარულით დაფრინავდა. თხუთმეტი
მას ჩურჩული ესმოდა, – თომას ნინო უყ- ატირდა გოგონა, წერილები ცრემლის წვე-
წლის გახდა ნინო, მის დანახვაზე ელეთ-
ვარსო. ეს ხმა სულ უფრო ცხადი ხდებოდა: თებით დაიფარა, – არ გავაფუჭოო, ხელი
მელეთი მოსდიოდა, ნეტავ, ასეთი რამე
– საიდან ისმისო, – ფიქრობდა თომა, გადაუსვა ქაღალდებს, გულდასმით დააწ-
სხვასაც სჭირს, რა თქმა უნდა, შეყვარე-
– იქნებ, ნინოს საკლასო ოთახიდან, იქნებ, ყო ერთიერთმანეთზე. კედლები აღელდ-
ბულებს გულისხმობდა, თუ მარტო მეო, –
სამასწავლებლოდან, იქნებ, დირექტორის ნენ, გაიწ-გამოიწიეს, გოგონას დაწყნარება
გაოგნებული ფიქრობდა ბიჭი.
ოთახიდან. მგონი იცინიან კიდეც, ეგ რა უნდოდათ, იმ სიყვარულის მოწმე ესენიც
– ალექსიო! – შესძახა მეგობარს და
ნინოს შესაფერისია, ღარიბია, ცალ-ცალი იყვნენ, მდიდარ ბიჭს ღარიბი გოგონა ცო-
ჭიშკართან გაჩერდა. გული ამოვარდნაზე
კალოშით დადის, ანდა, რა საჩუქარი უნდა ლად არ მოაყვანინეს, ეგ რა ჩვენი ოჯახის
ჰქონდა. გამოვიდა ალექსი, ერთ ხელში
მოუტანოს, რომ გააკვირვოს, მთელი ოჯა- შესაფერისიაო. ნინო ადგა, ფრთხილად გა-
ქაღალდის პარკითა და ზურგზე ჩანთით.
ხი რომ გაყიდოს, ისეთს ვერაფერს შეიძენ- იარა დერეფანი და თომას კლასში შევიდა,
პარკი ხელში შეაჩეჩა მეგობარს, თანაც
სო. იცოდა, იქ იქნებოდა. – დიდი მადლობაო,
ისე გაუღიმა, ცალი ყბით, თითქოს რაღაცა დის მოლოდინში გზა განაგრძეს. ჭოჭმანებს ბიჭი, – ღირს კი ნინოს გა- – ნაზად მოხვია ხელი მხრებზე და შუბლზე
დიდ საიდუმლოს ინახავდა. გვერდი გაჰკ- – გაკვეთილიდან შენ გამოიყვანეო, მოყვანა?! მართლა არაფერია ქვეყანაზე აკოცა. ხელიხელჩაკიდებული გამოვიდნენ
რა თომამ, – შენებს ხომ არაფერი უთხა- – სთხოვა თომამ მეგობარს, იმან უხმოდ ნინოს შესაფერისი, ის რომ გაახაროს, ის სკოლიდან ბიჭი და გოგო. ახლა აივნებმა
რიო? დაუქნია თავი. სკოლაში მისულებს კლა- რომ გააკვირვოს. ალექსი ატყობს მეგო- და ფანჯრებმა მორთეს ზრიალი, თითქოს
– არა, სახლში ისე შევიტანე, ვერავინ სელები შემოეხვივნენ, ყველამ იცოდა ბარს, რომ აღარ უნდა საქმის გაგრძელება: ტაშს უკრავდნენ, ცნობისმოყვარედ იც-
შეამჩნიაო, – იყო პასუხი. თომას რომ პარალელურ კლასელი ნინო – რას შვრები, ბიჭო, გაგიჟდი? მთელ- ქირებოდნენ, ტუჩ-კბილიც წინ წამოწიეს,
– ჩემთან, ხომ იცი, ბებიაჩემი ყველა- უყვარდა. აინტერესებდათ, რა იყო პარკ- მა სკოლამ რომ გაიგო ამ საჩუქრის ამბავი, საკოცნელად ემზადებოდნენ, ყველაზე ძა-
ფერს აკონტროლებს, ისე ვერ შევიტან- ში, განსაკუთრებით, გოგოები არ აცილებ- ახლა იხევ უკან იხევ? – ეუბნება და ჯიქურ ლიან კი ის აინტერესებდათ, ნეტავ, რო-
დიო, – თითქოს მოუბოდიშა თომამ. დნენ თვალს საჩუქარს. ზოგიერთს შურიც აღებს კლასის კარებს. გაკვეთილიდან გა- გორ დამთავრდება ამათი სიყვარულის ის-
– არაფერიაო, – მხარზე ხელი მოუთა- აღძვროდა ნინოს მიმართ, თომა ხომ სკო- მოჰყავს ნინო. გოგონა ნათელი თვალებით ტორიაო?!
თუნა ალექსიმ. მეგობრებმა რაღაცა დი- ლაში ერთ-ერთი საუკეთესო იყო, გინდა შეჰყურებს ბიჭებს, ელოდება, რას ეტყვიან.
დამტვრეული სავარძლები, ანუ 90-იან წლებამდე და ეროვნული მოძრაობის წლებში

საქართველოს მწერალთა კავშირის თავკაცების ხსოვნას, აგრეთვე 25-ე ყრილობის მონაწილეებს!
მწვავე კონფლიქტის პერიოდში, კაცრეს, ანუ „მოვიკლათ წარსულ საჭირო და არა მჭახე, სიძულვი- „სხვის საფლავს ვერავინ ამოავსებს!”
დასაწყისი გვ.1 ვწერდი: „წინ, ჯიგიტებო, წინ!” ამ დროებაზე დარდი”... შევისუნთქოთ ლით სავსე ჩაქუჩი და ლურსმნე- ხოლო დროებითი დიდებით ტკბობა
სებობისა და მოღვაწეობის ღირსნი მოწოდებაში ჩემი გამწარებული ყველა შხამი, სიბინძურე, სიცრუე, ბი, რომლითაც ჯვარზე მიაჭედეს მხოლოდ დროებითი ტკბობაა და ეს
გავხდით, დიახ, დიახ, ღირსნი! ჩვენ სული უკან დახევისკენ მოუწოდებდა წყენა, ტკივილი, სიხარბე, სისუსტე, ქრისტე! კმარა ქრისტიანობისა და მარად ასე იქნება!
გვერგო პატივი ამ უსაშველობაში თანამემამულეებს, რადგან მაშინ- ძალადობა, უვიცობა, სიძულვილი, მისიონერთა სახელით ისედაც მძიმე ჩემო კოლეგებო! ნებისმიერ
ვუშველოთ და „წარვუძღვეთ ერს”. დელი მათი „წინსვლა” ოსური ენისა სიყვარულის ნაკლებობა... მაგრამ მდგომარეობაში მყოფი მწერლების თქვენგანს მივმართავ: მინდა მჯე-
„მივცეთ მომავალი ხალხს”! წინამძ- და ფიზიკური განადგურების ტოლ- გამოვისუნთქოთ მხოლოდ სულიერი გაბრიყვების მცდელობა! კმარა პრო- როდეს, რომ ამ ჩემი ერთგულებით
ღოლობა კი კვლავ ჩვენს ღირსებაში ფასი იყო, ახლაც იგივეს ვიმეორებ, ჟანგბადი – ლიტერატურა! ვოკაციები, რომელიც, პირველ რიგ- სავსე ტკივილიან სიტყვას იმ სიყვა-
მდგომარეობს; უღირსი მდგომარე- ოღონდ მოწოდების გადაადგილებით სიცოცხლე დღესაც გრძელდება, ში, საქართველოს ტერიტორიის 20 რულით მიიღებთ, რა სიყვარული-
ობის ღირსეულად გაძლებაში, ღირ- მწერლების მიმართ: „უკან, მეგობრე- ოღონდ იგი მოკლდება ყველგან და პროცენტის მიმტაცებელი რუსეთის თაც მიყვარხართ ყველანი, რადგან
სეულად ამბოხში და ღირსეული სიტ- ბო,, უკან, ანუ წინ!” – ღირსებისა და ყველასაგან მივიწყებული პატიოსანი იმპერიის წისქვილზე ასხამს წყალს! მე მიყვარს ლიტერატურა ჩემში
ყვის თქმაში. მე ვლაპარაკობ მწერ- ერის გასაძღოლ გზაზე!“ სულის მწერლებისთვის. ჯერჯერობით შენარჩუნებულ იმ 80 და არა ჩემი თავი ლიტერატურაში
ლებზე და არა გრაფომანებზე. სიბრძნითა და სულგრძელობით რაც შეეხება დამტვრეულ სა- პროცენტს მაინც ნუ წავართმევთ (კ.სტანისლავსკის შეგონების მიხედ-
წლების წინ, ქართულ-ოსური შევხედოთ გარდაუვალობის სიმ- ვარძლებს, აქ შემოქმედი დურგალია ერთმანეთს. ყველამ ვიცით, რომ ვით).
2019 წელი, ივლისი ლიტერატურული მესხეთი 3
პოეზია
შენს ცქერას დავეშურები ის, რაც გვქონდა და დავკარგეთ, ღელავს ყვავილების ფერთა იდილია,
ელვარდ ზაზაძე სამკვიდროვ, ჩემო აგარავ! მენანება და ვსტირი. ვდგავარ მთის წვეროზე და ფიქრი
მუხლებს მოვიყრი ახლაც, არ მასვენებს,
სამკვიდროვ, ჩემო აგარა... ისე ვიცოცხლე ამქვეყნად, უფალს ვავედრებ ცრემლით, „ჩვენი სიცოცხლეც ხომ დროსთან ჭიდილია”.
არ გამიხედავს სხვა მხარეს, ღმერთო, მოჰმადლე ტაძრებს,
რომ გაილევა ჩემი გზაც, ნაგებს წინაპართ ხელით.
უფლის წესით და განგებით
აქვე დავიდებ სამარეს! ღმერთო, ნუ წაგვიშლი გზა-კვალს,
მაინც აღმა შევუყვები
ამვსებო ჩემივ საძვალის,
არცა ვარ თავი ვაჭართა,
განვლილს წინაპართა მიერ, მდინარებას
ღმერთო, ნუ შეგვიცვლი რწმენას,
არცა ვარ მეფის ნაცვალი... ღმერთო მამულს, მხნეობას და იერს. რას დამაკლებს სიბერე და ხორცის ჭკნობა,
გამომეღვიძა წუხელ, ღმერთო, ნუ წაგვართმევ ენას, როცა სული ზეცისაკენ ილტვის მარად,
ჩემ გზას მივყვები ნელ-ნელა,
ვერ დავიძინე, ვერა, სულით ნუ დაგვტოვებ მშიერს, წუთისოფლის ამ ჭაობში ფსკერზე გდებას
ჯერ კიდევ დამრჩა სავალი,
ფიქრით დავადექ განვლილ, ღმერთო, გაუმარჯვე ქართველს, არ ვიკადრებ მტრების გულის გასახარად.
ფიქრი დამყვება მეგზურად,
ნაცნობ ბილიკებს ცერად. ყველგან ამერსა და იმერს.
საგზლად – სიკეთის მარცვალი. მეც ამიტომ აღმა მივდევ მდინარებას,
ჯერ შევუდექი აღმართს,
ვით კალმახი ჩანჩქერისთვის გაჩენილი,
მერე დავეშვი თავქვე,
ერთი კაცი ვარ უბრალო,
ის რაც შორს იყო თითქოს,
გავცქერი შაორიდან მთის ანკარა ნაკადულთა მოტრფიალე
მესხთა მზის სხივით გამთბარი, თავთხელებში ბოლოს უწყლოდ დარჩენილი.
აქაა ჩემი სამშობლო, თურმე ყოფილა აქვე.
ლურჯი ცა, მწვანე მთა-ბარი. ოშკი, ოპიზა, ბანა... ფარავნის სიკამკამე ზეცაში ასარკულა, თუ გავხდები ყვავ-ყორანთა საზიარო
უცებ დამიდგა თვალწინ, ტბა ხელის გულზე დევს ბროლის ნატეხივით, და დასრულდა ლურჯ ტალღებზე ჯირითობა,
ქართველთა სულის სადგომს, იქნებ შაორს ეტრფის, ციხეს მთათა შორის, სხვას დავუთმობ სიცოცხლეს და თეთრ
აქ გავჩნდი, აქ გავიზარდე,
ახლა ათოვს და აწვიმს. ქცეულს ნანგრევებად ჟამთა ქარტეხილი. ჩანჩქერებს,
წლებმაც გული აქ დაღარა,
ლორფინებ აყრილ გუმბათებს ვერცხლისფერად აირეკლა მთის ვით კალმახი მორჩენილი ქვირითობას.
აქ დამათოვა მხრებზე და
თმებში გამიჩნდა ჭაღარა. რომ გასჩენია ბზარები, წყალთა მდინარება,
რადგან ვიცი, ბოლოს მაინც სიკვდილია
აქ აღარ უხმობს მლოცველებს მზის სხივთა კაშკაში ანათებს ცას,
და საფლავი პირდაღებულ სამარხივით,
ოხერმა წუთისოფელმა ტაძართა დედო ზარები. გავცქერი შაორიდან... ისე ლამაზია,
მაინც აღმა შევუყვები მდინარებას,
ვაჰ, თუ მაცალოს აღარა, რომ აღარ ჟღერენ ქართულად ვერაფერს ვინატრებ სხვას.
ჩანჩქერებზე შეფენილი კალმახივით.
სალამური და სტვირი, ქარი მონაბერი არღვევს მდუმარებას,
ენძელათა ჯარი, გაზაფხულო დაგვიფარე.

