Professional Documents
Culture Documents
Słowa klucze:
media, Kaszubi, radio, telewizja, nowe media
Keywords:
media, Kashubians, radio, television, new media
2 Szerzej o zagadnieniu nowych mediów zob. M. Szpunar, Czym są nowe media – próba
Polskiego Radia – Radia Gdańsk S.A., [w:] Radio gra i … mówi: 60 lat Radio Gdańsk 2005,
red. A. Sobecka, Pelplin 2005, s. 352.
204 Adam Łuczyński, Kaszubszczyzna w mediach elektronicznych. Zarys dziejów
Radio Kaszëbë
Radio Kaszëbë, pierwsza kaszubska koncesjonowana stacja radiowa o profilu
informacyjno-muzycznym, po raz pierwszy wyemitowała program testowy 18
grudnia 2004 r. ze studia we Władysławowie (obecnie redakcja mieści się w Gdy-
ni)17. Twórcą rozgłośni jest Artur Jabłoński, który za pośrednictwem Stowarzy-
szenia Ziemia Pucka uzyskał 6 czerwca 2005 r. od Krajowej Rady Radiofonii
i Telewizji koncesję na rozpowszechnianie programu Radia Kaszëbë na falach
ultrakrótkich18. Początkowo program był wysyłany z obiektów nadawczych
w Chwaszczynie i Rekowie Górnym, co pozwalało na czysty odbiór rozgłośni
na terenie północnych Kaszub oraz Trójmiasta. 21 sierpnia 2009 r. powiększono
zasięg o nadajnik w Kościerzynie, dzięki któremu stacja jest również słyszalna
na terytorium środkowych i południowych Kaszub19. W lutym 2015 r. stacja
rozpoczęła emisję programu z kolejnego nadajnika zlokalizowanego w Helu20.
Zgodnie z wymogami koncesyjnymi dziesięć procent programu radiowego
musi stanowić tematyka lokalna z elementami audycji dla mniejszości kaszub-
skiej. W programie znajdują się zatem m.in. serwisy informacyjne, prognozy
pogody, wiadomości drogowe, kulturalne, sportowe, audycje publicystyczne po-
święcone kulturze kaszubskiej i sprawom społeczno-politycznym oraz konkursy
i audycje z udziałem słuchaczy. Fakt, że Radio Kaszëbë emituje część programu
w języku kaszubskim, sprawia, iż działania stacji na rzecz zachowania i rozwoju
fc-gochy-w-polskim-radiu-koszalin [18.06.2018].
17 J. Méjer, Radio Kaszëbë, „Pomerania”, nr 1, 2005, s. 12–13.
18 Sprawozdanie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z działalności w 2005 r. Warszawa
2006, s. 77.
19 10-lecé Radia Kaszëbë, „Pomerania”, nr 12, 2014, s. 30.
20 106,1 FM to czwarta częstotliwość Radia Kaszëbë, http://radiokaszebe.pl/1061-fm-to-
-nasza-kolejna-czestotliwosc [18.06.2018].
206 Adam Łuczyński, Kaszubszczyzna w mediach elektronicznych. Zarys dziejów
21 W 2018 roku Radia Kaszëbë otrzymało ministerialną dotację w wysokości 300 000 zł na
podtrzymywanie i rozwijanie w społeczności kaszubskiej znajomości języka kaszubskiego
poprzez rozpowszechnianie programu radiowego, zob. Wykaz dotacji celowych – media
proponowanych przez Komisję powołaną do rozpatrywania wniosków o udzielenie dotacji
na realizację 2018 r. zadań mających na celu ochronę, zachowanie i rozwój tożsamości kul-
turowej mniejszości narodowych i etnicznych oraz zachowanie i rozwój języka regionalnego,
http://mniejszosci.narodowe.mswia.gov.pl/download/86/20714/dotacjecelowemedia2018.
pdf [18.06.2018].
22 D. Stanulewicz, Zainteresowanie młodzieży kaszubskimi mediami (badania pilotażowe),
25 A. Kozieł, Za chwilę dalszy ciąg programu… Telewizja Polska czterech dekad 1952–
–1989, Warszawa 2003, s. 25–26.
