You are on page 1of 120

(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt

ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;

HRterm.pmd 1 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)

HRterm.pmd 2 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
Author: Aung Myo Min
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
Director, HREIB
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
Layout &
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
Design By:
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
HREIB Team
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
Published By:
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
Human Rights Education
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
Institute of Burma (HREIB)
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
Address:
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
P.O Box - 37,
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
Chiang Mai University P.O
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012 Chiang Mai, 50202
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
Thailand
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
E-Mail:
12345678901234567890123456789012 hreburma@loxinfo.co.th
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
Webside:
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012 www.hreib.org
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
First Edition:
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
2000 copies, March 2004
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
(c) Aung Myo Min
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012
12345678901234567890123456789012

HRterm.pmd 3 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
rmwdum
trSmpm æ 10
toH;k jyK&ef t}uHjyKcsuf æ 11
A
(1) Accession æ tzJŒG 0ifjzpfjcif; 13
(2) Adherence æ vdu k ef mapmifx
h rd ;f r_ 13
(3) Admissibility æ vufcEH idk rf _ 13
(4) Affirmative Action æ ,m,Dtxl;vkyaf qmifay;r_ 14
(5) African Charter on Human and Peoples’ Rights
æ tmz&du vlom;ESijhf ynforl sm;. tcGit hf a&;rsm;qkid &f m
yÉdnmOfpf mwrf; 15
(6) African Commission on Human and Peoples’Rights
æ tmz&du vlom;ESijhf ynforl sm;. tcGit hf a&;rsm;qdik &f m
aumfr&Sif 16
(7) African Court of Human and Peoples’ Rights
æ tmz&du vlom;ESijhf ynforl sm;. tcGit hf a&;rsm;qdik &f m
w&m;±H;k 18
(8) American Convention on Human Rights
æ tar&duwdu k f vl@tcGithf a&;rsm;qdik &f m oabmwlpmcsKyf 20
(9) Appeal æ yef=um;jcif; 21
B
(10) Basic Rights æ tajccHtcGit fh a&;rsm; 21
C
(11) Charter æ yÉdnmOfpmwrf; 22
(12) Child æ uav;oli,f 22
(13) Child Soldiers æ uav;ppfom; 23
(14) Civil and Political Rights æ Edik if o H m;ESihf Edik if aH &;qdik f
4

HRterm.pmd 4 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
&mtcGit
hf a&;rsm; 24
(15) Commission on Human Rights æ vl@tcGit hf a&;aumf
r&Sif 25
(16) Commission on the Status of Women æ trsK;d orD;
rsm; tqift
h wef;qdik &f maumfr&Sif 30
(17) Committee of Experts on the Application of
Conventions and Recommendations of the
International Labor Organization æ tjynfjynfqikd f
&m tvkyof rm;tzGŒJ csKyf. t}uHðyaxmufccH surf sm;ESihf o
abmwlncD surf sm;udk toH;k csjcif;qdik &f m u|r;f usio
f rl sm;
aumfrwD 31
(18) Committee on Economic, Social and Cultural
Rights æ pd;D yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_ tcGit hf a&;
rsm; aumfrwD? 32
(19) Committee on the Elimination of Discrimination
Against Women ætrsK;d orD;rsm;tm; cGjJ cm;qufqrH _
yaysmufa&;aumfrwD 34
(20) Committee on the Elimination of Racial
Discrimination æ vlrsK;d a&; zdEydS cf jGJ cm;qufqrH r_ sm;
zsuo f rd ;f a&;qdik &f maumfrwD 36
(21) Committee on Freedom of Association of the
International Labor Organization æ tjynfjynfqikd f
&m tvkyo f rm;tzG@J csKyf. tzG@J tpnf;rsm;vGwv
f yfpmG
zJ@G pnf;cGiq hf ikd &f maumfrwD 37
(22) Committee on the Rights of the Child æ uav;t
cGit hf a&;rsm;qdik &f m aumfrwD 38
(23) Communication æ qufo, G jf cif; 40
(24) Competence æ vkyyf ikd cf iG hf 41
5

