Professional Documents
Culture Documents
– voor Fries –
Abstract
De oorsprong van de stad Thebe hangt samen met de invoering van het Griekse alfabet, dat baseert
op een vijftal onafhankelijke articulatiepunten, zoals de tong, de lippen, de tanden, het gehemelte en
de keel. De naam Thebe en de namen van de stichters hangen wellicht samen met deze vijf
onafhankelijke articulatiepunten.
Als uitvinder of hoofdpersoon bij de invoering van het Griekse alfabet geldt Kadmos (Κάδμος), die
afkomstig is uit de Griekse mythologie. Kadmos was een broer van Europa en geldt als prins van
een Fenicische koningshuis. Nadat Zeus zijn zuster Europa ontvoerd had, gingen haar broeders op
zoek naar de verloren zuster en keerden niet meer terug naar het hof.
Het uitgevonden, Europese alfabet baseert op vijf articulatiepunten, die bij de naamgeving van
belangrijke woorden een hoofdrol spelen. In dit bericht worden deze woorden pentagrammen
genoemd.
• Europa had Minos als kind van haar avontuur op de stier gebaard. In het Oudgrieks is de
naam van het kind Μίνως, MINOS, dat opgroeide tot de koning van Kreta. De Minoïsche
beschaving is naar hem genoemd.
• Het contact tussen Europa en Zeus wordt gelegd door een goddelijke stier met als nageslacht
MINOS. Ook het nageslacht van MINOS wordt door een goddelijke stier voortgebracht met
als nageslacht de Minotaurus.
• Het nageslacht van de koningin Basina BASINa en koning Childerik I leidt tot de
FRANKenkoning Clovis I (CLOVIS), die het nageslacht van LOUIS I tot XIX uitstrekt.
• De hier geschetste koninklijke “estafette” wordt symbolisch doorgegeven in de vorm van de
aangegeven pentagrammen,
De eerste, beide echtgenoten van Zeus METIS (wijsheid) en ΘEMIS (justitie) duiden erop, dat de
pentagrammen met name in het begin van de Griekse mythologie vastgelegd werden. De wortels
van deze namen vormen antipoden: MET ↔ ΘEM.
Twee belangrijke goden Wit en Tiw als afkortingen van WITAZ (wijsheid) en TIWAZ (justitie)
duiden erop, dat de pentagrammen met name in het begin van de Germaanse mythologie vastgelegd
werden. De wortels van deze namen vormen analoog aan de Griekse godinnen antipoden: WIT ↔
TIW.
De reisbeschrijving rond Thebe
Op vrijdag 1 november bevinden wij ons op de terugweg van de pas geleden opgegraven,
ongeschonden grafheuvel van Aigai bij het dorp Vergina1 en rijden terug naar Athene.
Over de oorsprong van de Schepping van Hemel en Aarde kan men precies aflezen, hoe de het zoete
en zoute water van elkaar gescheiden werden, maar niemand realiseert zich, hoe de stad Thebe is
ontstaan en het Griekse alfabet werd ingevoerd.
Daarbij komt nog, dat alle gegevens daartoe al op tafel liggen en alleen nog maar opgetekend
moeten worden. Omdat ik toch al oud genoeg ben om het op te schrijven, werd het nu tijd de letters
te verzamelen en het verhaal als een legende te vertellen...
Om Thebe te leren kennen boeken wij in 2019 2 een busreis met een vakkundige reisleidster Natasja
door Griekenland. Zij was een dochter van een familie artsen en had besloten als beroeping
reisleidster te kiezen. Zij heeft haar geschiedenis goed geleerd en is trots op haar volk, haar land en
haar beroep. De Grieken gebruiken nog steeds het alfabet, dat barbaren niet kunnen lezen, maar
Kadmos destijds ingevoerd heeft!
Volgens Natasja zijn in Griekenland de WC-deuren op de luchthaven voor mannen blauw en
voor vrouwen rood gemarkeerd. Niemand hoeft het Griekse alfabet te leren en alleen de
kleurenblinden moet vragen, welke deur zij moeten nemen....