კლარა გელაშვილი კობა მოდებაძე ნაზად ამხელს მარტის სათქმელს თუ არ გეწვის სული ძველით,
ბორიალა ქარი; რას გაუგებ ახალ სითბოს,
აი, თურმე, როგორია უმიზეზოდ არ რბის წლები,
მამაო... *** არ დაგიცდის, არ დაგინდობს.
გაზაფხულის ძალი. სად ხარ, სად ხარ სიზმრის მგვანო,
ქარბორბალა, ქარბორბალა, სიჭაბუკევ გაქუსლულო,
ბორიალა ქარი, დრომ კვლავ უნდა გადიდაროს,
აი, თურმე, როგორია *** ნატვრა უნდა აგვისრულოს...
დაცვედნდნენ რაშები, ზამთრის ბოლო ზღვარი. რა საოცრად გაზაფხულდა,
დოღს ვიღა გამართავს?! ეფემერულ მარტის ნამქერს რომ დაგვითბა მიზნის მოსხმად, ***
გაიყოლებს ჩქარი, მზე ღიმილით დაგვიბრუნდა
ყოფაა აღსავსე
ეს რუები, ეს მდინარე და მომინდა ყოფნა მგოსნად.
უსახო იჭვებით, სათნოების მგვანი. ბორკილის შეხსნას ვეცადე,
სხივმა ჩრდილი მიმოფანტა, მსურდა პატივი მეცა, და...
მამაო, სამყარო ბინდი ფერავს ყვითელ რტოებს, მიახატა მთების კალთებს,
სიოდ დაწდა ქარი, შენ ბოროტებად აღიქვი,
შებოლილ თევზსა ჰგავს, ციკლამენთა თოთო ფარდა,
ეთხოვება სიმარტოვეს, რაც რომ სიკეთე მეწადა.
მამაო, გონს ვეღარ
მოდიან ბიჭები!..
ღამე მტრედისფრად ნათენი,
ბუდეთა შენებით დედის ნამღერი „ნანაო”,
ჩიტები ჯობნიან, – ქართული ლექსის სიწმინდე
ბუნების კანონებს და მისი „ანა-ბანაო”.
ერთგულად იცავენ…
ცხოვრების ზვირთებზე
უმწეოდ ვქანაობთ, ჩემი მერცხლები
არ ვიცით, რა ძალით
და სად გაგვრიყავენ...
ვერ შეველიე მე ჩემს ბავშვობას,
მწვანე ფიჭვებით ატეხილ გორებს,
აწ, უქარქაშო ხმლებს,
ეძებოთ, ვერ ნახავთ, მე საქართველო დამრჩა სახსოვრად,
დაჟანგდნენ, დაბლაგვდნენ, თქვენ რომ გაფრინდით და მიმატოვეთ...
იპობა ბზარები, ვერ შეველიე მე შენს სიყვარულს,
დანგრეულ ბუდეში ხასხასა ველებს, სერებს დათოვლილს
მართვენი წივიან, და ამ სახსოვარს, ძვირფასზე ძვირფასს,
მამაო, სასწრაფოდ, – ვერ მივატოვებ თქვენგან დატოვილს.
განგაშის ზარები!!! მე საქართველო დამრჩა სახსოვრად,
თავის ანბანით და ველ-მინდვრებით,
ვინც თვალი მშიერი
ო, გევედრები, ჩემო მერცხლებო,
სხვის ბაღნარს დაადგა,
უცხო მხარეში ნუ გაფრინდებით.
ზოგს სული და ზოგს კი
ყველას სიყვარულს დაიტევს გული,
მზის სხივი წაართვეს,
მამაო, არც ხმალი სჭირდებათ, ყველას გვეყოფა ეს საქართველო,
არც ტყვია – ოღონდ დაბრუნდით, ოღონდ დაბრუნდით,
ჯანსაღი თაობის „რაც იყო, იყო” – აჩრდილები გვლოცავს მშობლიურ ცის ქვეშ, ჩემო მერცხლებო.
მოსპობით გაგვძარცვეს!...
ნინო ზაზაძე თამარის...
– „წავიდა ის დრო და ნურც ოდეს სიბერე
სამშობლო მიწაა...
შოთაობაზე თქმული განმეორდება”.
სამშობლო – ხალხია...
აქ არ იმღერო, ლექსი არ თქვა, არ შეიძლება,
ერთზე სხვა მოცოცავს,
აქ ყველა სიტყვა, ყველა ფიქრი ლექსად ის მოდიოდა ჩუმად, ნელ-ნელა,
მეორეს – დრო დევნის, გაშლილ ტრამალებს, გაშლილ სივრცეს
გამოსდით სვენებ-სვენებით, ხელჯოხით ხელში,
მამაო, ელდა რომ მზედ მოჰფენია
და საუკუნის მწვერვალებზე დგას უნებურად, უკან მოსდევდა თეთრი პეპელა,
ზენიტზე ავიდა, დიდი რუსთველის მოკაშკაშე აზრთა გენია,
ამ ყოფას, მითხარი, დიდი რუსთველი უკვდავქმნილი ფიფქს მუჭა-მუჭა ურევდა თმებში.
მისი ნათელი გვასულდგმულებს ყველა თაობას
გავუძლებთ როდემდის?! „ვეფხისტყაოსნით”. ის მოდიოდა წელში მოხრილი,
და ეგებება მესხეთის ცა დღეს „შოთაობას”.
მაგრამ ამაყი, როგორც მყინვარი,
გამოუღია სტუმრისათვის მასპინძელს კარი,
გავხელდი...შიში მკლავს,– წლებს მოარღვევდა ფოლადის მკერდით,
ო, ამ მიწაზე ვისღა ახსოვს შური და გესლი,
გლობალურ შეტევას *** ვით ქარიშხალი და ვით გრიგალი.
დღითი-დღე უფრო მეტად ხარობს და
ვგრძნობ, ვუმზერ, ჩემო გამზრდელო აკვანო ის მოდიოდა, როგორც ნიავი,
უფრო ჰყვავის
ვერ ვცვლი და არა სჩვეოდა დაღლა, ჩივილი
ქართულ მიწაში ჩათესილი სიკეთის თესლი. ვისმა მარჯვენამ გაგთალა,
უმწეოდ ავტირდი... და თუმცა უკვე იყო გვიანი,
გაუტანია ქვაშიც ფესვი მძლავრად სიყვარულს, ან ვისმა გულმა დაგლოცა,
ეგრეთმა ალალ-მართალმა. თვალებში მაინც კრთოდა ღიმილი.
მამაო, მამხნევებს, „მრავალჟამიერს” ბანს აძლევენ მაღალი მთები,
მეგზურად მყოფნის მამულის ის მოდიოდა როგორც სიზმარი,
რაც შენ გაქვს პასუხად: – წამომართულა წარსულიდან და სიამაყით
წარსული დაუვიწყარი, ლამაზ-ლამაზი ზღაპრებით ხელში,
მთად ჯერ ვინ გააწყო თავზე დაგვხარის საოცრება – ვარძია ჩვენი.
მართვე და არწივი!... ქართული პურის სურნელი იყო ამაყი და მყინვარივით
გაცოცხლებულა ქვაში თლილი მეფე-ქალაქი,
და მიწა დასაფიცარი. ჭაღარა ბლომად ერია თმებში.
შორეთიდან კი მაინც ისმის ჩვენი გოდება,
4 ლიტერატურული მესხეთი 2019 წელი, ივლისი
ისტორია
ბექა ჯაყელი პოლიტიკურ ასპარეზზე XIII გავსებული მოანიჭა, ლოცვისა, მარხვისა და 1289 წელს, დემეტრე II-ის სიკვდილით ყდა. მისგან განსხვავებით, ბექა ყა ზან ყაენ-
საუკუნის 60-იან წლებში გამოყავს მამას, სარ- გლახაკთ მოწყალებისა, მონასტერთა და ხატთა დასჯის შემდეგ, ტახტზე დავით ნა რი
ნის ძე, თან მშვიდობიან ურთიერთობას აგრძელებდა,
გისს. მემატიანე წერს: „ამათ ჟამთა შინა გან- პატივის მოყვარე, ობოლთა და უღონოთა აღმ- ვახტანგ II ავიდა. ჟამთააღმწერლის მიხედვით, ხარკს აძლევდა და ჯარით ეხმარებოდა.
დიდნა სამცხის სპასალარი და მეჭურჭლეთუ- ზრდელი. მაშინ ბექამან დაიპყრა ქვეყანა ტა- მან „დაიპყრა ყოველი საქართველო ნიკოფსიით 1299 წელს მონღოლებმა ბექას „სთხოვეს
ხუცესი სარგის ჯაყელი და ძე მისი ბექა, რო- სისკარითგან კარნუქალაქამდის, სამცხე, აჭა- დარუბანდამდე, თვინიერ ჯაყელ-ციხისჯვარე- ყრმა გიორგი, რათა მოსცეს და მეფე ყონ ქართ-
მელნი მთავრობდეს სამცხეს”. რა, შავშეთი, კლარჯეთი, და უმრავლესი ტაო, ლისა ბექასი”. ეს ცნობა გარკვეულ უზუსტო- ლსა დავითის წილ, ძმისა მისისა. რომელი აღას-
მონღოლები დიდად აფასებდნენ სარგისს. ვაშლოვანი, ნიგალისხევი, არტანუჯი, თორმეტ- ბას შეიცავს. დასავლეთ საქართველოში დავ რულა და მისცა და თანა წარატანა ლაშქარი
ჟამთააღმწერელი წერს: „არღუნ წარმოემართა ნი უდაბნონი, კოლა, კარნიფოლა და ორნი ვე ით ნარინი მეფობდა და ვახტანგის სამეფოში დიდი”. მონღოლები, არაგვის ხეობაში გამაგრე
სამცხეს ხილვად სარგის ჯაყელისა, რომელი არტაანი და მრავალნი სოფელნი ჯავახეთს. და ეს მხარე ვერ შევიდოდა. თუმცა მეს ხეთთან ბული დავით VIII-ის წინააღმდეგ ქართველთა
დაბარებული იყო და სენთაგან სიბერისათა ესრეთ დღითი-დღე განდიდნებოდეს. და მსახუ- დაკავშირებით მემატიანე ზუსტ ინფორმაციას ჯარსაც იყენებდნენ, რომელთა შო რ
ის ბექას
დახსნილ იყო ყოველთა ასოთა... მივიდა სამც- რებდეს ყაენსა აბაღას და მორჩილებდეს მეფე- უნდა გვაწვდიდეს. ბე ქა
სა
თვის ვახტანგ II-ის მიერ წარმოგზავნილი მეომრებიც იყვნენ. მონ-
ხეს და დადგა აწყვერს. და ცნა სარგის მოსვლა სა დიმიტრის”. როგორც მოტანილი ცნობიდან გამეფება მაინცდამაინც მისაღები არ უნდა ღოლთა გათვლამ არ გაამართლა – მცირეწლო-
არღუნისი და მივიდა მის წინაშე, იგი და ძე მისი ჩანს, ჟამთააღმწერელი ბექასთან ერთად მის ყოფილიყო. ასევე სრულიად ბუნებრივია, რომ ვანმა გიორგი V-ემ დავით VIII-ს წინააღმდეგობა
ბექა. განკვირდა ორთავე მოსლვასა და სარგის მეუღლესაც აქებს. იმავე ჟამთააღმწერელის მან თავისი შვილიშვილი – გიორგი დემეტრეს ვერ გაუწ ია და მონღოლებმა მეფედ ვახტანგ III
წარიტანა ურდოს და ბექა დაუტევა სამცხეს”. მიხედვით, ბექას მეუღლეს ვახახი ერქვა. ი. სი- ძე თავისთან წაიყვანა და სამცხეში აღზარდა. დასვეს. ურდოდან თბილისში მობრუნებულ
მართალია ჯაყელებს ილხანებთან კარგი ხარულიძე ანიჩისხატის წარწერაზე – „სულსა გიორგი V ბრწყინვალე საქართველოს ერთ- ვახტანგს სხვებთან ერთად ბექას ვაჟი, სარგი-
ურთიერთობა ჰქონდათ და მათ მესხეთის მთა- პატრონისა მანდატურთუხუცესისა ბექასა გა- ერთი უდიდესი მეფე იყო და ამაში, ჩვენი აზ- სიც მიემხრო. სარგისი ას ეთ ნა
ბიჯს, ალბათ,
ვარს აწყურიც გადასცეს, მაგრამ, მიუხედავად ნუსვენე ღმერთმან... სულსა მარინესი... ძენი რით, მისი აღმზრდელის ბე ქა ჯაყელის დიდი მამის უკითხავად არ გადადგამდა.
ამისა, სარგისი და ბექა ყოველთვის უსიტყვოდ მათნი სარგის, ყუარყუარე და შლვა ადიდენ დამსახურებაც იყო. ამას ჟამთააღმწერელიც XIV საუკუნის დასაწყისში აღმოსავლეთ
როდი ემორჩილებოდნენ მონღოლებს. „მათ საქართველოში უმძიმესი ეკონომიკური ვითა-
ბექა ჯაყელი
ჟამთა შინა საქმისა რასათვის განუდგეს თა- რება იყო. მოსახლეობა შიმშილობდა და თავის
თართა სარგის და ძე მისი ბექა. რამეთუ სარგის გადასარჩენად მესხეთში მიდიოდა, სადაც შე-
დაბერებულ იყო სენითა ფერხის ტკივილისათა. დარებით უკეთესი ვითარება იყო. „უმრავლესი
და ბუღა ნოინის მიერ, თვალად წოდებულისა, ერი ქართლისა წარვიდა სამცხეს, ქვეყანად ბე-
ძმა არუხა წარმოიგზავნა მოოხრებად სამცხი- ქასსა, სადაც ... იპოვებოდა პური სასყიდლად.
სა. და მოვიდა არუხაცა სპითა ოცი ათასითა. ფრიადსა და უზომოსა მოწყალებასა შინა იყო
ხოლო ბექამან მიჰრიდა მთათა, რომელ არიან მეუღლე ბექასი ვახახი, რო მელი იყო ყოვლი-
შუა გურიასა და აჭარასა. და მესხნი შევიდეს თურთ შემკობილი”.
ციხეთა, ქვაბთა და ტყეთა. და მოვლო ლაშქარ- ქვეყანაში არსებული მძიმე მდგომარე-
მან სამცხე და ვერარა ავნო. დაყვეს ოცი დღე ობით, მცირე აზიაში მყოფმა თურქულმა ტო-
და წარვიდეს და დარჩა ქვეყანა მშვიდობით”. მებმა ისარგებლეს და აზატ მოსეს მეთაურო-
როგორც წყაროების მონაცემებიდან ირკ- ბით, მათი 60 ათასიანი ჯარი საქართველოსკენ
ვევა, თავისი ცხოვრების ბოლო ეტაპზე სარგის დაიძრა. ტაოს ერისთავმა თაყა ფანასკერტელ-
ჯაყელი ათაბაგის თანამდებობასაც ფლობდა. მა ბექა ჯაყელს სთხოვა დახმარება. ბექამ
მესხეთის მთავარი ათაბაგად ნიკოლოზ კათო- მხედრობა შეკრიბა და შემდეგი სიტყვებით
ლიკოსის 1281-1282 წლების დაწერილში იწო- მიმართა: „ისმინეთ, მთავარნო საქართველოსა-
დება – „ქ. მე სარგის ათაბაგი მოწამე ვარ ამა ნო, ძმანო და თანამონათესავენო ჩემნო, სიტყ-
დაწერილისაÁ”. სარგისი ათაბაგობას იერუსა- ვა ჩემი! დიდმან და სახელოვანმან, სკიპტრისა
ლიმის ჯვრის მონასტრის აღაპიც ადასტურებს და პორფირისა მქო ნე
ბე
ლთა შორის უმეტეს
– „პანაშვიდი სარგის ჯაყელისა ათაბაგისაÁ განთქმულმან მეფემან დავით დასცა და დაამ-
შეუნდვენ ღმერთმან. თეკლა გაუჩინა მისმან ხო ძლი ერ ე
ბა თურქთა ნათესავისა და აოტნა
მეუღლემან”. 1281 წელს გარდაიცვალა სადუნ სამეფოსაგან მისისა. მიერ ჟამითგან აქამომდე
მანკაბერდელი. ქართული ისტორიოგრაფიაში არღარა ჩენილ არიან თურქნი და აწ ცოდვათა
გავრცელებულია მოსაზრება, რომ სადუნის ჩვენთათვის კვალად აღიძრნეს მძვინვარედ და
გარდაცვალების შემდგომ დემეტრე II-მ ათაბა- მოაოხრეს ტაო და ურიცხვი სული ტყვე ყვეს
გობა ტარსაიჭ ორბელს მიანიჭა. როგორც ჩანს, და მოსწყვიდეს პი რი
თა მახვილისათა, ეკლე-
1281 წელს მეფემ ათაბაგობა სარგის ჯაყელს ღმერთმან” – დაყრდნობით ვარაუდობდა, რომ აღიარებდა, როდესაც წერდა – „გიორგი... წა- სიანი დასცეს და სიწმინდენი შეაგინეს. და კუ-
უბოძა. ეს ნაბიჯი დემეტრე II-მ, ალბათ, სარგი- ბექას ორი ცოლი ჰყავდა. „ბექას სხვა ცოლზე რიყვანა პაპამან მისმან ბექამან და აღზარდა ალად გან მზადებულ არიან ბოროტის ყოფად
სის შემორიგების მიზნით გადადგა. მესხეთის ჟამთააღმწერელიც მიუთითებს, როცა წერს, საკვირველი და უმჯობესი ყოველთა კაცთა მის ქრისტეანეთა და მოოხრებად, ვინაითგან მეფე
მთავარმა მიიღო ეს მაღალი თანამდებობა და ვახახი საყვარელი მეუღლე იყოო”. მკვლევარი ჟამისათა”. შემცირებულ არს მძლავრებისაგან თათართასა
ამით გარკვეულწილად თავი მეფის ვასალად პირველ ცოლად მარინეს მიიჩნევს, თუმცა თა- ბექა ჯაყელი უაღრესად ჭკვიანი და გამოც- და კვალად პირნი და თავნი საქართველოსანი
აღიარა. მესხეთის მთავრის ათაბაგობა მცირე ვადვე შენიშნავს, რომ ჟამთააღმწერლის ცნო- დილი პოლიტიკოსი იყო. რა თქმა უნდა მას თა- განდგომილან და არავინ არს წინააღმდგომ
ხანს უნდა გაგრძელებულიყო, რადგან XIII სა- ბებიდან გამოდინარე, ბექას შვილების დედა ვისი ამბიციები და გარკვეული გეგმებიც გააჩნ- თურქთა. აწ ისმინეთ ჩემი, ტომნო და ერთნე-
უკუნის 80-იანი წლების დასაწყისშივე სარგისი ვახახი გამოდისო. ჩვენი აზრით, ბექას ერთი და. დემეტრე II-ის სიკვდილით დასჯის შემდეგ ბანო! შევკრბეთ ყოვლითა ძალითა ჩვენითა და
ბერად აღიკვეცა. მხოლოდ ამის შემდეგ უნდა ცოლი ჰყავდა, რომლის ნათლობის სახელი მა- ქვეყანაში ვითარება, რომ კიდევ უფრო დაიძაბა მივმართოთ თურქთა და არა მივსცეთ თავნი და
გამხდარიყო ათაბაგი ტარსაიჭ ორბელი. რა- რინე იყო, მაგრამ მას მეორე სახელიც ჰქონია და აირია, ამას ბექაც კარგად ხედავდა. ეგებ შვილნი ჩვენნი და არა განგვწირნეს ღმერთმან
ტომ არ გადაეცა ათაბაგობა მემკვიდრეობით – ვახახი და მემატიანე მას ასე მოიხსენიებს. მან უკვე ამ დროს გადაწყვიტა თავისი შვილიშ- მოსავნი მისნი და აღმსარებელნი მისნი და მოგ-
ბექა ჯაყელს, უცნობია. სამაგიეროდ, სარგისის ხატის წარწერაში კი ის ნათლობის სახელით ვილის – გიორგის სამეფო ტახტზე აყვანა. შე- ვცეს ძლევა მათ ზედა, ვითარცა მისცა მამათა
მემკვიდრემ სხვა მაღალი თანამდებობა მიიღო მოიხსენიება. საძლოა ამით იყოს განპირობებული, რომ ბექა ჩვენთა ძლევა მათ ზედა. დავდვათ თავი ჩვე-
– მანდატურთუხუცესობა. ბექას სამფლობელო, იმდროინდელი სა- დავით VIII-ეს არ ეახლა და მხოლოდ თავისი ნი სჯუ ლისა შეუგინებლობისათვის და ძმათა
ვახუშტი ბატონიშვილის მიხედვით, 1285 ქართველოს თითქმის ერთ მესამედს მოიცავ- უფროსი ძე – სარგისი აახლა. „მოუწოდეს სამც- ჩვენთათვის. უეჭველად ღმერთი მოგვანიჭებს
წელს სარგის I გარდაიცვალა. ჩვენ ვიზიარებთ და. საინტერესოა მემატიანის სიტყვები – „და ხით ბექასა და მან არა ინება მოსვლა, რამეთუ ცხოვრებასა”.
იმ მოსაზრებას, რომ სიცოცხლის ბოლოს სარ- მორჩილებდეს მეფესა დი მიტრის”. შეიძლება ფრიად განდიდებულ იყო, თვით არღარა წარვი- ი. ჯავახიშვილი წერდა, „ამ საუცხოვო პო-
გის I ბერად აღიკვეცა და საბას სახელი მიიღო. ვივარაუდოთ, რომ ბექას დროს, დამოკიდებუ- დეს არცა ყაენს წინაშე და არცა მეფესა თანა. ლიტიკურ მიმართვაში თავითგან ბოლომდის
ეს მოსაზრება, თავდაპირველად, ექვთიმე თა- ლება სამეფო კარსა და მესხეთის მთავრებს შო- არამედ წარმოუვლინა ძე თვისი პირმშო, სამც- ყველაფერი მართალი იყო, მაგრამ თვით სხვე-
ყაიშვილმა გამოთქვა და შემდგომში მეცნიერ- რის შეიცვალა. თუ სარგისი ქართველ მეფეებს ხის სპასალარი სარგის და ყოველი ნამარხევი, ბის ასე ბრძნულად დამრიგებელსაცა და ყველა
თა ერთმა ნაწილმა გაიზიარა. ამ მხრივ საინ- არ ემორჩილებოდა, ბექა გარკვეულ ვასალურ რომელ აქვნდა მეფის დიმიტრისგან შევედრე მის მსმენელებსაც კარგად მოეხსენებოდათ,
ტერესოა საფარის ტაძრის სამხრეთ კედელზე ურთიერთობაში იმყოფება დემეტრე II-სთან. ბული და სარტყელიცა იგი დიდ ფასისა. მოვი- რომ საქართველოს მთავართაგან განკერძოების
არსებული ფრესკა, რომელზეც ოთხი პირია შესაძლოა ამ დამოკიდებულების გამოხატულე- და სარგის და მოიღო ყოველივე დაუკლებლად პირველი მაგალითი სწორედ მის მამას ჰქონდა
გამოსახული. ერთ-ერთ გამოსახულებას თავზე ბად უნდა ჩავთვალოთ ბექას მიერ მანდატურ- მეფისა დავითის წინაშე”. ნიშანდობლივია, რომ მიცემული და თვითონაც პირადად თავისი მამის
აწერია – „საბა ათაბაგი”. ეს მართლაც სხვა ვე თუხუცესის მაღალი თანმდებობის ფლობა. ბექა არა მარტო დავით VIII-ს არ ეახლა, არამედ შეცდომის გამოსასწორებლად არაფერი გაუკე-
რავინ იქნება თუ არა სარგის ჯაყელი. მეორე ბაგრატიონებსა და ჯაყელებს შორის ურთიერ- მონღოლებთანაც არ გამოცხადდა. ეგებ ამით თებია. ეხლა, როდესაც მტრის შემოსევისაგან
გამოსახულება ბექა მანდატურთუხუცესისაა თობის შეცვლაში, რა თქმა უნდა, თავისი როლი მესხეთის მთავარმა მონღოლებს მიანიშნა, რომ განსაცდელი მის სამფლობელოსაც დაადგა, სა-
და მას ხელში ეკლესიის მაკეტი უკავია. მესამე, იმანაც ითამაშა, რომ ბექა მანდატურთუხუცე- მათი გადაწყვეტილებით უკმაყოფილო იყო. ქართველოს მთლიანობის უაღრესი მნიშვნელო-
ბექას უფროს ვაჟი, სარგისია, რომელიც ფრეს- სის ასული ნათელა დემეტრე II-ის მეუღლე იყო. თუმცა ი. ჯავახიშვილის აზრით, „საეჭვოა, რომ ბა მისთვის ცხადი გახდა, მაგრამ დაგვიანებით.
კულ წარწერაში სამცხის სპასალარად იწოდება როგორც ცნობილია, ბექა მანდატურთუხუ- თუ ერანის ილხანი დაიბარებდა, ბექას გაებედა თვით ეს შეგნებაც მისი ნებისყოფის მხოლოდ
და მეოთხე ფიგურა მისი ძმა ყვარყვარე უნდა ცესის ასული ცოლად ჰყავდა ტრაპიზონის იმ- და არ წასულიყო, ასეთი ურჩობა რომც გაებე- დროებითი მფლობელი იყო და ამიტომაც საქარ-
იყოს. სრულიად მისაღებია პ.ზაქარაიას მოსაზ- პერატორ ალექსი II-ს. ი. სიხარულიძე თვლიდა, და, ამას მონღოლთა ყაენები, უეჭველია, არ თველოს მაშინდელი სავალალო პოლიტიკური
რება, რომ 70-იანი წლების ბოლოს სარგისმა რომ ალექსის ცოლი დემეტრე თავდადებულის შეარჩენდნენ”. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ამ შემთ- მდგომარეობისთვის ამას არც ჰქონდა მნიშვნე-
ბექას გადასცა ქვეყნის მმართველობა, თავად ქვრივი იყო, რომელიც დემეტრეს სიკვდილით ხვევაში ბექას არ ჰქონდა ბრძანება, პირდაპირ ლობა. ბექა მანდატურთუხუცესს თავისი სიტყ-
კი ბერად აღიკვეცა. საინტერესოა, რომ ბექას დასჯის შემდეგ ჯერ სამცხეში დაბრუნდა, ყაენთან გამოცხადებულიყო. მემატიანე წერს ვის ზემომოყვანილი პოლიტიკური საბუთიანობა,
უფროსი ძე მამის სიცოცხლეშივე უკვე სამცხის ხოლო შემდეგ მეორედ გათხოვდა. ჩვენ არ ვი- „მოუწოდეს სამცხით ბექასა”, დავით VIII-სთან ეტყობა, უფრო მჭერმეტყველებისათვის გამო-
სპასალარის „Ãელს” ფლობდა. ეს დასტურდე- ზიარებთ ამ მოსაზრებას და ვთვლით, რომ ბექა და მის თანმხლებ მონღოლ მოხელეებთან და ყენებულ საშუალებად ჰქონდა მომარჯვებული,
ბა ბექას დაწერილიდანაც კახა თორელისადმი ჯაყელს ორი ასული ყავდა. ერთი დემეტრე II არა უშუალოდ ყაენთან. მოწოდებაზე, პირადად ვიდრე მისი მართლაც ღრმა და გულწრფელი
– „მე ბექამან მანდატურთუხუცესმან, ჩემმან თავდადებულის მეუღლე – ნათელა და მეორე, მე მეახლეო, ბექა უარს არ იტყოდა. თუნდაც ეროვნული შეგნება იყო”. სარგის ჯაყელი ნამდ-
ცოლმან შვილთა ჩემთა: სამცხის სპასალარმან ალექსი II-ის მეუღლე, რომლის სახელიც ისტო- იქიდან გამომდინარე, რომ ბექას პოლიტიკური ვილად არ იყო პირველი ფეოდალი, რომელმაც
სარგის, ყუარყუარე და შალვა”. 1266 წლამდე რიამ არ შემოგვინახა. კურსი მონღოლებთან დაპირისპირებას არ გუ- განკერძოების მაგალითი მისცა სხვებს. ამ მხრივ
სამცხის სპასალარის თანამდებობას ჯაყელთა როდესაც აბაღა ყაენმა ეგვიპტეში გალაშქ- ლისხმობდა. ზემოთ აღვნიშნეთ, რომ ბექასა და თუნდაც თორღვა პანკელი შეიძლება გავიხსე-
საგვარეულოს უფროსი ატარებდა. XIII საუ რება გადაწყვიტა, მან თავისთან ბექაც დაიბა- დემეტრეს შორის გარკვეული ვასალური ურ- ნოთ. არც ის უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ყველასა-
კუნის ბოლოს ვითარება შეცვლილია. რადგან რა. მონღოლებთან მომხდარი კონფლიქტის თიერთობა უნდა ყოფილიყო. იმის გათვალის- გან მიტოვებულ დავით ულუს მხოლოდ სარგისი
საგვარეულოს მეთაური უფრო დიდ „Ãე ლს” მერე, მესხეთის მმართ ველს ყაენთან მისვლა წინებით, რომ დემეტრე II-მ, ურდოში წასვლის უწევდა ერთგულ სამსახურს. შესაძლოა ვთქვათ,
ფლობს (კერძოდ მანდატურტუხუცესობას), შეეშინდა და მისგან უვნებლობის ფიცი ით- წინ, თავისი საგანძური ბექას ჩააბარა, შეიძლე მიუხედავად ყველაფრისა, სარგისი მაინც მეფის
ამიტომ სამცხის სპასალარობა მისი მემკვიდ- ხოვა. ელჩებს კი განუცხადა, რომ ყველაფერი ბა ვივარაუდოთ – მათ შორის ურთიერთობა გა- ერთგული უნდა დარჩენილიყო. მაგრამ არ უნდა
რის ხელში გადავიდა. მისი მტრების ინტრიგების ბრალი იყო. ყაენმა ცილებით უფრო თბილი და ახლობლური უნდა დაგვავიწყდეს, რომ სარგის ჯაყელი ჩვეულებრი-
ბექა ჯაყელი ენერგიული მმართველი და ბე
ქა შეირიგა და მესხეთის მთავარი თავისი ყოფილიყო, ვიდრე ჩვეულებრივ ვასალსა და ვი ადამიანი იყო და, როგორც ყველა ადამიანს,
ჭკვიანი პოლიტიკოსი იყო. „იყო ესე ბექა ტა- ლაშქრითურთ მასთან გამოცხადდა. ქართველ- სუზერენს შორის. მასაც თავისი თავმოყვარეობა ჰქონდა, ალბათ,
ნითა ახოვან, ფერითა ჰაეროვან, თმითა და თა და მონღოლთა გაერთიანებული ლაშქარი ქართველი მეფე-მთავრები ხშირად მონ- ამბიციებიც. საერთოდ, არ უნდა გაგვიკვირდეს,
თვალითა გრემან და შვენიერ, ბეჭითა და მკერ- „წარვიდა მისრეთს. და ვლეს მრავალი დღე ღოლთა შორის მიმდინარე შინაომებში იყვნენ რომ ფეოდალებს, რომელთა წინაპრების სისხ-
დითა სრულ, ძალითა ძლიერ, ომსა შინა მხნედ და მიიწივნეს ერთსა ქალაქსა, რომელსა ერქ- ჩართული. როდესაც თუქალი ყაზანთან ბრძო- ლითაც შენდებოდა საქართველო (მარტო ბაგრა-
მბრძოლი, ცხენსა ზედა მხნე და მოისარი ნა- ვა დარბუზაკი. გამოვიდეს მოქალაქენი კარით ლაში დამარცხდა, მან თავი ბექა ჯაყელთან შე- ტიონები ვერაფერს გააკეთებდნენ), გარკვეული
დირთა ხელოვანი, გონებითა ფრთხილ, მაშენე და იქმნა ომი, სადაც ბექამან და მისთა მყოლ აფარა, მისი ძე კი დავით VIII-სთან იმალებოდა. ამბიციები ჰქონდათ. სამწუხაროდ, იყო შემთხვე-
ბელი ქვეყანათა, ეკლესიათა და მონასტერთა თა მესხთა ძლიერად იღვაწეს, უფროს სხვათა ყაზანმა „წარმოუვლინა მოციქული მეფესა და ვები და არც თუ მცირე, როდესაც ამ ამბიციებს
და ღმრთისმოსავთა კაცთა პატივისმცემელ, თათართა და ქართველთა”. ყაენმა სათანადოდ ბექასა, რათა მისცენ თუქალი და შვილი მისი, საქართველო ეწირებოდა და ეს ძალიან, ძალიან
მლოცავი, რომელი არა დააკლდის ცისკრის დააფასა ბექასა და მისი ლაშქრის თავდადება ერთგზის და ორგზის. და არა მისცეს, არამედ ცუდი იყო. უბრალოდ, არ უნდა დაგვავიწყდეს,
ლოცვათა, სამხრად და მწუხრად, ვითარ ტვი- და „პატივი დიდი უყო ბექასა შესამოსელთა და იურვეს, რათა შეუნდონ. და მოსცა პირი და ბე- რომ ფეოდალებიც ჩვეულებრივი მოკვდავები
ბიკონი მოსცემდის წესსა ლოცვისასა. ამისთ- ცხენთა საკვირველთა მინიჭებითა, ეგრეთვე ჭედი უვნებელობისა. და მისცეს თუქალი”.
ვის პატივ სცა ღმერთმან და მეუღლეცა შემს- დიდებულთა და აზნაურთა ბექასათა”. 1298 წელს დავით VIII მონღოლებს აუჯან- გაგრძელება მე-6 გვ.
2019 წელი, ივლისი ესსე ლიტერატურული მესხეთი 5
1990 წელს დავამთავრე თბილისის