26 TROJANOWSKA, Izabella, hasło [w:] Słownik dziennikarzy i publicystów Pomorza…,
s. 174–175.
27 E. Pryczkowski, Funkcjonowanie i kres telewizyjnego magazynu kaszubskiego „Rodnô
należy wymienić jeszcze Weronikę Korthals i Bartka Kunca). Dwa lata później
program „Kaszëbë” został zdjęty z anteny, według tłumaczeń władz TVP, ze
względu na zbyt wysokie koszty produkcji oraz niezadowalającą jakość28.
W listopadzie 2008 r. premierę na antenie gdańskiego ośrodka Telewizji Pol-
skiej miał program „Tedë jo”. Odtąd magazyn „Rodnô Zemia” dzielił z nim
czas antenowy (oba były emitowane na zmianę co tydzień). W takiej formie
„Rodnô Zemia” utrzymała się jedynie 2 lata. Ostatni odcinek wyemitowano
24 października 2010 r.29.
Wspomniany już magazyn „Tedë jo” został stworzony po to, aby w tele-
wizji prezentowane było również nowe, współczesne spojrzenie na Kaszuby
i Kaszubów. Program miał być z założenia w większości kaszubskojęzyczny
i przeznaczony dla wszystkich „młodych duchem” Kaszubów. Pierwszą pro-
wadzącą była Anna Cupa30. Próbowała ona zainteresować młodszą widownię
takimi tematami, jak np. walentynki po kaszubsku czy moda z elementami
haftu kaszubskiego. „Tedë jo” również spotkały ograniczenia ze strony TVP
i od 2010 r. zredukowano emisję do dwóch dziesięciominutowych odcinków
w miesiącu. Rok później prowadzącą została Karolina Raszeja, a sam maga-
zyn zmienił formę. Stał się w zasadzie polskojęzyczną audycją o Kaszubach.
Wszystkie rozmowy przeprowadzane były w języku polskim. W materiałach
pojawiał się jedynie kaszubski głos lektorski Magdaleny Kropidłowskiej i pol-
skie napisy na ekranie. Wywołało to krytykę ze strony lokalnych dziennikarzy
i polityków, takich jak Eugeniusz Pryczkowski31 i senator Kazimierz Kleina32.
Od połowy maja 2015 r. „Tedë jo” przygotowywała Anna Włodkowska. Od
tego czasu można było w nim usłyszeć kaszubszczyznę już nie tylko w głosie
lektorki, ale również w wypowiedziach poszczególnych rozmówców. Od lu-
tego 2017 r. za realizację magazynu odpowiedzialna jest ponownie Karolina
Zemia”…, s. 270–272.
30 Sprawozdanie z działalności Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w 2008 roku, Gdańsk
2008, s. 8.
31 E. Pryczkowski, Czy „Tedë jo” spełniło oczekiwania ZKP?, http://www.gazetakaszubska.
pl/27858/czy-%E2%80%9Etede-jo-spelnilo-oczekiwania-zkp [19.06.2018].
32 M. Adamkowicz, Kaszubi walczą o własny program. Senator Kazimierz Kleina krytykuje
TVP, http://www.dziennikbaltycki.pl/artykul/3379297,kaszubi-walcza-o-wlasny-program-
-senator-kazimierz-kleina-krytykuje-tvp,1,id,t,sa.html [19.06.2018].
STUDIA I MATERIAŁY RECENZOWANE. REFERATY POLSKOJĘZYCZNE 209
CSB TV
Sukces Radia Kaszëbë pociągnął za sobą pomysł stworzenia pierwszej kaszub-
skiej stacji telewizyjnej. Inicjatorem tego planu był, podobnie jak w przypadku
pierwszej kaszubskiej rozgłośni, Artur Jabłoński. W maju 2010 r. Krajowa Rada
aktualnosc/id/1673 [20.12.2018].
210 Adam Łuczyński, Kaszubszczyzna w mediach elektronicznych. Zarys dziejów
37 Sprawozdanie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z działalności w 2010 roku, War-
-programy.html [19.06.2018].
45 Programy emitowane w Twojej Telewizji Religijnej, http://www.telewizjattr.pl/audycje.
html [19.06.2018].