De geschiedenis van Thebe beschrijft zij vrijdag, terwijl de comfortabele bus met 80km per uur
langs de hoogvlakte van het drooggelegde Copaïs-meer schommelt. Aan de linkerzijde van de
snelweg liggen de ontwateringskanalen van het oude meer en aan de rechterkant wisselen de akkers
elkaar af met vruchtbare velden vol allerlei soorten koren en groenten. Volgens Natasja moet hier al
vroeg een opbloeiende samenleving rond de steden Orchomenos, Aliartos en Chaeronea zijn
ontstaan.
Natasja noemt de riviertjes Kephissos, Melas3, Erkyna met aansluiting op het noordelijke
kanaal en de Triton, Xerorema en Lofis met een aansluiting op het zuidelijk kanaal. De
ontwateringsschachten (Katavothra4) heetten Spitia, Sykia, Binia, Mytikes en Palaionylos.
Midden op het Copaïs-meer lag destijds een 900 x 600 m hooggelegen eiland Gla, dat zich
door de steile kustlijn eenvoudig tot een vesting liet uitbouwen. De kustlijn met
doorlaatposten is ongeveer 3 km lang en gemiddeld 5 meter hoog. De spits ligt op 38 m
hoogte. Inmiddels is het meer vrijwel helemaal drooggelegd, zodat men gemakkelijk naar
het eiland toe kan rijden.
Op dit eiland, dat Natasja Glas (Γλας) noemt, bouwden de bewoners administratieve
bureaus, waar in het Lineair alfabet oogsten werden geregistreerd. De muur rondom Glas
noemt zij de “cyclopenmuur”. De fundamenten van deze gebouwen liggen er nog, maar zijn
vergeleken met de dichtbij gelegen, indrukwekkendere Acropolis onbeduidend.
Aan de linkerzijde van de snelweg ligt volgens haar het Iliki-meer. Daar ligt ook de
leeuwenvoet van de sfinx en aan de rechterkant moet zich ergens de stad Thebe bevinden.
1 Archeologische site van Aigai met de grafheuvel van Philippus II, die regeerde van 359 v.Chr. tot 336 v.Chr.
Philippus II was de vader van Alexander III de Grote.
2 Rondreis door Griekenland (van maandag, 28.10.2019 tot zondag, 3.11.2019)
3 Tegenwoordig genaamd Mavropotami (zwarte rivier) – "Exactly at the foot of the precipitous rocks which formed
the limit of the northern side of the city, are the sources of the river anciently called Melas, and now Mavropotami,
synonyms derived apparently from the dark colour of its deep transparent waters.”
4 Καταβόθρα (ontwateringsgat)
Nabij Athene verslechtert het weer steeds meer. Het wordt nu donker en de regen striemt tegen de
busvensters. Tussen de sporen druppels ontwaren wij lichtpuntjes van een iets hoger- en
verafgelegen dorp, dat volgens Natasja het stadje Thebe is. Toeristen komen daar maar zelden,
omdat Athene te dichtbij met de door de EU gefinancierde, imposante musea het volk aanlokt.
Tijdens de verregende busrit vertelt Natasja ons de geschiedenis van het door 7 poorten beschermde
Thebe, die begint met het alfabet, waarin de letter “Z” werd weggelaten en later weer werd
teruggeplaatst. De laatste letter is zogezegd de “Y”. Het alfabet reist echter verder en landt in Italië,
bij Neapolis (en diens moederstad Cumae).
Vraagtekens
Bij de historici zijn er ook vraagtekens of er voor zeven poorten werkelijk zeven aanvallers en
zeven verdedigers aanwijsbaar zijn. In de inleiding van de vertaling vraagt zich de auteur
Burgersdijk (1891) waarom de enigste overlevende (Adrastus) niet tot “de zeven helden” behoorde:
Bij elk der zeven poorten was een der vorsten met den aanval belast. Naar deze zeven
aanvallers is het stuk ‘De zeven tegen Thebe’ benoemd. Men mag twijfelen, of de naam
van Aeschylos zelf afkomstig is, want deze spreekt nergens in dit stuk van ‘Thebe,’
steeds van ‘de stad’ of van ‘Kadmos' stad’, en bovendien is de aanvoerder, Adrastos,
onder het zevental niet begrepen; doch zeker is het stuk zeer vroeg bij dezen naam
bekend geweest, het wordt reeds door Aristophanes er mee aangeduid8.
