You are on page 1of 151

‫ذن لة فةلسةفةدا (‪)2‬‬

‫ئــةرةســتـؤ و ذن‬

‫‪1‬‬
2
‫ذن لة فةلسةفةدا (‪)2‬‬

‫ئــةرةســتـؤ و ذن‬
‫د‪ .‬ئيمام عةبدولفةتاح ئيمام‬

‫وةرطَيرِاني‬
‫سـةركـةوت جةلين‬

‫‪3‬‬
‫خانةي موكرياني بؤ ضاث و بآلوكردنةوة‬

‫● ئةرةستؤ و ذن (رُ لة فةلصةفةدا) (‪)2‬‬


‫● ٌووشيين‪ :‬د‪ .‬ئيىاً عةبذولفةتاح ئيىاً‬
‫● وةرطيَرِاٌي لة عةرةبييةوة‪ :‬شةركةوت جةلين‬
‫● ٌةخشةشازي ٌاوةوة‪ :‬طؤراُ جةواه رواٌذزي‬
‫● شةرثةرشيت ثرِؤرة‪ِ :‬اوار ٌةشرةديَ‬
‫● بةرط‪ِ :‬ؤطر شذيق‬
‫● ٌرخ‪ 2222 :‬ديٍار‬
‫● ضاثي يةكةً ‪2202‬‬
‫● تريار‪ 0222 :‬داٌة‬
‫● ضاثداٌةي ووكرياٌي (ِةوليَر)‬
‫َي ‪2113‬ي ثيَي زضاوة‪.‬‬
‫● بةضِيَوةبةضايةتي طؿيت نتيَبداْةي طؿتييةنإ شَاضةي غجاضزْي (‪ )949‬غاي‬

‫زجنريةي كتيَب (‪)577‬‬

‫هەموو مافێکی بۆ دەزگای موکریانی پارێسراوە‬

‫ماڵپەڕ‪www.mukiryani.com :‬‬
‫ئیمەیل‪info@mukiryani.com :‬‬

‫‪4‬‬
‫* ئةو ويٍَةيةى ئةرةشتؤ بؤ رٌى داتاشيوة زؤر طرٌطة‪ ،‬كاريطةرييةكى زؤريشى‬
‫ِةية‪ ،‬ضوٌلة لة قولَاييةكاٌى كولتوورى رؤرئاواييذا جيَطريبووة‪ِ ،‬ةر ئةويش‬
‫بووة بة شةرضاوةى ٌاشيٍى رٌاُ بة شيَوةيةكى طشتى‪.‬‬
‫شوزاُ بيَن‬

‫* ثياااوى شااجى ثيَصااتى ئةوااةريلى‪ ،‬رةد ثيَصااَ دادةبةزيٍَيَتااة ئاشااتى‬


‫ثاكلةرةوةى ثيَمَاو و ثاشاُ ئةجناوطرييى ئةوة دةكات‪ ،‬كة رةد ثيَصَ تةٌيا‬
‫بؤ ثاكلردٌةوةى ثيَمَاو شياوة‪.‬‬
‫بيَرٌارد شؤ‬

‫‪5‬‬
‫ثيَشلةشة‪:‬‬
‫ئةً وةرطيَرِاٌة ثيَشلةشة بة دايلي‪ ،‬كة وةك ِةر رٌيَلي كورد تةواةٌي‬
‫خاااؤي لاااة خسواااةتلردٌي ئاااةواٌي تااار و فةراوؤشااالردٌي خؤياااذا‬
‫طوزةراٌذووة‪.‬‬

‫وةرطيَرِ‬

‫‪6‬‬
‫ثيَرست‬

‫‪.............‬‬
‫‪9‬‬ ‫ثيَشةكي‪.......................................................‬‬
‫‪............‬‬
‫‪09‬‬ ‫تةوةرى يةكةً‪ :‬بوٌاياادى تياؤرةيى ‪...........................‬‬
‫‪.............‬‬
‫‪20‬‬ ‫بةشى يةكةً‪ :‬شةرةتايةك لة ئةثصتىؤلؤريا‪.....................‬‬
‫‪.............‬‬
‫‪22‬‬ ‫يةكةً‪ :‬ئارةزووى زاٌني‪..........................................‬‬
‫‪.............‬‬
‫‪22‬‬ ‫دووةً‪ :‬زاٌيٍى فةلصةفى‪........................................‬‬
‫‪..............‬‬
‫‪29‬‬ ‫بةشى دووةً‪ :‬ثاية ويتافيسيلييةكاُ‪............................‬‬
‫‪.............‬‬
‫‪22‬‬ ‫يةكةً‪ِ :‬رياركييةتى طةردوُ‪...................................‬‬
‫‪.............‬‬
‫‪27‬‬ ‫دووةً‪ :‬بريؤكةى وةزيفة‪........................................‬‬
‫‪.............‬‬
‫‪22‬‬ ‫شيَيةً‪ِ :‬ةيوال و فؤرً‪............................................‬‬
‫‪............‬‬
‫‪22‬‬ ‫تةوةرى دووةً‪ :‬منووٌة ثراكتيلييةكاُ‪...........................‬‬
‫‪...........‬‬
‫‪22‬‬ ‫بةشى يةكةً‪ :‬ويَيٍة و بايؤلؤريا‪..................................‬‬
‫‪..........‬‬
‫‪27‬‬ ‫يةكةً‪ :‬بايةخذاٌى ئةرةشتؤ بة بايؤلؤريا‪..........................‬‬
‫‪..........‬‬
‫‪29‬‬ ‫دووةً‪ :‬بايؤلؤريا و شروشتى رُ‪..................................‬‬
‫‪..........‬‬
‫شيَيةً‪ :‬رؤلَى ٌيَر و ويَ‪72 .............................................‬‬
‫ضوارةً‪ :‬دياريلردٌى رةطةزى كؤرثةلة‪....................................‬‬
‫‪75‬‬
‫‪......‬‬
‫ثيٍَجةً‪ :‬ضؤٌيَتيى بةشذاريلردُ‪32 .......................................‬‬
‫‪.......‬‬
‫شةشةً‪ :‬الوازيى ويَيٍة‪35 ................................................‬‬
‫‪.....‬‬
‫حةوتةً‪ :‬ئةجناوةكاُ‪52 .................................................‬‬
‫‪7‬‬
‫‪...........‬‬
‫‪57‬‬ ‫بةشى دووةً‪ :‬رُ و شياشةت‪....................................‬‬
‫‪..........‬‬
‫ثيَشةكى‪55 ..........................................................‬‬
‫‪...........‬‬
‫‪59‬‬ ‫يةكةً‪ :‬دروشتبووٌى دةولَةت‪......................................‬‬
‫‪..........‬‬
‫دووةً‪ :‬خيَساُ و دؤخى رُ‪57 .........................................‬‬
‫‪..........‬‬
‫‪55‬‬ ‫شيَيةً‪ :‬ثياو و ثيَطةى لةٌيَو خيَساٌذا‪...............................‬‬
‫‪.........‬‬
‫ضوارةً‪ :‬ثياو و ثةيوةٌذيى ِاوشةريَتى‪92 .............................‬‬
‫‪..........‬‬
‫‪92‬‬ ‫‪ِ -0‬اوشةرطرييى‪.................................................‬‬
‫‪........‬‬
‫‪ -2‬ويَرد‪92 ..........................................................‬‬
‫‪..........‬‬
‫‪ -2‬تةوةٌى ِاوشةرطرييى ‪92 ........................................‬‬
‫‪..........‬‬
‫ثيٍَجةً‪ :‬شروشتى ٌةفض‪95 ...........................................‬‬
‫‪.........‬‬
‫بةشى شيَيةً‪ :‬رُ و ئةخالق ‪027 .......................................‬‬
‫‪...........‬‬
‫‪025‬‬ ‫يةكةً‪ِ :‬رياركييةتى ئةخالق ‪......................................‬‬
‫‪.......‬‬
‫دووةً‪ :‬ئةخالقى خيَساٌى‪000 ...............................................‬‬
‫‪.........‬‬
‫‪ -0‬ئةركةكاٌى رُ ‪002 .................................................‬‬
‫‪........‬‬
‫‪ -2‬ئةركةكاٌى ويَرد ‪002 ...............................................‬‬
‫‪...........‬‬
‫‪005‬‬ ‫كؤتايى ‪..........................................................‬‬
‫‪.........‬‬
‫ثةراويَسةكاُ‪027 ........................................................‬‬

‫‪8‬‬
‫ثيَشةكي‬

‫ئةطةض ئةفالتوٕ ية ضووى فةيػةفييةوة زؤخى شْى ياْىاْي وةى ئىةوةى ٖىةبوو‬
‫نوضت نطزبيَتةوة (باغهطزبيَت)‪ ،‬ئةوا ئةضةغتا ئةّ زؤخةى نطز بة قاْوْيَىو‪ ،‬ناتيَىو‬
‫َيسا تياضيَو ية غىةض شٕ زابٓيَىت‪ ،‬نىة ثايىة غىةضةنييةناْ يىة َيتافيعيهىاوة‬ ‫ٖةوي‬
‫وةضططتبيَت‪ .‬ثاؾإ بة غةض باياياشيا و زواتىطيـ بىة غىةض ٖةضيةنىة يىة ئىةخالم و‬
‫ضاَياضيسا ثطانتيه نطز‪ ،‬ئةَةف با ئةوةى ضاغت و زضوغت ئةو زؤخىة ْايىةباضةى‬
‫شْإ بػةمليَٓيَت‪ ،‬نة خوو و ْةضيتة ياْاْييةنإ بايإ زضوغتهطزبوو‪.‬‬
‫َةتطغي تياضةنةى ئةضةغتا يةوةوة زيَت‪ ،‬نة ية زواى خاى بة ؾيَوةيةن فطاوإ‬
‫ية نويتووضى عةضةبي (و نوضزيؿُاْسا) زووباضة و زووثاتهطايةوة‪ ،‬ضةْطة ظةَيٓةيةن‬
‫ية باضى با خايؿ زؤظيبيَتىةوة‪ ،‬وىوْهة ظؤضيَىو ضا و غىةضا ٖاوؾىيَوةى ئىةواْ‬
‫ئةضةغتاى تيَسابوو‪ ،‬نة تةْيا ئةوةيإ َابوو تيىاضيعة بهىطئَ‪ .‬ضيَىو وةى ئىةوةى يىة‬
‫َيَىت‪(( :‬ئىةو ويَٓةيىةي‬ ‫نويتووضى ضؤشاواييسا ضوويسا‪ ،‬يةّ باضةيةؾةوة غاظإ بيَىٌَ زةي‬
‫ئةضةغتا با شْ زاتاؾيوة ظؤض ططْطة‪ ،‬ناضيطةضييىةن ظؤضيؿى ٖةيىة‪ ،‬وىوْهة يىة‬
‫قوآلييةناْ نويتووضى ضؤشاواييسا ديَطريبووة‪ٖ ،‬ةض ئةويـ بووة بة غةضواوةى ْاغيٓ‬
‫شْإ بة ؾيَوةيةن طؿت ))‪ .1‬ئةَةف ضيَو بة غةض نويتووضى عةضةبيسا زةوةغىجيَت‪.‬‬
‫ئةطةض تاظيَو بة وضزى غةضْر بسةئ‪ ،‬ييَطة و يةويَ بريؤنة و زةغتةواشةناْ ئةضةغىتا‬
‫َسةؤ و توْسوتيصٕ و ضةطةظيَه ٖةغتياض و‬ ‫زةبيٓني‪ ،‬غةباضةت بةوةى‪ ،‬نة شْإ ظوو ٖةي‬
‫ْاغو و غاظاوئ‪ ،‬ظوو ناضيطةض زةبٔ‪ ،‬ظياتط ثؿت بىة ٖةغىتةنإ زةبةغىة وةى يىة‬
‫ئةقٌَ‪ٖ ،‬ةض باية نةَرت ئاَازةييإ تيَساية با غةضؤنايةتيهطزٕ وةى ية ثياوإ‪ ،‬ووْهة‬
‫َة ْةى بة ٖةغت‪.2‬‬ ‫غةضؤنايةت ثيَويػت بة ئةقً‬
‫ٖةضوةٖا بريؤنىةناْ ئةضةغىتا يىة ٖىةَوو يىةى بىة ْيَىو نويتووضةنةَاْىسا‬
‫بآلوبووْةتىىةوة‪ ،‬بىىة ضازةيىىةن وا‪ ،‬نىىة بووْةتىىة بةؾىيَه زاْىىةبطِاو يىىة ضؤؾىىٓبريي‬
‫‪9‬‬
‫طؿتيُإ‪ ،‬ى ضؤؾٓبري و بريَةْس و فةيًةغوفيـ زةياْبيٓ ‪ٖ ،‬ةض وةى ى ثياويَه‬
‫غةضدازةف زةياْبيٓ ! َىطؤ غىةضى زةغىوضَِيَت نىة بريَةْىسيَه طىةوضةى وةنىو‬
‫غةظاىل زةبيٓيَت ناتيَو ثيَيواية ((ٖاوغةضطريي داضيَهة ية ناياليىةت ‪ ،‬شٕ زةبيَتىة‬
‫َ ثيىاوى بىة‬ ‫ٖاوزةَ ثياو‪ ،‬يةبةض ئةوةى داضيَهة ية ناياليةت ‪ ،‬نةواتىة طويَطِايىةي‬
‫ضةٖاي ية غةض وادبة يىة ٖىةض ؾىتيَهسا زاواى ييَبهىات و بىاى ْييىة غىةض ث َي ى‬
‫بهات))‪ .3‬ييَطةزا غةظاىل ٖاوبةؾي و غاظ و خاؾةويػىت (مودة و وزةو و) يىة بىري‬
‫َيهطزْ‬ ‫وووة نة ية قوضئاْسا ٖاتووٕ! تةْاْةت ناض طةيؿتوةتة ئةوةى‪ ،‬نىة طويَطِايىةي‬
‫َيَطزيىإ نطزووةتىىة يىىةنيَو يىىة بٓىىةَاناْ ئيػىىالّ! (( غىىةظاىل وىىةْس فىىانتيَه‬
‫ناَةآل يةت باوى باغهطزووة نة ية ضيَع و بايةخ شٕ نةّ زةنةْةوة‪ ،‬يةَةؾسا ثؿت‬
‫بة وةْس فةضَووزةيةن زةَاوزةّ (َتواتط) بةغتووة‪ ،‬نة ضاغت و زضوغت ظؤضيَهيإ‬
‫ديَطةى طوَأْ))‪.4‬‬
‫َىة‪ ،‬ئةَىةف‬ ‫ٖةضوةٖا غىةظاىل ثيَيوايىة ئاَىاا يةنىةَ ٖاوغىةضطريي َٓساي‬
‫بٓةضِةتة و ٖةض با ئةَةف ٖاوغةضطريي ٖةية‪ 5‬ئةّ ثطؤغةية يةبىةض ؾىةٖوةت ْييىة‪،‬‬
‫َ َاتيظ ٖةية‪ ،‬وا ية ثياو زةنات تاو زةضبهات و شْيـ ئاَازة‬ ‫َهو ؾةٖوةت ضؤي‬ ‫بةي‬
‫‪6‬‬
‫زةنات با وةضططتٓ تاوةنة ‪.‬‬
‫وةْسئ بريؤنةى تط ٖةٕ بة زضيَصاي ئةّ تويَصيٓةوةية زووبىاضة زةبٓىةوة‪ ،‬خويَٓىةض‬
‫َيَت ْاَا ْيية بة يةوة‪ ،‬بطىطة ثيىاوى‬ ‫َياْسا ٖةغت زةنات ئةوةى ئةضةغتا زةيً‬ ‫يةطةي‬
‫َيَتةوة‪ .‬نىيَ يىة ئيَُىة ْةَاْبيػىتوة‬ ‫غةضدازةف بة يةقني و َتُاْةوة ٖةْسيَهيإ زةي‬
‫َ ْوقػاْة‪ ،‬ية سونُساْي بىة غىةض ؾىتةناْسا‬ ‫طواية شٕ ئاغت ظيطةني نةَة‪ ،‬ئةقً‬
‫َةت‬ ‫ٖاوغةْط ْيية‪ ،‬با غياغةت يإ غةضنطزايةت ياخوز بةضِيَوةبطزْ ناضوباضى زةوي‬
‫ؾياو ْيية و ‪ٖ...‬تس‪ .‬تةْاْةت ئةطةض بيَت و وةْس منووْةيةن زضةوؾاوة ية ضؤشٖةآلت‬
‫و ضؤشاوا ببيٓيَت‪ ،‬خاى ييَ ْةبإ زةنات‪ ،‬بيَ ئةوةى بة زواى ييَهساْةوةيسا بطِوات يىإ‬
‫ية خاى بجطغيَت‪ :‬نة وإ يةطةٍَ برينطزْةوةيسا ويَو زيَتةوة؟ (َاضططيَت تاتؿىةض) يىة‬
‫يوتهةى سونُطِاْيساية ية بةضيتاْيا‪( ،‬ئةْسيَطا طاْسى) ية ٖٓسغتإ‪( ،‬بي ْىةظيط بوتىو)‬
‫‪11‬‬
‫َسا َائيَط) ية ئيػطائيٌ‪ ،‬نة ظوخاوى زوْياَإ بة زةغىت‬ ‫ية ثانػتإ‪ٖ ،‬ةضوةٖا (طاي‬
‫وةؾت‪ٖ .‬ةَوو ئةَاْة با تةْيا داضيَو واى ييَٓانةٕ ية خاى بجطغيَت‪ :‬ئايا ؾىافيَطى‬
‫َرتة تةْيا يةبىةض ئىةوةى ئىةو ثيىاوة و‬ ‫ئاتاَبيًةنةى بي ْةظيط يإ ئةْسيَطا يةوإ ئاقً‬
‫ئةَاْيـ شٕ؟ ئايا ئةو ْاَةبةض يإ ثاغةواْةى نة يةبةض زةضطانةياْسا ضازةوةغىتيَت‪،‬‬
‫يةوإ بة تواْاتطة ية بةضِيَوةبطزْ وآلتسا‪ ،‬يإ ية بطِياضزاْسا يىةوإ ٖاوغىةْط ظيىاتطة‬
‫تةْيا يةبةض ئةوةى ئةو ثياوة و ئةَاْيـ شٕ؟ ض زوانةوتوييةنة‪!...‬‬
‫َهو‬ ‫ئةضةغتا تةْيا بىة باغىهطزْ ئىةّ نةَونوضِياْىةى شْىةوة ْةوةغىتاوة‪ ،‬بىةي‬
‫ٖةْسيَه تطيؿ با ظياز نطزووٕ‪ .‬بةوةى ْاتواْيَىت وةى ثيىاو فةظيًةتىة ئةخالقييىة‬
‫دياواظةنإ َوَاضةغة بهات‪ْ ،‬اتواْيَت ٖيض ثًةيةن ناَةآليىةت يىإ ضؤؾىٓبريي‬
‫َيؿ با ْاويَتة غةض‪ ،‬ئةضن ئةو تةْيا خػىتٓةوةى‬ ‫ٖةبيَت‪ ،‬تةْاْةت بةضِيَوةبطزْ َاي‬
‫َ ن ى ببيَىت!‬ ‫َهو بةضثطغياضيةتييةنةى ناتيَو ناٌََ زةبيَت‪ ،‬نة َٓساي‬ ‫َة‪ ،‬بةي‬ ‫َٓساي‬
‫َطاى عةضةبيسا ظؤض باوة(و ية‬ ‫ئةَةف بريؤنةيةنة ية ضابطزوو و ية ئيَػتاؾسا ية ناَةي‬
‫َ نوضِيإ ْابيَت‪ ،‬تووؾ خةفىةت‬ ‫َهاْيَو نة َٓساي‬ ‫نوضزغتاْ خامشاْسا تا ئيَػتا خةي‬
‫و سةغطةتيَه ظؤض زةبٔ)‪ ،‬ية ناتيَهسا ئةوة ثياوة بةضثطغة يىة زيىاضيهطزْ ضةطىةظى‬
‫َ نض ْاخاتةوة‪ ،‬تةْيا ناتيَو ْةبيَت‪ ،‬نة ية ضيَطِةوى‬ ‫َئَ غطوؾت َٓساي‬ ‫َٓساٍَ‪ ، 7‬يإ زةي‬
‫زضوغت خاى بسات‪ .‬ئةَاْة و وةْسئ بريؤنةى ئةضةغتاي تط‪ ،‬نة زوايى ْايىةٕ‪،‬‬
‫زةبيٓ ييَطة و يةويَ ثةضف بووْةتةوة‪ .‬بة زاخةوة ٖةْسيَهيإ بىةضطيَه زيٓييىإ بىة‬
‫بةضزانطاوة تا ظياتط بة ٖيَع و ناضيطةضييإ بهةٕ‪ ،‬خػتوياْةتة غةض ئيػالّ‪ ،‬نة شْى‬
‫عةضةب ية ناؾى ْىةظاْني و زوانىةوتووي زةضٖيَٓىا‪ ،‬يىة ناتيَهىسا ثيَؿىرت يةطىة ٍَ‬
‫َهةناْ تطى ثياوزا بة َريات زةبطا‪ ،‬ئيػىالّ بىةضظيهطزةوة بىا بىةضظتطئ ثًىةى‬ ‫َوي‬
‫َو و َيَطز و ‪ٖ...‬تس‪.‬‬ ‫ناَةآليةت ‪ ،‬ئةو ناتةى نطزى بة غةضزاضى خاى ية َاٍَ و َوي‬
‫ييَطةوة ططْطي خويَٓسْةوةى تياضةنةى ئةضةغتا و بةضاوضزنطزْ ضا و بريؤنةناْ‬
‫بةواْةى ية نويتووض و نةيىةثوضى عىةضةب (و نوضزى)َاْىسا يىة نىإ و ئيَػتاؾىسا‬
‫وتطاوٕ‪ ،‬زةضزةنةويَت‪.8‬‬
‫‪11‬‬
‫ثيَؿرت تيَبيٓي ئةوةَإ نطز‪ ،‬ئةو غيفةتاْةى شْاْ ضؤشٖةآلتي ئيَػىتايإ ثىيَ‬
‫َطاى ئةغيٓاي بووٕ‪ ،‬ية ناتيَهسا‬ ‫وةغف زةنطيَت ‪ٖ ،9‬ةَإ غيفةت شْاْ ْيَو ناَةي‬
‫شْ ضؤشٖةآل ت ية َيػطى ناْسا با منووْة‪ ،‬بة وا ن و بةؾساضيهطزْ يةطةٍَ ثياوزا‬
‫َىةوة‪ ،‬يىة‬ ‫ية ٖةَوو ضوويةنىةوة‪ٖ ،‬ريؤزؤتى َيَصوْووغى غةضغىاّ نىطزووة‪ :‬يىة َاي‬
‫باظضطاْ ‪ ،‬نؿتوناٍَ‪ ،‬بىاظا ِض و ضاَياضيىسا‪ ،‬تةْاْىةت تىواْ بطاتىة بىةضظتطئ ثًىةى‬
‫غياغةت‪ ،‬ناتيَو بة تةْيا يإ يةطةٍَ َيَطزةنةيسا سونُ وآلت زةنطز‪.11‬‬
‫زيازؤضى غةقةييـ زةَييَت‪ (( :‬شٕ ية ثازؾا زةغةآلت و ضيَعى ظياتط بوو‪ ،‬ئةَةف‬
‫يةبةض ئةو يازةوةضيية باؾاْةية نة خواوةْسة ئيعيؼ ية َيػطزا ديَيٗيَؿىتبوو))‪ 11‬شٕ‬
‫ضيَعيَه ظؤضى ٖىةبوو‪ ،‬بىة ضازةيىةى ٖىةَوو دىاض ثازؾىا ويَٓىةى يةطىة ٍَ شْةنةيىسا‬
‫َهو طىىطاْرتئ غىىويَٓسيَو ى (ئىىةخٓاتإ) ئىىةوة بىىوو غىىويَٓس بىىة‬‫َطا‪ ،‬بىىةي‬
‫َىىسةناي‬
‫ٖةي‬
‫ٖاوغةضةنةى (ْةفةضتيت ) خبوات‪ ،‬تةْيا ن يؿيإ ٖةبووة‪ ،‬نةو ثازؾىا شْى تىطى‬
‫ْةٖيَٓا تا نوضِى ببيَت‪ .‬ئةَةف تةْيا ى ثازؾا فريعةوْييةنإ يإ ويٓ باآلى ْيَىو‬
‫َهو بىا ٖىةَوو تويَىصةنإ وابىوو (( شْىإ يةطىة ٍَ‬ ‫َطاى َيػطى واْىةبوو‪ ،‬بىةي‬ ‫ناَةي‬
‫ثياوةناْياْسا زةٖاتٔ با ئاٖةْطة طؿتييةنإ‪ ،‬ئةَةف ؾتيَه ْاَايىة بىة ديٗىاْ‬
‫نإ و ضؤشٖةآلت ئيَػتا‪ ،‬ثياوى َيػطى با ٖةضنويَ وووباية شْةنةى يةطةٍَ زةبىوو‪.‬‬
‫ئةزةب ْةبوو شٕ و َيَطزيَو ية يةنرتى ديابهطيَٓةوة‪ ،‬شٕ و َيَطزى َيػطى زةغت يىة‬
‫ْاو زةغت شيإ تيَسةثةضِيَٓٔ‪ٖ ،‬ةضوةى ية ويَٓةى غةض طاضِةناْسا زةضزةنةويَت))‪.12‬‬
‫َطاى‬ ‫َطا ضؤشٖةآلتييةنإ يىة ناْىسا‪ ،‬يىة ناَىةي‬ ‫ئةَةف واتة ٖةْسيَو ية ناَةي‬
‫ي اْاْ ؾاضغتاْيرت بىووٕ‪ ،‬وىوْهة ياْىإ شْيىإ خػىتبووة زؤخيَهى ظؤض ْايىةباضى‬
‫ْاَطؤييةوة و ثياويؿيإ نطز بة ئاغا و ظاٍَ و فةضَاْسةض و ْةٖيهةض‪ .13‬ئىةّ زؤخىةف‬
‫َطا‬‫فةيػةفةى ئةفالتوٕ باغيهطزووة و ئةضةغتاف نطزوويةت بة قاْوٕ‪ .‬ئةطةض ناَةي‬
‫ضؤشاواييةنإ تواْيبيَتيإ وضزة وضزة خايإ يةّ بريؤنة ئةضةغتايياْة ضاثػهيَٓٔ‪ ،‬ئىةوا‬
‫َيَ ضظقيَو بيَىت‬ ‫َطا ضؤشٖةآلتييةنإ ٖيَؿتا ثاضاغتويأْ‪ ،‬ثيَوةى زةشئ‪ ،‬وةى بً‬ ‫ناَةي‬

‫‪12‬‬
‫َطاى ثياوغا ضيسا ٖةضواية‪ ،‬بططة يىةوةف ظيىاتط‪،‬‬ ‫تةواو ْةبيَت‪ ،‬ية ضاغتيسا ية ناَةي‬
‫َيساوة داضيَو ية ثريؤظي بةّ بريؤناْة ببةخؿيَت‪.‬‬ ‫ٖةوي‬
‫َي ية ضةط و ضيؿةى ئةّ تياضة ئةضةغىتايية تيَبطىةئ‪،‬‬ ‫با ئةوةى بتواْني بة قوي‬
‫نة ناضى ية برينطزْةوةَإ نطزووة و ٖيَؿتاف ية شياْ نويتووضمياْسا ضابةضايىةتيُإ‬
‫زةنات‪ . 14‬ثيَويػتة ية وةْس بريؤنةيةن فةيػةفي بٓةضِةت تيَبطةئ‪ .‬باية تىةوةضى‬
‫يةنةممإ تةضخاْة با باغهطزْ بانططاوةْسى فةيػةف ية بٓياتٓاْ تياضةنةزا‪ .‬تيايسا‬
‫باؽ ية ئاضةظووى ظاْني بة طؿت و ظاْيٓ فةيػىةف بىة تايبىةت زةنىةئ‪ .‬ثاؾىإ‬
‫َويَػت خاى بةواْة بة‬ ‫ثيَويػتبوو وةْس ثايةيةن ططْط باغبهةئ‪ ،‬نة ئةضةغتا ٖةي‬
‫ٖيَعتط زةنات و ية َيتافيعيهاوة وةضيططتووٕ‪ .‬زواتط ئةو منووْىة ثطانتيهيياْىةى نىة‬
‫ثاف ثيَهٗيَٓاْ تياضةنةى ية غىةض شٕ ثيَيىإ ٖةغىتاوة‪ ،‬بىة تايبىةتيـ يىة بىواضى‬
‫غياغةت و ئةخالقسا‪ .‬زواتطيـ با ببيٓني وإ بة باياياشيىا‪ ،‬نىة ئىةونات ئةضةغىتا‬
‫َويَػت خاى زةنىات‪ .‬بةَىةف‬ ‫طةوضةتطئ ظاْاى ئةو ظاْػتة بووة‪ ،‬ثؿتطريي ية ٖةي‬
‫زةطةيٓىىة ئىىةوةى نىىة ئةضةغىىتا ٖىىةَوو فةيػىىةفةنةى نىىطزووة بىىة بياْوويىىةى بىىا‬
‫ثؿرتِاغتهطزْةوةى تياضةنةى‪.‬‬

‫***‬

‫َيَني‪ :‬ئيَُىة ؾىتيَو يىة شيىاْ نةغىي‬


‫ثيَـ بطِيٓةوةى ئةّ ثيَؿةنيية ثيَويػتة بً‬
‫ئةضةغتا ْاظاْني‪ ،‬نة بؿيَت ٖاناضى ئةّ ضقىةى بيَىت يىة بةضاَبىةضى شْاْىسا‪ ،‬تىةْيا‬
‫َطاى ياْاْيسا ٖةبوو بةضاَبىةض‬ ‫َيَني ئةو‪ ،‬ئةو ضقةى ية ناَةي‬
‫ئةوةَإ با زةَيَٓيَتةوة بً‬
‫بة شٕ‪ ،‬نطزى بة قاْوْيَو‪ .‬ئةضةغتا زووداض ٖاوغةضطريي نطزووة‪ ،‬يةنىةَيإ يةطىةٍَ‬
‫ثيػياؽ خوؾهةظاى ٖاوضِيَيةن خاى بىوو‪ ،‬نىة ثيَهىةوة يىة ئىةنازميياى ئىةفالتوٕ‬
‫زةياخنويَٓس ْاوى ٖيَطَيؼ بوو‪ ،‬ؾتيَه ئةوتا ية باضةى ئةّ ٖاوغةضطرييية ْاظاْني ٖةض‬

‫‪13‬‬
‫وةْسة ٖةْسيَو نىةؽ‪ ،‬يةواْىةف تىايًاض‪ ،‬ثيَياْوايىة ٖاوغىةضطريييةن غىةضنةوتوو‬
‫بووة‪ .15‬ضةْطة زوو ٖاناض واَإ ييَ بهةٕ ئةّ قػةية بة ضاغت بعاْني‪:‬‬
‫يةنةّ‪ :‬يةّ شْةى ن يَه بووة و بة ٖةَإ ْاوى زايهييةوة (ثيػياؽ) ْاويٓاوة‪.‬‬
‫زووةّ‪ :‬يىىة ضاغىىجاضزةنةيسا زاواى نىىطزووة ضووفىىات ئىىةّ شْىىةى بىىا بطواظْىىةوة‬
‫(ٖةضوةْسة َاوةيةن ظؤض ثيَـ خاى َطزووة) تا ية طاضِةنةيسا يةطةٍَ خايسا بٓيَصضيَت‬
‫(( ية ٖةض نويَسا ْيَصضاّ‪ ،‬با ضووفات شْةنةّ (ثيػياؽ) نابهطيَتةوة و ية طاضِةنةَىسا‬
‫َُسا بٓيصضيَت‪ ،‬ئةَة خواغت ئةويـ بوو))‪.16‬‬ ‫يةطةي‬
‫داضى زووةّ يةطةٍَ شْيَو بة ْاوى ٖيَطثًيؼ ٖاوغىةضطريي نىطزووة (ئىةو شْىةى‬
‫زايه ْيهاَاخاؽ بوو‪ ،‬نة نتيَب ئةخالق ثيَؿهةؾهطزووة) ظياز يىة دىاضيَهيـ‬
‫باغىى وىىانة و خىىاف َةؾىىطةبي نىىطزووة‪ .‬زاواى يىىة ْيهىىاْاض‪ ،‬ديَبةديَهىىةضى‬
‫ضاغجاضزةنةى نطزووة‪ ،‬يةبةض ٖةغت ٖيَطثًيؼ بةضاَبةضى و وةى يازيَه خاؾى بىا‬
‫ئةو‪ ،‬واوى ييَ بيَت و ئاطازاضي بهات‪ .‬ئةطةض زواى خاى سةظيهطز ؾىوو بهاتىةوة‪،‬‬
‫زةبيَت ْيهاْاض بيساتة ثياويَو نة خطاخ ْةبيَت و ية ئاغت ئةوزا بيَت‪ .‬دطة ية بةؾة‬
‫َريات خاى‪ ،‬زةبيَت ٖةْسيَو ظيوى ظياتطى بساتيَ‪ ،‬يةطةٍَ غيَ خعَةتهاضزا‪ ،‬نة خاى‬
‫َياْسةبصيَطيَت دطة يةو خعَةتهاضةى نة با خاى ٖةيةت ‪ ،‬ثريٖياؽ‪ .‬ئةطةض ويػت‬ ‫ٖةي‬
‫َةنةّ نة يةْيَو باخ ةنةزاية بىا ئىةو بيَىت‪ .‬ئةطىةض‬ ‫ية ؾاضى نايهيؼ مبيَٓيَتةوة‪َ ،‬اي‬
‫َةنةى باونِ با ئةو بيَىت‪ .‬ثيَويػىتة يىة‬ ‫ويػتيؿ ية ؾاضى ئيػتاطريا مبيَٓيَتةوة‪َ ،‬اي‬
‫َةى‬‫َيسةبصيَطيَت‪ ،‬بة تةواوى ْاوَاي‬‫غةض ديَبةديَهةضاْ ئةّ ضاغجاضزةية ئةو خاْوةى ٖةي‬
‫با ببةٕ و بة باؾرتئ ؾيَوةى طوااو باى ضاخبةٕ‪ ،‬بةو َةضدىةى ٖيَىطثًيؼ خىاى يىة‬
‫غةضى ضاظى بيَت و خاؾ ييَي بيَت‪.17‬‬
‫َُاْ ‪ ،‬يَطْىةض بيطىةض يىة‬ ‫يةّ ضاغىجاضزةيةوة نىة َيَصوْووغى فةيػىةفةى ئىةي‬
‫َ ‪1923‬‬ ‫نتيَبةنةيىىسا (ئةضةغىىتا‪ :‬بٓ ىىيٓةناْ َيَىىصووى طةؾةغىىةْسْ ) غىىاي‬
‫بآل ويهطزووةتةوة‪ ،‬زةضزةنةويَت نىة شيىاْيَه خيَعاْيى وا شيىاوة‪ ،‬نىة ثى ِط بىووة يىة‬
‫َيَت‪.18‬‬‫(ٖةغت َطؤيياْة) ٖةضوةنو بيطةض زةي‬
‫‪14‬‬
‫ثيَويػتة غاتيَو ية غةض ئةّ ضاغجاضزةية ضاوةغىتني و وىةْس تيَبيٓيىةن طىطْط‬
‫خبةيٓةضِوو‪:‬‬

‫تيَبيهيى يةكةم‪:‬‬
‫َػاظيية ئاؾهطايةى با ٖىةضزوو شْى‬
‫زةبيَت ئاَاشة بسةئ بةو ْاغه و وةفا و زي‬
‫يةنةّ و زووةَ ٖةيبووة‪ .‬ئةَةف خاَييَهة يىة بةضشةوةْىسى َاَاغىتاى يةنةَىة و‬
‫َايةى ثيَعاْيٓة‪ ،‬ئةو زاوا ية ديَبةديَهةضى ضاغجاضزةنةى زةنات ضوفات شْ يةنةَ‬
‫بطواظيَتةوة و يةطةٍَ خايسا بيٓيَصيَت‪ ،‬زواى ئةَةف شْ زووةَ با بىة ؾىوو بىسات‪،‬‬
‫ئةَةف ئةطةض خاى ويػت ؾوو بهاتةوة و ثيَويػتة َيَطزة تاظةنةى ثيىاويَه بىاف‬
‫بيَت‪.‬‬

‫تيَبيهيى دووةم‪:‬‬
‫زةضٖةم بة ثيػياغ ن ‪ْ ،‬ةيتواْيوة واظ ية خوو و ْىةضيت ٖىاووآلت ئاغىاي‬
‫ئةغيٓاي (واتة ثياوى غةضدازة) بٗيَينَ‪ .‬ية ضاغجاضزةنةيسا ية باضةيةوة زةَييَ‪( :‬ئةطةض‬
‫ن ةنةّ طةيؿتة تةَةْ ثيَطةيؿتوي ‪ ،‬زةبىيَ يىة ْيهىاْاضى َىاضة بهىةٕ‪ .‬ئةطىةض‬
‫َ ْىةبيَت‪،‬‬ ‫ن ةنةّ ثيَـ ؾوونطزٕ (خواْةخواغتة) مبطيَت‪ ،‬يإ ؾوو بهات بةآلّ َٓساي‬
‫ئةوا بةضثطغياضيَت زةنةويَتة ئةغتاى ْيهاْاض و ية غةضيةت ناضوباضى ْيهاَاخاغ‬
‫نوضِّ وةى ثيَويػت بةضِيَوة ببات)‪.19‬‬
‫ييَطةزا زةبيٓني ئةضةغتا واظى يةو زةغةآلت ثياوغا ضيية ْةٖيَٓاوة‪ ،‬نىة ثيىاوى‬
‫ئةغيٓاي ٖةيبووة‪ ،‬نة تةْيا ئةو زةغةآلت بة ؾووزاْ ن ى ٖةيىة (تةْاْىةت بىا‬
‫بيَوةشْةنةؾ ٖةضواية‪ ،‬ئةوةتا غيفةتةناْ ئىةو ثيىاوةى زيىاضيهطزووة‪ ،‬نىة زةبيَىت‬
‫ؾووى ثيَبهات‪ٖ .‬ةض وةى ثيَؿرت ئةفالتوٕ وتوويةت ‪ :‬خاوةٕ َاف ية َىاضةبطِئ و بىة‬
‫ؾووزاْ ن سا بة ثًةى يةنةّ باونة‪ ،‬ئةطةض باونيـ ْةبوو بة ثًةى زووةّ باثرية)‪.21‬‬

‫‪15‬‬
‫تيَبيهيى شيَيةم‪:‬‬
‫ئةضةغتا زاواى ئةوة زةنات ن ةنةى بسضيَتة ثياويَه زياضيهطاو (ْيهىاْاض) نىة‬
‫وةخت خاى باون غةضثةضؾتياض (وق )ى ئةضةغتا بووة‪ ،‬زايهيؿ بة ؾري زةبيَتىة‬
‫زايه ئةضةغتا‪ ،‬ثيَـ َاوةيةن ظؤضيـ َطزبووٕ‪ ،‬ئةو نات ئةضةغىتا نوضِةنىةياْ‬
‫َططتةوة (تبين) و بوو بة باون ‪ .‬ثاؾإ ئىةّ نىوضِة بىوو بىة ئةفػىةض يىة غىوثاى‬‫ٖةي‬
‫‪21‬‬
‫ئةغهةْسةضى َةظْسا و ثيَسةويَت نةغيَه ْعيو بوو بيَت ييَيةوة ‪.‬‬

‫تيَبيهيى ضوارةم‪:‬‬
‫ية ضاغجاضزةنةيسا بةضزةواّ زةبيَت و زةَييَت‪ ( :‬ئةطةض خواْةخواغتة ؾتيَو بة غةض‬
‫َ‬
‫ْيهاْاضزا بيَت ثيَـ ئةوةى ن ةنةّ ؾوو بهات‪ ،‬يإ ثاف ؾوونطزْ بىةآلّ َٓىساي‬
‫ْةبوو بيَت‪ ،‬ئةوا ئةو ضيَهاضاْةى بطِياضيإ ييَساوة ضةوا و بيَ نةَونوضِيي زةبيَت‪ ،‬ئةطةض‬
‫غاوفطاغتاؽ بيىةويَت يةطىة ٍَ ن ىةنةزا بىصي‪ ،‬ئىةوا ٖىةَإ َافىة باغىهطاوةناْ‬
‫ْيهاْاضى زةبيَت)‪.‬‬

‫تيَبيهيى ثيَهجةم‪:‬‬
‫َطؤ غةضغاّ زةبيَت ناتيَو زةبىيينَ َاَاغىتاى يةنىةّ بىةو ضازةيىة ًَهةوى‬
‫زابوْةضيتة ياْاْييةناْة‪ ،‬تةْيا داضيَىو ئاَىاشة بىة ئىاضةظووى ن ىةنة يىإ ثطغىياض‬
‫َيَت (ثىاف ضةظاَةْىسي ن ىةنة)‪ٖ .‬ىيض ثىطؽ و‬ ‫ييَهطزْ ْازات‪ ،‬يإ ٖيض ْةبيَت بً‬
‫َٓيا زةبني يةوةى ئةضةغىتا‬
‫ضاويَصيَه ية شيإ و زاٖاتووى خايسا با ْيية‪ ،‬بة َىةف زي‬
‫ية تياضةنةيسا ية غةض شٕ ًَهةو ْةضيتىة ياْاْييىةنإ بىووة و بىة ٖىةَإ ٖيَىع و‬
‫سةَاغةت بةضططيهطزْ ية َةغةيةى (ناياليةتي ) بةضططى ييَهطزووة و باغ وانة‬
‫و غووزةناْ زةنات با ٖةضزوو ‪ :‬ئاغا و نايًةف‪ .‬تانة شْيَو ئةضةغتا يىة زةضةوةى‬
‫ثةيوةْسى ٖةضزوو شْةنةيسا ْاغيبيَت ‪ ،‬ئاييُجياغ زايه ئةغىهةْسةضة‪ٖ ،‬ةضوىةْسة‬
‫ثةيوةْسييةنةيإ ؾةخػ ْةبووة‪ ،‬نةغىايةتييةن ظؤض ديىاواظى يىة شْىةناْ تىطى‬
‫‪16‬‬
‫ٖةبووة (َةبةغت ية شْةناْ تطى دطة ية ٖاوغةضةناْ ‪ٖ ،‬ىاوضِيَ و ْاغياوةناْيؿى‬
‫َيىإ ٖةبووة)‪.‬‬‫زةططيَتةوة‪ .‬واتة بة طؿت ئةو شْاْةى نة ية شياْيسا ٖةبووٕ و ضؤي‬
‫َ ‪ 343‬خ‪.‬ظ ئةضةغتا باْطٗيَؿتهطا با (ثيًال) ثايتةخت َةنسؤْيا تا ببيَتة‬ ‫غاي‬
‫َاَاغتاى ؾاظازة طةاةنةيإ (ئةغهةْسةضى َةنسؤْ )‪ٖ .‬ةؾت غاٍَ يةويَ َايىةوة‪،‬‬
‫َ ‪ 335‬طةضِايةوة ئةغيٓا و قوتاخباْة فةيػةفيية بة ْاوباْطةنةى بة ْاوى يانيىاّ‬ ‫غاي‬
‫زاَةظضاْس‪.‬‬
‫يةو وآلتةزا ئةضةغتا ئةو شْة بة ٖيَعةى ْاغ ‪ ،‬نة زايه ئةغهةْسةض و ٖاوغةضى‬
‫ؾا فيًيح بوو‪ .‬ثيَـ ؾوونطزْ بةو ؾاظازة و ناٖيٓ ئةبريؤؽ (ئةيباْيا) بوو‪ ،‬بايىة‬
‫َكيَينَ‪ ،‬وةى خاى زةغةآلتساض بيَت‪.22‬‬‫زةيويػت ْةفػيَه ظاٍَ ية ئةغهةْسةضزا خبوي‬
‫َيَصووْووغ ئيٓطًيىعى ٕ‪ .‬تىاضٕ وةٖىا وةغىفي زةنىات‪( :‬شْيَىو بىوو َاْىاى‬
‫َسةوىوو و تىوضِة زةبىوو‪ ،‬يىةْيَه‬ ‫َياْطِةوي ْةزةظاْ ‪ ،‬خاثةضغت بوو‪ ،‬ؾىيَتاْة ٖةي‬
‫غاظزاضى واى ٖةبوو وايًيَهىطز بىة سةَاغىةتةوة ثةضغتؿىة ْٗيَٓييىةنإ يىة تطقيىا‬
‫ديَبةديَبهات و‪ٖ...‬تس)‪.23‬‬
‫ئةّ شْة ية ثؿت نوضِةنةيةوة زةوةغتا و ضؤس طىةوضةي و ٖيَىع و غىةضنةوتٓ‬
‫َييةن تيَسا بةزيبهطزايىة غةضظةْؿىت‬ ‫َكاْس‪ٖ ،‬ةض ناتيَو واظي يإ زوزي‬ ‫تيَسا زةخوي‬
‫زةنطز و ٖاْيسةزا‪ .‬يةو ناتةؾ باون يةبةض َةى و شٕ ْةيسةثةضشاية غةضى‪ ،‬ئةّ يىة‬
‫ئاَيَعى زةططت‪ .‬باية ئةغهةْسةض ٖةغىتيهطز خىاى و زايهى تىةْيإ و بىاون بىة‬
‫وةْسئ بطِوبياْوى دياواظ ييَيإ زووضبوو‪ ،‬سةق خايىاْي ْىةزةزاْيَ‪ .24)...‬ظؤضدىاض‬
‫باون بة ْةضَي و واظي تاَةتباضى زةنطز‪ ،‬شوضةنةى ْعيو بىوو يىة سةضةَػىةضاى‬
‫َتوْ و زوو وىاوى شْاْىةت ٖةية‪...‬وىإ ضووبىةضِووى‬ ‫َ شْاْةوة‪( :25‬ثطويَه ئىاي‬‫ٖاي‬
‫‪26‬‬
‫َةتطغييةنإ زةبيتةوة‪ٖ...‬ا‪. )...‬‬
‫ئةّ شْة ثاآلييٓة تواْ َاوةيةن ظؤض ثيَؿبيٓ ئةضةغتا خاى قةآلبةْس بهىات‪،‬‬
‫ثيَـ ئةوةى ثطِنيَؿ ئةوة بهات غةضزاْ قوتاخباْة تاظةنةى ئةضةغتا ية َيعا بهات‪،‬‬
‫نة با فيَطنطزْ ئةغهةْسةض و ٖاوةآلْ زاميةظضاْسبوو‪ْ ،‬ةٖاَةتييىةناْ يوضيبيسغى‬
‫‪17‬‬
‫بة وضزي خويَٓسبووةوة‪ ،‬بة تايبةت ؾىاْاطةضييةنةى يىة غىةض (َيىسيا)ى ؾىاظازةى‬
‫ناخليؼ‪ .‬ثيَيوابوو َيسياف وةى خاى تةْيا بووة‪ٖ ،‬يض ْىةبووة يىة بةضاَبىةض ٖيَىعى‬
‫ثياواْىىسا ياضَىىةتي بىىسات‪ ،‬دازوطىىةضي ْىىةبيَت‪ .‬وةى خواوةْىىسيَه ظيٓىىسووى ْيَىىو‬
‫ثةضغتطاى ساضييةنإ وابىوو‪ ،‬نىة يىة عةضةباْىة ؾاٖةْؿىاييةنةى زابىةظيبوو‪ ،‬زوو‬
‫نةْيعةن دواْيؿ يةطةٍَ بووٕ‪ .‬دةغتة ْةضَةنةؾ بة ئاوضيؿِ زاثاؾيبوو‪ ،‬نة بىا‬
‫زةيًهاْس بة دةغتةيةوة‪ .‬شْاْيَه نةَيـ زةياْتواْ بىويَطي ئىةوةيإ ٖىةبيَت بىة‬
‫َيهياش و دةغتةى ضووتةوة(َةبةغت ثاؾيٓ بةضطيَهة نة دةغتة ية شيَطييةوة زيىاض‬
‫بيَت) ية َا ٍَ بيَٓة زةضةوة‪ ،‬وةى ئىةوةى ئاملجيىاؽ زةيهىطز‪( :‬ئىةو خامنىة دواْىة يىة‬
‫عةضةباْةنةى زابةظى‪ ،‬فةيًةغوفةنةمشإ بة يةظ بةضةو ضووى ضؤيؿت تا بةخيَط ٖىاتٓ‬
‫بهات‪ ،‬ثيَهةوة ثياغةيةنيؿيإ نطز‪ .‬يىة زواى خىاى يىة َيىعا ناضيطةضييىةن واى‬
‫ديَٗيَؿتبوو‪ ،‬نطزبووية خاوةْ دواْييةن ئةفػوْاوى‪ .‬غةباضةت بة زاٖاتووى نىوضِة‬
‫تاقاْةنةؾ ية غةض زةغت ئةضةغىتا ضةظاَةْىسي ْيؿىاْسابوو‪ٖ ،‬ىةض وىةْسة ثىاف‬
‫طةضِاْةوةى بة يةنيَو ية فاَي ييإ (ئةضغتاْسةض)ى وتبوو‪( :‬فةيًةغوفة تاظةنةَإ نىة‬
‫ْاوى ئةضةغتاية‪ ،‬فػةظَاْة)‪ 27‬و ٖيض برييَه زاٖيَٓةضاْةى ْييىة‪ ،‬ضةْطىة ْاوبىاْط‬
‫يةوةوة ٖاتبيَت‪ ،‬نة يةنيَو بووة ية باؾرتئ قوتابييةناْ ئةفالتوٕ‪.28‬‬

‫‪18‬‬
‫تةوةرى يةكةم‬

‫بوونـيـادى تيـؤرةيى‬

‫(( ٖةضنات ثيَويػتيهط ز‪ ،‬زةبىيَ بفةيػىةفيَٓني‪ .‬ئةطىةض‬


‫ثيَويػت بة فةيػةفاْسْيـ ْةنطز‪ٖ ،‬ةض زةبيَ بفةيػةفيَٓني‪،‬‬
‫تا بيػةمليَٓني‪ ،‬نة ثيَويػتُإ بة فةيػةفاْسٕ ْيية))‪.‬‬

‫ئةضةغتا‪ :‬ثطؤتطيجتيهاؽ ‪Protrepticus‬‬


‫((نانطاوةى بةضٖةَةناْ ‪ ،‬بةضط زووةّ ٍ ‪))2416‬‬

‫‪19‬‬
21
‫بةشى يةكةم‬
‫سةرةتايةك لة ئةثشتمؤلؤذيا‬

‫((زةغتجيَو‪ ،‬ئةو بٓةَاياْةية نة ئةقٌَ زياضييإ زةنات‪،‬‬


‫ئةوة بٓةضِةت يةنةَ ظاْػتة‪...‬ئةّ بٓةَاياْة زةَاْطةيةْٔ‬
‫بة ٖاناضةنإ‪ ،‬نة زةبٓىة ثيَؿىةنييةنإ‪ ،‬ئىةو فانتاْةؾى‬
‫تيَبيٓييإ زةنةئ زةبٔ بة ئةااَةنإ‪ ،‬نةوابيَ بٓىةَاناْ‬
‫َي ديٗىىإ‬ ‫ئةثػىىتُايا شيا بىىة طىىويَطةى غيػىىتةَ ئىىةقً‬
‫زياضيسةنطئَ‪.))...‬‬

‫‪ ‬ييٓسا ْض‪ :‬شٕ طياًْةبةضيَه ئاقٌ ْيية ٍ‪.7‬‬


‫‪ٖ ‬يَطَإ ضاْساٍَ‪ :‬ئةضةغتا ٍ‪.46‬‬

‫‪21‬‬
‫يةكةم‬
‫ئارةزووى زانني‬

‫َه‬‫َىيَ‪( :‬خىةي‬‫ئةضةغتا نتيَب (َيتافيعيو) بىةّ ؾىيَوةية زةغىتجيَسةنات و زةي‬


‫َطةف با ئةَة ئةو ويَصةية نة ية‬ ‫ٖةَوويإ بة غطوؾت خايإ سةظيإ ية ظاْيٓة‪ ،‬بةي‬
‫بةناضٖيَٓاْ ٖةغتةناْياْةوة وةضيسةططٕ‪ .‬ئيَُة ناضى ٖةغىتةنامنإ خاؾىسةويَت (بىة‬
‫زةض ية غووزةناْيإ) بة تايبةت ٖةغت بيٓني‪ ،‬بيٓيُٓإ ظياتط ية ٖىةض ؾىتيَه تىط‬
‫َهو ئةو ناتةؾ نة ناضيَو ْانةئ‪.‬‬ ‫خاؾرتزةويَت‪ْ ،‬ةى تةْيا غات نطزْ ناضيَو‪ ،‬بةي‬
‫ٖاناضى ئةَةف ئةوةية ٖةغتةنإ ظاْيُٓإ ثيَسةبةخؿٔ و تيؿو زةخةْة غةض ظؤضيَو‬
‫يةو دياواظيياْةى ية ْيَوإ ؾتةناْسا ٖةٕ)‪.29‬‬
‫دا وإ ئةضةغتا بةّ سةظةى ئيَُةى ظاْيوة؟! وةآلَةنةف يةوةزاية‪ ،‬نة زةضباضةى‬
‫َني وةغيًةيةى بوواية بىا‬ ‫َيَت‪ .‬ئةطةض ئةو ظاْيٓةى بة زوايسا ويًَ‬‫ويَصى ٖةغتةنامنإ زةيً‬
‫َبووٕ بة غةض ئةواْ تطزا با منووْة‪ ،‬ئةو نات ئىاضةظووى‬ ‫ئاَاايَه طةوضةتط‪ ،‬وةى ظاي‬
‫َهو ويػىت ٖيَىعة يىإ‬ ‫َةتيَه وازا ئاضةظوو ْابيَت با ظاْني‪ ،‬بىةي‬‫ظطُاني ئيَُة ية ساي‬
‫َٓةضيَهة با زاطرينطزٕ‪ .‬ثاؾإ ٖةغتهطزمنإ بة ويَص ية بةناضٖيَٓاْ ٖةغىتةنامناْسا‬ ‫ثاي‬
‫َطةية يىة غىةض سىةظنطزمنإ يىة ظاْىني‪ ،‬وىوْهة غىةضةضِاى بىةناضٖيَٓاْ‬ ‫با خاى بةي‬
‫ٖةغتةنإ ية ضيَهدػتٓ خاَاْسا يةّ ديٗاْةزا و بةزةغتٗيَٓاْ وىةْس ئاَىاايَه‬
‫َ خوزى ظاْيٓةنةف زةزةئ‪.31‬‬ ‫نطزةي ‪ ،‬ئيَُة ية ثؿتةوةى ئةّ ناضاْةَاْةوة ٖةوي‬
‫ٖةغتهطزٕ‪ٖ ،‬ةضوةْسة زةؾيَ ببيَتة بٓ يٓة با ظاْيٓ ٖةْسةن ‪ ،‬بةآلّ ظاْيٓيَه‬
‫َيَت‪ ،‬ظاْيٓ ٖةَةنيية)‪.‬‬ ‫ضاغتةقيٓةَإ ثيَٓابةخؿيَت (ووْهة ظاْني وةى ئةضةغتا زةي‬
‫ئةوةى ٖةغتةنإ ثيَُاْسةبةخؿٔ ية ؾىاضةظاي (اخلوةو)‪ْ ،‬اطاتىة ئاغىت ظاْيٓيَهى‬
‫َةنىىة زةنىىةٕ و‬ ‫ظاْػىىت يىىإ فةيػىىةف ‪ ،‬وىىوْهة ٖةغىىتةنإ ؾىىاضةظاييُإ نةي‬
‫ٖةْسةنيُإ ثيَسةْاغيَٓٔ‪ ،‬يةطةٍَ زياضزة دياواظةنإ‪ ،‬وةى ئةوةى بعاْني ئاطط طةضَىة‪،‬‬
‫‪22‬‬
‫ياخوز فآلٕ زةضَإ غونطات ية فآلٕ ْةخاؾ ضظطاضنطز‪ .‬ئةَاْةف ٖةَوويإ ظاْيٓ‬
‫َهؿيَني بىةضةو ظاْيٓى فةيػىةف‬ ‫ططْطٔ ية شياْ نطزةييسا‪ ،‬بةآلّ ئةطةض مباْةويَ ٖةي‬
‫َ ظاْيٓ ئةو ٖاناضة بسةئ نة زيىاضزة‬ ‫َهو زةبيَت ٖةوي‬ ‫ْابيَت بةوةْسةوة ضاوةغتني‪ ،‬بةي‬
‫بيٓطاوةناْ ْيَو ظاْيٓ ٖةغتةني ثيَهىةوة طىطيَ زةزات‪ .‬زةَاْىةويَ بىة زواى ئىةو‬
‫ٖاناضةزا بطةضِيَني بة َةبةغت طةيؿة بة ظةضوضةت‪ :‬باو ئىاطط ٖةَيؿىة طةضَىة؟‬
‫باو ئةّ زةضَاْة واضةغةضى فآلْة ْةخاؾ زةنات؟ يىةْططاْ ؾىاضةظاي ضةْطىة‬
‫بعأْ ؾتيَو ٖةية‪ ،‬بةآلّ ٖاناضى بووْ ْاظأْ‪ .‬نةو ظاْيٓ ْاغطاو بة سيهُةت يإ‬
‫فةيػةفة‪ ،‬ئةَيإ زةتواْيَ ٖاناضى يةنةَ بووٕ بعاْيَت‪ ،‬واتىة ئىةو ظاْيٓةيىة‪ ،‬نىة‬
‫زةطاتة ئاغت زةضنهطزْ ٖةَةنييىةنإ‪ ،‬نىة ئىةَاْيـ تةفػىريى ٖةْسةنييىةنإ‬
‫زةنةٕ‪.31‬‬
‫ئةَةف واتة ؾاضةظاي بةضٖةَ نابووْىةوةى زةضنهطزْىة ٖةغىتييةناْة‪ ،‬نىة‬
‫تةْيا زةتوأْ ٖةْسةنييةنإ زةضنبهةٕ (ئاطط غوتيَٓةضة و ئىةّ زةضَاْىة واضةغىةضى‬
‫غةضئيَؿةية و‪ٖ...‬تس)‪ .‬ئةَاْةف بة غووزٕ با شياْ نطزةي ‪ ،‬بىةآلّ ْاطةْىة ئاغىت‬
‫ظاْيٓ فةيػةف ‪.‬‬
‫َ ئىةوة زةزات ئىةو ٖانىاضة‬ ‫ظاْيٓ ضاغتةقيٓةف‪ ،‬ظاْيٓى فةيػىةفيية‪ٖ ،‬ىةوي‬
‫بعاْيَت‪ ،‬نة تةفػريى ئةّ زياضزاْة زةنات‪ :‬باو ئاطط غىوتيَٓةضة و باوى ٖةَيؿىة‬
‫طةضَة؟ يإ باو فآلْة زةضَإ واضةغةضى غةض ئيَؿىةية؟ ئيَُىة بٓىةضِةت ؾىاضاوةى‬
‫ثؿىىتةوةى زياضزةنامنىىإ زةويَىىت‪ .‬فةيػىىةفةف ئىىةو ظاْػىىتةية نىىة زةطاتىىة ظاْيٓ ى‬
‫ٖةَةني ‪ ،‬نة تةفػريى ٖةْسةنييةنإ زةنات‪.‬‬

‫‪23‬‬
‫دووةم‬
‫زانيهى فةلصةفى‬

‫نةواتة ئةضن فةيػةفة‪ ،‬ى ئةضةغىتا‪ ،‬ئةوةيىة يىةو ديٗاْىةى تيايىسا زةشيىٔ‬
‫تيَبطةئ‪ ،‬بة داضيَه وا بطةيٓة ٖاناضة يةنةَيٓةنإ و ئةو بٓةَا بٓةضِةتيياْةى يىة‬
‫غةضيإ بةْىسة‪َ .‬ةبةغىت يىة ديٗىاْيـ ييَىطةزا‪ :‬ديٗىاْ غطوؾىتيية بىة ٖىةضزوو‬
‫بةؾةنةيةوة‪ :‬ئةْساَ و ْائةْساَ يىة يةنىةوة‪ ،‬يةطىةٍَ ئىةو ديٗاْةؾى خاَىإ‬
‫زضوغتُاْهطزووة‪ ،‬واتة ديٗاْ ناَةآليىةت و غياغىةت و ئىةخالقي و‪ٖ...‬تىس يىة‬
‫يةن تطةوة‪ .‬ظاْيٓ ؾتيَهيـ‪ ،‬وةى باغهطا‪ ،‬واتة ظاْيٓ ئةو ٖاناضةى زةغت يىة‬
‫َكاْسْيسا ٖةبووة‪ :‬وإ زضوغتبووة؟ باو زضوغتبووة؟ بة ض ؾيَواظيَو زضوغىتبووة‬ ‫خوي‬
‫و‪ٖ...‬تس‪.‬‬
‫ئيًياييةنإ‪ ،‬ثيَياْواية سةقيكةت طاضِاْ بة غىةضزا ْايىةت‪ ،‬بىووٕ (ٖىةبوو)ة و‬
‫ْاؾيَ (ْةبوو) بيَت‪ ،‬ئةوةؾ زةطاضِيَت تىةْيا ضوونةؾىة و ْاطاتىة ثًىةى سةقيكىةت‪.‬‬
‫ئةفالتوْيـ دةخت يةو بريؤنةيىة زةناتىةوة‪ ،‬نىة يةواْىةوة وةضيططتىووة و طةيؿىتة‬
‫ئةوةى‪َ ،‬ازاّ ديٗاْ ٖةغتةنإ زةطاضِيَت نةواتة سةقيك ْيية‪ ،‬وىوْهة سةقيكىةت‬
‫ية ديٗاْ منووْةي (ئيسياٍَ)زاية‪ ،‬نة ئةظةييية و ٖيض طاضِاْيَه بة غىةضزا ْايىةت‪.‬‬
‫ظاْيٓ ضاغتةقيٓةف‪ ،‬ظاْيٓة زةضباضةى ئةّ ديٗاْة‪ ،‬ووْهة يةنػاْة بة ظاْيٓ ئةظةىل‬
‫و ظةضووضى و ٖةَيؿةيي‪ ،‬نة بةضزةواّ وةى خاى زةَيَٓيَتةوة‪.‬‬
‫زواتط ئةضةغتا ٖات و ثؿتطريى ية ٖةَإ بريؤنة نىطز‪ .‬يىة نتيَبى (ئىةخالق‬
‫ْيهاَاخي) زا ثطغ ‪ :‬ظاْني ويية؟ زواتط ية وةآلَسا زةَييَت‪َ :‬ةضد بٓةضِةت ظاْني بة‬
‫َاْا وضزةنةى ئةوةية‪ (( :‬ئةوةى زةيعاْني‪ْ ،‬ابيَ غةيطى خاى بيَت‪ٖ .‬ىةضوةٖا بابىةت‬
‫ظاْيٓةنامنإ غيفةت ظةضووضةتيإ ٖةية‪ ،‬باية ئةظةىل و ئةبةزئ‪ ،‬وىوْهة ٖةضؾىتيَو‬