212 Adam Łuczyński, Kaszubszczyzna w mediach elektronicznych. Zarys dziejów
46 Po likwidacji Telewizji Wybrzeże cykl był emitowany na antenie Twojej Telewizji
Morskiej.
47 Programy emitowane w Telewizji Wybrzeże, http://tvwybrzeze.pl/programy/ [31.07.2015].
48 N. Dołowy-Rybińska, Języki i kultury mniejszościowe w Europie: Bretończycy, Łuży-
com/uploads/o_portalu_kj.pdf [19.06.2018].
STUDIA I MATERIAŁY RECENZOWANE. REFERATY POLSKOJĘZYCZNE 213
2015].
55 I. Joć, Słowianie w internecie, „Pomerania” 2004, nr 6, s. 28.
214 Adam Łuczyński, Kaszubszczyzna w mediach elektronicznych. Zarys dziejów
[20.06.2018].
69 Przez naju, dlô naju, http://hebel.kaszubia.com/ [20.06.2018].
216 Adam Łuczyński, Kaszubszczyzna w mediach elektronicznych. Zarys dziejów
***
szebe.pl/powiekszamy-nasz-zasieg-bedziemy-nadawac-tez-z-leborka/ [20.06.2018].
74 D. Stanulewicz, Zainteresowanie młodzieży kaszubskimi mediami…, s. 304.
STUDIA I MATERIAŁY RECENZOWANE. REFERATY POLSKOJĘZYCZNE 217
Streszczenie
W opracowaniu przedstawiono kluczowe fakty historyczne, dotyczące obec-
ności języka kaszubskiego na falach pomorskiego eteru, w publicznej telewizji
regionalnej, a także w programie prywatnych nadawców lokalnych. Artykuł
ukazuje również dzieje kaszubskich serwisów internetowych. W tekście za-
prezentowano głównych redaktorów omawianych audycji, programów i stron
STUDIA I MATERIAŁY RECENZOWANE. REFERATY POLSKOJĘZYCZNE 219
Abstract
The Kashubian language in the electronic media: A historical outline
The article focusses on the most important facts in the history of the use of the
Kashubian language on the radio and television, including public and private
regional television stations, as well as on the Internet. The article also presents
the main authors of the programmes and websites. The causes and effects of
the transformation of Kashubian journalistic activities in the electronic media
are discussed as well.
Bibliografia
Akty normatywne
Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, Dz.U. 2004 nr 253 poz.
2531 ze zmianami.
Dokumenty
Czwarty raport dotyczący sytuacji mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka
regionalnego w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa: Ministerstwo Admini-
stracji i Cyfryzacji, 2013.
Informacja na temat audycji dla mniejszości narodowych i etnicznych w progra-
mach publicznej radiofonii i telewizji oraz nadawców koncesjonowanych w la-
tach 2015–2016, Warszawa: Departament Mediów Publicznych Biura KRRiT,
2016.
Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2008 roku, War-
szawa: Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, 2009.
Piąty raport dotyczący sytuacji mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka
regionalnego w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa: Ministerstwo Admini-
stracji i Cyfryzacji, 2015.
Hatalska N., Rola blogerów i youtuberów we współczesnym świecie. Raport, Gdańsk:
Blog Forum Gdańsk, 2016.
Sprawozdanie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z działalności w 2005 r. War-
szawa: Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, 2006.
Sprawozdanie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z działalności w 2010 roku,
Warszawa: Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, 2011.
Sprawozdanie z działalności Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w 2008 roku,
Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. Zarząd Główny, 2008.
220 Adam Łuczyński, Kaszubszczyzna w mediach elektronicznych. Zarys dziejów
Monografie
Dołowy-Rybińska N., Języki i kultury mniejszościowe w Europie: Bretończycy,
Łużyczanie, Kaszubi, Warszawa: Wydawnictwo Uniwerstytetu Warszawskiego,
2011.
Kalinowski D., Raptularz kaszubski, Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie,
2014.
Kalinowski D., Sylwa kaszubskie, Słupsk – Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Aka-
demii Pomorskiej w Słupsku, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, 2017.
Kozieł A., Za chwilę dalszy ciąg programu… Telewizja Polska czterech dekad
1952–1989, Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, 2003.
Miszczak S., Historia radiofonii i telewizji w Polsce, Warszawa: Wydawnictwa
Komunikacji i Łączności, 1972.