სულხან-საბა ორბელიანის სახელობის
სახელმწიფო პედაგოგიური ინსტიტუტის
შთაგონებულნი
მოფენები მქონდა რუსთავში – „ოპიზარ- ... ჩვენს ირგვლივ ობობები ართავენ
შეიქმნა „ბანოვანი და მუზა”, (მას, რატომ-
ღაც, დეგას „ბალერინას” ადარებენ), წის-
ქვილის ქსელი (ორფეოსი და ევრიდიკე”),
ფილოლოგიის ფაკულტეტი. ვმუშაობ ში”, დეკემბერში – მხარეთმცოდნეობის თავიანთ გასაოცარ აბლაბუდას და ძვე- სარდაფის, ოთახის და ა.შ. წლების მან-
ქართული ენისა და ლიტერატურის მას- მუზეუმში, 1996 წლის მარტში – თბილის- ლებურად გულჩათხრობილები შეუმჩ- ძილზე ბუნებრივად დამტვერილი მტკიცე
წავლებლად რუსთავის სკოლა-კომპლექ- ში, ესთეტიკური აღზრდის რესპუბლიკურ ნეველნი, მდუმარენი და, ბევრის აზრით, ქსელებისაგან შესრულებული ნახატები-
სში – „ცისარტყელა”. ცენტრში, ეროვნულ გალერეაში ვმონაწი- შეუხედავებიც არიან. საინტერესოა, ისინი სა.
ბავშვობა ჩემს მესხეთში გავატარე. ლეობდი საქართველოს მხატვართა გაერ- გულგრილად იყოფენ ადგილს ცის ქვეშ, ქსელის „მოპოვება” დაკავშირებულია
„არარაისგან არარაი წარმოიქმნების, თიანება „ნიკოს” მიერ მოწყობილ რუსთა- ჩვენთან, თუ ადამიანსა და ობობას ჰქონ- უცნაურ და კურიოზულ შემთხვევებთან.
არარაისგან არც სამყარო წარმოქმნილა”, ველ მხატვართა რეტროსპექტულ გამო- დათ და აქვთ საერთო? ობობას ქსელს საერთოდ, ობობას შემოქმედებით მოხიბ-
– გვაუწყებს „იდეალისტური” ბიბლია და ფენაში, ოქტომბერში – ისევ რუსთავში საოცარი თვისებები აქვს. ის ხალხურ მე- ლულს, ხშირად მავიწყდება გარემო და გარ-
ამ რამდენადმე „მატერიალისტური” გან- (რესპუბლიკური თეატრალური ფესტივა- დიცინაში ჭრილობების სალბუნად ითვ- შემომყოფნი. მის ოსტატობას ჩემში შეუძ-
მარტებით ნათელყოფს იმ ჭეშმარიტე- ლი „ოქროს ნიღაბი”, 1997 წლის აპრილში ლებოდა და ამ მიზნით დღესაც გამოიყე- ლია გამოიწვიოს ის ემოცია, ესთეტიკური
ბასაც, რომ, თავისთავად, უნიადაგოდ, – თბილისის სულხან-საბა ორბელიანის ნება ინგლისსა და იტალიაში. შექსპირის სიამოვნების შეგრძნება, რომელიც განიც-
უმიზეზოდ არაფერი გაჩენილა ქვეყანაზე სახელმწიფო პედაგოგიურ უნივერსიტეტ- „ზაფხულის ღამის ზღაპარს” გმირი ხოტ- დება მხატვრული შედევრის პირისპირ.
– თვით ქვეყნიერების ჩათვლით. ში და, შემდეგ – ეროვნულ გალერიაში (სა- ბას ასხამს ობობას სამკურნალო აბლაბუ- ერთი შეხედვით თითქოს ადვილად მი-
ჩვენ ყველანი წარსულიდან მოვდი- ზაფხულო გამოფენა). დისათვის. საწვდომია ჩემი სამუშაო მასალა, მაგრამ
ვართ. სინამდვილეში ასე არ არის. მახსენდება
me da oboba
ბავშვის გაფართოებული თვალები ქსელის „მოპოვების” ერთ-ერთი „ეპიზო-
დღემდე აუხსნელი, უპასუხოდ დარჩენი- დი”. მე და ჩემი უფროსი ვაჟიშვილი, 11
ლი კითხვები, დედა-შვილის ტრაგიკული წლის ჯაბა, დიდხანს ვეძებდით ჩემთვის
ისტორია, სიბრალული, გულგრილობა, სასურველ ქსელებს. ერთ ბნელ კუთხეში
შეცოდება... ყველაფერი – სიყვარულის „ზღაპრულ” ქსელებს მივაგენით, ალბათ,
გარდა! არქიმედს და ნიუტონს არ გახარებიათ
ია მღებრიშვილი
მერე იყო სიკეთეც, გამორჩეული ყუ- მე-7 საუკუნის მედიკოსები ისე თავიანთი აღმოჩენები. ეს გრძნობა
რადღებაც, მზრუნველობაც და, ბოლოს ობობას ციების საწინააღმდეგო შეიძლება შევადარო ოქროსმაძიებლის
– სიყვარულიც. საშუალებად იყენებდნენ. ქვის- თავბრუდამხვევ, დიდი ხნის მომქანცველი
მიმძიმს უკან მიხედვა, მაგრამ, გან გამოთლილი თუ ქვაზე ამოკვე- ძიების შემდეგ მიგნებული განძით გამოწ-
ეს, ალბათ, შეუძლებელი და გარ- თილი ობობები სწრაფად უსაღდე- ვეულ განცდებს.
დაუვალია. ვუცქერი დედის ერთა- ბოდათ ოქრომჭედლებსა და აფთი- პარადოქსი: ობობა ჩემთვის ძიების,
დერთ (ძლივს მოძიებულ), ფოტო- აქარებს დიადემაზე, ყელსაბამებ- სიყვარულის შთაგონების საგნად იქცა:
სურათს და ვხვდები, თუ საიდან ზე, უბრალო თუ ძვირფას ქვებზე „მე და ობობა” მინდა იქცეს „ჩვენ და ობო-
იღებს სათავეს სილამაზე. დედის ობობა იყო გამოსახული. სამკურ- ბად”! დაიცავით ობობები! ან იქნებ ჩვენი
თვალებიდან იღვრება ბუნებრივი ნალო თვისებებისადმი უცნაურმა ესთეტიკური გრძნობებისთვის სულ სხვა
მშვენიერება, რომელიც ჩემს სულ- რწმენამ იქამდე მიიყვანა ხალხი, ფორმებია საჭირო? მაგრამ ინტელექტი
სა და ხელოვნებაში ნაწილდება. რომ მათი აბებივით ყოველთვის იყო ადამიანის უპირველესი
ახლა საბოლოოდ ვარ დარწ- ყლაპვაც დაიწყეს. იარაღი და ამიტომ ყოველ ჩვენგანს უნდა
მუნებული, რომ – არა „ის დედა”, ობობას აბები მე-17 ახსოვდეს: ობობა ადამიანის მეგობარია!
„ის ბავშვი”, ის... რა იქნებოდა საუკუნის სიახლე არ იგი ბუნების იშვიათი, მრავალფეროვანი,
დღევანდელი დღე, დღევანდელი გახლავთ, ეს ასეული ორიგინალური მხატვარი და შემოქმედია.
„უსასრულობის სიმფონია”. მარ- წლების მანძილზე გა- მე არ ვარ მხატვარი, მხატვარი ობო-
თლაც – „არაისაგან არარაი წარ- მოცდილი მედიკამენტია. ბაა! ბუნებამ იგი გამოარჩია თავისი ორი-
მოიქმნების”... ობობა ცნობილია აგ- გინალურობით და თვითონვე ქმნის მასში
ყველაფერი ერთი ჩეულებრივი რეთ- ვე, როგორც წი- „ალქიმიას” – ობობა სხეულის წვენებს აბ-
„არაჩვეულებრივი” დღით – 1990 ნასწარმეტყვე- ლაბუდად აქცევს. შემოქმედმა მას მიანი-
წლის 11 აპრილით დაიწყო. მაშინ ლი, „პროგნო- ჭა უნარი გასაოცარი ინჟინრული კონსტ-
უკვე რამდენიმე წლის შექმნილი ზის ბიურო”. რუქციისა, ანუ უნაზესი მაქმანის ქსელის
მზრუნველი ოჯახის გარემოცვაში ვიყავი. ამბობენ, მას შექმნისა. ზოგი ქსელის რთული არქიტექ-
ინსტიტუტის დამთავრებისას ორიოდე წარმატება ტურული კონსტრუქცია საგამოფენო პა-
თვეღა უკლდა, მეგობრებმა დაბადების და კარგი ამ- ვილიონის მოდერნულ გადახურვას მოგვა-
დღეზე მომართვეს თაიგული, რომელ- ბავი მოაქვ- გონებს. აბლაბუდის სამყაროში ერთმანე-
შიც იაც ერია, გამხმარი ყვავილები ვერ სო. ბედზე ხშირად თისაგან განსხვავებული ქსელის მოდელე-
გადავყარე შენარჩუნებული ხასხასა ფე- დანდობილი ადა- ბი და ძაფების ფაქტურაა (ამერიკაში არის
რის გამო და... შეიქმნა პირველი ნამუშე- რ ო გ ო რ ც მიანები საოცარი ობობის სახეობა, რომლის აბლაბუდაშიც
ვარი – „იების კომპოზიცია”. მას შემდეგ ჩანს, ადამიანები მოწიწებითა და სამი ფერის – წითელი, შავი და ყვითელი
დავინტერესდი ჰერბარიუმით, გაჩნდა თანდათან ვეცნობით პატივისცე- ძაფია. რამდენჯერ მიოცნებია ასეთ ქსელ-
„ტყის იდილია”, „თეთრი ფეიერვერკი”, საკუთარ თავს... მით ეპყრობიან ზე). ობობას შეუძლია თავისი ქსელებით
„გვირილები”, „ადამი და ევა სამოთხეში” „ეძიებდე და ჰპო- მათ, თილისმა- ხელოვნების ნიმუშად წარმოგვიდგინოს
(მასში რეპტილიაც კი არის გამოყენებუ- ვებდე”... და იაპო- სავით ატარებენ უცნაურად ჩახლართული ნაქსოვი აჟურუ-
ლი). „ბალერინა”, „გედის ტბიდან”. უფრო ნური ხელოვნების კოლოფებში ან მე- ლი მაქმანი, ნაზი სალეჩაქე, თავისუფალი
და უფრო რთულდებოდა კომპოზიცია, დევიზის მსგავსად დალიონში ჩასმულებს. ცნო- იმპროვიზაციებით შესრულებული აბრე-
სიუჟეტი. ამას მოჰყვა „ბუმბულთა ფერწე- – „ნუკი გა- ბილია, რომ მონტეკარლოში შუმის „გიპიური”. მას ჩარჩო აღარ სჭირდე-
რა”, „აღმაფრენა”, „თეთრი ფილოსოფო- მოიგონებ, პოკერის ერთი აზარტული ბა! იგი ბუნების შედევრია!
სი”, „აბესალომ და ეთერი”, „პლატონური არამედ მოთამაშე თავისი მეგობარი ვფიქრობ, ჩვენ ერთმანეთი ვიპოვეთ!
სიყვარული”, „დრამატული სიყვარული”, ჰპოვე ობობასაგან ღებულობდა დაბოლოს: ისევე, როგორც ობობას,
„რომანტიული მგალობელი ფლამინგო”... და აღ- კვალიფიკაციურ რჩევებს. ჩემს სათქმელს „უსასრულობის სიმფო-
მუშაობის პროცესში და შემდეგაც მოაჩი- ობობათა მკვლევარმა ბრისტოუმ ნიაში” მივაგენი. ვერ ავხსენი, რატომ
ვგრძნობდი, რომ შეუძლებელი იყო ჩარ- ნე”! რამ- საკუთარ თავზე გამოსცადა გამდიდრე- დავარქვი ამ სერიას ასეთი სათაური. ალ-
ჩოში ჩასმული(!) ფრინველები მხოლოდ დენადაც ბის ეს „მეთოდი” – მან პოკერის თამა- ბათ, კანონზომიერი იყო მისი შექმნა და,
დეკორაციად და „კედლის სამშვენისას” პარადოქსუ- ლად არ უნდა ჟღერ- შისას ხალიჩაზე მჯდომი ობობა შეუმჩნევ- შესაბამისად, მისი სახელიც. სერიაში შე-
დარჩენილიყვნენ. ვგრძნობდი მოლოდინს დეს, ჩემი თავი ობობას ქსელშიც ვპოვე! ლად გადაყლაპა და ამით შეავსო თავისი დის „მირაჟი”. „ვედრება”, „აღმაფრენა”,
რაღაც სხვისას, რომელსაც სახელს ვერ უეჭველია, მე ობობა შევიყვარე უფა- ბიუჯეტი. ცნობილმა ნოველისტმა „დეილი „კათარზისი”, „დროის ხაზი”, ბედისწერა”,
ვარქმევდი. ქიზესი აბრეშუმის მანდილის მსგავსი, ექსპრესში” განაცხადა, რომ კარგ ჰონო- „მარადისობა”, მიახლოება”, მე არაფერი
ჩემი ჩიტი – „თეთრი ფილოსოფოსი” – ნაზი, მოხდენილი და მჭიდრო აჟურული რარს მაშინ იღებს, როდესაც შთაგონე- ვიცი... მე გხედავთ თქვენ, ყველას ერ-
მარტოსულია. ის განდეგილიცაა, სისპეტა- ნაქსოვი აბლაბუდის – მართლაც რომ სა- ბისთვის ობობას ყლაპავს. ჩვენ არ ვიცით თად... ჩვენ ყველანი ერთად ვართ! ბო-
კეც, სიყვარულიც, სიამაყეც, სიბრძნეც – ან იუვილირო ნაკეთობა – ქმნილების გამო! მისი „წარმატების საიდუმლოება”. ერთი ლომდე გამოუცნობი, უსაზღვრო, იდუმა-
იქნებ განვლილი ცხოვრებისგან წაღებული „ევრიკა!” – აღმოხდა მაშინ, „მშვენი- კი ცხადია – ობობას წარმატება მოაქვს: ლი და უსასრულოა ადამიანის სული, გონი
მხრებდამძიმებული სიჭარმაგეა და მის წინ, ერების დატყვევება” ვუწოდე ობობას წყა- ადამიანმა იგი უარყო სილამაზისა და სი- და, საერთოდ, მთელი სამყარო...
უნებლიედ, დავარდნილი ბუმბული კი ქარ- ლობით დაბადებულ ჩემს პირველ ქმნი- სუფთავის გადაჭარბებული გრძნობების სიკვდილი მინდა – ლამაზი სიკვდილი...
ტეხილებისაგან წაღებული ჩვენი ღირსე- ლებას. მას შემდეგ აბლაბუდა ჩემი ცხოვ- გამო, მას კი ცხოვრებაც არ შეუძლია ჩემი სული დამძიმებულია გაუსაძლისი
ბები. ცხოვრება თავისი გზით მიდის, ჩვენ რების განუყოფელ ნაწილად იქცა. ხალხის გარეშე და, საეროდ, ობობას მცი- ფიქრით... საშველი არ ჩანს... თითქოს სამ-
უკან მოხედვასაც ვერ ვასწრებთ და შეუმ- დავფიქრდი. გაუძლებდა თუ არა რე ზიანი და დიდი სარგებლობა მოაქვს. ყარო დახშულია... სული ბორგავს, ეხეთ-
ჩნევლად, თვალსა და ხელს შუა ვკარგავთ დროს ბუნების ეს კომპონენტი ისევე, როგორც ირწმუნებიან, მათ არაერთხელ ქება კედლებს – მის გარღვევას ლამობს.
ჩვენთვის ღირებულს, ფასეულს... როგორც გამოსახვის სხვა ტრადიციული უხსნიათ ადამიანები განსაცდელისაგან, არარსებულია სურვილად ქცეული
ეს თეთრი ჩიტი შემაგრძნობინებს მასალა? ხომ არ „გაქრებოდნენ” ჩარჩოში ობობამ აბლაბუდით იმ გამოქვაბულის ბედისწერა, რომელიც უსასრულობისა-
კოსმიური, მიღმური სამყაროს უსასრუ- ჩასმული გამოსახულებები თავის მასა- შესასვლელი ამოქოლა, სადა ქრისტემ ჰე- კენ მიმაქანებს, სახელს ვერ ვარქმევ ჩემს
ლო იდუმალებას... და განა მარტო ის, ყვე- ლიანად? ასე დავიწყე შესწავლა თავისი როდესაგან დასაღწევად შეაფარა თავი. მდგომარეობას.
ლაფერი, რაც მაშინ შევქმენი, მისტიურად ცხოვრებითა და ზნე-ჩვეულებებით წარ- ეს თქმულება გავრცელებული იყო ბულ- აქ ვერ ვპოულობ ადგილს, მინდა ჩუ-
მაკავშირებს სამყაროსთან. რატომღაც მოუდგენლად საინტერესო ამ არსებისა. გარეთსა და ინგლისში. ობობა გაკვირვე- მად, ფეხაკრეფით გავეცალო აქაურობას
მგონია, ერთ მშვენიერ დღეს ეს რაღაცის ძველ წიგნებში ობობას შესახებ ბევრ ბას იწვევს თავისი ორიგინალური და უნი- და არ ვამძიმებდე მიწას ადამისეული თან-
მომლოდინე, დაქანცული ფრინველები უცნაურ, გაუგებარ ამბავს წავაწყდებით. კალური აბლაბუდათი. მან მსოფლიო აბ- დაყოლილი ცოდვებით.
დაამსხვრევენ ჩარჩოებს, შეკრავენ კა- შემდგომში მეცნიერთა კვლევის საგნად რეშუმის ბრწყინვალებით გააოცა. ამბო- მინდა, რომ აღარ ვიყო! მინდა სული
მარას, განთავისუფლდებიან ფიზიკური ქცეული ობობა ხმელეთის პირველი ხიზა- ბენ, რომ მადაგასკარელი ქალები ტყეში გათავისუფლდეს სხეულისაგან, სუფთა,
სხეულებისაგან და მიღმური სამყაროს ნია. დღეს მისი 30 ათასი სახეობა არსე- აგროვებენ ობობებს, მათგან ამოქაჩავენ გამჭვირვალე სამოსელით ეფემერასავით
სიფარფატედ ქცეული მათი სულები ბობს. ადამიანის ხელით შექმნილი ობობას ძაფს და ისევ ფრთხილად მიჰყავთ უკან. გაუჩინარდეს და მარადისობას შეუერთ-
უსასრულობად გარდაიქმნებიან. უძველესი პორტრეტი ესპანეთის ერთ- ოქროსფერი ძაფებისაგან ისეთ ლამაზ დეს.
ჩემი პირველი გამოფენა გაიმართა ერთი გამოქვაბულის კედელს ამშვენებს. ლენტებს ქსოვენ, რომ უცხოელები ვერ მინდა წავიდე ხელოვნების უსასრუ-
1995 წელს რუსთავის საქალაქო ფესტი- პორტრეტი ნატურალისტი უფროა, ვიდ- ივიწყენებ ამ მშვენიერებას. ლობაში... მინდა ჰიმნი ვუძღვნა ხელოვნე-
ვალზე – „იგრიკა - 95”. ფრთები შემასხა რე რიტუალური. მოგვიანებით ქვის ხანის ვუბრუნდები ჩემს ქალთა „სახეებს”, ბის მარადიულობას – სიყვარულის, მშვე-
დამთვალიერებელთა პირველმა შთაბეჭ- სახვით ხელოვნებაში ობობას სიმბოლური რომლებიც შესრულებულია სხვადასხ- ნიერებისა და უკვდავების სიმფონიას!..
დილებებმა და შეფასებებმა. ფიგურა გამოხატავდა ქალს (ჩემი ნამუშევ- ვა სახის ობობას ქსელის „ფაქტურით”.
ამავე წლის ივნისში პერსონალური გა- რების ძირითადი ფიგურაც ქალია). საინტერესოა ბუხრის ქსელი, რომლითაც 2001 წელი
ძველი გაზეთებიდან
(თემის გაგრძელება. პირველი წერილი რი. სულ სხვას ვპოვებთ ქართლში. თუ სადმე რომელიც ვახტანგ გორგასლანის ნაქონები ლოც არსებობდა და საერთო სალიტერატუ-
იხ. წინა ნომერში) საერთო რამე იყო, ყოველთვის უფრო ქართ- ყოფილა და ბროსეს შიო-მღვიმის მონას- რო ენაც. ის გარემოება, რომ კლასიკურის
ლში მოიძებნებოდა... ტერში უნახავს. ნეტარ-ხსენებული გიორგი ლიტერატურის წარჩინებული წარმომადგე-
რადგან ბ-ნ პ.მირიანაშვილმა უარ-ჰყო პირუთვნელი ახალგაზრდა ფილოლოგი მთაწმინდელი ამბობს, რომ ქართველებს ნელნი მესხეთიდგან იყვნენ, სრულებითაც
ენის საკუთარი ისტორია და აღიარა, რომ ისე გაუტაცნია მესხეთის სიყვარულს, რომ ძველისძველადგანვე ჰქონდათ ნათარგმნი არ ამტკიცებს ვითომ მესხურს კილოს დარჩა
ენის აღორძინება, განვითარება დამოკიდე- უბრალო ისტორიული ჭეშმარიტებაც-კი სამღვთო წერილი და საეკკლესიო წიგნები... ბურთი და მოედანი. საჭიროა დამტკიცდეს,
ბულია ხალხის ერთობაზედაო, ამიტომ საჭი- ავიწყდება, როცა ამბობს, რომ „პირველი ეს მაგალითები არა თუ მარტო ჩვენის რომ რუსთაველი და შავთელი მესხურ კილო-
რო იყო ავტორს აეხსნა – როდის და საქართ- მთარგმნელები (რასაკვირველია, საეკკლე- ფილოლოგის შეცდომას ღაღადებენ, აგრეთ- თი სწერდნენ, მაგრამ ამის დამტკიცება ხომ
ველოს რომელს თემში დაიბადა საზოგადო, სიო წიგნებისა) მესხები იყვნენო”... „მერ- ვე ასაბუთებენ, ამტკიცებენ ჩვენს აზრს – შეუძლებელია, თუ არ დავივიწყებთ, რომ
სამწერლო ენა. ახსნა, განმარტა კიდეც: ვე საუკუნიდამვე იწყება იმათი მოღვაწე- ქართლში პირველადვე, დაშორებით ადრე, ჩვენი ენაც განვითარების კანონს ემორჩი-
საერო ენა და სათემო კილო

