AGREGA

GRONULÜMETRİSİ

Sakarya Üniversitesi
 Agregalarda Granülometri
(Tane Büyüklüğü Dağılım)
Agrega yığınında bulunan tanelerin oranlarının
belirlenmesine granülometri denir. Kaliteli yani,
yüksek mukavemetli beton üretebilmek için agrega
boyutları çok önemlidir. Bunun için granülometrik
bileşim bulunmalıdır. Bulunan değerlere göre en az
boşluklu beton için hangi agregadan hangi oranda
alınacağı belirlenir.
 Agregalarda Granülometri
(Tane Büyüklüğü Dağılım)
Yığın içindeki agregada değişik büyüklükte taneler
vardır. Biz granülometri yoluyla bu tanelerin yığın
içindeki oranlarını belirleriz. Agrega tanelerinin
oranları betonun özelliklerine önemli bir derecede
etkir. Bu yüzden granülometriyi tespit ereriz,
standartlarla karşılaştırırız. Şayet uygun değilse
çeşitli yöntemlerle granülometriyi uygun hale
getiririz.
Agregalarda Granülometri
(Tane Büyüklüğü Dağılım)
 Granülometri Eğrileri

Bir agreganın granülometri bileşimi en iyi bir şekilde

granülometri eğrileri vasıtasıyla ifade edilir. Karışık
agregaların granülometri eğrileri sürekli ve kesik
olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.
Maksimum Tane Büyüklüğü 8,0 Mm Olan
Karışık Agrega Granülometri Eğrisi
 Sürekli Granülometri Eğrileri
Agreganın (0)’dan belirli bir büyüklüğe kadar bütün
taneleri içeren, kümülatif (yığışımlı) % geçeniyle
elde edilen sürekli eğrilerdir. TS 706’da ki
şekillerde de gösterildiği gibi 3 numaralı bölgeye
denk gelen tane dağılımları uygun bölge de olduğu
için kabul edilmektedir.

Agrega eğrisi x eksenine yakınsa kum oranı fazla y

eksenine yakın ise çakıl oranı fazladır. Eğer
köşegenden köşegene doğru bir eğri oluşturuyorsa
ince ve iri agrega oranı birbirine yakın ve kabul
edilebilirdir.
Maksimum Tane Büyüklüğü 16,0 Mm Olan
Karışık Agrega Granülometri Eğrisi
 Kesik Granülometri Eğrisi

Orta büyüklüklerdeki taneleri içermeyen kesikli

granülometri eğrileri alt sınırı oluşturan U eğrisi ile A
eğrisi arasında bulunmalıdır.

Kesikli granülometri elde etmek için en az iki tane

sınıfı karıştırılmalıdır. Maksimum tane boyutu 32
mm. ye kadar olan kesikli granülometrili hazır
karışık agrega C25 den küçük olan betonlar için
kullanılabilir.
Maksimum Tane Büyüklüğü 32,0 Mm Olan
Karışık Agrega Granülometri Eğrisi
Maksimum Tane Büyüklüğü 63,0 Mm Olan
Karışık Agrega Granülometri Eğrisi
 Agregalarda Granülometri (Tane
Büyüklüğü Dağılım)

Yığın içindeki agregada değişik büyüklükte taneler

vardır. Biz granülometri yoluyla bu tanelerin yığın
içindeki oranlarını belirleriz. Agrega tanelerinin
oranları betonun özelliklerine önemli bir derecede
etkir. Bu yüzden granülometriyi tespit ereriz,
standartlarla karşılaştırırız. Şayet uygun değilse
farklı yöntemlerle granülometriyi uygun hale
getiririz.
 Tane Büyüklüğü Dağılımı Tayini İçin
Gerekli Min. Deney Numunesi
Miktarları

En Büyük Tane 0,25 0,5 1 2 4 8 16 32 63

Büyüklüğü (mm)
Deney Numunesi 0,5 0,5 0,5 0,5 2 2 8 10 20
Miktarı (kg)
 Agreganın Tane Büyüklüğü
Dağılımı