HRterm.pmd 5 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
(25) Complaint æ wdik =f um;csuf 42
(26) Constitution æ zG@J pnf;yHt k ajccHOya' 43
(27) Consultant Status æ twdik yf ifct H qifh 44
(28) Convention æ oabmwlpmcsKyf 45
(29) Council of Europe æ Oa&myaumifpD 46
(30) Covenant æ oabmwlpmcsKyf 48
D
(31) Declaration æ a=unmpmwrf; 48
(32) Derogation æ tcGit hf a&;±kyo
f rd ;f jcif; 50
E
(33) Economic, Social and Cultural Rights
æ pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_qikd &f m tcGit hf a&;rsm; 51
(34) Entry into Force æ touf0ifvmjcif; 51
(35) Equality æ wef;wlnrD #r_ 52
(36) European Convention on Human Rights
æ Oa&myvl@tcGit hf a&; oabmwlpmcsKyf 53
(37) European Court of Human Rights æ Oa&my
vl@tcGithf a&; w&m;±k;H 54
(38) European Social Charter æ Oa&myvlra_ &; yÉdnmOf 55
(39) Gender æ vdiu f jGJ ym;r_a=umifh cJjG cm;onft h jrif 56
F
(40) Feminism æ r0g' 57
G
(41) General Comment æ taxGaxGo;kH oyfcsurf sm; 57
(42) General Recommendation æ taxGaxGt}uHðycsuf 59
H
(43) Human Rights æ vl@tcGit hf a&; 59
(44) Human Rights Committee æ vl@tcGit hf a&;aumfrwD 62
6

HRterm.pmd 6 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
(45) Human Rights Defender æ vl@tcGit fh a&; umuG,f
apmifah &Smuforl sm; 65
(46) Human Rights Education æ vl@tcGit hf a&; ynmay; 66
I
(47) Inter-American Commission on Human Rights æ
tar&duwdu k Ef idk if rH sm;. vl@tcGit hf a&;aumfr&Sif 68
(48) Inter-American Court of Human Rights
æ tar&duwdu k q f ikd &f m vl@tcGitfh a&;w&m;±H;k 70
(49) International Bill of Human Rights
æ tjynfjynfqikd &f m vl@tcGit hf a&;Oya'o 70
(50) International Court of Justiceæ tjynfjynfqikd &f m
w&m;±H;k 71
(51) International Criminal Court æ tjynfjynfqikd &f m
&mZ0wfrw _ &m;±H;k 72
(52) International Humanitarian Law æ tjynfjynfqikd f
&m vlom;csi;f pmemaxmufxm;aomOya' 74
(53) International Labor Organzation –ILO æ tjynf
jynfqikd &f m tvkyo f rm;tzG@J csKyf 75
(54) International Law æ Edik if w H umOya' 78
L
(55) Limitations æ uef@owfcsurf sm; 82
N
(56) Non-discrimination æ cGjJ cm;qufqrH r_ sm;r&Sjd cif; 83
(57) Non Governmental Organization - NGO æ tpd;k &r
[kwaf omtzG@J tpnf;rsm; 84
O
(58) Organization of African Unity - OAU æ tmz&du
nD!w G af &;tzG@J 86
7

HRterm.pmd 7 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
P
(59) Patriarchy æ zd0k g' 87
(60) Party æ tzG@J 0if 88
(61) Petition æ av#mufxm;jcif; 88
(62) Protocol æ aemufqufwpJG mcsKyf 89
R
(63) Ratification æ twnfðyvufrw S af &;xd;k jcif; 90
(64) Reclamation æ xkwaf zmfajymqdjk cif; 90
(65) Refugee æ 'kuo Q nf 91
(66) Regional System æ a'oqdik &f m enf;pepfypkH H 92
(67) Report æ tpD&ifcpH m 92
(68) Request æ awmif;cHjcif; 94
(69) Reservation æ ¹cif;csux f m;vufrw S af &;xd;k jcif; 94
(70) Resolution æ qk;H jzwfcsuf 95
(71) Restrictions æ uef@owfcsurf sm; 96
S
(72) Shadow report æ ,SOòf yiftpD&ifcpH m 97
(73) Signature æ y%mrvufrw S af &;xd;k jcif; 97
(74) Special Rapporteur æ txl;pHpk rf;ppfaq;a&;t&m&Sd 98
(75) Sub-commission on the Prevention of Discriminat-
ion and the Protection of Minorities ævlenf;pkrsm;
tay: cJjG cm;r_uw
kd m;qD;a&;ESihf apmifah &Smufa&;qyfaumfrwD 100
T
(76) Transitional Justice æ toGiu f ;l ajymif;a&;umv 101
w&m;r#wr_ 101
(77) Treaty æ oabmwlpmcsKyf 102
U
(78) UNESCO æ urBmu h vk or*~ ynma&;/ odyEH` iS , hf Ofaus;
8