Obracht-Prondzyński C., Kaszubi dzisiaj. Kultura – język – tożsamość, Gdańsk:
Instytut Kaszubski w Gdańsku, 2007.
Pepliński W., Czasopiśmiennictwo kaszubskie w latach zaboru pruskiego: Aspekty
programowe, publicystyczne i wydawnicze, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwer-
sytetu Gdańskiego, 2002.
Pepliński W., Prasa pomorska w Drugiej Rzeczypospolitej 1920–1939. System
funkcjonowania i oblicze społeczno-polityczne prasy polskiej, Gdańsk: Wy-
dawnictwo Morskie, 1987.
Prace zbiorowe
Òd „Skôrbu” do „Stegnë”. 150 lat czasopiśmiennictwa kaszubskiego, red. D. Ka-
linowski, Wejherowo – Słupsk – Gdańsk: Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki
Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie, Wydawnictwo Naukowe Akademii Po-
morskiej w Słupsku, Instytut Kaszubski w Gdańsku, 2017.
STUDIA I MATERIAŁY RECENZOWANE. REFERATY POLSKOJĘZYCZNE 221
Radio gra i … mówi: 60 lat Radio Gdańsk 2005, red. Anna Sobecka, Pelplin:
Bernardinum, 2005.
Słownik dziennikarzy i publicystów Pomorza 1945–2005, red. J. Model (i in.),
Gdańsk: Stowarzyszenie Dziennikarzy RP Oddział Morski w Gdańsku, 2008.
Artykuły w czasopismach
10-lecé Radia Kaszëbë, „Pomerania” 2014, nr 12, s. 30.
Tôna i Gust, „Kleka” 1938, nr 15, s. 10.
Domańska B., Rola Rozgłośni Pomorskiej Polskiego Radia w Toruniu w upo-
wszechnianiu i współtworzeniu kultury literackiej na Pomorzu w latach 1935–
–1939, „Rocznik Gdański” 1986, z. 2, s. 129–150.
Joć I., Słowianie w internecie, „Pomerania” 2004, nr 6 s. 28.
Kuik-Kalinowska A., Strony internetowe Instytutu Kaszubskiego i Zrzeszenia Ka-
szubsko-Pomorskiego, „Biuletin Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka” / „Biuletyn
Rady Języka Kaszubskiego” 2011, s. 280–285.
Majkowski D., Na dziś to maksimum….,„Pomerania” 2012, nr 7–8, s. 16.
Majkòwsczi D., Swiat bez CSB TV, „Pomerania” 2012, nr 3, s. 13–15.
Méjer J., Radio Kaszëbë, „Pomerania” 2005, nr 1, s. 12–13.
Obracht-Prondzyński C., Kaszubi – ćwierć wieku po wielkiej zmianie, „Przegląd
Zachodni” 2013, nr 3, s. 157–178.
Pioch D., Kaszubskojęzyczna oferta w CSB TV, „Biuletin Radzëznë Kaszëbsczégò
Jãzëka” / „Biuletyn Rady Języka Kaszubskiego” 2011, s. 257–263.
Pryczkowski E., Funkcjonowanie i kres telewizyjnego magazynu kaszubskiego
„Rodnô Zemia” (1990–2010), „Biuletin Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka” /
/ „Biuletyn Rady Języka Kaszubskiego” 2011, s. 264–273.
Schodzińska J., Kaszubi i kaszubszczyzna na antenie radiowej w pierwszych latach
działalności rozgłośni gdańskiej po II wojnie światowej, „Acta Cassubiana”
2002, s. 105–112.
Stanulewicz D., Zainteresowanie młodzieży kaszubskimi mediami (badania pilo-
tażowe), „Biuletin Radzëznë Kaszëbsczégò Jãzëka” / „Biuletyn Rady Języka
Kaszubskiego” 2011, s. 292–305.
Strony internetowe
106,1 FM to czwarta częstotliwość Radia Kaszëbë, http://radiokaszebe.pl/1061-fm-
-to-nasza-kolejna-czestotliwosc [18.06.2018].
222 Adam Łuczyński, Kaszubszczyzna w mediach elektronicznych. Zarys dziejów