ARKETIPAL NA PANANAW

I. Depenisyon ng Arketipal
II. Layunin ng Arketipal na pananaw
III. Mga Halimbawa ng Arketipal na akda
IV. Limitasyon ng Arketipal na akda

I. Depenisyon ng Arketipal

Ang Arketipal na pananaw o mitikal na oriyentasyon ay isang dulog na kawangis ng

sikolohikal na pananaw. Nakapako ang atensiyon ng arketipal na pananaw sa paraan ng
paglikha at ang epekto nito sa mambabasa. Buong kalipunan ng mga sagisag at imaheng
palagiang lumitaw sa mga teksto ng pangdaigdigang kultura ang pinagpapakuan nito ng
masuring pansin. Pangkalahatang prinsipyo sa ganitong uri ng kritisismo

a.) ang paglikha ng mito o alamat ay proseso ng pagiisip ng tao at sumasagot sa isang
mahigpit na pangangailangan b.) binubuo ng mito ang bukal na pinagmulan ng
panitikan, mula sa historikal at sikolohikal na pananaw. Ang mga banghay, tauhan,
tema, imahen ay mga komplikasyon o interpretasyon ng mga magkakatulad na
elemento sa mga matatandang mito at alamat. c.) nakukuha sa mito ng mga konsepto at
istruktura na magagamit ng kritiko sa pagpapaliwanag sa akdang-pampanitikan d.)
nagmula sa mitikal nitong katangian ang dahilan kung bakit may sapat na
kapangyarihan ang panitikan na antigin ang mambabasal; angkin ng akda ang mana o
ang numinous, ang hiwaga at sa harap nito ay nararamdaman natin ang pagkabigla,
takot, pangamba, o ligaya.

II. Layunin ng Arketipal na pananaw

Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga mahahalagang bahagi ng akda sa
pamamagitan ng mga simbolo. Ngunit hindi basta-basta masusuri ang mga simbolismo
sa akda. Pinakamainam na alamin muna ang kabuuang konsepto at tema ng panitikan
sapagkat ang mga simbolismong napapaloob sa akda ay magkaugnay sa isa’t isa. Ang
lahat ng simbolismo ay naaayon sa tema at konseptong ipinapakilala ng may-akda sa
mga mambabasa.

III. Mga Halimbawa ng Arketipal na Akda

IV. Limitasyon ng Arketipal na Akda

1.) nawawala ang kasaysayan sa proseso ng paglikha at pagbuo ng akda 2.) nagbibigay
daan sa di-kritikal na...
ang teoryang ito ay tumatalakay sa mga simbolong ginamit sa isang akda.
Teoryang Arketipal
-ay isang teoryang pampanitikan na nangangailangan ng masusing pag-
aaral sa kabuuan ng akda sapagkat ang binibigyang-diin dito ay mga
simbolismong ginamit upang maipabatid ang pinakamensahe ng akda.

Teoryang Arketipal

Ang Arketipal ay nangangailangan ng masusing pag-aaral sa kabuuan ng akda. Sa

ganitong pananaw, nakatuon ang atensyon ng kritiko hindi lamang sa paraan at epekto
ng akda sa mambabasam kundi binibigyan din niya ng higit na pansin ang kalipunan ng
mga sagisag at imaheng palagiang lumilitaw sa mga teksto ng pandaigdigang kultura.
Dagdag pa rito, hinahanap at sinusuri ng kritiko sa ganitong pananaw ang mga paulit-
ulit na simbolo at motif sa panitikan, sining at mitolohiya. Sa pamamagitan nito,
makabubuo siya ng kanyang sariling pagpapakahulugan na maaaring maging batayan o
padron upang ganap na maunawaan ng tao ang kanyang mundo.
Itutuon ng pagsususring ito sa apat na uri ng pangkalahatang arketipo; ang arketipong
pantauhan; arketipong tagpuan; ang arketipong pangyayari o kalagayan; at ang
arketipong simbolo o arketipong magkasalungat sa nobela. Sa pagtalakay sa mga ito,
bibigyang halaga ng kritiko ang manunulat bilang manlilikha, at ang kommplikadong
ugnayan niya at ng kanyang likha kaugnay ng panahong at kapaligirang nagkanlong rito.