‫‪24‬‬
‫غيفةت ظةضوضةت ٖةبيَت بة داضيَو ئةظةييية‪ ،‬ئةوةؾ ئةظةىل بيَت ْاؾيَ طاضِاْ بة‬
‫غةضزا بيَت)‪.32‬‬
‫َطةى بووْ ؾتةنإ بة زةغىتةوة بىسةئ‪ ،‬يةطىةٍَ‬ ‫ظاْيٓ ضاغتةقيٓة ئةوةية‪ ،‬بةي‬
‫بووْ ديٗإ وةى طؿتيَو و ئىةو بةؾاْةؾى ثيَهيىسةٖيَٓٔ‪ ،‬بةَىةف بىة زواى ئىةو‬
‫َكاْسويةت ْةى بة ؾيَوةيةن تط‪.‬‬ ‫ٖاناضةزا زةطةضِيَني‪ ،‬نة بةّ ؾيَوةية خوي‬
‫بةآلّ ئةّ زيسةى ئةضةغتا تىةْيا بىة غىةض ظاْيٓى ديٗىاْ غطوؾىتيسا نىوضت‬
‫َهو ديٗاْ َطؤييـ زةططيَتةوة‪ ،‬باية زةبيٓني بة قوآلي نتيَبة غياغى‬ ‫ْابيَتةوة‪ ،‬بةي‬
‫و ئةخالقييةناْيسا ضؤوووة‪ .‬وةى َيتاز دياواظى ْيية ية ْيَوإ تيَطةؾتُٓإ يىةّ زوو‬
‫َ فةيًةغوف‬ ‫ديٗاْة‪ ،‬ئةو با منووْة ية نتيَب ئةخالق ْيهاَاخيسا ناتيَو باغ ضؤي‬
‫ئةخالقيُإ با زةنات‪ ،‬زةَييَت‪( :‬ييَطةزا ‪-‬وةى ية بابةتةناْ تطيؿىسا‪ -‬ثيَويػىتة بىة‬
‫فانتةنإ يإ زياضزةنإ وةى ئةوةى نة زةضزةنةوٕ زةغت ثيَ بهةئ‪ ،‬ثاف ئةوةى نة‬
‫َاظييةنإ طفتوطا زةنةئ‪ ،‬زيَني ضاغىت باوىووْة باوةنىإ زةغىةمليَٓني‪.‬‬ ‫نيَؿة يإ ئاي‬
‫‪33‬‬
‫ئةَة ئةطةض بتواْني ئةّ ناضة بهةئ) ‪.‬‬
‫بةّ َاْايةف ئةضن فةيًةغوف ئةخالق ى ئةضةغىتا ئةوةيىة‪ٖ :‬ةغىتيَت بىة‬
‫ضظطاضنطزْ ٖةض باوووٕ و ثيَوةضيَه باوى ئةخالق ية ٖةض خةوف و زشيةنييةى يإ‬
‫ْاضِووْييةى نة تيَهي بسات يإ بيؿيَويَٓيَت‪ ،‬ثيَؿيواية نة ضاغت تيايسا ية ثيَؿرتة ية‬
‫َة‪ .‬ئةَةف واتة ئةخالق ئةضةغتاي بىة ضازةيىةن ظؤض تةقًيسيياْةيىة‪ ،‬وىوْهة‬ ‫ٖةي‬
‫َ بايىإ‪ .‬ئىةو‬ ‫َسةغيتَ بة ضووْهطزْةوةى َاْا باوةنإ و ٖيَٓاْةوةى ثاغاوى ئىةقً‬ ‫ٖةي‬
‫َهو بطِوايىةن ثتىةوى‬ ‫ثيَي وا ْيية نة ثيَويػتة ديٗإ بة ؾىيَوةيةن تىط بيَىت‪ ،‬بىةي‬
‫بةوةية‪ ،‬نة زؤخ باو‪-‬ئيَػتا‪ ،‬باؾرتئ ؾيَوةية با بووْ ؾتةنإ‪ .‬دا ؾىتةناْ ْيَىو‬
‫ديٗاْ غطوؾت بٔ ياخوز ديٗاْ ناَةآليةت ‪ .34‬زواتط زيَيٓة غىةض باغى منووْىة‬
‫ثطانتيهييةناْ ية باياياشياؾسا‪.‬‬
‫ئةوةْسة ٖةية ئةضةغتا بة ؾيَوةيةن زؤطُاتيهيياْة بةّ زيسة َوسافيعناضييىةى‬
‫َهو ثاغاوى خاى ٖةبووة‪ .‬ئةويـ ئةو وةظيفةيةية نة ؾتيَو ئةااَي‬ ‫وةضْةططتووة‪ ،‬بةي‬
‫‪25‬‬
‫زةزات (ئةَةف بريؤنةيةنة ية ئةفالتوْ َاَاغتاى وةضططتووة)‪ .35‬ئةضةغتا ثيَيواية‬
‫بووْ ٖةضؾتيَو بةو ؾيَوةيةى نة ٖةية يةبةض بووْ وةظيفةيىةن زيىاضيهطاوى ئىةو‬
‫ؾتةية‪ ،‬ئةطةض وةظيفةنةى ية زةغت بسات‪ ،‬ثاغاوى بووْيؿ ْاَيَٓيَت‪ٖ .‬ةَوو ؾتيَو‬
‫َطةية ية غةض ٖةغتاْ بةو وةظيفةية بة باؾىرتئ‬ ‫وةظيفةى خاى ٖةية‪َ ،‬اْةوةؾ بةي‬
‫ؾيَوة‪ .‬ية غةضةتاى نتيَب (غياغةت) زا زةَييَت‪( :‬ثيَٓاغةى ٖةض ؾتيَو بة وةظيفةنةى‬
‫و تواْاى ضاثةضِاْسْ ئةو وةظيفةية زةبيَت‪ ،‬ئةطىةض ؾىتيَو ْىةتواْيَت وةظيفىةى خىاى‬
‫َيَني نة ٖةَإ ؾتة‪ ،‬با ٖةَإ ْاويؿ ٖةبيَت)‪.36‬‬ ‫ديَبةديَبهات‪ْ ،‬ابيَ بً‬
‫َى ططْطى يىة فةيػىةفةى ئةضةغىتازا ٖةيىة‪ ،‬يىة‬ ‫ئاواف بريؤنةى وةظيفىة ضؤي‬
‫َىة‬‫تيَطةؾتُٓإ ية ٖةضزوو ديٗاْ غطوؾت و ناَةآليةت ‪ .‬ثىاف نىةَيَو ئىةّ خاي‬
‫ظياتط ضووٕ زةنةيٓةوة‪.‬‬
‫زةبيَت بعاْني وةْس زاخواظييةن ثيَويػت و ثيَؿيٓةي ٖةٕ‪ ،‬تىا بتىواْني زةضنى‬
‫َيَني ؾتيَو ثةيوةْسى بة ؾتيَه تىطةوة‬ ‫ٖةبووةنإ بة ثيَ وةظيفةيإ بهةئ‪ْ .‬اتواْني بً‬
‫ٖةية‪ ،‬تةْيا بة وةظيفةنةيسا ْةبيَت‪ .‬ئةَةؾة ٖاناضى ئةوةى‪ ،‬نة بةؾىةناْ دةغىتة‬
‫باؾرتئ منووْةى ئةو ؾتاْةٕ نة يةضِووى وةظيفةوة برييإ ييَسةنةيٓةوة‪ .‬ئةطىةض ططميىإ‬
‫وةظيفىىةى ٖىىةبووة ظيٓىىسووةنإ (بىىة داضيَىىو) ٖاوتىىا بيَىىت يةطىىةٍَ وةظيفىىةى ؾىىتة‬
‫ْاظيٓسووةنإ (زةغتهطزةنإ)‪ ،‬ثيَويػتة يىة ئاغىت ثةيوةْىسييإ بىة يةنىةوة و بىة‬
‫ديٗاْيؿةوة وةى طؿتيَو تةَاؾاى بهةئ‪ .‬ئةضةغتاف ئىةّ دىاضة زيسطايىةَإ بىا‬
‫ديٗإ ثيَسةبةخؿيَت‪.‬‬
‫ٖةض وةْسة ئةضةغتا ززإ بةوةزا زةْيَت‪ ،‬نة زميانطيتاغ فةيًةغىوف غطوؾىت‬
‫زةيعاْ زياضزة غطوؾتييةنإ ظةضووضٕ‪ ،‬يةطةٍَ ئةوةؾسا ضةخٓىةى ييَىسةططيَت‪ ،‬وىوْهة‬
‫وةَه َةبةغت يإ ئاَاا ثؿتطويَ خػتووة‪ .‬زةَييَت‪( :‬ضِاغتة زميانطيتاؽ ٖىاى‬
‫ئاَااىىةني ‪-‬العلوو والئية وو و‪-‬ى ثؿىىتطويَ خػىىتووة‪ ،‬وىىوْهة ٖىىةَوو ثطؤغىىة‬
‫غطوؾتييةناْ زاوةتة ثاٍَ ظةضووضةت‪ .‬ضاغتة نة ظةضووضئ‪ ،‬بةآلّ ٖاناضى بةّ ؾيَوةية‬
‫بووْيإ يةبةض َةبةغتيَه زياضيهطاو يإ ٖايةن ئاَااةنيية‪ ،‬ياخوز با ئةااَساْ‬
‫‪26‬‬
‫َةتيَهسا‪ٖ ،‬يض ؾتيَو ْابيَتة ضيَطط يةبةضزةّ ؾتةناْسا تىا بىةو‬
‫باؾرتئ ناضة ية ٖةض ساي‬
‫ؾيَوةيةى خايإ بٔ)‪.37‬‬
‫زةضبطِيٓ ناتاي غةضاُإ با ؾتيَه ططْط ية ضيَباظى ئةضةغتازا ضازةنيَؿيَت‪،‬‬
‫ئةويـ تيَطِواْيٓ ٖرياضنيياْةية با طةضزووٕ‪ .‬طةضزووٕ ى ئةضةغتا ضيعبةْىس نىطاوة‪،‬‬
‫ية بيَ طياْةوة با ضووةى‪ ،‬ثاؾإ با ئاشةٍَ و ئيٓذا با َطؤ ‪ .‬زواى َطؤ يـ يىة تةْىة‬
‫ئامساْييةناْةوة با خواوةْىس‪ .‬بىة ؾىيَوةيةن غىةضبةضةو شووضاْىة (تكىاعسى)ى وضز‬
‫َيَت ية ٖةضزوو ديٗاْ غطوؾت و ٖوْةضيسا‪ٖ ،38‬ةَيؿة‬ ‫زاضِيَصضاوة‪ .‬باية تواْيويةت بً‬
‫زةبيٓني ئةوةى خواضةوة ية بةضشةوةْسى ئةوةى غةضةوةى خايساية‪ .‬تةْاْىةت ْةفػىيـ‬
‫بةؾ ْعّ و باآلى ٖةية‪ ،‬بةؾ باآلى يةبةض ئةقآلْ بووْيةت نة باآلية‪ .‬خىوزى ئىةّ‬
‫بٓةَايةف زةؾيَ زابةف ببيَتة غةض زوو بةف‪ :‬يىةْ تيىاضي و يىةْ نطزةيى ‪.‬‬
‫ئةطةض بةؾةناْ ْةفؼ ٖىةَإ ضيعبةْىسييإ تيَىسا بيَىت‪ ،‬ئىةو نىات ثيَويػىتة ئىةو‬
‫وا نيياْةؾ ئةااَي زةزةٕ ئةو ضيعبةْسيةيإ تيَسا بيَت‪ .39‬ئةَةف ضيَطة خاؾىهةض‬
‫بوو باى تا بطاتة ضيَػا بة ْاوباْطةنةى‪( :‬غطوؾت ٖيض ناضيَه بيَٗوزة ْانات)‪.‬‬
‫َسةٖيَٓذني‪:‬‬‫ييَطةوة‪ ،‬ية تياضى ظاْيٓ ئةضةغتاي وةْس تيَبيٓييةن ططْط ٖةي‬
‫‪ -1‬ظاْني بة ٖةغت زةغت ثيَ زةنات‪ ،‬بةآلّ ئةوة بة ظاْػت ْاشَيَطزضيَت‪ ،‬ووْهة‬
‫بة ٖةْسةنيُإ زةطةيةْيَت‪ ،‬ية ناتيَهسا ظاْيٓ ضاغتةقيٓة ظاْيٓ ٖةَةنيية‪.‬‬
‫‪ -2‬ظاْيٓ ضاغتةقيٓة ظاْيٓ فةيػةفيية‪ ،‬بةوة ية ؾاضةظاي ديا زةبيَتةوة‪ ،‬نة بة‬
‫َهو زةثطغيَت‪ :‬باو‬ ‫وةْس ظاْياضييةن خيَطا ية غةض وةْس زياضزةيةى ضاظى ْابيَت‪ ،‬بةي‬
‫ؾتةنة بةّ ؾيَوةية بوو‪ ،‬بة ؾيَوةيةن تط ْةبوو؟!‬
‫‪ -3‬ئةَةف واتة ظاْيٓ فةيػىةفي بىة زواى ٖانىاضزا زةطىةضِيَت‪ ،‬تىا ظةضووضى‬
‫َي ؾاضاوةية ية ثؿتةوةى ؾتةنة‪.‬‬ ‫بووْ ؾتةنة بػةمليَٓيَت‪ .‬ئةّ ٖاناضة بٓةَاى ئةقً‬
‫بةّ ؾيَوةيةف ظاْيٓ ضاغتةقيٓة‪ ،‬ظاْيٓ ئةو ظةضووضةتةية نة ديَطرية و ْاطاضِيَت‪.‬‬

‫‪27‬‬
‫‪ -4‬ئىىةّ زيىىسة بىىا ظاْىىني بىىة غىىةض ديٗىىاْ غطوؾىىتيسا زةغىىةمليَت و ٖىىةبووة‬
‫غطوؾتييةنإ ييَو زةناتةوة‪ٖ ،‬ةض وةى بىة غىةض ديٗىاْ َطؤييؿىسا زةوةغىجيَت و‬
‫زياضزة ناَةآليةتييةناْيـ ييَو زةزاتةوة‪.‬‬
‫‪ -5‬با ئةوةى بتواْني بةّ ظاْيٓة بطةئ‪ ،‬زةبيَىت وىةْس بريؤنةيىةن بٓىةضِةتيُإ‬
‫ٖةبيَت و ييَيإ تيَبطةئ‪ ،‬نة وةى نًيٌ وإ با ئةّ ضيَباظة‪ .‬ئةواْيـ‪:‬‬
‫أ‪ٖ -‬رياضنييةت طةضزووٕ‪.‬‬
‫ب‪ -‬بريؤنةى وةظيفة‪.‬‬
‫ز‪ٖ -‬ةيو و فاضّ (ويَٓة)‪.‬‬
‫ئةَاْةف بة وضزي ية بةؾ زاٖاتووزا باؽ زةنةئ‪ ،‬تا بعاْني وىإ ئىةّ نًيىٌ‬
‫يإ بريؤناْةى بة غةض ديٗاْ شْسا ثطانتيو نطزووة‪ .‬ئةو ٖةض ية غةضةتاوة زةيىةويَت‬
‫ظاْيٓيَه فةيػةفي ية غةض شٕ ٖةبيَت‪ ،‬واتىة بعاْيَىت باوى ظةضووضيى بىا زؤخى‬
‫َييىة ناَةيىة نىة ثيَويػىيت زةنىات شٕ‬ ‫ناَةآل يةتي شٕ ئاوا بيَت؟ ئةو ثاغاوة ئةقً‬
‫ثاؾهاى ثياو بيَت؟ ٖةضوةٖا با ئةوةى ثطانتيو نطزْ بريؤنةى ٖرياضنييةت بة غىةض‬
‫خيَعاْيؿسا ببيٓني‪ ،‬ثياوى بة باآل زازةْا و شْيـ بة ْعّ (ئةوةؾ ْعَىة يىة خعَىةت‬
‫ئةوةى غةضةوةى خايساية)‪ .‬ثاؾإ وإ ثياو بوو بة ٖةيو و شْيـ بة فاضّ‪ ،‬شٕ َازة‬
‫َي ‪.‬‬ ‫و ثياويـ بٓةَاى ئةقً‬
‫بةّ ؾيَوةية وةظيفىةى شٕ زيىاض زةبيَىت‪ .‬بىة نىوضت بىا ببيىٓني وىإ ئةضةغىتا‬
‫َيتافيعيهةنةى ٖيَٓاوة و بة غةض ديٗاْ شْسا ثطانتيه نطزووة‪ ،‬ئةَىةف ٖىةَإ‬
‫تيَبيٓةنةى ف طاْػيؼ بيهاْة (ية غةض ثةيوةْسى ياشيو و فةيػةفةى غطوؾت) ناتيَو‬
‫ئةضةغتا فةيػةفةى غطوؾت نطزووة بة ؾويَٓهةوتة و خعَةتهاضى ياشيىو‪ ،‬بةَىةف‬
‫نطزية تويَصيٓةوةيةن ديَطةى َؿتوَطِى ظؤض‪ ،‬نة غوزيَه ئةوتاى ييَ ْةَايةوة)‪.41‬‬

‫‪28‬‬
‫بةشى دووةم‬

‫ثاية ميتافيزيلييةكان‬

‫* بريؤنىى ة َيتافيعيهييىىةناْ ئةضةغىىتا‪ ،‬ثايىىةى ٖىىةضة‬


‫غةضةني بووٕ ية ٖةَوو ْووغيٓةناْيسا‪..‬‬
‫* ئةضةغتا بريؤنةناْ زةضباضةى ياشيو و َيتافيعيها ٖيَٓا‬
‫و بة غةض غطوؾتسا ثطانتيهي نطز‪...‬‬

‫فطاْػيؼ بيهإ‪ْ :‬يو ئاضطاْإ‬

‫‪29‬‬
‫يةكةم‬
‫هرياركييةتى طةردوون‬

‫وةى ئاَاشةَإ ثيَسا بة ضاى ئةضةغتا‪( :‬غطوؾت ٖيض ناضيَه بيَٗىوزة ْانىات)‪.‬‬
‫طةضزووٕ ظؤض بة وضزي ضيَهدطاوة‪ -‬ثًةبةْسي نطاوة‪ٖ ،‬ىةبووةناْ ْاويؿى ب ةثيَى‬
‫َىة و نةَونوضتييىةى ضيَهدػىتووة‪:‬‬ ‫ضيعبةْسييةن غةض بةضةو شووضاْة‪ ،‬بةبيَ ٖيض ٖةي‬
‫َيَني ئيَُة ٖةَيؿة خاَإ ية ٖةضزوو ديٗاْةنةزا‪ :‬ديٗىاْ‬ ‫(يةبةض ئةَةف زةتواْني بً‬
‫غطوؾت و ديٗاْ ٖوْةضى يةبةضزةّ ضيعبةْسييةنسا زةبيٓيٓىةوة‪ ،‬نىة تيايىسا ئىةوةى‬
‫ْعَة ية بةضشةوةْسى ئةوةى ية خاى باآلتطة ٖةية‪ ،‬ئةوةؾ باآلية يةبىةض ئىةو بٓىةَا‬
‫َييةية‪ ،‬نة تيَيساية‪ .41)...‬ئةطةض ية ْيَو ٖةبووةناْسا يىة ْعَىةوة بىةضةو بىةضظتط‬ ‫ئةقً‬
‫تةَا ؾا بهةئ‪ ،‬زةتواْني ئةّ بٓةَايىة ببيىٓني‪ .‬بى َي طياْىةنإ (نىة ْىعَرتئ ثًىةى‬
‫ٖةبووةنأْ) ية خعَةت ضووةنىسإ‪ ،‬واتىة (ضِووةى) يىة غىةض ئىةوإ زةشى و طةؾىة‬
‫زةنات و ٖةْاغة زةزات‪ .‬تا ثًةيىةنيـ ب ىيٓة غىةضةوة‪ٖ ،‬ىةَإ بٓىةَا زةبيىٓني‪.‬‬
‫َيَني ضووةى ية ثيَٓاوى طياًْةبةضاْسا ٖةية‪ ،‬طياًْةبةضاْيـ‬
‫ئةضةغتا زةَييَت‪( :‬زةتواْني بً‬
‫َ نيَىويـ بىا‬ ‫َ با زابيٓهطزْى خىاضاى و ئىاشةي‬ ‫َ َاي‬ ‫با خعَةت َطؤ ٖةٕ‪ :‬ئاشةي‬
‫ثاؾاى‪ ،‬يإ زةتواْيَت با َةبةغت دياواظ بةناضيإ بٗىيَينَ‪ .‬ئةطىةض غطوؾىت ٖىيض‬
‫ناضى بيَٗوزة ْةنات و بيَ نةَونوضت بيَت‪ ،‬زةتواْني يةَىةوة بطةيٓىة ئىةوةى‪ ،‬نىة‬
‫َكاْىسووة)‪ .42‬نةواتىة ٖىةَوو ٖىةبووةنإ يىة‬ ‫ٖةَوو ؾتيَه با خعَةت َىطؤ خوي‬
‫خعَىةت َطؤ ىسإ‪ ،‬وىىوْهة يىة غىةضووى ٖةَووياْةوةيىىة (يىة يوتهىةى ٖىىةضةَ‬
‫ٖةبووةناْساية) يىاخوز بىاآل تطئ ٖىةبووة يىة ْاووىةى شيَىط ٖةغىاضةى َاْطىسا‪ ،‬يىة‬
‫ٖرياضنييةت طةضزووْسا‪.‬‬
‫بةآلّ ئةطةض ٖرياضنييةتيَ و يىة طةضزووْىسا ٖىةبيَت و ئىةوةى بىة غىةض ٖىةبووة‬
‫َازييةناْسا زةوةغجيَت‪ ،‬بة غىةض َطؤ ةناْيؿىسا ب ةغىجيَت‪ ،‬ئىةو نىات ثيَويػىتة‬
‫‪31‬‬
‫ٖرياضنييةتيَه ناَةآل يةتيـ ٖةبيَت‪ ،‬واتة ية ْيَو خوزى ديٗاْ َطؤ ةناْسا‪ ،‬واتىة‬
‫ييَطةؾسا َطؤ ةنإ ثًة و منطةيإ ٖةبيَت‪ٖ ،‬ةْسيَهيإ ية ٖةْسيَه تطيىإ بىاآلتط بىٔ‪،‬‬
‫ضيَو بةو ؾيَوةيةى ية طةضزووْسا ٖةية‪ٖ .‬رياضنييةتيَو ية ْيَوإ طة ْسا ٖةية‪ ،‬ووْهة‬
‫ويػت غطوؾت واية‪ ،‬نة داضة دياواظييةن يةو ؾيَوةية ٖةبيَت‪ ،‬بةوةى ٖةْىسيَهيإ‬
‫ظيطةنييةن نةّ و دةغتةيةن بة ٖيَعيإ ٖةبيَت‪ٖ ،‬ةْسيَه تطيؿيإ ؾياوى شيىاْ‬
‫َهاْيَو ٖةٕ بة غطوؾت ئاظازٕ و ٖةْىسيَهيـ بىة‬ ‫غياغةت بٔ‪ .‬ئةطةض واف بيَت‪ ،‬خةي‬
‫‪43‬‬
‫َةن بانوض و ئةوضوثا ئاظإ باية نىةؽ ْاتواْيَىت‬ ‫غطوؾت نايًةٕ‪( .‬طة ْ بةغتةي‬
‫ئاظازييإ ييَ ظةوت بهات‪ ،‬بةآلّ ظيطةني و ناضاَةي و غيػتةَ غياغةت باؾيإ‬
‫َنب‪ .‬ضؤشٖةآلتييةنإ ظيطةى و ناضاَىةٕ‪،‬‬‫ْيية‪ ،‬باية ْاتوأْ بة غةض زضاوغيَهاْياْسا ظاي‬
‫بةآلّ ئاظا ْني‪ ،‬باية ٖةَيؿة زؤضِاو و بة نايًىةنطاوٕ‪ .‬بىةآلّ طىةىل ياْىاْ ٖىةضزوو‬
‫غيفةت ئاظايةت و ظيطةنييإ تياية‪ ،‬ثيَطةى وآلتةنةؾيإ نةوتووةتة ْيَواْ ئةو زوو‬
‫يةْةوة‪ ،‬باية ئاظازى خاى زةثاضيَعيَت‪ ،‬ئةطةض يةنططتوف بيَىت زةتواْيَىت بىة غىةض‬
‫ٖةَو يةنسا ظاٍَ بيَت)‪ .44‬نةوابيَ تان ياْاْ ئاغا و ئاظازة و بيىاْي (بةضبىةضى)ف‬
‫نايًةى ئةوة‪ ،‬ووْهة تان ياْاْ بطاى ياْاْ خىاى بىة نايًىة ْاططيَىت‪ .‬ئةَىةف‬
‫َبصيَطزضاوة (ايؿعب املدتاض) نة ئةضةغىتا وةى غىةضةتايةن‬ ‫ٖةَإ بريؤنةى طةىل ٖةي‬
‫ٖةَىىةن ظةضووضي ى غىىةيطى زةنىىات و ْىىةيتواْيوة ْىىةضيت غىىةضزةَةنةى خىىاى‬
‫تيَجةضِيَٓيَت‪.45‬‬
‫نةواتة ٖرياضنييةتيَو ية ْيَوإ طة ْسا‪ ،‬واتة ية ْيَوإ خىوزى ضةطىةظى َطؤييىسا‬
‫ٖةية‪ٖ .‬ةياْة (وةى ياْاْييةنإ) بةضظ و باآلية و ٖةؾياْة (وةى بةضبةضييةنإ) واتىة‬
‫غةيطة ياْاْييةنإ بة طؿت ‪ْ ،‬عّ و غونٔ‪ .‬باية ية نات ٖيَطؾةنةى ئةغهةْسةض بىا‬
‫غةض ضؤشٖةآلت‪ْ ، 46‬اَةيةن با ْووغيوة و تيايسا ئاَاشطاضى زةنات‪ ،‬نىة ديىاواظى‬
‫َةنطزْىسا يىة ْيَىوإ ياْىاْ و بةضبةضييةناْىسا‪( :‬وةى غىةضنطزةيةى‬ ‫بهات يىة َاَةي‬
‫َةى ضؤشٖةآلتييةنإ‬ ‫َةى ياْاْييةنإ بهة‪ .‬بةآلّ وةى ئاغا‪-‬خاوةٕ نايًة‪َ -‬اَةي‬ ‫َاَةي‬
‫‪47‬‬
‫بهة‪ ،‬ووْهة بةضبةضييةنإ بة غطوؾت خايإ ًَهةو ياْاْييةنأْ) ‪.‬‬
‫‪31‬‬
‫ووْهة ياْاْييةنإ ئةو طةيةٕ نة ٖةضزوو غيفةتة وانةنةيإ تيَساية‪ :‬ظيطةنى و‬
‫ئاظايةت ‪ ،‬ياخوز ناضاَةي و ضؤسيَه بةضظ‪ ،‬ئةّ غيفةتاْةف وايىاْهطزووة ٖةَيؿىة‬
‫ئاظاز بيَت‪ ،‬بتواْيَىت غيػىتةَيَه غياغى ْايىاب زابٓيَىت ‪ ،‬ئةطىةض يىةنططتوي‬
‫غياغةت ٖةبووايىة زةيتىواْ سىونُ طىة ْ تىطيـ بهىات‪ .‬بىةآلّ ٖىةَإ ئىةّ‬
‫دياواظيياْةى ْيَوإ ياْاْييةنإ و طىة ْ تىط‪ ،‬يىة ْيَىوإ خىوزى ياْاْييةناْيؿىسا‬
‫َه يةنػأْ‪ :49‬ثازؾىا و ثيىاويَه ئاغىاي ‪،‬‬ ‫ٖةٕ‪ .48‬ئةطةض نةغاْيَو ثيَياْواية خةي‬
‫ئاغا و نايًىة‪ ،‬شٕ و ثياو يةنػأْ‪ ،‬ئةواْة يىة وةُٖىسا زةشيىٔ‪ ،‬وىوْهة ى ئىةوإ‬
‫َهو يىة شَىاضةى ئىةو نةغىاْةزا ديىاواظٕ‪ ،‬نىة‬ ‫ئةَاْة ْةى ية داض (ْىو)) زا‪ ،‬بىةي‬
‫َة يةطةٍَ يةى نةؽ يإ شَاضةيىةن نىةَ‬ ‫َسا زةنةٕ‪ .‬ئةطةض َاَةي‬ ‫َةيإ يةطةي‬‫َاَةي‬
‫َهيسا بهات‪ ،‬ئةوا ئاغا يإ خاوةٕ نايًةية‪ .‬ئةطةض شَاضةيةى يةوة ظياتط بٔ‪ ،‬ئةوا‬ ‫خةي‬
‫َة‬‫َهيسا َاَةي‬ ‫غةضؤى خيَعاْة‪ .‬بةآلّ ئةو نةغةى يةطةٍَ شَاضةيةن ظؤض و بةضواوى خةي‬
‫َةت ياخوز ثازؾاية‪ .‬ئةَةف تياضةيةنة ْاؾىيَت‬ ‫زةنات‪ ،‬ئةوا غياغ يإ ثياوى زةوي‬
‫َهاْةزا وةْس دياواظييةن دةوٖةضي ٖةية‪.51‬‬ ‫ضاغت بيَت‪ ،‬ووْهة ية ْيَوإ ئةّ خةي‬
‫بىىةّ ؾىيَوةية و ٖىىةض يىىة غىىةضةتاوة‪ ،‬ظؤض ضاؾىىهاواْة و بىىة ئاؾىىهطا‪ ،‬ئةضةغىىتا‬
‫َطاى‬ ‫ضايسةطةيةْيَت نة ٖرياضنييةتيَه ناَةآليةت و غياغ ية ْيَوإ خوزى ناَىةي‬
‫ياْاْيؿسا ٖةية‪ .‬غطوؾت ية ٖةَوو ديَطةيةنسا دياواظى خػتووةتة ْيَوإ باآل و ْعّ‪،‬‬
‫ْةفؼ و دةغتة‪ ،‬ئةقٌَ و ؾةٖوةت‪َ ،‬طؤ و طياًْةبىةضإ و ْيَىط و َىيَ وة‪ .‬يىة ٖىةض‬
‫ديَطةيةنيؿسا ئةّ دياواظيياْة ية ْيَوإ زوو ٖةبووزا ٖةبٔ‪ ،‬يىة بةضشةوةْىسى خايىإ‬
‫زةبيَت‪ ،‬نة يةنيَهيإ سونِ بهات و ئةويرتيإ ًَهىةض بيَىت‪ .‬غطوؾىت ويػىت يىة‬
‫َكاْسْ ئةّ دياواظيياْةية ية ْيَوإ َطؤ ةناْسا‪ ،‬يةنيَهيإ بة ٖيَع زةنات و تواْاى‬ ‫خوي‬
‫ناضنطزْ ثيَسةبةخؿيَت‪ ،‬ئةويرتيإ ظياتط بىا نىاضى غياغى ؾىياو زةنىات‪ ،‬ييَىطةوة‬
‫ٖةْسيَو بة غطوؾت خايإ ئاظازٕ و ٖةْسيَهيؿيإ بة غطوؾت نايًةٕ‪.51‬‬
‫ططْطة ٖةَيؿة ئةوةَإ ية ياز بيَت‪ ،‬نة ئىةّ (بٓىةَاى ْايةنػىاْ ) يىة يىإ‬
‫َهو بٓةَايىةن‬ ‫بٓةَاى باآل و ْعّ و سانِ و َةسهوَيية‪ ،‬زةغتهطزى َطؤ ْيية‪ ،‬بةي‬
‫‪32‬‬
‫غطوؾتيية‪ ،‬باية ية ْيَوإ ٖةَوو ٖةبووةناْسا ٖةية‪ٖ .‬ةبووة بىيَ طياْىةنإ ْىعَرتئ‬
‫ثًةٕ‪ ،‬باية زةبيٓني ية يةٕ بووْةوةضة ظيٓسووةناْةوة سونِ زةنطئَ‪ .‬ئةَاْةف زةبٓىة‬
‫َكة ية ثًةبةْسي غطوؾتيسا‪ ،‬ووْهة ية زوو ضةطةظ (عٓكط) ثيَهسئَ (ْىةفؼ‬ ‫يةنةّ ئةي‬
‫‪52‬‬
‫و دةغتة) يةنةَيإ بة غطوؾت خاى سانُة و زووةَيؿيإ َةسهوّ ‪ .‬تةْاْةت ية‬
‫ْيَوإ ئةّ ٖةبووة غطوؾتيياْةؾسا ٖةياْة ظيٓسووة و ٖةياْىة بىيَ طياْىة‪ ،‬ئةْىساَ و‬
‫ْائةْساَييإ تيازاية‪ .‬تياياْسا (بة داضيَو ية يةقيٓةوة) زوو داض زةغةآلت زةبيىٓني‪،‬‬
‫يةنةَيإ ية زةغىةآل ت ئاغىا بىة غىةض نايًةناْييىةوة زةوىيَت‪ ،‬زووةَيؿىيإ يىة‬
‫زةغةآلت غةضؤى بة غةض ٖاوآلتيياْسا زةويَت‪ْ :‬ةفؼ بةو زةغةآلتةى ئاغىا سىونُ‬
‫َيـ بةو زةغةآلتةى غةضؤى سىونُ ؾىةٖوةت زةنىات‪ .53‬يىةّ‬ ‫دةغتة زةنات‪ ،‬ئةقً‬
‫َياْةيةزا ئةضةغتا وةى بٓةَايةن غووز بةخـ باغ بٓةَاى ْايةنػىاْ زةنىات‪:‬‬
‫(با دةغتة خاى باؾرتة نة ْةفؼ سونُ بهات‪ٖ ،‬ةضوةٖا غطوؾت و بة غووزيؿىة‬
‫َ بهات‪ .‬ية ناتيَهسا بٓةَاى يةنػاْ‬ ‫َ ووٕ ية زةضووْسا ئةقٌَ ناْرتؤي‬ ‫نة يةْ ٖةي‬
‫يإ ثةيوةْسييةن ثيَ ةواْة (واتة نايًةنإ سونِ بهةٕ) بىة بىةضزةواَي ظيىإ بىة‬
‫ٖةضزوو زةطةيةْيَت‪.‬‬
‫بة ٖةَإ ؾيَوةى ثةيوةْسى ْيَوإ ْةفؼ و دةغىتة‪ ،‬ئىةّ ٖاونيَؿىةية بىة غىةض‬
‫َي بىة غطوؾىت‬ ‫ثةيوةْسى ْيَوإ َطؤ و طياًْةبةضاْيؿسا زةوةغجيَت‪ ،‬طياًْةبةضى َاي‬
‫خاى ية طياًْةبةضى نيَوي باؾرتة‪ .‬با ٖةَووؾيإ ثيَهةوة واباؾرتة نة َطؤ سونُيإ‬
‫َةتةزا غووزى َاْةوةيإ زةغت زةنةويَت‪ .‬يىة يىةن تىطةوة‬ ‫بهات‪ ،‬ووْهة يةّ ساي‬
‫ثةيوةْسى ْيَوإ ْيَطيٓة و َيَيٓة‪ ،‬بة غطوؾت خاى‪ ،‬ثةيوةْسيية ية ْيَوإ يةْ باآل و‬
‫َبىىووْيَه تىىةواوة بىىة غىىةض يىىةْ‬
‫غىىةضنةوتوو بىىة يىىةْ ْىىعّ و ًَهةوىىةوة‪ ،‬ظاي‬
‫َةسهوَسا‪ ،‬ئةّ بٓةَا طؿىتييةف بىة ؾىيَوةيةن طؿىت بىا ٖىةَوو ٖىةبووةنإ‬
‫زةؾيَت‪.54‬‬
‫ئةطةض بريؤنةى ٖرياضنييةت ياضَةتيسةض بيَت با تيؿو خػتٓة غىةض زؤخى شٕ‪،‬‬
‫َيَني‪ٖ :‬ةَوو بريؤنةناْ تطى ْيَو َيتافيعيهاى ئةضةغىتا ٖىةَإ‬ ‫ئةو نات زةتواْني بً‬
‫‪33‬‬
‫ناض زةنةٕ‪( :‬ية ضاغتيسا وةَهة فةيػةفييةناْ ئةضةغتا زةضباضةى بعوتٔ و بعويَٓةض‪،‬‬
‫بووْ ٖيَعةن و بووْ نطزاضةن ‪ٖ ،‬ةض وةى بريؤنةناْ ٖىةيو و فىاضّ و بريؤنىةى‬
‫وةظيفة‪ ،‬ئةضةغىتا ٖىةَووياْ بىةناضٖيَٓاوة بىا ديىاواظيهطزٕ يىة ْيَىوإ ْيَطيٓىة و‬
‫َيَيٓةزا‪ .‬تياضةنةؾ يةّ باضةيىةوة بىة داضيَىو ضيَػىاوة تىا يةطىة ٍَ فةيػىةفةنةيسا‬
‫بطوايَت‪ ،‬باية ديانطزْةوةى ية ثامشاوةى تطى ضيَباظةنةى ناضيَه ئاغإ ْابيَت)‪.55‬‬
‫بةآلّ ئيَُة تةْيا زوو بريؤنةى بٓةضِةت زةخةيٓةضِوو‪ ،‬نىة يىة ناضةنىةى ئيَُىةزا‬
‫ياضَةت بامشإ زةزةٕ ئةواْيـ‪ :‬بريؤنةى وةظيفة و بريؤنةى ٖةيو و فاضَٔ‪...‬‬

‫‪34‬‬
‫دووةم‬
‫بريؤكةى وةزيفة‬

‫ئةضةغتا ية غةضةتاى نتيَب (غياغةت)زا و ية نىات ثيَٓاغىةنطزْ ؾىتةناْسا‬


‫زةَييَت‪ٖ( :‬ةَوو ؾتيَو ؾوْاغ خاى ية داضى وةظيفة و تواْاى ية بىةديَ طةياْىسْ‬
‫وةظيفةنةيةوة وةضزةططيَت‪ .‬ييَطةوة زةطةيٓة ئةوةى ئةو ؾتةى ْةتواْيَت وةظيفةى خىاى‬
‫َيَني ٖةَإ ؾت ثيَؿووة‪ٖ ،‬ىةتا ئةطىةض ٖيَؿىتا ٖىةَإ‬ ‫بةديَ بطةيةْيَت‪ْ ،‬اتواْني بً‬
‫ْاويؿ ٖةبيَت)‪ٖ .56‬ةَوو ؾىتيَه ئىةّ ديٗاْىة وةظيفةيىةن ٖةيىة و خةغىً‬
‫َةت‬
‫دةوٖةضي خاى ية بةديَ طةياْسْ ئةو وةظيفةيةوة وةضزةططيَت‪ :‬تةوض با بطِيٓىة‪ ،‬وىاو‬
‫با بيٓيٓىة‪ ،‬زةغىت بىا وةضطىطتٔ و ثيَساْىة‪ ،‬ثيٓةوىي ثى َيآلو ثيٓىةزةنات و ثعيؿىو‬
‫واضةغةضى ْةخاف زةنات و‪ٖ...‬تس‪ٖ .‬ةَوو ؾتيَو وةظيفةيىةن تايبىةت بىة خىاى‬
‫َيَني فآلٕ زنتاضيَه باؾة‪ ،‬يإ فآلْة تةوض تيص و باؾة‪ ،‬ئةَة ئةطةض‬ ‫ٖةية‪ .‬ئيَُةف زةي‬
‫وةظيفةى خايىإ بىة باؾى ديَبىةديَهطز‪ .‬شةْيىاضى ؾىاضةظا ئةوةيىة نىة وةغىتاياْة‬
‫ئاَيَطةنةى زةشةْيَت‪ .‬ثةيهةضتاؾ باف ثةيهةضى دوإ زضوغىت زةنىات‪ .‬وىاو بىيَ‬
‫عةيبة ئةطةض بة باؾ ببيٓيَت‪ ،‬تةوض بيَ عةيبة ئةطةض بة باؾ بربِيَت‪ٖ .‬ىةضوةٖا بىا‬
‫ٖةَوو ؾتةناْ تطيـ‪ٖ ،‬ةضيةنة و وةظيفةى خاى ٖةية‪ ،‬نة ضةْطة بة باؾ يإ بىة‬
‫َةتيَه وازا ئايا َطؤ وةظيفةيةن تايبةت بة خاى‬ ‫خطاث ثيَي ٖةغتيَت‪ ،‬بةآلّ ية ساي‬
‫ٖةية (وةى ئةوةى َطؤ ة‪ْ ،‬ةى وةى ئةوةى نة ثعيؿهة يإ زاضتاؾة يإ فيتةضة‪ ،‬واتة‬
‫وةى َطؤ )‪..‬؟ ئايا وةظيفةيةن يةو ؾيَوةيةى ٖةية؟ تا ئةطةض ثيَي ٖةغتا بوتطيَت بة‬
‫ناضيَه تايبةت بة َطؤ ٖةغتاوة؟ با وةآلَساْةوةى ئةّ ثطغياضة‪ ،‬ثيَويػىتة يةْىة‬
‫َىٔ و غىيفةت ديانىةضةوةى‬ ‫دياواظةناْ َطؤ ؾيتةٍَ بهةئ‪ ،‬تا بىعاْني ناَيىإ ظاي‬
‫َطؤ ٔ ية بووْةوةضةناْ تط؟‬

‫‪35‬‬
‫َيَني وا ن غةضبةغىتاْة‪ ،‬نىة شيإ(تىةْيا شيىإ)ى‬ ‫يةْيَو ٖةية زةؾيَت ثيَ بً‬
‫تيَسا زةضزةنةويَت‪ ،‬وةى ٖةْاغةزإ و خواضزٕ و ٖةضغهطزٕ و‪ٖ...‬تس‪ .‬بةآلّ ئةّ شياْىة‬
‫َ ٖاوبةؾٔ تيايسا‪ .‬ئةطةض‬ ‫َهو ضووةى و طياًْةبةضاْيـ يةطةي‬ ‫تايبةت ْيية بة َطؤ ‪ ،‬بةي‬
‫‪57‬‬
‫َيَني بة ناضيَه تايبةت بة خاى ٖةغتاوة ‪.‬‬ ‫َطؤ بةّ ناضاْة ٖةغتا ْاتواْني بً‬
‫يةْيَه تط ٖةغىتة دياواظةناْىة‪ ،‬وةى بيىٓني و بيػىة و وةؾىة و بىاْهطزٕ‬
‫و‪ٖ...‬تس‪ .‬ئةَاْة ضاغتة ية ضووةنسا ْني‪ ،‬بةآلّ ٖيَؿتا تايبةت ْني بة َطؤ ةوة‪ ،‬ووْهة‬
‫طياًْةبةضيـ ئةّ ٖةغتاْةى ٖةية‪ .‬باية ٖةغتاْ بةّ وةظيفةية َاْاى تايبةت بووْ‬
‫ئةّ وةظيفةية ْيية بة خايةوة‪.‬‬
‫َيية بة ؾيَوةيةن طؿت ‪.‬‬ ‫َي يإ شياْ ئةقً‬ ‫يةْ غيَيةّ و ناتاي ‪ ،‬وا ن ئةقً‬
‫ئةَةف تايبةتة بة َطؤ ‪ ،‬ضووةى و طياًْةبةض ٖاوبةؾ ْني تيايسا‪ .‬بة داضيَو زةتواْني‬
‫َيَني‪ٖ :‬ةض نةغيَو بة باؾرتئ ؾيَوة بةّ وا نيية ٖةغتيَت‪َ ،‬اْاى واية بة باؾىرتئ‬ ‫بً‬
‫ؾيَوة بةّ وةظيفةية ٖةغتاوة و زةبيَتة َطؤ يَه باآل‪ ،‬ووْهة ئاقٌ بووْ َطؤ تىةْيا‬
‫َ ئىاضةظوو و ضةفتاضةناْيؿى‬ ‫َ نىاْرتؤي‬ ‫َهو ثيَويػىتة ئىةقً‬ ‫بة برينطزْةوة ْابيَت‪ ،‬بةي‬
‫َهو ئةخالقيـ زةبٔ‪.‬‬ ‫َ ْابٔ‪ ،‬بةي‬ ‫بهات‪ .‬بةَةف بيَت فةظيًةتةناْ َطؤ تةْيا ئةقً‬
‫ية غةضةتاى (ئةخالق ْيهاَاخي) زا ئةضةغتا ثيَي واية‪ ،‬بةختةوةضي ئاَىاا‬
‫ناتاي ٖةَوو وا نييةن َطؤ ة‪ ،‬زواتط باغ وىييةت ئىةّ بةختةوةضييىةَإ بىا‬
‫زةنات‪( :‬ضِةْطة بتواْني ثيَٓاغةى بهةئ‪ ،‬ئةطةض ية غةضةتازا وةظيفةى َىطؤ بىعاْني و‬
‫زياضي بهةئ)‪( .‬ئةخالم ‪1197‬ب‪ ،‬ب‪.)1735ٍ 2‬‬
‫بة ثيَ ةواْةى ٖةبووة ْعَةناْةوة‪ ،‬وةظيفةى َطؤ با بة ديَطةياْىسْ ئاَاايَىو‬
‫ْيية تا خعَةت يةنيَو ية خىاى بىةضظتطى ثيَبهىات‪ٖ .‬ىةض وىةْسة َىطؤ ٖةْىسيَو‬
‫َةت ٖاوبةؾ يةطةٍَ ٖىةبووة ْعَةناْىسا ٖةيىة‪ ،‬وةى خىواضزٕ و طةؾىةنطزٕ و‬ ‫خةغً‬
‫َةت غىةضةني‬ ‫ٖةضغهطزٕ‪ ،‬بةآلّ بة ئةقٌَ يةوإ دياية و باآلتطة‪ .‬تىا ئةَىةف خةغىً‬
‫َ ‪( .‬ئةخالم أ‪،‬‬ ‫َطؤ بيَت‪ ،‬وانة با َطؤ بطيتيية ية شياْيَه وا ناْةى بٓةَاى ئةقً‬
‫ب‪ .)1735ٍ 2‬ثةيوةْسى َطؤ بىةّ بووْةوةضاْىةوة بىا بةزةغىتٗيَٓاْ َةبةغىتيَه‬
‫‪36‬‬
‫َي واي ييَ زةنات ية خواوةْس ب يَت‪ ،‬نة ٖةَوو‬ ‫زياضيهطاوة‪ٖ .‬ةض وةْسة تواْاى ئةقً‬
‫َييسا بة غةض زةبات‪ ،‬بةآلّ با بةزيٗيَٓاْ َةبةغت خاى نىاض‬ ‫شياْ ية تيَطِاَاْ ئةقً‬
‫زةنات ْةى ٖى خواوةْىس‪ .‬ئاَىاا ئىةو بةختىةوةضى خايىةت ْىةى ثطِنطزْىةوةى‬
‫ثيَويػتييةناْ ئةواْ تط‪.58‬‬
‫ئةو وؾةيةى ئةضةغتا با َطؤ ية ضووى غطوؾت و وةظيفةوة بىة زضيَىصاي شيىاْ‬
‫بةناضيسةٖيَٓيَت‪ ،‬وؾةى (‪)Anthropos‬ة‪ .‬ئةَةف وؾةيةن ياْاْيية َاْاى بىووْ‬
‫َطؤي زةزات‪ .‬بةآلّ ٖةض ظوو يةوة تيَسةطةئ‪ ،‬نىة نةَيٓةيىةن نىةّ يىة ضةطىةظى‬
‫َطؤي ‪ ،‬بة ضاى ئةضةغتا‪َ ،‬اْاى ئةّ وؾةية زةياْططيَتةوة‪ ،‬ئةواْيـ (ثياواْ ياْاْي‬
‫َيَت فةظيًةتة َطؤييةنإ‪ .‬ووْهة‬ ‫ئاظاز)ٕ‪ .‬باية ططوثيَه نةّ بةؾساضٕ يةوةى ثيَي زةي‬
‫َهو فةظيًةتىىةنإ‬ ‫فةظيًةتىىةنإ يىىةنيَو ْىىني‪َ ،‬طؤ ىىةناْيـ يىىةنيَو ْىىني‪ ،‬بىىةي‬
‫ٖرياضنييةتيَهيإ ٖةية بة ٖةَإ ئةو ؾيَوةيةى ٖرياضنييةت َطؤ ةنإ‪ ،‬نة ئةضةغتا‬
‫َطاى ياْاْيسا ضيعبةْسى نطزووٕ‪.59‬‬ ‫ية شيَط ناضيطةضي ْةضيت ئةو غةضزةَةى ناَةي‬
‫ئةّ نةَيٓةيىة (زةغىتةبصيَطى َطؤيى )ٕ‪ ،‬يوتهىةى َىطؤ ٔ‪ ،‬وةظيفىةيإ تىةْيا‬
‫َي ثةتي يإ خاوىواْسْة بىة خواوةْىسةنإ‪ ،‬ثيَويػىتيإ بىة غىاَإ و‬ ‫تيَطِاَاْ ئةقً‬
‫ٖاوضِيَ و نات بةتاٍَ ٖةية‪ .‬ئاؾهطاية ٖةْسيَو ناضوباض ثيَويػت بة خعَىةت ئىةواْ‬
‫تط ٖةية‪ .‬ييَطةوة ئةضةغتا ‪ -‬بة ثيَ بٓةَاى َةبةغىتطةضاي (الئية و و)‪ -‬ثيَىي وايىة‬
‫ظؤضيٓةى َطؤ ةنإ‪ْ ،‬ةى تةْيا طياًْةبةضإ‪ ،‬بة غطوؾىت خايىإ بىةضةو ئىةوة زةضِؤٕ‬
‫ببٓة ئاَطاظيَو با زابيٓهطزْ ثيَويػت و ئاغوزةي با نةَيٓةنة‪ ،‬تىا بتواْيَىت بىة‬
‫َييةوة بة وةظيفةى خاى ٖةغتيَت و ية تيَطِاَاْ خاى بةضزةواّ بيَىت‪ .‬ييَىطةوة‬ ‫خاؾشاي‬
‫زةبيٓني ٖةضو شٕ و نايًة و ثيؿةطةض و زاضتىاف و نةغىاْ تىطى ويَٓىةى ئىةَيإ‬
‫ٖةية‪ٖ ،‬يض ْني دطة ية وةْس ئاَطاظيَه ياضيسةزةض نة ياضَةت َىطؤ زةزةٕ (َىطؤ‬
‫بة َاْا ظؤض بةضتةغهةنةى) تا بة باؾرتئ ؾيَوة بىة وةظيفىةى خىاى ٖةغىتيَت‪ ،‬تىا‬
‫ئةوثةضِى بةختةوةضي خاى زةغتةبةض بهات‪.‬‬

‫‪37‬‬
‫ئاوةٖاف وضزة وضزة بريؤنةى (وةظيفة)ى ئةضةغتا ضووٕ زةبيَتىةوة‪ٖ .‬ىةضوةٖا بىة‬
‫ضووْ ية ثةيوةْسى ْيَوإ ئةو نةغاْةؾسا زةضزةنةويَت نىة ثيَىي وايىة بىة غطوؾىت‬
‫خايإ سانِ و َىةسهؤَ‪ :‬وةى شٕ و َيَىطز‪ ،‬ئاغىا و نايًىة و‪ٖ...‬تىس و وةظيفىةى‬
‫َةى با ٖةض تانيَو و ئةو تواْا و ئيُهاْياتةى‬ ‫ٖةضيةنةيإ زةضزةنةويَت‪ ،‬يةطةٍَ ئةو ضؤي‬
‫َطةٖيَٓاْةوةنىةى‬ ‫ٖةيةت ‪ ،‬نة ظؤض دياواظة يةطىةٍَ نةغىاْ تىطزا‪( :‬ئىةّ بةؾىةى بةي‬
‫َطةٖيَٓاْةوةى زةضباضةى نايًة)‪ .‬غةضةضِاى ئةوةى نايًة بة‬ ‫يةْيَه دةوٖةضيية ية بةي‬
‫ئاَيَطيَو يإ ئاَطاظيَه ظيٓسوو زازةْطيَت‪ ،‬ئةضةغتا ثيَي واية ناياليةت بىا ئاغىا و‬
‫با نايًةف بةغووز و زازثةضوةضاْةية‪ ،‬ثةيوةْسييةنةيإ ية بٓةضِةتىةوة بىا ثاضاغىتٓ‬
‫خاياْة‪ ،‬ئةَةف وىوْهة غىووزيإ يةنىة و بةضشةوةْسيؿىيإ ٖاوبةؾىة‪( .‬غياغىةت‬
‫‪ -1255‬أ‪،‬ب)‪.61‬‬
‫ية ضاغتيسا ئةطةض يةطةٍَ ئةضةغتا بةضزةواّ بني‪ ،‬زةبيٓني غووزى ٖاونيَؿىةنة بىة‬
‫ثًةى يةنةّ با بووْةوةضة بةضظةنةية‪ .‬باية زةَييَت‪ :‬ثةيوةْسى ْيَوإ ئاغا و نايًىة يىة‬
‫دةوٖىةضزا بىا غىووزى ئاغايىة و وةى ضوونةؾىىيـ بىا نايًةيىة‪ ،‬ئةطىةض مباْىىةويَت‬
‫َيٓةوة‪( .‬غياغةت ‪-1278‬ب)‪ .‬بةّ‬ ‫زةغةآلت ئاغا بةضزةواّ بيَت‪ ،‬ثيَويػتة نايًة بٗيًَ‬
‫ؾيَوةيةف ئةضةغتا بةضزةواّ زةبيَت ية قػةنطزٕ ية غةض ٖىةض دىووتيَه (ْيَىو ئىةو‬
‫ثةيوةْسييةى ثيَيواية ْابيَت غووزةنةى زابةؾبهطيَت بىة غىةض يةْةناْىسا‪ ،‬وىوْهة‬
‫غووز با يةْة باآلنةية‪ .‬ية قػةيةن ضووٕ و ضاؾىهاوزا زةضبىاضةى شٕ و زةغىةآلت‬
‫ثياو بة غةض شْاْسا زةَييَت‪ :‬زةؾيَت َةسهوّ ب ويَٓني بة زضوغتهةضى ْةى و سانُيـ‬
‫بةو شةْياضةى نة ‪ْ-‬ةي‪-‬ةنة زةشةْيَت‪().‬غياغةت‪-1277 -‬ب)‪.‬‬
‫ئةوةى َةتطغيساضة‪ ،‬ئةضةغتا ئةَة بة ؾتيَه غطوؾت زازةْيَت‪ .‬غطوؾتيَو نة‬
‫ٖىىيض نىىاضيَه بيَٗىىوزة ْانىىات‪ ،‬ئىىةو ٖىىةبووةناْ بىىةو ؾ ىيَوةية ضيعنىىطزووة‪ ،‬بىىا‬
‫ٖةضيةنيَهيؿيإ وةظيفةيةن زاْاوة تا ية خعَىةت ئىةوةى غىةضةوةى خايىسا بيَىت‪.‬‬
‫ئاوةٖاف (بة سونُ غطوؾت) شْإ يىة ثيىاوإ ْىعَرتٕ و وةظيفىةيإ خعَىةتهطزْ‬
‫ثياواْة‪ .‬باية غطوؾتيية ئةطةض ثياوإ سونُيإ بهةٕ‪ٖ .‬ةَوو ئىةّ وةظيفىة و ثًىة و‬
‫‪38‬‬
‫زؤخاْةف بة سونُ غطوؾة‪ْ ،‬ةى ْةضيت ياخوز غاييهطزْةوة‪ .‬ييَطةوة زشايةتييةن‬
‫غةضغةختاْةى غافيػتاييةنإ زةنات‪ ،‬ووْهة ئةوإ ثيَيإ وابووة ٖةَوو ئةّ زؤخىة‬
‫ناَةآل يةتيياْة‪ ،‬بة بةٖا ئةخالقييةناْيؿةوة‪ ،‬ظازةى خوو و ْةضية‪ .‬ئةّ زؤخاْىة ى‬
‫ئةضةغتا‪ ،‬تةْاْةت ئةطةض بةضٖةَ ْةضيتيـ بٔ‪ ،‬نةو يةطىةٍَ زووباضةبووْةوةياْىسا‬
‫زةبٓة غطوؾت‪ . 61‬ئةطةض ْاواضبني ْةضيتة غطوؾىتييةنإ وةضطىطئ‪ ،‬بىة ضاى ئةضةغىتا‬
‫ضؤشيَو زيَت‪ ،‬تيايسا ئةااَساْ ناضى باؾةَإ زةبيَتة غةضواوةى وىيَص وةضططتُٓىإ‪.‬‬
‫َيَىت‪( :‬باْطةؾىةى‬ ‫ئةَةف ئةو وتةيةى ٖاًَيَتُإ بري زيَٓيَتةوة ناتيَو بة زايهى زةي‬
‫َطِةم و‬
‫فةظيًةت بهة ئةطةض ْةؾتواْ ئةااَ بسةيت‪ ،‬ووْهة ْةضيت غتةَهاضيَه زي‬
‫َسةيوؾيَت)‪.‬‬ ‫ناضيطةضة‪ ،‬بة داضيَو ئةقٌَ ٖةي‬
‫بة ٖةَإ ؾيَوة ئةضةغتاف زةَييَت‪( :‬بىا ْىةضيتيـ ٖىةض وايىة‪ ،‬وىوْهة ئىةوةى‬
‫زةبيَتة ْةضيت‪ ،‬بة داضيَو زةبيَتة غطوؾت‪ .‬ية ضاغتيسا ْةضيت و غطوؾت ٖاو ؾىيَوةٕ‪،‬‬
‫ووْهة زووضى ْيَواْيىإ (ظؤضدىاض‪ٖ ،‬ةَيؿىة) ظؤض ْييىة‪ .‬غطوؾىت يةطىة ٍَ بريؤنىةى‬
‫ٖةَيؿةزاية و ْةضيتيـ يةطةٍَ بريؤنةى ظؤضداضزاية)‪.62)3 - 1371(...‬‬
‫ئاوةٖاف ئةضةغتا بة ئاظازييىةن تىةواوةوة‪ ،‬يىة خىوو و ْىةضيت ئىةو ناتىةى‬
‫َةتة بىة‬‫َطانةيةوة زةطواظيَتةوة غةض ئةوةى ظطُان و غطوؾىتيية و زشى خةغىً‬ ‫ناَةي‬
‫زةغتٗاتووةناْة‪(.‬بةضاوضزى ئةخالم ‪-1113‬أ بهة)‪.‬‬

‫‪39‬‬
‫شيَيةم‬
‫هةيوال و فؤرم‬

‫ى ئةضةغىىتا ٖىىةَوو ؾىىتيَه ئىىةّ زوْيايىىة يىىة َىىازة و فىىاضّ ثيَهٗىىاتووة‪،‬‬


‫َةبةغتُإ ية َازةف ئةوة ْيية‪ ،‬نة بريى ييَسةنةيٓةوة‪ ،‬تةختة يإ َىؼ يىإ بىةضز‬
‫َهو ئةَاْةف با خايإ ية َازة و فاضّ ثيَهٗاتووٕ‪َ .‬ةبةغت يىة َىازة‬ ‫و‪ٖ...‬تس‪ .‬بةي‬
‫َبيَهىسا ثيَهبيَىت‪،‬‬ ‫ئةو (ٖةيو ) يإ (ٖةويط) يإ نةضةغتة خاوةية نة زةؾيَت يىة قاي‬
‫ئةَةؾيإ زةبيَتة فاضّ‪ .‬ئةّ ٖةويطةية ئةضةغتا ْاوي زةْيَت ٖةيو (‪ .)Hyle‬ئىةوةى‬
‫َيَني تةختة ضةْطة باضزيَو‪َ ،‬يَعيَو ياخوز ضةفةيىةن نتيَىب بيَىت و‪ٖ...‬تىس‪.‬‬ ‫ثيَي زةي‬
‫‪63‬‬
‫ئةَاْةف فاضَٔ (‪. )Eidos)(Form‬‬
‫ئاؾهطاية ييَطةزا فاضّ ططْطرتة‪ ،‬وىوْهة ئىةو ضةطىةظى دةوٖةضييىة‪َ ،‬اٖييىةت‬
‫ؾتةنة زياضي زةنات و ية ؾتةناْ تطى ديازةناتىةوة‪ٖ .‬ىةض ئىةويـ (دةوٖىةض)ى‬
‫ٖةبووةنة زياضي زةنات‪ .‬ية منووْةناْ ثيَؿووزا تةختةنة ْةطاضِابوو‪ٖ ،‬ةض خاي بوو‪،‬‬
‫بةآلّ ئةوةى ٖةبووةنإ ية يةى ديازةناتةوة و ٖةَةضِةْطييإ ثيَسةبةخؿيَت‪ ،‬فاضَة‪،‬‬
‫ئةطةض ئةّ بطاضِيَت‪ٖ ،‬ةبووةنةف زةطاضِئَ‪ .‬بىةآلّ َىازة يىإ ٖىةيو يىة بةضاَبىةض‬
‫فاضَسا ٖيض بةٖايةن ْيية‪ .‬با منووْة َيَع‪ ،‬زةتواْيت بة ئاضةظووى خىات َازةنىةى‬
‫بطاضِيت و بيهةيتة َؼ‪ ،‬تةختة‪ ،‬ؾوؾة يإ َةضَِةضِ و‪ٖ...‬تس‪ .‬يةطةٍَ ئةوةؾسا ٖىةض‬
‫َةتةناْسا فاضَةنىة ْىةطاضِاوة‪ .‬نةوى‬ ‫بة (َيَع)ى زةَيَٓيَتةوة‪ ،‬ووْهة ية ٖةَوو ساي‬
‫َيتةوة‪ ،‬زةبيٓى يةبىةضزةّ زوو ؾىت ديىاواظ‬ ‫ئةطةض فاضَةنة بطاضِيت و َازةنة بٗيًَ‬
‫زايت‪ ،‬با َازةنةؾيإ يةنيَو بيَت (تةختة با منووْة)‪ ،‬نةو يةنيَهيإ زةبيَتة َيَع و‬
‫ئةويرتيإ زةضطا يإ ثةاةضة يإ نوضغ ‪ٖ .‬ةَووؾيإ ية يةى َازةٕ (نىة تةختةيىة)‬
‫بةآلّ ؾت دياواظٕ‪ ،‬ووْهة فاضَيإ دياواظة‪.‬‬
‫َيية ية بةضاَبةض‬ ‫فاضّ ططْطرتة و دةوٖةضى بٓةضِةت و َاٖيةتة‪ ،‬ضةطةظى ئةقً‬
‫ضةطةظى َازيسا نة ٖةيو ية‪ .‬ئةطةض زووباضة طويَ يةو قػةيةى ئةضةغتا بططئ‪ ،‬نة‬
‫‪41‬‬
‫زةَييَت‪( :‬ئةوةى ية ثًةبةْسي ٖةبووةناْسا ية غةضةوةية‪ ،‬يةبةض ئةو بٓةَايةى تيايساية‬
‫َبووْ فاضّ بةغةض ٖةيو زا‪،‬‬ ‫َيَني‪ :‬بة ثيَ ضازةى ظاي‬‫ية غةضةوةية)‪ .‬ئيَػتا زةتواْني بً‬
‫ٖةبووةنإ ية ثًةبةْسييةنةزا غةضزةنةوٕ‪ .‬بةآلّ ئةطةض ثيَ ةواْةى ئةَة ضوويسا و‬
‫َبوو‪ ،‬ئةو ناتة ٖةبووةنة زيَتة خواضةوةى ثًةبةْسييةنة‪ .‬ئةّ‬ ‫َازة بة غةض فاضَسا ظاي‬
‫َة‪ ،‬فاضّ تيايسا ؾاضاوةية و ْيية‪ .‬يإ زةتواْني‬ ‫ثاضوة بةضزة بة ئاؾهطا َازةى تيا ظاي‬
‫َيَني‪ :‬ئاَازةية ية ٖةض فاضَيَهسا يا ية وةْس فاضَيَه ٖةَةضٍِِةْطسا ثيَو بيَت‪.‬‬ ‫بً‬
‫زةؾيَت ثةيهةضيَو بيَت بة زةغت ثةيهةضتاؾةوة‪ ،‬يإ وضز بهطيَت و بهطيَتة بةؾيَو ية‬
‫زيواض يإ ثطز ياخوز يةن ؾاغتةيةنسا و‪ٖ...‬تس‪ .‬يةبةض ئةّ ٖايةف ية خواضةوةى‬
‫َ ٖةَوو ؾتيَه بيَ طياْ تطة‪ ،‬نة فاضّ‬ ‫ثًةبةْسييةنةزا زازةْطيَت‪ .‬ئةَةف ساي‬
‫َي تيايسا وْة‪.‬‬ ‫تيايسا ؾاضاوةية و بٓةَاى ئةقً‬
‫ئةطةض ثًةيةى بةضظ بيٓةوة‪ ،‬ية َةًَةنةت ضووةنسا‪ ،‬بة ضووْييةن ظياتطةوة فاضّ‬
‫زةبيٓني‪ .‬ييَطةزا زةطةيٓة بووْةوةضة ظيٓسووةنإ‪ .‬ضاغتة ئةَاْيـ ٖىةبووى غطوؾىتني‪،‬‬
‫بةآلّ شياْيإ ٖةية‪َ( :‬ةبةغت ية شياْيـ واتة خبىوات و طةؾىة بهىات و خىاى بىري‬
‫َسةغىتيَت‪ْ ،‬ةفػىيـ دةوٖىةضة‪ ،‬واتىة‬ ‫بهاتةوة‪ْ .64)...‬ةفؼ بةّ ناضة دياواظاْة ٖةي‬
‫َةتةزا ئةضةغتا ْاوي زةْيَت ْةفػى ٖةْاغىةزةض‬ ‫فاضَ دةغتةى غطوؾتيية‪ .‬يةّ ساي‬
‫َيَت‪( :‬يةنةّ و فطاواْرتئ ٖيَعةناْ ْيَو ْةفػة‪ٖ ،‬ةَوو بووْةوةضإ بةَة‬ ‫(الئيشي )‪ ،‬زةي‬
‫زةشئ و زوو وةظيفةى ٖةية‪ :‬وةوةخػتٓةوة و خواضزٕ)‪ .‬ئاوةٖاف ضووةى ثًةيىةى يىة‬
‫ٖةبووة بيَ طياْةنإ (ْاظيٓسووةنإ) بةضظتطٕ‪.‬‬
‫ئةطةض داضيَه تط بةضظ بيٓةوة‪ ،‬زةطةيٓة َةًَةنىةت طياًْةبىةضإ‪ ،‬نىة يةويَىسا‬
‫ْةفػ خباض ٖةية‪ ،‬نة َايةى شياْىة بىا بووْىةوةضة ظيٓىسووةنإ‪ٖ .‬ىةضوةٖا ْةفػى‬
‫َهو‬ ‫ٖةغتهةض (احليض )يـ ٖةية‪ ،‬ووْهة طياًْةبةض بىة تىةْيا ْىاخوات و بعيَىت‪ ،‬بىةي‬
‫زةبيٓيَت و بإ زةنات و تاّ زةنات و‪ٖ...‬تس‪ .‬واتة ٖةغتةناْ بىةناضزيَٓيَت‪ ،‬ئةَىة‬
‫َةتيَهٔ زةنةْىة غىةضووى ضووةنىةوة‪،‬‬ ‫َيَت‪ .‬ئةَاْةف وىةْس خةغىً‬ ‫دطة يةوةى زةدوي‬
‫ووْهة ْةفػ ٖةغتهةضى ٖةية‪.‬‬
‫‪41‬‬
‫ية يوتهةى ٖةضِةَ غطوؾت يإ ديٗاْ شيَط ٖةغاضةى َاْطسا َطؤ ٖةية‪ ،‬نىة‬
‫َ ٖةيىة‪َ .‬ىطؤ تانىة‬ ‫فاضّ ظؤض بة ضووْي زةضزةنةويَت‪ ،‬ووْهة ئةقٌَ يإ ْةفػ ئاقً‬
‫َي ية ٖةبووةناْ تطى ديازةناتىةوة‪.‬‬ ‫بووْةوةضة‪ ،‬نة ئاقٌ بيَت‪ ،‬ووْهة بٓةَاى ئةقً‬
‫ٖةضوةْسة ْةفػ ٖةْاغةزةضى ٖةية و بةَةف ٖاوبةؾة يةطةٍَ ضووةى و يىة ْةفػى‬
‫َ ٖةية‪ ،‬نة تايبةتىة‬ ‫ٖةغتهةضيؿسا ٖاوبةؾة يةطةٍَ طياًْةبةضاْسا‪ ،‬بةآلّ ْةفػ ئاقً‬
‫بة خاى و يةواْ تطى ديازةناتةوة‪.65‬‬
‫َيَني‪ :‬باآلتطئ ٖةبووى ْيَو غطوؾىتة‪ ،‬وىوْهة بىاآلتطئ فىاضَ‬‫ييَطةوة زةتواْني بً‬
‫ٖةية‪ٖ ،‬ةَوو ٖةبووةناْ تطيـ با خعَةت ئةّ ٖةٕ‪( :‬غطوؾت ٖةَوو ؾىتيَه يىة‬
‫َكاْسووة) وةى ثيَؿرت بامساْهطز‪ .‬بةّ ؾيَوةية زةبيٓني‪ ،‬نة وةْس بة‬
‫بةضشةوةْسى َطؤ خوي‬
‫ضووْي ٖرياضنييةت بة ْيَىو َيتافيعيهىاى ئةضةغىتازا ضؤوىووة و ض ثةيوةْسييىةن‬
‫َ بة بريؤنةى ٖةيو و فاضَةوة ٖةية‪.66‬‬ ‫توْسوتاي‬