In de legende rukken zeven helden nu op tegen het versterkte Thebe: (1) Adrastus (Ἄδραστος), (2)
Polynices (Πολυνείκης), en vijf andere helden: (3) Tydeus (Τυδεύς), (4) Amphiaraus (Ἀμφιάραος),
(5) Capaneus (Καπανεύς), (6) Hippomedon (Ἰππομέδων), en (7) Parthenopaeus (Παρθενοπαῖος ).
Zes van de zeven worden gedood. Alleen de schoonvader Adrastus overleeft de slag om Thebe.
Achteraf lijkt het mij overbodig, van dergelijke veldslagen na zoveel eeuwen het aantal doden
precies te registreren. Is het niet denkbaar, dat men een werkelijk belangrijk feit voor alle tijden wil
documenteren? Een van de belangrijkste uitvindingen, die er rond de stichting van Thebe
plaatsgevonden heeft, is de geniale uitvinding van het Griekse alfabet, dat door de toevoeging van
de klinkers wordt verbeterd.
Er zijn inderdaad verschijnselen, die erop duiden, dat het alfabet in meerdere secties opgedeeld
werd, waarin de letters rond vier tot acht categorieën opgedeeld worden, waarin de onafhankelijke
hoofdgroepen van spieren worden gebundeld, waarmee een klank kan worden opgeroepen.
Men kan de opdeling nog variëren, door de alleen de belangrijkste spierbundels te categoriseren, die
één letter moet activeren. De communicatietheorie duidt aan, dat de signalen voor elk optimaal
communicatiekanaal over drie symbolen moeten beschikken. De communicatiespecialisten noemen
de toepassing van zo'n drievoudig communicatiesignaal een ternair systeem en in de
computertechnologie een ternaire logica.
Na afloop van de reis heb ik talloze notities opgeschreven, die ertoe leiden, dat er in de legenden
meer vastgelegd kan zijn dan wij vermoeden...
8 Inleiding tot De zeven tegen Thebe – Nederlandse vertaling op DBNL (L.A.J. Burgersdijk , 1891)
Athene op Zaterdag (2.11.2019)
Op Zaterdag (2.11.2019) worden wij wakker in Athene. Er is een spoor van sigarettenrook in de
niet-rokers kamer op de 8e verdieping. Wij lopen door de stad naar het centrum, waar het nieuwe
museum op ons wacht.
De verse pracht van de gekleurde sculpturen wordt nu in een royaal modern museum
tentoongesteld. De oude stad zelf blijft echter levendig, zolang er veel studentengroepen met
Amerikaanse jeugd in temperaturen tussen 15° en 25° rondlopen. Als een verstrooide professor stap
ik bijna in een bus vol jonge meiden...
Kadmos en zijn zuster Europe
9 Europa_(mythologie)
10 De Sparten zijn de Gezaaiden, die gelden als de stichters van het de Thebaanse citadel Cadmeia
11 De rol van de drakentanden in de Griekse legenden
wat voor woord heeft je tandenrij je nu laten ontvallen!”. 12
In de Nederlandse vertaling van de Odyssee worden niet de tanden, maar de lippen als barrière
beschouwd: ”Mijn kind, hoe komt zulk een woord u over de lippen!”13.
