Eno

Gas
trono-
Brescia : Heel Italië in één stad

Regione Lombardia
Turismo
mie
 Eno
Deze brochure beschrijft de
Gas
trono-
geneugten van de Bresciaanse
keuken. Brescia : Heel Italië in één stad

mie
Van olie tot wijn, van vlees tot kazen tot de
zoetwaterlekkernijen die furore hebben
gemaakt in de hele wereld.
Het doel van deze gids is u als toerist te
begeleiden tijdens uw gastronomische reis
langs betoverende, geraffineerde gerechten
en langs de pleisterplaatsen van de
Bresciaanse culinaire traditie.

Alessio Merigo
President Bresciatourism
Brescia ligt strategisch ten opzichte van nabije steden als Milaan en
Venetië en op het kruispunt van de grote Europese wegen tussen
Frankrijk en Oostenrijk (van West naar Oost) en tussen Duitsland en
centraal Europa en Rome (van Noord naar Zuid).

MET DE AUTO:
Vanaf Turijn en Milaan: autostrada
A4, afslag Brescia Centro.
Vanuit de richting Turijn kunt U ook
autostrada A21 nemen.
Vanaf Venetië en Verona autostrada
A4 richting Milaan tot de afslag
Brescia Centro.
Vanaf Bologna, Florence of Roma
neemt U autostrada A1 tot aan
Modena, vervolgens de A22 tot
Verona, daar de A4 tot aan Brescia
Centro.
Vanaf Genua en Ligurië neemt u de
A7 tot aan Tortona en vervolgens de
A21 tot Brescia.
Nuttige websites:
www.autobrennero.it
www.autostrade.it
MET HET VLIEGTUIG: MET DE TREIN:
Verona luchthaven Villafranca/Valerio Spoorlijn Brennero Modena
Catullo (50 km) Spoorlijn Milaan - Venetië
www.aeroportoverona.it
Brescia luchthaven Montichiari/G. www.trenitalia.it
D’Annunzio (15 km)
wwww.aeroportobrescia.it
Bergamo luchthaven Orio al Serio (80 km)
www.sacbo.it
Luchthavens Milaan Linate en Malpensa
(100 km)
www.sea-aeroportimilano.it
Luchthaven Venetië Marco Polo (180 km)
www.veniceairport.it
 Nuttige
Info
Makkelijk te Brescia ligt centraal ten opzichte van vele kunststeden als Verona,
Trento, Bergamo, Milaan, Mantua en Cremona. Brescia en haar
bereiken via meren zijn zodoende ideale overnachtingsplekken om deze steden te
de autostrada, verkennen, er te shoppen of concerten bij te wonen.
Door haar geografische ligging, omgeving, historisch, cultureel
per trein en per en artistieke erfgoed, maar ook door haar fantastische keuken,
vliegtuig evenementen en infrastructuur heeft zowel de stad Brescia als het
omliggende gebied de toerist enorm veel te bieden.

Monaco
di Baviera

MALPENSA ORIO

Bergamo Venezia
Torino
Milano Brescia
Verona
MONTICHIARI
LINATE

Cremona Mantova

Bologna
Modena
Roma
 Enogastronomie en
overnachtingsmogelijkheden
“Een wonderschone reis langs de smaken van Brescia”

4
 Bergen, meren, vlakten, Een sterke band tussen bedrijven, producten en het gebied is
kenmerkend voor Brescia en de vele kwaliteitsproducten die er
rivieren en heuvels. gemaakt worden. In de provincie Brescia bevindt zich de Tutela del
En meer: wijngaarden, Grana Padano, de Authoriteit ter Bescherming van de Grana Padano,
olijfbomen, landhuizen, vee, één van de bekendste Italiaanse kazen. De Franciacorta was de eerste
Italiaanse wijn die het predicaat DOCG kreeg, de hoogste kwalificatie
verwerkingsbedrijven, kleine in Italië. In de heuvels, de bergen en langs de meren van dit gebied
producenten, zuivelcoöperaties kunt u als gastronomisch toerist kennismaken met de bekendste
Italiaanse producten op het gebeid van eten en drinken, zowel in de
en moderne bedrijven die betere winkels en in grote supermarkten als ‘in het wild’, door gewoon
elke dag vlees, kazen en uw neus te volgen of met een minimale kennis van het gebied unieke
plaatselijke specialiteiten te ontdekken.
zuivelproducten produceren, Kazen die slechts door enkele plaatsen worden gemaakt; voortreffelijke
olijfolie persen, uitzonderlijke witte, rode, lichte en mousserende wijnen, DOP-gecertificeerde
wijnen maken en producten extravergine olijfolie (uit Garda en Sebino) en vele andere producten
die de basis zijn van een keuken van dit gevarieerde en altijd originele
exporteren naar vele landen in gebied.
de hele wereld. Brescia nodigt u van harte uit op zoektocht te
gaan, ontdekkingen te doen en unieke sensaties
te beleven en ze met vrienden te delen.