Pananaw Arketipal Ang arketipal o mitolohikal na pagdulog ay nahahawig sa pananaw

Sikolohikal, na nakatuon ang atensyon sa paraan ng paglikha at ang epekto nito sa
mambabasa. Ngunit higit na malawak ang sinasaklaw ng pananaw Arketipal, dahil ang
buong kalipunan ng mga sagisag o simbolo at imahen na lumilitaw sa teksto ng
pandaigdigang kultura ang masusing pinagtutuunan nito ng pansin. Sa pananaw
Arkitipal, matatagpuan sa akda ang mga huwaran o pardon at kaayusan ng buhay na
makikita rin sa halos lahat ng uri ng tao sa daigdig. Halimbawa ng arketipong tauhan ay
ang bayani sa mga epiko, na matipunong lalaki at may pambihirang kapangyarihan na
kayang iligtas ang sambayanan sa kapahamakan. At bilang gantimpala sa kanyang
katapangan, mapapangasawa niya ang pinakamagandang dilag sa kanilang lugar. Hindi
lamang ang proseso ng paglikha ang sinusuri sa pananaw Arketipal, kundi maging ang
mismong ugat ng panitikan hanggang sa kailaliman ng kamalayan. Mapapansin sa mga
akdang kababakasan ng pananaw Arketipal ang sumusunod ayon kay Soledad S.
Reyes(kinikilalang kritiko sa panitikan): a) Ang tauhan na humahamon sa
kapangyarihan ng makapangyarihang mga diyos ay pundamental na elemento ng
maraming akda. b) Ang konsepto ng isang escape goat bilang sakripisyo para sa
kapakanan ng iba o nakararami.
Teoryang Arkitaypal

v Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga mahahalagang bahagi ng akda sa

pamamagitan ng mga simbolo. Ngunit hindi basta-basta masusuri ang mga
simbolismo sa akda. Pinakamainam na alamin muna ang kabuuang konsepto at
tema ng panitikan sapagkat ang mga simbolismong napapaloob sa akda ay
magkaugnay sa isa’t isa. Ang lahat ng simbolismo ay naaayon sa tema at
konseptong ipinapakilala ng may-akda sa mga mambabasa.

Halimbawa:

mpeng Negro ni Rogelio Sikat

“Baka makikipag-away ka na naman,” tinig iyon ng kanyang ina. Nangangaral na
naman. Mula kinatatalungkuang giray na batalan, saglit iyang napatigil sa paghuhugas
ng mumo sa kamay.
“Hindi ho,” paungol niyang tugon.
“Hindi ho...” Ginagad siya ng kanyang ina. “Bayaan mo na nga sila. Kung papansinin
mo’y lagi ka ngang mababasag-ulo.”
May iba pang sinasabi ang kanyang ina ngunit hindi na niya pinakinggan. Alam na niya
ang mga iyon. Pulit-ulit na niyang naririnig. Nakukulili na ang kanyang tainga.
Isinaboy niya ang tubig na naa harap. Muli siyang tumabo. Isinawak niya ang kamay,
pinagkiskis ang mga palad at maghilamos.
“Dumaan ka kay Taba mamayang pag-uwi mo,” narinig niyang bilin ng ina. “Wala nang
gatas si Boy. Eto’ng pambili.”
Tumindig na siya. Nanghihimad at naghihikab na itinaas ang mahabang kamay.
Inaantok pa siya. Gusto pa niyang magbalik sa sulok na kanyang higaan. Ngunit
kailangan na siyang lumakad. Tatanghaliin na naman bago siya makasahod. At naroon
na naman marahil si Ogor. Kahit siya ang nauna ay lagi siyang inuunahan ni Ogor sa
pagsahod.
Umiingit ang sahig ng kanilang barung-barong nang siya’y pumasok.
“Nariyan sa kahon ang kamiseta mo.”
Sa sulok ng kanyang kaliwang mata’y nasulyapan niya ang ina. Nakaupo ito, taas ang
kaliwang paa, sa dulo ng halos dumapa nang bangko. Nakasandig ang ulo sa tagpiang
dingding. Nakalugay ang buhok. Bukas ang kupasing damit na gris, nakahantad ang
laylay at tuyot na dibdib. Kalong nito ang kanyang kapatid na bunso. Pinasususo.
“Mam’ya, baka umuwi ka na namang... basag ang mukha.”
Matagal na napako ang kanyang tingin kay Kano, ang sumusunod sa kanya. Maputi si
Kano, kaya ganito ang tawag dito sa kanilang pook. Kakutis ni Kano ang iba pa niyang
kapatid. Marurusing ngunit mapuputi. May pitong taon na si Kano. Siya nama’y
maglalabing-anim na. Payat siya ngunit mahaba ang kanyang biyas.
Hinalungkat na niya ang kahong karton na itinuro ng ina. Magkakasama ang damit nila
nina Kano, Boyet, at Diding. Sa may ilalim, nakuha niya ang kulay-lumot niyang
kamiseta. Hinawakan niya iyon sa magkabilang tirante. Itinaas. Sinipat.
“Yan na’ng isuot mo.” Parang nahulaan ang kanyang iniisip.
Isinuot niya ang kamiseta. Lapat na lapat ang kamisetang iyon noong bagong bili ngunit
ngayo’y maluwag na. Nagmumukha siyang Intsek-beho kapag suot iyon ngunit wala
naman iyang maraming kamietang maisusuot. Mahina ang kita ng kanyang ina sa
paglalabada; mahina rin ang kita niya sa pag-aagwador.
Nagbalik siya sa batalan. Nang siya’y lumabas, paan na niya ang kargahan. Tuloy-tuloy
niyang tinungo ang hagdan.
“Si Ogor, Impen,” pahabol na bilin ng kanyang ina. “Huwag mo nang pansinin.”
Naulinigan niya ang biling iyon at aywan kung dahil sa inaantok pa siya, muntik na
siyang madapa sa nakausling bato sa may paanan ng kanilang hagdan.
Tuwing umagang mananaog siya upang umigib, pinagpapaalalahanan siya ng ina.
Huwag daw siyang makikioagbabag. Huwag daw niyang papansinin si Ogor. Talaga raw
gayon iyon; basagulero. Lagi niyang iinasaisip ang mga bilin nito ngunit adya yatang
hindi siya makapagtitimpi kapag narinig niya ang masasakit na panunukso sa kanya sa
gripo, lalung-lalo na mula kay Ogor.
Si Ogor, na kamakailan lamang ay bumabag sa kanya, ang malimit magsimula ng
panunukso.
“Ang itim mo, Impen,” itutukso nito.
“Kapatid mo ba si Kano?” isasabad sa mga nasa gripo.
“Sino bang talaga ang tatay mo?”
“Sino pa,” isisingit I Ogor, “di si Dikyam.”
Sasambulat na ang tawanan. Pinakamatunog ang tawa ni Ogor. Si Ogor ang kinikilalang
hari sa gripo.
“E, ano kung maitim?” isasagot niya.
Nanunuri ang mga mata at nakangising iikutan siya ni Ogor. Magsusunuran nang
manukso ang iba pang agwador. Pati ang mga batang naroon : “Tingnan mo’ng buhok.
Kulot na kulot! Tingnan mo’ng ilong. Sarat na sarat! Naku po, ang nguso.