HRterm.pmd 8 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
r_tzG@J 102
(79) UNICEF æ urBmu h v
k or*~ uav;rsm;&efyaHk iGtzG@J 103
(80) UN ECOSOC æ ukvor*~ pD;yGm;a&;eSihf vlra_ &;
aumifpD 104
(81) United Nations General Assembly æ urBmu h v
k
or*~ taxGaxGnv D mcH 106
(82) United Nations High Commissioner for Human
Rights æ ukvor*~v@l tcGit hf a&;qkid &f m r[mrif;}uD;±H;k 107
(83) United Nations High Commissioner for Refugees
UNHCR æ ukvor*~ 'kuo Q nfrsm;qdik &f mr[mrif;}uD;±H;k 109
(84) United Nations Organization æ urBmu h v
k or*~tzG@J
tpnf; 111
(85) United Nations Security Council æ ukvor*~v+kH cKH
a&;aumifpD 113
(86) Universal Declaration of Human Rights æ tjynf
jynfqikd &f m vl@tcGit
hf a&; a=unmpmwrf; 115
V
(87) Violence Against Women æ trsK;d orD;rsm;tm;
t=urf;zufjcif; 117
W
(88) Worst forms of Child Labor æ qd;k 0g;vSaomyHpk H trsK;d
rsK;d jzifh uav;oli,frsm;tm; cdik ;f apjcif; 118

HRterm.pmd 9 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)

123456789012345678901234567890121234 123456789012345678901234567890121234
123456789012345678901234567890121234
trSmpm 123456789012345678901234567890121234

vl@tcGit hf a&;oifwef;rsm;udk yd@k csvmcJo h nfh tawG@tóuHrsm;t& vl@


tcGit hf a&;ta=umif; avhvmvdo k rl sm;onf vl@tcGit hf a&;qdik &f m a0g[m&rsm;
udk aoaocsmcsm em;vnf&eftwGuf tcuftcJóuHawG@&onfukd rdro d wdðyrd
onf? vl@tcGit hf a&;ta=umif;t&mudk rdru d , kd w f ikd af vhvmcJph Ofuvnf; xdpk
um;vH;k rsm;udk em;vnfatmifóud;pm;cJ&h onfh 'kurQ sm;udk ud, k wf ikd &f ifqikd cf zhJ ;l o
jzifh xdt k cuftcJukd pmemem;vnfryd gonf? xdak 0g[m&rsm;onf Edik if w H um
Oya'qdik &f m pum;toH;k tE_;H rsm;jzpfonft h jyif rl&if;bmompum;rSm Edik if jH cm;
bmomrsm;jzpfaoma=umifh trsm;em;vnf&ef tcuftcJóuH&onfrmS rqef;
vSay?
vl@tcGit hf a&; ynmay;onfah e&mwGif Edik if w H umvl@tcGit hf a&; pum;
toH;k tE_;H rsm;onf oufqikd &f ma'ocHrsm;ESihf udu k n f aD ompum;jzpf&ef txl;
ta&;}uD;vSonf? Edik if w H umwGif toH;k ðyaevsu&f adS om vl@tcGit hf a&;qdik &f m
a0g[m&pum;vH;k wvH;k udk od±rkH #rubJ xdak 0g[m&wvH;k csi;f pD. t"dyg` ,q f v kd kd
&if;udk aoaocsmcsmoabmaygurf o S m xdak 0g[m&udk toH;k csEikd rf nfjzpfonf?
txl;ojzifh Edik if w H umwGif vl@tcGit hf a&;ESiyhf wfoufI v_@H aqmfaqmif&u G af e
olrsm;/ vl@tcGit hf a&;udk ynmay;aeolrsm;twGuf xdak 0g[m&rsm;udk em;vnf
±Ho
k mru rdrw d @kd .vkyif ef;rsm;twGi;f toH;k csEikd &f ef vdt k yfvo S nf?
xdv
k tkd yfcsuu f kd jznfqh nf;ay;Edik &f eftwGuf ,ckpmtkyu f kd xkwaf 0
vduk jf cif;jzpfygonf? vl@tcGit hf a&;qdik &f m a0g[m&trsm;tjym; &So d nft h euf
trsm;qH;k awG@jrifae&onfh pum;vH;k rsm;udk a&G;cs,w f ifjyvdu k yf gonf? a0g[m&
trsm;pkukd International Bureau of Education rSxw k af 0onf(h 100 and 1
terms for Human Rights Education) pmtkyr f S t"duud;k um;xm;+yD; tjcm;
pmtkyrf sm;rSvnf; avhvma&;om;xm;ygonf?
10