რომელ თემშიაც პირველად იწყება მოქა- ლებოდა, ნელ-ნელა სისრულეში შედიოდა და
ლაქეობრივი ცხოვრება, იგივე თემი ჰქმნის ბოლოს რუსთველებურმა კილომ დააგვირგ-
საზოგადო, სამწერლო ენასაო. „ჩვენშიაც ვინა იგი, მაშინ აუცილებლად უნდა დავასკ-
ეგრე ყოფილა. ზემო ქართლიდამ ენაც გამ- ვნათ, რომ რუსთაველი საერთო ქართულის
თავრდა საქართველოს დანარჩენ თემთათ- კილოთი სწერდა და არა მესხურითა, თუ გნე-
ვისო”, ბრძანებს ახალგაზრდა ფილოლოგი. ბავთ – თავისებურად, რუსთველებურად და,
თუმცა სიტყვა „ზემო-ქართლი” ახალი სიტ- ყოველ შემთხვევაში, არა მესხურად.
ყვაა და ჩვენს ძველს ისტორიაში, როგორც მაგრამ განათლებისა და ბიზანტიის
გეოგრაფიული ტერმინი, ვგონებ არ იხმარე- ზედ-მოქმედების გარდა, მეორე გარემოებაც
ბა, მაგრამ მაინც პ. მირიანაშვილი ამბობს, ხელს უწყობდა მესხურს კილოსაო, განაგრ-
რომ ზემო-ქართლი მესხეთსაც შეიცავდაო ძობს პ.მირიანაშვილი. ეს მეორე გარემოება
და სწორედ ამ მესხეთის კილომ დაისაკუთ- გურამ ბაგრატოვანის გამეფებააო. „ბაგრა-
რა მოქალაქეობა მწერლობაშიო. ავტორის ტიონთა გვარი მესხეთიდგან არის გამოსუ-
სიტყვებიდგან გამოდის, რომ მესხეთმა და ლი. ამ გვარმა თავის ახალს საბძანებელს
მხოლოდ მესხეთმა მიანიჭა სრულიად სა- ენაც მიაღებინა(!!!). ამ გარემოების წყალო-
ქართველოს სალიტერატურო ენა. კარგი და ბით მესხეთის ენას მიენიჭა მოქალაქობრი-
პატიოსანი, მაგრამ ახალგაზრდა ფილოლო- ობა ქართულს მწერლობაშიო”... გამოდის,
გი სრულებით ვერაფრით ამტკიცებს თავის რომ გურამ ბაგრატოვანი მესხი ყოფილა და
აზრს. ის გარემოება, რომ მესხეთს უფრო მესხური ენა ბაგრატოვანებს მიუნიჭებიათ
მჭიდრო და ახლო დამოკიდებულება, კავ- საქართველოსათვის, მაგრამ ჯერ ერთი ესა,
შირი ჰქონდა ბიზანტიასთან, ამ ბიზანტიის რომ პირველადვე, ქართლოსიანებიდგან
განათლების სხივი უფრო ძლიერ ეფინე- დაწესებული, საქართველოს თავისი საკუ-
ბოდა მესხეთს, ვიდრე საქართველოს სხვა თარი ენა ჰქონდა და ბაგრატოვანნი რა ენას
თემებს, სრულებით არაფერს არა ხსნის. მიაღებინებდნენ ახალს საბრძანებელს, ან
სულ პირველად ქართლში ჩაისახა და მერე რა საჭირო იყო ეს მიღებინება... მეორედ –
აღორძინდა კიდეც სახელმწიფო, პირველად ბაგრატოვანთა გვარი საქართველოს ტახტ-
ქართლმა დაიწყო ცნობიერი ისტორიული ზედ ავიდა მეექვსე საუკ. და თვით გურამ
ცხოვრება. მოქალაქობრივს ცხოვრებას ზედ მეფე გარდაიცვალა სწორედ მაშინ, როცა VI
უნდა მოჰყოლოდა განათლებაც და საკვირ- საუკუნე შესრულდა, ხოლო მეექვსე საუკუ-
ველი არ არის, რომ ვინც პირველად დააარსა ნემდე საქართველოს ყველაფერი თავისი
ერთი მთავრობა, სახელმწიფო (ფარნავაზ, საკუთარი მოეპოვებოდა: მწერლობაცა და
III საუკ.) , იმან შემოიღო ანბანიც – ეს უძ- ენაც... მესხეთი იმ დროს უბრალო პროვინ-
ლიერესი იარაღი განათლებისა. თუ ასეა, ციას შეადგენდა, რომელიც არც კულტუ-
მაშ ქართლის ენა, კილო, შეიქმნა საზოგა- რითა და არც ენით შესანიშნავი არ იყო. მან
დო, სამწერლო ენად. მართალია მესხეთში მხოლოდ შემდეგში იჩინა თავი; სწორედ მა-
VIII-IX საუკუნიდგან იწყება განათლების შინ, როცა ... იყო დიდება მთლად საქართვე-
გავრცელება, სწავლა-განათლების ლამპარი ლოში. გარდა ამისა ბაგრატოვანთა გვარის
იქ უფრო გაჩაღებულია, ვიდრე შედარებით ჩამომავლობა განცალკევებულს, განსხვავე-
საქართველოს სხვა კუთხეში, მაგრამ ამ გა- ბულს მნიშვნელობას არასოდეს არ ანიჭებდა
რემოებას ჩვენის საგნისათვის მნიშვნელობა მესხეთს და ეს იმიტომ, რომ ბაგრატოვანნი
არა აქვს და აი რისთვის: მინამ მესხეთში, ბი- მესხთა ჩამომავლობას არ ეკუთვნოდნენ,
ზანტიის გავლენის გამო, სწავლა-განათლე- მესხეთიდგან როდი იყვნენ გამოსულნი, რო-
ბა მოიფინებოდა, მოქალაქეობრივი ცხოვრე- გორც ბრძანებს ჩვენი ფილოლოგი, – არა,
ბა განვითარებული იყო ქართლში. ჩვენი ბაგრატოვანნი გასომხებული ებრაელ-
სახელმწიფოს დაარსებას თან მოჰყ- ტიმოთე გაბაშვილის მე-18 საუკუნის ჩანახატი. ათონის ივერთა მონას- ნი იყვნენ და თვით გურამის მამამ კლარჯე-
ტერი, იოანესა და ექვთიმე მესხების მიერ 980-983 წლებში დაარსებული
ვა საერთო ენაც და უამისოდ ხომ სახელმ- თი და ჯავახეთი იმიტომ მიიღო, რომ ჯვარი
წიფო ცხოვრება შესაძლო არ იყო. გარდა დაიწერა ვახტანგ გორგასლანის ქალზედ.
ამისა, თუ ჩვენი ახალგაზრდა ფილოლოგი ობაო”... მაგრამ ჯერ ისევ მირიან მეფის მანამ მესხეთი განათლების მოედანზე გა- თუ ეს ისაა, მაშ რამ აიძულა ბაგრატოვანე-
მართლა თავის დედა-აზრს მტკიცედ ად- შვილმა, ბაქარმა (342-364 წ.წ.) ბერძნულის მოვიდოდა, არსებობდა საერთო, სალიტერა- ბი, რომ იმათ „ახალს საბძანებელს ენაც-კი
გია. ისიც არ უნდა დაივიწყოს, რომ მესხეთი ენის მაგივრად ქართულად შემოიღო წირვა- ტურო ენა, იმდენად განვითარებული და შე- მიაღებინეს?” არაფერმა და ეს იმიტომ, რომ
თვით-მოქმედს ძალას თითქმის არასოდეს ლოცვა, გაათარგმნინა ბერძნულიდგან და მუშავებული, რომ ადვილად მოხერხდა სამ- „ენის მიღებინებაცა” და მესხეთის კილოს გა-
არ შეადგენდა და თუ თავი იჩინა სახელმ- ასურულიდგან საეკკლესიო წიგნები ქარ- ღვთო წერილისა და საეკკლესიო წიგნების მეფებაც ქართულს მწერლობაში ახალგაზრ-
წიფო ცხოვრებაში, მხოლოდ მაშინ, როცა თულს ენაზედ. მეხუთე საუკუნეში გამოჩე- თარგმნა, აუცილებლად ასე უნდა ყოფილი- და ფილოლოგის ფანტაზიის ნაყოფია და არა
საქართველოსთან ერთად შეება ცხოვრების ნილმა მთარგმნელებმა დავითმა, სტეფანემ ყო და თუ ასე იყო, მაშ როგორ და რა ნაირად ნამდვილი ისტორიული ამბავი.
უღელში. წინად-კი უმეტეს ნაწილად მესხე- და სხვ. იერუსალიმის მონასტერში სთარგ- დაისაკუთრა „მესხეთის კილომ მოქალაქე-
თი საკუთარს არას წარმოადგენდა, სხვების მნეს ბევრი საეკკლესიო წიგნი ქართულად; ობა მწერლობაში“? ეს კილოს დასაკუთრება ნ.–ელი
ხელში სათამაშო ბურთი იყო და სხვა არაფე- მეფე მირდატ V ათარგმნინა წმ. სახარება, ყოვლად შეუძლებელი იყო, რადგანაც კი- გაზ. „ივერია” N170, 1888 წელი
ბექა ჯაყელი
რა და წინათვე დაუსახვიდა ნიშთა მეფობისათა.
დასაწყისი გვ.4 ამან ყაენმან წარმოუვლინა მოციქული დავითს
იყვნენ და არაფერი ადამიანური მათთვის უცხო და სთხოვა შვილი, რათა მეფე ყოს. მაშინ მცირე
არ იყო. რაც შეეხება ბექა მანდატურთუხუცესს, იყო გიორგი. იგიცა მოსცეს და წარმოგზავნეს
რა თქმა უნდა, მან შესანიშნავად იცოდა, რომ ურდოს. და ყაენმან მოსცა მეფობა და ტფილისი
უკეთესია საქართველო ერთიანი იყოს, ვიდრე და უჩინა საზღვრად და საქმის მოურავად დიდი
სამეფო-სამთავროებად დაშლილი. მაგრამ რისი გიორგი”. მეფე გიორგი IV კი მცირე იყო, მაგრამ
ორეს კი თავად ჩაუდგა სათავეში და ვაშლოვა- მხარეებში, სა ერ თო ქართული ინტერესების
გაკეთება შეეძლო პირადად მას საქართველოს ქვეყანას რეალურად მისი ბიძა, გიორგი V მარ-
ნისკენ დაიძრა. ბექას ოთხი თურქი ჩაუვარდა დაცვას ცდილობდა. მას აქტიური ურთიერთო-
გაერთიანებისათვის? რომელ მეფეს დამორჩი- თავდა. ამ დროიდანვე დაიწყო გიორგი V-ისა და
ტყვედ. მათი დაკითხვის შემდეგ, ქართველ- ბა ჰქონდა ტრაპიზონის იმპერიასთან და თავი-
ლებოდა: დავით VIII-ს, გიორგი V-ს, თუ ვახტანგ ჩობანის ურთიერთობაც.
თათვის მოწინააღმდეგის გეგმები ცნობილი სი ერთ-ერთი ასული ტრაპიზონის იმპერატორს
III-ს? საქართველოს, გაერთიანებისათვის, რისი 1308 წელს ბექა ჯაყელი, ალბათ ჯაყელთა
გახდა. ბექამაც ორად გაყო ჯარი. ერთს სარგი- ალექსი II-ს მიათხოვა. ჟამთააღმწერლის მიხედ-
გაკეთებაც შეეძლო, ბექა ჯაყელმა ის გააკეთა საგვარეულოს ყველაზე გამორჩეული და ცნო-
სი ჩაუყენა სათავეში და აზატ მოსეს წინააღმ- ვით, იმპერატორმა ბექას ჭანეთი უბოძა. ყაზან
– აღზარდა გიორგი ბრწყინვალე. ბექა ჯაყელის ბილ წარმომადგენელი, გარდაიცვალა. „მტერ-
დეგ გაგზავნა, მეორეს კი თავად უსარდ ლა და ყაენმა კი – „კარი და მიმდგომი მისი ქვეყანანი”.
სიტყვა, სწორედ იმაზე მიუთითებს, რომ სამცხის თა ძლევასა, მშვი დობასა და დაწყნარებასა
ტაოსკენ დაიძრა. ორივე ბრძოლა ქართველთა ბექა მანდატურთუხუცესის ღვაწლის აღ-
მთავარი საქართველოს პატრიოტი იყო, საერთო მიიცვალა ვითარ სამოცდაექვსისა წლისა და
გამარჯვებით დამთავ რდ
ა. მემატიანე განსა- სანიშნავად, მხოლოდ მისი საკანონმდებლო
ქართულ საქმეზე შესტკოდა გული და შესანიშ- დაუტევა გლოვა და მწუხარება უზომო მკვიდ-
კუთრებით სარგისის ვაჟკაცობას გამოყოფს საქმიანობაც კი იკმარებდა. მის დროს შედგა
ნავად ხვდებოდა თუ რა იყო გასაკეთებელი. რთა სამცხისათა. დაიპყრეს სამცხე სა მთავე
– „ხოლო სარგის, დაღათუ ყრმა იყო, არამედ სამართლის წიგნი – „წიგნი სამართლისა კაცთა
თურქთა წინააღმდეგ გამზადებულ ბექას ძეთა მისთა: უხუცესმან სარგის და შემდეგმან
მხნედ იბრძოდა, რამეთუ გვარისაგან მოაქვ- შეცოდებისა ყოვლისავე”, რომელმაც საბო-
12 ათასი კაცი ჰყავდა. პირველი შეტაკება ვაშ ყვარყვარე და უმრწამესმან შალვამ”. მართა-
ნდა სიმხნე და მამაცობა მამა-პაპური”. ქართ- ლოო სახე ბექას შვილიშვილის, აღბუღას დროს
ლო ვა
ნთან მოხდა. თურქთა 10 ათასიან ავან- ლია ქართველი მემატიანე წერს, რომ მესხეთი
ველებმა ქალაქი სპერიც აიღეს და „აღივსნეს მიიღო (ე.წ. „ბექა-აღბუღას სამართალი”). ბექას
გარდს ქართველთა 500 კაციანი რაზმი დახვდა. ბექას „სამთავე ძეთა” დაიკავეს, მაგრამ მესხე-
საქონლითა, ოქროთა, ვერცხლითა, ლარითა, მმართველობის პერიოდშივე აიგო ტაძრები სა-
მიუხედავად მოწინააღმდეგის უზარმაზარი თის მთავარი უფროსი ძე სარგისი (II) გახდა.
ჯოგითა, ცხენითა და აქლემითა, ძროხითა და ფარასა და ზარზმაში.
რიცხობრივი უპირატესობისა, ქარ თველებმა
ცხვარითა, ანგარიში ვისგან ითქმის. და თვით როგორც ერთხელ აღვნიშნეთ, ბექას მონ-
მტერი უკუაქციეს. ამ გამარჯვების შემდეგ მიხეილ ბახტაძე,
მათთვე სახედართა აჰკიდეს და ძალით წარმო- ღოლებთან საკმაოდ კარგი ურთიერთობა ჰქონ-
ბექა სპერში დაბანაკებული მოწინააღმდეგი- ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, ივანე
იღეს”. და. მან, თავისი გავლენითა და ავტორიტეტით,
საკენ დაიძრა. აზატ-მოსემ, შეიტყო რა თავის ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის
იმ დროს, როდესაც საქართველოს სამეფო გიორგი V-ს ტახტისკენ გზა გაუხსნა. „გიორგი
მეწინავე ლაშქრის მარცხი, თავისი ჯარი ორად სახელმწიფო უნივერსიტეტის
დაშლილი და დასუსტებული იყო, ბექა ჯაყელი, წარავლინა ბექამან ჩოფანს თანა და მან მიიყავა-
გაყო. ერთ ნაწილს ტაოს აოხრება უბრძანა, მე- ასოცირებული პროფესორი
სამხრეთ საქართველოსა და მის მოსაზღვრე ნა ყაენის წინაშე. ხოლო მან პატივითა შეიწყნა-
ძველი გაზეთებიდან
პატივცემულს მკითხველს საზოგადოებას დავედრებული უპირატესობაც, ჩემის აზრით, ლანს, რომლის ქალი შეურთავს და მზითვად ამ ბაგრატოვანთა გვარის მწერლები ვიდრე
უთუოდ ეხსომება, რომ „ივერიის” 166-ე ნო- მოდის სწორედ იმ დროიდამ, როცა ბაგრატო- კლარჯეთ-ჯავახეთი აუღია. განა ისე უეცარი საქართველოს წვრილ სამეფოებად დაყოფამ-
მერში დავბეჭდე მოკლე წერილი საერო ენისა ვანები აფხაზეთს ეუფლნენ, მერმე სრულიად იყო ბაგრატოვანთა გვარის გაძლიერება, რომ დე მესხები იყვნენ და იმათი კილო ჰსუფევდა
და სათემო კილოს შესახებ. ამ წერილის დე- იმერეთს, ასე რომ, დასავლეთ საქართველოს სასანიანთ დინასტიას დასუსტება აღარ დას- მწერლობაში. ისე ძლიერი იყო იმათი გავლენა,
დააზრი იყო, რომ ძველად მესხეთმა და, ან, მთლად აფხაზეთი ეწოდა, ვიდრე აღმოსავლეთ ცალდა? გვარამ ისე ხომ ვერ ჩაიგდებდა ხელ- რომ მეთვრამეტე საუკუნის ზოგიერთ მწერ-
უკეთ ვსთქვათ, იქიდამ გამოსულმა სასული- საქართველოშიაც გამეფდებოდნენ. ში საქართველოს ტახტს? მას დრო და ჟამი ლებსაც კი მოხვდა, რის მაგალითებს ქილი-
ერო თუ საერო მწერლებმა, შემოიტანეს მეს- მეექვსე საუკუნემდე და მის წინადაც უნდოდა, კლარჯეთ-ჯავახეთში დამკვიდრება, ლა და დამანა და სიბრძნე სიცრუისა საკმაოდ
ხური კილო ქართულს მწერლობაში, იქიდამვე ქართული ენა ყოფილა, მაგრამ მწერლობა-კი გაძლიერება, მერმე თანადგომა და სულ მერ- გვაძლევენ. მაგრამ ამ აზრის დასარღვევად ჩემ
გამოსულ ბაგრატოვანთ გვარის გაძლიერე- იმისთანა, როგორც ბ-ნი ნ. უ-ელი ბრძანებს, მე გამარჯვება და გაბატონება. ქართველთ პატივცემულს მოკამათეს არაფერი საბუთი არ
ბისთანავე. ის კილო ჰსუფევდა ჩვენის მწერ- არ არსებულა; რაც იყო, ისიც ისეთივე უმნიშ- მეფის სიძე გვარამ ბაგრატოვანი, უეჭველად მოჰყავს, იმის გარდა, რომ ამბობს, ჯერ უნდა
ლობის კლასიკებრივს პერიოდში და ახლის ვნელო იყო, როგორც თვითონ პოლიტიკებ- სომხების ბაგრატოვანთა გვარის ნათესავი დამტკიცდეს, თუ რამდენად არის მესხური
დროების მწერლებმა-კი ყველამ თავ-თავის რივი აგებულება სახელმწიფოსი. რაც მაშინ იყო და იმის გამეფება აიხსნება ამნაირად: სა- ელემენტი ჩვენს მწერლობაშიო. ამის პასუხად
თემის კილოთი დაიწყეს წერა და ამ ნაირად მწერალ-მთარგმნელები ან მეფენი ყოფილან, სანიანთ გვარი მაშინ სუსტი უნდა ყოფილიყო, დავასახელებთ რუსთველის მიმართ პოეტ არ-
აირია ენის ტაძარი-მეთქი. ვამბობდი აგრეთვე, აჩრდილად არ გამოსჩნდებიან იმ ზოგიერთ როგორც ამბობენ სომხის მატიანენი, როცა ჩილ მეფის საყვედურს უშნო ჯავახურის სიტყ-
რომ სათემო სიტყვა, ან სიტყვის საქცევი მაშინ მეფეებთან, რომელნიც მე-9-მე-11 საუკუნეებ- ვახტანგს გორგასლანს უბრალო ხელქვეით ვების შემოტანისათვის ქართულს მწერლობა-
უნდა იხმარებოდეს საერო მწერლობაში, თუ ში მოღვაწეობდნენ და ან იმ მწერლებთან, მთავარს ბდშხს უწოდებენ და სომხის ბაგრა- ში, ესეც საკმარისია მას შემდეგ, რაც მაგალი-
იმათ მაგიერ ან უცხო სიტყვაა შემოტანილი და რომელნიც იყვნენ მათის ძლიერების აპოგეას ტოვანების გავლენასაც უნდა ემოქმედნა გვა- თები მაქვს წინა წერილში მოხსენებული.
ან სრულიად არაფერია-მეთქი, აღვნიშნე სათე- დროს და მწერლობის კლასიკებრივ პერიოდ- რამის გამეფებაზე. ყოველ შემთხვევაში მესხე- მესხეთის კილოს გამთავრებით სრულიად
მო კილოს ხმარების საჭიროება მოთხრობის ში. ბაგრატ მე-3, დავით აღმაშენებელი, თამარ თი და იმასთან, ცხადია, კლარჯეთ-ჯავახეთიც არ შემოსულა უცხო ენა საქართველოში, იოან-
გმირული საუბრის დროს და სხვანი. მესხურ დიდი და სხვანი, საქართველოს პოლიტიკებ- საბერძნეთის (ბიზანტიის) კეისრის საბრძანე- ნე, გიორგი და ევთიმე წმინდა ქართულს ლა-
კილოს არსებობა კლასიკებრივს პერიოდში რივის ძლიერების წარმომადგენელნი არიან. ბელი იყო, შეადგენდა იმის სავასალოს, რო- პარაკობდნენ ისე, როგორც იმათი სამშობლო
მოვიხსენე, როგორც მოვლინება: სრულიად არ ამათ გვერდით მოუყენეთ ჩვენის მწერლობის გორც ჰმოწმობს კეისრისაგან გვარამის მეფედ მესხეთის თემი წმინდა ქართულს ლაპარაკობ-
გამომიცხადებია მაშინდელის სტილით წერის და და დღესაც ჩინებულად ლაპარაკობს, თუმც
მესხეთი და
საჭიროება და არც პროვინციალიზმების წი- ორიოდე საუკუნე გადის მას აქეთ, რაც მაჰმა-
ნააღმდეგ გამოვსულვარ იმ სახით, რა სახი- დიანობის ცეცხლმა და მახვილმა მოგვაშორა.
თაც ჩემი პატივცემული მოკამათე მახსენებს. არც პირველ მთარგმნელებად იწოდებიან ეს
ბ-ნმა ნ. უ-ელმა გააუკუღმართა ჩემი აზრი; წმინდა მამები; ვიდრე ესენი გამოვიდოდნენ,
ვერ გაიგო, თუ სხვა რამე გარემოებამ აიძულა, ქართულს ენაზე მთარგმნელები ყოფილან,
არ ვიცი. მე-კი გამოტეხით მოგახსენებთ, რაც როგორც ჩამოთვლილი აქვს ბ-ნს ნ. უ-ელს,
ბ-ნი ნ. უ-ელი
არ მითქვამს, ის მომაჩეჩა და ზოგიც ნაოცნე- მაგრამ კიდევ ვამბობ, მანამდელი მოღვაწეობა
ბარად ჩამომართვა. აჩრდილიც არ არის და ბევრი ხომ ჯერ კიდევ
მეტადრე უცხოდ სჩვენებია და ფანტაზიის ასახსნელი და დასამტკიცებელია. მთარგმნელი
ნაყოფად მესხეთიდგან ბაგრატოვანთა პოლი- მესხები ტაოით ევთიმე, რომლის აუარებელ
ტიკებრივის ძლიერების გამოსვლა და მესხურ ნათარგმნ თუ ორიგინალ თხზულებათაგან
კილოს არსებობა კლასიკებრივს მწერლობაში. ორმოც-და-თორმეტი კიდევ დარჩენილა, და
ეს აზრი ახალია და თუ ვინმე, რასაკვირველია, თრიალეთით გიორგი, რომლის ნაღვაწი დღეს
ისტორიის მოყვარე, ჩაუკვირდება, ისეთი სა- თვრამეტი-ღა თხზულება მოგვეპოვება, ისეთ-
ოცარი და ფუჭი არ არის, როგორც ბრძანებს „უწარჩინებულესნი მამანი, საღმრთო-საერო თხზულებათა მწე- ნი ბურჯნი არიან, რომ იმათი შერყევა ყოვლად
ბ-ნი ნ. უ-ელი. პირიქით, საოცარია იმისი მო- რალნი ჩვენი, ეხლანდელის ოსმალოს საქართველოს შვილნი და შეუძლებელია. მანამდე უსუსური ქართული
საზრება, როდესაც ამბობს, ბაგრატოვანები მცხოვრებნი იყვნენ. ჩვენი სასიქადულო „ვეფხისტყაოსნის” მთქმე- მწერლობა მათგან გაძლიერდა და ფესვი გა-
გასომხებული ებრაელები იყვნენო და სხვა იღო, თუმცა ბარბარიზმებ ნარევი-კი იყო.
ადგილს შენიშნავს დიდის მოწმობით, მეექვსე
ლი შოთა რუსთაველი ამ მხრის კაცი იყო. რუსთავის დაბა, რომელ- მეცხრე საუკუნეში მხოლოდ სამცხე იყო სკო-
საუკუნემდე საქართველოს ყველაფერი თავი- საც თავის სამშობლოდ იხსენიებს რუსთაველი, სამცხე-საათაბაგო- ლებით მოფენილი, ჯუანშირის თქმით, თვითონ
სი მოეპოვებოდა: მწერლობაცა და ენაცაო. შია. ჩვენი ყოფილი ცხოვრება იქ აღყვავებულა, ჩვენს სიცოცხლეს მესხეთის მკვიდრნი ჯერ რომისა და მერე ბიზან-
ქვემოთ დაინახავთ კარგად, თუ რამდენად აქ უჩქეფნია, ჩვენის სულის ძლიერებას იქ აღუმართავს თავისი ტიის იმპერიაში ცნობილნი იყვნენ, როგორც ჩინე-
საფუძვლიანია უკანასკნელი აზრი და პირველი სახელგანთქმული დროშა, თითქმის იგია ჩვენის სულის აღმატებუ- ბული ვაჭრები. სულ ძველად საქართველოს თე-
ხომ წმინდა ოცნება არის, სომხის და ქართველ მებში იმის მეტს არც ერთს არ იცნობდნენ უცხო
მწერალ-ბერთაგან გამოგონებული და ორთავე
ლების აკვანი და იგივეა სამარეც ჩვენი ყოფილის ადამიანობისა. ხალხები. მოსოხის ვაჭრობა და მრეწველობა2 განთ-
ქვეყნის ბაგრატოვანთაგან ხელშეწყობილი იმ სწავლა, განათლება, მამულისათვის თავგამეტებული სიყვარული ქმული იყო. საბერძნეთ-რომის ხშირად ქვეშევრდო-
განზრახვით, რომ თავიანთი შთამომავლობა თითქმის იქიდამ ეფინებოდა ჩვენს ქვეყანასა ერთ დროს”. მი თვითონაც გაძლიერებულა იქამდე, რომ ბატო-
დავით წინასწარმეტყველის გვართან დაენა- ნისთვის მოსვენება არ მიუცია, დიდი მიტრიდათ,
თესავებინათ და მით თავიანთი ბატონობა ილია ჭავჭავაძე რომის თავს ზარდამცემი, მესხეთზედაც მეფობდა
ღვთისგან კურთხეული ყოფილიყო, როგორც და სრულიად იმერეთ-სამეგრელოზედ, რომელიც
დავითისა და სოლომონისა, და ხალხის თვალ- იყო აგრეთვე პონტოს საბრძანებელი. ქრისტიანო-
შიაც ხელ-შეუვალი, ძნელად შესაბღალავი და მნათობნი მესხნი წმინდა მამები თუ პოეტ- კურთხევა ყველა ერისთავთა თხოვნით. შეიძ- ბის პირველი ხმა მოციქულთაგან მესხეთით მოის-
სრულიად სჯულიერი გამოჩენილიყო. მწერლები და მაშინ წარმოიდგენთ იმ თვალის ლება ვიფიქროთ, რომ სომხის მემატიანეებს, მა. ერთის სიტყვით, ყველაფერი, რაც მოხდებოდა
ამ დინასტიის შთამომავლობა საარაკოა; მომჭრელ ელვარებასა, რომელმაც, ვით დიდმა რომელნიც ჰხედავდნენ ზოგიერთ სავასალო რომისა თუ ბიზანტიის იმპერიებში, ცოტად თუ
ნამდვილს არაფერს წარმოგვიდგენენ არც სა- ნათელმა, შეიკრიბა და შეინთქა მანამდე მყო- პროვინციებს, ვახტანგ გორგასლანიც ვასა- ბევრად გამოდიოდა მესხეთშიაც, ზოგი აღებმიცე-
სომხეთის და არც საქართველოს მატიანენი, ეს ფი მცირე სხივი მეფობისა თუ მწიგნობრობი- ლად მიაჩნდათ და ამიტომაც ეძახდნენ ბდშხს. მობის წყალობით და ზოგიც პოლიტიკებრივად.
კია მხოლოდ, რომ ბაგრატოვანები ჯერ სომ- სა. ბაგრატოვანთა გვარამდე არც მონარქია თუ ასეა, ვახტანგისაგან კლარჯეთ-ჯავახეთის ყოველ გვარი გარემოება ხელს უწყობდა
ხეთში გამეფდნენ და მერე საქართველოში.... ყოფილა ისეთი, როგორც მიღებულია, სრუ- მზითვად მიცემაც კეისრის ნება-დართვით მესხეთს, რომ სწავლა-განათლების წყაროს-
საქართველოს მეფის ვახტანგ გორგასლანის ლის ხელმწიფების გამომხატველი და არც უწე- უნდა მომხდარიყო. თვითონ გვარამს პირვე- თან, რომაელ-ბერძნებთან ახლო მდგარიყო და
სიძე გვარამ, ანუ გურამ ბაგრატოვანი, ცოლის რიათ ვისრამიან-ვეფხის-ტყაოსნები. მეექვსე ლად ჰქონდა კურაპალატობის ღირსება კეის- აღებ-მიცემობის წყალობით საშუალება ქონე-
ნამზითვს, კლარჯეთ-ჯავახეთში დამკვიდრდა საუკუნემდე ყველაფერი ცდა იყო, მონარქიის რისაგან ნაწყალობევი. ბოდა შინ სკოლები დაემართა. განათლებულმა
და იქიდგან იწყება იმისი დიდება, რომლის მო- შექმნისაც და მწერლობის გაჩენისაც, ბედის ვახტანგ გორგასლანის სიკვდილიდამ (499) ბატონებმა ჭკუაც ასწავლეს და თავიც აცნობი-
საპოვებლად დიდი ცდა დასჭირდება. მხოლოდ მონახევრე სრული ბედი-კი შემდეგში გვარამ, ანუ გურამ ბაგრატოვანის გამეფებამდე ნეს სპარსელების ხელში ხშირად ყოფნა იმათ
მესხეთი არა საქართველოდ არასოდეს არ ეწია იმათ საწადელსა, როცა იმათი ძვლებიც (575) სამოცდა თექვსმეტმა წელიწადმა განვლო ხეირს არ დააყრიდა, რომაულ-ბერძნულისებრს
თქმულა და მე, როგორ ვიტყოდი. სახელები: აღარ იყო და ზოგიერთის ხომ სახელიც წარხო- და ამდენი ხანი კარგად კმაროდა, რომ ჩასიძე- კეთილ ნაყოფიერ გავლენას ვერ იქონიებდა
მესხეთი, სამცხე და მცხეთა ყველა ჰმოწმობენ ცილიყო გულის ფიცრიდამ. ბულს გვარამ ბაგრატოვანს, კლარჯეთ-ჯავახე- მათზე. სპარსელები რასაც შესძენდნენ იმათ,
ერთსა და იმავე ქართველობასა და ახალ-შე- ბაგრატოვანთა მესხობა, ესე იგი ნამდვი- თის მზითვად ამღებელს, მომეტებული შანსები ყველაფერი აზიური ექნებოდათ, ზნე-ჩვეულე-
ნად ასულს ქართლის, მცხეთის თემს თან წა- ლი სისხლად ქართველობა, სრულიად არ სჩანს მოეპოვებინა თავის გასამეფებლად, მოემხრო ბაცა და პოლიტიკებრივი ცხოვრებაც გულ-
უღია თავისი სახელი, რომელიც დროთა გან- ჩემის წერილიდამ, არც ის ვიცით დარწმუნე- უმაღლესი ბატონი საბერძნეთის კეისარი, სა- წრფელი და თვისის თავის ვერ მოდარაჯე.
მავლობაში შეცვლილა მესხად, სამცხედ. სამ- ბით, ბაგრატოვანები ებრაელები, სომხები თუ ქართველოს ერისთავები და სომხეთის ბაგრა- თავის მდებარეობისა და მდგომარეობის წყა-
ცხეს და მცხეთას ორთავეს აქვსთ ერთი ძირი გასომხებული ებრაელები იყვნენ, როგორც ტოვანთ გვარეულობა, რომლის გამოსვლაც ლობით მესხეთი ევროპიულის მხნეობის, შრო-
მცხ, რომელიც გამხდარა მის და მერე ე-ნის გადაჭრით ამბობს ბ-ნი ნ. უ-ელი. სხვის ფან- მესხეთიდგან ამის შემდეგ ცხადი ხდება. მის, განათლებისა და პოლიტიკის შემომტანი
ჩამატებით მესხ. ძველად ეს ხალხი უცხოთა- ტაზიის დამწამებელი თვითონ ფანტაზერობს ამ გვარის გამეფებიდგან სამასიოდე წე- შეიქმნა საქართველოში მეთერთმეტე, მეთორ-
გან იყო ცნობილი, როგორც მოსიხი, მესხეთი, პატივცემული მოკამათე და თავისი თქმული ლიწადმა განვლო მესხების გამოსვლამდე სა- მეტე საუკუნეში. იქიდამ საერო მწერლებიც
სამცხე გამოდის მცხეთის ყლორტი და იმისი ხალას ოქროდ მიაჩნია. ამისთანა ზღაპრები ლიტერატურო ასპარეზზე; რამდენიც დრო გამოვიდნენ, რომელთაც კალმის ძლიერება თა-
ზემოქართულად დასახელება ამის შემდეგ რომ დავიჯეროთ, მაშინ ფარნავაზ მეფისგან გადიოდა, მესხეთს იმდენი უფრო ეფინებოდა ნამედროვე პოლიტიკის ძლიერების ხარისხზედ
უცილო ხდება. ხაზინის პოვნაც ნამდვილ ამბავად უნდა მი- განათლების სხივი ბიზანტიის მეზობლობის აიყვანეს. სარგის თმოგველი, რუსთაველი, შავ-
ხოლო თუ ბაგრატოვანთა გვარმა ენა მი- ვიღოთ და საქართველოს გათავისუფლება წყალობით და მე-9 საუკუნეში ხომ მარტო მეს- თელი და სხვანი, რომელთა მოვლინებაც ჩვე-
აღებინა ახალს საბრძანებელს, ეს იმას ნიშ- ბერძენთ უღლისაგან ჩაფლულ ოქროს პოვ- ხეთში იყო სკოლები და სწავლა-განათლება, ნის მწერლობის კლასიკებრივს პერიოდში ბ-ნს
ნავს, რომ იმათ პოლიტიკებრივს ძლიერე- ნით უნდა აეხსნათ და არა ხალხის ნივთიერად როგორც ჰმოწმობს ჯევანშირ, და სწავლულე- ნ. უ-ელს სარწმუნოდ მიაჩნია, სულ მესხები იყვ-
ბასთან ერთად გაძლიერდა მესხთა კალამიც, გამდიდრებითა. ბაგრატოვანები ვინც იყვნენ ბიც იმათგან იყვნენ. ბაგრატოვანთა გვარმა ნენ და დღევანდელ დღემდისაც კი მათი გავლე-
თავის საკუთარის გავლენის მქონი. აი ამ გა- შთამომავლობით, ჩვენთვის სულ ერთია და რომ პოლიტიკებრივი ძლიერება შექმნა, მწერ- ნა ცხადად ატყვია ქართულს მწერლობას.
რემოებამ იმოქმედა, თორე ქართლში ან სხვა ვერც დავასახელებთ იმათ წინაპრებს ნამდ- ლობაც აღორძინდა იმასთანავე და განვითარე- ევთიმე და გიორგი მთაწმინდელთა მხნეობა-
თემებში სხვა ენა კი არ დახვედრიათ. პოლი- ვილ წყაროს უქონლობის გამო, მხოლოდ ამას- ბის უმაღლეს წერტილამდე მიაღწია; ჯერ პრო- მა და შრომის სიყვარულმა ერთის და სარგის
ტიკის ცენტრი ყოველთვის ქართლში ყოფილა კი ვიტყვით, რომ სომხეთში გამეფებულან, ზა აჰყვავდა და მერმე პოეზია. პირველის სა- თმოგველისა და რუსთაველის გამოთქმის ხერ-
პირველად მცხეთას, მერე ტფილისს და ერთ- ერთი იმათი გვართაგანი ვინმე გვარამ ჩასიძე- სიქადულო ნიმუშად შეგვიძლია დავასახელოთ ხმა, ენის პლასტიკამ მეორე მხრით შეჰქმნეს ის
ხელ ქუთაისს, ტფილისი როცა არაბების ხელთ ბია, თუ ზღაპარი არ არის, ვახტანგ გორგას- ვისრამიანი და მეორისად ვეფხის-ტყაოსანი. სულიერი საზრდო და საუნჯე ენისა, რომლის
იყო, მაგრამ ამ გარემოებამ სრულიად ხელი წყალობით ქართველობა დღემდე დაცულა.
ვერ შეუშალა მესხებს, რომ თავიანთის კილო- ოქროს საუკუნე ჩვენის მწერლობისა იმ
თი აღებეჭდათ ოქროს საუკუნის მწერლობა. მილოცვა დროსვე მესხურია და გაძლიერდა სწორედ
ამ დროის ბაგრატოვანთა კარზედ და მწერლო- გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” რედაქცია სულითა და გულით ულოცავს მესხეთიდამ.
ბაში იგინი ბრწყინავენ.
ქალაქ ახალციხის კეთილდღეობისათვის დამაშვრალ ადამიანებს, ახალციხის სა-
ჭყონდიდელთა მწიგნობართ-უხუცესო- პ. მირიანაშვილი,
ბისა და ქუთათელთაგან1 მეფეთა კურთხევის
ხელმწიფო მუზეუმის მენეჯერს ციური ლაფაჩს, გაზეთ „ადგილის დედის” რე-
დაქტორს იზოლდა წიქარიშვილს, ნეკრესისი მიტროპოლიტ სერგი ჩეკურიშვილს, გაზ. „ივერია”,1888 წელი, სექტემბერი, N182
1 ჭყონდიდელთა მწიგნობართ-უხუცესობა ყოვ- ახალციხის მესამე საჯარო სკოლის დაწყებითი კლასის მასწავლებელს მარიამ კა-
2 ბერძნები ხალიბთაგან გაეცვნენ ფოლადს
ლად უცილოა, ხოლო ქუთათელთაგან მეფეთ კურთ- რაპეტიანს დიდი სახალხო დღესასწაულის – „შალვა ახალციხელობის” დღესთან
ხევა საეჭველია; ამბობენ, ქუთათელსაც იმისთანავე და თვითონ საგანს იმის მრეწველის თემის სახე-
უპირატესობა ჰქონდა მეფეთ კურთხევისა და თამარს
დაკავშირებით ახალციხის საპატიო მოქალაქის წოდების მინიჭებას . ლი უწოდეს. ხალიბნი მესხეთის სათემოს ეკუთვ-
იმან დაადგა თავს მეფობის გვირგვინი დიდუბეშიო. ნოდნენ და იყვნენ ქართველები (ავტორი).
8 ლიტერატურული მესხეთი თარგმანები 2019 წელი, ივლისი
კი ხელახლა აშენებდა. გოგონა პირ- გვერდით, სარდაფში ჩასასვლელი ხელებით კიბეს იჭერდა, ფუმფულა ზიგმუნდმა კვლავ ბავშვებს გახე-
ვიქტორ პელევინი დაპირ იატაკზე, ბიჭის მოპირდაპირედ კიბის კვადრატული სახურავი ძნელი ხელისგულების მოძრაობას მოჯადო- და. როგორც ჩანს, რომელიღაც მათ-
იჯდა და ძმას უინტერესოდ შეჰყუ- შესამჩნევი იყო, რადგან სახურავს ებული აკვირდებოდა და დროდადრო განმა ახალი სათამაშოები მოიტანა
საკულტო რომანების ავტორი რებდა. თვითონ წვრილი მონეტებით პარკეტივით რუმბის მოყვანილობა გამომშრალ ტუჩებზე ენის წვერს ის- – კუბიკებისა და ბურთის გარდა მათ
ვიქტორ პელევინი დაიბადა 1962 წელს ერთობოდა – ხან იატაკზე ალაგებდა, ჰქონდა და მისი გამორჩევა მხოლოდ ვამდა. უცებ მქრქალმინიან აბაჟურში გარშემო ეყარა გაჩეჩილი თოჯინები
მოსკოვში. 1985 წელს დაამთავრა მოს- ხან ერთად აქუჩებდა და კაბის კალ- კიდეებზე შემოვლებული სპილენძის სინათლე აინთო. ოფიციანტი შეკრ- და პლასტილინის სხვადასხვაფერი
კოვის ენერგეტიკული ინსტიტუტი. თის ქვეშ მალავდა. ეს გართობა გოგო- თხელი ორმაგი ზოლითა და სპილენ- თა, თვალი დახუჭა და წამით კიბეზე ნაჭრები. ბიჭი კვლავინდებურად კუ-
სწავლობდა გორკის სახელობის ლი- ნას მალე მობეზრდა, მონეტებს თავი ძისავე რგოლით შეიძლებოდა. ჩავლებული ხელი მოუდუნდა. კიბე ბიკებით თამაშობდა, ოღონდ ახლა
ტერატურის ინსტიტუტში, საიდანაც ანება, გვერდზე გადაიხარა, ახლომდე- ოფიციანტმა შარვალი აკურატუ- შექანდა, დიასახლისმა ხელები აიქ- არა სახლს, არამედ გრძელ, მაღალ
1991 წელს გარიცხეს. ბარე სკამს ფეხში ჩაეჭიდა, თავისკენ ლად აიქაჩა, ჩაცუცქდა, ხელი რგოლს ნია და კინაღამ იატაკზე დაენარცხა. კედელს აშენებდა, რომელზედაც თა-
მიღებული აქვს: პრემია „მცირე მიაცურა, იატაკზე გადააბრუნა და ჩაავლო და ერთი ძლიერი მოძრაობით ბედად, ოფიციანტმა კიბის შეკავება ნაბარ შუალედებში იდგნენ გრძელი,
ბუკერი” (1993), აპოლონ გრიგორი- ბურთს უბიძგა. ბურთი ბიჭისკენ ზუს- სახურავი ახადა. დიასახლისმა შუბლი მოახერხა. შიშისგან გაფითრებულმა წითელი ფრთებით მორთულ ქუდიანი
ევის ლიტერატურული პრემია (2003), ტად იმ დროს გაგორდა, როდესაც ნა- ოდნავ შეჭმუხნა და ფეხი მოინაცვლა. დიასახლისმა პარკეტზე ისკუპა და კალის ჯარისკაცები. კედელში დატა-
პრემია „ნაციონალური ბესტსელერი” გებობის თავზე ბოლო კუბიკის დადე- ოფიციანტმა კითხვის გამომხატველი ძალაგამოცლილი ოფიციანტის მკლა- ნებულ რამდენიმე გასასვლელს სამ-
(2004), პრემია „დიდი წიგნი” (2010) და ბას აპირებდა და ყველაფერი იატაკზე მზერა მიაპყრო – ქალმა კვლავ ენერ- ვებში გაინაბა. სამი ჯარისკაცი დარაჯობდა – ერთი
სხვა. ჩამოიშალა. ბიჭმა თავი ასწია და დას გიულად დაუქნია თავი და კაცი სარ- – ოჰო! ოჰო! – ხმამაღლა თქვა გარედან, ორნიც შიგნიდან. ნახევრად
მუშტით დაემუქრა. საპასუხოდ გოგო- დაფში ჩაძვრა. როგორც ჩანს, იატაკის ზიგმუნდმა და ახლა მაგიდასთან წრიული კედლით შემოსაზღრული
ქვისგან გამოთლილი კერპების ნამ პირი დააღო და ენა გამოუყო. ქვეშ, პატარა კიბე იყო, რადგან ის მსხდომ წყვილს მიაჩერდა. სივრცის ცენტრში ოთხი კუბიკისგან
გლუვი სახეების უკან ხშირად ნაპ- – ოჰო, – თქვა ზიგმუნდმა და მოკლე-მოკლე ნახტომებით ეშვებო- მანდილოსანი უკვე დესერტს მიირ- გულდასმით მოწყობილ სადგარზე
რალებისა და სიცარიელის ლაბირინ- მზერა ბაკენბარდებიან მამაკაცსა და და. ოფიციანტი თავსახურს თვითონ თმევდა – ხელში მოგრძო კრემიანი ბურთი იდო, რომელიც იატაკს არ ეხე-
თებია, სადაც სხვადასხვა სახეობის მანდილოსანზე გა- ნამცხვარი ეკავა და ბოდა და მხოლოდ კუბიკებს ეყრდნო-
ფრინველები სახლობენ. დაიტანა. ფართო მხრიდან ბოდა. გოგონა ძმისგან ზურგით იჯდა
ზიგმუნდი კაფეში
ბატონი ხამანწ- ცოტცოტაობით და კანარის ჩიტის ფიტულის კუდს
ჯოზეფ ლევენდერი, კებს შეექცეოდა, კვნეტდა. როდესაც დაბნეული კბენდა.
„კუნძული პასხი” პატარა ვერცხლის ზიგმუნდმა მზერა – ოჰო! – შეშფოთებით შეჰყვირა
დანით ნიჟარებს მიაპყრო, ქალბა- ზიგმუნდმა. – ოჰო! ოჰო!
ვენაში ასეთი სიცივე ჯერ არ ყო- ოსტატურად ხსნი- ტონი დიდი ლუკმის ამჯერად მას არა მხოლოდ ბა-
ფილა, მსგავსი რამ ვერც ზიგმუნდმა და, თან ქალბა- ჩაკბეჩას შეეცადა კენბარდებიანმა ბატონმა გახედა ალ-
გაიხსენა. ყოველ ჯერზე, როდესაც ტონს რაღაცას უყ- – ნამცხვარი პი- მაცერად (ის ქალბატონთან ერთად
კარი გაიღებოდა და კაფეში ცივი ჰა- ვებოდა, რომელიც რისკენ წაიღო და უკვე ტანსაცმლის საკიდართან იდგა
ერი შემოვარდებოდა, ის ოდნავ იბუ- იღიმებოდა, თავს კბილები მოუჭირა. და იცვამდა), არამედ დიასახლისმაც,
ზებოდა. საკმაო ხანია აღარავინ შე- უქნევდა და ქამა თეთრმა, სქელმა რომელიც გრძელი ჯოხით ფანჯარა-
მოსულა და ზიგმუნდმა მოხუცებული- სოკოს მიირთმევდა კრემის ღრუბელმა ზე ფარდებს ასწორებდა. ზიგმუნდმა
ვით იოლად ჩასთვლიმა. კარის მორიგ – ორკბილა ჩანგ- ოქროსფერი თხელი მზერა დიასახლისზე გადაიტანა, მერე
გაჯახუნებაზე კი თავი წამოსწია. ლით ლანგრიდან ფირფიტა გამოგლი- კედელზე, სადაც რამდენიმე სურათი
კაფეში შემოვიდნენ – ბაკენბარ- სათითაოდ იღებდა ჯა და ნამცხვრის ეკიდა – პატარა ზღვის პეიზაჟი მთვა-
დებიანი ბატონი და კეფაზე დამაგრე- და სქელ, ყვითელ ბოლოდან გადმო- რითა და შუქურით და კიდევ დიდი,
ბულ ნაწნავებიანი ქალბატონი. ქალს საწებელში ამოწე- ვარდა. ბაკენბარდე- გაუგებარია კაფეში რანაირად მოხ-
ხელში გრძელი, მახვილბოლოიანი ბამდე გულდასმით ბიანმა ყველაფერი ვედრილი ავანგარდული ტილო – ორ
ქოლგა ეკავა. ათვალიერებდა. წამიერად იაზრა და, თავახდილ როიალში იწვნენ გარდაცვ-
მანდილოსანს პატარა ხელჩან- მერე ბაკენბარდე- იმის მაგივრად, რომ ლილი ბუნიუელი და სალვადორ დალი,
თა მოჰქონდა. ხელჩანთას კიდეებზე ბიანმა ბოთლის კრემს სუფრაზე მო- ორივენი საოცრად გრძელი ყურებით.
ტყავის პრიალა არშია დასდევდა და ყელი ჭიქაზე გააწ- ედინა ტყაპანი, მის – ოჰო! – მთელი ხმით შეჰყვირა
დამდნარი ფიფქებისგან ოდნავ დანეს- კარუნა, თეთრი ხელისგულზე აღ- ზიგმუნდმა. – ოჰო! ოჰო!! ოჰო!!!
ტიანებულიყო. ღვინო დაისხა, და- მოჩნდა. ქალბატონ- ყველანი მას მიაჩერდნენ, თანაც,
ისინი ტანსაცმლის საკიდართან გა- ლია და თეფშით მა გაიცინა. ბატონ- ერთი მხრიდან, გრძელი ჯოხით ხელში
ჩერდნენ და გახდა დაიწყეს – მამაკაცმა წვნიანი მიიჩოჩა. მა კრემიანი ხელი დიასახლისი უახლოვდებოდა, მეორე
საწვიმარი გაიძრო და კაუჭზე დაჰკიდა. ოფიციანტმა პირთან მიიტანა და მხრიდან კი ბაკენბარდებიანი ბატონი,
შლაპა კი ხელიდან გაუვარდა და იატაკ- მაგიდაზე ლანგ- რამდენჯერმე ალო- რომელსაც შლაპა ეჭირა. დიასახლისი,
ზე დაეცა. ბაკენბარდებიანმა რაღაც რით შემწვარი კა. მანდილოსანმა როგორც ყოველთვის, შუბლშეკრული
ჩაიბურტყუნა, შლაპას დასწვდა, დაკი- თევზი დადგა. მანდილოსანმა თევზს იჭერდა, მაგრამ როდესაც საკმაოდ ისევ გაიცინა და ნამცხვარი თევზის იყო – ბატონი კი გაკვირვებული და
და და მანდილოსანს ქურქის გახდაში დახედა, უცებ შუბლზე ხელისგული ქვევით ჩავიდა დიასახლისი მიეხმარა ჩონჩხიან ლანგარზე მოისროლა. კაც- გულაჩუყებული. ზიგმუნდმა საფრთ-
მიეხმარა. ქალბატონმა კეთილმოსურ- იტკიცა და მამაკაცს გაუბა ლაპარაკი. – წინ გადაიხარა, სახურავის კიდეს მა ქალის ხელი დაიჭირა და გრძნობით ხე იგრძნო და მოიბუზა.
ნედ გაუღიმა და უცებ გუნება გაუფუჭ- ბატონმა ერთხანს უსმინა, სახე უნ- ორივე ხელით ჩააფრინდა და ბნელ აკოცა. მანდილოსანმა ოქროსფერი – რა ლამაზი თუთიყუში გყო-
და – ხელჩანთას საკეტი გახსნოდა და დობლად დამანჭა, მერე კიდევ ერთი ხვრელს დაძაბული ჩააცქერდა. ღვინით სავსე ბოკალი ასწია და რამ- ლიათ, – ბაკენბარდებიანმა დიასახ-
თოვლით ამოვსებულიყო. მანდილო- ჭიქა ღვინო დალია და სიგარეტი კო- გარკვეული დროის მერე, ჩასასვ- დენიმე ყლუპი მოსვა. ბატონმა კონუ- ლისს მიმართა. – კიდევ რა სიტყვები
სანმა ხელჩანთა მხარზე გადაიკიდა, ნუსისებურ წითელ მუნდშტუკში გულ- ლელიდან ამომძვრალმა ოფიციანტმა, სისებურ წითელ მუნდშტუკში ახალი იცის?
ქოლგა კუთხეში, რატომღაც ტარით დასმით ჩაამაგრა, რომელიც მას ნეკსა რომელსაც თეთრი ქურთუკი აბლაბუ- სიგარეტი ჩაამაგრა, რამდენიმე ნაფაზი – ბევრი სიტყვები იცის, – უპასუხა
ქვემოთ მიაყუდა, კავალერს ხელკავი და არათითს შორის ეკავა. დათი და მტვრით მთლად გასვროდა, დაარტყა და რგოლები გამოუშვა. დიასახლისმა, – აბა, ზიგმუნდ, კიდევ
გამოსდო და დარბაზში შევიდა. – ოჰო! – თქვა ზიგმუნდმა და დარ- თავსახური დახურა და დახლისკენ გა- ეჭვი არაა, ის ამ რთული ხელოვ- გვითხარი რამე. – ხელი შემართა და
– ოჰო, – მშვიდად თქვა ზიგმუნდ- ბაზის შორეულ კუთხეს მიაცქერდა, ემართა, მაგრამ დიასახლისმა ჟესტით ნების დიდოსტატი იყო. თავდაპირვე- საჩვენებელი თითის წვერი გალიის
მა და თავი გააქნია. სადაც დაწესებულების დიასახლისი შეაჩერა და უკან დაბრუნება უბრძანა. ლად ერთი დიდი, მოცისფრო, ტალ- წნელებს შორის შეყო.
იმ მაგიდის შორიახლოს, საითკე- და ჩაფსკვნილი ოფიციანტი იდგნენ. ქურთუკი გულდასმით ჩამოუბერტყა, ღოვანი რგოლი გამოუშვა, მერე პატა- – ზიგმუნდი ყოჩაღია, – ამაყად
ნაც ბაკენბარდებიანი ბატონი და მისი იქ ნათურა გადაიწვა და შედარე- ნათურა გამოართვა, დაორთქლა და რა რგოლი მიადევნა, რომელიც პირ- თქვა ზიგმუნდმა და ყოველი შემთხ-
თანმხლები ქალბატონი გაემართნენ, ბით ბნელოდა. დიასახლისს მსუქა- ხელისგული რამდენჯერმე ნაზად გა- ველ რგოლში ისე გაძვრა კიდეებს არ ვევისთვის, ქანდარაზე, გალიის შორე-
კედელსა და ბარის დახლს შორის ნი ხელები თეძოებზე შემოეწყო და დაუსვა. მერე ფეხი კიბის ქვედა საფე- შეხებია. მერე ხელი ჰაერში გაიქნია, ული კუთხისკენ გადაინაცვლა, – ზიგ-
პატარა კუთხე იყო, სადაც მეპატრო- ზევით იყურებოდა, – ამ პოზითა და ხურზე შედგა, მოიცადა და როდესაც ბოლის კონსტრუქცია მიმოფანტა და მუნდი ჭკვიანია.
ნის შვილები ფუსფუსებდნენ – რვა სხვადასხვაფერი ზიგზაგებით დამშ- ოფიციანტმა კიბეს გვერდიდან ხელი ამჯერად ორი ახალი რგოლი მიდევ- – ჭკვიანი კია, მაგრამ, – თქვა დი-
წლის ბიჭი, შავი რომბებით მოფენი- ვენებული წინსაფრით ის ანტიკურ ამ- ძლიერად ჩასჭიდა, მაღლა ავიდა. ნებით გამოუშვა, რომლებიც ერთმა- ასახლისმა, – მაგრამ მთელი გალია
ლი თეთრი, განიერი სვიტერითა და ფორას მიაგავდა. ოფიციანტმა გრძე- გადამწვარი ნათურა შუშის ვიწრო ნეთს დაეკიდნენ და რვიანი მოხაზეს. მოსვარა.
მასზე ოდნავ უმცროსი გოგონა მუქ ლი კიბე მოიტანა, რომელიც ცარიელ აბაჟურში უნდა შეეცვალა, რომელიც ქალბატონი მომხდარს ინტერესით – ნუ იქნებით ასეთი სასტიკი საბ-
კაბასა და ზოლიან შალის რეიტუზში. მაგიდასთან იდგა. დიასახლისმა კიბის გრძელ მავთულზე ეკიდა და ძალიან შესცქეროდა და თავისდაუნებურად რალო ფრინველისადმი. ეს ხომ მისი
იატაკზე ასაწყობი კუბიკები ეყარა და სიმყარე შეამოწმა, ჩაფიქრებულმა მაღლა აძრომას არ ითხოვდა. დი- ლანგარზე დადებულ თევზის თავს გალიაა და არა თქვენი, – ბაკენბარდე-
ნახევრადდაჩუტული რეზინის ბურთი თმები მოიქექა და ოფიციანტს რა- ასახლისმა ხუთი თუ ექვსი საფეხური თმის ხის წვრილ სარჭს არჭობდა. ბიანმა ბატონმა თმაზე ხელი გადაის-
ეგდო. ღაც გადაულაპარაკა. ის შეტრიალდა, აიარა, ხელი აბაჟურში შეყო და ნათუ- ბატონმა ფილტვები ბოლით კიდევ ვა, – გალია ზიგმუნდის სახლია.
საკვირველია, მაგრამ ბავშვები ბარის დახლს შემოუარა, დაიხარა და რის მოშვებას შეეცადა, მაგრამ მეტის- ერთხელ აივსო, ორი გრძელი ნაკადი მერე, როგორც ჩანს, იმის გამო,
კარგად იქცეოდნენ. ბიჭი ნახატებიანი ერთხანს გაუჩინარდა. მერე წელში გა- მეტად მყარად მოეჭირათ და აბაჟური გამოუშვა, რომლიდანაც ერთი ზედა რომ ვიღაც უხამს ბარმენ ქალს გა-
კუბიკებით უცნაური ფორმის სახლს იმართა და დიასახლისს რაღაც კაშკა- მავთულთან ერთად დატრიალდა. რგოლში გაძვრა, მეორე – ქვედაში. უყადრა თავი, უხერხულობა იგრძნო.
აშენებდა, თუმცა ნაგებობა გამუდმე- შა ნივთი დაანახვა. დიასახლისმა ხელი ქალმა ახალი ნათურა ხრახნის მხრი- მერე ერთმანეთს შეერივნენ და დაბინ- ბატონმა გამეხებული სახე მიიღო,
ბით ინგრეოდა, რადგან კუბიკებს შო- ენერგიულად დაუქნია. ოფიციანტი დან ტუჩებით ფრთხილად დაიჭირა, დულ, ცისფერ ბოლქვად გადაიქცნენ. შლაპა დაიხურა, შეტრიალდა და კა-
რის დიდი მანძილი იყო და ზედა კუბი- დაბრუნდა, აწეული ხელით ნაპოვნი გათავისუფლებული ხელით აბაჟური ქალბატონმა ტაში შემოჰკრა. რისკენ წავიდა.
კი ნაპრალში ვარდებოდა. თითოეულ ფარანი გაუწოდა, მაგრამ დიასახლის- კიდით დაიკავა, გადამწვარი ნათურა – ოჰო! – წამოიყვირა ზიგმუნდმა.
ჯერზე, როდესაც კუბიკები იფანტე- მა უარყოფის ნიშნად თავი გაიქნია და მოუშვა, წინსაფრის ჯიბეში ჩაიდო და ბატონი მისკენ შებრუნდა და დაკვირ- თარგმნა
ბოდა, ბიჭი ერთხანს ჭუჭყიანი თითით თითით იატაკზე მიუთითა. მაგიდის ახალი მოუჭირა. ოფიციანტი ძლიერი ვებული მზერით შეათვალიერა. აკაკი დაუშვილმა
ცხვირს ნაღვლიანად იჩიჩქნიდა, მერე
მწერლობის
მწერლობის მისია
მისია
აღინიშნა სანკტ-პეტერბურგში, სადაც ერთ-ერთ რულ გაზეთს; ამავე დროს მწერლებს 60 წლამ- გრძელდება! ეს გამოჩნდა ფრანკფურტის
დასაწყისი გვ.1 ქუჩას დაერქვა მისი სახელი და დაიდგა პოეტის დე ეძლევათ სტიპენდია 400$, 60 წლის ზევით წიგნის ბაზრობაზეც, სადაც არაერთი უნიჭო
ქართველ მწერლებს ეკუთვნოდა, დიდი ძალისხ- ძეგლი, რომლის ინიციატორიც ჩვენი თანამემა- – 800$. მწერალი წაიყვანეს ნიჭიერების ნაცვლად! ყვე-
მევის მიუხედავად, ვერ დავიბრუნეთ; მულე, კარგი მამულიშვილი და პოეტი, ავთან- აზერბაიჯანის მინისტრთა კაბინეტთან ლა ასპარეზი, განსაკუთრებით ტელევიზიები,
მიუხედავად იმისა, რომ ბიძინა ივანიშვილიც დილ ბუთხაშვილია. იუბილე აღინიშნა ასევე ის- არსებობს და ფინანსდება მთარგმნელობითი მხოლოდ მათ ეთმობათ, რაც, თავისთავად,
შეპირებული იყო შენობის დაბრუნებას, ყოფილ- რაელში და სხვა ქვეყნებში, რაც, სამწუხაროდ, ცენტრი, რომელიც მსოფლიოს აცნობს აზერბა- საზოგადოების ზომბირებისა და მოზარდი
მა პრემიერ-მინისტრმა გიორგი კვირიკაშვილმა, საქართველოს ხელისუფლების უნიათობაზე იჯანულ ლიტერატურას და აზერბაიჯანულად თაობის ზნეობრივ-მორალური გადაგვარე-
ჩვენი არაერთგზის თხოვნისა, გადაწყვეტილება მიანიშნებს! თარგმნის სხვა ქვეყნების მწერლებს. მათ ჩვენი ბისთვისაა გამიზნული!.. ეს კარგად გამოჩნდა
ვერ მიიღო და ისევ კულტურის სამინისტროში მიუხედავად იმისა, რომ 167 წლის ჟურნალ ჩარევით უკვე გამოსცეს ქართული პროზის ან- ბოლო დღეებშიც!..
გადაგვამისამართა; ფაქტობრივად, ნაწილობ- „ცისკარს” საქართველოს კულტურის სამინის- თოლოგია, რამდენიმე ქართველი პოეტის წიგნი თითოეული ჩვენთაგანის ვალია, განგაშის
რივ გაუქმებული კულტურის სამინისტრო კი ტრომ არამატერიალური კულტურის ძეგლის და ამზადებენ ქართული პოეზიის ანთოლოგი- ზარები ჩამოვრეკოთ საქართველოში და ამ
დღეს ვერაფერს წყვეტს! სტატუსი მიანიჭა, იმავე კულტურის სამინისტ- ასაც!.. საშვილიშვილო საქმეში სრულიად საქართვე-
ჩვენ ერთად, სამომავლოდ, შენობის დასაბ- რომ ვერ გამონახა საკმარისი თანხა ამ ჟურნა- სწორედ ეს არის სახელმწიფოებრივი ზრუნ- ლოს მოსახლეობა, ყველა პარტიის, კულტუ-
რუნებლად, როგორც ჩანს, აქციების ჩატარებაც ლის დასაფინანსებლად და, ფაქტობრივად, გა- ვა კულტურაზე და მწერლობაზე, რაც ჩვენ ძა- რისა და ხელოვნების ჭეშმარიტი მოღვაწეები
მოგვიწევს! წირა დასახურად! ასევე არ ფინანსდება გაზეთი ლიან გვაკლია! და, მათ შორის, ქართველი მწერლებიც, ერ-
ჩვენი არაერთი მიმართვისა, საქართველოს „ლიტერატურული საქართველო”, „მწერლის წლების განმავლობაში შოუმენების, მედ- თად უნდა დავდგეთ, რათა ერთხელ და სამუ-
ხელისუფლებამ 2017 წელს ვერ მოახერხა შოთა გაზეთი”, ჟურნალები „მნათობი”, „დილა”, „ნო- როვეების, ხელისუფლების „კარის მწერლე- დამოდ მოხდეს სამართლიანობის აღდგენა,
რუსთაველის 850 წლის იუბილის აღნიშვნა; მა- ბათი” და ა.შ. ბის”, ეგრეთწოდებული „პოლიტოლოგების”, რათა ჩვენს შვილებს და შვილიშვილებს სა-
შინ, როდესაც რუსთაველით და „ვეფხისტყაოს- სამაგალითოდ, ჩვენს მეზობელ სახელმწი- „არასამთავროების”, მდარე ხარისხის მასკულ- მომავლოდ გაერთიანებული, გაძლიერებული,
ნით” მთელ მსოფლიოში შეგვიძლია წარმოვჩნ- ფოში, – აზერბაიჯანში, ხელისუფლება აფინან- ტურის წარმომადგენლების, ფსევდო მომღერ- სულიერად და ზნეობრივად ამაღლებული სა-
დეთ დიდი ისტორიის და დიდი კულტურის ერად. სებს მწერალთა კავშირს, მწერალთა კავშირის ლების, მუსიკოსების, მსახიობების აღზევე- ქართველო დავუტოვოთ, სადაც ყველა ღირსე-
შოთა რუსთაველის იუბილე მაღალ დონეზე სამ ლიტერატურულ ჟურნალსა და ლიტერატუ- ბის ხანა იყო და დღესაც ნაწილობრივ იგივე ულად იცხოვრებს!..
ნაყოფიერად განვლილი დიდი გზა