‫‪42‬‬
‫تةوةرى دووةم‬
‫منوونة ثراكتيكييةكان‬

‫بةشى يةكةم‬

‫ميَيهة و بايؤلؤذيا‬

‫((ئةطةض ئةبانطاتؼ تاضِازةيةى ؾايةْ ئةوة بيَىت ثيَى‬


‫َيَني باون ثعيؿه ‪ ،‬ئةو نات ئةضةغتا ؾايةْ ئةوةية ثيَ‬ ‫بً‬
‫بوتطيَت باون باياياشيا))‪.‬‬
‫داضز غاضتإ (َيَصووى ظاْػت) ب‪277 ٍ 3‬‬

‫((بري و ضاناْ ئةضةغتا ية باياياشيىازا ناضيطةضييىةن‬


‫طةوضةى ية غةض غةزةناْ زواى خاى ٖةبوو‪ ،‬ظياتطيَىو يىة‬
‫غةض برينطزْةوةى تياضي بٓياتي ْابوو‪ ،‬وةى يةوةى ية غةض‬
‫ئةظَووٕ))‪.‬‬
‫غيُإ زى با واض (ثريى) ٍ ‪22-21‬‬

‫‪43‬‬
44
‫يةكةم‬
‫بايةخدانى ئةرةشتؤ بة بايؤلؤذيا‬

‫ئاغايية ئةطةض ئةضةغتا ططْط بة باياياشيىا بىسات‪ ،‬تيايىسا بىة زواى منووْىةى‬
‫ثطانتيهيسا بطةضِيَت با تياضةناْ زةضباضةى وةظيفة و ٖرياضنييةت و فىاضّ و ٖىةيو‬
‫و‪ٖ...‬تس‪ ،‬بة داضيَو نة تياضةنةى زةضباضةى شٕ ثؿت ضاغت بهةْةوة‪ .‬باون ئةضةغتا‬
‫(ْيهاَاخاؽ) ية خيَعاْيَو بووة‪ ،‬وةْسئ ْةوة بة ثعيؿىهييةوة غىةضقاٍَ بىووٕ‪ ،‬بىا‬
‫خاؾ ثعيؿىه تايبىةت ثازؾىا ئةَيٓتاغى زووةّ‪ ،‬بىاثريى ئةغىهةْسةض بىوو‪.67‬‬
‫واوخؿاْسْيَه خيَطا بة ْووغيٓةناْ َاَاغتاى يةنةَسا‪ ،‬باَإ زةضزةخات وىةْسة‬
‫ططْط بة باياياشيا زاوة‪ ،‬بة ضازةيةى بووة بة ططْطرتئ بواضى تويَصيٓةوةناْ ‪ .‬ضاغتة‬
‫ئةو َةوغوعةيةن طةوضةى ٖةَوو ظاْػتةنإ بوو يىةو غىةضزةَةزا‪ ،‬يىة ظاْػىت و‬
‫فةيةنٓاغ و بريناضى و غطوؾت‪ ،‬بيَطوَإ دطىة يىة ظاْػىتة فةيػىةفييةنإ (نىة‬
‫ئةَةؾة ٖاناضى ْاوْاْ بة َاَاغتاى يةنةّ) بةآلّ ية باياياشيازا ثيَؿةْط بووة‪.68‬‬
‫َطاْةى ية تيَبيٓي نةغاْ تىطةوة‬ ‫دا يةبةض بة ٖيَعي تيَبيٓييةناْ ‪ ،‬يإ ئةو بةي‬
‫نايهطزبووْةوة‪ ،‬ياخوز يةبةض طفتوطىا تياضييىةناْ بيَىت‪ ،‬وةى ئىةوةى زةيظىس ضؤؽ‬
‫َيَت‪( :‬بة ضاغت ئةضةغتا بىةب َي ضنابىةض يىة ناْىسا‪ ،‬طىةوضةتطئ ظاْىاى باياياشيىا‬‫زةي‬
‫‪69‬‬
‫َع زاضويىٔ)‬‫بووة) ‪ .‬تةْاْىةت ظاْايىةن طىةوضةى باياياشيىاى َىازيَطْ وةى (وىاضي‬
‫زةضباضةى زةَييَت‪ َٔ( :‬ييٓاياؽ و نو ييةّ زةثةضغت‪ ،‬بة ؾيَوةى ثةضغىتٓ ديىاواظ‪.‬‬
‫بةآلّ ئيَػتا‪ -‬بة بةضاوضز بة ئةضةغتاى ثري‪ -‬ية زوو قوتاب ظياتط ْني)‪.71‬‬
‫ييَطةوة َةتطغي باوووْة باياياشييةناْ ئةضةغتا زةضزةنةويَت‪ ،‬نىة َاوةيىةن‬
‫ظؤض بة غةض بريى َطؤييىسا ظا ٍَ بىووٕ‪ ،‬ضةْطىة زضيَىصتط بيَىت يىةو َاوةيىةى ياشيهىة‬
‫فاضَييةنةى باوبوو‪ .‬تا غىةزةى ثيَؿىوو ٖىةض ظا ٍَ و ناضيطىةض بىوو‪ ،‬غىةضةضِاى ئىةو‬
‫ٖةآلْةى يةو باوووْاْةيسا ٖىةٕ‪( :‬نتيَبى َيَىصووى طياًْةبىةضإ باؾىرتئ ْووغىيٓ‬
‫‪45‬‬
‫ئةضةغتاية و طةوضةتطئ بةضٖةَ ظاْػت وآلت ياْاْة ية غةزةى وواضةَ خ‪.‬ظ زا‪.‬‬
‫باياياشيا بيػت غةزة واوةضِيَ َايةوة‪ ،‬تا نتيَبيَو بٓووغطيَت ؾإ ية ؾاْ بسات)‪.71‬‬
‫ئةضةغتا يةّ نتيَبةزا ظياتط ية ثيَٓر غةز دىاض طياًْةبىةضى باغىهطزووة‪ .‬ضةْطىة بىا‬
‫ئيَػتا ئةّ شَاضةية ظؤض ْةبيَت‪ ،‬بةآلّ با ئةونات ظؤض بووة‪ .‬يىة باونييىةوة تويَهىاضى‬
‫فيَطبووبوو‪ ،‬با خاى ظياتط ية ثةاا طياًْةبةضى تويَ تويَ نطزووة‪ ،‬بةآلّ تةْاْىةت يىةى‬
‫ؾةى َطؤ يؿ تويَ تويَ ْةنطزووة‪( .‬ضِةْطة ناضثةيةيةن تويَ تويَ نطزبيَت)‪ ،‬بةآلّ‬
‫ظاْياضى ضاغتةوخاى ييَ وةضْةططتووة‪ .72‬ئةو ظاْياضييةناْ يىة وىةْس غةضوىاوةيةن‬
‫داضاوداضةوة وةضزةططت‪ :‬يةواْةف تيَبيٓ نةغاْ تط و ؾوإ و ضاوويياْ (طياًْةبةض‬
‫َٓسة و َاغ ) ية زةضياى ئيذة‪ .‬باية ئىةو غىيَ نتيَبىة باياياشييىةى نىة باغى‬ ‫و باي‬
‫(َيَصووى طياًْةبةض) زةنةٕ ئةواْيـ‪( -‬بةؾةناْ طياًْةبةض) و (غطوؾت طياًْةبةض)‬
‫و (ظاوظيَ طياًْةبةض)‪ٖ 73‬ةَإ بةٖايإ ْيية‪ٖ ،‬ةْسيَهيإ وةْس ئاَاشةيىةن طؿىتني‬
‫بةبيَ وضزةناضي و ضووْهطزْىةوة‪ٖ ،‬ةْسيَهيؿىيإ طيَطِاْىةوةى وىةْس وىريؤنيَهٔ نىة‬
‫طةضِيسةنإ طيَطِاوياْةتةوة‪ .74‬زةطيَطِْةوة ئةغهةْسةضى َةظٕ‪ ،‬فةضَاْ بىة ضاووىيياْ‬
‫خاى و ثاغةواْ ضاوةناْ و ضاوويياْ تط و غةيطى ئىةَاْيـ زاوة‪ ،‬نىة ٖىةضداضة‬
‫طياًْةبةضيَه ويػت‪ ،‬بيَسةْيَ و ٖةض ظاْياضييةنيؿ ويػت ثيَ ببةخؿىٔ‪ .75‬ييَىطةزا‬
‫ططْطة ئاَاشة بة زوو خاٍَ بسةئ‪:‬‬
‫يةنةّ‪ :‬وةى ومتإ زةغتجيَو (غىةضةتا) ئىةو بٓةَاياْةيىة‪ ،‬نىة ئىةقٌَ زياضييىإ‬
‫زةنات‪ ،‬ئةوةتا ييَطةزا ئةضةغتا بة زواى فاضّ و َازةزا زةطةضِيَت و ئةو ٖرياضنييةتةى‬
‫بامساْهطز بة ضووْي زياضة‪ .‬بة ديىاواظيهطزٕ يىة ْيَىوإ ٖىةبووة ظيٓىسووةنإ و بىيَ‬
‫طياْةنإ زةغت ثيَسةنات‪ .‬بامساْهطز نة زووةَيإ ية خعَةت يةنةَياْسايىة‪ ،‬واتىا‬
‫بيَ طياْةنإ ية خعَةت شياْسإ بة ؾيَوةيةن طؿت ‪ .‬بةآلّ ييَطةؾسا ية َةًَةنةت‬
‫شياْسا و ية ْيَوإ خىوزى بووْىةوةضة ظيٓسووةناْيؿىسا‪ ،‬ديىاواظى زةنىات‪ٖ .‬ىةض يىة‬
‫غةضةتاوة بة ؾىيَوةيةن غىةض بىةضةو شووض ضيعنىطاوٕ‪ :‬غىةضةتا ضووةى‪ ،‬يىة غىةضووى‬
‫ئةواْةوة طياًْةبةضإ‪ ،‬ية غىةضووى ئةَاْيؿىةوة َىطؤ ‪ .‬ثيَىوةضيـ بىا غىةضنةوتٔ و‬
‫‪46‬‬
‫شيَطنةوتٔ يةّ ثًةبةْسييةى طياًْةبةضاْسا‪ ،‬بطيتييىة يىة بىطِى طىةضَ يىةو بووْىةوةضة‬
‫ظيٓسووةزا‪ .‬ئةوةى ية خواضةوةى ضيعبةْسييةنةزاية‪ ،‬نةَرتئ طةضَي تيَساية‪ .‬زةَييَت‪:‬‬
‫(ية ثًةبةْسي ظيٓسةوةضاْسا بة طؿت ‪ ،‬دياواظي و ثًةبةْسي يىة ثًىةى طةضَيىسا بىة‬
‫ضووْ زةبيٓني) (‪ 1 -588‬ب)‪ .76‬غطوؾتيـ ٖةْطاو بة ٖةْطاو ية بيَ طياْةناْىةوة‬
‫بةضةو ظيٓسةوةضإ زةويَت‪.77‬‬
‫زووةّ‪ :‬ئىىةو زيسطايىىةى ئةضةغىىتا بىىا باياياشيىىا ٖةيىىةت ‪ٖ ،‬ىىةَإ زيىىسة‬
‫فةيػةفييةنةيةت ية تيَطةؾتٓ ديٗاْسا‪ .‬باياياشيا يإ ٖةض ظاْػىتيَه تىط‪ ،‬تىةْيا‬
‫َيَو فانت ْيية‪ ،‬نة تويَصةض ية ضيَطةى بيٓني يإ تيَبيٓ نطزْةوة ناي بهاتةوة و‬ ‫ناَةي‬
‫َهو ظاْيٓ ضاغتةقيٓة (نة زواداض ظاْيٓ‬ ‫ثاؾإ ٖةغيتَ بة ييَهساْةوةى و‪ٖ...‬تس‪ ،‬بةي‬
‫َي با ييَهساْةوةى ئةوةى باو ئةو‬ ‫فةيػةفيية) ئةوةية ٖةغتني بة زاْ ثاغاوى ئةقً‬
‫فانتاْة بةّ ؾيَوةية بووٕ و بة ؾيَوةيةن تط ْةبووٕ‪ .‬ية ٖةض نايةيةن تىطي ظاْيٓىسا‬
‫َ ظاْيٓ فةيػةف زةزةئ‪ ،‬ظاْيٓ فةيػةفيـ بطيتييىة يىة نةؾىفهطزْ‬ ‫بيَت‪ٖ ،‬ةوي‬
‫َي ‪ ،‬نة يةْاو فانتةناْسا ؾىاضاوةية‪ .78‬ئةَىةف واتىة‪( :‬ييَهساْىةوةى‬ ‫ظةضووضةت ئةقً‬
‫َيَو بٓىىةَا زةبةغىىتيَت‪ ،‬نىىة ظؤضدىىاض بٓةَاطىىةييَه‬
‫فانتىىةنإ ثؿىىت بىىة ناَىىةي‬
‫َ زةغتجيَو ية ٖةض بابةتيَهىسا ئىةّ بٓةَاياْىةى تيَسايىة‪ ،‬نىة يىة‬ ‫َيتافيعيهني‪ .‬خاي‬
‫ضيَطةى ئةقٌَ يإ ْاوغةوة ‪ Nous‬ثيَيسةطةئ‪ ،‬تىا بطةيٓىة ئىةوةى نىة ئةَىة تانىة‬
‫َيَت‬‫ضيَطةى فةيػةفيية بتواْني ية ضيَطةيةوة ية واقيع تيَبطةئ‪ .‬ئةقٌَ وةى ئةضةغتا زةي‬
‫يةنىىةّ بٓىىةضِةت ظاْػىىتة)‪ .79‬ئىىةّ بٓىىةَا َيتافيعيهيياْىىة‪ ،‬بىىة ضاى ئةضةغىىتا‪،‬‬
‫زةَاْطةيةْٓة زؤظيٓةوةى ئةو ٖاناضاْةى‪ ،‬نة زةؾيَت ثيَؿةنييةنإ بٔ‪ ،‬ية ناتيَهىسا‬
‫ئةو فانتاْةى تيَبيٓييإ زةنةئ ئةااَةنإ بٔ‪ .‬ئةَةف ووْهة بٓةَاناْ ظاْػىت‪،‬‬
‫َي ديٗإ زياضيي زةنطئَ‪.81‬‬ ‫ى ئةضةغتا‪ ،‬بة ثيَ غيػتةَ ئةقً‬
‫بةّ ؾيَوةية زةبيٓني باياياشيا‪ ،‬تةْيا وةْس فانتيَو ْيية تا ثؿىتطريى تياضةنىةى‬
‫َهو بة ثيَ ةواْةوة‪ ،‬ثطانتيههطزْيَه منووْةييىة بىا بريؤنىة‬ ‫ية غةض شٕ ثيَبهات‪ ،‬بةي‬
‫َيتافيعيهييةناْ ‪ ،‬بريؤنةى وةظيفة و ٖرياضنييةت و َىازة و فىاضّ و‪ٖ...‬تىس‪ ،‬وةى‬
‫‪47‬‬
‫ثاف نةَيَه تط ضووْي زةنةيٓةوة‪ .‬ييَطةزا زةضزةنةويَت ْعّ بووْ شٕ يةبىةض ئةوةيىة‬
‫َبووْسا تةْيا نةضةغتةى خاوَإ زةزاتيَ‪ .‬نةو ثياو‬ ‫تةْيا (ٖةيو )ية‪ ،‬ية نات َٓساي‬
‫باآلتطة‪ ،‬ووْهة ئةو (فاضّ) يإ (ئةقٌَ) يإ (ضِؤح)ةية‪ ،‬نة شيإ بىةو نةضةغىتة خىاوة‬
‫زةبةخؿيَت‪.81‬‬
‫شٕ طةضَي ية ثياو نةَرتة‪ ،‬باية يةويـ ْعَرت زةبيَت‪ .‬شٕ واظتطيؿة‪ ،‬وىوْهة‬
‫َازة ثاغيظة و فاضّ ئةنتيظة‪ .82‬ئةَاْة و ظؤض بريؤنىةى تىطيـ‪ ،‬نىة يىةْطريى يىة‬
‫تياضةنةى ئةضةغتا ية غةض شٕ زةنةٕ‪ ،‬زايسةبةظيَٓٓة ثًةيةن ْاوةْسي ية ْيَوإ نايًة‬
‫و ثياوى ئاظاززا‪.‬‬

‫‪48‬‬
‫دووةم‬

‫بايؤلؤذيا و شروشتى ذن‬

‫ئةو بريؤنةيىةى فةيًةغىوف فةضِةْػى طاغىتإ باؾىالض (‪ )1962-1884‬نىة‬


‫َيَتىةوة‪،‬‬‫َ ية بري و باوووْةوة ية بابىةتيَو ْاناي‬ ‫زةَييَت‪ٖ :‬يض ظاْايةى بة ظيٗٓيَه خاي‬
‫َهو يىة ناتيَهىسا يىة بابةتىة ظاْػىتيية‬ ‫َىةوة)‪ ،‬بىةي‬‫َي بةتاي‬ ‫واتة (بة بووْياتيَه ئة قً‬
‫َيَتةوة‪ ،‬وةْسئ بريؤنة (و باوووْ ) ثيَؿيٓة ئاَازةنطاوى ٖةية‪ .‬ئةو‬ ‫دياواظةنإ زةناي‬
‫بريؤنةيةى باؾالض بة غةض ٖيض ظاْايةنسا بة ٖيَٓسةى ئةضةغتا‪ ،‬نة ظاْاى باياياشيا بوو‬
‫ْاوةغجيَت! بةآلّ باؾالض‪ ،‬نة ثيَيواية ناتيَو ضؤح خىاى بىا ضؤؾىٓبريييةن ظاْػىت‬
‫َهو ثرية و تةَةْيَه ظؤضى بطِيوة‪ ،‬تةَىةْ بىة قىةز‬ ‫ئاَازة زةنات‪ ،‬طةْر ْيية‪ ،‬بةي‬
‫‪83‬‬
‫َططى‬ ‫تةَةْ ئةو سونِ و باوووْة ثيَؿيٓاْةية نة ٖةيةت ‪ .‬واتىة ئىةّ ضؤسىة ٖىةي‬
‫َيَت‪َ ،‬ةبةغت ئةوةية ظاْا ثيَويػتة‬ ‫وةْس باوووْيَه ثيَؿيٓةية‪ .‬ئةطةض باؾالض وا زةي‬
‫َي (التطَريوالعقلو و) ٖةغتيَت‪ ،‬با ئةو بريؤنىة‬ ‫غةضةتا بة ثطؤغةى ثانهطزْةوةى ئةقً‬
‫ظاآلْةى نة بة ظيٗٓيةوة ْوغاوٕ‪.84‬‬
‫َيَت ئةضةغتا‪ ،‬بىرية يىاشيه و‬ ‫ئةَةف فطاْػيؼ بيهإ باغيهطزووة‪ ،‬ناتيَو زةي‬
‫َيتافيعيهييىىةناْ زةطواظيَتىىةوة غىىةض غطوؾىىت‪ .85‬ضةْطىىة باؾىىرتئ بواضيَىىو ئىىةّ‬
‫بريؤنةيةى ئةضةغتاى زةضباضةى شٕ تيَسا زةضبهةويَت‪ ،‬بواضى باياياشيىا بيَىت‪ .‬ناتيَىو‬
‫زيَتة َةيساْةوة‪ ،‬خاى بة ثاؾداْيَه َيتافيعيه ثطِ وىةى نىطزووة‪ ،‬نىة ضيَُٓىاي‬
‫َة‪ ،‬وةى يىة‬ ‫زةنات و برينطزْةوةى ئاضِاغتة زةنات‪ :‬تيايسا بة زواى َازة و فاضَسا ويًَ‬
‫بةؾ ثيَؿووزا بامساْهطز‪َ ،‬ازاّ فاضّ باآلتطة‪ ،‬نةواتة زةبيَت ثياو فاضّ بيَت‪ .‬ئةَةف‬
‫وةْس ئةااَيَو بة زواى خايسا زةٖيَٓيَت‪ ،‬نة ية بةؾى زواتىطزا (بةؾى غياغىةت)‬
‫‪49‬‬
‫َ ظياتطة‪ ،‬باية زةبيَت ئةو سونِ بهىات‪.‬‬ ‫باغي زةنةئ‪ ،‬بةوةى يةبةض ئةوةى ثياو ئةقً‬
‫َ ْوقػاْة‪ ،‬باية زةبيَت تةْيا طويَ بططيَىت و فىةضَإ ديَبىةديَ بهىات‪.‬‬ ‫شْيـ ئةقً‬
‫ٖةضوةٖا يىة باياياشيىازا بىة زواى ٖرياضنييةتىسا زةطىة ِضيَت‪ ،‬ثًةبةْىسي بووْىةوةضة‬
‫ظيٓسووةنإ‪ ،‬ناتيَو ئةوةى ْعَة بىا خعَىةت بةضظةنىة ٖةيىة‪ٖ .‬ىةض وةى بىة زواى‬
‫َسةغيتَ و وىواض ٖاناضةنىة (ايعًىٌ‬ ‫وةظيفةؾسا زةطةضِيَت‪ ،‬نة ٖةض ئةْساَيَو ثيَي ٖةي‬
‫ا ضبع) و‪ٖ...‬تس‪ .‬با ية غةضةتاوة زةغت ثيَ بهةئ‪.‬‬
‫بيٓيُإ ئةضةغتا وةْسة باياياشياى بة بابةتيَه ططْط ظاْيوة‪ ،‬بةآلّ بة داضيَىو‬
‫غةيطى نطزووة‪ ،‬وةى ئةوةى تويَصيٓةوة ية غيَ بابةت غةضةن بهات‪ ،‬ئةواْيـ‪:‬‬
‫‪َ )1‬ةغةيةى وةوةخػتٓةوة ‪.Reproduction or Generation‬‬
‫‪َ )2‬ةغةيةى ٖةغتهطزٕ ‪.Sensation‬‬
‫َة ‪.Movement‬‬ ‫‪َ )3‬ةغةيةى دووي‬
‫بابةت يةنةّ وةى بٓةضِةتيَو واية با زوو بابةتةنةى تط‪ ،‬ووْهة بة خىوزى خىاى‬
‫(ية خايةوة ٖةية ‪ )Per se‬بةآلّ زوواْةنةى تط‪ ،‬زواى بووْ ئةّ ثةيسا زةبٔ‪ .‬باية بة‬
‫ؾيَوةيةن غةضةن ططْط بةَةيإ زةزةئ‪ .‬ئةضةغتا وةْسئ زميةٕ و تيَبيٓي بةٖيَع‬
‫َبووٕ بة غىيَ ضيَطىة‬‫َبووٕ) زةٖيَٓيَتةوة و ثيَي واية َٓاي‬‫زةضباضةى وةوةخػتٓةوة (َٓاي‬
‫زةبيَت‪:‬‬
‫أ) وةوةخػتٓةوةى خوز بة خوز ‪.Spontaneous Generation‬‬
‫ب) وةوةخػتٓةوة ية ضيَطةى يةى باواْةوة ‪Single paren86‬‬
‫ت) وةوةخػتٓةوة ية ضيَطةى زايو و باونيَهةوة ‪.two parent‬‬
‫َاَاغتا ياْاْييةنةَإ بطِواى بة يةزايهبووْ خوز بة خىوز ٖىةبوو‪ ،‬تةْاْىةت‬
‫َ ٖةَوو َطؤ ةناْ زاطرينطزبىوو‪ ،‬تىا يىة غىةزةى‬ ‫ئةّ تياضة با وةْسئ غةزة ئةقً‬
‫ٖةشزةزا و ية غةض زةغىت ظاْىاى فةضِْػى يىويؼ ثاغىتياض (‪ ،)1895-1822‬يىة‬
‫َبوةؾيَٓطيَتةوة‪.87‬‬
‫ئةااَ تاقيهطزْةوةناْ ية غةض بةنرتيا‪ ،‬تواْطا ٖةي‬

‫‪51‬‬
‫ية زايهبووٕ ية يةى باواْةوة‪ ،‬ئةضةغتا ى وابوو ية ديٗاْ ضووةنسا ضووزةزات‪،‬‬
‫يةطةٍَ ٖةْسيَو يةو طياًْةبةضاْةى نة ية وةغتاوي و ْةدوآلْسا ية ضووةى زةوىٔ‪ .‬يىة‬
‫ضاغتيسا ظياتط ططْط بة تياضى غيَيةّ زةزات و ية ئيَػتاؾىسا ٖىةَإ تيىاض بىة ى‬
‫ئيَُةوة ططْطىة‪ ،‬وىوْهة وىةْس بابىةتيَه ططْطى باغىهطزووة‪ ،‬نىة ثةيوةْسييىةن‬
‫ضاغتةوخاى بة تياضةنةيةوة زةضباضةى شٕ ٖةية‪.‬‬
‫ئةضةغتا ظؤض ططْط بة وةوة خػتٓةوة يإ ية زايهبووٕ زاوة و ثيَي واية ظيىاتط‬
‫ية ٖةض ناضيَه تط (غطوؾت )ية‪ ،‬ئةَةف با بووْةوةضة ظيٓسووة ثيَطةيؿتووةنإ‪ ،‬يإ‬
‫ئةواْةى طةؾةيإ ناٌََ بووة‪ ،‬وةظيفةيةن غطوؾتيية بىا ئىةّ بووْةوةضاْىة‪ ،‬وىوْهة‬
‫تانة ضيَطةية با طةيؿة بة ْةَطي ‪ .‬زةَييَت‪( :‬غطوؾتيرتئ وةظيفةى ٖةض بووْةوةضيَو‪،‬‬
‫نة ناٌََ بيَت ْةى ْوقػتإ‪ -‬واتة وةوةخػتٓةوة تيايسا خوز بة خوز ْةبيَت‪ -‬ئةوةية‬
‫نة بووْةوةضيَه ٖاوؾيَوةى خاى ية زواى خاى ديَبٗيًََيَت‪ :‬طياًْةبةض طياًْةبىةضيَه‬
‫تط‪ ،‬ضووةى ضووةنيَه تط‪ ،‬بة داضيَو بة ثيَ وظةى خاى بةؾىساض بيَىت يىة ئىةظةىل و‬
‫َىىىةى ٖىىىةَوو بووْىىىةوةضإ و ئاَىىىاا وىىىا نيية‬ ‫َهةي‬
‫ئيالٖيىىىسا‪ .‬ئةَىىىةف نةي‬
‫غطوؾتييةناْياْة‪ .‬بةآلّ ثاف نةَيَه تط باَإ زةضزةنىةويَت‪ ،‬نىة تىةْيا ْيَطيٓةيىة‬
‫ْةَطي زةغت زةنةويَت‪ ،‬ووْهة ئةو ضؤح بة ناضثةية زةبةخؿىيَت‪ .‬ييَىطةزا بايىةخ‬
‫َ ئةوى زياضيهطزووة‪ .‬ئةطةض وةظيفةى‬ ‫َيَيٓة زةضزةنةويَت‪ ،‬نة ئةضةغتا بة ضووْي ضؤي‬
‫نايًة ديَبةديَهطزْ زاواناضييةناْ خيَعإ و زابيٓهطزْ ثيَويػتيية ضؤشاْةييىةناْ‬
‫َبووٕ‪ .‬ئةطىةض‬ ‫بيَت‪ ،‬ئةوا وةظيفةى يةنةَ َيَيٓة بطيتيية ية وةوةخػتٓةوة يإ َٓىاي‬
‫زةَاْةويَت بة باؾ ية ضاى ئةضةغتا زةضباضةى شٕ ية نتيَب (غياغةت)زا تيَبطىةئ‪،‬‬
‫ثيَويػتة بطةضِيَيٓةوة غةض ْووغيٓةناْ ية باياياشيازا‪.‬‬
‫ئةطةض ئةضةغتا بايةخ بة ثطؤغىةى وةوةخػىتٓةوة زابيَىت‪ ،‬نىة زةبيَتىة ٖىاى‬
‫بةؾساضنطزْ بووْةوةضى ظيٓسوو ية ئةظةىل ئيالٖيسا و ْةَطي بىا داضةنىةى تاَىاض‬
‫زةنات‪ ،‬ئةوا ية ْيَو ئةّ ثطؤغةيةؾسا بايةخ بة غيَ نيَؿةى غةضةن زاوة‪:‬‬
‫‪ )1‬بةؾساضيهطزْ ٖةضيةنة ية ْيَط و َيَ ية ثطؤغةى وةوةخػتٓةوةزا‪.‬‬
‫‪51‬‬
‫‪ )2‬بةؾساضيهطزٕ ية زياضيهطزْ ضةطةظى ناضثةيةزا‪.‬‬
‫‪ )3‬ئايا بةؾساضيهطزٕ بة ٖةَوو دةغىتة زةبيَىت يىإ تىةْيا بىة ئةْىساَيَه‬
‫زياضيهطاو‪.‬‬
‫بة خيَطاي باغ ٖةضيةنة يةّ خاآلْة زةنةئ‪ ،‬ووْهة ططْطٔ با تيؿو خػىتٓة‬
‫غةض غطوؾت شٕ ى ئةضةغتا‪.‬‬

‫‪52‬‬
‫شيَيةم‬
‫رِؤلَى نيَر و م َي‬

‫ية نتيَب (ظاوظيَ طياًْةبةضإ) زا‪ ،‬ئةضةغتا بةّ ؾيَوةية ثيَٓاغةى ْيَط و َيَ زةنات‪:‬‬
‫(ثيَٓاغةى ْيَط دياواظة ية َيَ‪ ،‬يةبةض ئةو تواْا تايبةتاْةى ٖةيىةت ‪َ ،‬ةبةغىت يىة ْيَىط‬
‫ئةوةية نة تاو زةخاتة دةغتةى بةضاَبةضةوة‪َ ،‬ةبةغت ية َيَيٓةف ئةوةية نة تىاو يىة ْيَىو‬
‫دةغتةى خايسايةت ‪ ،‬ئةّ تاوةف ثيَؿىرت يىة خاوةْةنةيىسا‪َ-‬ةبةغىت ثيىاوة‪ٖ -‬ىةبووة)‪.88‬‬
‫َهو ثًىة و‬ ‫ثيَٓاغةى يةو ؾيَوةيةف ْةى تةْيا ئاَاشة بة يةْ تويَهاضى تايبةت زةزات‪ ،‬بىةي‬
‫منطةف ية بووْسا زياضي زةنات‪ .‬وةْس (تواْايةن تايبةت) ى ثياو ٖةٕ نة شٕ ْييةت ‪ ،‬باية‬
‫َ تايبةتييإ ية ثطؤغةى وةوةخػتٓةوةزا زةبيَت و وةظيفةؾيإ دياواظ زةبيَىت‪ .‬ييَىطةوة و‬ ‫ضؤي‬
‫‪89‬‬
‫بةضزةواّ بة وةْس ؾيَوةيةى‪ْ ،‬يَطيٓة بةضظتط و بة بةٖاتطة ية شٕ ‪ .‬با غةيطيَه بةؾساضيهطزْ‬
‫ٖةضزوونيإ بهةئ ية وةوةخػتٓةوةزا‪ ،‬بةو َةضدةى ئةو نًيًة غةضةنيياْةَإ ية ظيٗٓسا بيَت‬
‫نة بامساْهطز‪ .‬ئةواْة بٓةضِةت َيتافيعيهي تياضةنةٕ‪ٖ ،‬ةض وةى بٓةضِةت زضوغتبووْ ٖةَوو‬
‫طةضزووْيؿٔ‪ .‬يةواْةف با منووْة بريؤنةى ٖرياضنييةت يإ ثًةبةْسي ‪ٖ ،‬ةضوةٖا ئةو بريؤنةيةى‬
‫ثيَي واية ٖةَوو زوْيا ية ٖةيو و فاضّ ثيَهٗاتووة‪ ،‬فاضَيـ (يةبةض ئةوةى ضؤسة‪ ،‬بىاآلتط و‬
‫َهو بٓىةضِةتني يىة‬‫ططْطرت زةبيَت ية ٖةيو نة َازةية)‪ .‬ئىةّ بريؤناْىة ٖىةَويإ ٖىةٕ‪ ،‬بىةي‬
‫باياياشيازا‪.‬‬
‫وةى بيٓيُإ غيَ داض وةوةخػتٓةوة (ية زايهبووٕ) ٖةٕ‪ :‬خوز بة خوز‪ ،‬ية يةى باواْةوة‬
‫(وةى ية ضووةنسا) و ية زايو و باونيَو‪ .‬بةآلّ بة ضاى ئةضةغتا باؾرت واية ضةطةظى باآل (ْيَطيٓة)‬
‫ية ضةطةظى ْعّ (َيَيٓة) ديا بيَتةوة‪ .‬ئةطةض فاضّ وةى باغهطا‪ ،‬باؾرت بيَت ية ٖةيو يإ َازة و‬
‫ظياتط ئيالٖياْة بيَت‪ ،‬ئةو نات باؾرت واية‪ٖ ،‬يَٓسةى زةنطيَت‪ْ ،‬يَطيٓة ية َيَيٓة ديا بيَتةوة‪.91‬‬
‫َيَت‪ :‬ية ٖةَوو طياًْةبةضاْ دووآلوزا‪ْ ،‬يَط ية َيَ ديا زةبيَتةوة‪ ،‬تا يةنيَهيإ ببيَتىة‬‫زةي‬
‫ْيَط و ئةويرتيإ بة َيَ‪ٖ ،‬ةضوةْسة غةض بة ٖةَإ داضيـ بٔ‪ .‬با منووْة زةوتطيَت‪ :‬ثيىاو و شٕ‬
‫‪53‬‬
‫ٖةضزوونيإ َطؤ ٔ‪ ،‬ئةغح و ئيَػرتيـ ٖةضزوونيإ طياًْةبةضى غواضئ و‪ٖ...‬تس‪ .‬بىةآلّ يىة‬
‫ضووةنسا ئةّ زوو ٖيَعة تيَهةٍَ زةبٔ و ية يةنرتى دياْابٓةوة‪ ،‬باية بة خايىإ وةوىةزةخةْةوة و‬
‫َهو تاو (بر ز) يإ ٖةية‪.91‬‬ ‫غجيَطَيإ ْيية‪ ،‬بةي‬
‫َة‪ ،‬واتة بريؤنة‬ ‫داضيَه تطيـ زةبيَت بعاْني‪ ،‬زيسى َيتافيعيهاْةى ئةضةغتاي ييَطةؾسا ظاي‬
‫َيتافيعيهييةنةى زةٖيَٓيَت و بة غةض ئةو بابةتاْةى ييَيإ زةتويَصيَتةوة‪ ،‬ثطانتيه زةنىات‪.‬‬
‫َطاؾىسا ٖرياضنييىةت ٖىةبيَت‪ ،‬يىة باياياشياؾىسا‬ ‫ئةطةض يىة طىةضزووٕ و غياغىةت و ناَةي‬
‫ٖرياضنييةتيَو ٖةية‪ ،‬واتة ضيعبةْىسي غىةضةو شووضاْىةى شيىإ‪( .‬واتىة غطوؾىت بىةضة بىةضة‬
‫َسةنؿيَت‪ ،‬ية ؾتة بيَ طياْةناْةوة بةضةو بووْةوةضة ظيٓسووةنإ يإ شياْ طياًْةبةضإ‪ ،‬بىة‬ ‫ٖةي‬
‫َ ديانةضةوةى وضز زابٓيَ ‪ .‬بةآلّ بة ؾىيَوةيةن طؿىت يىة غىةضووى‬ ‫داضيَو ئةغتةَة ٖيًَ‬
‫ؾتاْ بيَ طياْةوة‪ ،‬ضووةى زيَت‪ ،‬داضةناْ ضووةنيـ بة ثيَ طةضَيي ْيَويإ دياواظٕ‪ .‬ئةطةض‬
‫ضووةى بة بةضاوضز بة طياًْةبةضإ بة ْاظيٓسوو بيَتة شَاضزٕ‪ ،‬نةو بةضاوضز بىة بىيَ طياْىةنإ‬
‫ظيٓسووٕ‪ .‬ئاؾهطاية ثًةبةْسييةن غةضةو شووضاْة ٖةية ية ضووةنةوة بةضةو طياًْةبةض‪.92)...‬‬
‫ية ديٗاْ طياًْةبةضاْسا و يةْيَو ٖةض داضيَو طياًْةبةضزا‪ ،‬ئةضةغتا دياواظى ية ْيَوإ ْيَط‬
‫َططى وةوةية‪ ،‬ياخوز ية ْاويسا وةوة طةؾة زةنات‪ ،‬بايىة‬ ‫و َيَسا زةنات‪ ،‬ضاى واية َيَيٓة ٖةي‬
‫َئَ (زايىو) و بىة‬ ‫ية ظةوى زةويَت‪ .‬ضةْطة ئةَةف بيَت ٖاناضى ئةوةى ؾاعريإ بة ظةوى زةي‬
‫ئامساْيـ (باوى)‪ .‬ئةضةغتا ثيَي واية ْةفؼ (يإ ضؤح) ٖيَعى شياْة و ية بووْةوةضة ظيٓسووةناْسا‬
‫بٓةضِةتة‪ ،93‬يةبةض ئةوةى داضى بووْةوةضة ظيٓسووةنإ غيأْ‪ ،‬بة زواؾىيسا دىاضى ْةفػىةنإ‬
‫غيإ زةبٔ‪ْ :‬ةفػ ٖةْاغةزةض‪ ،‬بةضثطغة ية ثطؤغةى خواضزٕ و يىة ضووةنىسا ٖةيىة‪ْ .‬ةفػى‬
‫ٖةغتهةض‪ ،‬نة ية طياًْةبةضزا ٖةية‪ ،‬ثاؾإ ْةفػ ئاقٌَ‪ ،‬نة ية َطؤ ىسا ٖةيىة‪ْ .‬ىةفؼ يىة‬
‫َةتةناْسا ٖاناض و بٓةَاى دةغتةى ظيٓسووة‪ٖ ،‬ةض ئةويـ دةوٖةضى دةغتة ٖةْاغة‬ ‫ٖةَوو ساي‬
‫زةضةناْة‪َ ،‬ازاّ ٖاناضى ٖةض ؾتيَو دةوٖةضى ئةو ؾتةية‪.94‬‬
‫َ ٖةضيةنة ية ْيَط و َيَ ية ثطؤغةى ظاوظيَسا‪ .‬ئةضةغتا ثيَيواية ضؤي‬
‫َ‬ ‫ئيَػتاف زةطةيٓة ضؤي‬
‫َ ْيَطيٓةية‪ ،‬نة فاضّ يإ ٖاناضة و بٓةَاى شيإ (ضِؤح) و ْةفؼ بة‬ ‫طةوضة و يةنالنةضةوة‪ ،‬ضؤي‬
‫ناضثةية زةبةخؿيَت‪ .‬ية ناتيَهسا َيَيٓة تةْيا ٖةيو يإ َازة زةبةخؿىيَت‪ ،‬نىة خىاى يىة‬
‫‪54‬‬
‫َ شٕ ية ظاوظيَسا‪ ،‬بطيتيية ية بةخؿيٓ‬ ‫خويَٓ غوضِى َاْطاْةزا زةبيٓيَتةوة‪ .‬ئاوةٖا زةبيٓني ضؤي‬
‫َةَإ ثيَسةزات‪َ ،‬يَيٓةف دةغتةى‬ ‫َازةى ثطؤغةنة‪ ،‬نة ية خويَٓةنةزاية‪ْ .‬يَطيٓة فاضّ و دووي‬
‫ٖةيو ‪.95‬‬
‫َ شٕ ية ناضى ظاوظيَسا‪ ،‬تةْيا بة زاْ خوئَ (ئةو َازةيةى‬ ‫ئةّ بريؤنة ئةضةغتايية نة ضؤي‬
‫ناضثةيةى ييَ زضوغت زةبيَت) زياضي زةنات‪ ،‬غةضزةَاْيَه ظؤض بة غةض بىريى َطؤ ايةتيىسا‬
‫َبوو‪ ،‬بيَ ئةوةى ٖيض طاضِاْيَه بة غةضزا بيَت‪ ،‬يإ تةْاْةت طوَاْيؿ ييَبهطيَت‪ .‬ئىةوةى‬ ‫ظاي‬
‫َئَ)‪ .‬يىةّ‬‫غةيطة ئةّ بريؤنةية ية غفطى سيهُةتيؿسا ٖةية (نة سيهُةت غويةمياْيؿ ثيَسةي‬
‫َيَت‪...( :‬ية َاوةى زوو َاْطسا زضوغتبوو‪ ،‬ية خوئَ و تاوى ثياو و ئىةو يةظةتىةى‬ ‫غفطةزا زةي‬
‫يةطةٍَ خةوتٓسا زيَتة ئاضاوة)‪( .‬ئيػشاس سةوتىةّ‪ٖ .)2 :‬ىةضوةٖا يىة نتيَبىةناْ (ظاْػىت‬
‫ظاوظيَ)ؾسا ٖةية‪ ،‬نة ية غةضوبةْسى غةزةى ؾاْعةزا ْووغطاوٕ‪ .‬وةى نتيَبى (غىهجطِى و يىة‬
‫َ ‪ 1554‬ظ‪ .‬نىىةؽ بىىة ؾىىيَوةيةن يةنالنىىةضةوة‬ ‫زايهبىىووٕ)ى يىىةعكوب ضؤيىىى غىىاي‬
‫َ ‪ 1651‬ظ‪،‬‬ ‫َيٓةوةؾاْسةوة‪ ،‬تا ويياّ ٖاض ية نتيَبةنةيسا زةضباضةى ظاوظيَ طياًْةبةضإ غاي‬ ‫ٖةي‬
‫َيَو ئاغه َيَيٓة نة ية باخ ةنةى ثازؾا ؾاضي‬
‫َ‬ ‫نطزى‪ .‬ئةَةف ثاف تويَ تويَ نطزْ ناَةي‬
‫يةنةَسا ٖةبووٕ‪.96‬‬
‫ئةو قػاْةى ثيَؿوو‪ ،‬بة ضاى ئةضةغتا‪ ،‬تيؿه ظؤض زةخةْة غةض ضؤٍَ و زؤخ شٕ ية ضووى‬
‫باياياشييةوة‪ .‬غةضةضِاى ئةوةى شٕ بة ٖيض غجيَطَيَو بةؾىساضى ْانىات‪ ،‬بىةآلّ بىةو ضةطىةظة‬
‫بةؾساضة‪ ،‬نة ؾًةى خويَٓ ييَ زضوغت زةبيَت‪ ،‬يىإ ضةطىةظيَه ٖاوؾىيَوةى ئةَىة نىة يىة‬
‫طياًْةبةضة ْاظيٓسووةناْسا ٖةية‪.‬‬
‫ئةطةض ية طاؾةيةن تياضييةوة غةيطى بابةتةنة بهةئ‪ٖ ،‬ةَإ ؾىت زةبيىٓني‪ .‬ييَىطةزا‬
‫تيَسةطةئ‪ ،‬نة ثيَويػتة نةغيَو ٖةبيَت وةوة زضوغت بهىات و نةغىيَهيـ وةوىة خباتىةوة‪،‬‬
‫تةْاْةت ئةطةض ئةّ زوواْة ية يةى ؾتسا ناببٓةوة‪ٖ ،‬ةض زةبيَىت يىة دىاضزا ديىاواظ بىٔ‪ .‬يىة‬
‫طياًْةبةضاْيؿسا نة ئةّ زوو غيفةتة دياواظٕ‪ ،‬دةغتةى بةؾساضيهةضى ئيذاب (ثىاظةتيى) و‬
‫دةغتةى بةؾساضيهةضى غةيب (ْيَطةتيى) زةبيَت دياواظ بٔ‪ٖ .‬ةضوةٖا ئةطةض ْيَطيٓة ئيذاب‬
‫َكيَٓيَت‪ ،‬نةو َيَيٓة يةبةض ئةوةى غةيبية‪ ،‬ئةوةى بةؾساضى ثىيَ‬ ‫َة زةخوي‬‫بيَت‪ ،‬ئةوا ئةو دووي‬
‫‪55‬‬
‫َهو َازةية‪ .‬ية ضاغىتيسا ٖىةض‬ ‫زةنات و ثيَؿهةؾ ناضثةيةى زةنات‪ْ ،‬ابيَت غجيَطّ بيَت‪ ،‬بةي‬
‫ئةَةؾة ضوو زةزات‪ ،‬ووْهة ضةطةظى غطوؾت ؾًةى خويَٓةنىة‪َ ،‬ىازةى غىةضةتايية‪ 97‬يىةّ‬
‫زةقةوة وةْس تيَبيٓييةى زيَٓة ثيَؿةوة‪:‬‬
‫يةنةّ‪ :‬ئةضةغتا ٖةض ية غةضةتاوة ططمياْ بووْ فاضّ و َازة زةنات ية بواضى باياياشيازا‬
‫و زةغت زةنات بة طةضِإ بة زواياْسا‪.‬‬
‫زووةّ‪ :‬ئةو قػةيةى ئةثيهاضييةنإ ضةت زةناتةوة‪ ،‬نة زةياْوت شٕ بة غجيَطّ بةؾىساضى‬
‫زةنات‪.‬‬
‫غيَيةّ‪ :‬ثياو زةناتة فاضّ و شْيـ بة َازة يىإ ٖىةيو ‪ٖ .‬ىةضوةٖا ثياوةنىة ئيذىاب و‬
‫َ تىةْيا‬ ‫َة و شيإ بة َازة زةبةخؿيَت‪ ،‬بةآلّ شٕ يةْ غةيب و وةضططة و ضؤي‬ ‫وا نة و دووي‬
‫بةخؿيٓ ؾًةى خويَٓةنةية‪.‬‬
‫َىة زضوغىت زةنىات (واتىة ٖانىاضى‬ ‫وواضةّ‪َ :‬ازاّ ثياو وا ى و ئةنتيظىة‪ ،‬ئىةو دووي‬
‫َةى ية غةض زةنطيَت‪.‬‬ ‫َةية)‪ .‬شْيـ َازاّ غةيبيية‪ ،‬ئةوا دووي‬ ‫دووي‬
‫ثيَٓذةّ‪( :‬غطوؾت ٖةض ناضيَه زةيهات‪ ،‬بةوثةضِى زةغت ضةْطيٓييةوة ناض يىة ٖىةَوو‬
‫وضزةناضييةناْسا زةنات‪ ،‬ضيَو بةو ؾيَوةيةى نة ئةقٌَ ييَ واوةضِيَ زةنات)‪.98‬‬
‫ية ٖةَوو ئةَاْةوة ئةضةغتا زةطاتة ئةّ زةغتةواشةية‪:‬‬
‫َيَني‪:‬‬
‫نةوابيَ زةتواْني بً‬
‫‪)1‬ثياو بة غطوؾت خاى ٖاناض يإ بٓةَاية‪.‬‬
‫‪)2‬ثياو ثياوة يةبةض تواْا تايبةتةنةى‪ ،‬شْيـ شْة يةبةض ْةتواْيٓة تايبةتةنةى‪.‬‬
‫َ ديانةضةوة‪ ،‬نة تواْني و ْةتواْني زياضي زةنات ئةوةية‪ ،‬نىة ئىةو بووْىةوةضة يىة‬ ‫‪)3‬خاي‬
‫ئاَازةنطزْ خاضان ناتاييسا ناضيطةضة يإ ْا‪.‬‬
‫‪ٖ)4‬اناضى ئةَةف ية (بٓةَا)‪ ،‬واتة يةو بةؾةى دةغتةزاية‪ ،‬نىة طىةضَيي غطوؾىتي‬
‫تيَساية‪.99‬‬

‫‪56‬‬
‫ضوارةم‬
‫دياريلردنى رةطةزى كؤرثةلة‬

‫ثياو‪ ،‬ضؤح ياخوز فاضّ بة خوئَ‪ ،‬نة وةى َازةيةن َىطزوو وايىة زةبةخؿىيَت‪.‬‬
‫َسةغىتيَت‪ .‬شْىيـ تىةْيا ٖىةيو زةبةخؿىيَت‬ ‫ييَطةوة ثياو بة وةظيفةى ٖاى نىاضا ٖةي‬
‫(خويَٓ شٕ وةى غجيَطَ ثياو واية‪َ ،‬ةبةغتُإ يةو خويَٓة ظيازةيةية‪ ،‬نة شٕ يةبىةض‬
‫نةَ طةضَييةنةى‪ْ ،‬ةيتواْيوة ناضيَو بهات غجيَطَ بة غةضزا ب ةغجيَت‪ ،‬وىوْهة‬
‫َىسا‬
‫ئةّ غجيَطَةف فاضَة‪ ،‬باية بة وةظيفةى ٖاى ئاَااىةن يىإ فىاضَ يىة َٓساي‬
‫َسةغتيَت‪ .‬ية ناتيَهسا خويَٓ شٕ تةْيا ٖاى َازيية‪ .‬ضةطةظى ْيَط ناض ية ضةطىةظى‬ ‫ٖةي‬
‫َيَ زةنات‪ ،‬بة ٖةَإ ئةو ؾيَوةيةى نة ٖةوئَ نىاض يىة َاغىت زةنىات‪ ،‬ئةَىةف‬
‫بةضاوضزيَهة ية ْيَوإ ؾتيَه غطوؾت و ؾتيَه زةغتهطززا)‪.111‬‬
‫زةبيَت يةوة ئاطازاضبني‪ ،‬نة غجيَطّ ؾتيَه َازى ْيية‪ ،‬تا يةطةٍَ خويَٓ شْةنةزا‬
‫َهو فاضّ يإ ضؤسة‪ .‬ناتيَو ثيىاو ئىةّ غىجيَطَة‬ ‫َيبَ و ناضثةية ثيَهبٗيَٓيَت‪ ،‬بةي‬
‫تيَهةي‬
‫زةناتة دةغتةى شْةوة‪ ،‬ية ضاغتيسا ؾتيَه َىازى ثيَٓىازات تىا ببيَتىة بةؾىيَو يىة‬
‫ناضثةيةن زاٖاتوو‪ .111‬ضيَو وةى ئةوةى ناتيَو زاضتىاف َيَعيَىو زضوغىت زةنىات‪،‬‬
‫ؾتيَه َازى ْاخاتة غةض ئةو َازةيةى نىة نىاضى يىة غىةض زةنىات‪ ،‬نىة ئىةويـ‬
‫َهو ية ضيَطةى ئةو دووآلْةوة‪ ،‬نة ئةااَيإ زةزات ؾيَوةيةى (فاضَيَو)‬ ‫تةختةية‪ .‬بةي‬
‫َيَٓيَت‪ ،‬ئاَيَطةناْيـ َازةنة‬ ‫بةو َازةية زةبةخؿيَت‪ ،‬بة زةغتةناْ ئاَيَطةنة زةدوي‬
‫َيَٓٔ و‪ٖ...‬تس‪ .‬ية ضاغتيسا ئاطازاضي ئةو ية ٖوْةضةنةى‪ ،‬يإ ضؤس ٖوْةضةنةى‬ ‫زةدوي‬
‫نة فاضَة‪ ،‬واي ييَ زةنات زةغت يإ ٖةض ئةْساَيَه تطى بة دىاضيَه زيىاضيهطاو‬
‫َةيةف بة ثيَ طاضِاْ ئةو بابةتةى ناضى تيَسا زةنات‪ ،‬زةطاضِيَت‪.‬‬ ‫َيَٓيَت‪ .‬ئةّ دووي‬
‫ظووي‬
‫ٖة ض بةّ داضةف غطوؾت ئةّ غجيَطَة بةناضزيَٓيَت يةو طياًْةبةضاْةى نىة ْيَطيٓىةيإ‬
‫َة‪ ،‬بة ٖةَإ ؾيَوةى ئةو ئاَيَطاْةى نىة‬ ‫غجيَطَ ٖةية‪ ،‬وةى ئاَطاظيَه خاوةٕ دووي‬
‫‪57‬‬
‫ية ٖةض ٖوْةضيَهسا بةناضزئَ‪ .‬ئةَةف ئةو ضيَطةيةية نة ْيَطيٓىة بةؾىساض زةبيَىت يىة‬
‫ثطؤغةى ظاوظيَسا‪.112‬‬
‫ثيَـ ئةضةغتاف ٖاناضةناْ زياضيهطزْ ضةطةظى ناضثةية قػىةيإ يىة بىاضةوة‬
‫نطابوو‪ ،‬ئةَيـ ى خايةوة ية نتيَب (ظاوظيَ طياًْةبةضإ) زا باغى ئىةو ضاياْىةى‬
‫نطزووة‪ .‬زةَييَت‪( :‬ضِا دياواظييةن ظؤض ٖةية ية غةض ئةوةى ئايا ناضثةية ْيَىط زةبيَىت‬
‫َساْسا زياضي زةنطيَت يإ ثيَـ ئةوة‪.‬‬ ‫يإ َيَ‪ ،‬يةطةٍَ ئةوةى ئايا ئةّ دياواظيية ية َٓاي‬
‫ئةْهػاطاضاؽ ‪ -‬يةطةٍَ ٖةْىسيَو يىة غطوؾىتطةضاناْ تىطزا‪ -‬ثيَىي وايىة ضةطىةظى‬
‫ناضثةية‪ٖ ،‬ةض ية غةضةتاوة ية ْيَو غجيَطَةناْساية‪ ،‬ووْهة غىجيَطَةنإ يىة ثيىاوةوة‬
‫زئَ‪ ،‬نةو شٕ ؾويَٓ غجيَطَةنة ئاَازة زةنات و زةغاظيَٓيَت‪ .‬ئةطةض ْيَطيٓة ضاغىت‬
‫بيَت و َيَيٓةف وةخ‪ٖ ،‬اونات ناضثةيةف ْيَىط بيَىت‪ ،‬ئىةوا زةنةويَتىة ى ضاغىت‬
‫َساْىسا زيىاضي‬ ‫َساْةوة‪ .‬نةو ئيُجازؤنًيؼ ثيَي واية ضةطةظى َٓساٍَ ية ْيَىو َٓاي‬ ‫َٓاي‬
‫َسإ طةضّ بيَت‪ ،‬ئةوا بةضٖةَةنةى ْيَط زةبيَت‪ ،‬ئةطىةض غىاضزيـ‬ ‫زةنطيَت‪ ،‬ئةطةض َٓاي‬
‫بيَت‪ ،‬بةضٖةَةنةى َيَ زةبيَت‪ٖ .‬اناضى ئىةّ غىاضزى و طةضَييىةف بىة ناضيطىةضى‬
‫خويَٓةنة زةبيَت‪ ،‬بة ثيَ غاضزى و طةضَ و ناْ و تىاظةي ‪ .‬زميانطيتاغىيـ ثيَىي‬
‫َساْسا زياضي زةنطيَت‪ ،‬بةآلّ ْةى بة طىويَطةى غىاضزى و‬ ‫واية‪ ،‬ضةطةظى ناضثةية ية َٓاي‬
‫‪113‬‬
‫َهو بة ناضيطةضى بآلوبووْةوةى ؾًةى ٖةضزوو نةغةنة و‪ٖ..‬تس) ‪.‬‬ ‫طةضَ ‪ ،‬بةي‬
‫َي بيَتةوة‪،‬‬‫ئةضةغتا ثيَي وا ْيية نةغاْ ثيَـ خاى بة باؾ ية َةغةيةنةيإ ناي‬
‫يإ وةى ثيَويػت ية ضاغت ْعيو بووبيَتٓةوة‪ ،‬باية تياضةنةى خىاى زةخاتىةضِوو نىة‬
‫يةوإ ظياتط قةْاعةت ثيَهةضة‪ .‬بة ثيَ ئةّ تياضة‪ ،‬وةى بٓةَا‪ ،‬ضةطةظى ناضثةيىة يىةو‬
‫غاتةزا زةبيَت نة دووتبووٕ ضوو زةزات‪ .‬زواتطيـ ئةْساَة غيَهػييةناْ ناضثةيىة‪،‬‬
‫بة ثيَ ثيَويػت ئةو بووْةوةضة ظيٓسووة بةّ ئةْساَة يإ بةوى تط زضوغت زةبٔ‪.114‬‬
‫ية غةض وةْس بٓةَايةن ٖاوؾيَوة‪ ،‬ئةضةغتا ييَهساْةوة بىا ضةطىةظى ناضثةيىة و‬
‫َةتةناْ باَاوةف زةنات‪ .‬ئةطةض ْيَطيٓة بة تةواوى بة غةض َيَيٓةزا ظاٍَ بيَىت‪،‬‬ ‫خةغً‬
‫ناضثةية ْيَط زةبيَت‪ .‬ئةطةض خويَٓ شْةنة بة باؾ ئاَازةنطابيَت‪ ،‬ئةوا يىة ئىةااَ‬
‫‪58‬‬
‫ناضيطةضى ثياوةوة‪ ،‬ؾيَوةى ناضثةية ية باون زةويَت‪ .‬ئةطةض ئةّ ناضيطةضييىةف ظؤض‬
‫بيَت‪ ،‬ئةو نات ناضثةية ْيَط زةبيَت و ية باونيؿ زةوىيَت ْىةى زايهى ‪ .115‬ئةطىةض‬
‫َةيىةى زةيهاتىة غىةض شْةنىة‪ ،‬بىة ثيَى‬‫ْيَطيٓة ضةطىةظى ظاٍَ بيَىت‪ ،‬بىةآل ّ ئىةو دووي‬
‫َةنة ية باثريى زةويَت‪ْ ،‬ىةى يىة بىاون ‪.‬‬ ‫ناضزاْةوةى شْةنة بطاضِيَت‪ ،‬ئةو نات َٓساي‬
‫َةنىة يىة بىاثرياْ بىاون زةوىيَت‪ .‬ئةطىةض‬ ‫ئةطةض ئةّ طاضِاْةف طىةوضة بيَىت‪َٓ ،‬ساي‬
‫ْيَطيٓةف ظاٍَ بيَت وةى تانيَو ْةى وةى ْيَطيَو‪ ،‬ئةوا ناضثةية َيَ زةبيَىت‪ ،‬بىةآلّ يىة‬
‫باون زةويَت‪.116‬‬
‫ئةطةض َيَيٓة ظاٍَ بيَت‪ ،‬ناضثةية َيَ زةبيَت و ية زايهيؿ زةويَت‪ .‬بةآلّ ئةطةض‬
‫ضةطةظى َيَ ظاٍَ بيَت‪ ،‬نةو ئاضِاغتةى خاى بطاضِيَت‪ ،‬ئةو نات ناضثةية َيَ زةبيَىت‬
‫و ية باثرياْ زايه زةويَت‪.117‬‬
‫َةتةناْسا ثياو فاضممإ ثيَ زةزات‪ ،‬شْيـ َازة يإ ٖةيو ‪ ،‬نة ئةو‬ ‫ية ٖةَوو ساي‬
‫فاضَةى بة غةضزا زةوةغجيَت‪ .‬ظؤض داضإ ئةّ َازةية بة باؾ ئاَىازة ْييىة‪ ،‬بايىة‬
‫َ يةوة زةنىات‪ ،‬نىة‬ ‫وةغجاْسْةنةف بة باؾ ْابيَت‪ .‬ييَطةوة ئةضةغتا بة توْسى ْهاي‬
‫شٕ دطة ية َازة ٖيض ؾتيَه تط بة ناضثةية ببةخؿيَت‪ .‬ئةَةف بووة ٖىاى ئىةوةى‬
‫زيسى ئةثيهاضييةنإ ضةت بهاتةوة‪ ،‬نة ثيَيإ وابوو شٕ بة غجيَطّ بةؾىساضى زةنىات‪،‬‬
‫باية زةبيٓني وةْس داضيَو دةخت يىةوة زةناتىةوة‪ ،‬نىة ئةَىة تياضةيىةن ؾهػىت‬
‫خواضزووة‪ .‬زةَييَت‪ :‬بة ضووْى باَىإ زةضزةنىةويَت بةؾىساضيهطزْ شٕ يىة ثطؤغىةى‬
‫ظاوظيَسا‪ ،‬بطيتيية يةو َازةيةى ية ثطؤغةنةزا بةناضزيَت‪ ،‬ئةَىةف تىةْيا يىة خىويَين‬
‫زاية‪.‬‬
‫ٖةْسيَو ضايإ واية شٕ ية نىات دىووت بووْىسا بىة غىجيَطّ بةؾىساضى زةنىات‪،‬‬
‫ئةَةف بة ٖاى ئةوةى ٖةْسيَهذاض ٖةغت بة داضيَو ية وىيَص زةنىات‪ ،‬نىة زةؾىيَت‬
‫بةضاوضزى بهةئ بة وىيَصى ثيىاوإ‪ٖ .‬ىةضوةٖا يىة نىات نىاضى غيَهػىيسا ؾىًةيةى‬
‫(َازةيىىةن ييىىٓر) زةض زةزات‪ ،‬بىىةآلّ ئةَىىةيإ ى ٖةْىىسيَو يىىة شْاْىىة ْىىةى ى‬
‫ٖةَوويإ‪ . 118‬ئةَةف بة طؿت ى ئةو شْاْةيىة نىة ثيَػىتيإ تىةْو و ْاغىهة و‬
‫‪59‬‬
‫خاوةْ َاضنيَه َيَيٓايةت ضةغىةْٔ‪ ،‬ى ئةواْىةيإ ْييىة نىة ثيَػىتيإ ظبىطة و‬
‫زميةْيَه ثياواْةيإ ٖةية‪.119‬‬
‫َوةؾىاْسْةوةى ئىةّ بريؤنةيىة زةزات‪ ،‬بىا ئةوةيىة‬ ‫َة با ٖةي‬
‫ئةضةغتا نة ئةّ ٖةوي‬
‫بةضططى ية تياضةنةى خىاى بهىات‪ ،‬نىة ثيَىي وايىة شٕ تىةْيا بىة خىوئَ بةؾىساضى‬
‫زةنات‪ ، 111‬ئةّ خويَٓةف َازة يإ ٖةيو ية نة ناضثةيةى ييَ زضوغت زةبيَت‪ ،‬نة ية‬
‫ثطؤغةى ظاوظيَسا ئاغت ية فاضّ نةَرتة (ووْهة ٖةَيؿة فىاضّ يىة َىازة بىاآلتطة)‪.‬‬
‫نةو غجيَطَةنإ فاضَٔ‪ ،‬باية ضةطةظى باآل و ثريؤظتطٕ‪ ،‬وىوْهة ضؤح يىإ بٓىةَاى‬
‫َ بة ناضثةية زةبةخؿٔ و غةضواوةى شيإ و بعووتٓٔ‪ .‬دا نةوابيَ وىإ زةؾىيَت‬ ‫ئةقً‬
‫َيَيٓة غجيَطَ ٖةبيَت‪ ،‬يىة ناتيَهىسا بووْىةوةضيَه ْعَىة؟ ئايىا ئةَىة تيَهىسإ و‬
‫ؾيَواْسْ ضيعبةْسي ٖةبووةنإ و غيػتةَ ٖرياضنييةت طةضزووٕ ْيية؟ ية ضاغتيسا‬
‫ٖةض ئةّ غيػتةَةية ى ئةضةغتا‪ ،‬تةفػريى ٖةَوو ؾتيَو زةنات‪ ،‬يىة ْاويؿىياْسا‬
‫ثطؤغةى ظاوظيَ‪ ،‬نة تانة ثاغاوى بووْ شْة‪ .‬شٕ بووْةوةضيَهة بىيَ تواْىا‪ ،‬ثىطِ نىةَو‬
‫نوضت ‪ْ ،‬عّ و ثاغيى‪ ،‬باية زةبيَت طويَطِايةٍَ بيَت‪ .‬بةآلّ ثياو ئةنتيظة‪ ،‬وا نة‪ ،‬بىةضظ‬
‫و باآل ية‪ ،‬باية زةبيَت فةضَاْسةض بيَت و سونِ بهات و بري بهاتةوة‪ ،‬طفتوطىا بهىات‪،‬‬
‫باوووٕ زضوغت بهات و بياْوو بٗيَٓيَتةوة‪ ،‬باية َطؤ يَه ضةغةْة‪ .‬بة تايبةت ثياوى‬
‫ياْاْ ئاظاز‪ ،‬بةو ؾيَوةيةى ثاف نةَيَو ية باغ غياغةتسا باَإ زةضزةنةويَت‪ ،‬ئةّ‬
‫َهو با سونُ ٖةَوو َطؤ ايةتيـ‪ .‬شْىيـ‬ ‫ْةى تةْيا ؾياوة با سونُهطزْ شٕ‪ ،‬بةي‬
‫َططيَه ثاغيى ببيٓيَت‪ ،‬نىة‬ ‫َ زةفط يإ ٖةي‬ ‫ٖيَٓسة بةغة ؾاْاظى بةوةوة بهات نة ضؤي‬
‫َ ببيَىت‪ .‬ئةطىةض ئيَػىتا بىة وضزيى‬ ‫ياضَةت و ناض ئاغاْ با ثياو زةنات تا َٓساي‬
‫َ زايو و باوى بهةئ ية زياضيهطزْ ضةطىةظى ناضثةيىةزا‪ ،‬وةآلَةنىة‬ ‫ثطغياض ية ضؤي‬
‫َى زايىو و بىاون‬ ‫ئةوة زةبيَت‪ :‬ئةضةغتا بة ؾيَوةيةن ظؤض ٖةف و ْاضِووٕ باغ ضؤي‬
‫َةنةيسا ْىاوة‪ ،‬ثيىاوة‪ ،‬وىوْهة شيىإ بىة‬ ‫نطزووة‪ ،‬ئةو ضةطةظةى ئةضةغتا ززاْ بة ضؤي‬
‫ناضثةية زةبةخؿيَت‪ ،‬ئةَةف ناتيَو (ضِؤح)ى ثيَ زةبةخؿيَت نة ٖاناضة بىا بىووْ ‪،‬‬