HRterm.pmd 10 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
Tpmtkyaf &;om;pOf 0dik ;f 0ef;tultnDay;cJo h nfh HREIB ±H;k 0efxrf;
rsm;ESihf oifwef;enf;jyrsm;tm;vH;k tjyif txl;ojzifh pmtkyjf yifqifa&;om;&m
wGif txl;tultnDay;cJah om udak usmEf ikd Ef iS hf pmtkyaf &;om;&ef txl;wdu k w
f eG ;f
cJah om udak tmifaZmfaxG; (NLD-LA) wd@k tm; aus;Zl;rSww f rf;wif&ydS gonf?

atmifrsK;d rif;
'g±u
kd w
f m
vlŒtcGit
hf a&; ynmay;Xme (jrefrmEdik if )H
rwfv 2004 ckEpS /f

toH;k ðy&eft}uHðycsuf

a0g[m&rsm;udk t*Fvyd t f uQ&mtpDtpOf (A-Z) twdik ;f pDpOfxm;yg


onf? xd&k iS ;f vif;csurf sm;xJwiG f tjcm;t*Fvyd b f mom a0g[m&udk uGi;f puGi;f
ydwjf zifah wG@ygu xdpk um;vH;k a0g[m&. t"dyg` ,u f kd oufqikd &f mtuQ&m tpDt
pOfwiG f jyefvnf&mS =unfEh ikd yf gonf? xdpk um;vH;k . t"dyg` ,t
f jynft h pHu
k kd xyfrH
&Si;f jyxm;ygonf?
11

HRterm.pmd 11 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)

12

HRterm.pmd 12 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
(1) tzJ@G 0ifjzpfjcif; (Accession)
ukvor*~wiG f jyXmef;xm;aom vl@tcGit hf a&; oabmwlpmcsKyfrsm;
xJrS touf0if+yD;jzpfaom (Entry into force) pmcsKyfukd Edik if w H ckcuk twnfðy
vufrw S af &;xd;k vdu k jf cif; (Ratification) udk tzJ@G 0ifjzpfjcif;[kac:onf? Oyrm-
,ae@tcsed w f iG f touf0ifae+yD;jzpfaom uav;oli,ftcGit hf a&; pmcsKyfukd
Edik if w
H cku twnfðyvufrw S xf ;kd +yD; tzJ@G 0ifEikd if jH zpfomG ;ygu ‚if;udk tzJ@G 0ifjzpf
jcif;[kac:Edik o f nf? od@k aomftouf0ifr_ r&Sad o;aompmcsKyfukd vufrw S af &;xd;k
+yD;ygu ±d;k ±d;k twnfðy vufrw S af &;xd;k vdu
k jf cif;[kom ac:avh&+dS yD; tzJ@G 0ifjzpfjcif;
[k rac:Edik yf g?

(2) vdu k ef mapmifx h rd ;f r_ (Adherence)