Namamalirong!”
Sa katagalan, natanggap na niya ang panunuksong ito. Iyon ang totoo, sinabi sa sarili.
Negro nga siya. E, ano kung Negro? Ngunit napipikit siya. Ang tatay niya’y isang
sundalong Negro na nang maging anak siya’y biglang nawala sa Pilipinas.
Ang panunuksong hindi niya matanggap, at siya ang pinagmulan ng nakaraan nilang
pagbababag ni Ogor, ay ang inabi nito tungkol sa kanyang ina. (Gayon nga kaya kasama
ang kanyang ina?)
“ari-sari ang nagiging kapatid ni Negro,” sinabi ni Ogor. “Baka makatatlo pa ang
kanyang nanay ngayon!”
Noong dinadala ng kanyang ina ang kapatid niyang bunso ay iniwan ito ng asawa. Hindi
malaman kung saan nagsuot. At noon, higit kailanman, naging hamak sila sa pagtingin
ng lahat. Matagal-tagal ding hindi naglabada ang kanyang ina, nahihiyang lumabas sa
kanilang barung-barong. Siya ang nagpatuloy sa pag-aagwador. At iya ang napagtuunan
ng sari-saring panunukso.
Natatandaan niya angmga panunuksong iyon. At mula noon, nagsisimula nang
umalimpuyo sa kanyang dibdib ang dati’y binhi lamang ng isang paghihimagsik,
nagsuumigaw na panghihimagsik sa pook na iyong ayaw magbigay sa kanila ng
pagkakataong makagitaw at mabuhay nang payapa.
Sariwa pa ang nangyaring pakikipagbabag niya kay Ogor, naiisip ni Impen habang
tinatalunton ang mababatong daan, patungo sa gripo. Mula sa bintana ng mga barung-
barong, nakikita niyang nagsusulputan ang ulo ng mga bata. Itinuturo siya ng mga iyon.
Sa kanya rin napapatingin ang matatanda. Walang sinasabi ang mga ito, ngunit sa mga
mata, sa galaw ng mga labi, nababasa niyang isinisigaw ng mga paslit, Negro!
Napatungo na lamang siya.
Natatanaw na niya ngayon ang gripo. Sa malamig ngunit maliwanag nang sikat ng araw,
nakikita na niya ang langkay ng mga agwador. Nagkakatipun-tipon ang mga ito.
Nagkakatuwaan. Naghaharutan.
Sa langkay na iyon ay kilalang-kilala ang anyo ni Ogor. Paano niya malilimutan si Ogor?
Sa mula’t mula pa, itinuring na siya nitong kaaway, di kailan man binigyan ng
pagkakataongmaging kaibigan.
Halos kasinggulang niya si Ogor, ngunit higit na matipuno ang katawan nito. Malakas si
Ogor. Tuwid ang tindig nito at halos, hindi yumuyuko kahit may pang balde ng tubig,
tila sino mang masasalubong sa daan ay kayang-kayang sagasaan.
Nang marating niya ang gripo ay tungo ang ulong tinungo niya ang hulihan ng pila.
Marahan niyang inalis ang pagkakawit ng mga balde. Sa sarili, nausal niyang sana’y
huwag siyang maging paksa ng paghaharutan at pagkakatuwaan ng mga agwador.
Nakakaanim na karga na si Impen. May sisenta sentimos nang kumakalansing sa bulsa
ng kutod niyang maong. At may isa pang nagpapaigib sa kanya. Diyes sentimos na
naman. Kapag tag-araw ay malaki-laki rin naman ang kinikita ng mga agwador. Mahina
ang tulo ng tubig sa kanilang lugar. AT bihira ang may poso.
Tanghali na akong makauuwi nito nausal niya habang binibilang niya sa mata ang mga
nakapilang balde. Maluwang ang parisukat na sementong kinatitirikan ng gripo at ang
dulo ng pila’y nasa labas pa niyon.
Di kalayuan sa gripo ay may isang tindahan. Sa kalawanging yerong medya agwa ay
nakasilong ang iba pang agwador. May naghubad na ng damit, at isinampay na lamang
sa balikat. May nagpapaypay. May kumakain ng halu-halo.
Sa pangkat na iyon ay natutok agad ang kanyang paningin kay Ogor. Pinilit niyang
supilin ang hangaring makasilong. Naroon sa tindahan si Ogor. Hubad-baro at ngumisi.
Mauupo na lamang siya sa kanyang balde. Mabuti na rin iyon kahit nakabilad a araw.
Pasasaan ba’t di iikli rin ang pila, nasaisip niya. Makakasahod din ako.
Kasalukuyan siyang nagtitiis sa init nang may maulinigan siyang sigaw mula sa
tindahan :
“Hoy, Negro, sumilong ka baka pumuti!”
Si Ogor iyon. Kahit hindi siya lumingon, para na niyang nakita si Ogor. Nakangisi at