5
 Brescia is koploper in Italië op het gebied van agrarische productie.
De talrijke rundvleesproducenten uit
Brescia zijn trots op hun lange traditie van
kwaliteitsgarantie; lang voordat nationale
en Europese wetten dit reguleerden, waren
zij bezig met de kwaliteit van hun werk
en de smaak van hun producten, door
duidelijke consumentenvoorlichting over de
verschillende productiefasen, van het fokken
tot aan het verwerkingsbedrijf, alles onder
zeer streng toezicht. Veiligheid en kwaliteit
gaan hier altijd hand in hand.

6
7
 Brescia is ook één van de
provincies met de meeste
restaurants die opgenomen
zijn in gerenommeerde gidsen
en staat aan de top wat betreft
kwaliteit, subtiliteit en smaak.
Wat is hiervan de reden? Drie aspecten zijn
belangrijk: de kwaliteit van de producten,
de variëteit en de schoonheid van de
provincie. Gedrieën zorgen zij ervoor dat
er vele romantische aan het meer gelegen
restaurants zijn, in chique Art Deco villa’s, in
voorname gebouwen en in kleine restaurantjes
waar smaak, traditie en gezelligheid even
belangrijk zijn.

8
Eten en drinken zijn hier geneugten waar men moeilijk nee tegen kunt zeggen: zij
bieden ook een eenvoudige manier om het leven in deze provincie te begrijpen, de
sfeer te proeven, de kunst en cultuur te ervaren en zich te laten meenemen op een
reis langs de typische smaken van de lokale keuken.
Eigenlijk kan men niet spreken van één Bresciaanse keuken of één
typerend gerecht. Dankzij de verscheidenheid van het gebied bestaan
er vele gerechten op basis van lokale producten die deze veelzijdigheid
weergeven. De echtheid en uniciteit van de ingrediënten evenals de
traditie en oog voor detail zijn gemeenschappelijke kenmerken van de
heerlijkheden die u geserveerd krijgt in de restaurants van Brescia.
Fantastische wereldvermaarde chefs en jonge koks, die zich willen
bewijzen en zorgen voor vernieuwing binnen de grootse traditie van
de Italiaanse keuken, verwennen u graag.

9
10
Polenta
Een volksgerecht op Lente, zomer,
herfst en winter.
basis van maïsmeel
dat perfect smaakt
bij vleesgebraad en
visgerechten. Polenta
vindt u in elk restaurant.
Er wordt wel gezegd
dat het lustopwekkende
eigenschappen heeft.
Tijdens uw ontdekkingsreis door de keuken van Casoncelli
Casoncelli zijn een soort
Brescia zult u ongetwijfeld de spiedo proeven, een ravioli gevuld met vlees
bijzonder smakelijke spies met geroosterd vlees die geserveerd worden
met gesmolten boter en
dat langzaam en met zorg geroosterd wordt (plm. geraspte kaas; het is
dè typisch Bresciaanse
6-8 uur bereidingstijd). pasta en bijzonder
De spies, die geserveerd wordt met polenta waarbij een goede rode smakelijk.
wijn gedronken wordt, is wellicht het bekendste gerecht uit deze
provincie. De onvergelijkbare smaak is het resultaat van een lange
jagerstraditie en passie voor koken. Er zijn nog andere ‘historische’
gerechten die sterk verbonden zijn aan de lokale tradities: capretto
alla bresciana, in de oven gebraden geitenbokje, een gerecht met een
intense, maar delicate smaak; manzo all’olio, rundvlees dat verrijkt
wordt met de zoetige smaak van de Bresciaanse olijfolie, een gerecht
waarvan de oorsprong terug te voeren is op de oude veemarkt die al
eeuwen wordt gehouden in de gemeente Rovato. Verder zijn er de
primi zoals pasta, groentensoepen en bovenal de casoncelli, ravioli
gevuld met kaas, ei, paneermeel en worst.

11
 De wateren van de Bresciaanse meren zijn schoon, geschikt om
in te zwemmen en bevatten vele soorten vis. De Gardaforel en de
zoetwatergarnaal zijn de zeldzaamste; verder veel regenboogforel,
snoek, sardientjes en kopvoorns.