ასპინძის სკოლა – 85
ასპინძა სამცხე-ჯავახეთის ბული მასწავლებლები: აბრამ
ერთ-ერთი უძველესი დასახლე- ზაზაძე, ნიკოლოზ დიასამიძე,
ბული პუნქტია. იგი ძველ ქარ- სტეფანე მამუკაშვილი, ავთან-
თულ წყაროებში IX საუკუნი- დილ ლეკიშვილი, დავით ზედგი-
დან – 888 წლიდან მოიხსენიება. ნიძე, ბაბულია ჯომარდიძე, ეკა-
რივი მოსახლეობის ეთნიკური
საუკუნეების განმავლობაში იქ ტერინე მელიქიძე, ანო სუდაძე,
შემადგენლობის გათვალის-
მრავალი ისტორიული მოვლენა ნანი კუკავა, ლუბა ბრეგაძე (მუ-
წინებით, ახალციხეში დაარს-
განვითარდა. მათ შორის: 1625 შაობდა ქიმიის პედაგოგად და
და: თურქული სასწავლებელი
წელს გიორგი სააკაძემ ასპინ- დაჯილდოებული იყო ღირსების
– 1930-1931 წ.წ.-ში, სომხური
ძასთან სასტიკად დაამარცხა ორდენითა და საქართველოს
– 1930-1940 წ.წ.-ში, თურქულ-
ყიზილბაშთა ლაშქარი. 1770 უმაღლესი საბჭოს პრეზიდი-
სომხური – 1941-1943 წ.წ.-ში და
წლის 20 აპრილს კი ერეკლე უმის სიგელით).
ქართული – 1944-1959 წწ.-ში
II-მ ბრწყინვალე გამარჯვება წლების განმავლობაში თა-
(1934-1937 წლებში აიგო პედა-
მოიპოვა თურქებთან ბრძოლა- ვისი აქტიურობით გამოირჩევა
გოგიური ტექნიკუმის ახალი
ში. 1829 წლის ადრიანოპოლის ქართული ენისა და ლიტერა-
შენობა). ადიგენში თურქული
საზავო ხელშეკრულების შემ- ტურის წრის მუშაობა. ათობით
სასწავლებელი – 1933-1942
დეგ იგი ახალციხის მაზრაში მოსწავლეს აქვს მოპოვებული
წ.წ.-ში, ტოლოშის ქართული
შევიდა. ცარისტული რუსეთის პირველი ხარისხის დიპლომი.
სკოლა – 1934-1944 წ.წ.-ში, ას-
ხელისუფლების მმართველობის სამ მოსწავლეს: კულუმბეგო-
პინძაში თურქული სასწავლე-
პერიოდში ასპინძა იყო სოფლის ვას, ველიჯანაშვილს და ბე-
ბელი – 1941-1943 წწ.-ში, ქარ-
ტიპის დასახლება და ახალციხი- რიძეს საქართველოს პრეზი-
თული 1944-1946წწ.-ში, ახალ-
დან ახალქალაქამდე ერთ-ერთი დენტისაგან გადაეცა ფულადი
ქალაქში: – სომხური 1930-1950 ასპინძის საშუალო სკოლის მასწავლებლები. 1946 წელი
საფოსტო სადგური. მოსახლე- ჯილდო. მათ ხელმძღვანელს
წ.წ.-ში, ქართული 1945-1950
ობის უმრავლესობა მაჰმადიანი ნანი კუკავას კი დაენიშნა ერთი
წ.წ.-ში, ბორჯომში ქართული გონებაშეზღუდულ და ობოლ შემდეგ მოსწავლეთა რაოდე-
იყო. წლის განმავლობაში ორასლა-
სასწავლებელი – 1934-1940 ბავშვთა ინტერნატი. იგი გადა- ნობა იმდენად გაიზარდა, რომ
XIX საუკუნეში საქართ- რიანი ყოველთვიური ჯილდო,
წ.წ.-ში. ტანილ იქნა ახლციხეში. ასპინ- სკოლის შენობა ვეღარ აკმა-
ველოში მოსახლეობის განათ- არის ღირსების ორდენოსანი და
ასპინძაში სკოლის შენობა ძის სკოლა კი საშუალო სკო- ყოფილებდა მოთხოვნას. მეცა-
ლებას უძღვებოდნენ საქველ- უმაღლესი კატეგორიის წოდე-
ააშენეს 1934-36 წლებში და, ლად გადაკეთდა. დინეობა მიმდინარეობდა ორ
მოქმედო-საგანმანათლებლო ბის მქონე მასწავლებელი.
დაბა ასპინძაში საშუალო ცვლაში. ამიტომ, 1977 წელს, აღსანიშნავია ისიც, რომ
სკოლა დაარსდა 1945 წელს მის მიმდებარე ტერიტორიაზე, ასპინძის სკოლაში, არსებობის
(თავდაპირველად იყო შვიდწ- დაიწყო სკოლის ახალი სამსარ- პირველ ათწლეულებში, მას-
ლიანი). მოსწავლეთა მიღება თულიანი შენობის მშენებლობა, წავლებელთა უმრავლესობა
განხორციელდა 1945-1946 სას- რომელშიც სწავლა განახლდა იყო საქართველოს სხვადასხვა
წავლო წელს. დაარსების პირ- 1979 წელს (სკოლის ძველ შენო- კუთხიდან ჩამოსულნი. ისინი
ველ წელს მხოლოდ პირველი ბაში განთავსდა სარაიონო ბიბ- წლების განმავლობაში ეწეოდ-
კლასი გაიხსნა, სადაც მხოლოდ ლიოთეკა). ის იყო კაბინეტური ნენ პედაგოგიურ მოღვაწეობას.
ცხრა მოსწავლე იქნა მიღებუ- სისტემით მოწყობილი. რამდე- მათი ნაწილი სამუდამოდ დარჩა
ლი. პირველი მოსწავლეები იყ- ნადაც ასპინძაში 1966 წლიდან საცხოვრებლად მესხეთში.
ვნენ: ეთერ თედორაძე, ლენა ფუნქციონირებდა საბავშვო სკოლას ასევე ჰყავს აღზ-
ბერძენიძე და სხვანი. სკოლა- სახლი, სკოლაში სწავლობდნენ რდილი მრავალი სახელოვანი
ში, იმ პერიოდში, მხოლოდ ორი რაიონის სხვადასხვა სოფლის ადამიანი – მეცნიერებისა და
მასწავლებელი ასწავლიდა: ნა- ბავშვებიც. წლების განმავლო- კულტურის, სასოფლო მეურნე-
ბიგულმამედოვა და ლუბა მე- ბაში სკოლასთან არსებობდა ობისა და ეკონომიკის სხვადას-
1947 წელი ლიქიძე – ტოლოშის პედაგოგი- ღამის სკოლაც. 1998 წელს, მი- ხვა სფეროს დარგის მუშაკები.
ური სასწავლებლის კურსდამ- წისძვრისაგან დაზარალებულ ისინი წარმატებულად მოღვაწე-
სკოლას ჩაუტარდა კაპიტალუ- ობენ საქართველოსა და საზღ-
საზოგადოებები. მათ მიერ სამ- რი რემონტი. ვარგარეთის ქვეყნებში. სკო-
ცხე-ჯავახეთში დაფუძნებული 1966 წელს ასპინძა რაი- ლის წარმატებებზე ისიც მეტყ-
1962 წელი ონულ ცენტრად გადაკეთდა.
იქნა ათობით სკოლა. მიუხედა- ველებს, რომ მას ამჟამინდელი
ვად ამისა, იმ დროისათვის გა- შესაბამისად სკოლას ეწოდა მდგომარეობით ჰყავს ასზე
ნათლების სფეროში უმძიმესი „დაბა ასპინძის საშუალო სკო- მეტი ოქროს მედალოსანი და
მდგომარეობა შეიქმნა და მო- ლა”. 1976 წელს კი ასპინძის რა- რამდენიმე ათეული ვერცხლის
სახლეობის ძირითადი ნაწილი იონთან ერთად დაჯილდოვდა მედალოსანი.
წერა-კითხვის უცოდინარი იყო, სოციალისტურ შეჯიბრებაში ასპინძის სკოლას მრავა-
ასევე არ იყო საკმარისი სკოლე- გამარჯვებულის დიპლომით. ლი ღირსშესანიშნავი დღე ახ-
ბი და პედაგოგთა კადრები. სკოლის დირექტორები იყვ- სოვს. მათ შორის გამორჩეული
სამცხე-ჯავახეთში განათ- ნენ: ნაბი გვილმაბმადოვი, ნაგი- იყო 1999 წლის 5 ოქტომბერი.
ლების სფეროში შექმნილი მძი- ევი, ანიკო ჩიკვილაძე, ნინა ივა- იმ დღეს ჩატარდა მასწავლებ-
მე მდგომარეობა კიდევ უფრო ნიძე, დიმიტრი ხუხუა, ივანე გი- ლის დღესთან დაკავშირებით
მეტად გაართულა პოლიტიკურ- ქოშვილი, ზაქარია მონადირაშ- მიძღვნილი საღამო. ღონისძი-
მა ვითარებამ. მასწავლებელთა ებას დაესწრნენ სკოლის ყვე-
ნაკლებობის გამო სკოლებში 1962 წელი ლა დროის მასწავლებლები და
შესაბამისად, ამავე პერიოდში
მეცადინეობა ერთდროულად მიწვეული სტუმრები. რაიონის
გაიხსნა თურქულენოვანი სკო-
რამდენიმე ჯგუფთან მიმდინა- გამგებელმა და პარლამენტის
ლა. შექმნილი იყო ერთი ქარ-
რეობდა. საბჭოთა ხელისუფ- სპიკერმა ორდენები გადასცეს
თული ჯგუფი, ამიტომ, სკოლა-
ლების დამყარების შემდეგ ოთხ მასწავლებელს: აბრამ ზა-
ში სწავლება მიმდინარეობდა
სასწავლო-სააღმზრდელო და- ზაძეს, ბაბულია ჯომარდიძეს,
თურქულ და ქართულ ენებზე
წესებულების მართვა განათ- სტეფანე მამუკაშვილსა და ანა
(იმ პერიოდში რაიონული ცენტ-
ლების სახალხო კომისარიატს სუდაძეს.
რი იყო ტოლოშში).
გადაეცა. შექმნილმა ვითარე- მიუხედავად იმისა, რომ სკო-
1941 წელს სკოლის შენობა-
ბამ მასწავლებელთა კადრების ლას მხოლოდ არსებობის 85
ში გაიხსნა თურქული პედაგო-
მოსამზადებლად ტექნიკუმების წელი შეუსრულდა, მან უდიდე-
გიური ტექნიკუმი. დირექტო-
დაარსების საჭიროება შექმ- სი როლი შეასრულა არამარტო
რად დაინიშნა ნაბი გვილმაბმა-
ნა. ამასთანავე, საჭირო გახდა დაბა ასპინძის, არამედ ასპინძის
დოვი. 1943-1944 წლებში კი იყო
ძველი მასწავლებელების იდე- რაიონის მოსახლეობის განათ-
ნაგიევი. 1944 წლის ნოემბერში
ოლოგიური თვალსაზრისით გა- ლებისა და კულტურული დაწი-
განვითარებული მოვლენების
დამზადებაც. სწორედ ამიტომ, ნაურების საქმეში. იგი არის რეს-
შემდეგ (სამცხე-ჯავახეთიდან თავრებული. მესხეთიდან და, ვილი, ქართლოს ედილაშვილი,
1930 წლის სექტემბრიდან მას- პუბლიკაში ერთ-ერთი გამორჩე-
მაჰმადიანების გასახლება) ას- მათ შორის ასპინძიდან, მუს- გიორგი წეროძე, ოთარ ცინაძე,
წავლებელთა კადრების მომ- ული და წარმატებული სკოლა.
პინძაში ქართული პედაგოგი- ლიმანი მცხოვრებლების გასახ- ნიკოლოზ დიასამიძე, აბრამ
ზადების მიზნით ზოგიერთი P.S. ასპინძის სკოლის პედა-
ური ტექნიკუმი ჩამოყალიბდა, ლების შემდეგ ასპინძაში მოხდა ზაზაძე, დუდუშა ცინაძე, ანო
საშუალო სკოლა პედაგოგიურ გოგიურ კოლექტივს, მოსწავ-
რომელიც 1944-1946 წლებში ქართველი მოსახლეობის ჩამო- სუდაძე, ავთანდილ ლეკიშვილი,
ტექნიკუმად გადაკეთდა. ლეებს, კურსდამთავრებულებს
ფუნქციონირებდა. მისი პირვე- სახლება იმერეთიდან და მთა- როზა ნარიმანიძე, ნიკოლოზ ბე-
1930-იან წლებში საშუალო და საერთოდ ასპინძელებს ვუ-
ლი დირექტორი იყო ანიკო ჩიკ- თუშეთიდან. ყოველივე ამან რიძე, როზა ნარიმანიძე, ტრის-
განათლების მქონე მასწავლე- ლოცავ სკოლის იუბილეს.
ვილაძე, შემდეგ ნინა ივანიძე. განაპირობა ის, რომ ასპინძის ტან მურადაშვილი, რობერტ შე-
ბელთა კადრების მომზადები- ვუსურვებ წარმატებებს და
1946 წელს ასპინძაში პედა- სკოლაში შეიქმნა ყველა კლასი შაბერიძე, თემურ ველიჯანაშვი-
სათვის დაარსდა პედაგოგიური თავიანთი მისიის ღირსეულად
გოგიურმა ტექნიკუმმა ფუნქ- პირველიდან მეათეს ჩათვლით. ლი, კლარა ზედგინიძე.
სასწავლებელები ახალციხეში, განხორციელებას.
ციონირება შეწყვიტა. ასევე მოსწავლეთა რაოდენობამ კი სკოლას ჰყავდა საქართვე-
ახალქალაქში, ბორჯომსა და
გაუქმდა მის ბაზაზე არსებული 100-ს გადააჭარბა. წლების ლოს რესპუბლიკის დამსახურე- ნატო ყრუაშვილი
ასპინძაში. კერძოდ, ადგილობ-
„ვერ გადააშენეს...“ პოეზიის დღესასწაული