‫‪61‬‬
‫َ تةْيا بطيتيية ية بةخؿيٓ دةغىتة يىإ َىازة بىةو شياْىة‬ ‫بةآلّ شٕ وةى ومتإ‪ ،‬ضؤي‬
‫تاظةية!‬
‫َ ظاوظيَ‪ٖ ،‬يَٓاْ َٓساَييَهة ية باون‬ ‫غةضةضِاى ئةوةف وةظيفةى بٓةضِةت و ناًَ‬
‫َةتة غيَهػييةناْ و ئةواْ تطيؿسا‪ٖ .‬ةض زاْيَىو يىةّ‬ ‫ب يَت ْةى زايه ‪ ،‬ية خةغً‬
‫َيَىت‪( :‬ئىةو‬‫ويَه ووْة (ويَه ووٕ بة بىاوى) نةَونوضتييىة‪ .111‬ييَىطةوة ئةضةغىتا زةي‬
‫َكي‬
‫َىىةى يىىة زايىىو و بىىاون ْاو ىيَت‪ ،‬بىىة ؾ ىيَوةيةى توؾ ى ؾ ىيَواوي خىىةي‬ ‫َٓساي‬
‫َةنة يساوة‪.‬‬ ‫َةتةزا ية ئيسياي‬
‫‪ Monstrosity‬بووة‪ ،‬ووْهة غطوؾت يةّ ساي‬
‫َةنة َىيَ بيَىت ْىةى ْيَىط‪ٖ ،‬ىةض وىةْسة‬ ‫ية ضاغ تيؿسا يةنةّ زإ ئةوةية َٓساي‬
‫ئةَةف ظةضووضةتيَه غطوؾتيية‪ ،‬ووْهة ئةو طياًْةبةضاْةى نة زوو ضةطىةظٕ زةبيَىت‬
‫َةتسا ْيَط ْاتواْيَت بىة غىةض َيَىسا ظاٍَ بيَىت‪ ،‬بايىة‬
‫مبيَٓٓةوة‪ٖ ،‬ةضوةٖا ية ٖةْسيَو ساي‬
‫َكي (َةبةغىىت‬ ‫ثيَويػىتة طياًْةبىىةضإ َيَيٓىةف خبةْىىةوة‪ .‬ئاوةٖىىاف ؾىيَواوى خىىةي‬
‫خػتٓةوةى َيَيٓةية) ٖةض وةْسة ظةضووضةتيَه خا بة خاياْة ْيية‪ ،‬يةطىةٍَ ئةوةؾىسا‬
‫ضووزاويَه ثيَويػتة‪.112‬‬
‫ضاغتييةنةى ييَطةزا زشيةنييىةى ٖةيىة‪ ،‬غىةضةضِاى ئىةوةى نىاضى غطوؾىت يىة‬
‫ظاوظيَسا‪ ،‬وةى ومتإ‪ ،‬ئةوةية تىاى تىانيَه تىطى ٖاوؾىيَوةى خىاى خباتىةوة‪ ،‬نةوى‬
‫َ شٕ خػتٓةوةى َٓساَييَهة ية َيَطز يإ ية ثياو ب ىيَت‪ ،‬ئةَىة يىاْ‬ ‫وةظيفةى ناًَ‬
‫وي؟ َاْاى واية خػتٓةوةى ْيَطيَٓة‪ ،‬بىة ياضَىةت ْيَطيٓىة‪ْ ،‬يؿىاْةى غىةضنةوتٔ و‬
‫ناْرتؤٍَ و زةغةآلت تةواوى ْيَطيٓةية‪ .‬باية زةَييَت‪ٖ( :‬يَطنوييؼ ية ْاو سىةفتا و زوو‬
‫َسا‪ ،‬تةْيا يةى ن ٖةبوو)‪.113‬‬ ‫َٓساي‬
‫يةْيَه زياضى طةوضةي و ثياوةت ٖيَطنوييؼ ئةوةية‪ ،‬نة زةيإ نوضِى ٖةبوو‪،‬‬
‫نةو تةْيا يةى ن ٖةبووة‪ ،‬ووْهة خػتٓةوةى نىض ْيؿىاْةى غىةضنةوتٔ ْييىة‪.‬‬
‫تةْاْةت خػتٓةوةى َيَيٓة ية يةٕ َيَيٓىةوة‪ْ ،‬يؿىاْةى واظييىة‪ٖ ،‬ىاى ئةَىةف‬
‫ْةبووْ ضيَهدػتٓيَه باف يإ خىا ئاَىازةنطزْيَه باؾى خىويَٓ شْةنةيىة‪ .‬يىة‬
‫يةن تطيؿةوة‪ ،‬خػتٓةوةى ْيَطيٓة بة ياضَةت َيَيٓة‪َ ،‬ايةى ؾاْاظى و ؾهاى شٕ‬
‫‪61‬‬
‫ْيية‪ ،‬بة ٖاى بريؤنةى ئةضةغتا زةضباضةى بووْ ًَُالْيَ ية ْيَوإ ْيَط و َيَسا ية غةض‬
‫زياضيهطزْ ضةطةظى ناضثةية‪ .‬ئىةو زةضةااَةؾى بىة زةغىتُإ زيَىت ئةوةيىة‪ ،‬نىة‬
‫باؾرتئ وةظيفة بطيتيية ية ٖيَٓاْة ئاضاى زؤخيَو‪ ،‬نة ضةطةظى ْيَىط تيَيىسا ظؤض و بىاآل‬
‫بيَت‪.114‬‬
‫َبووٕ بطيتييىة يىة خػىتٓةوةى ْيَطيٓىة‪ ،‬ئىةو تاناْىةى‬ ‫ئاؾهطاية ثيَىوةضى َٓىاي‬
‫زةياْةويَت بة ْةَطي بطةٕ ية ضيَطةى خػىتٓةوةى تىانيَه ٖاوؾىيَوةى خاياْىةوة‪،‬‬
‫تةْيا ثياوأْ‪ .‬بةآلّ بةؾساضى شٕ تةواو ديىاواظة‪ ،‬وىوْهة ضاغىتييةنةى ئةوةيىة شٕ‪،‬‬
‫ئاَطاظيَهة با ْةَطي داض (ْو))‪ ،‬ئةو بووْةوةضيَه َطؤيية بة بووْ ٖيَعةنى ْىةى‬
‫بةنطزةوة‪ ،‬ووْهة بووْ َطؤيياْةى بة نطزةوةى ئةو ناتيَهة‪ ،‬نة غه بة َٓساَييَه‬
‫ْيَط ٖةبيَت‪.115‬‬

‫‪62‬‬
‫ثيَهجةم‬
‫ضؤنيَتيى بةشداريلردن‬

‫ئةو نيَؿة باياياشيياْةى ية غةضزةَ ئةضةغىتازا ٖىةبووٕ ظؤضٕ‪ ،‬يةواْىة‪ ،‬وةى‬


‫بامسإ نطز‪ :‬ئايا ْيَط و َيَ ٖةضزوونيإ غجيَطَيإ ٖةيىة؟ ئةَىة ئةطىةض بىعاْني يىةو‬
‫ناتةزا تيَطةيؿتٓيَه ْاضِووٕ و فطاواْيإ ية غةض غجيَطّ ٖةبوو‪ ،‬بةوةى (زةيىاْطووت)‬
‫ئةو بٓةَاي ةية نة زةبيَتة ٖاى طةؾةنطزْ ناضثةية يإ بووْةوةضة ظيٓسووة تاظةنىة و‬
‫ثيَيإ زةوت ؾًةى غجيَطّ (ايػائٌ املٓوي)‪.‬‬
‫نيَؿةيةن تط واْيَت بةؾساضيهطزْ زايو و باونة‪ :‬ئايا غجيَطَةنإ ية زايو و‬
‫باوى ثيَهةوة زةضزةؤ‪ ،‬بةو َاْايةى نة ئةضةغتا ئةّ وؾةيةى بةناضٖيَٓاوة‪ ،‬يإ تةْيا‬
‫ية يةنيَهياْةوة؟ ئةضةغتا ثىاف خػىتٓةضِووى ئىةّ نيَؿىةية بىةّ ؾىيَوةية وةآلَى‬
‫زةزاتةوة‪:‬‬
‫(ططْطة بعاْني ئايا غجيَطَةنإ ية ٖةضزوو نةغةنةوة زةضزةوىٔ‪ ،‬يىإ تىةْيا يىة‬
‫يةنيَهياْةوة‪ ،‬يةطةٍَ ظاْيٓ ئةوةى ئايا ية ٖةَوو دةغتةوة زيَىٔ يىإ يىة بةؾىيَه‬
‫دةغتةوة‪ ،‬ووْهة ئةطةض ئةّ ئةطةضةى زواييإ ضاغت زةضب يَت‪ ،‬ئىةو نىات ؾىتيَه‬
‫َة ططمياْةى ئةوة بهةئ‪ ،‬نة ية زايو و باوى ثيَهةوة زةضْاؤ)‪.116‬‬‫َةعكوي‬
‫ثيَؿرت طومتإ نة ئةضةغتا ضةتي زةنطزةوة شٕ غجيَطَ ٖةبيَت و ثيَىي وابىوو شٕ‬
‫تةْيا َازةَإ ثيَسةبةخؿيَت‪ .‬نةوابيَ تةْيا نيَؿةى بةؾساضيهطزٕ زةَيَٓيَتىةوة‪ :‬ئايىا‬
‫َيىساوة‬‫بة ٖةَوو دةغتة زةبيَت يإ بة بةؾيَو ية بةؾةناْ ؟ زةوتىطيَ ئةضةغىتا ٖةوي‬
‫َبوةؾيَٓيَتةوة‪ ،‬نة ظاْا و ثعيؿو بووة و‬‫تياضةنةى ئةبانطاتؼ (‪ 377-461‬خ‪.‬ظ‪ٖ ).‬ةي‬
‫َتةناْىسْ‬‫َطةى ٖيَٓاوةتةوة بىا ٖةي‬‫بة باون ثعيؿهي ياْاْ زازةْطيَت‪ .‬وةْسئ بةي‬
‫تياضةنةى‪ ،‬نة ثيَي وابوو غجيَطّ ية دةغتةى زايو و باوى ثيَهةوة زةضزةويَت‪ .‬زةَييَت‪:‬‬
‫َيَني ية ٖىةَوو‬ ‫(ئةطةض غجيَطّ ية دةغتةى شْةوة زةضْةويَت‪ ،‬ئةو نات ضاغتة ئةطةض بً‬
‫‪63‬‬
‫دةغتةى ثياويؿةوة‪-‬وةى طؿتيَو‪ -‬زةضْاويَت‪َ .‬ازاّ ية ٖةَوو دةغتةى ثياويؿةوة‬
‫َهو بىة ضيَطةيىةن تىط‬ ‫َيَني شٕ غجيَطَ ْيية‪ ،‬بةي‬‫َة ْابيَت ئةطةض بً‬
‫ْايةت‪ ،‬نةوابيَ ٖةي‬
‫‪117‬‬
‫بةؾساضى ية َٓساٍَ خػتٓةوةزا زةنات) ‪.‬‬
‫بةّ ؾيَوةية زةبيٓني ضاى ثيَ ةواْةى ئةَةيإ ظياتط ثةغةْسنطاوة‪ :‬ئةطةض بة ضاغت‬
‫غجيَطّ ية ٖةَوو دةغتةوة زضوغت ْةبٔ‪ ،‬ئةو نات ٖةض زةبوو يىةنيإ (زايىو يىإ‬
‫باوى) ٖةيإ بيَت‪ ،‬تا بووْةوةضيَه ْويَ بيَتة ئاضاوة‪ .‬بىة ثيَ ةواْةؾىةوة‪ ،‬ئةطىةض يىة‬
‫بةؾيَو‪-‬ئةْساَيَه زياضيهطاوةوة زةضويَت‪ ،‬زايو و باونيـ زةتوأْ بةؾساض بٔ‪ .‬ئىةّ‬
‫تياضةى زواتطيإ ظياتط يةطةٍَ باياياشياى ْويَ و غةضزةَسا ويَو زيَتةوة‪ ،‬ووْهة ْيوةى‬
‫ديٓةنإ ية باونةوة زئَ ية ضيَطةى غجيَطَةوة‪ْ ،‬يوةنةى تطيـ ية زايهةوة ية ضيَطةى‬
‫ٖيًَهانةوة‪.118‬‬
‫ٖةضيةنة ية زميانطيتاؽ و ئةَجازؤنًيؼ و ئةْهػاطاضاؽ ثيَيإ واية‪ ،‬غجيَطّ ية‬
‫َطةى بةٖيَعى زشى ئىةّ تيىاضةى‬ ‫ٖةَوو دةغتةوة زةضزةويَت‪ .‬ئةضةغتاف وةْسئ بةي‬
‫َيَىت يىة ٖىةَوو دةغىتةوة زةضزةوىيَت‪،‬‬ ‫ئةوإ ٖيَٓاوةتةوة‪ .119‬ية ديىات ئىةوةى بً‬
‫َةنة‪ .‬بةآلّ ٖةضيىةى يىة زايىو و بىاوى بىة‬ ‫طوتويةت زةطاتة ٖةَوو دةغتةى َٓساي‬
‫ؾيَوةيةن تايبةت دياواظ يةوى تط بةؾساض زةبٔ‪َ :‬ازة و طةؾةغةْسْ ناضثةيىة يىة‬
‫زايهةوة زةبيَت‪ ،‬بةآلّ شيإ و وا ن ئةو َازةية ية باونةوة زةبيَت‪ .‬ئةَةف ووْهة‬
‫َ دووت ببيَت‪ ،‬ضيَىو وىإ‬ ‫َ ْابيَت ‪ ،‬تةْيا ناتيَو ْةبيَت‪ ،‬نة ثياويَو يةطةي‬
‫شٕ َٓساي‬
‫زاضتاف و ئاَيَطةناْ ْابٓة بةؾيَو ية َازة زضوغىتهطاوةنة‪ ،‬ئاوةٖىاف غىجيَطَةنإ‬
‫َىة زةزات بىا‬ ‫ْابٓة بةؾيَو ية ضشيَٓةناْ شْةنة‪ .121‬ئةضةغتا نىة ئىةّ ٖىةَوو ٖةوي‬
‫ئةوةيةت بيػةمليَٓيَت شٕ ية ثطؤغةى ظاوظيَسا تةْيا بة ثيَؿهةؾهطزْ َىازة بةؾىساض‬
‫زةبيَت‪ ،‬نة خاى ية خويَٓةنةزا زةبيٓيَتةوة‪ .‬نةو ثياو فاضّ يإ ضؤح يىإ َاٖيىةت‬
‫َى وىا ى و ثىاظةتيى‬ ‫ثيَؿهةف زةنات‪ٖ ،‬ةضوةٖا ٖةض ئةوة‪ ،‬وةى باغىهطا‪ ،‬بىة ضؤي‬
‫َى ثاغىيى و وةضطىط و‪ٖ...‬تىس‪ .‬ئةضةغىتا يىة ٖىةَوو‬ ‫َسةغتيَت و شْىيـ بىة ضؤي‬ ‫ٖةي‬
‫َهو ظيىاتط‬‫ئةَاْةؾةوة زةطاتة ئةوةى شٕ‪ ،‬بووْيَه َطؤيياْةى ثيَطةيؿتووى ْيية‪ ،‬بةي‬
‫‪64‬‬
‫َيَني‪ ،‬نة نوضِيَه َٓساٍَ ية ويَٓةزا يىة شٕ‬ ‫ية َٓساَييَه ْيَطيٓة زةويَت‪ ،‬يإ زةؾيَت بً‬
‫زةويَت‪ .‬بةآلّ شٕ ية ثياويَه بيَ تواْا يإ ْةظؤى زةويَت‪ٖ ،121‬ةض وةى قةؾة تاَاى‬
‫ئةنويٓ (‪ )1274-1225‬ية شيَط ناضيطةضى ئةضةغتازا طوت (شٕ ٖةبوويةن عاضظ)‬
‫و ثياويَه ْوقػاْة‪.122‬‬
‫َيَني‪ ،‬ثياو ثياوة يةبةض ئىةو‬‫َبووْيـ بً‬‫زةتواْني ٖةَإ ؾت زةضباضةى ثطؤغةى َٓاي‬
‫‪123‬‬
‫تواْا تايبةتييةى ٖةيةت ‪ ،‬شْيـ شْة يةبةض بيَتواْاي تايبةت خاى ‪.‬‬
‫ٖةض وةْسة ئةضةغتا بةو ؾيَوةية باغ غطوؾت زةنات‪ ،‬نة ٖيض ناضيَه بيَٗوزة‬
‫ْانات‪ ،‬بةو ؾيَوةية ناض زةنات‪ ،‬نة ئةقٌَ وىاوةضِيَية نىاض بهىات و يىة وةغىتايةن‬
‫َكي‬‫ظضْط زةويَت و‪ٖ...‬تس‪ ،124‬غةضةضِاى ئةَاْة زةَييَت‪ :‬زةبيَت وةى ؾيَواْيَه خىةي‬
‫غةيطى شٕ بهةئ‪ ،‬يإ تةْيا وةى ؾيَواويَو‪ٖ ،‬ةض وةْسة ؾيَواْيَهة يىة ضةوى ئاغىاي‬
‫غطوؾت يساوة‪ . 125‬زةضنةوتٓ ئةّ بووْةوةضة ؾيَواو و ؾاظاْة ية غطوؾتسا بىة ٖىاى‬
‫يةنىىةّ زإ ييَىىو زةزاتىىةوة‪ ،‬ناتيَىىو شٕ يىىة بىىطى ثيىىاو زضوغىىتبوو‪ .‬بىىةآلّ ئةَىىة‬
‫ظةضووضةتيَه غطوؾت بوو‪ ،‬با َاْةوةى ئةو داضةى نة زةبيَت مبيَٓيَتىةوة‪َ ،126‬ىازاّ‬
‫بووْةوةضة ظيٓسووةنإ ثيَـ زةنةوٕ‪ ،‬ثيَويػتة ْيَط ية َيَ ديا بيَتةوة‪ ،‬تا ٖةضيةنةيإ‬
‫بووْيَه غةضبةخاى ٖةبيَت و وةى ئةوةى ية ضووةنسا ٖةية ْةبيَت‪ .‬بةّ ؾىيَوةية تىيَ‬
‫زةطةئ يةنةّ زإ ية غطوؾتسا ئةوة بوو شْ ية بطى ثياو زضوغىتهطز‪ :‬غطوؾىت شٕ‬
‫زضوغت ْانات‪ ،‬تةْيا ناتيَو ْةبيَت نة ْةتواْيَت ثياو زضوغت بهات!‬
‫نةواتة يةنةّ زإ زةضنةوتٓ شٕ بوو‪ ،‬ووْهة بٓىةضِةت ئةوةيىة غطوؾىت ثيىاو‬
‫َبووْسا زووباضة زةبٓةوة‪ .‬ئةطىةض ثيىاو‬ ‫زضوغت بهات‪ ،‬بةآلّ ئةّ زاْاْة ية نات َٓاي‬
‫َبووْ فاضّ ناضثةيىة ْيَىط‬ ‫فاضّ بسات و بة غةض َازةيسا ب ةغجيَٓيَت‪ ،‬ئةو نات بة ظاي‬
‫زةبيَت‪ ،‬بةآلّ ئةطةض غطوؾت بسات‪ ،‬وةى ئةوةى ثيَؿرت ية زايهةنىةزا نطزوويىةت ‪،‬‬
‫ناضثةية َيَ زةبيَت!‬
‫بة زةضبطِيٓيَه تط‪ :‬ناتيَو ناضثةية نوضِ زةبيَت‪ ،‬ئةو نات ئةّ (ئيُتياظ)ة با باوى‬
‫زةبيَت‪ ،‬نىة تواْيويىةت ئىةو فىاضّ يىإ ضؤسىةى ثيَؿهةؾىي زةنىات‪ ،‬يىة ضيَطىةى‬
‫‪65‬‬
‫غجيَطَةناْةوة خايإ بة غةض َازةزا بػةثيَٓٔ‪ .‬نةو ئةطةض ناضثةية نض بيَت‪ ،‬ئىةو‬
‫نات (ؾهػتةنة) با زايو زةبيَت‪ ،‬نة خويَٓةنةى بة باؾ تيَهةٍَ و ئاَازةْىةنطزووة‬
‫َه‬‫تا فاضَةنةى ية غةض ب ةغجيَت‪ .‬ئةَةف ٖةَإ ئةو تيَطةيؿتٓةية نة ى خىةي‬
‫عةواّ ٖةية‪ .‬نةو ييَهساْةوةى ظاْػتي ضاغت‪ ،‬بة تةْيا ثياو بىةضثطؽ زةنىات يىة‬
‫َ نىوضِ و ن ىيـ‬ ‫زياضيهطزْ ضةطةظى ناضثةية‪ ،‬ووْهة شٕ ئاَازةي تياية با َٓساي‬
‫وةى يةى‪ ،‬ووْهة ديٓات شٕ ٖاوؾيَوةية و بة ثيت (‪ٖ )xx‬يَُا زةنطيَت‪ ،‬نةو ى‬
‫ثياو ؾيَوة و قةباضة و ثيَهٗاتةؾيإ دياواظة و بة ثيت (‪ٖ )xy‬يَُا زةنطيَت‪.127‬‬

‫‪66‬‬
‫شةشةم‬
‫الوازيى ميَيهة‬

‫ناتيَو ئةضةغتا َؿتوَطِى يةطةٍَ ئةو باوووْة فةيػةفيياْةزا زةنطز‪ ،‬نة ثيَيىإ‬
‫وابوو شٕ غجيَطَ ٖةية و ية ثطؤغةى ظاوظيَسا بةؾساضي ثىيَ زةنىات‪ ،‬وةى ٖةْىسيَو‬
‫قوتاخباْةى فةيػةفي ياْاْ يةواْىةف ئةثيهاضييىةنإ باي ىووٕ‪ٖ ،‬ةْىسيَو فىانت‬
‫ططْط زيَٓيَت‪ ،‬نة ياضَةتيسةضٕ با واضةغةضنطزْ ئةّ نيَؿةية‪( .‬ئةَةف نيَؿةيةن‬
‫ثطِ َةتطغيية بة ضاى ئةو‪ ،‬ووْهة ؾهػت بة بريؤنةناْ يىة بىاضةى َىازة و فىاضّ و‬
‫زؤخ شٕ و ثياوةوة زيَٓيَت‪ .‬يةواْةف نة زةَييَت‪ :‬ئةو بووْةوةضةى غطوؾىت نىةَرتئ‬
‫َةت‬‫طةضَ ثيَ بسات‪ ،‬واظتطئ بووْىةوةضة‪ ،‬ثيَؿىرتيـ بيٓيُىإ‪ ،‬نىة ئةَىة خةغىً‬
‫شْة‪ . 128‬ية نتيَب (بةؾةناْ طياًْةبةض) زا زةَييَت‪ :‬باؾرتئ طياًْةبةض ئةوةياْىة نىة‬
‫خوئَ طةضَة‪ ،‬خاوةْ خويَٓيَه طةضّ و ية ٖةَإ ناتسا بيَطةضزيؿة‪ .‬ووْهة خويَٓ‬
‫يةّ داضة با ظيازنطزْ ئاظايةت و ظيطةني ؾياوة‪ .‬يةّ طاؾةيةؾةوة زةبيىٓني بةؾىة‬
‫بةضظةنإ ية بةؾة ْعَةنإ باؾرتٕ‪ٖ ،‬ةضوةى ْيَط ية َيَ و ى ضاغىت يىة ى وىةخ‬
‫باؾرتٕ‪.129‬‬
‫ية ناتيَهسا َةغةيةى ضازةى طىةضَي خىوئَ ى ئةضةغىتا‪َ ،‬ةغىةيةى وىةْس‬
‫َٓىىةططٕ و ئىىةو تىىةْيا زوو ثىىات زةناتىىةوة‪ ،‬ظيىىازنطزْ‬
‫ضاغىىتةقيٓةيةن ساؾىىا ٖةي‬
‫َطةية ية غةض تواْاناْ ْىةفؼ‪،‬‬ ‫طةضَييةنة زةبيَتة بٓةضِةت‪ ،‬ووْهة تا ظياتط بيَت بةي‬
‫َ بٓةضِةت ية‬ ‫ئةّ ضيعبةْسييةف ية ٖيَعةناْ ْيَو ْةفػسا‪ْ ،‬ةى خوزى طةضَييةنة‪ ،‬ضؤي‬
‫دياواظى نطزْ ْيَواْياْىسا زةبيٓيَىت‪ .‬ثاؾىإ غىةضنةوتٓ ثيىاو ويَٓىةى ظيىازبووْ‬
‫ٖيَعةناْ ْةفؼ وةضزةططيَت‪ ،‬ييَطةوة شٕ ضيَو زةبيَتة (نةَي ثيىاوةتي) و ‪-‬ئةَىةف‬
‫زةضبطِيٓيَهة قةؾة تاَاى ئةنويٓ زواى ئةضةغىتا وةى خىاى زووبىاضةى زةناتىةوة‪-‬‬
‫بةضزةواَيـ زةبيَت ئةو ضاغتيية غةيطاْةَإ ية ياز بيَىت‪ ،‬نىة ئةضةغىتا بىيَ ٖىيض‬
‫‪67‬‬
‫َطة و غةملاْسْيَو باغيإ ييَوة زةنات! شٕ ثياويَه بيَتواْا يىإ واظة‪ ،‬وىوْهة شٕ‬ ‫بةي‬
‫ناتيَو شْة‪ ،‬نة واظييةن تايبةت تيَسابيَت‪ ،‬واتىة ئىةو ناتىةى ْاتواْيَىت خىاضان‬
‫ثيَويػت ئاَازة بهات و ية قاْاغةناْ ناتاييسا بيطاضِيَت بىا غىجيَطّ‪ٖ .131‬انىاضى‬
‫َهطزْةى ئةضةغتا ئةوةية‪ ،‬ئةو نات غىجيَطَةنإ ْةزؤظضابووْىةوة‪،‬‬ ‫غةضةني ئةّ تيَهةي‬
‫تةْيا وةغيًةيةى بووٕ با ٖيَٓاْ فاضّ‪ ،‬يإ ؾىًةيةى بىوو بىا طواغىتٓةوةى ضؤح بىا‬
‫َازةنة‪ٖ .‬ةضوةٖا ئةو نات ٖيًَهانىةف ْةزؤظضابوويىةوة‪ ،‬نىة وةغىيًةى غىةضةني‬
‫َبووْىىسا‪ .‬ئةَاْىىة غىىةضةضِاى ئىىةوةى بريؤنىىة‬ ‫بةؾىىساضى شْىىة يىىة ثطؤغىىةى َٓاي‬
‫َيتافيعيهييةنإ بووٕ‪ ،‬ئةّ فةيًةغوفةيإ ية تويَصيٓةوةناْيسا ئاضِاغتة زةنطز‪ ،‬وايىإ‬
‫َطةناْسا بطةضِيَت‪ ،‬نة ثؿتطريى ية تيَطِواْيٓى ثيىاوى‬ ‫ييَ زةنطز بة زواى ٖاناض و بةي‬
‫غةضدازةى ياْاْ با شٕ زةنةٕ!‬
‫نةو ية نتيَب (ظاوظيَ طياًْةبةضإ)زا فانتىةناْ تايبىةت بىة واظيى شٕ و‬
‫نةَي ثًىةى طىةضَييإ‪ ،‬ؾاْبةؾىاْ فىانتيَه تىط يىة فانتىةناْ تيَبيٓيهىطزٕ‬
‫زازةْيَت‪ .‬زةَييَت‪ :‬ضشيَٓةناْ طياًْةبةضى واظ طةوضةتطٕ وةى وةْسيَت و نةَرتٕ وةى‬
‫واْيَت ‪ .‬ئةَةف واتة ظؤض ْعيو زةبيَتةوة ية خوئَ و ظؤض يةو زةويَت‪ ،‬نة ئةَةؾىيإ‬
‫ى شٕ زةبيٓني‪َ .‬ازاّ ئةضةغتا طياًْةبةضاْ بة ثيَ طىةضَ ضيعنىطزووة‪ٖ ،‬ىةض يىة‬
‫غةضةتاوة ثيَطةى شْ زياضيهطزووة‪ ،‬ية ضيعبةْسى دياواظى طياًْةبةضاْسا ثًةى ية ثياو‬
‫نةَرتة‪ .‬ئةّ ْعَييةى شٕ ى ئةضةغتا‪ ،‬يةنيَهة يةو خاآلْةى زةبٓة غةضةتاى ظاْػت‬
‫و ية غىةض ضوويىةى يىة ضووةنىاْ ئىةظَووٕ و تاقيهطزْىةوة زازةَىةظضيَت‪ .‬ئىةضن‬
‫فةيػةفةى غطوؾتيـ ضووْهطزْةوةى ئىةّ ضاغىتيية ظاْػىتييةية‪ ،‬نىة يىة ئىةااَ‬
‫َييةوة ْةٖاتووة‪.131‬‬
‫َطةناضى ئةقً‬‫بةي‬
‫َطانةى (َةبةغت ية زؤخى خطاثى‬ ‫ئاوةٖاف ئةضةغتا زؤخ ئةو ناتةى ناَةي‬
‫َىىسةزات‬‫شْاْىىة) ثةغىىةْس زةنىىات‪ ،‬نىىة خىىوو و ْىىةضيت غىىةثاْسبووْ ‪ .‬ثاؾىىإ ٖةوي‬
‫ييَهساْةوةيةن فةيػةف با بسؤظيَتةوة‪ ،‬بة ٖةَإ ؾيَوةى نة ية بابةت ناياليةتيىسا‬
‫نطزى‪ ،‬ناتيَو بة بياْووى غووزى ظؤضى ئةّ غيػتةَة غةيطةوة بةضططى ييَهطز‪ ،‬بةوةى‬
‫‪68‬‬
‫زةيوت با ئاغا و با نايًةف وةى يةى بىة غىوزة‪ ،‬ئةَىةف غيػىتةَيَهة غطوؾىت‬
‫غةثاْسويةت نة ٖيض ناضيَه بيَٗوزة ْانات‪.‬‬
‫َتة بةّ تياضةى ئةضةغتا و ييَهساْةوةنةى با زؤخ خطاث شْىإ‬ ‫ز‪ٖ .‬يٓيتيها طاي‬
‫َ خاى طفتوطايةن غىاظنطزووة طوايىة يىة ْيَىوإ خىاى و‬ ‫زةنات‪ ،‬ناتيَو بة خةياي‬
‫َاَاغتاى يةنةَساية‪ ،‬بةّ ؾيَوةية‪:‬‬
‫‪ -‬شٕ ٖاووآلت ْيية‪.‬‬
‫‪ -‬باو ؟‬
‫‪ -‬ووْهة شٕ ية ثياو نةَرتة!‬
‫‪ -‬باو ؟‬
‫َ َطؤي ‪.‬‬ ‫َيية ية بةضظتطئ فاضَ ئةقً‬ ‫‪ -‬ووْهة خاي‬
‫‪ -‬باو ؟‬
‫َ‬
‫‪ -‬ووْهة طةضَ ظيٓسووى ثيَويػت ْيية با ناضثيَهطزْ باآلتطئ فاضَ ئةقً‬
‫َطؤي ‪.‬‬
‫‪ -‬باو ؟‬
‫‪132‬‬
‫‪ -‬ووْهة شٕ وةٖاية‪ :‬طةضَييةنةى نةَرتة ية ثياو‪ ،‬ئةَةؾة ثيَٓاغةى شٕ ‪.‬‬
‫ئةّ طفتوطا ثيَهةْيٓاويية‪ ،‬وتةنةى بيَطْاضز ؾا‪َ-‬إ بريزةخاتةوة زةضباضةى ضةف‬
‫َيَىت‪( :‬ثيىاوى غىج‬‫ثيَػتةناْ ئةَةضيها و تيَطِواْيٓ غىجي ثيَػىتةنإ بايىإ‪ .‬زةي‬
‫ثيَػت ئةَةضيه ‪ ،‬ضةف ثيَػت زازةبةظيَٓيَتىة ئاغىت ثانهىةضةوةى ثىيَآلو‪ ،‬ثاؾىإ‬
‫ئةااَطريي ئةوة زةنات‪ ،‬نة ضةف ثيَػت تةْيا با ثانهطزْةوةى ثيَآلو ؾياوة)‪.133‬‬

‫‪69‬‬
‫حةوتةم‬
‫ئةجنامةكان‬

‫َيَو بٓةَاى َيتىافيعيه يىة‬ ‫‪ -1‬ئةضةغتا نة خةضيه باياياشيا زةبيَت‪ ،‬ناَةي‬


‫َىيَني ططمياْىة (الفوس و) يةطىةٍَ‬ ‫ظيٗين زاية‪ ،‬ظياتط يةوة زةويَت نىة ئىةَطِؤ ثيَىي زةي‬
‫َهو وةْس ضاغىتييةن دىةخت‬ ‫دياواظييةن بٓةضِةتيسا‪ ،‬ئةّ بٓةَاياْة ططمياْة ْني‪ ،‬بةي‬
‫َىٔ‪ .‬بايىة ئىةّ‬‫ييَهطاوٕ‪ ،‬نة بة زواى منووْىةى ثطانتيهىي يىة ديٗىاْ واقيعيىسا و َيً‬
‫بٓةَاياْة زةبٓة ئاضِاغتةنةضى برينطزْةوةى و ضيَ با ضؤؾٔ زةنةْةوة‪ ،‬يةبىةض ئةوةيىة‬
‫تويَصيٓةوةناْ زةضباضةى ٖةيو ‪ ،‬فاضّ‪ ،‬وةظيفة‪ ،‬باآل‪ْ ،‬عّ و ئىةو ٖرياضنييةتةيىة نىة‬
‫ضيعبةْسي ٖةبووةنإ ية ٖةضزوو ديٗاْ ئةْساَ و ْائةْساَيىسا ضيَىو زةخىات‪ ،‬بىةو‬
‫ؾىيَوةيةى يىىة شيٓطىىةى ناَةآليىىةت و زؤخ ى بىىاو ‪Status Quo‬ى ئىىةو ناتىىةى‬
‫َطاى ياْاْيسا ٖةبووة‪.‬‬
‫ناَةي‬
‫‪ -2‬ييَهساْىىةوةى (فانتىىة ٖىىةبووةنإ) يىىإ (ٖاناضةنىىإ) نىىة زةؾىىيَ ببٓىىة‬
‫(ثيَؿةن )‪ ،‬ية ناتيَهسا ئةو فانتاْةى نة تيَبيٓييإ زةنىةئ زةبٓىة (ئةااَىةنإ)‪،‬‬
‫واتة ئيَُة ٖيَؿتا ية باياياشيازا بة زيسيَه فةيػةف َيتافيعيهييةوة يىة بابةتةنىة‬
‫َي‬
‫َيٓةوة‪( :‬ووْهة بٓةَاناْ ظاْػت ى ئةضةغتا‪ ،‬بة طويَطةى غيػتةَ ئةقً‬ ‫زةناي‬
‫‪134‬‬
‫ؾتةنإ زياضي زةنطئَ) ‪.‬‬
‫‪ -3‬يةنيَو يةو بٓةَاياْةى يىة نىات تويَصيٓةوةناْيىسا يىة ظيٗٓى ئةضةغىتازا‬
‫َطاى ياْاْيسا باو بوو‪ ،‬غةباضةت بة‬ ‫ٖةبووة‪ ،‬ئةو بريؤنةية بوو‪ ،‬نة ئةو نات ية ناَةي‬
‫َ ووْةنإ بة غةضيسا‪،‬‬ ‫َبووْ ؾةٖوةت و ٖةي‬ ‫َي و ظاي‬‫ْعَبووْ شٕ‪ ،‬واظي ٖيَعى ئةقً‬
‫يإ ئةوةى ْاوي زةْيَت ضةطةظى ْائةقآلْ ية ْةفػ َطؤييسا (بةو ؾيَوةيةى ية بةؾ‬
‫زاٖاتووزا باغي زةنةئ)‪ .‬يةبةض ئةوةؾة زةبيَىت ًَهةوى ثيىاو بيَىت نىة ضةطىةظى‬
‫ئةقآلْ ٖةية و يةْ ْائةقآلْ ناْرتؤٍَ زةنات‪ .‬ئةطةض وا ْيية‪ ،‬ئةى ية نويَوة ئةو‬
‫‪71‬‬
‫بريؤنةيةى ٖيَٓاوة‪ ،‬نة شٕ ٖةيو يية و ثياويـ فاضّ‪ ،‬نىة ئةَىةى زواييىإ بىاآلتط و‬
‫َي ٖةية با ئىةوةى نىة‬ ‫َطةيةن ئةقً‬ ‫ناضيطةضتطة؟ باو بة ثيَ ةواْةوة ْةبيَت؟ ض بةي‬
‫ثياو ية ثطؤغةى ظاوظيَسا بة فاضّ بةؾساضى زةنات نة (ضِؤح)ة‪ ،‬غجيَطَةناْيـ (َازة)‬
‫َهو وةغيًةيةن طواغتٓةوةٕ‪ ،‬نىة يىة ضيَطةياْىةوة ضؤح زةثةضِيَتىةوة بىا ْىاو‬ ‫ْني‪ ،‬بةي‬
‫خويَٓ شْةنة‪ ،‬ئةَةف تا خاى بىة غىةضزا بػىةثيَٓيَت و ناضثةيىة زضوغىت بيَىت و‬
‫زةضنةويَت؟‬
‫ضةْطة بوتطيَت ئةضةغتا َاٖييةت غجيَطَ ْىةظاْيوة‪ ،‬ئةَىةف ضاغىتة‪ ،‬بىةآلّ‬
‫ٖي ية غةض ٖيًَهانةف ْةظاْيوة‪ .‬نةو بىة يةقيٓىةوة و بىة ثيَى ٖرياضنييىةت‬
‫طؿت ٖةبووةنإ‪ ،‬زةيعاْ نة زةبيَت شٕ ية ثياو نةَرت بيَت‪ ،‬ئةَىةف بريؤنةيىةن‬
‫َطةيةن ية غةض ْيية‪ .‬ثاؾإ ٖةض زةبيَت نةغيَو ٖةبيَت ْعّ‬ ‫َيتافيعيهيية و ٖيض بةي‬
‫و يةنيَهيـ باآل‪ ،‬يةنيَو ئاغا و ئةويرت نايًىة‪ ،‬يىةنيَو سىانِ و ئىةويرت َىةسهوّ‪.‬‬
‫َهو دياواظييةن غطوؾىت ئاؾىهطا ٖةيىة‪ .‬يةبىةض ئىةوةى‬ ‫يةنػاْ بووْ ْيية‪ ،‬بةي‬
‫ْةضيت ياْاْ وا ٖاتووة نة شٕ ْعّ و َةسهوَة و زةبيَت طويَطِايةٍَ بيَىت و‪ٖ...‬تىس‪.‬‬
‫َ ‪.‬‬
‫باية ئةو زةبيَتة َازة‪ٖ-‬ةيو ‪ ،‬ثياويـ زةبيَتة فاضّ يإ ضؤح ياخوز بٓةَاى ئةقً‬
‫‪ -4‬ئاوةٖاف ئةضةغتا زةطاتة ئةو ئةااَةى‪ :‬ثياو وا ى و ثاظةتيى و ٖانىاضى‬
‫َةية و شيىإ بىة َىازة زةبةخؿىيَت‪ ،‬شْىيـ غىةيب و وةضطىطة و تىةْيا خىوئَ‬ ‫دووي‬
‫زةبةخؿيَت و ٖي تط‪ .‬يةبةض ئةَةف ناتيَو زةضِواتة غةض باغ زْيىاى غياغىةت‪،‬‬
‫وةى ية بةؾ زاٖاتووزا باغي زةنةئ‪ ،‬يةويَـ ٖةض ثياو ثاظةتيظة و سىونِ زةنىات‪،‬‬
‫َيـ بةضِيَوة زةبات و فةضَإ زةزات‪ ،‬شْيـ تىةْيا‬ ‫َةت و ْاو َاي‬ ‫ناضوباضى غياغ زةوي‬
‫َ و ًَهةو با ٖةية‪ .‬ئةطةض وابيَت‪ ،‬ؾتيَه ياشيه زةبيَت‪ ،‬نة ية زْيىاى‬ ‫طويَطِايةي‬
‫ئةخالقسا بيَسةْط ببيَتة تاز و ظيٓةت شٕ‪ ،‬بةآلّ با ثياو واْةبيَت‪.‬‬
‫َ ‪ ،‬زؤر‬ ‫‪ -5‬ئيَُة با ئةوةى ٖةض ؾتيَو ية غةض شٕ بعاْني‪ :‬واظي ‪ ،‬وةظيفةى‪ ،‬ضؤي‬
‫و ثيَطةى و‪ٖ...‬تس‪ ،‬زةبيَت ية (غطوؾىت ) تيَبطىةئ‪ .‬ييَىطةوة باياياشيىاى ئةضةغىتا‪،‬‬
‫ثةيوةْسييةن ضاغتةوخاى بة باوىووْة غياغى و ئةخالقييةناْييىةوة زةضبىاضةى شٕ‬
‫‪71‬‬
‫َ يىةو بابةتىة تيَٓاطىات و‬ ‫ٖةية‪ .‬شٕ ٖيض ية غطوؾت خاى تيَٓاطات‪ ،‬وىوْهة ئىةقً‬
‫تواْاى تيَطةؾة و بةضطةططتٓ بابةتة تياضييةناْ ْيية‪ٖ .‬ةض باية فةظيًةت بٓةضِةت‬
‫َ بيَىت‪ ،‬ئىةو ثياوةؾى بىة‬ ‫ثياو ئةوةية‪ ،‬شٕ ناْرتؤٍَ بهات و ْاواضى بهات طويَطِايةي‬
‫َىسا بهىات‪ ،‬ئىةوا نىاضيَه‬ ‫َىةى يةطةي‬ ‫واوى يةنػاْ تةَاؾاى شٕ بهات يىإ َاَةي‬
‫ؾةضَةظاضاْة و ئابطِووبةضى نطزووة‪.‬‬
‫‪ْ -6‬ةَطي تةْيا با ٖةَةنيية‪ ،‬ئةغتةَة با تاى يإ ٖةْسةني ‪ ،‬نة ية ئةظةىل‬
‫و ئيالٖيىىسا بةؾىىساضبٔ‪ -415( .‬ب)‪ .‬ئةَةؾىىة ئاَىىاا ظاوظيَ‪َ ،‬ىىازاّ بووْىىةوةضة‬
‫َ خػىتٓةوةى وىةْس‬ ‫ظيٓسووةنإ وةى تاى ْاتوأْ بةؾساضبٔ ية ْةَطييسا‪ْ ،‬اواض ٖةوي‬
‫تانيَه ٖاوؾيَوةى خايإ زةزةٕ‪ ،‬تا ببٓة ئةْساّ ية داضيَه ْىةَط (ْىو) خايىس)زا‪.‬‬
‫يةبةض ئةوةى باوى ضؤح زةبةخؿىيَت‪ ،‬يةو ؾىةوة وةظيفىةى ناَىٌَ و بٓىةضِةت ظاوظيَ‬
‫َىة‬‫خػتٓةوةى َٓساَييَهة ية باوى ب يَت ْةى زايو‪ ،‬ئةو نات ٖىةض زاْيَىو يىةّ ٖيًَ‬
‫نةَونوضتييةن ئاؾهطا زةبيَت‪ -767( .‬ب)‪ .‬يىة ضاغىتيسا زاْى يةنىةّ ئةوةيىة‬
‫َةنة َيَ بيَت ْةى ْيَط‪ -767( .‬ب بةضط يةنةّ يىة تىةواوى بةضٖةَىةناْ ٍ‬ ‫َٓساي‬
‫‪.)1188-1187‬‬
‫‪ -7‬ييَطةزا ئةضةغتا زةنةويَتة زشيةنييةن غةيطةوة‪ ،‬ئةويـ ئةوةية ٖةض وىةْسة‬
‫ضةفتاضى غطوؾتي ظيٓسةوةضإ‪ ،‬با ئةوةية تانيَه تطى ٖاوؾيَوةى خايإ خبةْةوة‪ ،‬تىا‬
‫َ شٕ ئةوةية‪ ،‬تانيَه ْيَط خباتةوة نة يىة‬ ‫بةؾساضبٔ ية ْةَطيسا‪ ،‬نةو وةظيفةى ناًَ‬
‫باون ب يَت‪ ،‬ئةَةف ياْ و ؟ َاْاى ئةوةية خػتٓةوةى ْيَطيٓة با ثياو‪ْ ،‬يؿىاْةى‬
‫َىةواْ ئةفػىاْةي زةبيىٓني‪ ،‬نىة‬ ‫غةضنةوتٔ و دياواظيية‪ ،‬وةى ى ٖيَطنوييػى ثاي‬
‫يةنيَو ية ْيؿاْةناْ غةضنةوتٔ و دياواظبووْ ئةوةية سىةفتا و زوو نىوضِ و تىةْيا‬
‫ن يَه ٖةبووة‪ -585( .‬ب بةضط يةنةّ ٍ ‪ .)918‬بةآلّ خػتٓةوةى َيَيٓة بىا شٕ‬
‫َٓةنطزْ بىاف و‬ ‫َهو نةَونوضتييةنة ية ئةااَ تيَهةي‬ ‫ْيؿاْةى غةضنةوتٔ ْيية‪ ،‬بةي‬
‫ْةبووْ ئاَازةناضى طوااو بىا وةضططتٓى فاضَةنىةوة ٖاتووةتىة بىووٕ‪ .‬ئاوةٖىاف‬
‫َكاْىسْ‬‫َ شٕ خوي‬ ‫ئةضةغتا زةطاتة ئةااَيَه يةنالنىةضةوة‪ ،‬بىةوةى وةظيفىةى نىاًَ‬
‫‪72‬‬
‫زؤخيَه طوااوة‪ ،‬تا ضةطةظى ْيَطى تيَسا بآلوبيَتةوة و نىاض ئاغىاْ بهىات بىا ْىةَط‬
‫بووْ ئةو ضةطةظة‪ . 135‬ئةَةف واى ية ييٓسا ْر نطز بًَيَت‪( :‬ئةو دىاضة تيَطِواْيٓىةى‬
‫َتةى ثيَبهطيَت‪ ،‬ئةّ تيَطِواْيٓة ثياوغا ضييةية بىا ديٗىإ)‪َ .136‬ةبةغىت‬ ‫ثيَويػتة طاي‬
‫يةو تيَطِواْيٓةية نة ٖةضزوو وؾةى ْيَط (ذكس) و َطؤ (بؿط) تيَهةٍَ و ٖاوَاْا زةنات‪،‬‬
‫نة ئةّ تيَطِواْيٓة تا ئيَػتاف َاوة و ظاْطاوة‪ .137‬بيَطوَإ خويَٓسْةوة و تويَصيٓةوةَإ‬
‫با َيَصووى فيهط‪ٖ ،‬ةَيؿة ياضَةتيُإ زةزات بة غىةض ئىةّ تيَطِواْيٓىةزا ظاٍَ بىني و‬
‫َيوةؾيَٓيٓةوة‪.138‬‬‫ٖةي‬
‫َىةى‬ ‫‪ -8‬زةبيَت ئاَاشةيةن خيَطا بةوة بهىةئ نىة َاَاغىتاى يةنىةّ ظؤض ٖةي‬
‫باياياشى نطزووة‪ .‬بة ضازةيةى وتىطاوة‪ْ :‬ووغىيٓة باياياشييىةناْ ئةضةغىتا غىةيطٕ‪،‬‬
‫َةيىىةنٔ يىىة وت ى وت ى ‪ ،‬تيَبيٓ ى نىىةَونوضت‪ ،‬برينطزْىىةوةى ٖيواخواظاْىىة و‬ ‫تيَهةي‬
‫‪139‬‬
‫َطاْة وني نة قةْاعةتيإ بة ئةضةغىتا ٖيَٓىاوة‬ ‫غاويًهةي و خاؾباوةضِي ‪ .‬ئةو بةي‬
‫َي واظٕ (ْاثية)؟ يىإ‬ ‫َغبووٕ و بيػت غاي‬‫بةوةى غجيَطَ طةااْ ْيَوإ تةَةْ باي‬
‫نوضِإ و ن اْ طةْض وةوةى ْوقػإ و ب وونرت ية قةباضةى ئاغاي زةخةْىةوة؟ يىإ‬
‫ئةطىىةض يىىة َاْطيَهىىسا شٕ غ ىيَ دىىاض نةوتىىة خويَٓىىةوة (ح و ) َاْىىاى ٖىىةبووْ‬
‫ئاضةظوويةن ظؤضى غيَهػيية؟‪.141‬‬
‫غةضةضِاى ٖةَوو ئةَاْة‪ ،‬ئةضةغتا بطِواى تةواوى بة ضيَػاى سةوتةواْة (الطبع )‬
‫ٖةبوو‪ ،‬نة بة ثيَ ئةّ ضيَػاية ٖةَوو ؾتيَو ية سةوت خويسا زةغوضِيَت‪َ :‬طؤ سةوت‬
‫َة‪ٖ .141‬ةضوةٖا ئةطةض نةغىيَو بيىةويَت بىة‬ ‫تةَةْ ٖةية‪ٖ ،‬ةض يةنيَهيإ سةوت غاي‬
‫َ (زو خىوٍ)‬ ‫باؾ ية غطوؾت تيَبطات‪ ،‬زةبيَت بعاْيَت نة غجيَطّ ية تةَةْ ‪ 14‬غاي‬
‫َ (غيَ خوٍ)زا واظ زةبيَت‪ ،‬وىوْهة ثيتاْىسٕ يىةّ زوو َاوةيىةزا يةطىةٍَ‬ ‫و ‪ 21‬غاي‬
‫ضيَػاى سةوتةواْةزا زش زةوةغتيَت‪.142‬‬
‫َةى غىةضةني و ظةقىسا‬ ‫َة باياياشييةناْ ئةضةغتا ية غيَ ٖةي‬‫داضز غاضتإ‪ٖ ،‬ةي‬
‫نوضت زةناتةوة‪ ،‬ئةواْيـ‪:‬‬

‫‪73‬‬
‫َيَت‪ :‬ية نات غيَهػسا ثياو ؾتيَه َازى‬ ‫َة زةنات ناتيَو زةي‬ ‫َةى يةنةّ‪ٖ :‬ةي‬ ‫ٖةي‬
‫بة شٕ ْابةخؿيَت‪ ،‬يإ نة زةَييَت‪ :‬غجيَطَةنإ فاضّ بة خويَٓ شْةنىة زةزةٕ‪ ،‬غىجيَطّ‬
‫َازةيةن بيَ ؾيَوةية و ضؤسة‪َ ،‬ازة ْيية‪ .‬غطوؾتيؿة‪ ،‬نة ئةضةغتا ئاطاى ية بووْ‬
‫غجيَطَةنإ ْةبووة‪.‬‬
‫َةت طياًْةبةضة خةغيَٓطاوةنإ غةضيإ يىيَ ؾىيَواْسوة‪،‬‬ ‫َةى زووةّ‪ٖ :‬ةْسيَ ساي‬ ‫ٖةي‬
‫بة ثيَ ثيَويػت ية وةظيفةى طوْةنإ تيَٓةطةيؿتووة‪.‬‬
‫‪143‬‬
‫َةى غيَيةّ‪ :‬تايبةتة بة غةضى نطَ ؾطيتييةوة ‪ٖ ،‬ىةض وىةْسة ضةْطىة يىة‬ ‫ٖةي‬
‫َةى وةٖاف ظؤضٕ‪ .‬زةَييَت‪ْ :‬ىة‬ ‫بابةتةنةَإ زةضوني‪ ،‬بةآلّ ثةيوةْسى ثيَيةوة ٖةية‪ٖ ،‬ةي‬
‫َ نوضِ‪ٖ ،‬ةضوةٖا نةغيَهيـ نة خةغىيَٓطا بيَىت غىةضيإ نةوىةٍَ ْابيَىت‬ ‫شٕ ْة َٓساي‬
‫(َيَصووى طياًْةبةض ‪ -618‬أ)‪ .‬بةَةف شْإ بىة نىةّ و ْىعّ زازةْيَىت‪ ،‬وىوْهة يىة‬
‫َيَ شٕ ززاْ ية ثياو نةَرتة (َيَىصووى طياًْةبىةض‬ ‫َ ب ووى زةؤ‪ٖ .‬ةضوةٖا زةي‬ ‫َٓساي‬
‫َتة ثيَ نطزْيَهةوة وةآلَ زةزاتةوة و زةَييَت‪ :‬ئةطةض‬ ‫‪ -511‬ب)‪ .‬بيَطتطاْس ضاغٌَ بة طاي‬
‫َةيةن وا طىةوضةى‬ ‫ئةضةغتا زاواى ية شْةنةى بهطزاية با غاتيَو زةَ بهاتةوة‪ٖ ،‬ةي‬
‫ْةزةنطز‪ٖ .‬ةضوةٖا وتويةت ‪ :‬شٕ ْيَطيٓةيةنة بيَ ئةْساَ ْيَطيٓةي يإ ئةْساَ ظاوظيَ‬
‫(‪ -728‬أ)‪ .‬ئةو ْيَطيَه بة ضَووظٕ بوو و ؾىيَواوة (ظاوظيَى طياًْةبىةضإ ‪-737‬أ)‪.‬‬
‫َةزا و غةباضةت بة ية زةغىتساْ ئةْىساَ ْيَطيٓىةي ى‬ ‫ٖةْسيَو ثيَيإ واية يةّ خاي‬
‫‪144‬‬
‫شْإ‪ ،‬ثيَـ فطؤيس (‪ )1939-1856‬نةوتووة! ‪.‬‬

‫‪74‬‬
‫بةشى دووةم‬
‫ذن و سياسةت‬

‫* ضةطةظى ثياو ية شٕ طوااوتطة با غةضؤنايةت نىطزٕ‪،‬‬


‫ثاؾإ باآل زةغتي ثياو بة غىةض شْىسا َةغىةيةيةن تىةواو‬
‫غطوؾتيية‪!..‬‬
‫ئةضةغتا‪ :‬غياغةت ‪-1259‬أ‬

‫* بيَسةْط تاز و ظيٓةت شْة‪ ،‬بةآلّ با ثياو وا ْيية‪..‬‬


‫ئةضةغتا‪ :‬غياغةت ‪-1261‬أ‬

‫‪75‬‬
76
‫ثيَشةكى‬

‫زةب َي ئةوةَإ يىة بىري بيَىت‪ ،‬نىة فيهىطى غياغى ئةضةغىتا‪ ،‬وةى ٖةَيؿىة‪،‬‬
‫ضةْطساْةوةى زؤخ ناَةآليةت و ئابووضى و غياغ و بريوبىاوةضِة زيٓييىةناْ ْيَىو‬
‫َيَت‪( :‬ئىةو‬‫َةتة ؾاضى ياْاْ غةزةى وواضةَ ثيَـ ظاييٓة‪ .‬باية غوظإ ئانني زةي‬ ‫زةوي‬
‫ثيَٓاغةيةى ٖيطٌَ‪ ،‬نة ثيَي واية ٖةَوو فةيػةفةيةى ٖةَإ غةضزةَةنةى خايىةت‬
‫َب فيهطزا‪ ، 145‬بة غةض ٖيض فةيًةغوفيَهسا بة ٖيَٓىسةى ئةضةغىتا‪ ،‬بىة خىوزى‬ ‫ية قاي‬
‫‪146‬‬
‫َيؿةوة ْاغةمليَت) ‪ .‬يةبةض ئةوة غةيط ْيية‪ ،‬ئةطةض َاَاغتاى يةنىةّ ثيَىي وا‬ ‫ٖيطً‬
‫بيَت ناياليةت غيػتةَيَه غطوؾتيية‪ ،‬يإ ناتيَو تياضةيةن تةواو با ثاغىاوزاْ‬
‫ناياليةت زازةْيَت‪.‬‬
‫ظؤضبةى ظؤضى ضؤؾٓبرياْ ئةو غىةضزةَةف ٖىةَإ زيىسيإ ٖىةبووة‪ٖ .‬ىةضوةٖا‬
‫َيَت شياْ وةضظيَط و باظضطإ و وةغتانإ يةطةٍَ شيىاْ‬ ‫ْابيَت ثيَُإ غةيط بيَت‪ ،‬نة زةي‬
‫ٖاوآلتيية ئاظازةناْ ْيَو ؾاضزا ويَو ْايةتةوة ‪ -‬ئةَاْة غةض بة ويٓ بةضٖةَٗيَٓٔ‪،‬‬
‫نة ثيَؿرت ئةفالتوٕ ية ؾاضة ياتاثييةنةى خىاى زةضيهطزبىووٕ‪ -‬و ْاويٓىاوٕ دظىات‬
‫ؾةٖوةت‪ ،‬شياْ ْيَو ئةّ دظاتة بة شياْ بةضاظةنإ زةوويَٓيَت‪ .147‬ئةَةف زيىسيَه‬
‫تطة‪ ،‬نة زةضبطِى باوةضِى ظؤضيٓةى تياضيػيٓة غياغييةناْ ياْاْة‪.‬‬
‫ٖةضوةٖا ئةضةغتا خاى ظؤض بة طةوضة زازةْيَت و زشايةت بةضبىةض (بياْ )يىةنإ‬
‫َطاى ياْاْ زوو ثات زةناتىةوة و‬ ‫زةنات‪ .‬يةَةؾسا ٖةض ئةو باوةضِة باوةى ْيَو ناَةي‬
‫َيَت‪ :‬نىة ئىةوإ ٖىةض بىة‬ ‫َهو ضاؾهاواْة زةي‬ ‫غونايةت بة خوو و ْةضيتيإ زةنات‪ ،‬بةي‬
‫غطوؾت نايًةٕ!‬
‫ية زواييؿسا ئةضةغتا شٕ ية بواضةناْ نويتووض و غياغىةت و شيىاْ فيهىط بىة‬
‫طؿت زووض زةخاتةوة‪ ،‬ية بةضاَبةضزا وةظيفةى تىةْيا يىة َٓىاٍَ خػىتٓةوةزا نىوضت‬

‫‪77‬‬
‫زةناتةوة‪ .‬ئةَةف زمياغتني بة وتةيةى زةضيربِيىوة‪( :‬ئيَُىة غىاظاْييةنامنإ بىا وىيَص‬
‫َ ؾةضعيُإ با خبةْةوة‪ٖ...‬تس)‪.148‬‬ ‫زةويَت‪ٖ...‬اوغةضاْيؿُإ با ئةوةى َٓساي‬
‫َيَىت ئةضةغىتا باوىووْ بىاوى‬ ‫َطؤ نة طويَ يةّ قػىاْة زةبيَىت‪ْ ،‬اتواْيَىت بً‬
‫َي بىا‬ ‫َهو ْووغيٓةناْ بووْةتة وةْس ثاغاويَه ئةقً‬ ‫غةضزةَ خاى تيَجةضِاْسووة‪ ،‬بةي‬
‫وةْس بطِياضيَه فةيػةف ثيَؿيٓةي ‪ ،‬نة ية قوآلييةناْ نويتووضى ياْاْيسا ٖىةبووة‪.‬‬
‫يةبةض ئةَةية بطِواى بة دياواظى ْيَىوإ سىانِ و َىةسهوّ‪ ،‬بىاآل و ْىعّ ٖةيىة‪ .‬ئىةّ‬
‫دياواظييةف وةى بةؾيَو ية غيػىتةَ غطوؾىت ؾىتةنإ ْىاو زةبىات‪ٖ .‬ىةضوةٖا‬
‫ٖةبووةنإ‪ ،‬بة ثيَ تواْاى ْةفؼ‪ ،‬بة ضيعبةْسييةن غىةضةو شووضى ٖرياضنيياْىة ضيىع‬
‫زةنات‪ ،‬ضووةى ية خعَةت طياًْةبةض زاية‪ ،‬ئةويـ با خعَةت َطؤ ٖةية‪ .‬يىة ْيَىو‬
‫ضةطةظى َطؤي خاؾيسا زةؾيَت دياواظييةن ٖاوؾيَوة ية ْيَوإ سانِ و َةسهوَىسا‬
‫َسا‪ .‬غيَيةّ‪:‬‬‫بهطيَت‪ :‬يةنةّ‪ :‬ية ْيَوإ ْيَط و َيَسا‪ .‬زووةّ‪ :‬ية ْيَوإ ثياوى طةوضة و َٓساي‬
‫ية ْيَوإ ئاظاز و نايًةزا‪.149‬‬