Zoetwatervis

12
De nabijheid van een aantal meren heeft voor veel visgerechten gezorgd. Aan het Gardameer
vindt U veel coregone (sprot, op de grill gebakken), luccio alla barcarola (gestoomde meerval,
geserveerd met olie, ansjovis en kappertjes) en filet van persico (zoetwaterbaars). Een echte
zeldzame traktatie is carpione (Gardaforel), een vissoort verwant aan de zalm die erg moeilijk
te vangen is omdat zij alleen voorkomt in de diepste delen van het meer dat aan de noordzijde
tot wel 360 meter diep kan zijn.
De vele moderne restaurants aan het meer serveren zowel nieuwe
variaties op oude recepten als nieuwe gerechten geïnspireerd
door de nouvelle cuisine, de Italiaanse culinaire traditie en de
creativiteit van jonge chefs.
Aan het meer van Iseo is de keuken traditioneel. Hèt typische gerecht van het kleine dorpje
Clusane d’Iseo is tinca al forno (zeelt uit de oven). In Montisola serveert men sardientjes en
gedroogde cavedano (kopvoorn), bereid volgens oude receptuur. Hier treft u vele trattoria’s
(soms door de vissers zèlf gerund) en een sterk traditionele keuken; een heerlijke belevenis
om met vrienden van te genieten. De forellen uit het schone en visrijke water van het Idromeer
belanden zo in de pan, met een scheutje olie, gekookt of gegrild.

Met name in de zomer organiseert men in

de dorpjes aan de oevers van het meer vele
culinaire festiviteiten, evenementen en sagre
(oogstfeesten), met als doel het promoten
van het toerisme door middel van de culinaire
specialiteiten en typische gerechten.
De belangrijkste hiervan zijn de Settimana della tinca al forno (in
Clusane d’Iseo) en de Settimana del Chiaretto, dell’olio extravergine
d’oliva e del coregone (aan het Gardameer), naast de vele andere
evenementen waar vis, wijn en gezelligheid hand in hand staan.
13
 Luxe in de keuken
is typisch Bresciaans en vindt men terug in kostbare ingrediënten
als truffel en kaviaar.
In de heuvels van de Valtenesi, uitkijkend op het Gardameer, vindt men maar liefst 9 soorten
truffel die in verschillende perioden van het jaar gevonden worden. Deze unieke producten
geven een unieke smaak aan elk gerecht, zorgen voor een rijke, heerlijke geur en maken
elk gerecht bijzonder. U kunt zomaar een truffelzoeker aantreffen in de heuvels, vergezeld
van zijn onafscheidelijke hond. Proeft u ze ook eens: eekhoorntjesbrood en truffels maken
uw vakantie werkelijk anders dan anders!

In tegenstelling tot wat gedacht

wordt, is de storione (steur) een
vis die van nature voorkomt in de
grote Italiaanse rivieren.
Op het platteland van de Bresciaanse vlakte,
in het dorpje Calvisano, zijn enkele kwekerijen
opgezet voor de productie van kaviaar.
Kaviaar uit Brescia wordt in de hele wereld
verkocht en heeft recentelijk de Premio Villani
ontvangen van de Bresciaanse afdeling van
de Accademia Italiana della Cucina. In de
provincie Brescia bevindt zich de belangrijkste
witte steurkwekerij van Europa. Echte kaviaar,
vers en uitzonderlijk van smaak, een culinaire
delicatesse op menig kerstdiner, waarvan Italië
en Brescia één van de grootste producenten
ter wereld is.

14
 De kaasproductie in de provincie Brescia is
verrassend, zowel qua verscheidenheid als
kwaliteit.
In de kaasmakerijen in de Bresciaanse vlakte wordt de wereldberoemde Grana Padano
geproduceerd, misschien wel de meest geïmiteerde kaas die er is, maar die in Brescia
gegarandeerd en gecertificeerd is: het garantiestempel is in de korst afgebeeld. De Bagoss,
gemaakt in het dorp Bagolino, rijpt tot twee jaar en is de meest geprezen kaas van de hele
provincie vanwege de sterke smaak, de intens gele kleur en de typische bergsmaak. De
meest opvallende kaas is de Rosa Camuna, een kaas uit de bergen waarvan de vorm doet
denken aan een prehistorische rotstekening uit de Valle Camonica die vervolgens door de
Regio Lombardije tot haar symbool is gekozen.
Taleggio, gorgonzola, quartirolo, caprini (geitenkazen) en vele an-
dere komen voort uit de rijke kaasmakerstraditie van Brescia en
worden met trots geserveerd aan lekkerbekken in alle restaurants.
Fiera Franciacorta in
van Puegnago het wit
In de herfst vindt te Een evenement te
Puegnago in de Valtenesi Castegnato in de maand
de fiera plaats waar oktober dat in het teken
een keur aan wijnen en van zuivelproducten
kazen te proeven zijn. staat en waar men
Ook de absolute koning deel kan nemen aan
van de keuken ontbreekt bijeenkomsten over
niet: de truffel. en proeverijen van de
unieke zuivelproducten
uit de Bresciaanse
traditie.