(მოგონებანი გარდასულ „დღეთა”
– პოეტ ალექსანდრე ტაბატაძის ლექსი
„ქართული გვარები”)
მეგობრის მიერ რებით,
გამოგზავნილმა „ლი- ჩვენს საქართველოში ვერასგზით, ვერაფრით,
ტერატურული მეს- ვერ გადააშენეს ქართული გვარები
ხეთის” 2019 წლის ვეფხვაძე, მჭედლიძე, ლომსაძე, დევიძე
მარტის ნომერმა ვეფხვივით, ლომივით, დევივით იბრძოდნენ,
დიდ სიამოვნებასთან სამშობლოს სახელით იწვოდნენ, იღვწოდნენ „მე ცა მნიშნავს და ერი მზრდის”... შეხვედრას ციური ასპანიძემ, რომლის
ერთად დიდი ტკივი- და მამულისათვის დაღლა არ იცოდნენ. ბრძანებს დიდი ილია და პოეტის დანიშ- მიერ ემოციურად წაკითხულმა ლექსებ-
ლიც გააღვიძა ჩემს მტრებმა ვერ მოგვსპეს და ვერ გადაგვაშენეს ნულებას ქვეყნის საქმეში ამით გამოხა- მა, სასკოლო პერიოდში თავს გადახდე-
სულში, რომ ქართ- და საქმე მრავალჯერ გაუხდათ სანანი, ტავს. ზოგადად, მწერლის როლი საზო- ნილმა კურიოზულმა ამბებმა, პედაგო-
ველ საზოგადოებას რადგანაც მამულში იყვნენ და იბრძოდნენ: გადოების სულიერ განვითარებაში რომ გებთან დაკავშირებულმა მოგონებებმა,
უკვე თხუთმეტი წე- ხმალაძე, ვეფხვაძე და სხვა მისთანანი!” განუსაზღვრელად დიდია, ეს აქსიომაა, მოწვეული სტუმრებიც გაახალისა, სკო-
ლია აღარ ამშვენებს * თუმცა დღევანდელი შეჭირვებული ლის მოსწავლეებიც და პედაგოგ-აღმზ-
სიტყვითა და საქმით ინსტიტუტის დამთავრებისთანავე ჩემს რაიონში, ცხოვრების გამო, ვერც პოეტს მიაქვს რდელებიც. მისმა თითოეულმა ლექსმა,
ერთი კარგი ქართვე- ხარაგაულში, შევუდექი პედაგოგიურ მოღვაწეობას. აღ- ისე ძალუმად თავისი სიტყვა ხალხთან თარგმანმა, ისეთ ექსტაზში შეიყვანა
ლი, ჩვენი მშობელი ნიშნული ლექსი რამდენიმე ეგზემპლარად გადავწერე და არც ხალხს ესმის პოეტის სიტყვის საზოგადოება, რომ ყველას საკუთარი
ქვეყნის წარსულსა, და ჩემი რაიონის ყველა იმ სკოლას გავუგზავნე, სადაც ფასი. აზრის გამოხატვის სურვილმა სძლია და
აწმყოსა და მომავალ- ამ გვარისანი ცხოვრობდნენ... სამწუხაროდ, დღევანდელი ცხოვ- განსაზღვრულმა საათნახევრიანმა ღო-
ზე სმენაგამახვილებული ვაჟკაცი, ჩვენი ალექსანდრე ძალიან ხშირად მეხმაურებოდნენ და მემადლიერე-
ტაბატაძე, რომელსაც ადვილად მიმართვისა და, უფრო ბოდნენ მასწავლებლები, რომლებიც პატრიოტული აღ-
მეტად კი, სიყვარულისთვის, „ალტას” ვეძახდით. ქარ- ზრდის დილა-საღამოებზე იყენებდნენ ამ ლექსს...
თულ ენასა და ქართულ მადლიან სიტყვაზე უსაზღვროდ *
შეყვარებული სასახელო ადამიანი, სწორედ ქართული გასული წლის ნოემბრის თვეში დედაქალაქში შვი-
ენის დღეს, 2004 წლის 14 აპრილს განშორდა სამზეოს ლებთან მივემგზავრებოდი. ჩემ პირდაპირ ერთი მშვენი-
და მარადიულ უკვდავებას ეზიარა... ერი ყმაწვილი იჯდა, რომელმაც ჩემი ყურადღება მიიპყ-
ალექსანდრე ტაბატაძე, როგორც სტუდენტი, ნამდ- რო კარგი ქცევითა და სასიამოვნო მსჯელობით. დავინ-
ვილად ამშვენებდა ქართველთა პედაგოგიური განათ- ტერესდი და გვარი ვკითხე:
ლების ერთ-ერთ გამორჩეულ კერას – ქალაქ გორის – ვეფხვაძე! – გარკვეული სიამაყით მიპასუხა ახალ-
ნიკოლოზ ბარათაშვილის სახელობის სახელმწიფო გაზრდამ.
პედაგოგიურ ინსტიტუტსა და სწავლამოწყურებულ – თუ ნამდვილი ვეფხვაძე ხარ, მაშინ ერთი ლექსი რების დამახასიათებელი თვისება ესაა ნისძიებამ თითქმის სამ საათს გასტანა.
თანატოლებს. საკუთარი ინტერესითა და შემართებით მაინც გეცოდინება, რომელშიც ეს გვარია ნახსენები. და, ალბათ, არც ისე შორსაა ის დრო, ბევრს ცრემლებიც კი მოერია და შეხ-
სათანადო პატივისცემას იმსახურებდა ლექტორ-მასწავ- ყმაწვილმა გაბრწყინებული თვალები მომაპყრო, წა- როდესაც სიტყვის ძალას მეტი ფასი და- ვედრა ნამდვილ დღესასწაულად იქცა,
ლებელთაგან, ხოლო მისი პოეზია ჩვენს სულებს მიუწვ- მიერად ჭკვიანურად ჩაფიქრდა და მითხრა: – რატომაც ედება, ვიდრე ჩვეულებრივ მოკვდავთა ზოგიერთ მასწავლებელსაც სძლია ში-
დომელთან მიწვდომას უადვილებდა, აფაქიზებდა, სიკე- არა, აღვიდგენ გონებაში და მოგახსენებთ... „შეგონებებს”! ნაგანმა გრძნობებმა და „გამოამჟღავნა”
თესა და სათნოებას აზიარებდა... დამერწმუნებით, რა გრძნობა დამეუფლებოდა, საბედნიეროდ, აქა-იქ, კვლავაც თავისი პოეტური ნიჭი.
ამ პატარა საგაზეთო წერილში მინდა ერთხელ კიდევ როცა მართლაც ვეფხვის შემართებით ალტას „ქართუ- გამოკრთიან ჩვენი სულის მასაზრდო- ძნელია იმ განცდების გამოხატვა,
ხაზი გავუსვა, რომ „ლექსი თვით მკვდრეთითაც აღად- ლი გვარები” წაგვიკითხა მეც და თანამგზავრებსაც. ებელნი, რომელთა ჭეშმარიტი ნააზრევი რომელიც, ალბათ, დიდხანს ტკბილ
გენს” ავტორს... ეს ყმაწვილი ხარაგაულის წმინდა ანდრია პირველწო- დიდხანს თან გვდევენ, მათგან მონიჭე- მოგონებად გაჰყვება თითოეულ იქ
დებულის სახელობის სასულიერო გიმნაზიის მე-7 კლასის ბული განცდილი სიამოვნებით დაგვატა- მყოფს და, რომლისგანაც მიღებული
*** მოსწავლე, შოთა ვეფხვაძე, აღმოჩნდა. მან ლექსთან და- რებენ და შეგვახსენებენ, ვისი გორისანი სიამოვნება პოეტური სულის კაშკა-
ჩემი სტუდენტობის პერიოდში (1957-1962) ნამდვი- კავშირებული ეპიზოდიც გაიხსენა: – მესამე კლასში რომ ვართ. ამიტომაც გვჯერა და გვწამს, შა ნათების გრძნობას გააღვივებს
ლად დიდი გატაცება ამოძრავებდათ ახალბედა პოეტ- ვიყავით, ლემა მასწავლებელმა მოგვამზადა ღონისძიები- რუსთაველის ქვეყანაში არამც და არამც მათში. აქ წაკითხულმა ლირიულმა
სტუდენტებს, იქმნებოდა პოეტური სიტყვის ისეთი სათვის – „ვისი გორისა ხარ“? მე, როგორც ვეფხვაძეს, ეს პოეზიის ძალა არ მინავლდება, რადგან თუ პატრიოტულმა ლექსებმა, დიდი
მარგალიტები, რომლის ავტორობასაც აღიარებული ლექსი მარგუნა. წარმატებული იყო ის სასკოლო ღონის- ქართველ კაცში იყო, არის და იქნება პო- სიყვარულის ძალით დამუხტა თითოე-
მესიტყვეებიც ვერ დაიწუნებდნენ. ინსტიტუტის სალი- ძიებაც და მის შემდეგ ეს ლექსი ჩემი მუდმივი თანამგზავ- ეზიის სიყვარული, როგორც სიყვარული ული მსმენელი. თავიანთ გამოსვლებ-
ტერატურო წრის ქურუმი იყო ცნობილი მწერალი, სტუ- რია. იგი მთელ ჩემს სანათესაოს გავუზიარე – სად აღარ რუსთაველისა და საქართველოსი. ში კი ამას ხაზგასმით აღნიშნავდნენ
დენტთა საყვარელი ლექტორი და საიმედო მრჩეველი, ცხოვრობენ ჩემი საამაყო გვარის შვილები! ეს განცდა კიდევ უფრო განგვიმტ- სამცხე-ჯავახეთის სამხარეო ადმი-
ბატონი ოთარ ჩხეიძე (მშვიდობა მის წმინდა სულს!). ვფიქრობ, კომენტარი საჭირო აღარაა. დარწმუნებუ- კიცდა იმ დღეს, როდესაც ვალის N1 ნისტრაციის მუნიციპალიტეტებთან
სწორედ მისი რადაქტორობით (სარედაქციო კოლეგია: ლი ვარ, ამ ლექსს სიამაყით წარმოსთქვამენ ხმალაძეები, საჯარო სკოლამ ერთი ლამაზი და დასა- მუშაობის განყოფილების უფროსი
დოც. ნიკოლოზ გუგუშვილი, დოც. სიმონ გაჩეჩილაძე, მჭედლიძეები, დევიძეები, ლომსაძეები... და არა მარტო მახსოვრებელი პოეტური საღამო აჩუქა ეკატერინე ორჯონიკიძე, ახალციხის
ჯემალ ინჯია, ლევან ფრუიძე, ლერი ბეგიაშვილი, აკაკი ისინი... დამსწრე საზოგადოებას – შეხვედრა მერიის კულტურის სამსახურის უფ-
ბიძინაშვილი) 1958 წელს გამოიცა გორის სახელმწიფო და სხვა რაღაა ლექსის ძალა? განა ეს ძალა ლექსის მოუწყო სამი თაობის ადგილობრივ შე- როსი ზაზა თამარაშვილი, საგანმა-
პედაგოგიური ინსტიტუტის სალიტერატურო წრის ალ- ავტორის უკვდავების გარანტი არაა? და კვლავ მინდა მოქმედს, – მხცოვან პოეტს, დამსახუ- ნათლებლო რესურსცენტრის ხელმძ-
მანახი „მერანი” (მეორე ნომერი). ალმანახი ძალზე საინ- პატარა ამონარიდით დავასრულო ჩემი სათქმელი: რებულ პედაგოგს, ვახტანგ მელიქიძეს, ღვანელი ხათუნა ხმალაძე, შეხვედრის
ტერესო მასალებითაა წარმოდგენილი. ამჯერად კი მინ- „როდესაც ლექსს ვწერ, რომელმაც სულ ახლახან კიდევ ერთი ორგანიზატორები – სკოლის დირექ-
და ყურადღება შევაჩერო ალექსანდრე ტაბატაძის ერთ საოცარი ძალა მაქვს მკლავში... საინტერესო კრებულით გაგვახარა; ტორი ირა გიორგაძე და დირექტორის
უმშვენიერეს ლექსზე და იმ პატარა ეპიზოდზე, რომელ- ლექსის წერის დროს ამავე სკოლის კურსდამთავრებულს, მოადგილე ნანა კუსიანი, პედაგოგები
მაც ამ ლექსს კვლავ შემახვედრა და დიდ სიამოვნებასაც ვგევარ ველად გავარდნილ მხედარს...“ შესანიშნავ პოეტსა და მეცნიერს ციური – მარინა გოზალიშვილი, დალი ჩიტაშ-
მაზიარა... ეს არის ალტას ლექსი „ქართული გვარები”, მენანება, რომ ამჯერად, გაზეთის ფორმატიდან გა- ასპანიძე-მესხიშვილს და ახალგაზრდა ვილი, მზია ლეკიშვილი, ნორჩი შემს-
რომლის სრულ ტექსტსაც აქვე გთავაზობთ: მომდინარე, თავს ვიკავებ ალექსანდრე ტაბატაძის ძალზე პოეტს სოფიო ჩიტაშვილს. რულებლები დიტო ნადირაძე, მარიამ
„ჩვენს საქართველოში, ჩვენს ლამაზ მხარეში საინტერესო ლექსის „როდესაც ლექსს ვწერ” სრული ტექ- საკუთარი შემოქმედების თაობაზე სამარჯიშვილი, ნინი გიორგაძე, ასმათ
მტრის ხროვა, ვინ მოთვლის, რამდენჯერ მოზვავდა, სტის მოწოდებაზე. ვრცლად და შთამბეჭდავად ისაუბრეს გოზალიშვილი, ციალა მანველიშვილი
რამდენჯერ ყოფილა რბევა და თარეში „ვერ მოგვსპეს, ვერ გადაგვაშენეს, ვერ გადააშენეს თავად პოეტებმა, რომლებმაც მასპინძ- და სხვები.
ყივჩაღთა, მონღოლთა, ლეკთა და ოსმალთა, ქართული გვარები”... ეს კი იმის სრული გარანტიაა, რომ ლებს გააცნეს ბოლო პერიოდში მათ მათვე დიდი სურვილი გამოთქვეს,
რამდენჯერ დაანთეს ომების ხანძარი, ალექსანდრე ტაბატაძე, ჩვენი ალტა, კვლავ ჩვენ გვერ- მიერ დაწერილი ლექსები, გაიხსენეს სა- რომ მსგავსი ღონისძიებები სისტემატუ-
რამდენი სახლი და სასახლე ჩაბუგეს, დითაა, კვლავ განაგრძობს სიცოცხლეს... თავისი ჭეშმა- კუთარი ცხოვრებიდან ბევრი დეტალი, რად გაიმართოს და სკოლის დარბაზი-
ქარს ქროლვით მიჰქონდა ფერფლი და ნაცარი, რიტი პოეზიით, თავისი ქართველობით... მათ მიერ განვლილი შემოქმედებითი დან დიდ აუდიტორიაში გადაინაცვლოს.
სტამბოლში ჰყიდიდნენ ქალებს და ჭაბუკებს... მოღვაწეობის საინტერესო მოვლენე-
გვებრძოდნენ ყველგან და გვებრძოდნენ ყველაფ- მერი გიორგიძე, ბი. თუმცა სხვა ელფერი შესძინა მთელ ავთანდილ მესხი
რით, დ.ხარაგაული
ვერ მოგვსპეს ვერც ცეცხლით, ვერც სისხლის ღვა-
კულტურა
შენობის რესტავრაცია უნდა დამთავრდეს 2021
იუბილე ისტორიული შენობა წლის თებერვალში.
აღდგენილი შენობა მრავალფუნქციური იქნება
“მფრინავი ტორპედო” 85 წლისაა რეაბილიტირებული და ადაპტაციის შემდეგ აქ გაიხსნება გამოყენებითი
ხელოვნების მუზეუმი.
ქართული სპორტის რაინდს, ბაკურიანელ ტრამპლინიდან ლეგენდა- იქნება სტუმრებმა ამომწურავი პასუხები გასცეს მრა-
რულ მხტომელს – „მფრინავ ტორპედოდ” წოდებულ კობა წაქაძეს დაბადე- ვალრიცხოვან კითხვებს.
როგორც იქნა, საშველი დაადგა ბორჯომში,
ბიდან 85 წელი შეუსრულდა.
კავალერიის ისტორიულ შენობის რეაბილიტაციის
ვეტერან სპორტსმენს საიუბილეო თარიღი მიულოცეს ბორჯომის მუ-
ნიციპალიტეტის ხელმძღვანელებმა, გადასცეს მადლიერების სიგელი, ფა-
დაწყებას. თოჯინების სახელმწიფო
შენობა, რომელიც ბორჯომ-პარკის რკინიგზის
სიანი საჩუქრები. ვაგზლის მიმდებარედ მ.კოსტავას სახელობის ბაღ- თეატრი ემზადება
ბატონი კობა, როგორც ყოველთვის, 85 წლის ასაკშიც ენერგიულად გა- ში დგას, თითქმის სამი ათეული წელი ელოდა რე-
მოიყურება და მიუხედავად იმისა, რომ რვა ათეულ წელს კარგახანია გადა- აბილიტაციას და სანამ დანგრევის პირას არ მივიდა, ბორჯომის სახელმწიფო თეატრი წარმატებულ შე-
აბიჯა, კვლავაც იმის თავი არავის გამოუდია. მოქმედებით მოღვაწეობას განაგრძობს. აქ დადგმულ
იმედით ცოცხლობს, ამას წინათ ბორჯომის მუნიციპალიტეტში გა- თითოეულ სპექტაკს ნორჩი მაყურებელი არ აკლია.
რომ ბაკურიანშიც და იმართა საქართველოს მუნიციპალური ფონდის ზაფხულის საკურორტო სეზონისთვის თეატრმა,
სრულიად საქართვე- წარმომადგენლების შეხვედრა ქ.ბორჯომის საზო- მისმა ნიჭიერმა დასმა, რეჟისორის შალვა გოგოლაძის
ლოშიც სპორტის ამ გადოების წარმომადგენლებთან. ხელმძღვანელობით, აქტიურად დაიწყო მუშაობა. მრა-
ვაჟკაცურ სახეობაში შეხვედრა მიეძღვნა ბორჯომში კავალერიის ვალფეროვან რეპერტუარს დაემატა ახალი სპექტაკ-
კვლავაც გაიზრდე- ისტორიული შენობის რესტავრაცია ადაპტაციის ლები. თბილისიდან მოწვეულია ახალგაზრდა ნიჭიერი
ბიან მომავალი წაქა- პროექტის განხილვას. რეჟისორი ელენე მაცხონაშვილი, რომელიც ბორჯომ-
პროექტის თაობაზე საზოგადოების წარმომად- ში ახალი სპექტაკლის დადგმას აანონსებს.
ძეები.
გენლებს ინფორმაცია მიაწოდეს მუნიციპალური მიუხედავად მრავალი პრობლემისა, ინფრასტ-
იმედი ნუ მოუშა- რუქტურიდან დაწყებული ფინანსებით დამთავრე-
ფონდის გარემოს დაცვის, ბენეფიციარებთან ურ-
ლოს ამაგდარ, ღვაწ- ბილი, თეატრის კოლექტივი ყველაფერს აკეთებს
თიერთობის და სოციალური და გენდერული საკით-
ლმოსილ და ძალზე ხების სპეციალისტებმა ნინო ისაკაძემ, ნუცა გუმბე- იმისათვის, რომ 2019 წლის ზაფხულიდან საკურორ-
თავმდაბალ ქართველ რიძემ და ნონა ჭიჭინაძემ. ტო თეატრალურმა სეზონმა წარმატებით ჩაიაროს
„მფრინავ ტორპე- პროექტის მთავარი არქიტექტორია მერაბ და ნორჩ მაყურებელთა გულები გაახაროს.
დოს”. ბოჭორიძე, არქიტექტორები არიან ნ.ცინცაძე და
ლ.შარტავა.
თემურ ხუხუნაიშვილი
2019 წელი, ივლისი წეს-ჩვეულებები ლიტერატურული მესხეთი 11
ძველად არც ვაჟმა იცოდა რომელი ში რო შევიდოდა, დაუშენდნენ ქვას, (ან სხვა სახელს იტყვის), თავის ქალიშ-
ქალი უნდა შეერთო და არც ქალმა. უფ- თოვლა-გუნდს, წივის ნატეხებს (რო არ ვილს ზითად ატანს – ერთი ჭილოფი,
როსის რჩევით თხოულობდა ბიჭი ქალს ეცემათ მახარობელი, მოსავალი კარგი ნაბადი, ფარდაგი, ლოგინი, ბალიშები, დურმიშხან ბერიძე
და ქალი მიზდევდა ვაჟს. დიდი სირცხ- არ მოგვივაო), შევიდოდა მახარობელი საბანი, კიდობანი და სხვა, ტანთი, ფეხ-
ვილი იყო, რო ვაჟი მისულიყო ქალთან სახში და ეტყოდა: თი (ჩამოთვლის ყველაფერს), როცა
და ბეჲ გეეცვალა. ბეჲ უნდა გეეცვა- მე ვარ მახარობელი, ზითები დამთავრდება, ოჯახის ნათე- თაგვის სიზმარი
ლათ უფროსებს. ვაჟი და ქალი ვერ იც- სახლის გამხარებელი, სავები, ვინც ქორწილში არიან დაპა-
ნობდნენ ერთმანეთს და ჯვრის წერამ- მოგვყავს სიძე ლამაზი, ტიჟებულები. მერე ისინი გამოიღებენ იგავი
დე ვერც ნახავდნენ. ბეჲ ს დაგვიცალეთ დარბაზი. ჯიბიდან საჩუქარს (სანიჭარს). შემდეგ
გაცვლის მერე ვაჟის პატრონი ქალის მახარობელს მოსთხოვდნენ ნიშანს, მოჰყვებოდნენ მეზობლები, თან დაიძა- თაგვი სოროში არ შეძვრა,
ოჯახში მიიტანდა ნიშანს (ქალისთვის იქნება შენ სხვა კაცი ხარო. მახარობე- ხებდნენ: ასახელოს ღმერთმა, ასახე- ზიდა და ზიდა თავთავი,
ტანსაცმელს, პურმარილს, არაყს), თან ლი ამოიღებდა უბიდან ქადას. ასმევდ- ლოს! ზითებ შეკრამდნენ მაყრები და
წაიყვანდა ახლო ნათესავებს. ეს იყო ნენ არაყს ჯამით, რო ყოჩაღი წელიწადი ჩააბრიდნენ მეჯეიზეს (მოქირავეს),
მერე მიდამოს გახედა,
ქალის ნახვისთვის წასვლა. იქ იქეიფებ- მოგვივიდესო. მახარობელი დაილოცებ- რომელიც კურტნიანი ცხენით წაიღებ- მდიდარი ვარო, ამ თავით!
დნენ. ქეიფის დროს ერთი ვინმე ქალი და, დალევდა, ჯამს დაარტყამდა და იტ- და, ფულს კი ჩააბრიდნენ სიძეს.
რა ვუყო, თუკი თაგვი ვარ,
ოჯაღის პატრონი (ან ქალის ძმა)
დაჯდებოდა ზითის კიდობანზე და მაქვს ფულიც, ძალაც,
ძველი ქორწინების
თხოულობდა საჩუქარს. დაიძახებდნენ დიდებაც,
ამასაც (მოყვარემ კიდობანზე ამდენი
გადაიხადა საჩუქარიო), გადაკოცნიდ- შენი მზე ჩადის, ძამია,
ნენ ერთმანეთს მოყვრები, მოულოცავ- ჩემი თანდათან ბრწყინდება.
წესები ერკოტაში დნენ ერთმანეთს და გაიშლებოდა დი-