‫‪78‬‬
‫يةكةم‬
‫دروشتبوونى دةولَةت‬

‫غياغةت ى ئةضةغتا ظاْػت بةختةوةضي ناَةآليةتيية‪ ،‬ئةخالقيـ ظاْػىت‬


‫بةختىىةوةضي تانةناْىىة‪ .‬بةختىىةوةضي ناَةآليىىةتيـ ئةوةيىىة‪َ ،‬ىىطؤ شيىىاْيَه‬
‫وانةناضاْةى ٖةبيَت‪ ،‬ئةّ شياْةف بةزيٓايةت تةْيا ية غايةى قاْوٕ و زازثىةضوةضى و‬
‫َرتئ ططزبووْةوةية‬‫َةتة‪ ،‬نة ناًَ‬ ‫يةنػاْيسا ْةبيَت‪ ،151‬ئةوةف ثيَويػت بة بووْ زةوي‬
‫و ٖةَوو ططزبووْةوةناْ تط ية خا زةططيَت‪.‬‬
‫ئةضةغتا بة تويَصيٓةوة ية داضةناْ ططزبووْةوةى َطؤي زةغىت ثىيَ زةنىات و‬
‫ثيَي واية خيَعإ يةنةّ ططزبووْةوةى غطوؾتيية‪ .‬با غةملاْسْ ئةّ قػةيةؾ وتةيةن‬
‫(ٖعياز)ى ؾاعري زةٖيَٓيَتةوة‪:‬‬
‫َيَو ئاَازة بهةيت‪.‬‬ ‫‪ -‬غةضةتا زةبيَت َاي‬
‫‪ -‬ثاؾإ شْيَو بٗيَٓة‪.‬‬
‫‪151‬‬
‫‪ -‬ية زواييؿسا طايةى بٗيَٓة با نيَآلْ ظةوى و ظاض ‪.‬‬
‫ئةطةض طا ية ديات نايًة ية خعَةت خيَعاْة ٖةشاضةناْىسا بيَىت‪ ،‬ئةضةغىتا يىة‬
‫وتةنةى ؾاعريةوة بٓةَاناْ ثيَهٗيَٓاْ خيَعاْ نوضتهطزوةتةوة‪ :‬ثياو و نايًةنىةى‪،‬‬
‫ثاؾإ شٕ و َيَطز‪ ،‬ية زواييؿسا َٓساٍَ‪.‬‬
‫ٖةض ضةطةظيَهيـ ثةيوةْسى تايبةت خاى ٖةيىة‪ .‬زةبيَىت بىعاْني خيَىعإ يةنىةّ‬
‫ؾيَوةى ططزبووْةوةى َطؤيية‪ ،‬ططزبووْةوةيةن غطوؾتيية با ثطِنطزْةوةى ثيَويػىتيية‬
‫ضؤشاْةيية زووباضةنإ‪ .‬ية ططزبووْةوةى وةْس خيَعاْيَهيؿةوة ؾيَوةى زووةّ ثيَهىسيَت‪،‬‬
‫َة زةنىةٕ‪ ،‬بىة ضازةيىةى بىة‬ ‫نة طوْسة ئةْساَاْ وةى ططووثيَه ْعيو ية يةى َاَةي‬
‫‪152‬‬
‫ئةْساَاْ زةوتطيَت‪ ،‬نة يةى ؾرييإ خواضزووة و نوضِ و نوضِةظاى يةنرتٕ ‪.‬‬

‫‪79‬‬
‫بةآلّ ططزبووْةوةى ناتاي و تةواو‪ ،‬نة ية شَاضةيةى زيَ زضوغت زةبيَت‪ ،‬ؾىاض‬
‫َةتة و زةؾيَ ية باضةيىةوة بوتطيَىت‪ :‬طةيؿىتوةتة ثًىةى خاشياْىسٕ (االكتفوي و‬ ‫يإ زةوي‬
‫َةناْ تطى بىةضةو ضوو‬ ‫َةت ئةو ئاَاْر يإ يوتهةيةية نة ناَةي‬ ‫الرات )ى ناٌََ‪ .‬زةوي‬
‫زةبعوٕ‪ :‬غطوؾت ؾتةناْيـ وةٖاية‪ ،‬نة بطةْة يوتهة يإ ئاَىاا خايىإ‪ ،‬وىوْهة‬
‫ٖةض ؾتيَو نة طةؾةى ناٌََ زةبيَت ثيَي زةوتطيَت غطوؾت بووْ ئةو ؾتة‪ .153‬قىةز‬
‫َةنىة ئاَىاْر‬ ‫َةنة زةنةوٕ‪ ،‬بةآلّ ثطتةقاي‬ ‫و طةآل و يك زاض ثطتةقاٍَ ثيَـ خوزى ثطتةقاي‬
‫يإ يوتهةية‪ ،‬ناتيَهيـ تةواو ثيَ زةطات زاضةنة بىة ْىاوى ئىةوةوة ْاوزةْطيَىت‪ .‬بىة‬
‫َةتيـ‪َ ،‬ةبةغت و ئاَاا ناتىاي ططزبووْىةوةى َطؤييىة‪ٖ ،‬ىةض‬ ‫ٖةَإ ؾيَوة زةوي‬
‫وةْسة ية ضووى ناتةوة زواى خيَعإ و طوْس زةضزةنىةويَت‪ ،‬نةوى ئىةو يىة ثيَؿىرتة‪،‬‬
‫ووْهة ئاَاا ططزبووْةوةناْ ثيَـ خايةت ‪.‬‬
‫َةت زةنات بةوةى داضيَهىة‬ ‫ئةضةغتا ية نتيَب يةنةَ غياغةتسا ثيَٓاغةى زةوي‬
‫ية ططزبووْةوةى َطؤي ‪ ،‬ئةطةض ٖةَوو ططزبووْةوةيةنيـ َةبةغت وانةيةى بيَىت‪،‬‬
‫َةت نة ية ْيَويسا ٖةَوو ؾيَوة ططزبووْةوةناْ تط ية خا‬ ‫َيَني‪ :‬زةوي‬
‫ئةو نات زةتواْني بً‬
‫‪154‬‬
‫زةططيَت‪َ ،‬ةبةغت ٖىةَوو وىانةيةنة ‪ .‬ثىيَـ ئىةوةى ضةطىةظة ثيَهٗيَٓىةضةناْ‬
‫َةت ؾيبهاتةوة‪ ،‬ئاطازاضَإ زةناتةوة نىة ئىةو ضيعبةْسييىة ٖةضِةَييىةى ثيَؿىرت‬ ‫زةوي‬
‫بيٓيُإ بة غةض ٖةبووة غطوؾتييةناْسا زةوةغجا‪ ،‬ثاؾإ بة وضزةنىاضى ظيىاتطةوة يىة‬
‫بةؾ ثيَؿوزا ية بواضى باياياشيازا زووباضة بىووةوة‪ ،‬ئىةو ٖةضِةَىة بىة ئاؾىهطا يىةو‬
‫َةت زياضة و ٖةية‪ ،‬ثيَؿرت بيٓيُإ‪ ،‬نىة يىة غطوؾىتسا‬ ‫َئَ زةوي‬
‫ططزبووْةوةيةى ثيَي زةي‬
‫َهو وةْس ثًةيةن بىةضظ و ْىعّ ٖىةٕ‪ ،‬ييَطةؾىسا ٖىةض وايىة‪ٖ ،‬ىةض‬ ‫يةنػاْ ْيية‪ ،‬بةي‬
‫‪155‬‬
‫َيَت يةنػاْ ٖةية و ثازؾا و خاوةٕ خيَعإ‪ ،‬ئاغا و نايًة‪ ،‬شٕ‬ ‫نةغيَهيـ ئةطةض بً‬
‫َة زةنات و ية وةُٖسا زةشى‪ ،‬ووْهة ثيَيإ واية ئةو نةغاْة يىة‬ ‫و ثياو يةنػأْ‪ٖ ،‬ةي‬
‫َهو ية ضووى شَاضةى ئةو نةغاْةوة ديىاواظٕ‪،‬‬ ‫ضووى واْيَتييةوة ية يةى دياواظْني‪ ،‬بةي‬
‫َةى يةطةٍ َ نةغيَو يإ وةْس نةغيََه نةّ‬ ‫َةيإ يةطةٍَ زةنةٕ‪ .‬ئةطةض َاَةي‬ ‫نة َاَةي‬
‫ٖةبوو ئةوا ئاغاية‪ ،‬ئةطةض شَاضةنةف يةوة ظياتط بيَت ئىةوا خىاوةٕ خيَعاْىة‪ ،‬يةطىةٍَ‬
‫‪81‬‬
‫َىةت يىاخوز ثازؾىا‪.‬‬ ‫َهيؿسا زةبيَتة غياغى ‪ ،‬يىإ ثيىاوى زةوي‬ ‫شَاضةيةن ظؤضى خةي‬
‫ئةَةف تياضيَهة ْاؾيَ ضاغت بيَت‪ ،‬ووْهة ية ْيَوإ ئةو نةغىاْةزا‪ ،‬وةى ئاَاشةَىإ‬
‫ثيَسا‪ ،‬وةْس دياواظييةن دةوٖةضى ٖةٕ‪.156‬‬
‫ئةَةف َاْاى واية ئةضةغتا‪ٖ ،‬ةض ية غىةضةتاوة ضايسةطةيىةْيَت‪ ،‬نىة يةنػىاْ‬
‫َهو دياواظى دةوٖةضى يإ داضي ‪ ،‬ياخوز غطوؾت ٖةية‪ٖ ،‬ىةض وةى‬ ‫بووْ ْيية‪ ،‬بةي‬
‫ثاف نةَيَو ضووْي زةنةيٓةوة‪ .‬ئةو نةغىةى ئاغايىة‪ ،‬يةبىةض ئىةوة ئاغىا ْييىة نىة‬
‫َهو ٖةض بة غطوؾت ئاغايىة‪ .‬ئىةوة‬ ‫ثةيوةْسى يةطةٍَ وةْس نةغيَه نةَسا ٖةية‪ ،‬بةي‬
‫غطوؾتة زياضي زةنىات نى َي ئاغايىة و نى َي نايًىة‪ ،‬نى َي سانُىة و نى َي َىةسهوّ‪،‬‬
‫بطِياضيؿ طةضِاْةوةى با ْيية! ٖةَإ ضيعبةْسى ٖةضةَي يإ ٖرياضنييةت طةضزووْ ‪،‬‬
‫َطاى َطؤييؿىسا‬ ‫نة ية ْيَوإ ٖةبووة غطوؾتييةناْسا ٖةية‪ ،‬ية ْيَوإ تانةناْ ناَةي‬
‫ٖةية‪ ،‬بة ٖةَإ ؾيَوةى غطوؾت وةْسئ ثًةى دياواظ و بةضظ و ْعّ ٖةيىة‪ .‬ئىةّ ثًىة‬
‫َهو ناضى غطوؾىة‪،‬‬ ‫دياواظاْةف زةغتهطزى َطؤ يإ ْةضيت و غاييهطزْةوة ْني‪ ،‬بةي‬
‫نة ٖيض ناضيَه ْابةديَ و بيَٗوزة ْانات‪ .‬با ية غةضةتاوة زةغىت ثىيَ بهىةئ‪ :‬ئىةو‬
‫َهو ية ْيَو قوآلييةناْ ضةطةظى َطؤي‬ ‫َطاى َطؤييسا ْني‪ ،‬بةي‬ ‫ثالْة تةْيا ية ْيَو ناَةي‬
‫خاؾيسا ٖةٕ‪ ،‬بةو ؾيَوةيةى ية بةؾ زووةَ تةوةضى يةنةَسا ئاَاشةَىإ ثيَهىطز‪.‬‬
‫ٖرياضنييةتيَو ية ْيَوإ خوزى طة ْيؿسا ٖةية‪ْ ،‬ةى تةْيا يىة ْيَىو تانىة طةييَهىسا‪،‬‬
‫َكيَٓيَىت‪.‬‬
‫ووْهة غطوؾت َةيً بةوةية نة ئةّ داضة دياواظيية يىة ْيَىو َطؤ ىسا خبوي‬
‫بةوةى ٖةْسيَهيإ ظيطةنييةن نةّ و دةغتةيةن بةٖيَعيإ ٖىةبيَت‪ٖ ،‬ةْسيَهيؿىيإ‬
‫ؾياوى شياْ غياغياْة بٔ‪ ،‬ية ناتيَهسا نةغاْيَو ٖةٕ ٖىيض ؾىتيَو يىة ضيَهدػىتٓة‬
‫غياغييةنإ ْاظأْ و ْاؾتوأْ بعأْ‪ ،‬ئةَةف واتة نةغاْيَو ٖةٕ بة غطوؾت ئىاظازٕ‬
‫َةن بانوض و ئةوضوثا ئاظإ‪ ،‬باية‬ ‫و ٖةْسيَهيـ بة غطوؾت نايًةٕ‪ .157‬طة ْ بةغتةي‬
‫نةؽ ْاتواْيَت ئاظازييإ يىيَ ظةوت بهىات‪ ،‬بىةآلّ ٖىيض ظيطةنييىةنيإ ْييىة و يىة‬
‫َٔ‪ .‬يةبةض ئةَةية ْاتوأْ زضاوغيَهاْ خايإ زاطىري‬ ‫َاي‬
‫غيػتةَ غياغ باؾيؿسا نً‬
‫بهةٕ‪ .‬بةآلّ ضؤشٖةآلتييةنإ ظيطةى و زةغرتِةْطيٓٔ‪ ،‬نةو تطغٓانٔ‪ ،‬باية ٖةَيؿىة‬
‫‪81‬‬
‫َةتةنةى ٖةية‪ :‬ئاظايىةت و‬ ‫زؤضِاو و نايًةى ئةواْ تطٕ‪ .‬طةىل ياْاْيـ ٖةضزوو خةغً‬
‫ظيطةنيـ‪ٖ ،‬ةض وةى ثيَطةيةن دىوططاف ْاوةْسيؿى ٖةيىة‪ ،‬بايىة ئىاظازي خىاى‬
‫زةثاضيَعيَت و ئةطةض بيَت و يةنططتووف بٔ‪ ،‬زةتوأْ ئةواْ تط زاطريبهةٕ‪ .158‬ئةَةف‬
‫واتة ياْاْ بة غطوؾت خاى ئاظاز و ئاغاية‪ ،‬بياْ يإ بةضبةضيـ نايًىةى ئىةوأْ‪.‬‬
‫بةآلّ تان ياْاْ ْابيَت بطاى ياْاْ خاى بة نايًة بططيَت‪ ،‬ئةَةف ٖةَإ بريؤنةى‬
‫َبصاضزةية (ايؿعب املدتاض)‪ ،‬نة ئةضةغتا بة غةضةتايةن ٖةَةن ظةضووضي‬ ‫طةىل ٖةي‬
‫‪159‬‬
‫ظاْيوة و ْةيتواْيوة ْةضيت غةضزةَةنةى خاى تيَجةضِيَٓيَت ‪.‬‬
‫بةّ ؾيَوةيةف ئةضةغتا بريؤنة َيتافيعيهييةنإ زةطواظيَتةوة ْيَو غياغةت‪ٖ ،‬ةض‬
‫وةى ثيَؿرت ية باياياشياؾسا نىطزى‪ .‬ييَىطةزا بىطِواى بىة ثًةبةْىسي ْيَىو طىة ٕ (يىإ‬
‫ٖرياضنييةت ْيَو ضةطىةظةنإ) ٖةيىة‪ٖ .‬ةْىسيَهيإ بىاآل و بىةضظٕ وةى ياْاْييىةنإ‪،‬‬
‫ٖةْسيَهيؿيإ ْعَٔ وةى بةضبةضييىةنإ (نىة غىةيطى ياْاْييىةنأْ بىة ؾىيَوةيةن‬
‫طؿت )‪ .‬باية ناتيَو ئةغهةْسةضى َةظٕ ضؤشٖةآلت زاطري زةنات‪ ،‬ئةضةغتا ْاَةيةن‬
‫َةنطزْيىسا يةطىةٍَ‬‫با زةْوغيَت و ئاَاشطاضى زةنات‪ ،‬نة ديىاواظى بهىات يىة َاَةي‬
‫َىة بهىات‪،‬‬ ‫ياْاْ و ضؤشٖةآلتييةناْسا‪ .‬يةطةٍَ ياْاْييىةنإ وةى غىةضنطزةيةى َاَةي‬
‫يةطةٍَ بةضبةضييةنإ (ضِؤشٖةآلتييةنإ)يؿسا وةى ئاغايىةى‪ ،‬وىوْهة ئىةوإ ٖىةض بىة‬
‫غطوؾت ًَهةو ياْاْييةنأْ‪.161‬‬
‫نةواتة يةنػاْ ية ْيَوإ طةٍ و ضةطةظةناْسا ْيية‪ٖ ،‬ةْسيَو بةضظ و ٖةْىسيَهيـ‬
‫َةتاْةف غطوؾت زياضيهطزووٕ‬ ‫ْعَٔ‪ٖ ،‬ةْسيَو سانِ و ٖةْسيَهيـ َةسهوّ‪ ،‬ئةّ خةغً‬
‫نة ٖيض ناضيَه ْابةديَ و بيَٗوزة ْانات‪ٖ ،‬ةض ئةوة وا زةنىات ٖةْىسيَو دةغىتةيإ‬
‫بةٖيَع بيَت و ؾياوبٔ با ناضى زةغت ضؤشاْة‪ ،‬واى ية ٖةْسيَهيـ نطزووة نة ْىةتوأْ‬
‫ب ةَيَٓةوة و ناضى زةغت بهةٕ (ووْهة دةغتةيإ ضيَهة) نةو ؾىياوٕ بىا نىاضى‬
‫باآلتط و ثريؤظتط‪ .161‬يةنةَيإ بة غطوؾت نايًةية و زووةَيؿيإ ثياوى بة غطوؾىت‬
‫َه ية ؾيَوةى دةغتةياْسا دياواظ بٔ‪ٖ ،‬ةض وةى خواوةْىسةنإ يىة‬ ‫ئاظازة‪ .‬ئةطةض خةي‬
‫ؾيَوةى َطؤ ْاؤ و دياواظٕ‪ ،‬ئةو نات ضووْة‪ ،‬نة ٖةَووَإ ضاظيىٔ بىةوةى وىيٓ‬
‫‪82‬‬
‫َه بىة‬ ‫خواضةوة نايًةى ويٓ غةضةوة بيَت‪ .‬ئاوةٖاف باَإ زةضزةنةويَت‪ ،‬نىة خىةي‬
‫غطوؾت ٖةْسيَهيإ ئاظازٕ و ٖةْسيَهيؿيإ نايًة‪ .‬بة طؿت ‪ ،‬زؤخ ناياليىةت بىة‬
‫غوز و زازوةضاْةؾة با ٖةضزوو يةٕ (ئاغا و نايًة)‪.162‬‬
‫ئةطةض بٓةَاى ْايةنػاْ و ضيعبةْسى ٖةضِةَ ية يةى‪ ،‬بة غةض ٖةَوو ٖةبووة‬
‫غطوؾ تييةناْسا ب ةغجيَت و ية يةن تطيؿةوة‪ ،‬بة غةض ٖىةَوو ضةطىةظى َطؤييىسا‬
‫َطايىةن زياضيهطاويؿىسا‬ ‫ب ةغجيَت‪ ،‬ئةو نات ية يةن غيَيةَةوة بىة غىةض ناَةي‬
‫َطايىة‪،‬‬ ‫َطاى ياْاْ ‪ ،‬با منووْة‪ ،‬نة بة ضاى ئةضةغتا باؾرتئ ناَةي‬ ‫زةوةغجيَت‪ .‬ناَةي‬
‫َهو‬ ‫َيَو ٖاووآلت يةنػإ ثيَو ْايةت‪ ،‬نة ٖةَإ ئةضى و َافيإ ٖةبيَت‪ ،‬بةي‬ ‫ية ناَةي‬
‫ية ثياوى ياْاْ ئاظاز‪ ،‬ثاؾإ شْ ياْاْ و ية زواييؿسا نايًة ثيَهٗاتووة‪.‬‬
‫ئةّ ثياوة ياْاْيية ئاظازة‪ْ ،‬يؿاْةى َطؤ ي ضةغىةْة ى ئةضةغىتا‪ ،‬نىة ئةطىةض‬
‫َاَاغتاى يةنةّ بة زضيَىصاي قػىةنطزْ يىة غىةض َىطؤ و غطوؾىت َىطؤ ‪ ،‬وةى‬
‫بامساْهطز‪ ،‬وؾةى ‪ Anthropos‬بةناضزيَٓيَت‪ ،‬نىة وؾىةيةن ياْاْييىة و بىة واتىاى‬
‫(بووْةوةضى َطؤي ) زيَت‪ٖ ،‬ةض ظوو تيَسةطةئ نة ططوثيَه ب ىووى يىة يىةى دىاضي‬
‫ضةطةظى َطؤي ئةّ ثيَٓاغةية زةياْططيَتةوة‪ ،‬زياضة ئةويـ (ثيىاوى ياْىاْ ئىاظاز)ة‪.‬‬
‫َة) تةْيا ئةّ ثيىاوة‬‫ثيَٓاغة ْاوزاضةنةى ئةضةغتاف با َطؤ بةوةى (بووْةوةضيَه ئاقً‬
‫ياْاْيية ئاظازة زةططيَتةوة‪ .‬قػةنطزْيؿ ية غةض فةظيًةتىة َطؤييىةنإ و ئةوثىةضِى‬
‫وانة و بةختةوةضي َطؤ و‪ٖ...‬تس‪ ،‬تةْيا قػةنطزْة ية غىةض ئىةّ ثيىاوة‪ٖ .‬ىةضوةٖا‬
‫قػةنطزْ ية باضةى زميونطاغ ‪ ،‬غيػتةَ فةضَاْطِةواي ‪ ،‬زازثةضوةضى ناَةآليىةت‬
‫و يةنػىاْ ‪ ،‬سىانِ و َىةسهوّ‪ٖ ،‬اوضِيَيىةت و زوشَٓايىةت و‪ٖ...‬تىس‪ٖ ،‬ىىةَوويإ‬
‫ثةيوةغة بة زيسى ئةوةوة با (ثياوى ياْاْي ئاظاز)‪.‬‬
‫َة بة غةضيسا) وةى ثىاف‬ ‫نةو شٕ ئةقٌَ و ظيطةن نةَرتة ( يةْ ْائةقآلْ ظاي‬
‫نةَيَو ظياتط ضووْي زةنةيٓةوة‪ .‬ية ضووى ثًة و ثيَطةؾةوة ْىعَرتة‪ ،‬بىة تىةواوى يىة‬
‫بواضةنىىاْ غياغىىةت و نويتىىووض زووض خطاوةتىىةوة‪ٖ .‬ىىةضوةٖا تواْىىاى ئةااَىىساْ‬

‫‪83‬‬
‫فةظيًةتةناْ ثياوى ْيية‪ .‬باية ية بواضى ئةخالقسا فةظيًةت تايبةت بة خاى ٖةية و‬
‫ية ثًةيةن ْاوةْسي زاية ية ْيَوإ ثياوى ياْاْ ئاظاز و نايًةزا‪.163‬‬
‫َطىة زيَٓيَتىةوة‪ ،‬نىة‬‫بةآلّ نايًة‪ ،‬ئةضةغتا تياضةيةن تةواوى زاْاوة و تيايسا بةي‬
‫زؤخ نايًة (غطوؾت )ية و ئةوإ بة نايًةي ية زايهبىووٕ‪ ،‬بطىطة ئىةو زؤخىة بىا‬
‫خايإ و ئاغاناْيؿىيإ وةى يىةى بىة غىوزة‪ .‬بىةآلّ ئىةّ بابةتاْىة ثيَويػىتيإ بىة‬
‫وضزنطزْةوةى ظياتطة‪ .‬با باغ خيَعإ بهةئ نة يةنةّ ططزبووْةوةى غطوؾتيية‪ ،‬يةنةّ‬
‫خاْةؾة نة بة يةنططتٓ وةْس زاْةيةنيإ طوْس زضوغىت زةبيَىت‪ ،‬ثاؾىإ يةويَؿىةوة‬
‫َةت‪.‬‬‫زةويٓة غةض باغ زةوي‬

‫‪84‬‬
‫دووةم‬
‫خيَسان و دؤخى ذن‬

‫َوةؾاْسْةوةى خيَعاْ ية ْيَو ويٓ ثاغةواْةناْسا زةنىطز‪ ،‬تىا‬ ‫ئةفالتوٕ زاواى ٖةي‬
‫َةتيَه يةنططتوو)ى ٖةية‪ْ .‬ابيَت باوى‪ ،‬نىوضِ‪ ،‬شٕ يىإ َيَىطز‬ ‫َٓيا بيَت يةوةى (زةوي‬‫زي‬
‫ٖةبٔ‪ ،‬ووْهة ئةوإ بة ٖةَووياْةوة خيَعاْيَه طىةوضة ثيَهىسةٖيَٓٔ‪ .‬ييَىطةوة شٕ يىة‬
‫َهو نطزويةتييىىة ثياويَىىو نىىة‬ ‫ناَاضةنةيىىسا وةظيفةيىىةن زيىىاضيهطاوى ْىىةبووة‪ ،‬بىىةي‬
‫دةْطاوةضة‪ ،‬خةضيَه ًَُالْيَيىة‪ ،‬ضاٖيَٓىاْ قوضغى ثيَىسةنطيَت و‪ٖ...‬تىس‪ .‬نةوى‬
‫ئةضةغتا بة تةواوى ئةّ زيسةى ئةفالتوٕ ضةت زةناتةوة‪ ،‬نة ية غةض ظاضى غىونطاتةوة‬
‫ية ناَاضةنةيسا زةناتة ضوو‪ .‬بة ؾيَوةيةن تايبىةتيـ غىيَ ضةخٓىةى غىةضةن يىيَ‬
‫زةططيَت‪:‬‬
‫‪ -1‬ئةو يةنيَتييةى غونطات باغيهطزووة و ثيَي وابووة ئةوثةضِى وانةى با ؾاض‪-‬‬
‫َوةؾاْسْةوةى خيَعاْ تايبةت تىا ثاغىةواْةنإ يىة‬ ‫َةت تيازاية و بووةتة ٖاى ٖةي‬ ‫زةوي‬
‫َىةت‪ .‬ئةضةغىتا يىة‬ ‫خيَعاْيَه طةوضةزا ديَطريبٔ‪ ،‬ئةَة زةبيَتىة ٖىاى ضووخىاْ زةوي‬
‫َ زةغتجيَو ى غونطات ئةوةية‪ ،‬نة ئاَىاا‬ ‫نتيَب زووةَ غياغةتسا زةَييَت‪ :‬خاي‬
‫َىةت وةى طؿىتيَو‪ ،‬وىوْهة‬ ‫َةت بةزةغتٗيَٓاْ ظؤضتطئ ضيَصةي يةنيَتيية بىا زةوي‬ ‫زةوي‬
‫َةتةى بةضزةواّ خةَ يةنبووْيةت و‬ ‫ئةَة ئةوثةضِى وانةية‪ ،‬بةآلّ ئاؾهطاية ئةو زةوي‬
‫يةى زةططيَت و يةنسةططيَت‪ ،‬ية ناتاييسا زةطاتة ثٓتيَو بىة تىةواوى يىةوة زةنىةويَت‬
‫َةت بة غطوؾت خىاى يىة تىاى ثيَهىسيَت‪ ،‬واتىة يىة ْيَىو خايىسا‬ ‫َةت بيَت‪ .‬زةوي‬‫زةوي‬
‫شَ اضةيةن ظؤض ئةْساَ تياية‪ ،‬ئةطىةض ظؤض ثى َي يىة غىةض يىةنيَتي زابططيَىت‪ ،‬يىة‬
‫َةت زةبيَتة خيَعإ‪ .‬زواتطيـ زةطاضِيَت و يةبطى خيَعإ زةبيَتىة‬ ‫ناتاييسا ية ديات زةوي‬
‫َىةت‪ ،‬تىانيـ يىة خيَىعإ‬ ‫تاى‪ٖ .‬ةَووَإ زةظاْني يىةنيَتي خيَىعإ ظيىاتطة يىة زةوي‬
‫يةنططتووتطة‪ .‬واتة ئةطةض بؿتواْني ئةو ئاَااة بجيَهني‪ ،‬نة ئةفالتوٕ باغىي زةنىات‪،‬‬

‫‪85‬‬
‫َىةت وةى ئىةوةى نىة‬ ‫ٖةض زةبيَت واظى ييَبٗيَٓني‪ ،‬ووْهة زةبيَتة ٖىاى ضووخىاْ زةوي‬
‫ٖةية‪.164‬‬
‫َوةؾىاْسْةوةى‬ ‫َرتى ٖةية‪ .‬ئىةقالتإ وةى ئىةااَيَو بىا ٖةي‬ ‫‪ -2‬ضةخٓةيةن قووي‬
‫َوةؾاْسوةتةوة‪ ،‬ووْهة تطغاوة يةوةى وىيٓ ثاغىةواْإ يىة‬ ‫َهساضيَت ‪ ،‬خيَعاْ ٖةي‬ ‫َوي‬
‫َه َٓىة‬ ‫َيَىت ئةَىة َىوي‬ ‫َهساضيَت ؾتةنإ ْانانييإ تيَبهةويَت‪ ،‬يةنيَو بً‬ ‫غةض َوي‬
‫َيَت ٖ َٓة‪ ،‬باية بة ثيَويػت ظاْيوة ية ٖةَوو ؾىتيَهسا ٖاوبىةف بىٔ‪،‬‬ ‫ئةوى تط بً‬
‫َني يىة‬‫َهساضيَت تايبةت ْابيَتة ٖاى نيَؿة و ْانان ‪ ،‬بىةو َةضدىةى ْىةٖيًَ‬ ‫بةآل ّ َوي‬
‫َهساضيَت تايبةت ضةْطة ببيَتة ٖايةى با ظيازبووْ‬ ‫ئاغت خاى تيَجةضِيَت‪ ،‬ووْهة َوي‬
‫بةضٖةّ‪.‬‬
‫َىةنإ‪،‬‬ ‫‪ -3‬بة قوضباْيسإ بة خيَعإ و َٓساٍَ و بة ٖاى ٖاوبةف بووْ شٕ و َٓاي‬
‫توؾ وةْس نيَؿة و بةضبةغتيَه تط زةبني‪ :‬وةى ئىةوةى نىوضِ غىونايةت بىة بىاون‬
‫زةنات بيَ ئةوةى ثيَ بعاْيَت‪ ،‬ووْهة ئةو باون ٖةَوواْة ْةى تانة نةغيَو‪َ .‬ازاّ‬
‫ثةيوةْسييةناْيـ ْةظاْطاوٕ‪ ،‬ضةْطة باوى نوضِى خاى بهوشيَت‪ ،‬يإ نوضِ زايه خىاى‬
‫بهوشيَت‪ ،‬ياخوز بطا نوؾة و ٖاوغةضطريي سةضاَهطاوةنإ (ظواز احملطَات) و‪ٖ..‬تىس‬
‫ظؤض ببيَت‪ .165‬بةّ ؾيَوةيةف ثةيوةْسيية غطوؾتييةنإ و غىاظزاضي ْيَىو َطؤ ىةنإ‬
‫َهساضى زوو ؾت غطوؾىتني‪ْ ،‬ىةى بةضٖىةَ خىوو و‬ ‫ْاَيَٓٔ‪ .‬نةوا بيَت خيَعإ و َوي‬
‫َوةؾاْسْةوةؾيإ يةطةٍَ َةيً غطوؾىت و‬ ‫ْةضيت يإ زؤخة ناَةآليةتييةنإ بٔ‪ٖ .‬ةي‬
‫َة‪.‬‬‫َةتسا بة طؿت زش زةوةغتيَت و ؾت وةٖاف َةساي‬ ‫خيَطى زةوي‬
‫َطةناْ ئةضةغتا ية زشى تيىاضة غياغىييةناْ ئىةفالتوٕ‬ ‫بة ٖيَعى و واظى بةي‬
‫َىىةت‬
‫ٖىىةض وىىاْيَو بيَىىت‪َ ،‬اَاغىىتاى يةنىىةّ ثيَىىي وابىىووة‪ ،‬نىىة فةيػىىةفةى زةوي‬
‫َوةؾاْسوةتةوة و ية خػتٓة ضووى تياضةنةى خاى ية باضةى خيَعاْةوة‬ ‫َاَاغتانةى ٖةي‬
‫بةضزةواّ بوو‪ .‬ئةو ظؤضى ثيَ غةيطة‪ ،‬نة زةبيٓيَت ئةفالتوٕ با ئةوةى بيػىةمليَٓيَت نىة‬
‫شْاْيـ زةبيَت ٖةَإ ئةضن ثياواْيإ ٖةبيَت‪ ،‬وىواْسْةناْ (يىإ منووْىةناْ ) يىة‬
‫َة غةطةنإ‪َ .‬يَيٓةى طياًْةبةضإ‬ ‫ديٗاْ طياًْةبةضاْةوة وةضزةططيَت‪ ،‬بة تايبةتيـ زيًَ‬
‫‪86‬‬
‫َةوةيإ يىة غىةض ْييىة‪َ .166‬ىازاّ خيَىعإ ٖةيىة‪ ،‬نىاضى ْاوَىاٍَ‬‫وةى شٕ ئةضن َاي‬
‫بٓةضِةتيَه غطوؾت و ثيَويػت شياْ ناَةآليةتيية‪ٖ ،‬ةض ئةوةف ئةضن غىةضةني‬
‫شْاْة‪.‬‬
‫خيَعإ ى ئةضةغتا ية شٕ و َيَطز و َٓساٍَ و ٖةضوةٖا نايًةناْيـ ثيَهٗىاتووة‪،‬‬
‫نة بة ئاَيَطى ظيٓسوويإ زازةْيَ و ئةضنيإ ئةااَساْ ئةو ناضاْةية‪ ،‬نىة بىا ثيىاوى‬
‫ئاظاز ؾياو ْيية با خاى ثيَيإ ٖةغتيَت‪ ،‬ثةيوةْىسى ْيَواْيؿىيإ ثةيوةْىسى ئاغىا و‬
‫نايًةية‪ٖ .‬ةضوةٖا ثةيوةْسييةن ٖاوغةضيياْة و ية ناتاييسا ثةيوةْسييةن باوناْةف‬
‫ية ْيَو خيَعاْسا ٖةية‪.‬‬

‫‪87‬‬
‫شيَيةم‬

‫ثياو و ثيَطةى لة نيَو خيَساندا‬

‫ثةيوةنديى ئاغا و كؤيمة‪:‬‬


‫ثياو غةضؤن خيَعاْة‪ ،‬ووْهة ئةقًَيَه بة ٖيَعى ٖةية و زةتواْيَت ناضوباضى َاٍَ‬
‫َةتيـ ثيَهةوة ببات بةضِيَوة‪ .‬وةى ْاخوزا واية‪ ،‬غووز ية ٖةْىسيَو ئىاَيَطى بىيَ‬ ‫و زةوي‬
‫طياْ وةى غونإ وةضزةططيَت‪ٖ ،‬ةض وةى غووز ية ظيٓىسووةناْيـ وةضزةططيَىت‪ ،‬وةى‬
‫غووز وةضططتٓ يىة نىاثتٓ ثيَؿىةوةى نةؾىتييةنة‪ٖ .‬ىةضوةٖا غىةضؤى خيَىعإ بىا‬
‫بةزةغتٗيَٓاْ بصيَوى خيَعإ‪ ،‬غووز يىة ٖةْىسيَو ئىاَيَطى ظيٓىسووف نىة نايًىةنأْ‬
‫وةضزةططيَت‪ ،‬ثةيوةْسى ْيَواْيؿيإ‪ ،‬ثةيوةْسى ئاغاية بة نايًةوة‪ ،‬ية غةض بٓةَاى ٖيَع‬
‫زاَةظضاوة و بةو ؾيَوةيةى‪ ،‬نة ٖةية ٖيض ثةيوةْسى بة زازثةضوةضييةوة ْيية‪ .‬ئةضةغتا‬
‫ثيَي واية يةبةض ئةوةى نةغاْيَو ٖةٕ بىة غطوؾىت نايًىةٕ و ناياليىةتيـ باؾىرت و‬
‫زازثةضوةضاْةتطة بايإ‪ ،‬ثةيوةْسى ئاغا و نايًىة بىا ٖىةضزوونيإ بىة غىوز زةبيَىت‪.‬‬
‫َىسا‪،‬‬‫َيتىةوة يىة غىايةى ئةقً‬ ‫َاظ ْيية‪ ،‬دا فةيػةفيياْة ييَ بهاي‬‫َةغةيةنةف ٖيض ئاي‬
‫ياخوز ئةظَوْطةضياْة و يةغايةى فانتة ٖةبووةناْسا‪.167‬‬
‫َطاى ياْىاْ زووثىات‬ ‫بةّ ؾيَوةية‪ ،‬ئةضةغتا زؤخ ناياليةت ئةو ناتةى ناَةي‬
‫َيؿ ثيَسةزات‪ ،‬ناتيَو زةَييَت‪( :‬داضيَو بووْةوةض ٖةٕ‪،‬‬ ‫زةناتةوة و ثاغاوطةييَه ئةقً‬
‫نة ٖةض ية يةزايهبووْةوة ئةْساَةناْ ديىاواظٕ‪ٖ .‬ةْىسيَهيإ بىة غطوؾىت سىانِ و‬
‫غةضنطزةٕ و ٖةْسيَهيؿيإ ئاَازةى ًَهةوني‪ ،‬ئةَاْة باؾرتة ناضى غةضنطزايةت بىة‬
‫غةيطى خايإ بػجيَطٕ‪ .‬ئةطةض َطؤ ية ْةفؼ و دةغتة ثيَهسيَت‪ْ ،‬ةفؼ بة غطوؾىت‬
‫خاى سانُة و دةغتةف َةسهوّ)‪ٖ .168‬ةْسيَ داض نةغاْيَو زةبيىٓني‪ ،‬نىة تياياْىسا‬
‫‪88‬‬
‫دةغتة سونُ ْةفؼ زةنات‪ ،‬بةآلّ وتٓ ئةوةى نة ْةفؼ سونُ دةغتة زةنىات‪،‬‬
‫ئةَة ئةو زةغةآل تةية نة ئاغا بة غةض نايًةزا ٖةيةت ‪ ،‬ضيَو وةى سونُ ئىةقٌَ بىة‬
‫غةض ؾةٖوةتسا‪ .‬ئةطةض غطوؾت و بططة بىة غىووزيـ بيَىت بىا دةغىتة نىة ْىةفؼ‬
‫َ ووٕ‪ ،‬نة ئةقٌَ سىونُي‬ ‫سونُي بهات‪ ،‬ئةوا غطوؾت و بة غووزيؿة با يةْ ٖةي‬
‫بهات‪ .169‬زؤخ ثيَ ةواْة يإ زشى زؤخ ئاغاي و غطوؾت ئةوةية‪ ،‬دةغتة سونُ‬
‫ْةفؼ بهات‪ .‬باية ئةطةض نةغيَو دةغتة بة غةض ْةفػيسا ظاٍَ بوو‪َ ،‬اْاى وايىة ئىةو‬
‫نةغة باؾرت زةتواْيَت ناضى زةغت يإ دةغتةي ئةااّ بسات و باؾرت واية ئاغايىةى‬
‫سونُي بهات‪ ،‬ووْهة ئةو ٖةض بة غطوؾت نايًةية‪ ،‬ئاَازةية تا نةغيَه تط ببيَتىة‬
‫َيؿ ٖةبيَت تا ئةوةْسةية نة يةواْ تط تيَبطات‪ٖ ،‬ةضوةْسة خاى‬ ‫خاوةْ ‪ .‬ئةطةض ئةقً‬
‫َيإ‬‫ية ئةقٌَ بة َاْا تةواوةتييةنةى بيَبةؾة‪ .‬يةَةؾسا دياواظة ية طياًْةبةضإ نة ئةقً‬
‫ْيية و بة غةضيعة ناضزةنةٕ‪ .171‬بةناضٖيَٓاْ نايًة ظؤض دياواظ ْيية ية بةناضٖيَٓاْ‬
‫َ ‪ ،‬ئةَاْة ٖةضزوونيإ ية زابيٓهطزْى ثيَويػىتيية ضؤشاْةييىةناْ‬ ‫طياًْةبةضاْ َاي‬
‫ئاغانةياْسا بةؾساضٕ‪.171‬‬

‫‪89‬‬
‫ضوارةم‬
‫ثياو و ثةيوةنديى هاوشةريَتى‬

‫وةى وإ غةضؤى خيَعإ ئاغاى نايًةناْيةت ‪ ،‬ثةيوةْسى ٖاوغةضيَتيؿى يةطىةٍَ‬


‫َةناْيؿيسا ثةيوةْسى باونايةت ٖةية‪ .‬ثةيوةْسى‬ ‫شْةنةيسا ٖةية‪ٖ ،‬اونات يةطةٍَ َٓاي‬
‫َةنإ) وةى ثةيوةْسى يةطةٍَ نايًةناْيسا (يإ ثةيوةْىسى‬ ‫بةّ زوو يةْةوة (شٕ و َٓساي‬
‫ئاغا و نايًة) ْيية‪ ،‬ثةيوةْىسى يةطىةٍَ شْةنةيىسا وةى ثةيوةْىسى بةضثطغىاْة يةطىةٍَ‬
‫َةناْيىسا وةى ثةيوةْىسى ثازؾىاية يةطىةٍَ‬
‫ٖاوآل تياْسا‪ .‬نةو ثةيوةْىسى يةطىةٍَ َٓاي‬
‫ضةعيةتةنةيسا‪.172‬‬
‫يةبةض ططْط بابةتةنة زةبيَ تاويَىو يىة غىةض ٖاوغىةضطريي بوةغىتني‪ ،‬تىا ضاى‬
‫ئةضةغتاى يةباضةوة بعاْني‪:‬‬

‫‪ -1‬هاوسةرطرييى‪:‬‬
‫َطاى ياْاْيىسا زةيػىةثاْس‪،‬‬
‫ٖاوغةضطريي ظةضووضةتيَو بوو زابوْةضيت يىة ناَىةي‬
‫باية ٖةْسيَ ية ؾاضةنإ ضيَطةيإ بة ثريةشْةنإ زةزا‪ ،‬توْستطئ غىعاى ئىةو نةغىاْة‬
‫بسةٕ نة غووضٕ ية غةض ئةوةى ٖاوغةضطريي ْةنةٕ‪ :‬ضةبةْ ية ؾىاضى غىجاضتا تىاوإ‬
‫َبصاضزٕ و تةَاؾانطزْ نةشاوة طؿىتييةنإ و‪ٖ...‬تىس بيَبىةف‬ ‫بوو‪ ،‬يإ ية َاف ٖةي‬
‫زةنطإ‪.173‬‬
‫ى ئةضةغتاف ٖاوغةضطريي ظةضووضةتيَهىة‪ٖ ،‬ةْىسيَ دىاض غطوؾىت ثيَويػىت‬
‫زةنات‪ٖ ،‬ةْسيَ داضيـ ويػت ئامسإ وا زةخواظيَ‪ ،174‬ووْهة غطوؾت ٖةض داضيَىو‬
‫َةيً يةوةية خاى بة ْةَطي بطةيةْيَت‪ ،‬بةوةى تانةناْ ية ؾيَوةى خاى خباتىةوة‪.‬‬
‫(بٓةَاى غطوؾت‪ ،‬وةى ية ؾويَٓيَه تطيؿسا ومتىإ‪ ،‬بطيتييىة يىة خػىتٓةوةى وىةْس‬
‫ويَٓةيةن ٖةَإ داض‪ ،‬وةى وإ داضى دياواظى طياًْةبةض زةخاتةوة)‪ .175‬غطوؾىت‪،‬‬
‫وةى ية بةؾ ثيَؿرتزا ومتإ‪ ،‬ناض زةنات ية ثيَٓىاو بىةضزةواَ ضةطىةظى َطؤيىي يىة‬
‫‪91‬‬
‫َيَتةوة و بجاضيَعيَت‪ .‬بةّ ؾيَوةية زةبيىٓني‬
‫فاضَ داضزا‪ ،‬ووْهة ْاتواْيَت تانةنإ بٗيًَ‬
‫غطوؾت ٖةضيةنة ية شٕ و ثياو‪ ،‬ثيَؿىرت يىة يىةٕ ويػىت ئامساْىةوة ضيَهدىطاوة و‬
‫طوايَٓطاوة تا شياْيَه ٖاوبةف بصئ‪ .176‬ييَطةوة َةغىةيةى شيىاْ ٖاوبةؾى ْيَىط و‬
‫َيَ‪َ ،‬ةغةيةيةن غطوؾت زةبيَت‪ ،‬نة ئةغتةَة با شٕ بتواْيَت بةبيَ ياضَةت ثياو‪،‬‬
‫تان ٖةَإ داض خباتةوة‪ٖ .‬ةض وةى ثياويـ ئةغتةَة بةبيَ ياضَةت شٕ بىة ٖىةَإ‬
‫ضؤٍَ ٖةغيتَ‪ .‬بةّ ؾيَوةية ثيَويػتي شياْ ٖاوبةف زيَتة ثيَؿةوة‪ ،‬نة خىوو و ْىةضيت‬
‫دةختيإ ية غةض نطزووة و ثيَويػتيإ نطزووة‪.177‬‬
‫خػتٓةوةى َٓساٍَ تةْيا وةغيًةيةى ْيية با خعَةتهطزْ غطوؾىت‪ ،‬نىة تىةْيا‬
‫َهو وةغيًةيةنيؿة با غىووزيَه زوو يةْىة‪.‬‬ ‫زةيةويَت ثاضيَعطاضى ية داض بهات‪ ،‬بةي‬
‫َة واظةناْياْسا توؾ زةبٔ‪،‬‬ ‫ئةو ْاضِةسةتيياْةى نة باوإ ية نات بةخيَونطزْ َٓساي‬
‫يةنات ثريبووْسا بة زوو ٖيَٓسة بايإ زةطةضِيَتةوة‪ ،‬ئةو ناتةى خاؾيإ واظٕ و ٖىيض‬
‫زةضوويةن تطيإ ْيية‪.‬‬
‫ئةطةض دياواظى (ٖةْسيَ دىاضيـ زشايىةت ) يىة ْيَىوإ تواْانىاْ شٕ و َيَىطززا‬
‫ٖةبيَت‪ ،‬ية غووز و بةضشةوةْسى ٖةضزوونيإ زةبيَت‪ .‬ئةطةض غطوؾت يةنياْ بىةٖيَع‬
‫و ئةويرتياْ واظ نطزووة‪ ،‬با ئةوةية تا زووةَيإ ظياتط وضيا بيَت و يةنةَيؿيإ بىة‬
‫تواْاتط بيَت ية واضةغةضنطزْ نيَؿةنإ و ضةتساْةوةى ٖيَطؾةنإ بة ئاظايةت خىاى‪.‬‬
‫ٖةضوةٖا يةْ بةٖيَع زةتواْيَت بصيَوى ثةيسا بهات‪ ،‬يىة زةضةوة ظؤضيَىو يىة مشىةى و‬
‫ثيَويػتييةناْ خيَىعإ زابىني بهىات و بٗيَٓيَتىةوة‪ ،‬يىة ناتيَهىسا يىةْ زووةّ يىة‬
‫غةضيةت ثاضيَعطاضييإ ييَ بهىات‪ ،‬ئةطىةضْا ثةيىسانطزْ مشىةى و بىصيَوى َاْايىةن‬
‫ْةزةبوو‪ .‬غطوؾتة نة ئةّ ناضة زةنات‪ ،‬يىةنياْ وا ييَهىطزووة بتواْيَىت شيىاْيَه‬
‫َةوة زضوغت بهات‪ ،‬زووةَىيـ بتواْيَىت وىا نييةناْ خىاى يىة‬ ‫غةقاَطري ية َاي‬
‫زةضةوة ئةااّ بسات‪ ،‬تةْاْةت ية َٓساٍَ خػتٓةوةؾىسا غطوؾىت ٖاوبةؾى نىطزووٕ و‬
‫َسةغىة‪ :‬شٕ بىة خاضانىسإ و ثيىاويـ بىة‬ ‫ٖةضيةنةيإ بىة خعَىةتيَه تايبىةت ٖةي‬
‫ثةضوةضزةنطزٕ‪.178‬‬
‫‪91‬‬
‫‪ -2‬ميَرد‪:‬‬
‫بة ضاى ئةضةغتا غطوؾتيية ئةطةض ثياو فةضَإ بىسات و شْىيـ طويَطِايىةٍَ بيَىت‬
‫َبووْ ثياو بة‬ ‫(ووْهة ضةطةظى ثياو ية شٕ طوااوتطة با غةضؤنايةت نطزٕ‪ ،‬ثاؾإ ظاي‬
‫غةض شْسا ؾتيَه ظؤض غطوؾىتيية)‪ .179‬يىة ضاغىتيسا ئىةو ٖاناضاْىةى ئةضةغىتا بىا‬
‫َبووْة زةياْٗيَٓيَتةوة‪ٖ ،‬ةْىسيَهيإ ثةيوةغىة بىة ديىاواظى تواْىاى‬ ‫ثاغاوزاْ ئةو ظاي‬
‫َيسا يىة‬‫َ بة غةض يةْ ْائةقً‬ ‫َبووْ يةْ ئةقً‬ ‫َي ْيَوإ شٕ و ثياوةوة‪ ،‬وةى ظاي‬ ‫ئة قً‬
‫َة بة‬
‫َ ظاي‬ ‫ْةفػ ثياوزا‪ ،‬ية ناتيَهسا ية ْةفػ شْسا بة ثيَ ةواْةوةية و يةْ ْائةقً‬
‫َيسا‪ ،‬ئةَةف ية ناتاي ئةّ بةؾةزا و ية نات باغ ثؿتبةغتٓ ئةضةغىتا‬ ‫غةض ئةقً‬
‫َطازا‪ ،‬ظياتط باغي زةنىةئ‪.‬‬ ‫بة (غطوؾت ْةفؼ) ية ضيَهدػتٓ ناضوباضى ْيَو ناَةي‬
‫ٖةْسيَه تط ثةيوةغة بة باياياشياوة‪ ،‬وةى غىةيب بىووْ شٕ‪ ،‬طوايىة ٖةيو ييىة و‬
‫ئيذاب بووْ ثياو طوايىة فاضَىة‪ ،‬وةى يىة بةؾى ثيَؿىووزا بامسىاْهطز‪ٖ .‬ىةضوةٖا‬
‫َةغةيةى دياواظى ية تةَةْسا‪ ،‬ووْهة ئةضةغتا ية ْةضيت وآلتةنةى يٓةزةزا‪ ،‬نىة‬
‫تيايسا نض بة ثياويَو بة ؾوو زةزضا نة زوو ٖيَٓسةى خىاى تةَىةْ ٖىةبوو‪ْ ،‬ىة يىة‬
‫َيؿسا ٖاوؾىاْ يىةنرت ْىةبووٕ‪ .‬نةوى ئةضةغىتا‬ ‫تةَةْسا و ْة ية ثيَطةيؿتوي ئةقً‬
‫ثاغاويَه فةيػةف با ئةّ زؤخة غةيطة ثيَؿهةف زةنات و ثيَي واية‪ ،‬ئةَة ناض يإ‬
‫ويػت غطوؾتة‪ .‬با تاويَو ية غةض ئةّ ييَهساْةوةيةى بوةغتني‪.‬‬

‫‪ -3‬تةمةنى هاوسةرطرييى‪:‬‬
‫ئةطةض تاويَو ية غةض ضاى ئةضةغتا زةضباضةى تةَةْ طوااو با ٖاوغىةضطريي و‬
‫ئاَاْر ييَ ضامبيَٓني‪ ،‬زةتواْني تيؿه ظؤض خبةيٓة غةض تياضةنةى يىة غىةض ثةيوةْىسى‬
‫ٖاوغةضيَت و ئةو ثةيوةْسييةف غطوؾت زةضزةنةويَت‪.181‬‬
‫ئةضةغتا ثيَي واية ثيَويػتة ياغازاْةض بايةخيَه ظؤض بىة بابىةت ٖاوغىةضطريي‬
‫بسات‪ ،‬ثيَويػتة تةَةْ ٖاوغةضطريى و ئةو غيفةتاْةى ثيَويػتة ية نوضِ و ن ةنةزا‪،‬‬
‫ثيَـ ٖاوغةضطريي ٖةبٔ زياضي بهات‪ ،‬ووْهة ئيَُة ْةوةيىةن تىةواو تةْسضوغىتُإ‬
‫‪92‬‬
‫زةويَت‪ٖ ،‬اوغةضطريييـ ئةو زاَةظضاوةيةية نة دةغتةى تةْسضوغتُإ ثيَسةبةخؿىيَت‪،‬‬
‫َةتةنةَإ‪ 181‬تةَةْ ٖاوغىةضطريي ؾىتيَو ْييىة‬ ‫ئةو وةى زايةْطةيةى واية با زةوي‬
‫َهو ثيَويػتة َةغىةيةيةن ظةضوضى‬ ‫َه ‪ ،‬بةي‬‫بهةويَتة زةغت ئاضةظوو يإ َيعاد خةي‬
‫بيَت‪ ،‬نة غطوؾت زةيػةثيَٓيَت‪ ،‬نة ئةويـ ٖيض ناضى بيَٗوزة ْانىات و يىة ٖىةَوو‬
‫ناضيَهىىسا وةى وةغىىتايةن زةغىىرتِةْطني زةضزةنىىةويَت‪ .‬غطوؾىىت خىىاى تةَىىةْ‬
‫َ وةى‬ ‫ٖاوغةضطريي بةّ ؾيَوةية زياضي زةنات‪ :‬ئةطةض غطوؾت تةَىةْ سىةفتا غىاي‬
‫زوا ويَػتطة با تواْاى َٓساٍَ خػتٓةوةى ثياو زاْابيَت و زواى ئةوة ْةظؤى بيَىت‪ ،‬بىا‬
‫َ زياضي نطزبيَت‪ ،‬ئيَُةف زةبيَت بطةضِيَيٓةوة غةض ئةّ بٓةَاية و يىة‬ ‫شْيـ ثةاا غاي‬
‫زياضيهطزْ باؾرتئ تةَةْ ٖاوغةضطرييسا ثاضيَعطاضى ية ٖةَإ ضيَصة بهىةئ‪ .‬واتىة‬
‫زةبيَت دياواظى ْيَوإ تةَةْ ثياو و شٕ ية نات ٖاوغةضطرييسا بيػت غاٍَ بيَت‪ٖ ،‬ةض‬
‫وةى غطوؾت خاى زياضيهطزووة!‬
‫َيَت ْابيَت َٓىساآلٕ ظوو ٖاوغىةضطريي بهىةٕ‪ ،‬وىوْهة وةوىةيةن‬ ‫ٖةضوةٖا زةي‬
‫ْاناٌََ زةخةْةوة‪َ ،‬يَيٓةى ظؤض تيىا زةبيَىت و وةوةؾىيإ واظ و دةغىتةى ب ىووى‬
‫َيَت ثيَويػتة ثةْس يةواْةى زةوضوبةضَإ وةضبططئ‪ٖ ،‬ةَوو ئىةو طة ْىةى‬ ‫زةبيَت‪ .‬زةي‬
‫َةناْيإ ظوو ٖاوغىةضطريى بهىةٕ‪ ،‬وةوىةيةن ْاناَىٌَ و واظ و‬ ‫ضاٖاتبووٕ نة َٓساي‬
‫َبووْياْسا زةَطزٕ‪ ،‬ووْهة‬‫ب وونيإ خػتوةتةوة‪ ،‬تةْاْةت زايهاْيؿيإ ية نات َٓاي‬
‫َه نطيت ية غىةض ئىةو شَىاضة ظؤضةى‬ ‫(ئةو زايهاْة) َٓساٍَ بووٕ‪ .‬ييَطةوة ناتيَو خةي‬
‫َطزٕ ية ْيَو شْاْ وزا ثطغياضيإ ية خواوةْس نطز‪ ،‬خواوةْس ثيَي طىوتٔ‪َ( :‬يوةنىإ‬
‫ثيَـ ثيَطةيؿتٓيإ‪ ،‬ييَُةنةْةوة)‪َ .‬ةبةغت يةوة بوو (ثيَـ نات خىاى)‪ ،‬واتىة يىة‬
‫تةَةْيَه ظووزا ن اْتإ بة ؾوو َةزةٕ‪ .‬بيَطوَإ ئةو وتةيةى خواوةْس‪ ،‬ثةيوةْىسى‬
‫َهو ئاَاشة بةو شَاضة ظؤضةى َطزٕ‬ ‫َييةناْةوة ْيية‪ ،‬بةي‬‫بة زضويَٓةى بةضٖةَة نؿتوناي‬
‫َيسا (ثىيَـ تةَىةْ طواىاو)‬ ‫زةنات نة بة ٖاى ب ة ؾووزاْ ن إ ية تةَةْ َٓساي‬
‫زةنةوْةوة‪.182‬‬

‫‪93‬‬
‫َهو ئىاظاضى‬ ‫ٖةضوةٖا ٖاوغةضطريي ظوو تىةْيا ظيىإ بىة وةوىة ْاطةيىةْيَت‪ ،‬بىةي‬
‫َىيَني‪ :‬تةَىةْ طواىاوى ٖاوغىةضطريي‬ ‫يةْةناْيـ زةزات‪ .‬ئةطةض ئاغىاي بيَىت بً‬
‫ناتيَهة يةْةنإ يةوثةضِى تواْاى َٓساٍَ خػتٓةوةياْسا بٔ‪ ،‬ئةو نىات ئىةو ن ىاْةى‬
‫ظوو زةغت بة ناضى غيَهػى زةنىةٕ خىووى ثيَىوة زةطىطٕ‪ ،‬بىةآلّ نىوضِإ ظيىإ بىة‬
‫غجيَطَةنإ زةطةيةْٔ ثيَـ ئةوةى طةؾةيإ ناٌََ بيَت‪.183‬‬
‫َ و بىا‬ ‫تةَةْ طوااو با ٖاوغةضطريي بة ضاى ئةضةغىتا‪ ،‬بىا شٕ ٖىةشزة غىاي‬
‫َيية‪ ،‬ووْهة دةغتةى ٖةضزوونيإ يةّ تةَةْىةزا طةؾىةيإ‬ ‫ثياويـ غ و سةوت غاي‬
‫َ يةنىىةّ و بةخيَونطزْيؿىىيإ‬ ‫ناَىٌَ زةبيَىىت‪ٖ ،‬ىىةضوةٖا تواْىىاى خػىىتٓةوةى َٓىىساي‬
‫زةبيَت‪.184‬‬
‫َطاى‬ ‫بةّ ؾيَوةية زةبيٓني ئةضةغتا‪ ،‬تياضيعةى زؤخ غةيطى ئىةو ناتىةى ناَىةي‬
‫َىسا ثؿىتيواْي‬ ‫ياْاْ زةنات‪ٖ ،‬ةوٍَ زةزات ثاغاوى با زابتاؾيَ تا ية بةضاَبىةض ئةقً‬
‫بهات‪ .‬ئةو واى ثيَ باؾة نض ؾوو بة ثياويَو بهات‪ ،‬نة زوو ٖيَٓسةى خىاى تةَىةْ‬
‫ٖةبيَت‪ ،‬ئةّ تةَةْ ٖىةشزة غىا ٍَ بيَىت و ئىةويـ غى و سىةوت‪ ،‬تىا ٖىيض دىاضة‬
‫َىة و خايؿى‬ ‫ْعيهايةتييةى ية ْيَواْياْسا ْةبيَت‪ .‬ييَطةوة ثياو‪َ ،‬ىازاّ شْةنىةى َٓساي‬
‫َةى (شْةنة) بهىات‬ ‫ثيَطةيؿتوي و ئةظَووْ ظياتطة‪ ،‬زةتواْيَت وةى ْاناَيَو َاَةي‬
‫نة ٖيض ثيَٓةطةيؿتووة‪ ،‬ئةو زةتواْيَت فةضَإ بسات و شْيـ زةبيَت طويَطِايىةٍَ بيَىت‪.‬‬
‫ناتيَهيـ ئةضةغتا ثطغياض يىة خىاى زةنىات‪( :‬طواىاوتطئ وةضظ بىا ٖاوغىةضطريي‬
‫َه يىة‬ ‫َيَ ثيَويػتة ناض بةو ثةيطِةوة غةضنةوتووة بهةئ نة ظؤضيٓةى خةي‬ ‫ناَةية؟ زةي‬
‫‪185‬‬
‫غةضى زةضِؤٕ‪ ،‬ناتيَو وةضظى ظغتاْيإ وةى نىاتيَه طواىاو بىا ٖاوغىةضطريي و‬
‫ثيَهٗيَٓاْ خيَعاْيَه ْويَ زةغتٓيؿاْهطزووة)‪ .186‬غةضةضِاى ئةَةف ثيَويػىتة طىويَ‬
‫ية ئاَاشطاضي ثعيؿهإ و فةيًةغوفاْ غطوؾيت زةضباضةى َٓىساٍَ خػىتٓةوة بطىطٕ‪،‬‬
‫َىئَ‪ٖ ،‬ىةضوةٖا‬ ‫ووْهة ثعيؿهةنإ زةتوأْ ٖةَوو ؾتيَهيإ ية غةض دةغتةيإ ثيَ بً‬
‫فةيًةغوفاْ غطوؾتيـ زةتوأْ (با)ى طوااو زةغتٓيؿإ بهةٕ‪ .‬ئةوإ با منووْة باى‬
‫بانووضيإ ية باى باؾووض ثيَ باؾرتة‪.187‬‬
‫‪94‬‬
‫زواتط ئةضةغتا وةْس ئاَاشطاضييةن شْاْ غهجطِ زةنات‪ ،‬ثيَويػتة بىا منووْىة‪،‬‬
‫َي ْىةبٔ‪ ،‬تىةْيا خىاضان‬ ‫بايةر بة دةغتةيإ بسةٕ و تةغًيُ خاوبووْةوة و تةَبةي‬
‫غووى خبإ‪ .‬ئةَةف ناضيَه ئاغىاْة بىا ياغىازاْةض ئةطىةض بيىةويَت بىة غىةضياْسا‬
‫بيػةثيَٓيَت‪ ،‬نة ٖةَوو ضؤشيَو بة َةبةغت خواثةضغت ضيَهطزْيَهى ْىةضّ بهىةٕ و‬
‫َبووْ بة زةغتة‪.‬‬ ‫غةضزاْ ثةضغتطاناْ خواوةْس ئاضتيُيؼ بهةٕ‪ ،‬نة ناضوباضى َٓاي‬
‫َيإ بة ثيَ ةواْةى دةغتةياْةوة‪ ،‬زةبيَت ية ٖةَوو وا نييةى ببةخؿىطيَت‪،‬‬ ‫بةآلّ ئةقً‬
‫ووْهة ئاؾهطاية ناضثةية ية غه زايهسا‪ ،‬زةنةويَتة شيَط ناضيطةضي زايهىةوة‪ ،‬وةى‬
‫وإ ضووةى بة خاى ناضيطةض زةبيَت‪.188‬‬
‫َة ْةخاف و ؾيَواوةنإ‬ ‫ئةضةغتا ٖةَإ ضاى ئةفالتوْ َاَاغتاى ية غةض َٓساي‬
‫َىةنإ ديابهطيَٓىةوة‪ ،‬تىا بىعاْني ناَيىإ‬ ‫ٖةية‪ ،‬ثيَويػتة يةنات يةزايهبووْسا َٓساي‬
‫ثيَويػتة واوزيَطى بهطيَىت و بىةخيَوبهطيَت‪ ،‬بىة قىاْوْيَهيـ ٖىةَوو وىاوزيَطييةن‬
‫َةواْيسا خبطيَٓىة بةضزةغىت‬
‫َهو زةبيَت يىة وىاي‬ ‫َة ؾيَواوةنإ قةزةغة بهطيَت‪ ،‬بةي‬‫َٓساي‬
‫‪189‬‬
‫زضِْسة نيَوييةنإ (واتة فطِيَ بسضئَ) ‪ٖ .‬ةضوةٖا زةبيَت قاْوْيَو زابٓطيَت ية ٖىةَوو‬
‫َيَت ظياتط بٔ‪ ،‬بىا ئىةوةى َٓىساٍَ‪ ،‬بىة‬ ‫ؾاضةناْسا شَاضةى َٓساٍَ زياضي بهات و ْةٖيًَ‬
‫َةواْيسا فىطِيَ‬
‫بياْوى ثاضاغتٓ شَاضةى زاْيؿتوإ ية ئاغتيَه زيىاضيهطاوزا يىة وىاي‬
‫ْةزضئَ‪ .‬باية ئةضةغتا ثيَؿٓياض زةنات شَاضةى ئةْساَاْ خيَعإ زياضيبهطيَت‪ ،‬ثاؾإ‬
‫ٖاْا با يةباضبطزٕ ببةئ‪ ،‬ثيَـ ئةوةى ناضثةية شياْ بةبةضزا بيَىت يىإ ٖةغىت بىا‬
‫َةيىة‪،‬‬‫زضوغتبيَت‪ .‬ئةطةض زةضباضةى يةباضبطزٕ بجطغىني ئايىا نىاضيَه ؾىياوة يىإ ٖةي‬
‫وةآلَةنة بةْسة بةوةوة نة ئايا ناضثةية شياْ ٖةية و ٖةغىت بىا زضوغىتبووة يىإ‬
‫ْا‪.191‬‬
‫باغ ئةو غةضةتايةَإ نىطز نىة نىض و نو ِضيَىو خيَىعإ ثيَهىسةٖيَٓٔ و شيىاْ‬
‫ٖاوغةضى زةغت ثيَسةنةٕ‪ ،‬ئةو نات زةَيَٓيَتةوة ئةو َاوةية زياضي بهىةئ نىة ئىةّ‬
‫َةت زةنات‪ .‬ئةَةف ووْهة ْةوةى‬ ‫ٖاوغةضطرييية بة خػتٓةوةى َٓساٍَ خعَةت زةوي‬
‫َىة‪،‬‬‫بة تةَةْةنإ (ٖةض وةى ْةوةى طةاإ) ية ضووى برينطزْةوة و دةغتةؾةوة ْاناًَ‬
‫‪95‬‬
‫باية بووْيات وةوةى نةغة بة تةَةْىةنإ واظة‪ ،‬ثاؾىإ زةنطيَىت غىاآلْ َٓىساٍَ‬
‫َ زياضي بهطيَت‪.191‬‬ ‫خػتٓةوة بة ثيَ َاوةى ثيَطةيؿتوي ئةقً‬
‫با ظيٓاف زةبيَت ناضيَه ئابطِوبةضاْةى ْاخاف بيَىت‪ ،‬ناتيَىو شٕ و َيَىطز (يىةو‬
‫َاوةيةزا نة ثيَهةوةٕ) ئةااَي زةزةٕ‪ .‬بةآلّ ئةطةض يةو َاوةيةزا بهطيَت‪ ،‬نة َٓساٍَ‬
‫َة بهطيَت‪ ،‬نة ؾايةْ غعاى‬ ‫خػتٓةوة ضيَطةثيَسضاوة‪ ،‬ثيَويػتة وةى ئابطِووووْيَو َاَةي‬
‫طوااوى خاى بيَت‪.192‬‬
‫ئةضن شٕ و فةظيًةتةناْ زوازةخةئ با بةؾ زاٖاتوو‪ ،‬ناتيَىو باغى بابىةت‬
‫(شٕ و ئةخالم) زةنةئ‪ .‬بةآلّ ئيَػتا بة زواى ئةو بٓةضِةتاْىةزا زةوىني نىة ئةضةغىتا‬
‫تياضةنةى ية غةض بٓياتٓاوة‪ ،‬زةضباضةى زووضخػتٓةوةى شْىإ يىة بىواضى غياغىةت و‬
‫َيَت ًَهةويي‬ ‫َةوةزا‪ ،‬يإ ئةوةى ثيَي زةي‬ ‫نوضتهطزْةوةى ناض و وا نييإ تةْيا ية َاي‬
‫َبووْ ثيىاو بىة غىةض شْىسا‬ ‫غطوؾت شٕ با ثياو و ئةوةؾ واى ييَ زةنات بًَيَت‪( :‬ظاي‬
‫َةغةيةيةن ظؤض غطوؾتيية‪ 193‬ئةى َةبةغت ية وؾةى (غطوؾت) ويية نة بةضزةواّ‬
‫َيَىت‬‫با ثاغاوزاْ زةغةآلت ثياو و ًَهةوي شٕ زةطةضِيَتةوة غةضى؟ ية وةآلَىسا زةي‬
‫ئةَاْة ٖةَوويإ ثةيوةغة بة غطوؾت ْةفػ َطؤييةوة‪.‬‬