15
 Tussen Franciacorta
en de oevers van het
Gardameer ligt het deel
van de provincie Bre-
scia waar uitzonderlijke
wijnen worden geprodu-
ceerd.

16
Superlatieven schieten te kort om de productie en traditie van
wijn in Brescia te omschrijven, die tegenwoordig bekend is en
gewaardeerd wordt in de hele wereld. De productie concentreert
zich in drie gebieden, elk met hun eigen Strada del Vino oftewel
wijnroute: ‘Franciacorta’, ‘Vini e Sapori del Garda’ en ‘Colli
Longobardi’ (Brescia en het gebied ten zuiden van de stad).
De wijn uit Franciacorta heeft vele bijnamen: Italiaanse champagne,
de beroemdste spumante, de beste bubbels op de markt. De wijnen
van het Gardagebied zoals de Groppello, de Rosso Superiore,
de Lugana, de Chiaretto en de rode wijnen uit het gebied rond
Botticino en Cellatica smaken heerlijk bij elk gerecht; ze dienen
bijna met eerbied geproefd te worden, zodat geen facet van de
subtiele smaak u ontgaat, of als beproefde methode om het goede
humeur naar boven te halen in gezelschap.
Als U in een restaurant een Franciacorta
bestelt, hoeft U daar niets aan toe te voegen;
het predikaat DOCG, denominazione di origine
controllata e garantita (van gecontroleerde en
gegarandeerde oorsprong) doet de rest en u
zult Italiaanse champagne geserveerd krijgen.
Gemaakt van Chardonnay, Pinot blanc en
Pinot noir is Franciacorta DOCG één van de
beroemdste Italiaanse wijnen; het heeft een
strogele kleur en een frisse, delicate smaak.
Van de 10 miljoen geproduceerde flessen uit
Franciacorta zijn er 5 miljoen DOCG, oftewel
een derde van de Italiaanse spumante-
productie. Dit is veelzeggend, niet alleen
over de kwaliteit maar ook over de productie-
efficiëntie en het grote succes van deze wijn.
Dankzij de vruchtbare grond, het geventileerde
microklimaat en de spreekwoordelijke
vindingrijkheid van de inwoners van de
Franciacorta is het gebied de kroon op de
Italiaanse wijntraditie geworden.
17
 Om te beginnen de Lugana, een witte wijn
van oude oorsprong die rond Sirmione
verbouwd wordt en met haar strogele kleur
perfect smaakt bij voor- en visgerechten. Op
de heuvels van de Valtenesi wordt de Garda
Classico geproduceerd, in de variaties Bianco,
Rosso, Chiaretto, Groppello, Rosso Superiore
en Novello.

Van Sirmione tot Limone sul

Garda, ontdekt u langs de
culinaire route Strada dei Vini
e dei Sapori del Garda een
landschap vol olijfgaarden,
cipressen en wijngaarden,
dat gekenmerkt wordt door
de productie van fantastische
wijnen.
Het productiegebied valt voor grotendeels
samen met het gebied aan de Bresciaanse
oever van het Gardameer, waar al eeuwenlang
wijngaarden liggen.
De Garda-wijn kreeg in 1996 het recht
“Classico” toe te voegen aan haar naam, een
eer die alleen wordt toegekend aan oude en
beproefde wijnen. Van de verschillende wijnen
die bij vele gerechten passen, is de Gropello
de meest typische daar deze exclusief en
alleen in dit gebied geproduceerd wordt.

18
Andere DOC wijnen uit de provincie Brescia zijn de Botticino,
de Cellatica en de Capriano del Colle, waarvan de namen
overeenkomen met de dorpen waar ze geproduceerd worden.
De Botticino wordt gemaakt van de druivensoorten Barbera, Marzemino en Sangiovese die
verbouwd worden op dezelfde heuvels als die waaruit een beroemde marmersoort wordt
gewonnen; het is een belangrijke wijn die, door rijping in houten vaten, fluweelzacht en
aromatisch van smaak is. De witte en rode Capriano del Colle wordt in kleine hoeveelheden
geproduceerd en smaakt fantastisch bij de voor dit gebied kenmerkende smaken: kazen,
vleeswaren en kastanjes. De Cellatica is een aromatische wijn met veel structuur die overal
bij gedronken kan worden.
19
 La grappa
Grappa is een Ze wordt alleen in Italië
100% Italiaans geproduceerd van typisch Italiaanse
gedistilleerd. druivensoorten. In Brescia is de
productie uitermate ontwikkeld; de
grappa’s worden gemaakt op de
enige toegestane wijze, namelijk
door de schillen in een stookketel
te verzamelen en de druivenzuren
te scheiden van de most.