nanunukso na naman.
“Negro,” muli niyang narinig, “sumilong ka sabi, e baka ka masunog!”
Malakas ang narinig niyang tawanan. Ngunit hindi pa rin siya lumingon. Tila wala
siyang naririnig. Nakatingin siya sa nakasahod sa balde, ngunit ang isip niya ay ang bilin
ng ina, na huwag na raw niyang papansinin si Ogor. Bakit ba niya papansinin si Ogor?
Tinigilan naman ni Ogor ang panunukso. Hindi pa rin siya umaalis sa kinauupuang
balde. At habang umuusad ang pila, nararamdaman niya lalo ang init ng araw. Sa
paligid ng balde, nakikita niya ang kanayng anino. Tumingala siya ngunit siya’y nasilaw.
Nanghahapdi at waring nasusunog ang kanyang batok, likod at balikat. Namumuo ang
pawis sa kanyang batok at sa ibabaw ng kanyang ilong.
Itinaas niya ang tirante ng kamiseta. Hinipan-hipan niya ang manipis na dibdib. Di
natagalan at isinawak ang kamay sa nalabing tubig sa balde. Una niyang binasa ang ulo.
Kinuskos niya ang kanyang buhok at nabasa pati ang kanyang anit. Binasa niya ang
balikat, ang mga bisg. May nadama siyang ginhawa. Ngunit pansamantala lamang iyon.
Di nagtagal, muli niyang naramdamang tila nangangalirang na naman ang kanyang
batok at balat. Kay hapdi ng kanyang batok at balat.
“Negro!” Napatuwid siya sa pagkakaupo nang marinig iyon. Nasa likuran lamang niya
ang nagsalita. Si Ogor. “Huwag ka nang magbilad. D’on ka sa lamig.”
Pagkakataon na ni Ogor upang sumahod. At habang itinatapat nito ang balde sa gripo,
muli niyang nakitang ngingisihan siya nito.
Napakatagal sa kanya ang pagkapuno ng mga balde ni Ogor. Napabuntunghininga siya
nang makitang kinakawitan na ni Ogor ang mga balde. Sa wakes, aalis na si Ogor, naisip
niya. Aalis na si Ogor. Huwag na sana siyang bumalik…
May galak na sumuusuno sa kanyang dibdib habang pinagmamasdan ang pagkapuno ng
sinundang balde. Susunod na siya.
Makakasahod na siya. Makakasahod na rin ako, sabi niya sa sarili. Pagkaraan ng
kargang iyon ay uuwi na siya. Daraan pa nga pala siya kay Taba. Bibili ng gatas.
Datapuwa’t, pagkaalis ng balding hinihintay niyang mapuno, at isasahod na lamang ang
a kanya, ay isang mabigat at makapangyarihang kamay ang biglang pumatong sa
kanyang balikat. SI Ogor ang kanyang natingala. Malapit lamang pala ang pinaghatdan
nito ng tubig.
“Gutom na ako! Negro,” sabi ni Ogor, “Ako muna.”
Pautos iyon. Saglit siyang hindi nakakibo. Natingnan lamang niya si22 Ogor. Iginitgit ni
Ogor ang balde at kumalantog ang kanilang mga balde.
Iginitgit niya ang kanyang balde bahagya nga lamang at takot siya sa paggitgit.
Kadarating mo pa lamang, Ogor nais niyang itutol. Kangina pa ako nakapila rito, a.
“Ako muna sabi, e.” giit ni Ogor.
Bantulot niyang binawi ang balde. Nakatingin pa rin si Ogor. Itinaob niya ang
kakaunting nasahod ng balde at ang tubig ay gumapang sa semento at umabot sa mga
paa ni Ogor. Uuwi na ako, bulong niya sa sarili. Uuwi na ako. Uuwi na ako. Mamaya na
lang ako iigib uli. Nakatingin sa araw, humakbang siya upang kunin ang pingga ngunit
sa paghakbang na iyon, bigla siyang pinatid ni Ogor.
“Ano pa bang ibinubulong mo?”
Hindi na niya narinig iyon. Nabuwal siya. Tumama ang kanyang kanang pisngi sa labi
ng nabitiwang balde. Napasigaw siya. Napaluhod siya sa madulas na semento, dalawang
kamay niyang tinutop ang pisngi.
Takot, nanginginig ang kanyang mga daliri. Dahan-dahan niyang iniangat iyon. Basa…
Mapula… Dugo!
Nanghihlakbot siya. Sa loob ng ilang saglit hindi na niya maulit na salatin ang biyak na
pisngi. Mangiyak-ngiyak siya.
O…gor … O …gor” Nakatingala siya kay Ogor, mahigpit na kinukuyom ang mga palad.
Kumikinig ang kanyang ulo at nangangalit ang kanyang ngipin. “Ogor!” sa wakes ay
naisigaw niya.
Hindi minabuti ni Ogor ang kanyang pagkakasigaw. Sinipa siya nito. Gumulong siya.
Buwal ang lahat ng balding lalalabi sa pila. Nagkalugkugan. Nakarinig siya ng tawanan.