Edik if w
H Edik if u
H Edik if w H umpmcsKyfwckc. k pmcsKyftzJ@G 0ifEikd if H jzpfvo kd nf
[k qENðyvdu k o f nfEiS w hf òydief uf xdpk mcsKyfyg tcsut f vufrsm;tm;vH;k udk av;
pm;vdu k ef m&ef wm0ef&o dS mG ;jcif;udk vdu
k ef mapmifx h rd ;f r_[q k o
kd nf? Edik if w
H um
pmcsKyfwckckudk EdkifiHwEdkifiHu y%mrvufrSwfa&;xdk;vdkufjcif; (Signature)/
twnf ðyvufrw S af &;xd;k jcif; (Ratification)/ pmcsKyftzJ@G 0ifEidk if H jzpfomG ;jcif;
(Accession) ponfh tqifw h qifh vkyaf qmifvu kd yf gu xdpk mcsKyfyg tcsurf sm;
udk xdEk ikd if t
H pd;k &rS av;pm;&ef/ umuG,af y;&ef/ wd;k jr‡iahf tmifvyk f aqmifay;&ef/
jznfq h nfah y;&ef ponfw h m0efrsm; &So d mG ;+yDjzpfI xdEk ikd if t
H aejzifh oufqikd &f m
pmcsKyfyg tcsufrsm;udk vdkufemapmifhxdrf;&awmhrnf[k wm0eftyfESif;vdkuf
jcif;jzpfonf?

(3) vufcEH idk rf l (Admissibility)


vl@tcGit
hf a&;rsm; csK;d azmufjcif;ESiyhf wfoufaom pGypf w GJ ikd f
=um;csuu f kd pHpk rf;ppfaq;&ef wm0efay;tyfxm;cH&aom Edik if w H umvkyx f ;kH vkyf
enf;qdik &f m tzJ@G rsm;onf xdt k r_ukd pHpk rf;ppfaq;jcif;rðyrD xdpk yG pf w
GJ ikd =f um;csuf
13

HRterm.pmd 13 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
onf vufcpH pkH rf;ppfaq;&eftwGuf owfrw S x
f m;aom tajctaeESihf udu k nf rD _
&Srd &Sd qH;k jzwf&ayrnf? xdo k @kd vufrcHrD vufcEH ikd rf &_ rdS &Sd qH;k jzwfjcif;udk vufcEH ikd rf _
[kac:onf? xdv k ufcEH ikd rf _ tcsut f vufrsm;ESijhf ynfph rkH o S m Edik if w H umvkyx f ;kH
vkyef nf;qdik &f m tzJ@G tpnf;rsm;taejzifh xdpk yG pf w GJ ikd =f um;csuu f v kd ufcI H pwifpkH
prf;ppfaq;Edik o f nf? owfrw S x f m;aomtcsut f vufrsm;ESihf rudu k n f aD ompGyf
pJcG surf sm;udrk l vufcEH ikd rf nfr[kwyf J qufvufppkH rf;ppfaq;rnfvnf; r[kwyf g?
vufcpH pkH rf;ppfaq;Edik &f eftwGuf owfrw S x f m;aom vufcEH ikd rf r_ sm;rSm
tzJ@G tpnf;rsm;tvdu k f uJjG ym;jcm;em;aumif; jcm;em;Edik yf gonf? od@k aomftrsm;
tm;jzifh owfrw S x f m;aomvufcEH ikd rf r_ sm;rSm xdpk yG pf w GJ ikd =f um;csuw f iG f csK;d azmuf
cH&olu, kd w
f ikd f od@k r[kwf ud, k pf m;vS,uf vufrw S af &;xd;k xm;&jcif;/ wdik =f um;
&mwGif =urf;wrf;aom pum;tok;H tE_;H rsm; ryg0if&jcif;/ xdw k ikd =f um;r_onf wdik f
=um;r_ukd wifoiG ;f onft h zJ@G . vufcpH pkH rf;ppfaq;&ef wm0ef&x dS m;r_ (Conpet-
ence) ESihf udu k n f &D jcif; ponfjzifjh zpfygonf? xd@k tjyif vufcEH ikd rf o _ wfrw S cf suf
tawmfrsm;rsm;wGif owfrw S x f m;onfrmS xdpk yG pf w GJ ikd =f um;r_onf Edik if w H um
tzJ@G tpnf;od@k wifjywdik =f um;jcif;rðyrD oufqikd &f mEdik if t H wGi;f Y ajz&Si;f &ef óud;
yrf;vkyaf qmifcahJ omfvnf; ajyvnfonft h ajzrsK;d r&Edik o f nfah emufq;kH rSom
Edik if w
H um vkyx f ;kH vkyef nf;tzJ@G rsm;tm; ajz&Si;f ay;&ef wdik =f um;r_rsK;d jzpf&ygrnf?
pGypf w GJ ikd =f um;r_wckukd wifjywdik =f um;awmhrnfqykd gu xdpk yG pf w GJ ikd =f um;r_ wckcsi;f
pDonf rnfonfv h @l tcGit hf a&; oabmwlpmcsKyfEiS hf oufqikd o f nfukd avhvm&
rnfomru xdw k ikd =f um;r_ukd vufcpH pkH rf;ppfaq;&efwm0ef&o dS nfh xdpk mcsKyfqikd f
&m Edik if w H umvkyx f ;kH vkyef nf; tzG@J tpnf;rsm;. usio hf ;kH vkyu f ikd yf w kH @kd uykd g avh
vm&efvdktyfonf?