Het is een teken, dat de tanden en lippen in de taal al als verschillende mechanismen werden
beschouwd. Er zijn echter nog andere bewijzen, dat Cicero in De natura deorum (Nederlands: Over
de natuur van de goden) dezelfde Articulatiepunten beschrijft, waarbij hij echter andere
bewoordingen toepast, zoals de tong, tanden, gehemelte, kaken, neusgaten, longen en zijde.14
12 Odyssey, Book 5, Homer. Then Zeus, the cloud-gatherer, answered her (Pallas Athena), and said: “My child, what a
word has escaped the barrier of thy teeth!
http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0136%3Abook%3D5
13 Odyssee (Homerus), vertaal door M. A. Schwartz (1951)
14 Notes to Cicero’s Tusculan Disputations, On the Nature of the Gods, On the Commonwealth
15 Robert Graves. The Greek Myths (1960)
16 Sparti (Spartoi) - Earth-Born Warriors of Thebes in Greek Mythology
17 Apollodorus, 3.6.7
18 Udaeus (Gr. M.), einer der von Cadmus Gesäeten, welche sich bis auf fünf gegenseitig ermordeten; er war des
Tiresias Ahnherr.
19 χθόνιος - Ancient Greek (LSJ)
20 Scholia on Apollonius Rhodius, 3.1179 = 1186; Apollodorus, 3.4.1; Hyginus, Fabulae 178; Pausanias, 9.5.3
21 πέλωρ - Dictionary of Greek
22 Pelorus (Πέλωρος), an ancient Greek name for, probably, the modern-day Aragvi; see Artoces of Iberia
23 Begrijp uw alfabet - Over de oorsprong van een aan...
De invoering van het Griekse alfabet
Volgens de overlevering is het Griekse alfabet in vier stappen opgebouwd uit het Fenicische
alfabet:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 1 1 1 20 21 22 23 24
7 8 9
3 Moirai A B H I T Υ
Palamedes Γ Δ Θ Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Ρ Σ Χ
Simonides Ε Ζ Φ Ω
Epicharmus Π Ψ
Het Griekse Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω
alfabet α β γ δ ε ζ η θ ι κ λ μ ν ξ ο π ρ σ τ υ φ χ ψ ω
Tabel 2 De invoering van het Griekse alfabet volgens Hyginus, Fabulae, sectie 277
Volgens een legende werden de eerste 6 letters “Τ H Ι Β Α Υ” door de schikgodin werden gekozen.
Er wordt geen reden voor deze beperkte selectie genoemd, maar in feite hadden de Grieken al een
alfabet, dat in de administratie op het eiland Glas (Γλας) en eventueel in de steden Orchomenos,
Aliartos en Chaeronea in gebruik was.
Palamedes wordt genoemd als mede-bedenker van het alfabet: hij zou 16 letters (Tacitus, Annalen
11, 14, 224) of 11 letters (Hyginus, Fab. 277) hebben bijgedragen.
Het Suda-lexicon
Volgens het Suda-lexicon (Latijn: SUIDÆ Lexicon)29 was Linus de eerste importeur, die het alfabet
van Fenicië naar Griekenland[2]30, maar Diodorus Siculus beschrijft een andere strategie:
In Griekenland was Linus geïnteresseerd nieuwe ritmes en gezang te ontdekken. Zodra
Cadmus met zijn zogenaamde Fenicische letters uit Fenicië arriveerde, was Linus direct
bereid deze voor de Griekse taal in te voeren, voor elke letter een naam en de vorm vast
te leggen. Als collectief werden de letters Fenicisch genoemd, omdat zij vanuit Fenicië
naar Griekenland geïmporteerd waren. Losstaande letters, die aanvankelijk door de
Pelasgische bevolking toegepast werden, noemde men echter Pelasgisch[20]31.
Er zijn in Thebe ook kleitabletten met Lineair-B symbolen gevonden, die 1200 BC gedateerd zijn.
De schrift is dus niet direct na de stichting van Thebe overgeschakeld op het nieuwe alfabet.