ლის სუფრა.
შუა ქეიფის დროს სიდედრი სიძეს
გაუგზავნიდა საჩუქარს, ის საჩუქარი
მთაზე ავიგებ სასახლეს,
იმ მხარეს, გავთხრი სოროსა,
რჩებოდა ფარულად (არ დაიძახებდ- გავეჯიბრები სიმდიდრით
ნენ), სიძის მამა, ან ძმა გადაიხდიდა დუბაისაც და სოროსსაც.
ქალის დედის ან დედა თუ არ ჰყავდა,
გამზრდელის სასარგებლოდ (ფულს
ამოვიტენებ ხორაგით
ან საკაბეს). ამრიგობით ქორწილი (ქა- ჩემ გამოფიტულ დარბაზებს,
ლიანთ სახლში) დამთავრდებოდა და
სახელს გავითქვამ სიმდიდრით
წამოვიდოდნენ ვაჟის სახლში. გზა-
ში პატარძალსა და მეფეს შუა არავის სამყაროს ავაზანზარებ.
არ უნდა გაევლო (აკრძალული იყო, ამომიძირკვეთ ყოველი,
რო ვერ გაიხარებენო) თუ გზაში სხვა
ქორწილი შემოეყრებოდათ, ცდილობდ- ძეგლი დადგმული გორებზე,
ნენ, რო ზეიდან გაევლოთ. უხდებოდათ მე გამეტოლეთ სიმაღლით,
ორივე მხარეს ჩხუბი. ზოგჯერ, შეგნე-
ბულ ქორწილებში მორიგდებოდნენ, ვიდრე ცის თავზე გოდებს მზე!
პირდაპირ მოიკითხებდნენ ერთმანეთს, ღმერთმა დამბადა პატარა,
არყით დალოცავდნენ და წავიდოდნენ.
რო დაახლოვდებოდნენ ვაჟის დრო-ჟამმა მომცა დიდება,
ოჯახს, წავიდოდა მახარობელი პატარ- გაიგეთ, თქვენი მზე ჩადის,
ძლის მაყრებიდან. მახარობლის გაგ-
ზავნა-მიღება იმნაირივე წესით ხდებო-
ჩემი თანდათან ბრწყინდება.
და, როგორც მეფის მახარობლის. შეხვ-
დებოდნენ კარზე მეფე-პატარძალს, იქ ზე ფულს, მერე სხვები მოყვებოდნენ
სიმღერით შემოიყვანდა საპატარძლოს, ყოდა: მტერი დეგემტვრეთ, ესეო. მახა- დაბმული ჰქონდათ წინდაწინ ქალებს (სანიჭარი ქორწილის დაბოლოების ნი-
დაატარებდა და სტუმრებს ყველას რობელი საჩუქრად ერთ წყვილ წინდას და ვაჟებს ფერხული, დაუკრავდნენ შანი იყო).
დააკითხებდა (ე.ი. ხელზე მთხვევით აიღებდა. გამზადებული იყო შამფურით ზურნას და დაიწყებდნენ თამაშს. სამ- თუ ოჯაღი მდიდარი იყო, ქორწი-
მიესალმებოდა ყველას), მერე ეს საპა- წვადი, ზედ ორი ლავაში პური და ოჯა- ჯერ შემოუვლიდნენ, ჩამოიყვანდნენ ლი გრძელდებოდა სამ დღეს და უფრო
ტარძლო მამამთილს დაადგებოდა თავ- ხის პატრონთან ერთად გაეგებებოდნენ პატარძალს ცხენიდან და დააყენებდ- მეტსაც. ქორწილის მეორე დილით მე-
ზე და ასე იდგა ფეხზე. იმ დროს ჯერ ქორწილს. წვადი მახარობელს ეჭირა, ნენ დამხობილ ქვაბზე. მერე ნათლია ფეს გაიყვანდნენ „სანადიროდ”, გაჰყ-
მამამთილი და მერე იმისი მხლებლები ოჯახის უფროსი ჩამოასხამდა არაყს წაიყვანდა სიძეს და პატარძალს. მაყ- ვებოდნენ ყველა მაყრები (კაცები), მო-
საჩუქარს გადაიხდიდნენ პატარძლის და მახარობელი მაზას1 აწვდიდა. და- რები ამ დროს ამოღებულ ხანჯლებით პატიჟეები და ახლო მეზობლები მოიყ-
შემომყვან ქალისთვის. ქეიფის შუა ლევდნენ ყველა. როდესაც შევიდოდნენ დაადგებოდნენ თავზე, კარების გასა- ვანდნენ თითო ქათამს, მერე მაყრები
ხანს ჩამოივლიდა სინით და იტყოდნენ: ქალის ოჯახში (სიძეს ნათლია ახლდა ყარზე სცემდნენ ხანჯალს და ყვიროდ- დაერეოდნენ და ხანჯლებით დახოცებ-
–აბა, გადასახადი მოსულა მოყვ- გვერდით) ქალის მამა ან უფროსი მოიყ- ნენ: – ჩამოდექით! ჩამოდექით! დნენ ქათმებს, იტყოდნენ: – ასახელოს
რებზე. ვაჟის მხრის მოყვრები გადიხ- ვანდა სიძესთან ქალს და ეტყოდა: აი, ოჯახიდან ახალგაზრდა ქალიშვი- ღმერთმა, მეფემ კარქა ინადირაო.
დიდნენ საჩუქარს პატარძლის სასარ- ჩემი ქალის ეს არის, გსურს თუ არაო? ლი დახვდებოდა და კარებში შეკმაზილ ქორწილის დაბოლოებისას პატარძ-
გებლოდ (ყველაზე მეტს გადაიხდიდა ბიჭი თავს დაუკრავდა (ხმას არ გაიღებ- სუფრით, ზედ სამი ნატეხი შაქარი იყო, ლის მაყრები მალულად დაასაჩუქრებ-
მამამთილი, ან სიძის პატრონი), ფულს, და). მაშინ კიდევ ეტყოდა სიძეს: აი ეს ჰალვა, პური და არაყი. შაქრებს ეს ქა- დნენ პატარძალს, ტირილით დაემშვი-
ძვირფას ნივთებს, რამეს. მას ჰქვია შენი ამანათი და შენ ხვთის ამანათიო, ლიშვილი ჩამოურიგებდა ნათლიას, მე- დობებოდნენ და წავიდოდნენ სახლში.
ნიშნობა. როცა დაბრუნდებოდნენ მოყ- ნახოთ, როგორ შეინახამ ჩემ ქალიშ- ფეს და პატარძალს: ასე ტკბილად და- ამის მერე, როცა ქორწილი დაიხურებო-
ვრები სახში, წამოიღებდნენ პატარძ- ვილსაო, გაგაბედნიეროთ ღმერთმაო და ბერდიო. მეფე-პატარძალს სიმღერით და, მეფე-პატარძალს ერთად დარჩენის
ლის მორთმეულ საჩუქრებს (წინდებს, ხელიხელს მოაკიდინებდა. ამ დროს თუ შეიყვანდნენ ოჯახში: უფლება ჰქონდათ. აწვენდნენ მორიდე-
ხელთათმანებს, ქესას, პაჭიჭს და სხ.). ქალი გაბედილი იყო, ბიჭს ფეხზე ფეხს მოგვყანს და მოგვიხარია, ბით სხვა ოთახში. ადგომის დროს სიძე
პატარძლის საჩუქარი ყველა მოყვარეს დაადგამდა, თუ არა და ვაჟი მოასწრებ- წითელ-ყვითელი პეპელა, ლოგინში ფულს ჩაჰყრიდა და ლოგინის
ერგებოდა. წამოსვლის დროს სხვა სა- და და ეტყოდა: ჩემი გუნებისა გამოდიო. ნეტავი ნეფის დედასა, დამგების სასარგებლოდ (ვინც ლოგინს
ჩუქრებსაც გამოატანდნენ, ხურჯინში ამის შემდეგ წავიდოდნენ ეკლესიაში ვარდნი უსხედან კერასა, დააგებდა, იმას დადეს ეძახდნენ).
ჩაუტოვებდნენ სიძის ოჯახის წევრე- ჯვრის დასაწერათ. დაიწერდნენ ჯვარს ნეტავი პატარძლის დედასა, ბევრი პატარძალი სამ წელიწად უმ-
ბისთვის. და ეკლესიიდან დუდუკის დაკვრით და თაგვნი უსხედან კერასა. ძრახად რჩებოდა.
ამის მერე დაიწყებოდა გადასაწყ- ჭიდაობით მოვიდოდნენ ქალის ოჯახ- მეფეს, პატარძალს და ნათლიას დამატება: როცა სახლიდან მაყრებს
ვეტი: ერთი კვირით, 10 დღით ადრე, ში. გაიმართებოდა ქორწინობა, ლხინი, შემოუროვინებდნენ სამჯერ ერბოთი მეფე მიჰყავდათ პატარძლის სახლში,
სანამ ქორწინებას დაიწყებდნენ, სი- ქეიფი. იმ ღამეს ათენებდნენ. დილით სამსე ქოთანს. პატარძალი ყოველ შე- მაშინ ასე მღეროდნენ:
ძის პატრონი წაუღებდა ქალის ოჯახს ოჯახის პატრონი დააყენებს აჯლაზე მოვლაზე თითოჯერ ხელს დაადებდა ღმერთმა ხელი მოგიმართოს,
ნახევარ ცხვარს თავისი პურით, არა- მეფე-პატარძალს ნათლიათი და მაყრე- ქოთანს, შემდეგ ავიდოდნენ აჯლაზე. დღე მოქცეს და დარი კარგი,
ყით, სუფრის მომკობილობით, ამავე ბით ერთათ. თავისიდან ქალის ზითებ აჯლა ეს არის საქვე (ტახტი) მაღლა სამოთხისა კლიტე მოქცეს
დროს პატარძალს წაუღებდნენ ლო- გამოიტანს. ამოირჩევენ ერთ მოხერხე- გაკეთებული, შეკმაზილი მეფე-პატარ- სულ თვალი და მარგალიტი.
გინის გადასაკრავს, საქორწილო ტანს ბულ, ენამეტყველ კაცს და ეს კაცი ასე ძლისთვის და დადგებოდნენ ფეხზე. ყელი მიგიგავს წეროსა,
და დაუთქვამდნენ დროს, თუ რა დროს იტყვის: ყველა ნათესავი და ნაცნობი მივი- გამჩენმა ჯვარი გწეროსა.
გაიმართოს ქორწინება. დათქვამდნენ დიდება ღმერთსა, მოწყალესა, დოდნენ და ულოცამდნენ ნათლიას და ქორწილის ბოლოს შვიდ წყვილ
ერთ დღეს. დაბრუნდებოდა სიძის პატ- ოჯაღსა, ოჯაღის პატრონსა, მეფე-პატარძალს ჰკოცნიდნენ. პატარ- ფერხულ დააბემდნენ.
რონი სახში და დაიწყებდა ქორწილის სტუმარსა და მასპინძელსა, ძალი ყველას ხელზე ემთხვევა. ამის ფერხულში ჩაბმულნი იყვნენ შვიდი
თადარიგს, დაპატიჟებდა თავის ნათე- მეფესა და პატარძალსა. მერე დაიწყებოდა კიდე ქორწინობა- წყვილი ცოლ-ქმარი (მეფე-პატარძლის
სავებს, მეზურნეებს დაიქირავებდა, გააბედნიეროს ღმერთმა, ერთ სას- ნა. ყველაზე წინ მოვიდოდა ნათლიის ჩათვლით) და შვიდჯერ შემოუვლიდნენ
წავიდოდნენ დათქმულ დღეს ქალის თუმალზე შეაბეროს. სმენა იყოს, მაყ- შეკმაზილი სუფრა, ზედ საჩუქრებით. სახლს.
ოჯახში, მოკმაზებდნენ სიძეს და თან რებო, ყურადღება. აი რა ვიშოვე და ვი- მერე ამას მოჰყვებოდა ნათესავების
გაჰყვებოდნენ მაყრები (20-30 კაცი) პოვეო. ასახელოს ღმერთმა ჩვენი ოჯა- და მეზობლების სუფრები. თუ ოჯაღი ჩამაწერინა დიმიტრი ბერიძემ ,
ცხენებით. ღის პატრონი, ჩვენი ევგენ მოყვარეო ღარიბი იყო, იმ ღამესვე მოათავებდა 46 წლის, სოფელი ერკოტა. ჩაიწერა
მაყრებს ჰყავდათ თავეთი ხელმძღ- სანიჭარს, ჩამოივლიდა სინი და იტ- ილია მაისურაძემ 1937 წელს
ვანელი მაყარბაში. მაყარბაში წინდა- ყოდნენ: ვარჯი მოვიდა გადასახდელის. ახალციხის სახელმწიფო მუზეუმის
წინ გაუშვებდა მახარობელს. სოფელ- 1 არაყს რო გადაჰკრავდნენ და მერე რამე ყველაზე წინ ნათლია დასტოვდა სინა- ფონდი
საჭმელს მიატანდნენ, იმას ჰქვია მაზა.
„რა განწირულია კაცი, როცა მას პატიოსნების მეტი არაფერი გააჩნია”.

