Imahen ng Kababaihan sa Ilang Piling Epikong Pilipino

Narito ang ilang piling epikong Pilipino kung saan matutunghayan ang pagtutulungan ng bidang

lalaki at nang malalapit sa kanilang kababaihan (kapatid, asawa, pinsan, atbp.) na kaagapay nila sa

kanilang pagpupunyagi. Minarapat ng may-akda na pumili ng isang epiko mula sa Luzon (Ang Hudhud hi

Aliguyon ng mga Ifugao); isa mula sa Kabisayaan (Hinilawod I: Ang Epiko ni Labaw Donggon) at isa mula

sa Mindanao: Ang Paghahanap ni Matabagka sa Diyos ng Hangin ng mga Talaandig ng Bukidnon.

Mula sa Luzon: Hudhud hi Aliguyon ng mga Ifugao

Ang mga grupong etnolingguistikong naninirahan sa mga kabundukan ng Cordillera ay

kolektibong tinatawag bilang Igorot, na ang ibig sabihin ay mga taong naninirahan sa kabundukan.

Nahahati sila sa ilan pang mga grupo gaya ng mga Isneg, Apayao, Tingguian sa hilagang Cordillera;

Kalinga, Bontoc, at Ifugao sa Gitnang Cordillera; at Ibaloi at Kankana-ey sa timog Cordillera (CCP 286).

Sa larangan ng epiko, ang epikong Hudhud ng mga Ifugao ay idineklara ng United Nations bilang

buhay na kayamanan at isa sa mga katangi-tanging pamanang pampanitikan at kultural sa daigidig. Ang
hudhud ay maaaring maging batis ng mga mito at kuwento ng mga Ifugao tungkol sa kababaihan at

kalalakihan, ugnayang pangkasarian, pangkalahatang pananaw at sekswalidad.

Nakatuon ang nasabing bersyon sa labanan sa pagitan nina Aliguyon at Pumbakhayon, na

nagwakas lamang nang magkaroon ng kasunduang pangkapayapaan sa pamamagitan ng pagpapakasal

nina Aliguyon at Bugan, kapatid na babae ni Pumbakhayon, at ni Pumbakhayon at Aginaya, kapatid na

babae naman ni Aliguyon. Batay ito sa awit ng babaeng makata na si Hinayup Bantiyan (Eugenio 24).

Bagamat ang epiko ay umiinog sa labanan sa pagitan ng dalawang bidang lalaki na sina Aliguyon at

Pumbakhayon, maaari tayong magkaroon ng ideya sa imahen ng kababaihan sa lipunang Ifugao batay sa

nasabing epiko.

Makikita halimbawa mula sa karakter ng ina ni Pumbakhayon na si Dangunay ang

pagpapahalaga sa sinasabi ng kababaihan, lalo na ng mga ina. Kahit nasa gitna ng laban, nang sumugod

si Dangunay sa lugar ng labanan bitbit sa kanyang likod ang sanggol na si Bugan, iwinasiwas niya ang

bolo at tinanong ang naglalaban kung ano ang mapapala nila mula sa pag-aaway gayong pareho lamang
naman sila ng lakas. Marahil naaalala ni Aliguyon ang kanyang sariling ina sa ina ni Pumbakhayon kung

kaya’t nang sinabi nitong itigil na muna nila ang laban dahil kinakailangan nang kumain ni Pumbakhayon,

itinigil na muna ng dalawa ang labanan. Mapapansin na una, ipinahiwatig ni Dangunay na ang babae ay

rasyunal sapagkat siya ang nakatanto na walang saysay ang ginagawang paglalaban nina Aliguyon at

Pumbakhayon dahil ayon nga kay Dangunay, pareho lamang sila ng lakas. Ikalawa, nagpamalas siya ng

katapangan dahil hindi siya nangiming manghimasok sa paglalaban ng dalawang lalaki upang patigilin

sila kahit pansamantala lamang. Marahil, maaaring idagdag ang ikatlong obserbasyon na mahalaga ang

sinasabi ng kababaihan, lalo na ng ina, sa lipunan sapagkat pinakinggan naman siya ng dalawa at itinigil

nila pansamantala ang laban.