Deneyin Yapılışı
• Deney için malzeme TS. 707’ye uygun olarak alınır.
• Numune 105  5 derece etüvde değişmez ağırlığa
gelinceye kadar kurutulur (24 saat).
• Etüvden çıkarılan numune oda sıcaklığına gelinceye kadar
bekletildikten sonra, 0.1 gr duyarlılıktaki terazide tartılır.
• Daha sonra analizi için en üst eleğe boşaltılır.
• Elek sarsma makinası 10 dk. çalıştırılır. Sonra eleklerde
malzeme kalmayacak şekilde temizlenir.
• Her elek üzerinde kalan malzeme tartılarak sonuçlar
Tabloda gösterilir.
Elek Sarsma Makinası ve Elekler
 Elek Analiz Tablosu
Elek W Wy Wk Yığılmış Ağırlık TS706 Sınır
Ebadı Her Elek Kümülatif Her (gr) Değerleri %
(mm) Üzerinde Ağırlık Elekte Kalan Geçen Alt Orta Üst
(1) Kalan (gr) Ağırlık (%) (%) Sınır Sınır Sınır
(gr) (2) (3) (%) (4) (5) (6) A32 B32 C32
(7) (9) (8)
31,5 0 0 0 100 100 100 100
16 4000 4000 20 20 80 62 80 89
8 3200 7200 16 36 64 38 62 77
4 3800 11000 19 55 45 23 47 65
2 3800 14800 19 74 26 14 37 53
1 1800 16600 9 83 17 8 28 42
0,5 2400 19000 12 95 5 (5) (18) (29)
0,25 600 19600 3 98 2 2 8 15
Tepside 400 20000 2 100 0 0 0 0
Kalan
Numune 20.000 İM= 4.61 -
Ağırlığı (11) İM: 5,48 İM: 4,20 İM: 3,30
(10)
 Agrega İncelik Modülünün
Hesaplanması
Elek analizi deneyi sonucu her elek üzerinde kalan
agregaların yığılımlı ağırlık yüzdeleri toplanarak yüze (100)
bölünmesi ile incelik modülü (İM) bulunur (Tablo da
5.sütuna karşılık gelir).

Tablodaki değerlere göre incelik modülü şöyle hesaplanır.

K.K.= 0+20+36+55+74+83+95+98 = 461
Kümülatif Kalan % (Toplam) 461
  4,61
İM= 100 100
şeklinde bulunur.
• Not : En son tepside kalanların toplanmayacağı
unutulmamalıdır.
 Agrega İncelik Modülünün
Hesaplanması

İncelik modülü sıfır ile granülometri deneyinde

kullanılan elek sayısı arasında değerler alabilir.
Yani yukarıdaki örnekte 0 ile 8 arasında olabilir.
incelik modülü sonucu şu şekilde yorumlanır.

• Değer büyükse elekler üzerinde kalan malzeme

çoktur. Yani malzeme iridir.

• Değer küçükse malzemenin çoğu eleklerden

geçmiştir. Yani malzeme incedir.
 Granülometri Eğrilerinin
Özellikleri

• Sürekli artan eğrilerdir. Yatay kısımları olabilir (bir elekte hiç

malzeme kalmamışsa) fakat azalan kısımları olamaz.

• Granülometri eğrileri üst sınıra yakınsa daha çok ince, alt

sınıra yakınsa daha çok iri malzemeye sahiptir denilir.

• Farklı iki agreganın granülometrilerini bulup (A) ve (B)

şeklinde grafiklerini çizsek, daha sonra bu malzemelerden
belirli oranlarda alıp bileşimin granülometrisini bulsak, eğri A
ve B eğrileri arasında çıkar.
 Granülometrisi Bilinen İki Agreganın
Karıştırılmasından Oluşan 3. Agreganın
Granülometrisinin Bulunması.

Granülometrisi bilinen iki agrega sınıfı karıştırıldığında

oluşan agrega yığınının granülometrisi kendini oluşturan iki
sınıf agreganın granülometrilerinden hesaplanabilir.

Granülometrisi bilinen iki sınıf agrega R ve D olsun ve biz bu

karışımdan oluşacak sınıfa “Z” sınıfı diyelim ve “Z” sınıfının
granülometrisini hesaplayalım.

Karışımdaki “R” agregasının oranı (r /100) ile, “D”

agregasının oranı (d/100) ile gösterilirse,
Z = [R. (r /100)] + [D. (d/100)] den granülometri bulunur.
 Granülometrisi Bilinen İki Agreganın
Karıştırılmasından Oluşan 3. Agreganın
Granülometrisinin Bulunması.

“R” agregasından % 60 “D” agregasından % 40 oranında

kullanarak yeni karışımın granülometrisini hesaplayalım.