At samantalang nakadapa, unti-unting nabuo sa walang malamang sulingan niyang mga
mata ang mga pang alikabukin. Paparami iyon at pumapaligid sa kanya.
Bigla siyang bumaligtad. Nakita niya ang naghuhumindig na anyo ni Ogor. Nakakaakma
ang mga bisig.
“Ogor”
Tumawa nang malakas si Ogor. Humihingal at nakangangang napapikit siya. Pumulas
ang luha sa sulok ng kanyang mga mata. Nasa ganito siyang kalagayan nang bigla
niyang maramdaman ang isang ubos-lakas na sipa sa kanyang pigi. Napasigaw siya.
Umiiyak siyang gumulong sa basa at madulas na semento. Namimilipit siya. Tangan ang
sinipang pigi, ang buong anyo ng nakaangat niyang mukha’y larawan ng matinding
sakit.
Matagal din bago napawi ang paninigas sa kanyang pigi. Humihingal siya. Malikot ang
kanayng mga mata nang siya’y bumangon at itukod ang mga kamay sa semento.
Si… Ogor. Sa mula’t mula pa’t itinuturing na siya nitong kaaway. Bakit siya ginaganoon
ni Ogor? Bakit? Bakit?
Kumikinig ang kanyang katawan. Sa poot. Sa naglalatang na poot. At nang makita
niyang aangat ang kanang paa ni Ogor upang sipain siyang muli ay tila nauulol na asong
sinunggaban niya iyon at niyakap at kinagat.
Bumagsak ang nawalan ng panimbang na si Ogor. Nagyakap sila. Pagulong-gulong.
Hindi siya bumibitiw. Nang siya’y mapaibabaw, sunod-sunod niya Dagok, dagok, dagok,
dagok, dagok, dagok… pahalipaw… papaluka…papatay.
Sa pook na iyon, sa nakakarimarim na pook na iyon, aba ang pagtingin sa kanila.
Maruming babae ang kanyang ina. Sarisari ang anak . At siya, isang maitim, hamak na
Negro… Papatayin niya si Ogor… papatayin. Papatayin.
Dagok. Dagok, dagok… Nag-uumigting ang kanyang mga ugat. Tila asong nagpipilit
makaibabaw si Ogor. Tila bakal na kumakapit ang mga kamay. Sa isang iglap siya
naman ang napailalim. Dagok, dagok, Nagpipihit siya. Tatagilid. Naiiri. Muling
matitihaya. Hindi niya naiilagan ang dagok ni Ogor. Nasisilaw siya sa araw. Napipikit
siya sa araw. Mangungudngod siya, mahahalik sa lupa ngunit wala siyang
nararamdamang sakit!
Nakakatatlo ng asawa si Inay. Si Kano… si Boyet… Si Diding… at siya… Negro, Negro,
Negro!
Sa mga dagok ni Ogor tila nasasalinan pa siya ng lakas. Bigla, ubos- lakas at nag-uumuti
siyang umigtad. Dagok, dagok, bayo, bayo, dagok, bao… kahit saan. Sa mukha.. Dagok,
dagok, dagok, dagok…
Mahinana si Ogor. Lupaypay na. Nalaglag na ang nagsasangang kamay. Humihingal na
rin siya, humahagok. Ngunit nagliliyab pa rin ang poot sa kanyang mga mata. Dagok.
Papaluka. Dagok, bayo, dagok, bayo, dagok, bayo, dagok, bayo…
Gumagalaw-galaw ang sabog na labi ni Ogor.
“Impen…”
Muli niyang itinaas ang amay. Dagok.
“I-mpen…” halos hindi na niya naririnig ang halinghing ni gor. “I-mpen, suko n-na…a-
ako…s-suko na na … a-ako!”
Naibaba niya ang nakataas na kama. Napasuko niya si Ogor! Napatingala siya. Abut-
abot ang paghingal. Makaraan ang ilang sandali, dahan-dahan at nanlalambot siyang
tumindig, nakatuon ang mga mata kay Ogor. Wasak ang kanyang kamiseta at duguan
ang kanyang likd. May basa ng dugo’t lupa ang kanyang nguso.
Maraming sandaling walang nangahas na magsalita. Walang nakakibo sa mga agwador.
Hindi makapaniwala ang lahat. Lahat ay nakatingin sa kanya.
Isa-isa niyang tiningnan ang mga nakapaligid sa kanya. Walang pagtutol sa mga mata
ng mga it. Ang nababakas niya’y paghanga. Ang nakita niya’y pangingimi.
Pinangingimian siya!
May luha siya sa mga mata ngunitmay galak siyang nadama. Luwalhati. Hinagud-hagud
niya ang mga kamao. Nadama niya ang bagong tuklas na lakas niyon. Ang tibay, ang
tatag… ang kapangyarihan. Muli niyang tiningnan ang nakabulagtang si Ogor.
Pagkaraa’y nakapikit at buka ang labing nag-angat siya ng mukha.
Sa matinding sikat ng araw. Tila siya isang mandirigmang sugatan ngunit matatag na
nakatindig sa pinagwagiang larangan.