(4) ,m,Dtxl;vkyaf qmifay;r_ (Affirmative Action)


wdik ;f &if;om;vlrsK;d rsm;/ vlenf;pktyk pf rk sm;/ bmoma&;tkypf rk sm;ESihf t
rsK;d orD;rsm;tay: ynma&;/ Edik if aH &;/ vlra_ &;/ pD;yGm;a&; ponfu h ¾rsm;tjyif
14

HRterm.pmd 14 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
tcGit hf vrf;rsm;cHpm;&mwGif ,ciftwdwu f cGjJ cm;qufqrH _ ðycho J nft h wGuf
tjcm;olrsm;xuf wqifeh rd u hf saejcif;udk wef;wljzpfap&eftwGuf txl;tpDt
pOfrsm; vkyaf qmifay;jcif;udk ,m,Dtxl;vkyaf qmifr[ _ ak c:onf? wcgw&HwiG f
(Temporary Special Measurement) [kvnf; ac:wwfonf// xd, k m,Dtxl;
vkyaf qmifcsuEf iS yhf wfoufI trsK;d orD;rsm;tm; enf;rsK;d pHjk zifh cJjG cm;xm;r_tm;
vH;k yaysmufa&; oabmwlpmcsKyf. tyd'k f (4) wGif trsK;d orD;rsm; u¾toD;oD;
wGief rd u hf saer_rsm;udk wajz;ajz;aysmufu, G af pI usm;/r wef;wljzpfvmap&eft
wGuf &nf&, G +f yD; tpd;k &taejzifh ,m,Dtxl;vkyaf qmifay;csurf sm; vkyaf qmif
ay;&rnf[k qdx k m;onf? xdo k @kd txl;vkyaf qmifay;csurf sm;udk usm;ESirhf t
=um; uGm[r_r&Sb d J wef;wljzpfvmaomtcsed w f iG f &yfwEHh ikd o
f nf[q
k x kd m;onf?
,m,Dtxl;vkyaf qmifay;csu[ f k qdEk ikd af om tcsK@d Oyrmrsm;rSm - trsK;d orD;rsm;
tqifjh rifyh nm oif=um;Edik &f ef trsK;d orD;ausmif;olrsm;twGuf txl;ynmoif
axmufyaHh =u;rsm; yhyH ;kd ay;jcif;/ rdcifrsm; oufarG;0rf;ausmif;ynm oif=um;Edik &f ef
twGuf ae@uav;xdr;f ausmif;rsm;jzifh uav;rsm;tm; apmifah &Smufay;jcif;/ rdcif
rsm; tm;vyfonft h csed u
f kd OD;pm;ay;I oifwef;rsm;ay;jcif;/ trsK;d orD;acgi;f
aqmifrsm; ay:xGe;f vmap&eftwGuf cJw G rf;pepfjzifh trsK;d orD;acgi;f aqmif ae&m
ta&twGuu f kd owfrw S af y;jcif;wd@k jzpfonf? xd@k twl vlrsK;d pkrsm;ESihf vlrsK;d }uD;
rsm;t=um; uGm[r_jzpfaeonfukd yaysmufap&ef ,m,Dtxl;vkyaf qmifay;r_
taejzifh vlrsK;d pkrsm;aexdik &f ma'orsm; zH@G òzd;wd;k wufvmapa&;twGuf bwf
*surf sm; ydrk ckd sxm;ay;jcif;/ xdv k rl sK;d pkrsm;twGuf ynma&;/ pD;yGm;a&;/ Edik if aH &;
tcGit hf vrf;rsm; ydrk zkd efw;D ay;jcif;wd@k ukd vkyaf qmifjcif;wd@k jzpfonf?