‫‪96‬‬
‫ثيَهجةم‬

‫شروشتى نةفض‬

‫ئةضةغتا ضاى واية خويَٓسْةوةيةن قوَي ئةو بريؤنةيةى ثيَي وايىة‪ٖ :‬ةْىسيَو يىة‬
‫َطؤ ةنإ بة غطوؾت سانُٔ و ٖةْسيَهيؿيإ َةسهوّ‪ ،‬ضاغتةوخا زةَاْباتىة غىةض‬
‫تويَصيٓةوة ية غطوؾت ْةفؼ‪ْ .‬ةفؼ بة غطوؾت خاى زوو ضةطةظة‪ :‬يةنيَهيإ سانِ و‬
‫ئةويرتيإ َةسهوّ‪ٖ ،‬ةضيةنةؾيإ فةظيًةت تايبةت بة خاى ٖةية‪ ،‬يىةنيَهيإ غىةض‬
‫َي َةسهوَىة‪.‬‬ ‫َي سانُىة و ئةوةنةؾىيإ غىةض بىة يىةْ ْائىةقً‬ ‫بة يةْ ئىةقً‬
‫َةتىةناْ تطيؿىسا‬ ‫ئاؾهطاية ئةوةى بة غةض ْةفػ َطؤييسا زةغىةمليَت‪ ،‬بىة غىةض ساي‬
‫َةت)‪ .‬يةَاْةوة زةؾيَ بطةيٓة ئىةوةى قىاْوْيَه طؿىت‬ ‫زةغةمليَت (وةى َاٍَ و زةوي‬
‫ٖةية‪ ،‬نة (بة ثيَ ئةو قاْوْة) غطوؾتيية ئةطةض ٖةْسيَو بة غطوؾت خايإ سانِ بٔ‬
‫و ٖةْسيَهيـ بة غطوؾت َةسهوّ بٔ‪.194‬‬
‫يةبةض ئةوةى قاْوْيَو يإ بٓةَايةن طؿت ٖةية ية وةْس ئاغىتيَه ديىاواظزا‬
‫ناض زةنات‪ ،‬وةْس بواضيَه دياواظى ناضنطزْيؿ ‪ ،‬بة ثيَ ئةو ئاغتاْةى ناضيإ تيَسا‬
‫زةنات زةبيَت‪ :‬سونُ ثياوى ئاظاز (ئاغا) با نايًة داضيَه سونُة‪ ،‬سونُ ْيَطيٓة‬
‫با َيَيٓة داضيَه تطة و سىونُ ثيىاوى طىةوضة (ثيَطةيؿىتوو) بىا َٓىسا ٍَ دىاضى‬
‫َيَني ٖةَوو ئةو نةغاْة (ئاغا و نايًة‪ْ ،‬يَط و َيَ‪َٓ ،‬ساٍَ و‬‫غيَيةَة‪ .‬ضاغتيـ واية بً‬
‫‪195‬‬
‫طةوضة) يةْ دياواظى ْةفػيإ ٖةية ‪ .‬بىةآلّ بىة ؾىيَوةى ديىاواظ و بىة ئاغىت‬
‫َبىصاضزٕ‪،‬‬ ‫دياواظيـ ٖةياْة‪ :‬نايًة بة تةواوى بيَبةؾة ية تواْاى يىة غىةضخاي و ٖةي‬
‫َيَيٓةف ٖةض وىةْسة ٖةيىةت ‪ ،‬بىةآلّ ئىةو فاضَىةى ى ئىةو ٖىةض بىة ْاوىا ن‬
‫َيـ ٖةيةت ‪ ،‬بةآلّ ية فاضَيَه ثيَٓةطةيؿتووزا‪.196‬‬ ‫زةَيَٓيَتةوة‪َٓ ،‬ساي‬

‫‪97‬‬
‫بةَةف ئةضةغتا زةطاتة ظةضووضةتى ئىةوةى ثيىاو سىونُ شٕ‪ ،‬ئاغىا سىونُ‬
‫َةناْيإ و طةوضةناْيـ سونُ َٓساآلٕ بهةٕ‪ ،‬باو ؟ تةْيا‬ ‫نايًة‪ ،‬باوإ سونُ ضؤي‬
‫زضناْسْ ئةوةى بٓةَايةى ٖةية وا زةنات ٖةْسيَو سانِ بٔ و ٖةْسيَهيـ َةسهوّ‪،‬‬
‫َيَت نيَ سونِ زةنات‪ .‬ية يةن تىطةوة ئةضةغىتا بىةوةوة غىةضقاٍَ‬ ‫با خاى ثيَُإ ْاي‬
‫ْةبووة‪ ،‬نة َطؤ ةنإ طياًْةبةضإ سونِ بهةٕ‪ ،‬ووْهة ثيَىي وابىوو نىة طياًْةبىةضإ‬
‫َيإ ْيية‪ ،‬ئةَةف زةياخناتة ثًةيةن خواضووى َطؤ ىةوة و َىطؤ زةتواْيَىت بىة‬ ‫ئةقً‬
‫َيإ ٖةيىة و‬ ‫غةضياْسا ظاٍَ بيَت‪ ،‬بةآلّ ٖةَوو َطؤ ةنإ يةبىةض ئىةوةى َىطؤ ٔ‪ ،‬ئىةقً‬
‫َيسا‪-1259( .‬ب)‪ .‬نةواتة ئةو بٓةَاياْة وني نة ئةضةغتا بة‬ ‫بةؾساضٕ ية بٓةَاى ئةقً‬
‫ٖةْس وةضياْسةططيَت‪ ،‬يةوةزا نة شٕ زةناتة ثاؾىها و ؾىويَٓهةوتةى ثيىاو‪ٖ ،‬ىةض وةى‬
‫َيـ بة نةَرت ية طةوضةنإ زازةْيَت؟!‬‫نايًة زةناتة ؾويَٓهةوتةى ئاغا و َٓساي‬
‫خاؾبةختاْة ئةضةغتا خاى زةَييَت‪( :‬ثيَهٗاتةى ْةفػ َطؤ ضيَطةَإ با ضووْاى‬
‫َ و يىةْ‬ ‫زةناتةوة) (‪-1261‬أ)‪ْ .‬ةفػيـ ية زوو يىةٕ ثيَهىسيَت‪ :‬يىةْ ئىةقً‬
‫َ يىةْ‬ ‫َ سونِ بهات و ناْرتؤي‬ ‫َهو بة غووزة يةْ ئةقً‬ ‫َ ‪ .‬غطوؾتيية‪ ،‬بةي‬ ‫ْائةقً‬
‫َ ية ْةفػسا بهات‪-1254( .‬ب) (بةضاوضزى بهة بة ئةخالم‪ :‬نتيَبى يةنىةّ‪،‬‬ ‫ْائةقً‬
‫بةؾ غياْعةيةّ)‪ٖ .‬ةضوةٖا زازثةضوةضاْةؾة ثياو سونُ شٕ بهات‪ .‬ضاغتة تواْاى ية‬
‫َييإ‬
‫َييإ ٖةية‪ ،‬بةآلّ ناضيطةض ْيية‪ ،‬باية ظؤض ئاغىاْة يىةْ ْائىةقً‬ ‫غةضخاي ئةقً‬
‫بةغةضزا ظاٍَ بيَت! بة ٖةَإ ؾيَوة زةبيَت ئاغا سونُ نايًة بهات‪ ،‬وىوْهة نايًىة‬
‫َي ْيَىو ْةفػىيإ ٖىةض ٖيَٓىسة‬ ‫ئريازةى برينطزْةوةى ية غةضخاى ْيية‪ ،‬يةْ ئىةقً‬
‫بةناضيإ زيَت طويَ با فةضَاْ ئاغاناْيىإ ؾىٌ بهىةٕ‪ ،‬وةضيبطىطٕ‪ ،‬ييَى بطىةٕ و‬
‫َ بٔ و ناض با ديَبةديَهطزْ بهةٕ‪ .‬ية ضاغتيسا ئةوةى نايًة يىة طياًْةبىةض‬ ‫طويَطِايةي‬
‫ديا زةناتةوة ئةوةية‪ ،‬ئةوإ بة ثيَ ةواْةى طياًْةبةضاْةوة‪ ،‬نةَرتئ ئاغىت تواْىاى‬
‫َييإ ٖةية‪ ،‬نة ضيَطة خاؾهةضة با تيَطةيؿة ية برينطزْةوةى ئاغاناْيىإ‪ ،‬يةَىة‬ ‫ئةقً‬
‫زةضويَت ضيَو ية طياًْةبةضة نيَوييىةنإ زةوىٔ (‪-1254‬ب)‪ .‬بىاوإ و طىةوضةناْيـ‬
‫ثيَويػتة سونُ َٓساٍَ و ْاناَةنإ بهىةٕ‪ ،‬وىوْهة ٖىةض وىةْسة َٓىساآلٕ تواْىا و‬
‫‪98‬‬
‫َ ْيَو ْةفػيإ ٖةية‪ ،‬بةآلّ‬ ‫ويػت برينطزْةوةى ية غةضخاى ثةيوةغت بة يةْ ئةقً‬
‫ئةّ ويػتة ٖيَؿتا ثيَٓةطةيؿتووة (‪-1261‬أ)‪.‬‬
‫َ ْىةفؼ‪،‬‬ ‫َ و ْائىةقً‬ ‫بةّ داضة ئةضةغتا‪ ،‬بووْيات ية غةض ٖةضزوو يةْ ئىةقً‬
‫َيَىت‪ :‬ططووثيَىو بىة غطوؾىت خايىإ‬ ‫َ ثاغاوزاْ ئةو بريؤنةية زةزات نىة زةي‬ ‫ٖةوي‬
‫سانُٔ و ٖةْسيَه تطيإ بة غطوؾت َةسهؤَ‪ ،‬ضيَو ٖاوؾيَوةى ئىةوةى يىةْيَه‬
‫َ )‪.‬‬ ‫َي) ًَهةوة با يةْةنةى تط ( يةْ ئةقً‬ ‫ْةفؼ ( يةْ ْائةقً‬
‫بةَةف غطوؾىت‪ ،‬نىة ٖىيض نىاضيَه ْابىةد َي و بيَٗىوزة ْانىات‪ ،‬خىاى شْى‬
‫َيي نىةَرتة‪ ،‬يىةْ‬ ‫ْا واضنطزووة ًَهةو سونُ ثياو بيَت‪ ،‬وىوْهة تواْىاى ئىةقً‬
‫َة‪ .‬نةغاْيَه ظؤض‬ ‫َ ووٕ و غاظ و ؾةٖوةت و‪ٖ...‬تس‪ .‬بة غةضيسا ظاي‬ ‫َيـ وةى ٖةي‬ ‫ْائةقً‬
‫َطة ْاضِاغتة وةواؾة بووٕ و ضايىإ وايىة شٕ‪ ،‬بىة سىونُ غطوؾىت‪ْ ،‬ىةى بىة‬ ‫بةّ بةي‬
‫َطا و ْةضيت و شيٓطة و‪ٖ...‬تس‪ ،‬غىاظاويية و ظوو ناضيطىةض‬ ‫سونُ ثةضوةضزة و ناَةي‬
‫زةبيَت‪.197‬‬
‫َطةنةى ئةضةغتا‪ ،‬ئةطةض ويػتُإ‬ ‫ئةوةى ومتإ بريؤنةيةن طؿت بوو ية غةض بةي‬
‫َرت ييَ تيَبطةئ‪ ،‬زةبيَت بة وضزةناضييةن ظيىاتطةوة يىة وةغىفةناْ بىا‬ ‫ظياتط و قووي‬
‫ٖةضزوو يةْ ْةفؼ و ثةيوةْسييةناْ ْيَواْيإ تيَبطةئ‪.‬‬
‫زةبيَت بطةضِيَيٓةوة غةض (ئةخالق ْيهاَىاخ )‪ ،‬وةى وىإ زةطةضِيَيٓىةوة غىةض‬
‫وةْس بةؾيَه نتيَب غياغةت‪ ،‬تا بعاْني ئةضةغتا وىإ وةغىف يةْىةناْ ْىةفؼ‬
‫َ ) زةنات‪َ :‬ىاضن غىةضةن ئىةّ ثةيوةْسييىة ئةوةيىة‪ ،‬ثةيوةْىسى‬ ‫َ و ْائةقً‬ ‫(ئةقً‬
‫َي ْةفؼ سونِ بهات و ظاٍَ بيَىت بىة غىةض‬ ‫َبووْة‪ ،‬زةبيَت يةْ ئةقً‬ ‫زةغةآلت و ظاي‬
‫يةْةنةى تطزا‪ .‬ئةّ زةغةآلتةف يةْةنإ خايإ با ئاَىازةنطزووة و بىة غطوؾىت‬
‫خايإ تياياْسا وةغجيوة (‪-1254‬ب)‪ .‬يةطىةٍَ ئةوةؾىسا ئةضةغىتا ٖةْىسيَ دىاض بىة‬
‫ئاؾهطا و ٖةْسيَ داضيـ بة ْاضِاغتةوخاي ئاَاشة بةوة زةزات‪ ،‬نة َةضز ْيية يةْ‬
‫َ ٖةَوو داضيَو بتواْيَت ئةّ زةغةآلتة ثيىازة بهىات‪ .‬وةى باغىهطا‪ ،‬ئةضةغىتا‬ ‫ئةقً‬
‫َةت شٕ و َٓساٍَ و نايًىةزا زةبيىٓني‪ ،‬يىةْ ئىةقًَ سىونُ يىةْ‬ ‫َيَت ية ساي‬ ‫زةي‬
‫‪99‬‬
‫َىةت‬
‫َ ية ساي‬ ‫َ ْانات‪ ،‬ضةْطة ثيَويػت بهات بجطغني‪ :‬ئايا زةبوو يةْ ْائةقً‬ ‫ْائةقً‬
‫شٕ و َٓساٍَ و نايًةزا سونِ بهات؟ تةْاْةت ثياوة طةوضةناْيـ‪ٖ ،‬ةْسيَ داض زةبيٓني‬
‫َيىسا و ًَهةوى خىاى بهىات‪،‬‬ ‫َبيَت بة غةض يةْ ْائةقً‬ ‫َ ْاتواْيَت ظاي‬‫يةْ ئةقً‬
‫ئةطةض وا ْةبووايىة بىا ئةضةغىتا ثيَويػىت ْىةزةنطز‪ ،‬ضيَُٓىاي زةضبىاضةى بايىةخ‬
‫َي ْىةفؼ و بىة غىةضزاضى َاْىةوةى بىسات‪ ،‬وةى وىإ يىة‬ ‫غةضوةضي يىةْ ئىةقً‬
‫نتيَبةناْ (ئةخالق ْيهاَاخ ) و (غياغةت)زا نطزوويةت ‪ .‬نة ئةضةغتا بىاؽ يىة‬
‫َ زةنىات‪ْ ،‬اؾى َي تىةْيا‬ ‫َهطزْ يىةْ ْائىةقً‬ ‫َ و ظةضووضةتى نىاْرتؤي‬ ‫يةْ ئةقً‬
‫ئاَاشةيةى بيَت بةوةى‪ ،‬ئةوةى ية يةْيَه ْةفػسا ضووزةزات خابةخا ئىةوة زيىاضي‬
‫زةنات نة ية يةْةنةى تطزا ضوو زةزات‪ .‬ية ضاغتيسا ئةطةض َةبةغت ئةضةغتا ئةَة‬
‫َةتىةزا زةبىوو‬ ‫َ بهىات) يىةّ ساي‬ ‫َ سونُ يةْ ْائىةقً‬ ‫بوو بيَت‪( :‬نة يةْ ئةقً‬
‫َ ٖةْسيَ داض باى زةيويَت سونُ يةْ‬ ‫ئةوةؾ با ظياز بهطزاية‪ ،‬نة يةْ ْائةقً‬
‫َىيَ‬‫َ بهات‪ .‬بةآلّ وةى ئاؾهطاية ئةو ئةّ بريؤنةيىة ضةت زةناتىةوة‪ ،‬ناتيَىو زةي‬ ‫ئةقً‬
‫َ زةنىات‪،‬‬ ‫َ سونُ يةْ ئىةقً‬ ‫ضةْطة ٖةْسيَ داض وا زةضبهةويَت نة يةْ ْائةقً‬
‫بةآلّ ية ضاغتيسا وا ْيية (‪-1254‬ب)‪ٖ .‬ةضوةٖا َةغةيةى سونِ يإ زةغىةآلت يىإ‬
‫َ ‪ ،‬ثةيوةغتة بة ئيُتياظيَو (يىإ ؾىياوييةى) نىة ئىةّ يةْىة‬ ‫َبووْ يةْ ئةقً‬ ‫ظاي‬
‫ٖةيةت يإ زةبيَ ٖةيبيَت‪ ،‬ووْهة بة سونُ غطوؾت خاى ؾياوة با سىونُهطزْ‬
‫يةْ ْائةقًَ ‪ ،‬با ئةّ ناضةف ٖةَيؿة ضووْةزات (‪-1254‬ب)‪.‬‬
‫َ و‬ ‫ية ضاغتيسا ناتيَىو ئةضةغىتا باغى ثةيوةْىسي يةْىةناْ ْىةفؼ (ئىةقً‬
‫َ ) زةنات بىةوةى ثةيوةْىسى ْيَىوإ سىانِ و َةسهوَىة‪ ،‬ييَىطةزا بىة ظَىاْ‬ ‫ْائةقً‬
‫غياغةت و نةغةنإ زةزويَت‪( ،‬وةى ئةوةى) ئىةَيإ سىونُيَه ظؤضزاضيى بيَىت و‬
‫ئةويإ زةغتوضي يإ ثازؾايةت (‪-1254‬ب)‪ .‬ناتيَو تةَاؾاى ضيعبةْىسي طواىاوى‬
‫َ فةضَإ زةنات و زةخوضِيَىت‪ ،‬نةوى‬ ‫بةؾةناْ ْةفؼ زةنةئ‪ ،‬زةبيٓني يةْ ئةقً‬
‫َ‬
‫َة‪ ،‬بة ٖةَإ ئةو ؾيَوةيةى نىة َٓىساٍَ طويَطِايىةي‬ ‫َ طويَطط و طويَطِايةي‬ ‫يةْ ْائةقً‬
‫باون زةنات (ئىةخالم‪ 1112-‬ب) (‪-11213‬أ)‪ .‬ضاغىتييةنةى ناتيَىو ئةضةغىتا‬
‫‪111‬‬
‫باغ بةؾةناْ ْةفؼ ية ٖةضزوو نتيَب (ئىةخالم) و (غياغىةت) زا زةنىات‪ ،‬وةى‬
‫ثةيوةْسى ْيَوإ بووْةوةضى غياغ باغي زةنات‪ْ ،‬ىةى وةى ثةيوةْىسى ْيَىوإ وىةْس‬
‫بةؾيَه ْائةْساَ و ْاؾةخػ ‪.‬‬
‫ئةَىىةف ئًيىىعابيَؼ غىىجيًَُإ ْىىاوي زةْيَىىت (بىىة غياغىىيهطزْ ْىىةفؼ ى‬
‫ئةضةغتا)‪ .198‬ئةو بة ظَاْيَو باغ ئةو بةؾاْة ْانات‪ ،‬نىة بؿىيَت تىةْيا بىة غىةض‬
‫َهو ٖةْسيَ داض ئةّ بةؾاْة بىة نةغىاْيَه‬ ‫ثةيوةْسى ْيَوإ نةغةناْسا ب ةغجيَت‪ ،‬بةي‬
‫زياضيهطاو زةوويَٓيَت‪:‬‬
‫(وةى وإ َٓساٍَ زةبيَ بة ثيَ وةْس ضيَُٓاييىةن تةَبيَهةضاْىة بىصيَت‪ ،‬ئىاواف‬
‫َ بيَت)‪.199‬‬ ‫يةْ ؾةٖواْ ْةفؼ زةبيَت بة ثيَ ئاضِاغتةناضي بٓةَاى ئةقً‬
‫(ضِووْهطزْةوةى غطوؾت ؾةٖوةت بةوة زةبيَت‪ ،‬نة ؾاعريإ زةضباضةى ئةفطؤزيت‬
‫َعاْةنةى نيجطؤؽ‪ 211‬وتووياْة‪ .‬بىة ثيَى ئاغىت ثةيوةغىت‬ ‫‪ ،Aphrodite‬ن ة فيًَ‬
‫َ ‪ ،‬زةتواْني ية ثةيوةْسى ْيَوإ ئاغىا و نايًىة و‬ ‫َ ْةفؼ بة يةْ ْائةقً‬ ‫يةْ ئةقً‬
‫‪211‬‬
‫شٕ و َيَطزيـ تيَبطةئ) ‪.‬‬
‫ئةضةغتا ظؤضتط زةضِوات و زةطاتىة ئاغىت يةندػىتٓ (نىةؽ) و ئىةو بةؾىةى‬
‫َ زةيهةٕ‪ ،‬ثيَيىإ وايىة‬ ‫َه ية غةض بٓةَايةن ئةقً‬ ‫ْةفؼ‪ .‬زةَييَت‪ :‬ئةو ناضاْةى خةي‬
‫باؾرتة ناضى ئةوإ بيَت‪ ،‬واتة بة ويػت خايإ بيهةٕ و ٖةضيةنةؾيإ يةنػإ بيَىت‬
‫بةّ يإ بةو ناض‪ .212‬غةضةضِاى ئةَةف ئةضةغتا ٖةْسيَ داض وةى نةغيَه تىط باغى‬
‫ئةقٌَ زةنات‪ ،‬نة ٖةض نةؽ ٖةيبيَت زةبيَت ؾويَٓ بهةويَت‪ ،‬زةَييَت‪( :‬ئةقٌَ ى ٖةض‬
‫َسةبصيَطيَت‪ ،‬ثياوى وانيـ ئةوةيىة ٖةَيؿى‬ ‫نةؽ بيَ‪ٖ ،‬ةَيؿة باؾرتئ با خاى ٖةي‬
‫َ زةبيَت)‪.213‬‬ ‫َ ئةقً‬ ‫طويَطِايةي‬
‫َيَني‪ :‬ناتيَو ئةضةغتا باغ بةؾىةناْ ْىةفؼ و ثةيوةْىسييإ‬ ‫زةنطيَ بة نوضت بً‬
‫ثيَهةوة زةنات‪ ،‬ظؤضداض باغهطزْةناْ بىة نةغىهطزٕ (تؿىديل) يىاخوز وىواْسْة‬
‫َيَ ى باغ ى ثةيوةْىىسى‬ ‫(تؿىىبية)‪ ،‬زةبيىىٓني ظاضاوةى غياغ ى بىىةناضزةٖيَٓيَت‪ ،‬وةى بً‬
‫َةت‪-‬ؾاض بهات‪ .‬يةَةؾسا ئةو ضيَُٓاييةى نة ية نتيَب (ْىةفؼ)‬ ‫نةغاْيَه ْيَو زةوي‬
‫‪111‬‬
‫زا بة خويَٓةضاْ زةزات بريى زةويَت يإ خاى ييَ طيَىٌ زةنىات‪ ،‬بىةوةى بةؾىةناْ‬
‫ْةفؼ و وةظيفةناْيإ بة نةؽ ْةنةٕ‪ .214‬ئيًيعابيَؼ غجيًَُإ وةغىف ئةضةغىتا بىا‬
‫غطوؾت ْةفؼ و بةناضٖيَٓاْ ئةّ وةغفة با ثاغاوزاْ تيَطِواْيٓةنةى با شٕ‪ ،‬بىةوةى‬
‫بة غطوؾت خايإ ًَهةو ثياوأْ‪ 215‬بةّ ؾيَوةية باؽ زةنات‪:‬‬
‫َ يىةْ‬ ‫َ ٖةية نة سونِ و نىاْرتؤي‬ ‫‪ -1‬ية ْةفػسا يةْيَه بة غطوؾت ئةقً‬
‫َ ز ةنات (ٖةض وةْسة ٖةَيؿة ئىةّ ناضةؾى بىا ْةوىيَتة غىةض)‪ .‬ئةطىةض يىة‬ ‫ْائةقً‬
‫َ ْىةفؼ تيَبطىةئ‪ ،‬زةتىواْني يىة‬ ‫َ با يةْ ْائىةقً‬ ‫َ يةْ ئةقً‬ ‫غطوؾت ناْرتؤي‬
‫غطوؾت سونُ ثياوإ بة غةض شْإ ية ْيَىو ؾىاضزا تيَبطىةئ‪ .‬ئاوةٖىاف ئةضةغىتا‬
‫زةطاتة ئةااَ زووةّ‪:‬‬
‫َنب بة‬
‫َةتسا ثيَويػتة ثياوإ بة غطوؾت خايإ سونُ شْإ بهةٕ و ظاي‬ ‫‪ -2‬ية زةوي‬
‫غةضياْسا‪ .‬غطوؾت ثياو و شٕ واية‪ ،‬يةنةّ سانِ بىيَ و زووةَىيـ َىةسهوّ‪ .‬بىةآلّ‬
‫َي ْةفؼ ثيَهةوة زةبةغتيَتةوة‪ ،‬نةوى‬ ‫باو (و وإ) ئةضةغتا ثياوإ و يةْ ئةقً‬
‫َ ْةفػةوة؟ ووْهة ثيَي وابوو‪:‬‬ ‫شٕ زةبةغتيَتةوة بة يةْ ْائةقً‬
‫َ‬
‫َ ية ْةفػ ثياواْسا بة غطوؾت خاى سونُ يةْ ْائىةقً‬ ‫‪ -3‬يةْ ئةقً‬
‫َة‪ .‬ية ناتيَهسا‪:‬‬‫زةنات و بة غةضيسا ظاي‬
‫َ‬
‫َ ية ْةفػ شْسا بة غطوؾىت خىاى سىونُ يىةْ ْائىةقً‬ ‫‪ -4‬يةْ ئةقً‬
‫ْانات و بة غةضيسا ظاٍَ ْيية‪ .‬ياخوز‪:‬‬
‫َ‬
‫َ ية ْةفػ شْسا (بة غطوؾت خاى) سىونُ يىةْ ئىةقً‬ ‫‪ -5‬يةْ ْائةقً‬
‫َة بة غةضيسا‪ .‬بيَطوَإ ئةضةغتا ثيَي واية تواْىاى يىة غىةضخاي (ثةيىة‬ ‫زةنات و ظاي‬
‫ْةنطزٕ) ية شْسا‪ ،‬زةغةآلت ْيية و ويػت شْيـ ناضيطةض ْييىة‪ .‬ئاوةٖىاف يىةْ‬
‫َ زةنات و ظاٍَ زةبيَت بة غةضيسا‪ .‬بة نوضت ئةطىةض يىة‬ ‫َ سونُ يةْ ئةقً‬ ‫ْائةقً‬
‫َ سانِ بيَت‪ ،‬ية شْسا وا ْيية و زةغةآلت ْييىة‪ .‬ئةَىةف‬ ‫ثياوى ئاظاززا يةْ ئةقً‬
‫َاْاى ؾتيَه ططْطة‪ ،‬ئةوةى شْإ نة ًَهةض يإ ؾويَٓهةوتةى ثياوأْ‪ ،‬بة سىونُ‬
‫َل بىووٕ‪ ،‬ضيَىو وةى‬ ‫َهو ٖةض بة غطوؾت وا خةي‬ ‫ْةضيت يإ نويتووض و‪ٖ...‬تس ْيية‪ ،‬بةي‬
‫‪112‬‬
‫ئةوةى ئةواْةى سانُٔ بة غطوؾت وةٖإ‪ ،‬ئةواْةؾ َةسهؤَ‪ ،‬بة غطوؾت وةٖىإ‪.‬‬
‫َيياْ بى َي‬ ‫غطوؾت ْاتواْيَت شٕ ًَهةو ثيىاو بهىات‪ ،‬ئةطىةض ثيَؿىرت يىةْ ئىةقً‬
‫زةغةآل ت ْةنطزبيَت‪ .‬بةّ ؾىيَوةية ئةضةغىتا ثيَىي وايىة شٕ‪ ،‬بىة سىونُ غطوؾىت‪،‬‬
‫ًَهةو ثياوة و ٖةض ئةويـ (واتة غطوؾت) نىاض بىا بةزةغىتٗيَٓاْ ئىةّ ئاَااىة‬
‫َ ى شٕ نىاض و نىطزةوةى غطوؾىتة‪ .‬بىة‬ ‫زةنات‪ .‬واتة نةَ زةغةآلت يةْ ئةقً‬
‫‪216‬‬
‫نوضت شْإ بة غطوؾت خايإ (ْا غطوؾتني) ‪.‬‬
‫يةبىىةض ضؤؾىىٓاي ئىىةوةى ضابىىوضز باَىىإ زةضزةنىىةويَت‪ ،‬نىىة ئةضةغىىتا‪ ،‬تىىةْيا‬
‫َهو تيىاضيعةى‬ ‫َطاى ياْىإ) ْىةبووة‪ ،‬بىةي‬ ‫ؾيهةضةوةى زؤخ باو (ئةو ناتىةى ناَىةي‬
‫زؤخةنةؾ نطزووة‪.‬‬
‫َي شٕ ٖةَيؿىة بىيَ زةغىةآلت ْييىة يىة بةضاَبىةض‬ ‫زةبيَ بعاْني نة يةْ ئةقً‬
‫َيسا و ٖةض واف بةضزةواّ ْابيَت‪ ،‬ووْهة ئةطةض وابىيَ ْىاتواْني ديىاواظى‬ ‫يةْ ْائةقً‬
‫َةت ْاغطوؾتي ثيىاوى‬ ‫َةت (يإ زؤر) ى غطوؾتي شٕ يةطةٍَ ساي‬ ‫بهةئ ية ْيَوإ ساي‬
‫ئاظاززا‪ ،‬ئةو ناتةى ًَهةو ؾةٖوةت و ضةَةنةناْ زةبيَت و ية ويَصثةضغتيسا ْوقِ‬
‫َ ‪ ،‬وةظيفىةى غطوؾىتي خىاى بىة دىيَ‬ ‫َةت ئةّ ثياوةؾسا يةْ ئةقً‬ ‫زةبيَت‪ .‬ية ساي‬
‫َىةت وازا‬ ‫َيسا زةبيٓيَتةوة‪ .‬ية ساي‬
‫َهطزْ يةْ ْائةقً‬ ‫ْاطةيةْيَت‪ ،‬نة خاى ية ناْرتؤي‬
‫َ زةغةآلت و وةظيفةى غطوؾتي خاى ْابيَت‪ٖ ،‬ىةض وىةْسة تواْىاى ئىةو‬ ‫يةْ ئةقً‬
‫َ ئاَىازةى‬ ‫َىةوططتٓ يىةْ ْائىةقً‬ ‫ناضةؾ ٖةبيَت‪ ،‬ووْهة ثيَؿرت غطوؾت بىا دً‬
‫نطزووة‪.‬‬
‫َ زةغىةآلت ْييىة‪ٖ ،‬ىةض وىةْسة‬ ‫َةت شْسا‪ ،‬زةبيٓني يىةْ ئىةقً‬ ‫نةو ية ساي‬
‫غطوؾت ثيَؿرت ئاَازة باؾي با نطزووة‪ ،‬ووْهة نةغةنة ييَطةزا شْة‪ .‬ئةضةغتا ييَطةزا‬
‫َ وا‬ ‫َيَىت‪ :‬غطوؾىت يىةْ ئىةقً‬ ‫َةيةن نوؾىٓسةوة‪ .‬يىة يةنىةوة زةي‬ ‫زةنةويَتة ٖةي‬
‫َيسا‪ ،‬نةو وةختيَو باغ شٕ زةنات يىةّ‬ ‫َيبَ بة غةض يةْ ْائةقً‬ ‫َكاْسووة نة ظاي‬‫خوي‬
‫َبصاضزووة سىونُ‬ ‫بٓةَايةى نة خاى زايٓاوة‪ ،‬زةزات و زةَييَت‪ :‬غطوؾت ثياوى ٖةي‬

‫‪113‬‬
‫َ ْةفػى‬ ‫َيَت غطوؾت يىة شْىسا بىة داضيَىو يىةْ ئىةقً‬ ‫شٕ بهات‪ ،‬وةى بي ةويَت بً‬
‫َيسا ْةبيَت‪.‬‬
‫واييَهطزووة‪ٖ ،‬يض زةغةآلت و ٖةشَووْ بة غةض يةْ ْائةقً‬
‫َيَىت‪ :‬شٕ بىة‬
‫ئايا ئةَة َاْاى واية نة ئةضةغتا با طةيؿة بةو بريؤنةيةى نة زةي‬
‫َ‬
‫غطوؾت خاى زةبيَت ًَهةو ثياو بيَت‪ ،‬زةبوو ثيَؿةنييةن غةضةن خاى ْهىوي‬
‫َ‬
‫َ ْةفؼ بة غطوؾت خاى سونُ يةْ ْائىةقً‬ ‫ييَ بهات‪ ،‬ئةوةى نة يةْ ئةقً‬
‫زةنات؟‬
‫َطةنةيسا ب يٓةوة‪:‬‬ ‫با داضيَه تطيـ بة بةي‬
‫َ زةنىات‪ ،‬ئىاواف‬ ‫َ سىونُ يىةْ ْائىةقً‬ ‫َيَت‪َ :‬ىازاّ يىةْ ئىةقً‬ ‫ئةو زةي‬
‫ثيَويػتة ثياو سىونُ شٕ بهىات‪ .‬ئةَىةف واتىة ئةقآلْيىةت يىة ثياواْىسا نىوضت‬
‫زةناتةوة‪ ،‬نةو ْائةقآلْييةت زةيهيَٓيَت بة شْاْةوة‪ ،‬بةآلّ ية غةض ض بٓةَا طىةييَو‬
‫ئةّ ناضةى زةنىات؟ يىة غىةض ئىةوةى‪ ،‬وةى ثيَؿىرتيـ بامسىاْهطز‪ ،‬طوايىة غطوؾىت‬
‫َهطزووة‪ ،‬نةو ية شْسا بيَ زةغةآلت نطزووة‪ ،‬باْيَهىة و زوو‬ ‫ئةقآلْيةت ية ثياوزا ظاي‬
‫ٖةوا‪.‬‬
‫باؾة ئةضةغتا وإ ظاْ نة غطوؾت زةيةويَت ئةو ناضة بهات؟ َةبةغتِ يةوةية‪:‬‬
‫وإ ظاْ غطوؾت ثياو و شٕ وةٖا ييَ زةنات؟ تىةْيا وةآلَى ؾىياوى ئةوةيىة‪ ،‬نىة‬
‫َطة ية غةض ئىةوةى غطوؾىت ئىةو‬ ‫ثياوإ ئةقآلْني و شْإ وا ْني‪ .‬بةآلّ ئةَة ْابيَتة بةي‬
‫َبووْ يةن ْىةفؼ بىة‬ ‫َيَ‪ :‬تةْيا غةضنةوتٔ و ظاي‬ ‫ناضة زةنات‪ ،‬ئةضةغتا با خاى زةي‬
‫َو بىة غىةض ططووثيَهى تىطزا)‬ ‫َبووْ ططووثيَه خةي‬ ‫غةض يةنةى تطزا (ٖةضوةٖا ظاي‬
‫َطة ية غةض ئةوةى‪ ،‬نة زةبيَت ؾتةنإ وةٖا بٔ تىا يةطىةٍَ غطوؾىتسا ويَىو‬ ‫ْابيَتة بةي‬
‫َطةناضييةنىةى ئةضةغىتا يىة غىةض ًَهةوىبووْ شٕ بىا ثيىاو‪،‬‬ ‫بيَٓةوة‪ .‬نةواتىة بةي‬
‫َة‪ ،‬ووْهة ضايةن زشيىةن ٖةيىة يىة غىةض ثةيوةْىسى‬ ‫َطةناضييةن واظ و فؿاي‬ ‫بةي‬
‫َ ْىةفؼ‪ .‬ثاؾىإ ثيَ ىةواْةى قػىةى‬ ‫َ و يةْ ْائةقً‬ ‫غطوؾتي ْيَوإ يةْ ئةقً‬
‫‪217‬‬
‫خاى زةنات و زةَييَ‪ ،‬ئةقٌَ بة غطوؾت ية ثياوزا سانُة و ية شْسا بيَ زةغةآلتة ‪.‬‬

‫‪114‬‬
‫بةشى سيَيةم‬

‫ذن و ئةخالق‬

‫((خطاثرتئ غيفةتةناْ ثياو‪ ،‬باؾرتئ غيفةتةناْ شْٔ‪،‬‬


‫نة ئةواْيـ‪ :‬تطغٓان ‪ ،‬خا بة ظٍ ظاْني و ضشزئ))‪.‬‬

‫ئيُاَ غةظاىل‪ :‬ظيٓسوونطزْةوةى ظاْػتة ئايٓييةنإ ب‪.44 ٍ 2‬‬

‫((با شٕ طوااو ْيية‪ ،‬نة فةظيًةتةناْ ثياوى ٖةبيَت))‪.‬‬

‫ئةضةغتا‪ٖ :‬وْةضى ؾيعط ‪-1454‬أ‪.‬‬

‫((ئىىةوةى ثيىىاو زةيهىىات‪ ،‬ظؤض َةضزاْىىةتطة يىىةوةى شٕ‬


‫زةيهات))‪.‬‬
‫ئةضةغتا‪ :‬وتاضبيَصى ‪-1367‬أ‬

‫‪115‬‬
116
‫يةكةم‬

‫هرياركييةتى ئةخالق‬

‫ئةَة غيَيةّ بواضة نة ئةضةغتا بريؤنة َيتافيعيهييةناْ تيَسا تىاقي زةناتىةوة‬


‫(يإ بة غةضيسا ثطانتيه زةنات)‪ ،‬ئةو بريؤناْىةى تياضةيىةن تىةواو يىة غىةض شٕ‬
‫زضوغت زةنةٕ‪ ،‬ئةوةتا ييَطةؾسا داضيَه تط بريؤنةى ٖةيو و فاضّ و ٖرياضنييىةت و‬
‫َطاى‬ ‫وةظيفة و‪ٖ...‬تس زةبيٓني‪ .‬ثيَؿرت ظاْيُإ ئةضةغتا‪ ،‬بىة ئاضِاغىتةى (بىا)ى ناَىةي‬
‫ياْاْ ؾةْ نىطزووة و ثيَىي وايىة‪ ،‬ثيَٓاغىة و ْاغىيٓ شٕ بىة َٓىسا ٍَ خػىتٓةوة و‬
‫َيَني‪ :‬بةخيَونطزْ نوضِةنإ‪ ،‬ووْهة باوى ططْط بىة‬ ‫بةخيَونطزْيإ زةبيَت‪ ،‬بة وضزتط بً‬
‫َطاى ياْاْيىسا ظؤض يىة‬ ‫بةخيَونطزْ ن ةنإ ْةزةزا‪ .‬بة نوضت (زؤخ شٕ يىة ناَىةي‬
‫زؤخ نايًة زةووو‪ ،‬ووْهة وؾةى شٕ ية ‪ Damar‬ةوة ٖاتووة‪ ،‬ضةط ئةّ وؾىةيةف‬
‫َ ظاوا‪ ،‬غىىةبةتةيةى‬ ‫َاْىىاى ؾىىويَٓهةوتةي زةزات‪ .‬ناتيَىىو بىىووى زةطةيؿىىتة َىىاي‬
‫فػتكيإ بة غةضزا زةضِشإ با ٖيَٓاْ بةخت‪ ،‬ئةّ ْةضيتة با ئةو نايالْةف زةنىطا نىة‬
‫تاظة ثياوةنة نطِيبووْ ‪ .‬شْيـ ٖةض وةى نايًة‪ ،‬بة ٖيض داضيَو قىاْوٕ ْةيسةثاضاغىت‬
‫ئةطةض َيَىطزى ْةنطزايىة‪ ،‬ضاغىتييةنةى يىة قاْوْىسا وةنىو ‪-‬نىةؽ‪ -‬يَىو تةَاؾىا‬
‫ْةزةنطا‪.218‬‬
‫َ شٕ ية َٓساٍَ خػتٓةوة (نة ٖيض ويَصيَه غيَهػ ْيية‪َ ،‬ةغةيةى‬ ‫ئاوةٖا ضؤي‬
‫َىةنإ‪ ،‬بىة‬ ‫ويَص ناضى يةؾفطؤؾإ و يوغهةنإ بوو) و واوزيَطى و بىةخيَونطزْ َٓساي‬
‫تايبةتيـ نوضِةنإ نوضتهطايةوة‪ .‬غةضثةضؾتيهطزْ نىاضى ْيَىو َىاٍَ و بىةديَٗيَٓاْ‬
‫ئةضنةناْ بةضاَبةض بة َيَطز‪ ،‬ثاؾإ ية بةضاَبةض َٓساٍَ و نايًةناْيؿىسا‪ ،‬ئةَىةيإ‬
‫ثاف نةَيَو باؽ زةنةئ‪ٖ .‬يض ضؤَييَه ية زةضةوةى َاٍَ و َٓساٍَ خػتٓةوةوة ْةبوو‪،‬‬
‫با ئةوةى ثاضيَعطاضي ية وةوة و بةزةغتٗيَٓاْ ْةَطي با ثياو بهىات‪ ،‬وىوْهة ئىةو‬
‫‪117‬‬
‫وةغيًةيةنة ثياو بىا بةزةغىتٗيَٓاْ ئاَااىةناْ ‪ ،‬يىة شيىإ و يىة ثىاف َىطزْيـ‬
‫بةناضيسةٖيَٓيَت‪.‬‬
‫ئةطةض نةَيَو ية تياضى ئةضةغتاي ضاَيَٓني زةبيٓني‪ ،‬ئةو خوو و ْةضيتاْىةى بىة‬
‫َطازا ٖةبووٕ (تياضيعة) زةنات‪ ،‬برية َيتافيعيهييىة بٓةضِةتييىةناْ‬ ‫نطزةوة ية ناَةي‬
‫َطاى‬ ‫َ بة زؤخ خطاثى شْى ناَىةي‬ ‫ئةضةغتا ياضَةتي زةضٕ ية ثيَساْ ثاغاوى ئةقً‬
‫َي نىةَرتة‪ ،‬وىوْهة‬ ‫ئةغيٓاي ‪ :‬شٕ بة ثيَ ٖرياضنييةت ية ثياو ْعَرتة و تواْاى ئةقً‬
‫َة بىة غىةضيسا‪ٖ ،‬ىةض وةى ثىيَـ‬ ‫َ ووٕ و ؾةٖوةت و‪ٖ...‬تس ظاي‬ ‫يةْ دةغتة يإ ٖةي‬
‫تاويَو ومتإ‪ ،‬ية نايًةوة ْعيهرتة‪ .‬ية تواْاؾسا بة طؿت ية ثياو واظتطة‪ ،‬ووْهة بىة‬
‫ثيَ باياياشيا طةضَي نةَرتة ية ثياو‪ ،‬ئةو ٖةيو ية و ثياو فاضَة‪ ،‬ئةو دةغتةية و‬
‫َيية‪ .‬بايىة ثيىاو بىةضظ و بىاآل و‬ ‫ثياو ضؤسة‪ ،‬ئةو َازةى خاوة و ثياويـ بٓةَاى ئةقً‬
‫َ بيَت‪ ،‬ثاؾىإ ٖىةض‬ ‫َسا سونِ زةنات و زةبيَت شْيـ طويَطِايةي‬ ‫دواْرتة‪ ،‬غةضةتا ية َاي‬
‫َةتسا سونِ زةنات و شْيـ ثيَويػتة ية شاوة شاوى غياغةت بة زووض بيَت‬ ‫خاى ية زةوي‬
‫َبصيَطيَت‪ ،‬ووْهة بيَسةْط (تاز و ظيٓةتة) باى‪.‬‬ ‫و بيَسةْط ٖةي‬
‫ئةطةض ثطغياض ية زؤخ شٕ يىة بىواضى ئةخالقىسا بهىةئ‪ ،‬واتىة ثةيوةْىسى بىة‬
‫فةظيًةتة َطؤييةناْةوة‪ ،‬وةآلَ ئةَةف ٖةضوةى ئىةواْ ثيَؿىوو زةبيَىت‪( ،‬تيىاضى‬
‫ئىىةخالق ئةضةغىىتا بىىة تىىةواوى و بىىة ؾ ىيَوةيةن ئاؾ ىهطا ناضيطىىةضة بىىة تيىىاضة‬
‫ٖرياضنييةنةى نة ظؤض بة غطوؾت زةظاْيَىت‪ ،‬وىوْهة ظةضووضييىة بىا بةزةغىتٗيَٓاْ‬
‫ئاَااة تايبةتةنإ بة شياْ َطؤ ةوة)‪.219‬‬
‫َيَني‪:‬‬
‫زةنطيَت بة ؾيَوةيةن طؿت بً‬
‫‪ٖ -1‬ةَوو فةظيًةتة َطؤيية بٓةضِةتييةنإ‪ ،‬نة ئةضةغتا ية نتيَب (ئةخالم) زا‬
‫باغيإ زةنات‪ ،‬وةى ٖاوضِيَيةت و خاؾةويػت و زازثةضوةضى و‪ٖ...‬تىس بىا ٖىةَوو‬
‫َهو ية غطوؾت خاياْسا دياواظى ضيؿةييإ تيَساية‪،‬‬ ‫نةغةنإ بة ٖةَإ ئاغت ْني‪ ،‬بةي‬
‫َطا و ثًىة و ثيَطىةى ناَةآليىةت و‬ ‫بةْسٕ بة زؤخ ضيَصةي نةغىةناْ ْيَىو ناَىةي‬
‫خيَعاْ ٖةضيةنةيإ و‪ٖ...‬تس‪.‬‬
‫‪118‬‬
‫‪ -2‬ئةضةغتا بة ؾىيَوةيةى غىةيطى ٖىيض يىةنيَو يىة وىةَهة غىةضةنييةناْ‬
‫َػىاظى و زاويَٓجىان و ئاظايىةت و‪ٖ...‬تىس‬ ‫ئةخالم‪ :‬وةى زةغىتجان و ؾىةضةف و زي‬
‫َهو ثيَويػتة ضةوىاوى‬ ‫ْانات‪ ،‬نة بةغةض ٖةَوو نةغيَهسا وةى يةى ضاغت زةضؤ‪ ،‬بةي‬
‫زؤخ نةغةنة ية ضيعبةْسى ٖرياضنييةت َطؤي و ثًة و ثيَطىة و وةظيفىةى بهطيَىت‪.‬‬
‫ئةّ ؾتاْةٕ نة داضى فةظيًةت‪ ،‬يإ ئاظايةت و زاويَٓجان ثيَويػت با ئةو نةغة يإ‬
‫َيَِ ئىةو‬
‫َيَ ية ض زؤخيَه ناَةآليةتي زايت‪ :‬ثيَت زةي‬ ‫يةنيَه تط زياضي زةنةٕ‪ .‬ثيَِ بً‬
‫فةظيًةتاْةى نة زةبيَت ٖةتنب وني‪.‬‬
‫باية ئةضةغتا ٖةض ية غىةضةتاوة‪ ،‬وىةْس ثطغىياضيَو زةوضوشيَىينَ يىة غىةض ئىةو‬
‫فةظيًةتاْةى نة زةبيَت ئةْساَاْ خيَعإ ٖةياْيبَ‪ٖ ،‬ةضوةٖا ية غةض ئةوةؾ نة ئايىا‬
‫ى ٖةَوو نةغيَو وةى يةنٔ يإ ْا‪ .‬بة نايًة زةغت ثيَسةنات و ثيَي واية‪ ،‬ؾتيَه‬
‫غةملاوة نة ئةوإ ْطخيَه زياضيهطاويإ ٖةية‪ ،‬ووْهة ئاَيَطى ظيٓسووٕ و خعَةتهاضٕ‬
‫(ييَطةزا زيكةت ئةوة بسة نة ئةَإ ٖةَإ ناضى ئىةو (طا)يىة زةنىةٕ نىة ٖعيىازى‬
‫ؾاعري ية ؾيعطةنةيسا باغيهطز) بةآلّ ئايا زةؾيَ فةظيًةت تطيإ ٖةبيَت؟ فةظيًىةت‬
‫باآلتط ٖةٕ؟ زةؾيَ ضيَعى خا و ئاظايةت و زازثىةضوةضى و فةظيًىةت تطيىإ ٖىةبيَت؟‬
‫ثاؾإ زةَييَت‪:‬‬
‫زةتواْني بة زوو ؾيَوة وةآلَ ئةّ ثطغىياضة بسةيٓىةوة‪ٖ ،‬ةضيةنةؾىيإ بىا خىاى‬
‫َيَ فةظيًةت ٖاوؾيَوةى ئةَاْةيإ ٖةية‪ ،‬ثطغىياضيَه تىط‬ ‫َيَني بةي‬
‫نيَؿةيةنة‪ :‬ئةطةض بً‬
‫َةتةزا دياواظى ئةَإ و َطؤ ة ئاظازةنإ ية وىيساية؟ ئةطىةض‬ ‫قوت زةبيَتةوة‪ :‬يةّ ساي‬
‫َيَني ْةخيَط فةظيًةت وةٖايإ ْيية‪ ،‬ئةَةؾيإ ٖةض غةيطة‪ ،‬ووْهة ئةواْيـ َطؤ ٔ‬ ‫بؿً‬
‫‪211‬‬
‫َييإ ٖةية ‪.‬‬ ‫و تواْاى ئةقً‬
‫َيـ بهةئ‪ :‬ئايا ٖيض فةظيًةت تطيىإ ٖةيىة؟‬ ‫زةؾيَ ئةو ثطغياضة با شٕ و َٓساي‬
‫شٕ زةتواْيَت ضيَعى خا و ئاظايةت و زازثةضوةضى ٖةبيَت؟‬

‫‪119‬‬
‫زةؾيَ شٕ خيَطخواظ و بةخؿٓسة و وانةناض بيَىت‪ ،‬واتىة فةظيًىةت زاويَٓجىان و‬
‫َةوططتٓ ْةفؼ و فةظيًةتةناْ تطى ثياوى ٖةبيَت‪ ،‬يإ فةظيًةت تايبةت بة خاى‬ ‫دً‬
‫‪211‬‬
‫َيَني زاويَٓجاى يإ زاويَٓجيؼ؟‬
‫ٖةية؟ ئايا زةتواْني بة َٓساٍَ بً‬
‫ئةضةغتا بةضزةواّ زةبيَت و زةَييَت‪ :‬ثيَـ وةآلَساْةوة ثيَويػتة ثطغىياضةنة يىةوة‬
‫َىةت وضز و‬ ‫زووضتط ببةئ‪ ،‬زةبيَت ثطغياض بة ؾيَوةى طؿت بهةئ ْىةى يىة غىةض ساي‬
‫تايبةت‪ ،‬ئايا فةظيًةت ئةواْةى بة غطوؾت سانُٔ ٖةَإ فةظيًةت ئةواْةية نة بىة‬
‫َيَني ٖةَأْ‪ ،‬ئيرت باو ٖةْسيَهيإ ٖةَيؿىة سىانِ و‬ ‫غطوؾت َةسهؤَ؟ ئةطةض بً‬
‫ٖةْسيَهيإ ٖةَيؿة َةسهؤَ؟ ْابيَت دياواظى ْيَواْيإ ية ثًىة (زضدىة) زا بيَىت‪،‬‬
‫َهو‬ ‫ووْهة ئةطةض وابيَت زةؾيَ ٖةَإ فةظيًةتيإ ٖةبيَت‪ ،‬بةآلّ بة ضيَصةى دياواظ‪ .‬بةي‬
‫زةبيَت دياواظييإ ية داض (ْو)) زا بيَت‪ .‬ثًة يإ وةْسيَت ثةيوةْىسى بىةّ بابةتىةوة‬
‫َيَني‪ :‬يةنيَهيإ زةبيَت فةظيًةت ٖةبيَت و بةؾساض بيَت‬ ‫ْيية‪ .‬ية يةن تطةوة ئةطةض بً‬
‫تيايسا و ئةويرتيإ ْةيبيَت‪ ،‬خاَإ زةخةيٓة زؤخيَه ْايةباضةوة‪ ،‬ووْهة وإ غةضؤى‬
‫ية ٖوْةضى سونُسا ؾاضةظا زةبيَت ئةطىةض زاويَٓجىاى ْىةبيَت؟ وىإ سىانِ زةتواْيَىت‬
‫غىىةضنةوتوو بيَىىت ئةطىىةض زازثىىةضوةض ْىىةبيَت؟ ئةطىىةض َةسهوَىىةناْيـ فةظيًىىةت‬
‫‪212‬‬
‫زاويَٓجان و زازثةضوةضييإ ْةبيَت‪ ،‬وإ زةتوأْ بة باؾ طويَطِايةٍَ و ًَهةض بٔ؟ ‪.‬‬
‫َيَو تطغٓاى و خويَطِى‪ ،‬ئةو نات ْاتوأْ ئةضن خايإ بة ديَ‬ ‫َيَني ناَةي‬
‫ئةطةض ثيَيإ بً‬
‫بطةيةْٔ‪ .‬ييَطةوة ئةو ئةااَةى ئةضةغتا ثيَي زةطات ئةوةية‪ ،‬نة ٖةضزوو يةٕ‪ ،‬سانِ‬
‫و َةسهوّ‪ ،‬زةبيَت ية فةظيًةتسا بةؾساض بٔ‪ ،‬با دىاضى فةظيًةتيؿىيإ ديىاواظ بيَىت‪،‬‬
‫سانُإ فةظيًةت خايإ ٖةبيَت‪َ ،‬ةسهوَةناْيـ فةظيًةت تايبىةت بىة خاياْيىإ‬
‫ٖةبيَت‪.‬‬
‫ٖةَإ بٓةَا با شٕ و نايًةف زةخوات‪ ،‬يةى ثيَوةضى ئةخالقيُإ ْيية‪ ،‬نىة بىة‬
‫غةض ٖةَوواْسا وةى يةى ب ةغجيَت‪ ،‬يةى فةظيًةت ئةخالقيـ ْييىة بىا َىطؤ وةى‬
‫َهو ٖرياضنييةت ئةخالم و ثًةبةْىسي‬ ‫ئةوةى َطؤ ة‪ ،‬واتة با ٖةَوو َطؤ ايةت ‪ ،‬بةي‬
‫َطازا‪.‬‬‫فةظيًةتةنإ ٖةٕ‪ ،‬نة ظؤض ثةيوةغة بة زؤخ ٖةض تانيَو و ثيَطةى ية ناَةي‬
‫‪111‬‬
‫دووةم‬
‫ئةخالقى خيَسانى‬

‫ئةضةغتا ضاى واية ٖةَوو ئةْساَاْ خيَعإ بةؾساضٕ ية فةظيًةتسا‪ ،‬بةآلّ بة ضيَصة‬
‫و ؾيَوةى دياواظ بةؾس اض زةبٔ تيَيىسا‪ٖ ،‬ةضيةنىة و بىة ثيَى ثيَطىة و وةظيفىةيإ يىة‬
‫خيَعاْسا‪ .‬غةضؤن خيَعإ ٖاوؾيَوةى غةضؤى يإ سانِ زةبيَت تا زةتواْيَت بىاآلتطئ و‬
‫َ‬‫َرتئ فةظيًةتةناْ ٖةبيَت‪ ،‬ووْهة نىاضى ئىةو نىاضى ئةْىساظياضة‪ ،‬يىإ ئىةقً‬ ‫ناًَ‬
‫ئةْساظياض‪ .‬ئةْساَاْ تطى خيَعإ ٖيَٓسة بةغة ٖةض يةنة و بة ثيَ ثيَويػت ثيَطةنةى‬
‫خاى فةظيًةت ٖةبيَت‪ :‬زاويَٓجان شٕ ٖةَإ زاويَٓجان َيَطز ْيية‪ ،‬ئاظايةت شْىيـ‬
‫ٖةَإ ئاظايةت ثياو ْيية‪ٖ .‬ةضوةٖا ية زازثةضوةضيؿسا دياواظٕ‪ :‬ئاظايةت غةضؤى يإ‬
‫سانِ و ئاظايةت شٕ و ئاظايةت نايًةَإ ٖةية و‪ٖ...‬تس‪ .‬ئةطةض ثياو بة قةز شٕ ئاظا‬
‫بوو‪ ،‬زةبيَت بة تطغٓاى ْاوبٓطيَت‪ٖ .‬ةضوةٖا شْيـ زةبيَتة وةْةباظ ئةطةض غٓوضى خاى‬
‫بة غٓوضى ثياو زياضي بهات‪ ،‬نة زةظاْيَت وإ ية شياْسا ضةفتىاض زةنىات‪ .‬ئاوةٖىاف‬
‫وةظيفةى ثياو ية خيَعاْسا ظؤض دياواظة و فةظيًةتةناْيؿ يةواْ شٕ دياواظ زةبٔ‪.‬‬
‫ئةطةض نايًة ٖةض بة غطوؾت بة نايًةي يةزايو ببيَىت‪ٖ ،‬يَىعى دةغىتةي بىا‬
‫َ غىٓوضزاض نطابيَىت‪،‬‬ ‫ئةااَساْ ناضى قوضؽ ثيَسضابيَت‪ ،‬ية بةضاَبةضزا تواْاى ئىةقً‬
‫تةْيا ئةوةْسة ْةبيَت نة ية فةضَاْ ئاغانةى تيَبطات‪ ،‬ئةوا فةظيًىةت دياواظيؿى‬
‫زةبيَ‪ ،‬زةبيَ طويَطِايةٍَ و ًَهىةض بيَىت و فىةضَاْ ئاغانىةى تيَبطىات و ديَبىةديَ‬
‫بهات‪ ،‬ووْهة ئةّ ناضةى غووز و بةضشةوةْسى خاى تيَساية‪ .‬ية ضاغتيسا فةظيًةتةناْ‬
‫نايًة َةبةغت ييَيإ ئاغاْهطزْ ناضى ئاغاية‪ ،‬ضيَو وةى وإ فةظيًةت َٓىساٍَ بىا‬
‫ناض ئاغاْيهطزْة با طةوضةنإ‪ ،‬نة ؾةوخنوْ زةنةٕ با بةخيَونطزٕ و ثةضوةضزةنطزْ ‪.‬‬
‫يةّ تياضةزا زةبيٓني بةٖا ضؤسييةنإ ثؿتطويَ خطاوٕ‪ ،‬دا ى َٓساٍَ بٔ يىإ نايًىة‪،‬‬

‫‪111‬‬
‫َطاؾسا ديَبىةديَ زةبيَىت‪ ،‬وةى‬ ‫بططة ئةّ تياضة بة غةض ويٓ بةضٖةَٗيَٓ ْيَو ناَةي‬
‫ثيؿةوةضإ و دوتياضإ و باظضطاْإ و‪ٖ...‬تس‪.‬‬
‫با بابةت ئةضن ٖةض يةنة ية شٕ و َيَطز ية ثةيوةْسى خيَعاْيياْسا‪ ،‬ئةضةغتا بةّ‬
‫ؾيَوةية نوضت زةناتةوة‪:213‬‬