ლესინგი
ფოლკლორი ფოთოლცვენა
სურნელი მოაქვს სიცოცხლის
ერთ კაცმა შეიყვარა სხვა ქალი. მას დააკვირდა გზას, თითქოს, აგერ, ამ ბილიკზე სახლში ყოფილა და ეს კაცი აუცილებლივ ყოველ შენს გამოჩენასა,
ცოლმა გაუგო და ეჩუბებოდა, დაანებე გამოვივლიდი, მოვიდოდი ამ ერდოზე, ჩავძა- ხორთლაღიაო. და გაიქვცა უკან სახლისა- შეგხვდები, თავგზა მერევა,
თავი მაგ გახრწნილ გზასაო. ხებდი ცოლს და ისიც კარს გამიღებდაო. კენ. ეს ნათლიმამაც უკან გამოუდგა ნათ- ვეღარ გაშორებ მზერასა.
კაცი მაინც არ იშლიდა. მოვიდა და მეორეთ ჩასძახა. ქალმა ლიას. ნათლია რო შევარდა თავის სახლში, შენ მილამაზებ ოცნებას,
მოახლოვდა შემოდგომა, ყველა გლეხი ისევ პირვანდულად გაიმეორა: ეს კაციც შეჰყვა, შიშისაგან ქალს კარებში მაძლევ სიცოცხლის რწმენასა,
ეზიდებოდა შეშას საზამთროდ. – კაცო, კაცო, ადე, ჰალა, ეს მამაძაღლი გული წაუვიდა. ეს კაცი ზის წყნარად. განსაცდელის ჟამს იმედით
ცოლმა ეს კაცი ძალის ძალად ძლივს ხელმეორეთ მოვიდა ერდოზე, წადი ერთი ნათლიას ეჭვები ეფანტება მის ხორთ- შენგან მოველი შველასა.
გაგზავნა ტყეში, შეშა რომ ჩამოეტანა ურ- და თავ-პირი დაანტვრიე, მასაო. ლაღობაზე და ჰფიქრობს, რომ აქ რაღაც დრო მიდის, კაცი ბერდება,
მით. ტყიდან რომ დაბრუნდა კაცი, იქვე, ეს კაცი შეშინდა, არ გამოვიდეს და არ მახინაციის ამბავიაო. გათენდა. ეს ორივე- გულიც ანელებს ძგერასა,
სახლის წინ, გააჩერა ურემი. დაღლილობის მომკლასო და გაიქცა. შესცივდა ამ კაცს, ნი ავიდნენ სახლში. ნათლია ეტყვის, რა- ვიცი, ზამთარი მოყვება
გამო არ დასცალა. მივიდა და ჩაწვა ლო- აღარ იცის, როგორ მოიქცეს. ტომ დაუკეტე კარი, რა იყო მიზეზიო? ნაღვლიან ფოთოლცვენასა.
გინში. შუაღამისას ცოლმა ხელი წაჰკრა: მან გადასწყვიტა, – მოდი, ნათლიასთან – აბა, მაგის ჭკუას ჰკითხე, შენც დაგტყობია ასაკი,
კაცო, ადე, მგლები შებმულან ურემში და ჩავალ და იქნებ მას არ შეეშალოს სახლიო. მგლები ურემში შეებმიან, რომ კარ- რაც გულში მიჩენს წყენასა,
შეშა მიაქვთო. ჩავიდა ეს კაცი ნათლიის ერდოზე და ში გავარდა და თავპირი დაიმტვრია? მაგ
ეშხი კი შეგრჩა ქალისა,
ეს კაცი საცვლების ამარა გამოვარდა უძახის ნათლიას. ნათლიამ ხმაზე იცნო, გა- ჭკუით ერთი ცოლი ვერ უცხოვრებია და
ცეცხლი კი აღარ ელავსა.
და ხან იქით გაიქცა და ხან აქეთ. დაეჯა- მოვიდა, გააღო კარი და რომ ნახა ეს კაცი, კიდევ სხვა ქალს იყვარებსო?
რაც რამე ცუდი მინახავს,
ხა ბოძებს, დაინტვრია თავპირი და იქვე შეშინდა, ეს აუცილებლივ ხორთლაღიაო. აბა, ჰკითხე, კიდევ წახვალ იმ ქალთა-
სიბერე უდრის ყველასა,
გული წაუვიდა. რამდენიმე საათის შემდეგ მაგრამ ეს ნათლია გულადი იყო, აიღო ნაო? კაცმა უპასუხა: მე ისეთი სუსხი ვჭა-
გამოფხიზლდა ეს კაცი. მას გაუკვირდა, ცული და გამოედევნა ნათლიმამას, მაგრამ მე, რომ ის ქალი კი არა, გინდა შენც თავი აფსუს, რამდენი წუთები
– ხომ სახლში ვიყავო? წამოდგა, მივიდა ვერ დარწმუნებულა, რომ ეს ჩემი ნათლი- დაგანებოვო. ქარს გავატანე მქროლავსა.
კარებზე, ნახა, რომ კარები დაკეტილია. მამაა. ავიდნენ ბანზე და ჩასძახეს ერდო-
ახლა ერდოდან ჩასძახა: ქალო, ქალო, კარი დან. ქალმა კიდევ წინანდებურად გაიმე- მთქმელი ილიკო ივანიძე, სოფელი ***
გამიღეო. ვითომ ქალმა გამოიღვიძა და ორა: ზველი, ჩაწერილია ვახტანგ სუდაძის თუ ქალმა პირი მოაღო
ტყვილაზე ამბობს: კაცო, კაცო, არ გესმის, – კაცო, კაცო, არ გესმის, ადე, ეს ვი- მიერ 1937 წელს. ახალციხის სახელმწიფო და გადმოფინა ენაო,
გაიღვიძე, ვიღაც მამაძაღლი მოსულა ერ- ღაცა მამაძაღლია, მესამეჯერ მოვიდა მუზეუმის ფ. N 3997. მისგან ისეთებს მოისმენ,
დოზე, უნდა შემოგვეჭრესო. ერდოზე, აიღე ეგ დიდი ხანჯალი, რაღა ფოლკლორული მასალები მოგვაწო- გერჩივნოს გველის კბენაო,
ეს კაცი დაიბნა. მას ეგონა, რომ ერდო ოხრად გინდა, გადი და თავი წააგდებინეო. დეს გრიგოლ ჯვარიძემ და სჯობს დაბრმავდე და დამუნჯდე,
შეეშალა, ამ ნათლიას შეეშინდა, ჩემი ნათლიმამა ლევან ლაფაჩმა დაიხშო ყურთა სმენაო,
სწრაფად და უხმოდ მოცოცხო,
გამოცანები
*** *** *** თუ გინდა გადარჩენაო.
ფეხები აქვს, – ვერ დადის, ქურდბაცაცა იმალება ერთი ფრინველის წესია,
*** თვალები აქვს, – ვერ ხედავს, სადაც ბნელი ხვრელია, არ იშენებს ბუდეს,
პაწაწინა მწერია მორცხვი არის ძალიან, ყველასათვის ცნობილი გამოსაჩეკ კვერცხებს
***
შრომისათვის გარჯილი, ლაპარაკსაც ვერ ბედავს. საზიანო მღრღნელია. სხვის ბუდეში უდებს. ქვეყნად ერი არ არსებობს
თუ ცუდს მოუწადინებ (თოჯინა) (თაგვი) (გუგული) ძმათა მკვლელი ჩვენისთანა,
მისგან წახვალ დასჯილი. პირველობის გასარკვევად
(ფუტკარი) *** *** *** ბოლო სიტყვას ამბობს დანა.
მრგვალი ტვირთის ტარება აქეთ-იქით მხტომარე ერთი ტიკი მაჩუქეს, ნუთუ მუდამ ასე იყო, –
*** არის მისი ქონება, არც თუ დიდი მწერია, ორი სითხე ჩაესხათ,
აქვს თავი და კბილები,
თუ დროებამ მოიტანა,
პაწაწინა მწერია მისი მოდგმა თავიდან ვერ ვიპოვე კარები,
არც თვალი, არც ყურები, ერთმანეთის არდანდობით
მოიშველეთ გონება. ნათესების მტერია. ნეტავ როგორ გამეხსნა.
თუ შეჭამე შენ ისა (ხარაბუზა) (კალია) (კვერცხი) ამოვწყდებით დანდათანა.
აწვა იცის ენისა. დავილიეთ, დავცოტავდით,
(ნიორი) *** *** *** დავიცალეთ სახლიდანა,
აიღებ და გაგეცნობა შეშაზე და ნახშირზე შავი ფერის ცხოველია ვაი, ჩემო საქართველოვ,
*** მშობლიური ენითა, შედარებით იაფია, ზარმაცი და ნელი, რა ჭირი გჭირს ამისთანა.
რაც რომ არის სულიერი დაგიხატავს ქვეყანას კერძის დასამზადებლად თუმცა ცხიმით მდიდარია
ყველას უნდა კვება, შურმა, შუღლმა, ძმათა მტრობამ
ათასნაირ ფერითა. სულ ყველაზე სწრაფია. მისი რძე და ყველი.
ჩაიხუტებს გულში (წიგნი) (ბუნებრივი აირი) (კამეჩი)
სიძულვილი მოგვიტანა,
როცა ვინმე კვდება. სისხლის სუნი დაგვტრიალებს,
(დედამიწა) *** *** *** გაგვიჩინა დარდი თანა.
ზოგი კაცის ნებისყოფა ქალაქიდან ქალაქში ზამთარშია ჭაღარა, თავს დაგვჩხავის ყვავ-ყორანი,
*** საზიანოდ აიღო, სწრაფად გადამატარა, ზაფხულში აღარა. სისხლის სუნზე აიშალა,
ღამე არის ჩინარი, ნელნელობით ჯანმრთელობა ვისაც უნდა გაჰყვება, (მთები) ძმათა შუღლით საქართველო
დღისით კი უჩინარი. უნებლიედ წაიღო. დიდია თუ პატარა. ანტონ ბალახაშვილი,
(ვარსკვლავები) დასუსტდა და დაიღალა.
(სიგარეტი) (თვითმფრინავი) 83 წლის, ადიგენის რაიონი,
სოფელი უდე მჯერა, ღმერთი არ გაგვწირავს,
არ დაგვტოვებს ცოდვებთანა,
რუნველყოთ დავალიანების დაფარვა: მტრობას შეცვლის სიყვარული,
გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” შპს გაზეთი „ლიტერატურული მესხეთი”
დავიცლებით დარდისგანაც.
ხელმომწერთა საყურადღებოდ! ს/კ 223100908 ავტორ-მთქმელი
ძვირფასო მეგობრებო, ჩვენი გაზეთის ერთგულო „ლიბერთი ბანკის” ასპინძის ფილიალი ზაურ ჯვარიძე,
მკითხველებო, შეგახსენებთ გაზეთის რეკვიზიტებს ბანკის კოდი: 220101451 73 წლის, ასპინძის რაიონი
და უმორჩილესად გთხოვთ უახლოეს პერიოდში უზ- ანგ.№ GE72LBO113115795007000 სოფელი ჭობარეთი
გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” ელექტრონული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე: www.scri.co; fcoo: ლიტერატურული მესხეთი
გაზეთის რედაქცია სარგებ-

ფიზიკური პირი ავთანდილ ბერიძე
დამფუძნებლები: ლობს თავისუფალი პრესის
სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტი პრინციპებით და ავტორის
მოსაზრებებსა და გამონათქვა-
მებზე პასუხს არ აგებს
კომპიუტერული
უზრუნველყოფა
მერაბ ბერიძე, 5
ირმა ჯიშკარიანის
საბურთალოს 43ა lit.meskheti@gmail.com
ტელ: 2–93–27–66 lit–meskheti@yahoo.com

Literaturuli Meskheti 2019 July 07

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Literaturuli Meskheti 2019 July 07

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

”დადგით მესხეთში აკვნები, აღზარდეთ კვლავ რუსთაველი” გიორგი ლეონიძე

გამოცემის ოცდამეერთე წელი ”LITERATURULI MESKHETI” ”ЛИТЕРАТУРУЛИ МЕСХЕТИ”

საქართველოს მწერალთა კავშირის 25-ე ყრილობა

დამტვრეული სავარძლები, ანუ 90-იან წლებამდე და ეროვნული მოძრაობის წლებში

ახლა სხვა დროა

დამტვრეული სავარძლები, ანუ 90-იან წლებამდე და ეროვნული მოძრაობის წლებში

ენძელათა ჯარი, გაზაფხულო დაგვიფარე.

1990 წელს დავამთავრე თბილისის

საერო ენა და სათემო კილო

ნაყოფიერად განვლილი დიდი გზა

„ვერ გადააშენეს...“ პოეზიის დღესასწაული

წესები ერკოტაში დნენ ერთმანეთს და გაიშლებოდა დი-

„რა განწირულია კაცი, როცა მას პატიოსნების მეტი არაფერი გააჩნია”.

გაზეთის რედაქცია სარგებ-

You might also like