De smaak is uniek en het alcoholgehalte nooit

lager dan 40%. Om te begrijpen hoe serieus
grappa genomen wordt, volstaat het te weten
dat er in Brescia de Associatie van Grappa
Specialisten bestaat die de bekendheid en
kwaliteit van grappa promoot. Het aantal
Italiaanse en buitenlandse liefhebbers van
dit sterke en hooggewaardeerde gedistilleerd
neemt nog steeds toe.

20
 Olie

Een curiositeit: de
olijfproductie in
Brescia is de meest
noordelijke van
Europa.

Gewone olie bestaat hier niet:

wat wel bestaat, is extravergine olijfolie.
Het wordt geproduceerd op de heuvels rond het Gardameer (sinds de
Middeleeuwen) en rond het Iseomeer. De organoleptische eigenschappen,
de lage zuurgraad en fluweelzachte smaak maken de Bresciaanse olijfolie
uniek en maakt de “Gargnà”- olie één van de beste van Italië. Sinds
1997 heeft ook een andere olijfolie het predikaat DOP, (Denominazione
di Origine Protetta, oftewel ‘van beschermde oorsprong’) gekregen: de
olie van het Iseomeer.
21
22
Desserts
Elke goede maaltijd dient afge-
sloten te worden met een dessert
en ook hier zal de Bresciaanse
traditie u doen watertanden.
Bossolà, een typisch dessert op
basis van witte bloem en aar-
dappelzetmeel, ambachtelijk,
zoet broodgebak en vele soorten
taarten en koekjes zijn de juiste
afsluiting van uw reis langs de
smaken van de Bresciaanse
keuken.
23
 Jonge chefs en
meesterbanketbakkers
combineren traditie met
innovatie en serveren u
smakelijke meesterwerken.

24
 Info, hotel, booking:
GRAPHIC DESIGN:
CLERICI & ASSOCIATI, BRESCIA

PICTURES:
www.bresciatourism.it
LONATI
PINI
RAPUZZI
REPORTER

CREDITS:
ADAMELLO SKI, AGROITTICA CALVISANO, BARONE PIZZINI -
RISTORANTE S. GIULIA, BOGLIACO GOLF, BRESCIAMUSEI, CENTRO
COMMERCIALE LE PORTE FRANCHE, COMUNE DI BAGOLINO, COMUNE
DI BRESCIA - UFFICIO TURISMO, CONSORZIO TUTELA FRANCIACORTA,
CONSORZIO OLIO DOP DEI LAGHI LOMBARDI, CONSORZIO BOTTICINO
DOC, CONSORZIO OPERATORI TURISTICI LAGO DI IDRO, CONSORZIO
PRO LOCO CAMUNO-SABINE, DISTILLERIE FRANCIACORTA,
FESTIVAL PIANISTICO INT. A.B. MICHELANGELI, FONDAZIONE ANDRÉ
HELLER, FONDAZIONE IL VITTORIALE DEGLI ITALIANI, FONDAZIONE
UGO DA COMO, FRANCIACORTA OUTLET VILLAGE, GARDAGOLF,
LA PAMPA - AGRITURISMO, MUSEO MILLE MIGLIA, PINACOTECA INT.
DELL’ETÁ EVOLUTIVA, PINACOTECA PALAZZO MARTINENGO, PALAZZO
ARZAGA, RISTORANTE CASCINA CAPUZZA, RISTORANTE ESPLANADE,
RISTORANTE IL VOLTO, RISTORANTE LE DUE COLOMBE, RUGBY
CALVISANO, STRADE DEI VINI S.MARTINO D/B, TEATRO GRANDE, TENDER
SURF, TERME DI ANGOLO, TERME DI BOARIO, TERME DI SIRMIONE -
AQUARIA, VILLA FELTRINELLI

PRINTING:
COM&PRINT, BRESCIA
 Eno
Gas
trono-
Brescia : H eel I t alië in één st ad

mie ENIT
Agenzia Nazionale
del Turismo

Regione Lombardia
Turismo

Provincia di Brescia

Comune di Brescia