(5) tmz&du vlom;ESijhf ynforl sm;. tcGit


hf a&;rsm;qkid &f m yÉdnmOfpf mwrf;
(African Charter on Human and Peoples’ Rights)
Tpmwrf;ukd 1981ck/ ZGev f (27) &ufae@wiG f tmz&dunD!w
$ af &;tzJ@G
=uD;rS uifnmEkid if /H Edik ±f b
dk òD rd@Y oabmwljyXmef;cJyh gonf/? Tpmwrf;onf t
15

HRterm.pmd 15 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
jynfjynfqikd &f m vl@tcGit hf a&;a=unmpmwrf; (Universal Declaration of
Human Rights) udk tajccHu;kd um;I a&;om;xm;jcif;jzpfonf// xdp k mwrf;.
y%mr tzGiphf um;cs;D wGif vl@tcGit hf a&;rsm;udk zefw;D &mY tmz&duwdu k f jynf
olrsm;. wefz;kd rsm;ESihf ordik ;f 0if"avhx;kH pHrsm;. aumif;rGeo f nfh *k%o f ud mQ rsm;
tm; xnfo h iG ;f pOf;pm;&ef vdt k yfonf[k tcdik t f rmazmfjyxm;onf? xd@k tjyif
Tpmwrf;wGif vlwOD;wa,mufp. D tcGit hf a&;rsm;ESihf wm0ef&rdS rl sm;udk &Si;f &Si;f
vif;vif; azmfjyxm;ygonf?
EkdifiHom;ESifh EdkifiHa&;qdkif&m tcGifhta&;rsm; (Civil and Political
Rights) udk tyd' k f (3) rS (13) txdwiG 4f if;/ pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_qikd &f m
tcGithf a&; (Economic,Social and Cultural Rights) rsm;udk tyd'k f (14) rS
(18) txdwiG v f nf;aumif;/ trsm;qdik &f m tcGit hf a&;rsm;udk jynforl sm;.tcGihf
ta&;rsm; acgi;f pOfatmuf&dS tyd'k f (19) rS (24) wGif vnf;aumif; azmfjyxm;yg
onf? pmwrf;. 'kw, d ydik ;f wGif pmwrf;ygvyk if ef;rsm;tm; taumiftxnfazmf
aqmif±u G rf u _ kd apmif=h uyf&eftwGuf tmz&duvlom;ESihf jynforl sm;. tcGit hf
a&;rsm;qdik &f m aumfr&Sit f zG@J (African Commission on Human and Peoples'
Rights)udk wnfaxmifjcif;ESihf xdak umfr&Si. f vkyif ef; rsm;ESiyhf wfoufI wdwu d s
us azmfjya&;om;xm;ygonf?

(6) tmz&du vlom;ESijhf ynforl sm;. tcGit


hf a&;rsm;qdik &f m aumfr&Sif
(African Commission on Human and Peoples’ Rights)
Taumfr&Sio f nf tmz&du vlom;ESijhf ynforl sm;. tcGit hf a&;rsm;
qdik &f m yÉdnmOfpmwrf; (African Charter on Human and Peoples’ Rights)
. tyd'k f (30 rS 61) wGif a&;om;xm;aom tcsurf sm;t& ay:ayguv f mcJjh cif;
jzpfygonf? Taumfr&Siu f kd pmcsKyftzJ@G 0ifEikd if rH sm;u a&G;cs,w
f ifajr‡mufxm;
onft h zG@J 0if (11) OD;jzifh zG@J pnf;xm;onf? tmz&duwdu k tf wGi;f &Sd vlom;ESihf
jynforl sm;. tcGit hf a&;rsm;udk wd;k jr‡iv
hf yk af qmifay;&efEiS hf ‚if;wk@d ukd umuG,f
16