“R” incelik modülü = 4,74 “R” den % 60

“D” incelik modülü = 5,86 “D”den % 40 ise, “Z” nin incelik
modülü
Z= [4,74.(60/100)]+ [5,86.(40/100)]
Z= 2,844+2,344 = 5,188 şeklinde bulunur.
 Granülometrisi Bilinen İki Agreganın
Karıştırılmasından Oluşan 3. Agreganın
Granülometrisinin Bulunması.
 Granülometri Sınır Eğrilerinin
Yorumlanması

Granülometri deneyinden sonra Dmax belirlendikten sonra o

karışımın Dmax’a göre mukayese edileceği sınır eğrisi
sınırlarına bakılır. En büyük tane çapına (Dmax’a) göre sınır
eğrileri (8),(16),(31.5) ve (63) mm şeklindedir.

A, B, C, diye verilen sınır eğrilerinde B,C arası bölgede çıkan

granülometriye kullanılabilir denir. Fakat A, B arası istenilen
karışımdır. Yani en uygun granülometriyi verecektir.
 Granülometri Sınır Eğrilerinin
Yorumlanması

Karışım sonucu çizilen eğrinin büyük bir kısmı bölge içinde

kalırsa karışım yine kullanılabilir. Fakat önemli işlerde bölge
dışına çıkan kısım için tedbir alınması tavsiye edilir.

Karışımın çizilen eğrisinin bölge değiştirmemesi ani çıkış iniş

yapmaması ve sınır eğrilerine paralel gitmesi istenir. Bütün
bunlar en az boşluklu betonu elde etmek içindir.
 Standarda Uymayan Karışımın
Standart Hale Getirilmesi

Kaliteli bir beton üretebilmek için granülometrinin önemini

vurgulamıştık. Bir yığında bulunan agregalar çok ender olarak
granülometriye uygundur. Genellikle elek analizi yapılarak
uygunluğuna karar verilir. Agregalar genellikle birkaç sınıf
halinde depolanır. Depolanan bu agregalardan ne oranda
kullanılarak beton yapılacağına değişik yöntemler kullanarak
karar verilir. Bazen olur ki bu agregalarla uygun granülometri
bulunamayacağına karar verilebilir. Bu durumda yığına farklı
bir agrega katılması da gerekebilir.
 Standarda Uymayan Karışımın
Standart Hale Getirilmesi

Granülometrik karışımın standartlara uygun hale

getirilmesi için birçok yöntem vardır. Bunlardan incelik
modülü yöntemi ve deneme yanılma yöntemleri
yaygın olarak kullanılmaktadır.

Ayrıca, bu yöntemlerden başka üçgen yöntemi,

dikdörtgen yöntemi ve bir noktadan geçirme
yöntemleri de vardır.
 İncelik Modülü Yöntemi

Dmax seçilerek seçilen Dmax için şekil (Granülometriden) sınır

değerleri alınır (Granülometri sınır değerleri grafiğinden) ve bu
sınır değerleri için incelik modülü hesaplanır alt ve üst sınır için
ayrı ayrı.

Daha sonra bu sınırlar arasında kalacak şekilde karışım için bir

incelik modülü seçilir. Seçilen bu incelik modülü için, karışım
oranları tekrar belirlenir.

Örnek olarak granülometrik bileşimi uygun olmayan “R” ve “D”

agregaları için incelik modülü yöntemiyle uygun karışım
oranlarını bulalım.
 İncelik Modülü Yöntemi

“A” ve “B” sınır eğrilerinin incelik modülleri 5,48 ve 4,2

şeklindedir.
“R” agregasının incelik modülü 3,94,
“D” agregasının incelik modülü ise 5,98 olarak hesaplanır ve
karışımın incelik modülü seçilir. Biz 4,8 seçelim.
Kk = [R. (r /100)] + [D. (d/100)]
4,8 = [3,94. (r /100)] + [5,98. (d/100)]
r+d = 100 dür.
d=100-r ise
4,8 = 3,94.r + 598 – 5,98 r
2,04 r = 118 = 57,8  58 alınır. R= % 58  D = 100-58=42
İncelik Modülü Yöntemi
 İncelik Modülü Yöntemi

Yani; R Agregasından % 58 D Agregasından % 42 şeklinde karışım

hazırlanırsa incelik modülü 4,8 olacaktır. Bu şekilde karışımı tekrar
düzenleyelim.
Karışımın Uygun Hale
Getirilmesi
Karışımın Uygun Hale
Getirilmesi
Karışımın Uygun Hale
Getirilmesi