Panunuri sa akdang "Impeng Negro" Ni Rogelio Sicat

Impeng Negro
Ni Rogelio Sicat

A. Tagpuan
Pook:
Di man gaanong nailahad ang tagouan sa kwento malalaman naman ang mga
pangunahing kaganapan sa kwento na inilarawan sa tagpuan. Ang mga pangyayari dito
araw araw at mga kaganapan gaya ng pang-mamaliit kay impeng sa gripo.
Inilrawan din ang mga uri ng tauhan sa kwento sa pamamagitan ng pagbanggit ng
isa pang tagpuan l, ang bahay nila Impeng na kung inilarawan ng may akda ay sinabing
barong barong lamang.
Naganap din dito ang pang aalipusta at matinding sagupaan ng dalwang tauhan sa
kwento. Inilarawan din ang kalagayang pamilya ni Impeng na kung susuriin ay hindi
sila gaanong biniyayaan ng magandang buhay datapwat kaylangan nilang magsumikap.
Ang pamilya ay masasabing di gaya ng isang normal na pamilya dahil hindi ito binubuo
ng isang puno. Isang pamilya na kung saan ibat iba ang nagbigay buhay sa bwat bunga.

B. Tauhan
Character Profile
Pangalan: Impeng
Tirahan: sa kanilang pook
Gulang: labing anim na taong gulang
Gawain: agwador
Katangian: mabait at responsibilidad na anak, kinukutya ngunit laging nagtitimpi.
Anyo: maitim na binatilyo
Pangarap: masaya at tahimik na buhay
Tawag/bigay na ngalan: Impeng Negro o Negro Masasabi kong tauhang bilog sa
Impemg dahil sa mga pangyayaring nagbago sa kwento. Mula sa pagiging apihing
binatilyo siya ay napuno at pinatunayang hindi suya dapat minamaliit dahil sa kanyang
panlabas na anyo. Siya mula sa pamilyang di mo malalaman kung ano ang puno kayat
kung ano ano ang bunga. Isang pamilyang inaapi ngunit di nila alam ang tunay na
kwento kayat ganun na lamang kung humusga ang mga tao sa paligid niya na kung
tutuusin ay nangyayari din ngayon sa ating lipunang ginagalwan. Inaapi at kinukitya
dahil sa panlabas na anyo niya.
Ngunit dahil sa pagkimkim ng nararamdaman bumulusok ito at di niya napigilan.

Lumaban siya kay Ogor na mapang api at mapangutya at pinatunayan niya na di siya
dapat kinukutya dahil kahit ganun ang itsura at kwento ng pamilya niya ay may
dignidad din siya.
Ang may akda ay napakahusay dahil pinalabas niya ang tunay na mga kaganapan sa
lipunan ang pangungutya at panghuhusga sa kapwa na di man lang alam ang tunay
nilang kwento.

Ogor
Isang mapangapi at mapangutyang tauhan sa kwento na siyang nagbigay ng dahilan
upang gawin o palabasin ang napunong balde ng galit na ibinuhos ni Impeng sa kanya
sa pamamagitan ng pakikipagsagupaan sa kanya. Sa pamamagitan din niya naipakita ni
Sicat ang mga nasa taas ng ating lipunan. Ang mga mayayaman at may kaya na
humusga sa mga nasa ibaba nito na dahil sa ganun sila ay nakakaya na nilang maliitin
ang isang tao at kaya nilang tapakan ito sa leeg.

Ina ni Impeng
Kung ating susuriing mabuti siya ay inang iba't iba ang pinagmulan ng lahi ng
kanyang anak o sa madaling salita ay may iba't ibang asawa. Ang panghuhusga ng mga
tao sa kanya ay isang babaeng alang dignidad ngunit kung susuriing mabuti may iba
pang nais iparating ng tauhang ito sa mga mambabasa na maaring malaman kung
gagalugaring mabuti.
Mga tao sa paligid
Mga taong nakikisimpatya sa kung ano ang mangyayari. Sa palagy ko ay isinama ni
sikat ang nga tauhang ito upang imulat ang mga taong nananahimik at ayaw maglabas
ng kanilang saloobin o damdamin tungkol sa katotohanang nangyayari sa kanilang
kapaligiran.

C. Banghay
1. Panimula
Nagsimula ang kwento sa paglalahad ng nanay sa mga kadalasang nagyayari kay
Impeng. Si Impeng ay isang binatilyong laging napapaaway dahil sa pangungutya at
pang aalipusta sa kaniya. Nariyan din ang paglalahad sa tinitirahang tahanan ni Impeng
na inilahad sa kwento. Makikita o mababasa din ang gawain o hanap buhay ni Impeng
siya ay isang agwador. Siya ay isang maitim na anak ng isang babaeng may iba't ibang
asawa ang kanyang mga kapatid ay di niya kakulay kayat dito palang ay malalaman mo
na ang katayuan o katangian ng ina mayroon sa pamilya nila.