Quite early, before the more recent discoveries, Frederick Ahl made the provocative
suggestion concerning the phoinikeia grammata, the "Phoenician" or the "palm-leaf"
(phoinix) letters: "Cadmus did bring writing to Thebes, but this writing was not the
Phoenician alphabet, but Linear B".[3] 34
Index 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Transcriptie
Oegaritisch 30
ʾa b g ḫ d h w z ḥ ṭ y k š l mḏ n ẓ s ʿ p ṣ q r s ġ t ʾi ʾu s2
alfabet
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
Hebreeuws 22
ג ב א כ י טח ז ו הד מל נ שרק צ פ ע ס ת
Tabel 3 Het Hebreeuwse alfabet, ingebed in het Oegaritische alfabet
linguaal palataal gutturaal labiaal dentaal
5 Taw T22 Shin S21
4 Nun N14 Qoph K19 Ayin Gh16 Pe Ph17 Resh R20
3 Lamedh L12 Kaph Ch11 Heth H8 Mem M13 Tsade Ts18
2 Teth T9 Yodh I10 He Ε5 Waw V6 Samekh S15
1 Dalet D4 Gimel G3 Aleph Æ1 Bet B2 Zayin Z7
Tabel 4: Het Hebreeuwse alfabet, gesorteerd in een 2-dimensionaal array
(Baserend op de onderstaande Judeo-Arabische commentaren van Rabbi Saadia Gaon op de “Sefer Yetzirah”)
In tegenstelling tot de Joodse grammatici, die voor elke vorm van articulatie voor de vijf
geluidscategorieën vastgelegd hadden, beweerde de auteur(s) van de Sefer Jetsirah voor elke klank
de activiteit van de tong inschakelt. Zodoende wordt de categorisatie der letters als volgt ingedeeld:
1. met de tip van de tong en de keel
2. Tussen de lippen en de tip van de tong
3. In het midden van de tong
4. Met behulp van de tip van de tong
5. Met de tong, die zich vlak uitstrekt en de tanden (ii. 3)[9]42
41 Baserend op Rabbi Saadia Gaon's Judeo-Arabische commentaren op de “Sefer Yetzirah” (hoofdstuk 4, paragraaf 3),
waarin hij de fonetische klanken van de 22 letters van het Hebreeuwse alfabet behandelt, classificeert hij de
fonetische klanken in de volgende groepen: “Aleph ( )א, hé ()ה, ḥet ()ח, ‘ayin ( )עvormen [gutturale] klanken, die
ontstaan door de diepte van de tong in het keelgat. De letters bet ()ב, waw ()ו, mim ()מ, pé ( )פworden gevormd [als
labiale klanken] door het openen van de lippen rond het einde van de tong. Daarnaast zijn de gimel ()ג, yōd ()י, kaf (
)כ, quf ([ )קpalatale] klanken, die worden opgewekt door de breedte van de tong [tegen het gehemelte] met als
gevolg [de opwekking van] geluid. Daarentegen worden de daleth ()ד, ṭet ()ט, lamed ()ל, nūn ()נ, tau ( )תopgewekt
[als lingualen] door de loslating van het middengedeelte van de tong met als gevolg [de opwekking van] geluid;
terwijl de letters zayin ()ז, samekh ()ס, ṣadi ()צ, resh ()ר, shin ( )שuiteindelijk behoren tot de [dentale] geluiden, die
tussen de tanden en de tong ontstaan”.
42 One or more of the preceding sentences incorporates text from a publication now in the public domain: Singer,
Isidore; et al., eds. (1901–1906). "Yeẓirah, Sefer". The Jewish Encyclopedia. New York: Funk & Wagnalls. Retrieved
16 April 2013. (geciteerd in: Sefer_Yetzirah)
De eerste twee godinnen Metis (wijsheid) en Themis (justitie)
In het begin van de Griekse mythologie werden twee godinnen als Kardinale deugden vastgelegd,
die zowel in de Griekse religie (METIS ↔ ΘEMIS), als in de Germaanse mythologie (*WITAZ ↔
*TĪWAZ) antipoden vormen:
deugd deugd Echtgenoot van Germaanse
DziEUS goden
1 Prudentia Voorzichtigheid - verstandigheid - wijsheid MET(IS) #1 *WIT(AZ)
(wijsheid) (wijsheid)
2 Iustitia Rechtvaardigheid - rechtschapenheid ΘEM(IS) #2 *TĪW(AZ)
(justitie) (justitie)
3 Fortitudo Moed - sterkte
4 Temperantia Gematigdheid - matigheid - zelfbeheersing
Tabel 5 De eerste twee godinnen Metis (wijsheid) en Themis (justitie) en de Germaanse goden
Witaz (wijsheid) en Tiwaz (justitie) als de Kardinale deugden
De overige taalkundige details in de reisbeschrijving
De relatief korte reis naar Griekenland leverde een 36 pagina's lange reisbeschrijving op. Niet alle
gegevens behoren tot de taalkundige details behoren. Een groot aantal details zijn bestanddeel van
de politieke en economische situatie in Griekenland en gewoontes, die men als reiziger in een
vreemd land op rondreizen in een reisbus van de reisgidsen hoort.