Sa pamamagitan naman ng kapatid na babae ni Pumbakhayon na si Bugan ay naipakita kung

paano pinapahalagahan ng lalaki ang kapatid na babae. Nang magpaalam si Aliguyon na iuuwi niya ang

mapapangasawang si Bugan sa Hannanga, ibinigay ni Pumbakhayon ang gong at hinabing kumot kay
Aliguyon upang magsilbing pananggalang niya mula sa init dahil hindi diumano sanay nang naiinitan si

Bugan. Ipinapakita rito kung paano pinoprotektahan ang kababaihan na hangga’t maaari ay hindi

pinapalabas ng bahay o hindi hinahayaang masugatan dahil sa matinding pangangalaga sa kanila.

Samantala, nang dumating na sa Hannanga ay mapapansin naman sa karakter ng ina ni Aliguyon

ang pagiging maalaga nang salubungin niya si Bugan at sabihang magpahinga na dahil tiyak daw na

napagod ito mula sa paglalakbay. Pagkatapos mamahinga sila ay pinakain at pinainom ng alak hanggang

sa sila ay masiyahan at magsiuwian na.

Ang pag-aalaga ng mapapangasawang si Aliguyon kay Bugan ay mababanaag din mula sa pagaasikaso ni
Aliguyon sa mga pangangailangan ni Bugan. Kinuha niya ang mga singsing mula sa kanyang

binti at isinabit ito sa talon kung saan dumadaloy ang tubig at sinabing dito isasabit ni Bugan ang

kanyang mga kwintas. Pagkatapos ay kinuha niya ang gong at iniharang sa dumadaloy na tubig mula sa

talon at sinabing dito tutuyuin ni Bugan ang kanyang katawan. Pagkatapos ay kumuha siya ng

pinakamahuhusay na kumot at nagpunta sa paliguan, at gumawa ng isang harang at sinabing ito ang
magiging paliguan ni Bugan. Makikita rin sa epiko ang papel ng kababaihan bilang mga mang-aawit ng
lipunan. Ito ay nang

tinawag ni Aliguyon ang kanyang kapatid na babae na si Aginaya upang tawagin ang mga kaibigan nitong

babae na siyang aawit para sa bayaw ni Aliguyon na si Pumbakhayon.

Kaugnay nito, ang pagpapakasal sa kapatid na babae ng kalabang lalaki ay tinitingnan bilang

solusyon sa digmaan. Nang magkasundong magpakasal si Aliguyon kay Bugan ay nagwakas na ang

digmaan sa pagitan ng kanilang mga ama. Lalong tumibay ang alyansa ng dalawang grupo na dating

magkaaway nang magkapangasawahan sina Pumbakhayon at ang kapatid ni Aliguyon na si Aginaya

(Daguio 39-51).

Sa kasaysayan, mababatid ang pag-iisang dibdib bilang paraan ng paglutas sa hidwaan sa

pagitan ng dalawang pamilya. Halimbawa, sa mga Manuvu ay isinasapraktika ang layas nad’asawa, o

kasal na nagaganap upang pagbayaran ang insultong natanggap ng babae man o lalaki, sadya man ito o

hindi. Ito ay isang paraan upang mapanumbalik ang karangalang nasira dahil sa insultong natanggap

(Manuel 31). Ang pag-iisang dibdib, lalo na ng mga kabilang sa uring maginoo kung kanino nakasalalay
ang kapangyarihan ay mahalaga rin sa pagsasambayanan dahil ang mga bayan ay nakasalalay sa

magkakaugnay na pamilya. Ayon kay Salazar, sa kanyang pagsusuri ng Inskripsyon sa Binatbat ng Tanso

ng Laguna (IBTL), ito ang katuturan ng pag-iisang dibdib nina Jayadewa, pinuno ng Tundun (Tundo) at

Pailah (Pila), at Namwaran, anak na babae ng pinuno ng Mdang na si Dayang Akitan