2. Saglit na kasiglahan
Sa pamamagitan ng pagpapakilala sa pamilya niya malalaman kung anong uri ng
pagkatao mayroon sila ng kanyang pamilya. Sa pamamagitan din ng paglalahad ng may
akda sa katangian ni Impeng doon makikita kung bakit siya inaapi at kinukutya ng
kanyang mga nakakasalamuha sa lipunan.

Sa pang aapi ni Ogor nagawa niyang ipaglaban ang kanyang sarili nagawa niyang
ipaghiganti ang pamilya dahil sa mga pang aapi at pangungutyang natatanggap niya.
Ibinuhos niya ang sama at galit ng loob sa pamamagitan ng mga dagok na binitawan
niya sa kasagupaang si Ogor.

3. Suliraning inihahanap ng lunas

Paano kaya maiiwasan ni Impeng ang pangungutya at pangaapi sa kanya ng nga tao.
Paano niya mapipigilang isipin ng mga tao sa kanyang kapaligirang ang panghuhusga sa
kanyang ina at mismong pamilya?
Sa pamamagitan ng pakikipagsagupaan niya kay Ogor nalaman niyang kaya nitong
ipaglaban ang kanyang sarili na hindi siya dapat tinatapaktapakan ng mga tao dahil
lamang sa kung anong kulay at uri ng ina mayroon siya. Pinatunayan niya na di dapat
nilalalaitlait at kinukutya ang mga katulad niya.

4. Kasukdulan
Sa pamamagitan ng kanyang mga dagok napasuko niya si Ogor na nangungutya sa
kaniya. Hindi niya mapaniwala ang lahat sa nagyari kayat ganun na lamang ang
katahimikang naganap. Nakadama siya ng galak habang may mga luha sa kanyanv mga
mata na tinutuyo pagtitig ng mga matang nasa kaligiran niya. Nadama niya ang bagong
mayroon sa sarili ang tuklas na iyon ay ang pagihing matibay at matatag niya. Natamo
niya na siya'y tila mandirigma na matataga na nakatindig sa pinagwagihang larangan.

D. Karagdagan

I. Tema o paksang diwa

Tinalakay sa kwento ang pangmamaliit at pang-aalipusta ng mga taong iba ang
katangian at kalagayan o uri ng buhay. Tinalakay kung paano dapat ipaglaban ang
dangak at dignidad na di dapat silang husgahan at kutyain dahil sa bagay na
kinatatayuan nila. Inilarawan din ang mga mapangutya, mapang alipusta at mga taong
walang alam sa mga bagay na kanilang hinuhusgahan.

II. Simbolismo
Sa pangalan ng Tauhan

Impeng- marahil ginamit ni Sicat ang Impeng dahil pwedeng ikapit sa malapit na tawag
na aping o naaapi.
Negro- maaaring dahil sa paguuri ng mga tao sa pamamagitan ng kulay at katayuan
pwedeng husgahan ang mga tao ang isang bagay. Gaya na lamang sa paghuhusga sa ina
ni Impeng.

Sa mga bagay sa kwento

Balde- nangangahulagang damdamin na pag minsan napupuno ay kaylangang maisalin

o bawasan gaya ni Impeng siya ay isang balde na napuno kay Ogor kaya't siya ay
nakipagsagupa dito.

Gripo- galit na pumupuno sa damdamin ni Impeng na dahil sa palaging pagmamalabis

ni Ogor sa pamamagitan ng pang aapi at pangungutya ay di niya kinaya.
- maaari ring si Ogor na pumuno ng galit sa damdamin ni Impeng kayat lumabas ang
tunay na katatagan at tibay nito.

III. Lenggwahe
Payak ang pagamit sa mga lenggwahe na minsan ay may mga nakatagong
kahulugan sa mga ilang pangugusap.
Naroon din ang mga salitang nagpakita at nakapaglahad ng matinding mga pangyayari
sa kwento gaya ng sagupaan nila ni Ogor. Gumamit ng nga pormal na pananalita ang
may akda. At minsan ay mga malalalim na salita. Gaya ng halimbawang ito:
"Dagok, bayo, bayo, bayo. Kahit saan. Sa mukha, sa dibdib, dagok, dagok, dagok..."
Sa mga pahayag ay malalaman ang pagsuntok at pagadagok ng tauhan sa pangyayari sa
kanilang sagupaan.