‫‪ -1‬ئةركةكانى ذن‪:‬‬
‫َسإ بيَت ئةوةية‪ ،‬نىة‬ ‫ئةضةغتا ثيَي واية شْ (باف) نة ؾايةْ ئيُتياظ و ثياٖةي‬
‫َةوة بيَ و خةضيه بةخيَونطزْ َٓساٍَ بيَىت و يىة غىةض وىةْس‬ ‫بة ثًةى يةى شْ َاي‬
‫‪214‬‬
‫ضيَػايةن زياضيهطاو ناض بهات‪ ،‬يةواْة ‪:‬‬
‫َةنةى‪.215‬‬ ‫‪ْ -1‬ابيَت ضيَطة بة نةؽ بسات بةبيَ ثطغ َيَطزةنةى بيَتة َاي‬
‫‪ -2‬زةبيَت ية وت وتى بىة زووض بيَىت‪ ،‬يىإ ٖىةض نىاضيَه تىط نىة ئىةو شْىة‬
‫َطةضزاْة زةيهةٕ نة يةّ َاٍَ زةطواظْةوة بىا يىةنيَه تىط و ْةفػىةنإ شةٖىطاوى‬ ‫ويًَ‬
‫زةنةٕ‪.216‬‬
‫َيَت‪ ،‬تةْيا خىاى ييَى ئاطىازاض‬ ‫َسا زةطوظةضيَت بة نةؽ ْةي‬‫‪ -3‬ئةوةى ية ْيَو َاي‬
‫‪217‬‬
‫بيَت‪ ،‬ئةطةض ؾتيَو ية زةضةوةف ضوو بسات ثياو بةضثطغياضة ‪.‬‬
‫َػوضِاو بيَت و خةضد َاٍَ ضيَو خبات‪ 218‬يةطةٍَ ئىةو ئاٖةْطاْىةى‬ ‫‪ -4‬زةبيَت ٖةي‬
‫نة َيَطزةنةى سةظى ييَيةت ‪ ،‬غٓوضيَو با خةضدي خواضزٕ و ثاؾاى و خاضِاظاْسْىةوة‬
‫زياضي بهات‪ ،‬ية وة تيَبطات نىة دىواْ بىة ثاؾىان ططاْبىةٖا و ظيَى ِط و ظيىوى ظؤض‬
‫ْيية‪.219‬‬
‫َهو ية ضةفتاض و َةيً يىة شيىاْيَه ؾىةضيفاْةى‬ ‫‪ -5‬بةٖاى شٕ بة ظيَطِ ْيية‪ ،‬بةي‬
‫ضيَهدطاوزاية‪ ،‬ئةَةية ضيَعى شٕ ظياز زةنات و ية ثرييؿسا ٖةض زةَيَٓيَت‪ ،‬زواى خاؾ‬
‫َةنإ زةَيَٓيَتةوة‪.‬‬ ‫با َٓساي‬
‫ئةَةية َةًَةنةت شٕ نة زةبيَت بعاْيَت وإ ضيَهي خبىات و سىونُي بهىات‪،‬‬
‫دوإ ْيية با ثياو ٖةَوو ؾتيَه ْيَو َاٍَ بعاْيَت‪ :‬بةآلّ ية ٖةَوو َةغةيةناْ تطزا‬
‫‪112‬‬
‫َ و ًَهةو ثياو بيَت‪ ،‬بيَ طويَساْة َةغةية طؿتييةنإ‪.‬‬ ‫ثيَويػتة ئاَاا طويَطِايةي‬
‫َةنإ زةطةْة تةَةْ ٖاوغةضطريي ‪ْ ،‬ابيَت يةّ َةغةيةيةزا ضاى‬ ‫تةْاْةت ناتيَو َٓساي‬
‫َهو زةبيَىت بىة تىةواواى بهؿىيَتةوة و بىة ٖىةَوو ضيَعيَهىةوة طىو َي يىة‬ ‫ٖةبيَت‪ ،‬بةي‬
‫َ فةضَاْ بيَت‪ .‬ئةوة بعاْيَت نة‬ ‫َيَطزةنةى بططيَت‪ ،‬ضاظيـ بيَت بة بطِياضى و طويَطِايةي‬
‫ئةطةض دوإ ْيية با ثياو زةغت ية ناضوباضى ْيَو َاٍَ وةضبسات‪ ،‬ئةوا با ئةَيـ دوإ‬
‫ْيية زةغت ية ناضوباضى زةضةوة وةضبسات (شْ خاوةٕ شياْيَه ضيَهدىطاو زةبيَىت بىة‬
‫داضيَو غةيطى زاواناضييةناْ َيَطزةنةى بهات‪ ،‬وةى ئىةوةى قاْوْطىةييَو بىٔ نىة‬
‫ويػت ئيالٖ غةثاْسوْ )‪َ 221‬ازاّ بةضزةوأَ ثيَهةوة‪ .‬ئةطةض بة ْةفةؽ زضيَصيي و‬
‫ئاضاَططي يةوة بةضطةى ئةّ شياْة بططيَت‪ ،‬ئةو نات بة ئاغىاْ َىاٍَ بىةضِيَوة زةبىات‪،‬‬
‫ئةطةضْا ْاتواْيَت بة ئاغاْ ئةو ناضة بهات‪.221‬‬
‫ثاف ئةَة ئةضةغتا وةْس ئاَاشطاضييةى ثيَؿهةؾ شْ (باف) و (طوااو) نىة‬
‫َسإ بيَت زةنات‪ ،‬يةواْةف‪:‬‬ ‫ؾايةْ وةغف و ثياٖةي‬
‫ية خاؾ و ْاخاؾيؿسا بةوةفا بيَت با َيَطزةنىةى‪ْ ،‬ابيَىت يىة نىات خاؾىيسا‬
‫َ بهات و ية نات ْاخاؾيسا ثؿت تيَبهات‪( :‬ئةطةض بىة ٖىاى ْةخاؾى و‬ ‫طويَطِايةي‬
‫َةى خايةوة غاَاْةنةى ية زةغت بسات‪ ،‬شْةف زةبيَت بيػةمليَٓيَت نىة ضةغىةْة‪.‬‬ ‫ٖةي‬
‫َ‬
‫ٖةضوةٖا بة وةْس وؾةيةن دوإ ٖاْي بسات و بة ٖةض ضيَطةيةن ؾياو بيَ طويَطِايةي‬
‫بيَت‪ٖ ،‬يض ناضيَه ْةؾياو و قاضِ ْةنات‪ ،‬باغ ناضيَه خطاث ْةنات نة يىة نىات‬
‫َىىة و طًىىةي ْىىةنات‪ ،‬يىىإ‬‫ْاضِةسةتييىىةن زةضوْيىىسا ئةااَيىىساوة‪ .‬زةبيَىىت ظؤض باي‬
‫َهو بة ثيَ ةواْةوة‪ ،‬زةبيَت ٖىةَوو ؾىتيَو بساتىة‬ ‫َةنطزٕ‪ ،‬بةي‬ ‫تاَةتباضى بهات بة ٖةي‬
‫َةى ب ووى‪ ،‬ووْهة وىةْس يىةّ ناتىة ْاخاؾىاْةزا‬ ‫ثاٍَ ْةخاؾ و يةبرينطزٕ‪ ،‬يإ ٖةي‬
‫ثؿتيبططيَت و خاضِاطط بيَت‪ ،‬ئةويـ نة واى بووةوة يإ غىاَاْةنةى بىا طةضِايىةوة‪،‬‬
‫وانةى زةزاتةوة)‪.222‬‬
‫َةَةْس يىإ خىاوةٕ زةغىةآلتسا‬ ‫ئةضةغتا ثيَي واية ئةو شْةى يةطةٍَ ثياويَه زةوي‬
‫زةشى‪ٖ ،‬ةىل ئةوةى با ْاضِةخػيَت تا سةقيكةت خىاى ْيؿىإ بىسات‪ ،‬وىوْهة ئىةوة‬
‫‪113‬‬
‫تواْاى بةضطةططتٓ ئىاظاض و ْاخاؾىيية نىة زةبيَتىة َايىةى بىة ِضيَعى و يىةو ناتىةزا‬
‫سةقيكةت زةضزةنةويَت‪ ،‬ووْهة ضؤس طةوضة بةضطةى شياْ ْيَىو ْاخاؾى و نيَؿىة‬
‫َةيةى بهات‪( :‬ئةو ٖةَيؿة ْعا زةنىات ثياوةنىة توؾى‬ ‫زةططيَت بيَ ئةوةى ٖيض ٖةي‬
‫َىسإ يىةّ‬‫َٓياية‪ ،‬نة شْ باؾ ؾايةْ ثياٖةي‬ ‫ن يَؿة ْةبيَت‪ ،‬نة توؾ نيَؿةف بوو زي‬
‫ناتاْةزا زةضزةنةويَت‪ . 223‬ئةضةغتا با شْى وىاى و بىة وةفىا وىةْس منووْةيىةن بىة‬
‫ْاوباْط زةٖيَٓيَتةوة‪ .‬زةَييَت‪:‬‬
‫‪224‬‬
‫( ئةطةض شٕ زةيةويَت باف بيَت‪ ،‬زةبيَت ئةوةى ية بري بيَىت نىة ئةيهػىتيؼ‬
‫َٓىةزةزضا‪ ،‬ئةطىةض وةى‬ ‫ٖيَٓسة ْاوباْط ْةزةبوو‪ ،‬ثيٓيًاثيـ‪ٖ 225‬يَٓسة بة باآليىسا ٖةي‬
‫زةظاْني َيَطزةناْيىإ توؾى ناضةغىاتيَو ْةبووْايىة‪ .‬بىةّ ؾىيَوةية ْاضِةسةتييىةناْ‬
‫ئةزَيتاؽ و ئاييؼ بووْة ٖاى زضوغتهطزْ ْاوباْطيَه باف با ئةّ زوو شْة‪ ،‬نىة‬
‫َػاظى و وةفىاى خايىإ بىا‬ ‫قةت ية بري ْاوٓةوة‪ ،‬ووْهة ية نات بةآل و ناضةغاتسا زي‬
‫َيَطزةناْيإ غةملاْس‪ ،‬خواوةْسيـ بةو ٖايةوة ضيَعططتٓياْ ثيَويػىتهطز‪ٖ .‬ايةنةؾى‬
‫ئةوةية با ثياو ئاغاْة ية نات خاؾيسا ٖاوبةؾ خاى بسؤظيَتةوة‪ ،‬بىةآلّ شْى بىاف‬
‫ئةوةية ية نىات ناضةغىات و ْاخاؾىيسا زةضزةنىةويَت‪ ،‬بايىة زةبيَىت شٕ بىة ٖىاى‬
‫َيَطزةنةيةوة ؾةضَةظاض ْةبيَت با غاَاْيؿ ْةَيَٓيَت يإ ْةخاف بهةويَت‪.226‬‬

‫‪ -2‬ئةركةكانى ميَرد‪:‬‬
‫ئةطةض شْ واى وةْس ئىةضنيَه ٖىةبيَت‪ ،‬نىة زةبيَىت ثيَياْىةوة ثابةْىس بيَىت‪،‬‬
‫َيَطزيـ (ئةطةض زةيةويَت واى بيَت) بة ٖةَإ ؾيَوة زةبيَت وةْس ئةضنيَه خاى بة‬
‫َىةى شْةنىةى بهىات‪،‬‬ ‫باؾ بة ديَ بطةيةْيَت‪ .227‬ثيَويػتة بة ٖىةَإ ؾىيَوة َاَةي‬
‫َةنإ‬‫َةناْييةوة‪ ،‬ووْهة َٓساي‬ ‫َازاّ وةى ٖاوبةؾيَو ٖاتووةتة ْيَو شياْ خاى و َٓساي‬
‫َسةططٕ‪ .‬ض يةوة ثريؤظتىطة نىة ثيىاو يىة شْيَهى باؾى‬ ‫ْاوى ٖةضزوونيإ ثيَهةوة ٖةي‬
‫خاْةزإ‪َٓ ،‬ساآلْيَو خباتةوة نة ببٓة َايةى غىونٓاي بايىإ و يىة نىات ثريبووْىسا‬
‫ياضَةتييإ بسةٕ و واويإ ييَيإ بيَت و ثاضيَعطاضييإ ييَبهةٕ؟ ثةضوةضزةنطزْ َٓىساٍَ‬
‫‪114‬‬
‫ية يةٕ باواْةوة ية نات شياْياْسا زةبيَتىة ٖىاى طةؾىةنطزْيإ يىة غىةض بٓىةَاى‬
‫فةظيًةت‪ .‬بةبيَ ئةّ ثةضوةضزةيىةف ضةفتاضيىإ خىطاخ زةبيَىت‪ ،‬ئةطىةض بىاوإ ْةبٓىة‬
‫َةناْيإ‪ ،‬ئةو نات ْاواض منووْةى خطاخ وةضزةططٕ و بيىاْوو‬ ‫منووْةيةن دوإ با َٓساي‬
‫با ضةفتىاضى خطاثيىإ زةزؤظْىةوة‪ ،‬ضةْطىة ببٓىة ٖىاى غةضؾىاضِي و يىة ْاووىووْ‬
‫خايإ‪.228‬‬
‫ٖةضوةٖا زةبيَت ضاٖيَٓاْ شٕ يىة يىةٕ َيَىطزةوة ططْطى ظؤضى ثيَبىسضيَت‪ ،‬تىا‬
‫َةناْيإ بة باؾ طةؾة بهةٕ و ية باؾرتئ يل و ثاثةوة بهةوْةوة‪ .‬دووتياض يىة‬ ‫َٓساي‬
‫نات نيَآلْسا ظؤضتطئ ٖةوٍَ زةزات و بايةخ ظؤض بة تاوةنإ زةزات‪ ،‬بىا ئىةوةى يىة‬
‫ظةوييةن بة ثيت و باؾسا بي يَٓيَت‪ ،‬بة ٖيواى ئىةوةى ظؤضتىطئ و باؾىرتئ بةضٖىةّ‬
‫ب ٓيَتةوة‪ ،‬ئاَازةية ية ثيَٓاو ثاضاغتٓيسا يةطةٍَ ْةياضاْ ب يَتة ؾىةضِةوة و وا بهىات‬
‫َبسةٕ!‬
‫َه ثيايسا ٖةي‬ ‫خةي‬
‫ثيَويػتة َيَطزيـ بايةر بة شْةنةى بسات‪ ،‬بة ٖةَإ ؾيَوةى نة دووتياض بايىةر‬
‫بة ظةوييةنةى زةزات‪ ،‬نة بةضٖةَ با زيَٓيَىت‪ .‬ناتيَىو ئةضةغىتا باغى ثيَويػىت‬
‫َيَىت‪( :‬زةبيَىت ٖىةَوو وىاويَهُإ يىة غىةض زايهى‬ ‫خواضزٕ زةنىات ضاؾىهاواْة زةي‬
‫َةنامنإ بيَت‪ ،‬نة تاوى تيَسا زةويَٓني تا ضؤس ظيٓسووى ييَىوة زةضوىيَت باَىإ‪،‬‬ ‫َٓساي‬
‫تةْيا بةّ ؾيَوةية ٖةَوو فاْييةى بةؾساضى ية ْةَطييسا زةنىات و بىةضزةواّ ْىعا يىة‬
‫َتةى بة خواوةْس نطزووة)‪.229‬‬ ‫خواوةْساْ ثيَؿني زةنات‪ ،‬ئةوةؾ وا ْةنات طاي‬
‫َة‪،‬‬‫َػاظة باى و تةْيا ئةوى بة زي‬ ‫َه زةبيٓٔ ثياوةنةى زي‬ ‫شْ باؾيـ ناتيَو خةي‬
‫ظياتط ضيَعى ييَسةططٕ‪ ،‬ووْهة خاؾيسةويَت و َتُاْةى ثيَ زةنات‪ ،‬بايىة ثيَويػىتة شٕ‬
‫ٖةوٍَ بسات بةو داضة بيَت نة َيَطزةنةى زةيةويَت‪.‬‬
‫َيَت ئاقالْة ْيية ثيىاو‬
‫ٖةضوةٖا ئةضةغتا زةيةويَت ثياويـ بةضِيَع بيَت‪ ،‬ناتيَو زةي‬
‫َ ْاؾةضعييةوة بًهيَٓيَىت‪ ،‬يىإ ٖىةض شْيَهى زةغىتهةوت‬ ‫ْاوى خاى بة ْاوى َٓساي‬
‫َىة)ى زةناتىةوة‪ ،‬يىة َافةناْىسا زةبيَتىة‬ ‫َىة ظؤي‬
‫َ خبةويَت‪ ،‬ئةطةضْا ئىةو (َٓساي‬ ‫يةطةي‬
‫‪231‬‬
‫َة ؾةضعييةنإ و شْةنةؾ ‪.‬‬ ‫ٖاوبةؾ َٓساي‬
‫‪115‬‬
‫َةنطزْ شْةنةيسا ضةواوى وةْس ؾتيَه ططْط بهات‪:‬‬ ‫َيَطزيـ زةبيَ ية َاَةي‬
‫َبصيَطيَت و‬ ‫‪ -1‬ناتيَو غةضظةْؿت شْةنةى زةنات‪ ،‬ثيَويػتة وؾةى ضيَعزاضاْة ٖةي‬
‫زةغىىتةواشةى ؾىىياو بىىةناضبٗيَٓيَت و وتىىةى دىىوإ بيَىىت‪ْ ،‬ابيَىىت وؾىىةى بىىاظاضِى‬
‫بةناضبٗيَٓيَت‪.‬‬
‫َةيةن ب ىوون تىط‪ ،‬نىة‬ ‫َةى ْائةْكةغت شْةنة‪ ،‬يإ ٖةض ٖةي‬ ‫‪ -2‬زةبيَت ية ٖةي‬
‫َةيةن نطز‪ ،‬زةبيَت زووض ية ٖةضِةؾة و طوضِةؾة‬ ‫زةيهات ببوضيَت‪ ،‬ئةطةض بة ْةظاْني ٖةي‬
‫ئاَاشطاضي بهات‪.‬‬
‫‪ -3‬زةبيَت بة غةض خايسا ظاٍَ بيَت و ئاطىاى يىة نطزةوةنىاْ خىاى بيَىت‪ ،‬بىةّ‬
‫ؾيَوةية زةبيَتة باؾرتئ ضيَُٓوْيهةضى شْةنةى ية شياْيسا‪.‬‬
‫َ ببةغتيَتةوة بة ؾىةضّ و خاؾةويػىت و تىطؽ و يىة‬ ‫‪ -4‬زةبيَت خوز‪-‬ناْرتؤي‬
‫خابووضزوييةوة‪ .‬بةَةف ٖاَريؤؽ وةغف ٖيًَني زةنات‪ ،‬ووْهة بةّ ؾيَوةية يةطىةٍَ‬
‫ثطياَسا زوا‪( :‬خةظووضى ئاظيعّ‪ ،‬تا ثياويَه ضيَعى زةططّ و ييَؿ زةتطغىِ) َةبةغىت‬
‫َهطزْةوة‪.231‬‬ ‫َة بة تطؽ و غً‬ ‫يةوةية‪ ،‬نة خاؾةويػتييةنةى تيَهةي‬
‫‪232‬‬
‫ية يىةن تىطةوة ئىاييؼ بىةّ ؾىيَوةية يةطىةٍَ ْاوغىيها زوا ‪( :‬خامنةنىةّ‪،‬‬
‫غةضغاَ و تطؽ غةضاثايإ تةْيوّ)‪ .‬ئةوةف وىوْهة ٖىاَريؤؽ ثيَىي وابىوو ئةَىة‬
‫ٖةغت شٕ و َيَطزيؿة بةضاَبةض يةنرتى و يةَةؾىسا خيَىطى ٖىةض زوو ى تيَسايىة‪،‬‬
‫َهو ئةَة ٖةغىت ضؤسىة‬ ‫نةؽ ئاوا ؾةضَٓاْة ية نةغيَه ٖيض و ثوض ْاتطغيَت‪ ،‬بةي‬
‫َةضزةناْة بةضاَبةض يةنرتى‪.‬‬
‫ٖةض ئةوةف بوو ٖةغت ئاييؼ بةضاَبىةض ثيٓيًىاث شْى ‪ ،‬بايىة بىة زضيَىصاي‬
‫َػىاظى بىاى َايىةوة‪ 233‬يىة ناتيَهىسا‬ ‫غةضنيَؿييةناْ ية ضيَطةى طةضِاْةوةزا بىة زي‬
‫ئاطاَةَٓوٕ يةبةض نطيػيؼ‪ْ 234‬اثاني ية شْةنةى نطز‪ ،‬ناتيَو يىة نابووْةوةيىةن‬
‫طؿتيسا ضايطةياْس نة شْيَه غاظاْ و ية ضةطةظيَه بياْ ية ئيُتياظى َيَيٓايةتيسا‬
‫ية شْةنةى (نًيتُٓػرتا) نةَرت ْييىة‪ .‬ئةَىةف نىاضيَه ْةؾىياوة يةطىةٍَ زايهى‬

‫‪116‬‬
‫َيَت يىة ناتيَهىسا ضةفتىاضى شْةنىةى بةضاَبىةض خىاى‬ ‫َةناْيسا‪ ،‬وإ زةبيَت وا بً‬
‫َٓساي‬
‫ْةظاْيوة‪.235‬‬
‫َ خبىةويَت‬ ‫َةؽ ييَ ثاضِايةوة يةطةي‬‫ية يةن تطةوة‪ ،‬ئاييؼ ناتيَو ن ةنةى ئةتً‬
‫و ية بةضاَبةضزا ْةَطى بهات‪ ،‬ضاظي ْةبوو يةبةض ْةَطي ْاثان يةو خاؾةويػىت و‬
‫وةفا و غاظة بهات‪ ،‬نة شْةنةى ثيَي زةبةخؿيَت‪ ،‬ثيَؿي وابوو ئةو ْةَطييةى نىة بىة‬
‫ْاثان زةنطِزضيَت خطاثرتئ دىاضى غىعاية‪ 236‬تةْاْىةت ناتيَىو خىاى زايىة زةغىت‬
‫نرينييةوة‪ 237‬تةْيا با ضظطاضنطزْ ٖاوةآلْ بوو‪ ،‬ناتيَو ضاظيـ بوو ثيَي وت نة ٖيض‬
‫ؾتيَو ٖيَٓسةى زووضطةنةى ية بةضواوى خاؾةويػت ْيية‪ ،‬تةْاْةت ئةطىةض بيابىإ و‬
‫وؾهيـ بيَت‪ ،‬تةْيا زةيةويَت شْةنىةى و نوضِةنىةى ببيٓيَتىةوة‪ ،‬بىةّ ؾىيَوةيةف بىة‬
‫َػىاظى‬ ‫َػىاظى بىا شْةنىةى خىاى ثاضاغىت و ئىةويـ وةى ئىةّ بىة زي‬ ‫َٓياييةوة زي‬‫زي‬
‫‪238‬‬
‫واوةضِواْ زةنطز ‪.‬‬
‫ئةضةغتا ثيَي واية نىة ٖىاَريؤؽ بىة باؾى ئىةو ؾىةضةفة طةوضةيىةى نىوضت‬
‫نطزووةتةوة‪ ،‬نة ثةيوةْسى ٖاوغةضيَت بة ثةيوةْسى ْيَوإ شٕ و َيَطزيَه زةبةخؿيَت‪،‬‬
‫ناتيَو ية غةض ظاضى ئاييؼ بة ْاوغها زةَييَت‪( :‬تهىا يىة خواوةْىس زةنىةّ‪َ ،‬يَىطز و‬
‫َتسا ثيَ ببةخؿيَت‪ ،‬ئةَةف بةخؿؿيَه طةوضةيىة‪.‬‬ ‫َيَهت يةطةٍَ يةنيَتييةنت ية زي‬ ‫َاي‬
‫َيَهىسا بىة خاؾةويػىت و يةنيَتييىةوة‬ ‫ٖيض يةوة طةوضةتط ْيية شٕ و َيَطزيَو ية َاي‬
‫َداؾييةى با ٖاوضِيَيىاْ ‪،‬‬ ‫ثيَهةوة بصئ‪ ،‬ئةَةف زةبيَتة غوشٕ با واوى زوشَٓإ و زي‬
‫ٖةضوةٖا ٖةضيةنةؾيإ ئةويرت بة باؾ زةْاغيَت)‪.239‬‬

‫‪117‬‬
‫كؤتايى‬

‫ظؤض دىىاض زةوتطيَىىت ثةيوةْىىسي شٕ و فةيًةغىىوف‪ ،‬بىىة زضيَىىصاي غىىةضزةَةنإ‪،‬‬


‫ثةيوةْسييةن خطاخ و ثطِ نيَؿة بووة‪ ،‬بة ثيَ ىةواْةى ثةيوةْىسي بىة ؾىاعريةوة بىا‬
‫منووْة‪ ،‬يإ ٖوْةضَةْس بة ؾيَوةيةن طؿت ‪ .‬ضةْطة ية ييَهساْةوةى ئىةّ ثةيوةْسييىة‬
‫خطاثةزا بوتطيَىت‪ :‬فةيًةغىوف يىة بىواضى ئةبػىرتانتسا نىاض زةنىات و بىة ئامسىاْ‬
‫َةناْةوة زةفطِيَت‪ ،‬نةو شٕ بايةر بة ؾتة ٖةْسةنييةنإ‪ ،‬بة غةضظةَيٓ واقيع‬ ‫ئيسياي‬
‫زةزات‪.‬‬
‫ئةّ ثاغاوة ية ديَ خايسا زةبوو‪ ،‬ئةطةض باغ ثةيوةْسى خاى و شْةنةى بوواية‪،‬‬
‫بةآلّ بة خطاخ باغ شٕ بة ؾيَوةى طؿت بهات‪ ،‬بة داضيَو تةْيا وةى بووْىةوةضيَه‬
‫ية ثياو نةَرت تةَاؾاى بهات‪ ،‬نىة نىاضى تىةْيا خعَىةت ثيىاو و بىة خيَىونطزْ‬
‫َةناْ بيَت (يىإ ْىةَطنطزْ يىة ضيَطىةى َٓىسا ٍَ خػىتٓةوةوة وةى ئةضةغىتا‬ ‫َٓساي‬
‫َيَت)‪ ،‬ئةَيإ زةبيَت ييَهساْةوةيةن تطى با بهطيَت‪ ،‬نة بة ضاى َىٔ (ٖىاى ئىةّ‬ ‫زةي‬
‫َةتةناْسا‪ ،‬بة زؤخ شْ‬ ‫داضة تيَطِواْيٓة با شٕ) ضاظيبووْ فةيًةغوفة‪ ،‬ية ظؤضبةى ساي‬
‫َطانةى ية غةضزةَ خايسا‪ .‬ضةْطة ضوويةن ئةّ ييَهساْةوةية با ضاظيبووْ‬ ‫ْيَو ناَةي‬
‫ئةوة بيَت‪ٖ ،‬ةغت زةنات ئةّ زؤخة خطاثةى شٕ غووزى تياية‪ ،‬وةى ٖةض ثياويَه تط‪،‬‬
‫َسا‪ ،‬ياضَةتيسةضة تا خاى بىا تويَصيٓىةوةناْ‬ ‫زاْاْ شٕ ية طاؾةيةن بةضتةغه َاي‬
‫تةضخإ بهات و بة ئامساْسا بة ئاضةظووى خاى بفطِيَت!‬
‫بة زضيَصاي ئةّ تويَصيٓةوةية بيٓيُإ‪ ،‬نة ئةضةغتا (تياضيعة)ى زؤخ خطاث شْ‬
‫غةضزةَ خاى زةنطز‪ ،‬غةضةضِاى بووْ وةْس خامنيَو يةو نةؾة خٓهيَٓةضةزا‪ ،‬نة ظؤض‬
‫َطايةنسا نىة ٖىةَوو‬ ‫َيإ بة ٖيَع بووة و برييإ تيص بووة‪ .‬ية ناَةي‬
‫ظيطةى بووٕ و ئةقً‬
‫بةٖطةيةن شْاْ زةنوؾت‪ ،‬تةْيا وةى خعَةتهاضى باوى يإ َيَطز ززاْ ثيا زةْىإ‪،‬‬
‫َىةوة ؾىاضةظإ! يةطىة ٍَ ئةَةؾىسا ئةضةغىتا‬ ‫ووْهة ثيَٓةطةيؿتوٕ و تىةْيا نىاضى َاي‬
‫‪118‬‬
‫شْاْيَ ه ْاغيوة نة بةّ ؾيَوةية ْةبووٕ‪ :‬ية (ثيَال)ى ثايتةخت َةنسؤْيا شْيَهى ظؤض‬
‫َاَجياغى‬ ‫ظيطةى و ئاقً ْاغ ‪ ،‬نة خاوةٕ نةغايةتييةن بىةٖيَع بىوو‪ ،‬ئىةويـ ئاي‬
‫زايه ئةغهةْسةض بوو‪ ،‬نة بةوة تاَةتباض بوو طواية يىة ثؿىت ئىةو ثيالْطيَطِييىةوة‬
‫بووة‪ ،‬نة َيَطزة ثاؾانةى (فيًيح)ى تيَسا نوشضا‪ ،‬تا نوضِةنةى خباتة ؾويَٓةنةى‪ .‬ئىةّ‬
‫شْة ئاغٓيٓة ية ثؿت نوضِةنةيةوة زةوةغتا و ضؤس َةظْايةت و ٖيَع و غىةضنةوتٓ‬
‫َييىىةن تيَىىسا زةضبهةوتايىىة‪،‬‬
‫زةنىطز بىىة بىىةضزا‪ٖ ،‬ىىةض نىىاتيَهيـ واظى يىىإ زوو زي‬
‫غةضظةْؿت زةنطز‪ ،‬ية ناتيَهسا فيًيج باون خةضيه شٕ و ؾةضاب خاى بوو‪ ،‬ئىةو‬
‫َبىووْ‬‫ية ئاَيَعى زةططت‪ .‬ييَطةزا منووْةيةن زياضَإ زةغت زةنىةويَت يىة غىةض ظاي‬
‫َ ووٕ و ؾةٖوةت بة غةض ثياوزا‪ ،‬يةو ؾةوة ئةقًَيَه بةٖيَع و بة تواْا ى شْيَو‬ ‫ٖةي‬
‫زةبيٓني! ئةضةغتا ئةّ شْةى باف زةْاغ ‪ ،‬ووْهة زةٖاتة غةضزاْ ئةو قوتاخباْةيىةى‬
‫نة ئةغهةْسةض و ٖةْسيَو ؾاظازةى تىطى وآلتةنىةى تيايىسا زةياخنويَٓىس‪َ ،‬اَاغىتاى‬
‫يةنةَيـ ناتيَو طاييػهة ؾىاٖاْةنةى زةطةيؿىت بةتةناْىةوة زةوىووة ثيَؿىواظى!‬
‫يةطةٍَ ئةوةؾسا ٖةضطيع بة بريةناْ خايسا زةضبىاضةى شٕ ْةوىووةوة‪ .‬ئىةوةى َايىةى‬
‫َاَجياؽ ئةضةغتاى ثيَ باف ْةبوو‪ ،‬قةْاعةت ثىيَ ْىةزةٖيَٓا‪ .‬زةيىوت‪:‬‬ ‫ثيَهةْيٓة ئاي‬
‫(ٖيض برييَه زاٖيَٓةضاْةى ْيية‪ ،‬واظ و فػة ظَاْة)‪.‬‬
‫ئةضةغتا غافاى ؾاعرييؿ ْاغيوة‪ ،‬نة غونطات ثيَيوتووة (ؾىادوإ)‪ ،‬بةَىةف‬
‫َةبةغت بًيُةتييةنةى بوو‪ ،‬ئةفالتوْيـ زةضباضةى زةَييَت‪ :‬ئةو خواوةْىسى زةيىةَ‬
‫َه‬‫ٖوْةضة! ٖةضوةٖا ئةو شْة ظيطةنةؾ ْاغيوة‪ ،‬نة بوو بة ويَطزى غةض ظَىاْ خىةي‬
‫ئةغيٓا‪( ،‬ئةغجاغيا) نة ٖىاو ِض َي ثطيَهًيػى سىانُ بىة ْاوبىاْط ئةغىيٓا بىوو‪.‬‬
‫َةنةى بوو بة ديَطةى نىاضِى نةغىايةتيية َةظْىةناْ‬ ‫َيَصووْوغإ زةطيَطِْةوة نة َاي‬
‫ئةغيٓا‪ ،‬ئةواْةى زةٖاتٓىة ئيَىطة‪ :‬غىونطات‪ ،‬ئىةفالتوٕ‪ ،‬فيىسياؽ‪ ،‬ئةْهػىاطاضاؽ‪،‬‬
‫غ افانًيؼ و يوضيجيسؽ بووٕ‪ .‬تةْاْةت ية َيَىصووزا زةطُةْىة نىة شْيَىو ٖىاَييَه‬
‫ئةزةب يةّ ئاغتةزا ٖةبوو بيَت‪ .‬بططة ٖةْسيَ يىة ؾىاعريإ ْاويآْىابوو (ٖىريا) يىإ‬
‫خواوةْسى ؾاشٕ!‬
‫‪119‬‬
‫ئةضةغتا ٖاوغةضزةَ ئةّ نةغايةتيية زضةوؾىاواْة بىووة‪ٖ ،‬ىةض وةى بيَطوَىإ‬
‫ئاطازاضى وتةى ئةفالتوٕ بووة زةضباضةى زياتيُا و تياضةنةى ية غىةض خاؾةويػىت ‪،‬‬
‫نة ية طفتوطاى (غيُجاظيةّ) زا باغيهطزووة‪ .‬نةو ٖىاتووة وىاوى يىة ٖىةَوويإ‬
‫ْوقاْسووة و بة ظَاْ غىةض دىازة باغىيهطزووٕ‪ .‬دطىة يىةوةف‪ ،‬بىة زواى ثاغىاو و‬
‫َ فةيػةف زابٓيَت‪ ،‬نة يةْة غىةضةنييةناْ يىة‬ ‫َطةزا طةضِاوة تا تياضيَه ناًَ‬ ‫بةي‬
‫بريؤنة َيتافيعيهييةناْييةوة وةضططتووة‪ ،‬نة بة ضاغت و زووض يىة طوَىاْ زاْىاوٕ‪.‬‬
‫زواتط ٖات و بة غةض باياياشيا و غياغةت و ئةخالقسا ثطانتيه نطز‪ ،‬تىا شٕ بهاتىة‬
‫(ثياويَه ْوقػإ) نة دطة ية َٓساٍَ خػتٓةوة و بةخيَونطزْيإ ٖيض ئةضنيَه تىطى‬
‫يةّ زوْيايةزا ْيية ‪ .‬ئةوةى ظؤض َايةى َةتطغيية ية تياضةنىةى ئةضةغىتازا ئةوةيىة‪،‬‬
‫َكهطزووة‪،‬‬ ‫ثيَي واية غطوؾت نة ناضى بيَٗوزة و ْابةديَ ْانات‪ ،‬ئةو شْ وةٖا ْعّ خةي‬
‫َطاى ثياوغا ضى‪ٖ ،‬يض زةغىتيَهيإ‬ ‫َطا‪ ،‬بة تايبةت ناَةي‬ ‫خوو ْةضيت و ناضى ناَةي‬
‫يةّ ناضةزا ْيية‪.‬‬
‫ضةْطة بوتطيَت‪ :‬دا و تياية؟ زةؾيَ فةيًةغوف ية وواضويَوةى غةضزةَ خىاى‬
‫زةضويَت؟ ئايا ظياز ية تواْا زاوا ْانةئ ية ئةضةغىتا‪ ،‬ناتيَىو زةَاْىةويَت بىة غىةض‬
‫برينطزْةوةى غةضزةَ خايسا غةضبهةويَت و شٕ يةو زؤخة ْايةباضة ضظطاض بهات؟ ئايا‬
‫ٖيطٌَ ْةيوتووة‪ٖ :‬ةَووَإ نوضِ و طاؾهطاوى غةضزةَ خاَىاْني؟ ئايىا تياضةنىةى‬
‫زةضبطِى ضاى غةضدةّ بريَةْس و ؾاعريإ و ٖوْةضَةْساْ غةضزةَةنةى خىاى ْييىة؟‬
‫َيَني‪:‬‬
‫ئيَُةف ى خاَاْةوة زةي‬
‫َطاى ئةغىيٓاي يىة ضيَىعى شٕ نىةّ‬ ‫ئةطةض باوووٕ و برينطزْةوة و ْةضيت ناَةي‬
‫َهو‬ ‫زةنةْةوة‪ ،‬خا غافيػتةنإ ضايإ وابووة نة ئةّ ضاياْة غطوؾت و ظطُاى ْني‪ ،‬بةي‬
‫َطا ئةَاْيـ زةطاضِئَ‪ .‬ضابةضةنىةيإ (ثطؤتىاطاضاؽ)‬ ‫بةزةغتٗاتووٕ‪ ،‬بة طاضِاْ ناَةي‬
‫ى وابووة َطؤ ‪ْ ،‬ىةى غطوؾىت‪ ،‬ثيَىوةضى ٖىةَوو ؾىتيَهة‪ .‬ئةَىةف واتىة ئةطىةض‬
‫ًَُالْيَيةى ٖةبووبيَت ية ْيَىوإ يىةْططاْ غطوؾىت‪ ،‬واتىة ظطُىاى و يىةْططاْ‬
‫ْةضيت‪ ،‬واتة بةزةغتٗاتوو‪ ،‬ئةوا غافيػتةنإ غةضنةوتووٕ و ضابةضيـ بىووٕ تيايىسا‪.‬‬
‫‪121‬‬
‫ئةطةض ية غةضزةَ ئةضةغتازا نةغاْيَو ٖةبٔ بريةنإ بطيَطِْةوة با ْةضيت و ٖي يإ‬
‫بة ناضى غطوؾت ْةظأْ‪ ،‬نة ئةضةغتا بة بريؤنةناْ ٖيَٓسةى تط َاْسوو و باض قوضغ‬
‫نطزووة و ضاى وابووة ناضى ْابةديَ ْانىات‪ ،‬وىوْهة ثؿىتطريى فةيػىةفةنةى خىاى‬
‫َتةى ثيَهطزٕ‬ ‫زةنات‪ .‬غةضةضِاى ئةَةف ئةضةغتا بريى غافيػتةناْ ضةتهطزةوة و طاي‬
‫و بة توْسى بةضةْطاضيإ بووةوة‪ ،‬تةْاْةت ضاى وابىووة نىة ؾىايةْ ئىةوة ْىني ثيَيىإ‬
‫بوتطيَت فةيًةغوف!‬
‫خاَييَه تطى ديَطةى َةتطغ ية تياضةنةيسا ئةوةية‪ ،‬نىة يىةَاوةى غىةزةناْ‬
‫َ‬‫ْاو ةضِاغتسا بة غةض بريى َطؤييسا بة َةغىيش و ئيػىالَييةوة ظاٍَ بووبىوو‪ ،‬ئىةقً‬
‫َيَني‪ :‬يةطةٍَ ئاضةظووةناْياْسا زةطواا‪ ،‬يةطةٍَ ْىةضيت و‬ ‫بريَةْساْ زاطرينطزبوو‪ .‬يإ بً‬
‫تطازغىياْياْسا زةٖاتىةوة‪ ،‬بٓىةضِةتيَه فةيػىةف ثيَىسإ نىة زؤخى شٕ بىة خطاثى‬
‫َطاى ئةوضوث طاضِا‪ ،‬بة تايبىةت‬ ‫َيَتةوة‪ .‬ئةّ برياْةف ْةطاضِإ‪ ،‬تا ناتيَو ناَةي‬
‫زةٖيًَ‬
‫َى ْىويَ‬ ‫ية ئيٓطًتةضا و غةزةى ْاظزةيةَسا‪ .‬يةنةّ نةغيـ نىة ئىاآلى بىريى ييرباي‬
‫َططت‪ ،‬فةيًةغوف ئيٓطًيعى دإ غتيواضت َيٌ (‪1873-1816‬ظ‪ ).‬بىوو‪ .‬ئىةو‬ ‫ٖةي‬
‫ناتةى ئةْساَ ثةضيىةَإ بىوو‪ ،‬ؾىيَططرياْة زاواى ئىاظازنطزْ شٕ و ثيَىساْ َافىة‬
‫غياغييةناْ زةنطز‪.‬‬
‫بةآل ّ ثيَـ ئةوة تياضى ئةضةغىتاي ٖىةض ٖىةشَووْ ٖىةبوو‪ٖ ،‬ىةض وىةْسة يىة‬
‫غةزةناْ ْاوةضِاغتسا َاضنيَه زيين ثيَسضا‪ .‬فةيًةغوفة َةغىيشييةنإ شْيىإ‪ ،‬بىة‬
‫تايبةت دةغتةى‪ ،‬بةغتةوة بة طوْاٖ زيٓييةوة‪ ،‬شٕ بوو بة ضةَعيَىو بىا غىيَهؼ و‬
‫وضوشاْسْ ؾةٖوةت و (ثةياَبةضى ؾةيتإ) و (زةضواظةى زؤظةر) و بٓةَاى خطاثىة و‬
‫ئةو نةْاضة يوغةى نة زةبيَت ثياو وضيا بيَت ْةنو بة ٖايةوة خبًيػهيَت‪.‬‬
‫زةتىىواْ غىىةيطيَه زةوضوبىىةى خىىات بهىىةيت و ببيٓىى ‪ ،‬نىىة ظؤضبىىةى بىىرية‬
‫ئةضةغىىتاييةنإ داضيَىىو َىىاضنيَه زيٓىى و داضيَىىو َىىاضنيَه ناَةآليىىةت و‬
‫ئةخالقييإ ثيَسضاوة‪ ،‬ظؤضبةؾيإ بة زةوضى (غيَهؼ) زا زةخوييَٓةوة‪ .‬ئيَُة يىة شيىاْ‬
‫َ ْةنطزوئ‪ ،‬شمنإ نطزووة بة‬ ‫خاَاْسا ٖيض ؾتيَو ٖيَٓسةى غيَهؼ بة خايةوة غةضقاي‬
‫‪121‬‬
‫َيَ بة تةْيا بىةو نىاضة ٖةغىتيَت‪ .‬ضةْطىة ٖانىاضى‬ ‫بةضدةغتةنةضى غيَهؼ‪ ،‬وةى بً‬
‫ئةَةف ئةو وةثاْسْة ظؤضة غ يَهػىيية بيَىت نىة ٖةَاْىة‪ ،‬يىإ نىةَونوضتيُإ يىة‬
‫تيَطةؾتٓ ئةّ وةَهةزا‪ ،‬يإ ؾيَوةى خطاخ و ْةؾياوى ثطِنطزْةوةى ئةّ غةضيعةية‪.‬‬
‫َة بة‬‫َ ظاي‬ ‫ئةطةض باياياشيا ى ئةضةغتا طةيؿتبيَتة ئةوةى ى شٕ‪ ،‬يةْ ْائةقً‬
‫َ ووٕ و ٖةغتةنإ و‪ٖ...‬تس‬ ‫َي ْةفػسا‪ ،‬باية زةبيٓني ؾةٖوةت و ٖةي‬ ‫غةض يةْ ئةقً‬
‫َٔ بة غةضيسا‪ .‬ئيَُةف بةبيَ ئاطاي ئةّ قػاْة زووباضة زةنةيٓةوة بيَ ئةوةى سػاب‬ ‫ظاي‬
‫َبيَه‬‫َطاناْ ئيَُة و ئةواْ تطيؿسا شٕ زةخاتة قىاي‬ ‫با ثةضوةضزة بهةئ‪ ،‬نة ية ناَةي‬
‫تايبةتةوة‪.‬‬
‫َطا‬‫َاضططيَت َيس‪ ،‬ظاْاى بةْاوباْط باياياشيا‪ ،‬يةو تويَصيٓةواْةى ية غةض ناَىةي‬
‫غةضةتاييةنإ ئةااَيساوة ئةوةى غةملاْسووة‪ ،‬نة دطة ية دياواظييىة باياياشييىةنإ‬
‫َئَ (غطوؾت ْيَط و َيَ) ية ْيَوإ شٕ‬ ‫ٖيض دياواظييةن غطوؾت ‪ ،‬يإ ئةوةى ثيَي زةي‬
‫َطاى غىةضةتاييسا نىة تويَصيٓىةوةى يىة غىةض نىطزووٕ‪،‬‬ ‫و ثياوزا ْيية‪ .‬ية غ َي ناَىةي‬
‫َةغةيةنة بة تةواوى زةنةويَتىة ئةغىتاى ثىةضوةضزةى ناَةآليىةت ‪ .‬دطىة يىةوةف‬
‫َٔ بة غةضياْسا‪ ،‬ية ناتيَهىسا ى شٕ وا‬ ‫َ ووٕ و ؾةٖوةت ظاي‬ ‫ٖةْسيَ ثياوإ زةبيٓٔ ٖةي‬
‫ْيية‪.‬‬
‫ئةطةض ية غياغةت ئةضةغتازا شٕ ؾياو ْةبيَت با ضابةضايةت يىإ غىةضؤنايةت‬
‫يإ سونِ‪ ،‬ياخوز بةؾساضى ية بةضِيَوةبطزْ وآلت و زازثةضوةضى و‪ٖ...‬تس‪ .‬ئيَُةف ئةّ‬
‫َيَيٓةوة و ثيَُإ واية ئةوةى با شٕ ؾياوة و طواىاوة و زةبيَىت شْى وىاى‬ ‫بريؤناْة زةي‬
‫َةوة) بيَت‪ .‬بططة ظؤض دىاض ئةَىة بىة ْىاوى ئيػىالَةوة‬ ‫ثيَيٗةغيتَ‪ ،‬ئةوةية (شْ َاي‬
‫َىسةزات‪ .‬بىا‬ ‫َيَني‪ ،‬ية ناتيَهسا ئيػالّ بة ئةقٌَ و تواْاى ضابةضايةت نطزْي شْسا ٖةي‬ ‫زةي‬
‫َيَىت‪:‬‬‫َكيؼ) ية قوضئاْىسا بهىة‪ .‬زةبيىٓني ثيَُىإ زةي‬ ‫منووْة‪ ،‬تةَاؾاى بةغةضٖات (بةي‬
‫َهو طىةوضةناْ‬ ‫ؾاشْيَو ٖةبوو‪ ،‬بةآلّ بة تةْيا سونُ ْةزةنطز و بطِياضى ْةزةزا‪ ،‬بىةي‬
‫وآلتةنةى باْط زةنطز با ضاويَصثيَهطزْيإ و ضاطاضِيٓةوة‪ ،‬بةوةف بٓةَايىةن غياغى‬
‫ططْط زاْا‪ ،‬ئةويـ ئةوةية نة ْابيَ ٖيض بطِياضيَه واضةْوغػاظ بسضيَت‪ ،‬تةْيا ثىاف‬
‫‪122‬‬
‫َوةغتةنطزٕ و برينطزْةوة ْةبيَت‪( :‬قيلتوييوأيَويواألواواوتودى وموأموس ومويوكيوتو‬ ‫ٖةي‬
‫قيطع وأمساوحتىوتشَد ٌ)والينل‪.32 :‬‬
‫تةْاْةت ئايةتةنة باغ ئةوة زةنات‪ ،‬ئةو نةغىاْةى يىة طةيةنىةى نىة بىاْط‬
‫َ وو بووٕ‪ ،‬ئةَةف ووْهة غىوضبووٕ يىة‬ ‫َةؾة و ٖةي‬‫نطزبووٕ ‪ ،‬يةو ظياتط بةثةية و ٖةي‬
‫غةض زةغتبةديَ بةناضٖيَٓاْ ٖيَع‪( :‬قيلداوحنًوا لداوقد و وا لوداوبويشويوديدو واالموسو‬
‫ال موويىظس وميذاوتأمسيً) بةآلّ ئةو ظياتط ئاقٌَ و ية غةضخا بوو‪ ،‬ويػىت ثىةْا بىا‬
‫َيَت‪ ،‬بة ئيَُىة و‬‫ؾتيَه تط ببات‪ ،‬نة ئةويـ بةخؿـ و‪ٖ...‬تس بوو‪ .‬زئ واَإ ثيَسةي‬
‫بة ٖةض نةغيَه تطيـ نىة بيىةويَت خبويَٓيَتىةوة و تيَبطىات‪ ،‬واقيعىيـ ٖىةضواَإ‬
‫َيَت‪ .‬ئةوةتا (َاضططيَت تاتؿةض) ية ئيٓطًتةضا نة ْاغطاوة بة (شْىة ئاغىٓيٓةنة)‬ ‫ثيَسةي‬
‫ووْهة نةغيَه ضةقة و خاوةٕ بطِياضة‪ ،‬نةغيـ ْةيوتووة‪ ،‬نة بىة ٖىاى ٖةَي ىووٕ و‬
‫ؾةٖوةتةوة طةْسةٍَ بووة و ؾياوى سونِ نطزٕ ْييىة! ئىةوةتا (بىي ْىةظيط باتىا) يىة‬
‫ثانػتإ نة تةْاْةت ثيَـ ئةوةى بيَتة غةض سونُيـ‪ ،‬ثياواْ زيَهىةيإ زةٖاتٓىة‬
‫ى تا نيَؿةناْيإ با واضةغةض بهات‪ ٖ .‬تطيـ ظؤضٕ‪( :‬ئةنيٓا) ية فًجني‪( ،‬ئةْسيَطا‬
‫َسا َائيَط) ية ئيػطائيٌ نىة ظووخىاوى ظؤضَىإ يىة غىةض‬ ‫طاْسى) ية ٖٓسغتإ و (طاي‬
‫زةغت ئةو وةؾت‪ٖ ،‬ةضوةٖا ٖةَوو ئةواْ تطيـ ية توضنيا و فةضةْػا و‪ٖ...‬تس‪ .‬دا‬
‫ئةَاْىىة ٖىىةَوويإ واَىىإ ييَٓانىىةٕ ث ىيَـ ئىىةوةى سىىونُ وا بىىسةئ‪ ،‬زوو دىىاض‬
‫بريبهةيٓةوة؟ ئايا ية ْيَوإ ئةوةى ية واقيعسا زةيبيٓني و ئةوةى ية بريَاْساية ٖةغىت‬
‫بىىة داضيَىىو يىىة زشيىىةن ْانىىةئ؟ ئةضةغىىتا‪ ،‬ئىىةخالق تايبىىةت بىىة شٕ زةزات و‬
‫فةظيًةتةناْيؿ ية ٖى ثيىاو ديازةناتىةوة‪ .‬ئيَُىةف ٖىةضوا زةنىةئ‪ ،‬ئىةخالم و‬
‫فةظيًةمتإ بة تايبةت با شٕ‪ ،‬ظؤضبةى نات بة زةوضى ضةفتاضى غيَهػيسا زةخوييَتةوة‪،‬‬
‫َةبةغت يىة وؾىةى (ؾىةضةف)يـ ى شٕ تىةْيا ثةيوةْسييىة غيَهػىييةناْة‪ .‬ئىةو‬
‫ؾةضةف ْاَيَٓيَت ئةطةض بة ؾيَوةى ْاؾةضع غيَهؼ بهات‪ :‬نةو ئةو نةغةى زظى‬
‫زةنات‪ ،‬يإ باظضطاْ َازة ٖاؾبةضةناْة‪ ،‬ياخوز طعى زةنات‪ ،‬زةنطيَىت ئىةو ناضاْىة‬
‫بهات و ؾةضةفيؿ بجاضيَعيَت‪ .‬بىةآلّ ثيىاو ؾىةضةف ثىاضيَعضاو زةبيَىت‪ ،‬بىا ضةفتىاضى‬
‫‪123‬‬
‫غيَهػي ْةؾياويؿ ٖةبيَت‪َ ،‬ازاّ شْةنةى يإ خوؾو و زايه و‪ٖ...‬تس ضةفتاضيإ‬
‫دوإ بيَت‪ ...‬ض زوانةوتوييةنة!‬
‫ئيَُة ظؤضداض واوثاؾى يىة ظؤضيَىو يىة خطاثىةنإ زةنىةئ‪ ،‬وةى‪ :‬زظى‪ ،‬طىعى‪،‬‬
‫خاثةضغت ‪ ،‬تطغٓان و فطتوفيٌََ و‪ٖ...‬تس‪ ،‬ووْهة فةظيًةتةناْ َىطؤ وةنىو َىطؤ‬
‫َيَني‪ٖ :‬رياضنييةت ئةخالق ئةضةغىتاي‬ ‫َةئ ناتيَو زةي‬‫َإ بيَ بايةخٔ‪ ،‬دا ئايا ٖةي‬
‫َيَني‪ٖ :‬ىةَوو ئةَاْىة َاْىاى وا‬ ‫َة بة غةضَاْسا؟ بةآلّ ية ناتاييسا زةبيَت بً‬
‫ٖيَؿتا ظاي‬
‫َىيَني‬
‫ْيية ئيَُة ٖةغىتابني بىة طواغىتٓةوةى (تيىاضى ئةضةغىتا زةضبىاضةى شٕ) يىإ بً‬
‫َاَاغىىتاى يةنىىةّ‪ ،‬بيَطوَىىإ ئةطىىةضى ناضيطىىةض بىىووْيـ ظؤضة‪ ،‬بىىةآلّ بىىة ظؤضى‬
‫َطا ثياوغا ضييةناْسا يةنيَهة و ثياو ظؤض غووز ية زؤخى‬ ‫َويَػت ثياوإ ية ناَةي‬ ‫ٖةي‬
‫خطاث شٕ وةضزةططيَت‪ ،‬ضيَو وةى وإ ئاظازةنإ غووزيإ يىة غيػىتةَ ناياليىةت‬
‫َطاناْ خايإ وةضزةططت‪ٖ ،‬ةْسيَ داض زواتط َطؤ بة يةوة ططْط ْييىة‪ ،‬نىة‬ ‫ناَةي‬
‫َيَو و ضيَططتٔ ية ثيَؿهةوتٓ ‪ ،‬نة زةنطا ٖةَوو‬ ‫بةّ ناضةى بووبيَتة ٖاى ؾهاْسْ باي‬
‫َطا ييَ غوزَةْس بٔ‪.‬‬ ‫ناَةي‬

‫‪124‬‬
‫سةرضاوةكان‬

‫‪1- Susan G .woman from the Greek to the French revolution.‬‬


‫‪Stanford University press. 1973. P. 17‬‬
‫‪ -2‬بطواْة ز‪ .‬حمُس يوغف َوغ بهة‪( :‬ىظيوواحللهومواالضالو)‪ ،‬زاض ايهتب ايعطبي‪ٍ ،‬‬
‫‪.54‬‬
‫‪ -3‬اح ي وعلدووالديً‪.‬وب‪.2‬ولو‪.46‬وةازوالسييٌوللرتاث‪-‬وقيٍس ‪1978.‬‬
‫‪ -4‬ز‪ .‬اةوودواخلدا و وااالةابوالتعيمل و وموولووسواالموويووالئووصا )ولو‪.64‬واألؤضط و و‬
‫اجليمع وللدزاضيتو واليشس‪-‬وبري ت ‪.1986‬‬
‫‪ -5‬اح ي وعلدووالديً‪ .‬ب‪.28ٍ .2‬‬
‫‪ -6‬ز‪.‬اةدواخلدا ‪.‬واالةابوالتعيمل ‪.48ٍ .‬‬
‫‪ -7‬تةْاْةت َاَاْةنةف بةؾيَو ية بةضثطغىياضيَتي ضِةطىةظى ناضثةيىةى زةنةويَتىة‬
‫َةنة نض بيَىت‪ْ ،‬يىوةى سىةم زةغىتةنةى وةضزةططيَىت و يىة‬ ‫ئةغتا‪ .‬ئةطةض َٓساي‬
‫زةضطاى ثؿتةوة زةضِواتة زةضةوة‪ .‬بطةضِيَوة غةض وتاضةنةَإ بة ْاوى (ذكسو واىثى)‬
‫ية نتيَبةنةَإ (أفهاض و َواقف) زا‪.‬‬
‫‪ -8‬بىىا منووْىىة بىىةضاوضزى ئةَىىة بهىىة‪( :‬خطاثرتيٓ ى غىىيفةتةناْ ثيىىاو‪ ،‬باؾىىرتئ‬
‫غيفةتةناْ شْٔ (ئىةواْيـ)‪ :‬ضِشزيى ‪ ،‬يوتبىةضظي ‪ ،‬تطغىٓاني )‪ .‬اح وي وعلودوو‬
‫َيَىت‪ْ :‬ىابيَ شٕ‬
‫الديً‪ .‬ب‪ .44ٍ .2‬ئةَاْةف ٖةَإ بريؤنىةى ئةضةغىتإ نىة زةي‬

‫‪125‬‬
‫فةظيًةتةناْ ثياوى ٖةبيَت واتة ْابيَت بةٖيَع و ئاظا و ظيطةى و ييَٗاتوو و‪ٖ...‬تس‬
‫بيَت‪. Aristotle: poetics, xv 1454-A .‬‬
‫يإ‪( :‬بيَسةْطي تاز و ظيٓةت شْة‪ ،‬بةآلّ با ثياو وا ْيية) غياغةت‪ 1261 ,‬أ‪ .‬ب‪2‬‬
‫ناى بةضٖةَةناْ ‪.211-199ٍ .‬‬
‫‪ -9‬بطةضِيَوة غةض نتيَبةنةَإ (اوالطدٌو واألوسأو) ٍ‪ 27-26‬بىة تايبىةت ثىةضاويَعى‬
‫شَاضة ‪.41‬‬
‫َيَىت‪ :‬شْى َيػىطي نىإ يىة‬ ‫‪ -11‬ويٌََ زيوضاْت ية َيَصووى ؾاضغىتاْيةتةناْسا زةي‬
‫َاضةبطِيٓيؿسا ئيذاب بووة‪ ،‬ووْهة ئةو زةغت ثيَؿىدةضي زةنىطز‪ .‬ب‪.98ٍ .2‬‬
‫َبووْ شْ َيػطي بة غةض ناضوبىاضى تايبىةت خايىسا‪ٖ ،‬انىاض بىووة بىا‬ ‫( (ظاي‬
‫زةطُةٕ بووْ نوؾتٓ َٓساٍَ)) ب‪.98ٍ 2‬‬
‫‪ -11‬طاغتا يابإ (احلضيز واألصسي والقدمي ) ٍ‪.13‬‬
‫‪ -12‬طاغتا يابىإ‪ٖ ،‬ىةَإ غةضوىاوة‪ ،‬وةضط َيطِاْى حمُىس قىازم ضغىتِ‪ ،‬األطبعو و‬
‫العصسي ‪ٖ .‬ةضوةٖا غةيطى ز‪ .‬امحس احلوف بهة (األسا ووىوالشوعسواجلويٍلى)ولو‪-47‬‬
‫‪،47‬وةازوىَض ومصس ية قاٖرية ‪1981‬‬
‫‪ٖ -13‬ةض وةْسة يىة غى َي ناضةنىةى ْىةديب َىةسفوظ ضِازةَيَىِٓ زةضبىاضةى ثيىاوى‬
‫َىة‬
‫َ فةضَاْسةض و ْةٖيهةض بة غةض شْةنةيسا‪ ،‬نة ية نىوايَه َاي‬ ‫ضِؤشٖةآلت ظاي‬
‫طةوضةنةيسا بةْسى نطزووة تا بىا خىاى يىة زةضةوة خىةضيه ئاٖىةْط طيَىطِإ و‬
‫ضِابواضزْةناْ بيَت‪ ،‬يةنػةض ويَٓةى ثياوى ئةغيٓاييِ بري زيَتةوة‪ ،‬نة شْةنةى يىة‬
‫َةوة بةْس زةنات تا بتواْيَت زةضويَت و ضِابويَطيَت‪ .‬ئةَىةمشإ بىة زضيَىصي يىة‬ ‫َاي‬
‫نتيَب (اوالطدٌو واألسا ) ٍ‪ 24‬و زواتطزا باغهطزووة‪.‬‬

‫‪126‬‬
‫َيَ ى نىىة نةيىىةثوضيَه ئةضةغىىتايياْةية؟ يىىة‬ ‫َيَىىت‪ :‬ب ىا زةي‬
‫‪ -14‬ضةْطىىة نةغ ىيَو بً‬
‫َةت ٖةآلويَطز بىة ويَٓىةى َيػىط و‬ ‫ضِؤشٖةآلتيـ ٖةض واْةبووة دطة ية ٖةْسيَ ساي‬
‫َىةى بىة شْىةوة زةنىطز‪ ،‬تةْاْىةت‬ ‫بابٌ؟ (ثياوى فاضغ ٖاوؾىيَوةى مشىةى َاَةي‬
‫زةيتواْ سونُ َةضط بة غةضزا بىسات) قيضوهوامو حتويسيوسواألوسأو‪ .23ٍ ،‬يىة‬
‫َةوة فيَطى ٖي تط ْةنطاوة‪،‬‬ ‫ظؤضبةى ْاووة ضِؤشٖةآلتييةناْيؿسا دطة ية ناضى َاي‬
‫ية غةضزةَ داًٖيؿسا ثيَطةيةن ْعَ ٖةبووة‪ ،‬تةْاْةت يىةزايهبووْ ٖانىاض‬
‫بوو با ٖةْاغة غاضزي و تطؽ‪ ،‬بططة نوؾة و ظيٓسة بةواٍَ نطزْيـ! وةى وإ ية‬
‫غجاضتة زةْيَطزضا تا يةطةٍَ غةيطى ثياوى خايسا غيَهؼ بهات‪ ،‬ثيىاوى عىةضةبيـ‬
‫َةنة بة ٖ خاى قبىوٍَ بهىات! ٖىةضوةٖا ئةطىةض َيَطزةنىةى‬ ‫ضِاظيية بةوةى َٓساي‬
‫مبطزاية نوضِة طةوضة وةى َريات وةضيسةططت و زةبىوو بىة َيَىطزى و…ٖتىس‪ .‬بىا‬
‫َيَ واية‪ .‬نويتووضى ثياوغا ضاْةى ضِؤشٖىةآلت‬ ‫َيَِ‪ :‬بةي‬
‫وةآلَ ٖةَوو ئةَاْةف زةي‬
‫ضِقيَه ظؤضى ية شٕ بوو‪ ،‬واوةضِيَ ياْإ ْةبوو تا فيَطى ئةّ نيٓةيةى بهات‪ .‬بةآلّ‬
‫َي و‬ ‫َةتطغي ئةضةغتا يةوةزاية‪ ،‬نة ئةّ ضِقىةى فةيػىةفاْسووة‪ ،‬ثاغىاوى ئىةقً‬
‫غياغةت و باياياشى و ئةخالق با ٖيَٓاوةتةوة‪ .‬زواى ئةَة ئةو ضِقة يىة قىوآلي‬
‫َطىة و غىةملاْسٕ نىة ٖةْىسيَو‬ ‫َيَو بةي‬‫ْةغتسا ديَطريبوو‪ ،‬ثؿت بةغت بىة ناَىةي‬
‫بةضطيَه زيٓيإ بةبةضزانطزووة!‬
‫‪ -15‬ئةيفطيَس ئيَسواضز تايًاض (ازضطد)ول‪.74‬ووةضطيَطِاْ وة‪.‬وعصتوقسىى‪.‬وةازوالطل ع ‪-‬‬
‫بريوت ‪.1992‬‬
‫‪16- Werner Jaeger. Aristotle translated by R . Robinson. P 303.‬‬
‫‪Oxford University, 1967.‬‬
‫‪17- Ibid. p 323-3.‬‬

‫‪127‬‬
‫‪ -18‬باضْعيـ ‪ J.Barnes‬ية ْيَو نانطاوةى ناضةناْ ئةضةغتازا باغي زةنىات‪ ،‬نىة‬
‫َ ‪ 1958‬بآلويهطزوةتةوة‪ .‬ئةَىةف تىاظةتطئ بآلونىطاوةى‬ ‫ظاْهاى ثطيٓػتإ غاي‬
‫ْووغطاوةناْ َاَاغتاى يةنةَة (ئيَُةف ثؿت ثيَ زةبةغىتني و ئاَىاشةى ثىيَ‬
‫زةزةئ) يةويَسا غىةيطى (زةقى ) ضِاغىجاضزةنة بهىة‪ .‬ب‪ .2464 .2‬زياديٓػى‬
‫يةضت ٖةَإ ضِاغجاضزةى ية نتيَبةنةيسا (ح ي واعوالووالفالضوف و) ب‪ 455 ٍ 1‬و‬
‫زواتطزا بآلونطزوةتةوة‪.‬‬
‫‪ -19‬بةضاوضزى نانطاوةى بةضٖةَةناْ بهة‪ .‬ب‪.2465-2464 .2‬‬
‫‪ -21‬ئةفالتوٕ‪ ،‬طفتوطاى ياغانإ‪ 775ٍ ،‬و ية وةضطيَطِاْةنةى دويت ب‪.343ٍ 4‬‬
‫َيَ‪ ،‬طواية ئةغىهةْسةض وىةْس ثىةياَيَه ططْطى ثيَىسا ْىاضزووة بىا‬ ‫‪ -21‬بيطةض زةي‬
‫ياْاْييةنإ‪ .‬غةيطى نتيَب ئةضةغتا ٍ‪ 321‬بهة‪.‬‬
‫َس َىح (ا غىهٓسض املكىسوْي) ‪ .17ٍ .‬وةضطيَطِاْى عبوداجلبيزواألطلو ‪،‬و‬ ‫ٖاضؤي‬
‫األلتب واالٍل وببئداة‪.‬‬
‫‪.ٕ -23‬تاضٕ (ا غهٓسض ا نرب) ٍ‪ .12‬وةضطيَطِاْ ظن عً و ثيَساوىوْةوةى ز‪ .‬حمنودو‬
‫ضل هوضيمل‪.‬ومسكصوكتبوالشسقواال ضط ‪.1963‬‬
‫َس َح (ا غهٓسض املكسوْ ) ٍ‪.18‬‬ ‫‪ٖ -24‬اضوي‬
‫‪ٖ -25‬ةَإ غةضواوة‪.21ٍ .‬‬
‫‪ٖ -26‬ةَإ غةضواوة‪.29ٍ .‬‬
‫‪ -27‬زياديٓػ يةضت ئاوةٖا باغ ئةضةغتا زةنات‪( :‬ئةضةغتا فػة ظَىإ‪ ،‬قىاض‬
‫باضيو‪ ،‬واو ب وى بوو‪ .‬بة دًوبةضط و ئةْطوغتيًةنةى و غتايً قىصي غىةضا‬

‫‪128‬‬
‫َه ضِازةنيَؿا) ب‪ 1‬نتيَب (ح ي واعوالووالفالضوف و) ٍ‪ .445‬وةضطيَطِاْى ز‪.‬ز‪.‬‬
‫خةي‬
‫ٖيهؼ‪.‬‬
‫‪ٖ -28‬اضويس َح (ا غهٓسض املكسوْ ) ٍ ‪.34-33‬‬
‫‪29- Aristotle: Metaphysics 980-A- the complete works vol.2‬‬
‫‪p.1552.‬‬
‫‪30- J.Lear: Aristotle: The desire of understanding p.1.‬‬
‫‪Cambridge 1988.‬‬
‫‪31- Aristotle: Metaphysics 980-A (VOL.2. P. 1553).‬‬
‫‪32- Aristotle: Ethics 1139-B (vol. 2. p. 1799).‬‬
‫‪33- Aristotle: Ethics 1125-B (vol 2. p. 1809).‬‬
‫‪34- Susan M. Okin: women in western political thought p. 73‬‬
‫بةضاوضزى تويَصيٓةوةنةَإ بهة‪( :‬اوالطدٌو واألسأ ) ٍ ‪ 66‬و زواتط‪.‬‬
‫‪36- Aristotle: politics. 1253-A (vol. 11. p. 1988).‬‬
‫‪37- Aristotle: ibid‬‬
‫‪ -38‬ظاضاوةى ديٗىاْ ٖوْىةضى ييَىطةزا َاْايىةن فىطةواْرتى يىة ظاضاوةنىة ٖةيىىة‪،‬‬
‫َكيَٓيَت يإ زضوغيت زةنىات‪،‬‬ ‫َةبةغت ثيَ ئةو ديٗاْةية نة َطؤ با خاى زةنوي‬
‫ٖوْةضيـ واتة ((زضوغتهطزٕ))‪َ .‬طؤ يةّ ديٗاْةزا ئةوةى ْعَة با بةضشةوةْسى و‬
‫َكيَٓيَت‪ .‬غطوؾت ية ضِيَطِةوى خايىسا ئىةوةى ْعَىة وةى‬ ‫غووزى ئةوةى باآلية زةنوي‬
‫َكيَٓيَت‪ .‬بىةضاوضزى ضِاى ئيَطْػىت ثاضنىةض‬
‫قاْاغيَو با طةيؿة بةوةى باآلية زةخوي‬
‫بهة ية غةض وةضطيَطِاْيَه نتيَب غياغةت ئةضةغتا ٍ‪ 317‬ثةضاويَعى ‪.1‬‬
‫)‪39- Aristotle: politics. 1333-A (VOL. 2. P. 2115‬‬
‫‪40- F. Bacon: the new organon p. 54 ed.by fuiton H Anderson-‬‬
‫‪the bobs- merill. N.y. 1960‬‬
‫‪41- Aristotle: politics, 1333-A (the complete works vol. ip.‬‬
‫)‪2115) Ibid: 1265-A (vol. 2 p. 1993‬‬
‫)‪42- Ibid: 1265-A (vol. 2 p. 1993‬‬