De details, die Natasja opsomt, bevatten een aantal verrassingen, die aangetekend werden. Een deel
daarvan kunnen een rol spelen in de bestudering van het Griekse alfabet en de pentagrammen. Mijn
aantekeningen werden in een schommelende bus opgetekend en kunnen schrijffouten bevatten.
Mannelijk Vrouwelijk
1 DziEUS Hera
2 Apollo Artemis
3 Athene Hephaistos
4 Aphrodite Ares
5 Poseidon Demeter
6 Hermes Hestia
Tabel 6 De 12 belangrijkste goden en godinnen
• Hippokrates (van Kos) scheidde het “weten” van de religie. Daarvóór was de arts ook een
priester.
• Dubbele letterklanken zijn 5000 jaar oud: (Argos → ) Larissa, Thalassa en Corinthe.
Minos
De naam MINOS is een pentagram.
De Minotauros (Oudgrieks: Μινώταυρος - Minosstier) of Minotaurus (Latijn) is een
figuur uit de Griekse mythologie. Hij is een schepsel met de kop en de staart van een
stier maar het lichaam van een man.
De Quinotaurus
Vergelijkt men het verhaal van de Quinotaurus, kan men daaruit afleiden, dat de Frankenkoning een
daarop gelijkende legende bedenkt als teken, dat hij de rechtmatige koning was:
Als Gregorius Merovech terecht de vader van Childerik heeft genoemd, dan mogen we
er vanuit gaan dat Merovech koning is geweest over het gebied van Belgica Secunda.
Dat volgt uit de brief die Remigius van Reims in 481/482 aan Clovis richtte naar
aanleiding van diens kroning, en waarin hij zei dat CLOVIS de leiding over de regering
van Belgica Secunda had genomen zoals zijn voorouders vanouds hadden gedaan.[6] 46
Op basis van het aantreden van Childerik in 457/458 wordt aangenomen dat Merovech
in dat jaar is overleden.
Basina
Basina, dochter van de Thüringse koning BASIN en BASINa, een Saksische prinses, was koningin
van Thüringen in het midden van de vijfde eeuw. Ze verliet haar man koning Bisinus en ging naar
het Romeinse Gallië. Zij nam zelf het initiatief om de hand te vragen van Childerik I, koning van de
Franken en trouwde met hem. Zij gaf als reden: "Ik wil de machtigste man ter wereld, ook al moet
ik voor hem de oceaan oversteken."
Zij is de moeder van de man die bekend is als de stichter van het Frankische rijk en het moderne
Frankrijk. Zij (niet haar man Childerik) noemde haar zoon Chlodovech. Chlodovech is beter bekend
onder zijn gelatiniseerd naam Clovis I. In 463 AD trouwde BASINa met Childerik I, zoon van
Merovech: zij hadden 4 kinderen met als eerste zoon Clovis I (CLOVIS).
Louis XIX.
Na zijn vaders troonsafstand tijdens de Julirevolutie in 1830 was hij koning van Frankrijk en
Navarra gedurende minder dan 20 minuten voordat hij zelf troonsafstand deed. Hij had nooit
heerschappij over Frankrijk, maar na zijn vaders dood in 1836 was hij de legitimistisch
troonpretendent onder de naam LOUIS XIX, d.w.z. Lodewijk XIX.