‫‪129‬‬
‫َيَىىت يىىة ئىىةخالق‬
‫َتىىةنإ ‪ Celt‬زةيً‬
‫‪ -43‬بىىةضاوضزى ئىىةوة بهىىة نىىة زةضبىىاضةى نةي‬
‫ْيهاَاخيسا‪ ،‬بةوةى نة يىة ٖىيض ؾىتيَو ْاتطغىٔ‪ْ ،‬ىة يىة بوَةيىةضظة‪ْ ،‬ىة يىة‬
‫ؾةثايةناْ زةضيا ‪)Ethics: 1115-B (vol. 2 p. 1761‬‬
‫)‪44- Aristotle: politics, 1397-A (vol. 2 p. 2186‬‬
‫‪ -45‬يدضفوكسوواتيزيذوالفلطف ) ٍ ‪ 213-212‬زاض ايكًِ ية بريوت‪.1973 ,‬‬
‫‪( -46‬ئةغهةْسةض خاى ثيَؿرت زةيعاْى نىة ئةضةغىتا يىةّ ضِووةوة ْىةيجيَهاوة‪ ،‬ئىةو‬
‫ؾاضغىتاْييةتيةى يىىة بابىىٌ و َيػىىط بيٓى غةضغىىاَيهطز‪ٖ .‬ىىةضةٖا بيٓى نىىة‬
‫خاْةزاْاْ فرتؽ خةضيه دةْطٔ‪ ،‬باية ثيَي وابوو ٖاوؾيَوةى ياْاْييةنإ زةبيَت‬
‫بة ثيَ تواْا و ؾياوي خايإ زابةؾبهطيَٓة غةض وىةْس ثًةيىةن ديىاواظ)‪ .‬و‪.‬و‪.‬‬
‫تاوٕ ية نتيَب (ئةغهةْسةضى َةظٕ‪ :‬شيإ و َيَصووى) ٍ‪ .98‬وةضطيَطِاْ ظن عً‬
‫و ثيَساوووْةوةى ز‪ .‬حمندوضل هوضيمل‪،‬ومسكصوكتبوالشسقواال ضط ‪.1963‬‬
‫‪47- The politics of Aristotle eng. Trans by E. Barker p. 385‬‬
‫)‪48- Aristotle: Politics, 1397-B (vol. 2 p. 2107‬‬
‫‪ -49‬ئةضةغتا ثيَي واية ئةَة ضِاى ئةفالتوْة‪.‬‬
‫)‪50- Aristotle: Politics, 1264 (vol. 2 p. 1986‬‬
‫‪51- D. Roth: Aristotle p. 241‬‬
‫)‪52- Aristotle: politics, 1254-A (vol. 2 p. 1990‬‬
‫‪53- Ibid‬‬
‫‪54- Ibid.‬‬
‫‪ٖ John H. Randall: Aristotle p. 220 -55‬ىةضوةٖا زؤظيٓىةوةى واقيىع‬
‫‪ Discovering of reality‬وتاضيَه ييٓسا ْض‪( :‬األسأ ول طتْوح داىيوةيقالً)‪.‬‬
‫)‪56 Aristotle: Politics, 1253-A (vol. 2 p. 1988‬‬
‫‪ -57‬اميووعبدالفتيحواميوواولطف واالخالق) ٍ ‪.111-119‬‬
‫‪58- Susan M. Okin op. cit p. 77‬‬
‫‪131‬‬
‫‪59- Lynda Lange op. cit p. 12‬‬
‫‪60- Susan Okin op. cit p. 78‬‬
‫‪ -61‬بيَطتطاْس ضةغٌَ (تأزيذوالفلطف والئسب ) ب ‪ .264 ٍ 1‬وةضطيَطِاْ ز‪ .‬ظن ايب‬
‫حمُوز ‪ -‬جلٓة ايتأييف و ايرتمجة و ايٓؿط ‪ 1978‬ض ‪.3‬‬
‫‪ -62‬ئةضةغتا (اخلطيب ) وةضطيَطِاْ ز‪ .‬عبسايطمحٔ بسوي ‪ -‬ةازوالشؤ ٌوالثقيو والعيم‬
‫َ ‪1986.‬‬ ‫‪ -‬بغساز غاي‬
‫‪63- John H. Randall: Aristotle p. 118‬‬
‫)‪64- Aristotle: De Anima, 412 (vol. 1 p. 656‬‬
‫‪65- Ibid, 415 (vol. 1 p. 661).‬‬
‫‪ْ -66‬اتوامن ئةو تيَبيٓيية باغٓةنةّ‪ ،‬نة ئةّ بريؤنة ئةضةغتايية وةْس ناضيطةضي ية‬
‫بريى ٖيطٌَ نطزووة‪ ،‬نة ئةويـ ٖةبووةنإ‪ ،‬بططة ؾاضغتاْ و ٖوْةض و نويتووض و‬
‫ئاييٓةنإ و‪ٖ...‬تس بة ؾيَوةيةن (غةض بةضةوشوضاْة) ية غةض بٓىةَاى ثةيوةْىسى‬
‫ْيَوإ (ضِؤح و َازة) ضِيَهدػتووة‪ .‬ؾاضغتاْييةتةناْ ضِؤشٖةآلت َازة تياياْسا ظاٍَ‬
‫َةت خةوزا بووة‪ ،‬ناتيَو ية َيػطى ناْسا ويػتويةت يىة َىازة‬ ‫بوو‪ ،‬ضِؤح ية ساي‬
‫دياببيَتةوة‪ .‬ثةيهةضى ئةبو ٖوييـ ضِةَعة با ئةَىة نىة ْيىوةى َىطؤ (ضِؤح)ة و‬
‫ْيوةى تطيؿ ئاشةٍَ (َازة)ية‪ ،‬نة ئازيب يىة ئةفػىاْة بةْاوباْطةنىةزا يىة بىةض‬
‫زةضواظةناْ تيبةزا نوؾىت ‪ ،‬ئاوةٖىاف يىة ياْىإ ضِؤح يىة َىازة ضِظطىاضى بىوو‬
‫و‪ٖ...‬تس‪.‬‬
‫‪ -67‬دوضز غاضتوٕ‪ :‬تاضيذ ايعًِ ‪،‬ب ‪ ،152 ٍ 3‬زاض املعاضف‪.‬‬
‫‪ -68‬بىىةضاوضزى وتةنىىةى ويىىٌ زيوضاْىىت بهىىة‪( :‬بىىةآلّ ظاْػىىت باياياشيىىا بىىواضى‬
‫ئةضةغتاية‪ ،‬ئةو ؾاضةظا و تيَبيٓةضيَه طةوضةية‪ ،‬نةوى ٖىةض يةويَؿىسا ظؤضبىةى‬
‫َةناْ زةنات) قص واحلضيز ب ‪.499 ٍ 7‬‬ ‫ٖةي‬

‫‪131‬‬
‫‪69- W.D. Ross: Aristotle, p.12 Meridian Book, N.Y, 1959‬‬
‫‪( -71‬ةاز ٌحتوح يتُو وزضيةلُ) ية نتيَبةنىةى ثيَؿىرتى ضِؤغىةوة وةضطىرياوة و دىاضز‬
‫غاضتاْيـ ٖةَإ وتةى ية نتيَب (تاضيذ ايعًِ)زا باغهطزووة ب ‪ .277 ٍ 3‬زوو‬
‫ظاْانةف بىطيتني يىة نىاضياؽ ييٓىيؼ (‪ )1788-1717‬ظاْايىةن ضِووةنٓاغى‬
‫غويسيية بة زاَةظضيَٓىةضى ضِووةنٓاغى زازةْطيَىت‪ .‬بىاضؤٕ نافييىةف (‪-1769‬‬
‫‪ )1832‬ظاْايةن فةضةْػىيية و بىة زاَةظضيَٓىةضى ظاْػىت تويَهىاضي َىازيَطٕ‬
‫زازةْطيَت‪.‬‬
‫‪ -71‬يلوةيدزاىتواقص واحلضيز ) ب ‪.517 ٍ 7‬‬
‫‪ -72‬يةبةض ئةَةؾة ئةضةغتا ظاْيىاضى يىة غىةض ئةْساَىة ْاوةنييىةناْ طياًْةبىةض‬
‫َيَت نة ْىة ئىةو و ْىة ئىةبيهطاتؼ خايىإ يىة شيَىط‬
‫ظياتطبوو تا ئةواْ َطؤ ‪ .‬زةي‬
‫ناضيطةضى و زةغةآلت زئ ضِظطاضْةنطزبوو‪ ،‬تا دةغتةى َطؤ تىويَ تىويَ بهىةٕ‪.‬‬
‫ويٌ زيوضاْت ب ‪.513 ٍ 7‬‬
‫‪ -73‬ئةّ بةضٖةَاْة ناضيطةضى بةضواويإ ية غةض نةيةثووضى عىةضةب ٖىةبووة‪ ،‬بىة‬
‫تايبةت داسع و ئينب قوتةيبة و ْوةيطى ية (ىَيي واالزب) و زوَىةيطى يىة (ح وي و‬
‫احل داٌ) و‪ٖ...‬تس‪ .‬با منووْة غةيطى ٖيَٓاْةوةى وتةناْ ئةضةغتا بهىة يىة يىةٕ‬
‫دىاسعةوة يىة نتيَبى (احليىوإ) زا‪ .‬ىصود و وةزاضو وبقلوهوة‪.‬و ةيعو وطوُو وهو‪،‬‬
‫بآلونطاوةى معَدواألدطدطيتوالعسب وبيللديت ‪.1985‬‬
‫‪74- W.D. Ross: Aristotle, p.112‬‬
‫‪ -75‬يلوةيدزاىتواقص واحلضيز ) ب ‪.499 ٍ 7‬‬
‫‪76- Aristotle: The complete works, vol 1, p.922‬‬
‫‪77- Ibid‬‬
‫‪78- H. Randall: Aristotle, p.46‬‬

‫‪132‬‬
‫‪79- Ibid‬‬
‫‪80- Lynd Lange: Discovering Reality, p.7‬‬
‫‪ -81‬ئةضةغتا بةضزةواّ وؾةى ْىةفؼ ‪ Anima‬بىةناضزيَٓيَت‪ ،‬بىةآلّ ضِةْطىة ييَىطةزا‬
‫وؾةى ضِؤح طوااوتط بيَت‪.‬‬
‫‪ -82‬ووْهة ئةو بىطِواى وابىوو‪ ،‬وةى بامسىاْهطز‪ ،‬ضِازةى طىةضَي ‪ ،‬بووْىةوةضيَو يىة‬
‫ضِيعبةْسى ٖةبووةناْىسا بىةضظ زةناتىةوة‪ ،‬ئةطىةض نىةّ بهىات ٖةبووةنىةف ْىعّ‬
‫َةية‪.‬‬‫زةبيَتةوة‪ ،‬ئةَةف بيَطوَإ بريؤنةيةن ٖةي‬
‫‪83- G. Bachelard, la formation de LEsprit scientifique p.18‬‬
‫‪84- Ibid‬‬
‫‪85- F. Bacon, The New Organon, p.45, ed. By Fulton H.‬‬
‫‪Anderson, The Bobbs-Merill company 1960‬‬
‫‪86- W.D. Ross, Aristotle, p.117‬‬
‫‪87- Ibid‬‬
‫‪88- Aristotle, Generation of Animals 7- A‬‬
‫‪89- Susan Okin, Women in western political thought p.81‬‬
‫‪ٖ -91‬ةضوةٖا تةَاؾاى ئةّ وتة نوضت و ثوختةى بهة‪( :‬يةبةض ئةوةى ٖاى ناضا ظؤض‬
‫باؾرت و ثريؤظتطة يةو َازةيةى ناضى ية غةض زةنات‪ ،‬باية باؾرت واية بٓةَاى باآل‬
‫و ناضيطةض يةوةى خواضةوة ديا بيَتةوة‪ ،‬بة زواؾيسا ثيَويػتة ثياو وةْسى باى يوا‬
‫ية شٕ ديا بيَتةوة‪( .‬ظاوظيَ طياًْةبةضإ ‪-732‬أ‪ .‬ب ‪ 1‬ية نىاى بةضٖةَىةناْ ‪،‬‬
‫بآلونطاوةى باضْع ٍ ‪.1136‬‬
‫‪91- Aristotle, Generation of Animals 732-A.‬‬
‫‪92 Aristotle, History of Animals 588-A .‬‬

‫‪133‬‬
‫َطىةى‬ ‫‪ -93‬ئةّ ثةيوةْسيية ية فيهطى ياْاْ و زواتىطيـ ضِؤَاْيىسا ٖىةبووة‪ ،‬بىة بةي‬
‫ئةوةى وؾةى ْةفػ تيٓ ‪ ، Anima‬بووة بة غةضواوة با وؾةى طياًْةبىةض يىة‬
‫ظَاْة ئةوضوثيية تاظةناْسا وةى ئيٓطًيعى و فةضةْػ ‪Animal.‬‬
‫‪ -94‬ئةضةغتا (ْةفؼ) ‪ -ّ-415‬وة ٍ ‪ 54-53‬ية وةضطيَطِاْ ز‪ .‬امحس فواز ا ٖواْ ‪.‬‬
‫‪95- Aristotle, Generation of Animals 719-A.‬‬
‫‪ -96‬ظاْاى فػياياشى ئيٓطًيعى وييىةّ ٖىاض (‪ )1657-1578‬ثعيؿىه ثازؾىا‬
‫َ يةنىةّ بىوو‪ ،‬شَاضةيىةى ئاغىه َيَيٓىةى يىة قاْىاغ ديىاواظى زواى‬ ‫ؾىاضي‬
‫دووتبووْسا تويَ تويَ نطز‪ ،‬بةآلّ ْة ئةو بطِة خويَٓةى واوةضِيَ بوو‪ْ ،‬ة ٖيض تىاو و‬
‫َةشاْيَه طىةوضةى نىطز‪ ،‬وىوْهة ئىةو‬ ‫غجيَطَيَه ْةزؤظييةوة‪ ،‬ئةَةف توؾ ؾً‬
‫(ٖيًهانة)يةى نة ية طياًْةبةضة ؾريزةضةناْسا ٖةيىة ئىةو نىات ْىةزؤظضابووةوة‬
‫(َاوةيةن ظؤض زواى ٖاض زؤظضايةوة)‪ .‬ئيَُىة ئيَػىتا زةظاْىني نىة خىويَٓ شٕ‬
‫قاْاغيَهة ية خىوىل غيَهػى (الود ز واجليطو و)‪ ،‬نىة زةنةويَتىة قاْىاغ زواى‬
‫َساْةوة زواى ثيتاْسٕ‪.‬‬
‫زةضوووْ ٖيًَهانة ية ٖيًَهةزإ و ْوغاْ بة زيواضى َٓاي‬
‫بطةضِيَوة غةض وتةناْ ‪ Beck‬ية وةضطيَطِاْةنةى بىا نتيَبى ظاوظيَى طياًْةبىةضى‬
‫ئةضةغتا ٍ ‪Aristotle, Generation of Animal, trans by. A.L. .111‬‬
‫َيَت‪ٖ :‬ىاض‬
‫‪ .Beck, Harvard University 1942‬غيُإ زى با واضيـ زةي‬
‫َىىة غىىةطيَو زواى دووتبىىووٕ‬
‫وىىةْس تاقيهطزْةوةيىىةن تىىطى يىىة غىىةض وىىةْس زيًَ‬
‫َسإ وةْس زيوة واى ظاْيوة نة ٖيًَهانىةٕ‪ ،‬نةوى‬ ‫ئةااَساوة‪ ،‬ية ْعيو ًَ َٓاي‬
‫ناضثةيةى ضِاغىتةقيٓة بىووٕ‪ 41 ٍ .‬يىة نتيَبةنىةى ‪The second sex p.40‬‬
‫‪.penguin books‬‬
‫‪97- Aristotle, Generation of Animals 799-A.‬‬

‫‪134‬‬
‫‪ -98‬ب ا ٖةَوو ئةَاْة بطىةضِيَوة غىةض (ظاوظيَى طياًْةبىةضإ) ‪-729‬ب وة ‪-731‬أ‬
‫(ناى بةضٖةَةناْ ئةضةغتا ب ‪.)1135 ٍ 1‬‬
‫‪ٖ -99‬ةَإ غةضواوة ‪-766‬أ‪.‬‬
‫‪100- Aristotle, Generation of Animals 730-B.‬‬
‫َهو ضِؤسييىة‪.‬‬‫ئةَةف واتة ثياو ية نات ظاوظيَسا ؾتيَه َازى ْابةخؿيَت بةي‬
‫َيَىت‪ :‬ثيىاو‬
‫قةؾة تاَاى ئةنويٓيـ ئةو تياضةى ئةضةغتاى بىةناضٖيَٓاوة نىة زةي‬
‫ؾتيَه َازى ْابةخؿيَت تا بةؾىساض بيَىت يىة ثيَهٗىاتٓ ناضثةيىةزا‪ ،‬بةَىةف‬
‫ويػتويةت بةضططى ية بريؤنةى ية زايهبووْ َةغيح ية َطيةَ ثانيعة بهات‪.‬‬
‫الفسةوت لدزواأزضطد) ٍ ‪ 92‬وةضطيَطاْ ز‪ .‬عصتوقسىىوةازوالطل ع بريوت ‪.1992‬‬
‫‪102- Aristotle: OP. Cit.‬‬
‫‪103- Aristotle: Generation of Animals 764-A.‬‬
‫‪104- W.D. Ross, Aristotle, p. 121-122.‬‬
‫‪105- Aristotle, op. 767-B.‬‬
‫‪106 W.D. Ross, Aristotle, p. 122.‬‬
‫‪107- Ibid.‬‬
‫َىسإ‪ ،‬ئةَىةف ضِشيَٓيَهى‬
‫َىةت ضِشيَٓى َٓاي‬
‫‪ -118‬ئاؾهطاية ئةَة ئاَاشةية بىا ساي‬
‫غطوؾتيية‪ .‬بةضاوضزى ظاوظيَ طياًْةبةضإ ‪-739‬أ بهة‪ٖ .‬ةضوةٖا ‪-737‬أ‪ .‬بىةآلّ‬
‫َىسإ زةنىات نىة‬ ‫وابعامن بةؾ ناتاي زةضبطِيٓةنة باغ ؾىًةى غىج ْيَىو َٓاي‬
‫ئةَةف زةضِواتة وواضويَوةى ثاغاياشييةوة (ظاْػت ْةخاؾييةنإ) ئاؾهطاية نىة‬
‫َهطاوٕ‪ ،‬بةضاوضزى وةضطيَطِاْ ‪ Beck‬بهة واث ظاْهاى ٖاض ىاضز‬ ‫ئةّ زوواْة تيَهةي‬
‫ٍ ‪ 112‬و زواتىط يىة ظاىريةى يايىب ‪ٖ Loeb.‬ىةضوةٖا غىةيطى ب ‪ 1‬يىة نىاى‬
‫بةضٖةَةناْ ئةضةغتا ٍ ‪ 1143‬و زواتىط بهىة‪ٖ ،‬ىةضوةٖا ٍ ‪ 1147-1146‬يىة‬
‫بآلونطاوةى باضْع نة ثيَؿرت باغهطا‪.‬‬

‫‪135‬‬
109- Aristotle: Generation of Animals 739-B.
ٕ‫ (( ئةضةغتا واى ظاْيوة نة ناضثةية ية ئةااَ يةنططتٓ غجيَطّ و خويَٓ ش‬-111
‫َة‬‫ نةو ثياو ٖيَع و دووي‬،‫زضوغت زةبيَت و شٕ تةْيا َازةى ثاغيظ ثيَسةبةخؿيَت‬
،‫ ئةبيهطاتػىىيـ تيىىاضيَه ٖاوؾ ىيَوةى ٖىىةبووة‬.‫و شيىىإ و وىىا ن ثيَىىسةزات‬
‫ ئةوى تطيإ ٖ ثياوة‬،‫ يةنيَهيإ ٖ شْة نة واظة‬،ٕ‫وتوويةت زوو داض تاو ٖة‬
‫ تياضةنةى ئةضةغتا بة زضيَصاي غةزةناْ ْاوةضِاغت و غةضزةَ تاظة‬.‫نة بةٖيَعة‬
. Simone De Beauvoir: The second sex 41 ٍ .))‫باآلزةغت َايىةوة‬
p.40 Eng. Trans by. H.M. Parshley penguin books.
111- Lynda Lange: (women is not a rational animal) p.11 in
discovering reality .
112- Aristotle: Generation of animals 767-B.
113- Ibid, 585-B.
114- Lynda Lange: op. cit. p. 11.
115- Ibid, p. 12.
116- Aristotle: Generation of Animals 721-B.
117- Ibid
118- Lynda Lange: women is not a rational animal p.11.
‫َطةية بهة نة يىة ظاوظيَى طياًْةبةضاْىسا زةيٗيَٓيَتىةوة‬
‫ بةضاوضزى ئةو وواض بةي‬-119
.)‫ و زواتط‬121 ٍ ْ‫ ناى بةضٖةَةنا‬1 ‫ب (ب‬-721
120- J.H. Randall, Aristotle, p.238 (Columbia university 1968).
121- Aristotle: Generation of animals 728-A.
122- Simone de Beavoir: the second sex p.38.
123- Ibid. 767-A.
124- Ibid. 767-B.
125- Ibid.
136
‫‪ -126‬بةضاوضزى وتاضةنةَإ (ذكسو وأىثى) بهة ية نتيَب ااوليزو ومداقف)وملتبو و‬
‫مدبد ‪-‬والقيٍس ‪.‬‬
‫‪127- Aristotle: Generation of Animals 726-B.‬‬
‫‪128- Aristotle: parts of Animals G 43-A.‬‬
‫‪ -129‬بةضاوضزى وةضطيَطِاْة ناْةنىةى يوسىةْٓا بىةتطيل بهىة نىة ز‪ .‬عةبىسويطةمحإ‬
‫بىىةزةوى بآلويهطزووةتىىةوة بىىة ْاوْيؿىىاْ اأ ووصا واحل ووداٌ)ولو‪،42-47‬و كيل و و‬
‫األطبدعيتوبيللديت ‪.1978‬‬
‫‪130- Aristotle:‬‬‫‪Generation of Animals 728-A. (Complete‬‬
‫)‪works, vol.1p. 1130‬‬
‫‪131- Lynda Lange, op. cit. p‬‬
‫‪132- The Ingredients of an Aristotelian science, nous, 6-pp. 55-‬‬
‫‪59.‬‬
‫‪133- Quoted by Simone de Beavoir in "the second sex" p.24‬‬
‫‪trans by H.M. Parshley penguin (Cassics books, 1953).‬‬
‫‪134- Lynda Lange, op. cit. p. 7.‬‬
‫‪ -135‬بريؤنةنةى ئةضةغتا تا غةضزةَ تاظة باآلزةغت بوو‪ ،‬بة ضِازةيةى غةضغىاَ‬
‫ْيت ىىة (‪ )1911-1844‬بىىة ؾاضغىىتاْيةت ياْىىاْ نىىإ ضِةْطساْىىةوةى ئىىةو‬
‫ناضيطةضييةية‪ .‬ييَطةوةية زةَييَت‪( :‬شٕ ٖيض ئةضنيَه تطى ْيية دطة ية خػتٓةوةى‬
‫َٓساَييَه دوإ و بةٖيَع‪ ،‬نة بةؾيَوةيةن بةضزةواّ نةغايةت باون تيَسا بصيَت)‬
‫(أمدزواىطيى وا وأقصىوحد) ٍ ‪.238‬‬
‫‪ -136‬ئةّ تيَطِواْيٓة بة ؾيَوةيةن تايبةت ية غىةضزةَ ئةضةغىتازا بآلوبىوو‪ ،‬بىة‬
‫َيَىت (غىةضزةَ وىووى)‬ ‫َع بة غةضزةَ نالغيه ياْىاْ زةي‬ ‫ضِازةيةى ئيظا نيوي‬

‫‪137‬‬
‫تةَاؾىىاى نتيَبةنىىةى بهىىة‪Eva Keuls: "The Rrign of phallus: :‬‬
‫‪.university of California press, 1993‬‬
‫َه عةواَ ى خاَإ بة ٖةَإ َاْا بىةناضيإ زيَٓيَىت‪،‬‬ ‫‪ -137‬تا ئيَػتاف خةي‬
‫ضِةْطة وؾةناْ ْيَط‪ ،‬وووى و َطؤ بة ٖاوَاْا زابٓيَت!‬
‫‪138- Lynda Lange, op. cit. p. 12.‬‬
‫‪139- A Philosophical Dictionary of‬‬
‫‪Biology p.27 ed. By P.B.‬‬
‫‪Medawar, Weiden Feld, London 1984‬‬
‫‪140- Ibid, p. a7.‬‬
‫َىئَ ٖةْىسيَ طياًْةبىةض‪،‬‬
‫َه عةواّ نىة زةي‬‫‪ -141‬ئةَة بةضاوضزنة بةو قػةيةى خةي‬
‫يةواْةف ثؿيًة سةوت ضِؤس ٖةية!‬
‫‪142- Philosophical Dictionary of Biology, p.28.‬‬
‫‪ -143‬دوضز غاضتوٕ (تاضيذ ايعًِ) ب ‪ .271 ٍ 3‬وةضطيَطِاْى وىةْس ظاْايىةى‪ ،‬زاض‬
‫املعاضف ية َيػط‪.‬‬
‫‪144-‬‬ ‫‪Eva Keuls: "The Rrign of phallus: sexual politics in‬‬
‫‪Ancient Athens" p.145. university of California press, 1993‬‬
‫‪ -145‬ئةو زةغتةواشةيةى ٖيطٌَ نة ْووغةض ئاَاشةى با زةنات ئةَةية‪ٖ( :‬ةَووَإ‬
‫نوضِى غةضزةَ خاَاْني‪ٖ ،‬ةضوةٖا با فةيػةفةف زةؾيَ بوتطيَ نىة بطيتييىة يىة‬
‫َب فيهطزا)‪ 88 ٍ .‬ية (أقوٍ فًػفة احلىل) وةضطيَطِاْى ز‪.‬‬ ‫غةضزةَ خاى ية قاي‬
‫اَاّ عبسايفتاح اَىاّ غىةيطى بىةضط يةنىةَ نىاى ناضةنىاْ ٖيطى ٌَ بهىة‪،‬‬
‫بآلونطاوةى ملتب ومدبد ‪-‬والقيٍس ‪.‬‬
‫‪146- Susan Okin, women in western political philosophy p. 73.‬‬
‫‪ -147‬ز‪ .‬اَاّ عبسايفتاح اَاّ (اوالطدٌو واألوساو) ٍ ‪ ،52‬شَىاضة يىةى يىة ظاىريةى‬
‫فةيًةغوف و‪...‬شٕ‪ ،‬ملتب ومدبد ‪-‬والقيٍس ‪.‬‬
‫‪138‬‬
‫َع (عصوسوالقضو ب)و ٍ‪99‬‬
‫‪( -148‬اوالطدٌو واألسا ) ٍ ‪ٖ ،28‬ةضوةٖا غةيطى ئيظا نيوي‬
‫بهة‪.‬‬
‫‪149- G.E.R Lioyd: Aristotle, The Growth and structure of‬‬
‫‪Historical Thought, p.246. Cambridge University press,‬‬
‫‪1968.‬‬
‫‪ -151‬زواتط باَإ زةضزةنةويَت‪ ،‬نة ئةو زازثةضوةضييةى ئةضةغتا باغي زةنات و بة‬
‫(ظةضوضةتيَه ناَةآليةت ) بططة بة ظةضوضةتىي ططزبووْىةوةى غياغى زازةْيَىت‪،‬‬
‫تةْيا ية ْيَوإ ئةواْةزا زةؾيَ ٖةبيَت نة يةنػأْ يإ بةضاَبةضٕ يإ ٖاوؾىأْ‪،‬‬
‫َةتةؾىسا‬‫واتة ئةواْةى بة يةنػاْ زةتوأْ سونِ بهةٕ و سونِ بهىطئَ‪ ،‬يىةّ ساي‬
‫َة بهطئَ‪.‬‬
‫غتةَة نة ئةَاْة بة ضِيَطةيةن تطى دطة ية يةنػاْ َاَةي‬
‫‪151- Aristotle, Politics, 1252-B (vol. 1. p. 1987(.‬‬
‫‪152- Ibid.‬‬
‫‪153- Ibid, 1252-B.‬‬
‫‪154- Ibid, 1252- (VOL. 2. P. 1985).‬‬
‫‪ -155‬ئةضةغتا ئةَةى بة ضِاى ئةفالتوٕ زازةْا‪ ،‬غةيطى وتةى ئيَطْػت ثاضنةض بهة ية‬
‫وةضطيَطِاْ با نتيَب غياغةت ئةضةغتا ٍ ‪ 1‬ثةضاويَعى ‪.2‬‬
‫‪156- Aristotle, Politics, 1257-A (vol.2 p. 1986).‬‬
‫‪ -157‬ئةضةغتا طة ْ زوْيا زابةف زةنات با غيَ داض‪:‬‬
‫أ) طةىل ْاووة غاضزةناْ ئةوضوثا‪.‬‬
‫ب) طةىل ئاغيا‪.‬‬
‫ز) طةىل ياْإ‪.‬‬

‫‪139‬‬
‫يةنةّ‪ :‬ضِؤسيَه بةضظيإ ٖةيىة و ئىاظإ‪ ،‬بىةآلّ ظيطةنى و زةغىرتِةْطيٓيإ نةَىة‪،‬‬
‫ئةَةؾة ٖاى ئةوةى تاضِازةيىةى ئىاظازى خايىإ ثاضاغىتووة‪ ،‬بىةآلّ غيػىتةَ‬
‫غياغييإ ٖيض ثيَؿهةوتوو ْيية‪ْ ،‬ةؾياْتواْيوة سونُ ئةواْ تطيـ بهةٕ‪.‬‬
‫زووةّ‪ :‬ظيطةى و زةغرتِةْطيٓة‪ ،‬بةآلّ ضِؤس بةضظ ْيية و تطغٓانة‪ ،‬باية ٖةَيؿة يىة‬
‫شيَط باضى ناياليةتيسا ْطناْسويىةت ‪ ،‬ى ئىةوإ ديىاواظى ْييىة يىة ْيَىوإ شٕ و‬
‫نةْيعةى‪ ،‬يإ ثياو و نايًةزا‪ ،‬ووْهة ٖةَوويإ نايًةٕ‪.‬‬
‫َةتةنةى ٖةية‪ :‬يىة ْيَىوإ ظيطةنى و ضِؤسى‬‫غيَيةّ‪ :‬طةىل ياْاْيية نة ٖةضزوو خةغً‬
‫بةضظزا‪ ،‬ية ْيَوإ زةغرتِةْطيٓ و ئاظايةتيساية‪ ،‬ئةّ غيفةتاْةف وايىإ ييَهىطزووة‬
‫نة بةضزةواّ ئاظاز بيَىت و ياضَىةتيإ زاوة غيػىتةَيَه غياغى ثيَؿىهةتووى‬
‫ٖةبيَت‪ ،‬ئةطةض يةنيَت غياغ ٖةبوواية زةيتواْ سونُ طة ْ تطيـ بهىات‪،‬‬
‫نةو ئةّ دياواظيياْةى ْيَوإ طةىل ياْاْ و طة ْ تط‪ ،‬ية ْاوخاى طةىل ياْاْ‬
‫خاؾيسا ٖةية (غياغةت ‪-1327‬ب) وة (ناى بةضٖةَةناْ ب‪.)2117ٍ 2‬‬
‫‪158 Aristotle, Politics, 1327-B (vol. 2. p. 2107).‬‬
‫‪ -159‬يوغف نطّ‪ :‬تيزيذوالفلطف وال دىيى ٍ ‪ 213-212‬زاض ايكًِ‪ ،‬بريوت ‪1977.‬‬
‫‪160- Aristotle, Politics trans. By. E. Barker PXV111.‬‬

‫‪162- Ibid.‬‬
‫َطاى ئةغىيٓاييسا يىة يىةى ضغىتةزا نىوضت‬ ‫‪ -163‬زةنطيَت َافةناْ شٕ ية ناَىةي‬
‫بهةيٓةوة‪ٖ :‬يض َافيَه ْةبووة! ٖىةض زاواناضييةنيؿىيإ ٖةبووايىة يىة ضِيَطىةى‬
‫غةضثةضؾىىتياضاْةوة زةيىىاْهطز‪ .‬ظيٓافىىإ طفتوطايىىةن ْيَىىوإ ئيعخاَ ىاخاؽ و‬

‫‪141‬‬
‫ين بىة نايًىة و ئةغىح‪ ،‬نةوى‬ ‫غونطات زةط َي ِطيَتةوة‪ ،‬نىة يةنىةّ شْىإ زةوىو َي َ‬
‫زووةَيإ زةياْ ويَينَ بة وآلر و ئةغح‪ .‬ية ضِاغتيسا شٕ ية قاْوْىسا ٖيَٓىسةى وةى‬
‫َة ْةزةنطا‪ .‬ئةوإ شياْيإ بىةوةوة‬
‫َة زةنطا‪ٖ ،‬يَٓسة وةى نةغيَو َاَةي‬ ‫نايًة َاَةي‬
‫زةطوظةضيَٓٔ ية غةضثةضؾت ثياويَهةوة بطواظْةوة با شيَط غةضثةضؾت ثياويَه تط‪:‬‬
‫غةضثةضؾتياضيـ زةؾيَ باوى‪َ ،‬يَطز‪ ،‬نوضِ‪ ،‬بطا يإ خعَيَه زووضى ْيَطيٓة بيَىت‪.‬‬
‫َه ثياوٕ‬ ‫ئةواْيـ ٖةضوةى نايًة ية زيسى ئةضةغتا زا‪ ،‬ئاَيَطى ظيٓسووٕ نة َوي‬
‫و بةناضياْسةٖيَٓيَت‪Eva Keuls, The Reign of Phallus p.102.‬‬
‫(‪164- Aristotle, Politics, 1961 (vol. 2 p. 2001‬‬
‫)‪165- Aristotle, 1962- A (vol.2 p. 2002‬‬
‫)‪166- Aristotle, 1962- A (vol.2 p. 2002‬‬
‫‪167- Aristotle, Politics, 1264-A (vol.2 p. 1989).‬‬
‫‪168- Ibid.‬‬
‫‪169- Ibid.‬‬
‫‪170- Ibid. 1254-B.‬‬
‫‪171- Ibid.‬‬
‫‪172- Ibid, 1259-A (vol.2 p. 1998).‬‬
‫‪ -173‬ويٌ زيوضاْت (قص واحلضيز ) ب‪ 157 ٍ 6‬ية وةضطيَطِاْ حمُس بسضإ‪.‬‬
‫‪174- Aristotle, Economics, 1344-A (vol.2 p. 1931).‬‬
‫‪175- Ibid.‬‬
‫‪176- Ibid.‬‬
‫‪ -177‬تةَاؾانة ويَصى غيَهػ وةى ضِةطةظيَو ية ضِةطةظةناْ ٖاوغىةضطريي ْىاوى‬
‫َطاوة با غاظاْ و نوضِاْ يوغهة‪ ،‬بةآلّ شٕ تىةْيا بىا‬ ‫ْيية‪ ،‬ووْهة ئةويإ ديَٗيًَ‬
‫َىة‪ .‬بىا وضزةنىاضى ظيىاتط غىةيطى نتيَبى (عصوسو‬ ‫خػتٓةوة و بةخيَونطزْ َٓساي‬
‫َى ٖةغىتياضى شٕ يىة‬ ‫َىيَ‪( :‬وةظيفىة و ضِؤي‬
‫َع بهىة نىة زةي‬ ‫القضو بو )ى ئيظىا نيىوي‬

‫‪141‬‬
‫َطاى ئةغيٓاييسا بطيتية يىة بىةخيَونطزْ َٓىساٍَ‪ ،‬بىة تايبىةتيـ نىوضِإ‪،‬‬
‫ناَةي‬
‫ووْهة باوى ططْط بة نض ْةزةزا) ب ‪.11‬‬
‫‪178- Aristotle, Economics, 1344-A (vol.2 p. 2131).‬‬

‫َطاى ئةغىيٓاييسا‪ ،‬وىوْهة ن ى َٓىساٍَ‬ ‫‪ -181‬بة ؾووزاْ ظوو باو بوو يىة ناَىةي‬
‫َيسا‬
‫َة و بة ئاغاْ ناْرتؤٍَ زةنطيَت‪ ،‬باية ن إ يىة تةَىةْ ثىاْعة غىاي‬‫طويَطِايةي‬
‫زةزضإ بة ؾوو‪ ،‬نةَيٓةيةن نةَيـ ية ضِؤؾىٓبرية َٓىةوةضةنإ زاواى ئىةوةيإ‬
‫نطزووة نة تةَةْ غطوؾت با ٖاوغةضطريي بهطيَتة ٖىةشزة غىاٍَ‪ ،‬وةى ئىةوةى‬
‫َ ثيَ باف بوو وةى ئةوةى يىة غىجاضتا‬ ‫ئةضةغتا نطزى‪ .‬بةآلّ ئةفالتوٕ بيػت غاي‬
‫ٖةية‪ .‬نةو غونطات زةيوت‪ :‬ن يَو خبواظة نة ٖي ْةبيػتبيَت و ْةبيٓيبيَت‪.‬‬
‫(عصسوالقض ب) ٍ ‪.114‬‬
‫‪181- Aristotle, Politics, 1259-A.‬‬
‫‪182- Aristotle, Politics, 1335-A (vol.2 p. 2118).‬‬
‫‪ -183‬غيَط ئيَطْػت وؾياضميإ زةزاتيَ‪ ،‬نة ئيَُة ناتيَو زةقةناْ ئةضةغىتا تايبىةت‬
‫بة ٖاوغةضطريي زةخويَٓيٓةوة‪ ،‬زةبيَت ئةوةَإ ية ياز بيَت نة ئةو نوضِى ثعيؿو‬
‫بووة و ضِاٖيَٓاْ ثعيؿه باؾ وةضططتووة‪ ،‬وازياضة ييَطةزا َةبةغىت يىة وؾىةى‬
‫تاو‪ ،‬غجيَطَةنإ (طياًْةبةضى َةْةوى) بيَت‪ ،‬ئةَةف ية تةَةْيَه زياضيهطاوزا‬
‫طةؾةى تةواو زةبيَت‪ ،‬باية ئةطةض نوضِيَو ٖىةض ظوو خىةضيه تيَطنطزْى يىةْ‬
‫غيَهػ خاى بيَت ثيَـ تةواوبووْ طةؾةيإ‪ ،‬ئةو نات ظيإ بة ٖةَوو دةغتةى‬
‫زةطةيةْيَت‪ ،‬باية َةضد زاْاوة ٖاوغةضطريي ثياو يىة تةَىةْ غى و سىةوت‬
‫َيسا بيَت‪.‬‬‫غاي‬

‫‪142‬‬
‫‪184- Aristotle, op. cit. 1335-A.‬‬
‫َه ئةغيٓا َاْطيَهيإ ٖةبوو ثيَيإ زةوت (َىاْط ٖاوغىةضطريي ) يىة‬
‫‪ -185‬خةي‬
‫ْاوةضِاغت ناْوْ يةنةَةوة زةغت ثيَ زةنات تىا ْعيهىةى ْاوةضِاغىت نىاْوْ‬
‫زووةّ‪.‬‬
‫)‪186- Aristotle, Politics, 1335-A (vol.2 p. 2118‬‬

‫‪ -188‬بيَطوَإ ئةّ تيَبيٓيةى ئةضةغتا ضِاغتة يةوةزا نة َٓساٍَ ناضيطةض زةبيَىت بىة‬
‫باضى تةْسضوغت زايو‪ ،‬دىا بىاضى دةغىتةي بيَىت يىإ زةضووْى ‪ .‬فةيًةغىوف‬
‫ئيٓطًيعى تاَاؽ ٖابع تطغ ٖةَيؿةي زةطةضِاْسةوة با ئةوةى نة زايه ثيَـ‬
‫نات خاى ئةَ بووة‪ ،‬ووْهة ية ٖيَطؾ ئيػجاْييةنإ ظؤض تطغاوة ئىةو ناتىةى‬
‫َىيَ‪ :‬زايهىِ‬
‫ية نةْاضةناْ ئيٓطًتةضا ْعيو نةوتٓةوة‪ .‬يىة شيآْاَىةى خايىسا زةي‬
‫زواْةيةن بة داضيَو بووة (َٔ و تطؽ)‪( .‬تةَاؾاى نتيَبةنىةَإ بهىة توَىاؽ‬
‫ٖوبع ٍ ‪ 45‬زاض ايتٓويط بريوت ‪ .)1985‬بةآلّ ئىةو ئاَاشطاضييىةى نىة زةيهىات‬
‫َ زايهةنة بة تةواوى ية ناض خبطيَت و َاْسوو ْىةنطيَت ظؤض غىةيطة!‬ ‫بةوةى با ئةقً‬
‫َيَ‪ :‬ئةضةغتا ييَطةزا بطِواى تةواوى بة تياضةيةن‬
‫ئاؾهطاية وةى ئيَطْػت ثاضنةض زةي‬
‫َازى فيعيه ية غةض شٕ ٖةية‪ ،‬زوْياى ياْىاْ زوْيايىةن ثياوغىا ضاْة بىوو‪،‬‬
‫زةيويػت زايو وةى ظةوى بيَت نة تاوى تيَسا غةوظ زةبيَىت‪ ،‬خىاضِاطط بيَىت‪ ،‬ظؤض‬
‫َة ْةنات و برييـ ْةناتةوة‪.‬‬ ‫طًةي و باي‬
‫‪ -189‬ف ِطيَساْ َٓسا ٍَ ية زةؾىت و زةض بىة تايبىةتيـ يىة غىةض يوتهىةى وىيانإ‪،‬‬
‫َىةوإ (ى َيَيٓىة) ى‬ ‫ناضيَه ْاَا ْةبوو بة ياْاْييىةنإ‪ .‬ظؤضدىاض ضِوويىسةزا ثاي‬
‫َطرياوة‬
‫يةنيَو يىة ؾىاْاطةضييةنإ يىإ سيهايةتىة ياْاْييىةنإ نةغىيَه ٖىةي‬

‫‪143‬‬
‫(يكيط) بوو نة بةّ ؾيَوةية زؤظضابوويةوة‪ .‬ووْهة ن ىإ ظيىاتط يىة نىوضِإ بىةّ‬
‫َيَو‪،‬‬
‫َطرياوةيـ با خاى واتىة َٓىساي‬ ‫ؾيَوةية ية زةؾتةناْسا فطِيَسةزضإ‪ .‬وؾةى ٖةي‬
‫نة ية غةض ضِيَطةنإ زةزؤظضيَتةوة و باواْ خاى ْاْاغيَتةوة‪ ،‬واتة ية غىةض ضِيَطىة‬
‫َسةطرييَتةوة ثاف ئةوةى خةضيو بووة مبطيَت‪.‬‬‫ٖةي‬
‫‪190- Aristotle, Politics, 1335-B.‬‬

‫‪192- Ibid.‬‬
‫‪193- Ibid.‬‬
‫‪ -194‬ئةضةغتا‪ :‬غياغةت ‪-1261‬أ‪ .‬وا زياضة ئةضةغتا ييَطةزا نةوتوةتة باظْةيىةن‬
‫َيَت‪ ،‬نة ثةيوةْسى ْيَوإ نةغىةنإ‬ ‫ياشيهييةوة (زوض َٓطك ) ئةو يةغةضةتازا زةي‬
‫وةى ثةيوةْسى ْيَوإ ضِةطةظةناْ ْةفؼ واية‪ ،‬ثاؾإ يةويَوة زيَتةوة غةض ثةيوةْسى‬
‫ْيَوإ نةغةنإ‪ْ ،‬اوةْسى ئةّ غوضِاْةوةف بطيتيية ية بٓىةَاى طؿىت ثةيوةْىسى‬
‫ْيَوإ سانِ و َةسهوّ‪.‬‬
‫‪ -195‬ئةضةغتا‪ :‬غياغىةت ‪-1261‬ا‪ .‬يىة نتيَبى سةوتىةَ غياغىةتسا ئةضةغىتا‬
‫ويَٓةيةن تةواوى ٖةضزوو ضِةطةظةنةى ْةفؼ (سانِ و َةسهوممإ) ْيؿإ زةزات‪.‬‬
‫‪ٖ -196‬ةَإ غةضواوة‪ٖ ،‬ةَإ ديَطة‪.‬‬
‫‪ -197‬با منووْة تةَاؾاى وتةى ئاطةغتيٓاؽ ضةباضة وةضطيَطِى (غياغىةت) بهىة يىة‬
‫غةزةى بيػتسا نة زةَييَت‪( :‬ضِةطىةظى َيَيٓىة ٖةغىت ْاغىهة و غىاظاويية‪ ،‬ظوو‬
‫َ ٖةغىتةناْة و ؾىوئَ ْىوضى ئىةقٌَ ْانىةويَت‪.‬‬ ‫ناضيطةض زةبيَت‪ ،‬ظياتط طويَطِايةي‬
‫نةوابيَت ية ثياو نىةَرت ؾىياوي ئىةوةى تيايىة غىةضؤنايةت بهىات‪ ،‬وىوْهة‬
‫غةضؤنايةتيهطزٕ ناضيَهة ية ياغا و ضِيَػاى خايسا ثؿت بة ئةقٌَ زةبةغتيَت ْىةى‬

‫‪144‬‬
‫ٖةغت‪ .‬بةآلّ ضِةْطة ثةضوةضزة ئةّ نةَونوضِييىة غطوؾىتيية ثىطِ بهاتىةوة‪ٖ ،‬ىةض‬
‫وةْسة ٖةَيؿة ئةطةضى ئةوة ٖةية ئةوةى غطوؾتيية بىة غىةض ئىةوةى بةزةغىت‬
‫ٖاتووة ظاٍَ بيَت)‪ 37 ٍ .‬ثةضاويَعى ‪ .1‬ئةو ية ناتيَهسا ئةّ قػىةيةى نىطزووة نىة‬
‫شَاضةيةن بة ْاوباْط شٕ ٖةبووٕ ية ديٗاْسا! تاتؿةض ية ئيٓطًتةضا نىة يةبىةض‬
‫بةٖيَ عى و ضِةق ْاظْاوى شْة ثاآلييةْةنةى وةضططتبوو‪ٖ ،‬ةضطيعيـ ٖةغت و غىاظ‬
‫ظاٍَ ْةبووٕ بة غةضيسا‪ .‬ب ْةظيط باتا ية ثانػتإ نة تةْاْةت ثيَـ ئةوةؾ بيَتة‬
‫غةض سونِ ية ظؤضبةى ثياوإ ئاقًرت بوو‪ ،‬ئةْسيَطا طاْسى ية ٖٓسغتإ ‪ ،‬ئةنيبا يىة‬
‫َىسا َىائيَط ثيَيهىطزئ بىا خويَٓىةضى عىةضةب‬
‫فًجني و‪ٖ...‬تس‪ ،‬ئةوةؾى نىة طاي‬
‫َِ تا بيَتةوة بريى‪.‬‬
‫ديَسةٖيًَ‬
‫‪ -198‬تةَاؾىاى وتاضةنىةى بهىة‪Aristotle and Politiciazation of the :‬‬
‫‪.soul (in discovering reality) p. 17-30 ed. By Sandra Nerding‬‬

‫‪ -211‬ئةخالق ْيهاَاخ ‪-1149‬ب‪ .‬زةوتطىَ نة زيَطِةنىة ٖى غىافاى ؾىاعرية‪،‬‬


‫وةغفةنةف با ئةو نةْاضةية نة ييَ زابةظيوة ثىاف ئىةوةى يىة زةضيىا ٖاتووةتىة‬
‫زةضةوة‪ .‬تةَاؾاى ز‪ .‬عبدالئفيزوملي ىوبلُواضيودحتويويعس واحلوبو واجلنويلوعيودو‬
‫َ ‪.1966‬‬ ‫ال دىيٌ) ٍ ‪ 72‬ثةضاويَعى ‪ ،1‬زاض املعاضف ية َيػط‪ ،‬غاي‬
‫‪ -211‬ئةخالق ْيهاَاخ ‪-1138‬ب‪.‬‬
‫‪ٖ -212‬ةَإ غةضواوة ‪-1168‬ب‪.‬‬
‫‪ٖ -213‬ةَإ غةضواوة ‪-1169‬ب‪.‬‬
‫‪204- E.V. Spelman, op. cit. p. 21.‬‬
‫‪205- Aristotle, De Anima, lo 8-B.‬‬

‫‪145‬‬
‫‪206- E.V. Spelman, op. cit. p. 21.‬‬
‫‪207- E.V. Spelman, op. cit. p. 23-4.‬‬
‫‪208 - Eva Keuls, The Reign of phallus p. 6 .‬‬
‫‪209- Susan Okin, Women in western political thought, p. 86.‬‬
‫‪210 -Aristotle, politics, 1259-B.‬‬
‫‪211 - Ibid.‬‬
‫‪212- Ibid.‬‬

‫‪ -214‬بةضاوضزى بهة بةوةى ئيُاَ غةظاىل زةيًَيَت‪ٖ( :‬ةَووإ نانٔ زةضبىاضةى شٕ‬
‫َةوة زاْيؿيَت و ظؤض زةض و زةؾت ْةنات‪ٖ...‬ةضويؿ تىواْ‬ ‫بةوةى زةبيَت ية َاي‬
‫ئةااَي بسات‪...‬نة َيَطزى ييَ ْةبوو زاويَٓجىان خىاى بجاضيَعيَىت‪ ،‬يىة ٖىةَوو‬
‫ناضيَهيسا زوعاى غةضنةوتٔ و بةختةوةضى با َيَطزةنةى بهات و‪ٖ...‬تس‪ ).‬اح وي و‬
‫علدووالديً‪،‬وب‪2‬ولو‪،44‬وةازوالسييٌوللرتاث‪-‬والقيٍس ‪1987.‬‬
‫‪( -215‬ئةطةض ٖاوضِيَيةن َيَطزةنةى ية زةضطاى زا و َيَطزةنىةف يىة َىاٍَ ْىةبوو‪،‬‬
‫ْابيَت ضِيَطة بسات بيَتة شووضةوة و قػةى يةطىةٍَ بهىات‪ ،‬يةبىةض خىاتطى خىاى و‬
‫َيَطزةنةؾ )‪ٖ .‬ةَإ غةضواوةى ثيَؿوو ٍ ‪66.‬‬
‫‪( -216‬نةّ قػة يةطةٍَ زضاوغيَهاْ بهات‪َ ،‬ةطةض نات ثيَويػت ئةطةضْا ْةضِواتة‬
‫َياْةوة)‪ٖ .‬ةَإ غةضواوة‪.‬‬ ‫َاي‬
‫‪َ( -217‬افىىةناْ َيَىىطز يىىة غىىةض شٕ ظؤضٕ‪ ،‬ططْطرتيٓيىىإ زوواْىىٔ‪ :‬خاثاضاغىىة و‬
‫خاططتٓةوة‪ -‬ية ناضى خطاخ‪ -‬يةطةٍَ زاواْةنطزْ ؾتيَو نة ية تواْاى َيَطزةنةزا‬
‫ْةبيَت)‪ٖ .‬ةَإ غةضواوة ٍ ‪.65‬‬
‫َييىةوة بططيَىت و‬‫‪( -218‬يةنيَو ية َافةناْ َيَطز ية غةض شٕ ئةوةية زةغت بة َاي‬
‫ظيازةضِؤي تيَسا ْةنات)‪ٖ .‬ةَإ غةضواوة ٍ ‪.65‬‬

‫‪146‬‬
‫‪ْ( -219‬ابيَت شٕ يةبىةض دىواْ بىة غىةض َيَىطززا بٓاظيَىت‪ ،‬يىإ يةبىةض ْاؾىرييٓ‬
‫َيَطزةنةى ببيَعيَٓيَت)‪ٖ .‬ةَإ غةضواوة ٍ ‪.67‬‬
‫َيهطزْ َيَىطز يةنيَهىة يىة بٓىةَاناْ‬ ‫‪( -221‬ثيَويػتة شٕ بعاْيَىت نىة طو َيطِايىةي‬
‫ئيػالّ)‪ٖ .‬ةَإ غةضواوة ٍ ‪.64‬‬
‫)‪221- Aristotle, Economics, 1353-A (vol.2 p. 2147‬‬
‫‪222- Ibid.‬‬
‫‪223- Aristotle, Ibid.‬‬
‫‪ -224‬ئةيهػتيؼ‪ ،‬شْ ئةزَيتاغ ثازؾاى تػاييا بوو‪ ،‬نة توؾ ْةخاؾىييةن‬
‫زضيَصخايةْ نوؾٓسة بووبوو‪ ،‬زاواى ية خواوةْس نطز نة ْىةَطي ثىيَ ببةخؿىيَ و‬
‫َطزْ ييَ زووض خباتةوة‪ .‬ئةويـ ضِاظيبوو بةو َةضدةى ية نات َطزْسا‪ ،‬نةغيَه‬
‫َػاظةنةى ٖاتة ثيَؿةوة و‬ ‫ْعيه بٗيَٓيَت تا ية ديات ئةّ مبطيَت‪ .‬بةّ داضة شْة زي‬
‫خاى نطز بة قوضباْ ثازؾاى َيَطزى‪ .‬ناتيَو ٖيَطنوييؼ بىة تػىاييازا تيَجىةضِى‪،‬‬
‫بيٓ وا ثازؾا و طةيةنةى با شْةنةى زةططئ‪ ،‬ئةويـ ضِؤؾتة تاضيهييةناْ ئىةو‬
‫َػاظةنةى ٖيَٓاوة بىا‬ ‫زوْياى تطةوة و يةطةٍَ ثاغةواْة بةٖيَعةنةيسا دةْطا‪ ،‬شْة زي‬
‫َيَطزةنةى‪ٖ ،‬ةَوو َةًَةنةتيـ بةو باْةيةوة نةوتٓة خاؾ !‬
‫‪ -225‬ثيٓيًاخ‪ ،‬نة ضِيَػةنةى نطزةوة بة خوضى‪ ،‬شْ ئاييػ غىةضنطزةى طىةوضةى‬
‫ياْاْ ْيَو دةْط تطؤى بوو‪ٖ ،‬اَريؤؽ (ئازيػة)ى زةضباضةى ئةَةى ْووغيوة و‬
‫تيايسا باغ طةضِاْةوةى زةنات بىا وآلت ثىاف تىةواوبووْ دةْطةنىة‪ .‬ئىاييؼ‬
‫َهو وةْسئ ناغىح و تةطىةضة ٖاتٓىة ضِيَى و‬ ‫ضِاغتةوخا ْةطةضِايةوة با وآلت‪ ،‬بةي‬
‫يةطةٍَ شَاضةيةى غةضباظزا غةضنيَؿىي ظؤضيىإ توؾىبوو‪ ،‬بىةضزةواّ بىا َىاوةى‬
‫ْعيهةى بيػت غاٍَ بة وآلتسا زةغىوضِايةوة‪ .‬يىةو َاوةيةؾىسا خواظبيَٓيهىةضى ظؤض‬
‫‪147‬‬
‫زةٖاتٓة خواظبيَٓ شْةنةى‪ ،‬يةبةض ئةوةى طواية َيَطزةنةى يىة ؾىةضِزا نىوشضاوة‪،‬‬
‫شْيَه وا دواْيـ طوْاٖة بيَ َيَطز مبيَٓيَتةوة‪ .‬بىةآلّ ثيٓيًىاخ ٖةغىيت زةنىطز‬
‫َيَطزةنةى ْةَطزووة و ظوو بيَ يإ زضةْط ٖةض زةطةضِيَتةوة‪ .‬باية ثةْاى بطزة بةض‬
‫َيَٓ ئةوةى ثيَسإ نىة‬‫خاخةضيههطزٕ و فيٌََ با وةآلَساْةوةى خواظبيَٓيهةضإ‪ ،‬بةي‬
‫َبىصيَطيَت‪ ،‬بىةآلّ ٖىةَوو‬‫ثاف ئةوةى ية وٓيٓ دًيَىو زةبيَتىةوة يىةنيَهيإ ٖةي‬
‫َيسةوةؾىاْسةوة و بىا ضِؤشى زواتىط زةغىيت‬ ‫ئيَواضةيةى ئةوةى بة ضِؤش وٓيبووى ٖةي‬
‫زةنطزةوة بة وٓني‪ ،‬بةّ ؾيَوةية َايةوة تا َيَطزةنةى طةضِايةوة‪.‬‬
‫‪226- Aristotle, op. cit. 1353-B.‬‬
‫‪ -227‬بةآلّ َيَطز زةبيَت ية زواْعة ؾتسا ضِةوىاوى َيىاْطِةوى و ئىةزةب بهىات‪ :‬يىة‬
‫خوإ‪-‬غفطة‪ ،‬ثيَهةوة شيإ‪ْ ،‬ونتةباظى‪ ،‬غياغةت‪ ،‬ئريةيى ‪ ،‬خىةضد ‪ ،‬فيَطنىطزٕ‪،‬‬
‫َبووٕ و ديابووْةوة بة تةآلم‪ .‬اح ي و‬ ‫غويَٓس خواضزٕ‪ ،‬تةَبيَهطزْ ‪ ،‬دوتبووٕ‪َٓ ،‬اي‬
‫علدووالديً‪ ،‬ب ‪.47 ٍ 2‬‬
‫‪228- Aristotle, Economics, 1353-B (vol. 2 p. 2147).‬‬
‫‪229- Ibid‬‬
‫‪230- Aristotle, Economics, 1353-B (vol. 2 p. 2149).‬‬
‫‪231- Ibid.‬‬
‫َىةواْ‬
‫‪ْ -232‬اوغهاى ثانيعة‪ ،‬ؾاظازةيةن ظؤض دوإ بىوو‪ ،‬ن ى ئةيهٓياغى ثاي‬
‫ثازؾاى ايهييةناْة‪ ،‬يةنةّ نةؽ بوو ئاييػ بيٓ ثاف ئةوةى ية نىةْاضةناْ‬
‫يان نةؾتييةنةى تيَهؿها‪ ،‬غةيطى ئازيَػة بهة ية وةضطيَطِاْ امو وضوالم ولو‬
‫َ ‪1961.‬‬ ‫‪،744‬وبيمواالةبي ‪-‬والقيٍس غاي‬
‫‪ -233‬ثاف نةَيَو باَإ زةضزةنةويَت نة ئةّ زةغتةواشةية تةواو زضوغت ْيية!‬
‫‪148‬‬
‫‪ -234‬نطيػيػ ثانيعة‪ ،‬ن ثياوى ئايٓي ئاثايا بوو‪ ،‬نة ئاطاَةَٓوٕ بة زيًى‬
‫ططت و نطزيية بةؾيَو ية (خيَُة ؾىاٖاْةنةى) بىة يىةنذاضى ؾىةيساى بووبىوو‪،‬‬
‫َهو‬‫باون ن ة نة خعَةتهاضى ثةضغتطاى ئاثايا بوو‪ ،‬ية خواوةْس ثاضِايىةوة بىةي‬
‫َةى ن ةنةى با بهاتةوة‪ ،‬ئةويـ ٖةواى ية ٖيَعةنةى ئةطاَةَٓوٕ بطِى تا ئةو‬ ‫تاي‬
‫ناتةى ن ةنة زةزةْةوة بة باون ‪ٖ ،‬ةضوةٖا با طيَطِاْةوةى ٖةوا َةضد ئةوةؾى‬
‫زاْىىا نىىة ئاطاَىىةَٓوٕ ن ىىةنةى خىىاى (ئىىة يذيٓيا) بهاتىىة قوضبىىاْ ‪ .‬بىىةآلّ‬
‫َػاظيـ ْةبوو باى‪.‬‬ ‫نًيتُٓػرتا شْ ئةّ ثازؾاية بوو و زي‬
‫‪235- Aristotle, Economics, 1353-B.‬‬
‫َةغة‪ ،‬نة ئاييػ ية زوضطةنةى‬ ‫‪ -236‬ئةَيإ ناييجػاى خواوةْسى ْةَط‪ ،‬ن ئةتً‬
‫َىيَِ زةغىتةواشةنةى‬ ‫خايسا بةْىسنطز و غيَهػيؿىيإ ثيَهىةوة نىطزووة‪ ،‬بايىة زةي‬
‫َ خبةويَت) وةى ئىةو‬ ‫ئةضةغتا تةواو زضوغت ْةبوو‪ .‬ئةو ضِةتي ْةنطزةوة نة (يةطةي‬
‫َهو ضِةتي نطزةوة نىة بىا ئةبىةز ى مبيَٓيَتىةوة و واظ يىة زؤظيٓىةوةى‬ ‫َيَت‪ ،‬بةي‬
‫زةي‬
‫ضِيَطةى طةضِاْةوة با ى ٖاوغةض و نوضِةنةى بٗيَٓيَت‪ ،‬زاواناضى ئةو بطيتيى بىوو‬
‫يةوةى ( ى َٔ مبيَٓةوة و ية ْةَطإ بة) ئةويـ َاْةوةى ضِةتهطزةوة‪ٖ ،‬ةضوىةْسة‬
‫(نة ؾةو زاٖات‪ ،‬ية ئةؾهةوتيَهسا ثيَهةوة َاْةوة‪ ،‬ية تةْيؿتيسا زةغت ية َىٌ‬
‫ضِانؿا و ؾةويَه ثطِ غيَهؼ و ويَصيإ بة غةض بىطز)‪ .‬غىةيطى ئازيػىة بهىة يىة‬
‫وةضطيَطِاْ امو وضوالم و ٍ‪ٖ .153‬ىةضوةٖا ‪Homer; The Odyssey, book‬‬
‫‪.vv, n4, penguin books, p.93-4. trans. By. E.V.Rieu‬‬
‫َةنة‪ ،‬نة ئاييؼ يىة غىةض‬ ‫‪ -237‬نيَطن خواوةْسى دوإ‪ ،‬خاوةْ وةْسئ فيٌََ و تةي‬
‫َ دةْطا و تواْ بيبةظيَٓيَت‪ ،‬ئةويـ‬ ‫نيَؿييةناْ خايسا واوى ثيَهةوت و يةطةي‬

‫‪149‬‬
‫َةنىةى خىاى‪( :‬يىة غىةض خىا بىة‪،‬‬ ‫زاواى نطز واظ ية ؾةضِ بٗيَٓٔ و ب ٓةوة با َاي‬
‫مشؿيَطةنةت خبة نيَالْةنةى و وةضة غةضديَِ يةطةٍَ بهة‪ ،‬تا ئةطةض ثيَهةوة ية غةض‬
‫ديَطةنة بة ئةؾكةوة ئاويَعإ بني‪ ،‬ئةو نات زةتواْني َتُاْةَإ بة يةنرت ٖةبيَت)‪.‬‬
‫ئةويـ ية وةآلَسا ثيَي طوت‪( :‬بة و َتُاْةت ثىيَ بهىةّ نىة ئةطىةض واظّ يىة‬
‫وةنةنةّ ٖيَٓا و دًةنامن زانةْس‪ْ ،‬اَهىةى بىة نةغىيَه واظ و بىيَ غىريةت؟‬
‫َت تا ناتيَو غويَٓسّ با ْةخاى‪ ،‬نة بة ٖيض داضيَو ْاثىانيِ‬ ‫ْايةَة غةضديَ يةطةي‬
‫يةطةٍَ ْةنةى و ٖىيض ْيىاظيَه خطاثيؿىت ْةبيَت)‪ٖ.‬ةضنىة خواوةْىسى دىواْيـ‬
‫َ خىىةوت‪ .‬ئازيَػىىةى ٖىىاَريؤؽ وةضطيَطِاْىىة‬ ‫غىىويَٓسى خىىواضز‪ ،‬ضِؤؾىىت يةطىىةي‬
‫عةضةبييةنةى ٍ ‪ ،248‬وةضطيَطِاْة ئيٓطًيعييةنةؾ ٍ ‪.1965 -164‬‬
‫‪238- Aristotle, Economics, vol.2 p. 2149.‬‬
‫‪ -239‬ئازيَػةى ٖىاَريؤؽ‪ .‬وةضطيَطِاْى امو وضوالم و ٍ‪ ،171‬بىةضاوضزى بهىة بىة‬
‫ئةضةغتا (ا قتكاز او تسبري املٓعٍ) ناى بةضٖةَةناْ ‪ ،‬ب ‪.2151 ٍ 2‬‬

‫‪151‬‬

You might also like