HRterm.pmd 16 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
ay;a&;udk tmrcHEikd af p&ef Taumfr&Sio f @dk tcGit hf m%m ay;tyfxm;ygonf?
Taumfr&Si. f vkyif ef;wm0efrsm;udk aqmif&u G &f mwGif tzG@J 0ifEidk if rH sm;rS quf
oG,o f wif;yd@k rE_ iS hf tzJ@G 0ifr[kwaf om Edik if rH sm;rS qufo, G o f wif;yd@k rr_ sm; t
ay:wGirf w l nfI vkyu f ikd af eygonf? tzJ@G 0ifEidk if rH sm;. ykrH eS t f pD&ifcpH mrsm; wif
oGi;f &ef udpEP iS yhf wfoufI rnfuo hJ @kd vyk af qmif&rnfqo kd nfukd TyÉdnmOfpf m
wrf;wGif xnfo h iG ;f ra&;om;xm;yg?
pmcsKyftzJ@G 0ifEikd if rH sm;rS qufo, G o f wif;yd@k rr_ sm; (Communications)
qdo k nfrmS yÉdnmOfpmwrf;ygtcsurf sm;ukd tzG@J 0ifEikd if w H cku azguzf suu f sK;vGef
a=umif;udk ,H=k unf&onfh cdik v f akH omta=umif;jycsurf sm;&Syd gu tjcm;tzJ@G 0if
Edik if w
H Edik if u H aumfr&Six f o H @kd qufo, G w f ikd =f um;jcif;udk qdv k jkd cif;jzpfonf?
xdo k @kd csK;d azmufa=umif; cdik v f o kH nft h a=umif;jycsurf sm; &Sv d mygu wdik f
=um;rnfh Edik if EH iS yhf wfoufI vkyaf qmifEikd pf &m enf;vrf;ESpv f rf;&So d nf?
yxrenf;vrf;rSm csK;d azmufonf[ak wG@&&dS aom oufqikd o f nfEh ikd if uH kd
qufo, G I f csK;d azgurf r_ sm;udk &yfwef@ap&eftwGuf aphpyfaqG;aEG;Edik o f nf? xdo k @kd
aqG;aEG;&mrS oabmwlnrD r_ &cJv h #if rnfonft h zG@J 0ifEikd if rH qdk xdt k a=umif;t&m
udk aumfr&Sio f @kd wifjyEdik o f nf?
tjcm;wenf;rSm wdik =f um;onft h zG@J 0ifEikd if u H aumfr&Six f oH @kd wdu
k ±f u kd f
wifjyjcif;jzpfonf? xdo k @kd qufo, G w f ikd =f um;&mwGif xdt k a=umif;t&mESiyhf wf
oufI Edik if t H wGi;f &Sd ta&;,laqmif±u G rf t _ m;vH;k udk óud;yrf;vkyaf qmifcahJ omf
vnf; auseyfavmufonfh tajzwpHw k &mudk r&&So d nfh aemufq;kH rSom aumfr
&Sio f @kd wdik =f um;&rnfjzpfonf? wdik =f um;vmonfh ta=umif;t&mtm; aumfr&Sif
u toifah v#mq f ;kH enf;vrf;udo k ;kH I Ekid if t H csi;f csi;f csp=f unf&if;ES;D r_ukd rysuaf p
onfh taumif;qH;k qH;k jzwfcsucf srw S af y;&onf? tu,fI csp=f unf&if;ES;D rlr
ysuaf om tajz&Smr_ukd r&Edik o f nft h cgrsK;d wGif aumfrwD. t}uHðycsurf sm;yg
0ifaom tpD&ifcpH mwapmifujkd yifqif+yD; xdt k pD&ifcpH mudk tmz&duwdu k f nD
!Gwrf t _ zG@J }uD;. Edik if aH cgi;f aqmifrsm;ESihf tpd;k &rsm;nDvmcHo@kd wifjytpDt&if
17

HRterm.pmd 17 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
cHrnfjzpfonf?
aumfr&Si. f vkyif ef;rsm;wGiyf g0ifonfh tzJ@G 0ifr[kwaf omEdik if rH sm;.
qufo, G o f wif;yd@k rEl iS yhf wfoufI tmz&duvlom;ESijhf ynforl sm;. tcGit hf
a&;rsm;qkid &f m yÉdnmOfpmwrf;wGif “tzG@J 0ifEikd if rH sm;rSvI JG tjcm;qufo, G rf _
rsm;” [lIom azmfjyxm;onf? rnfonft h zJ@G rsK;d ESiEhf ikd if rH sK;d u aumfr&Six
f H wif
jywdik =f um;Edik o f nf qdak omtcsuu f kd wdwu d susazmfjyxm;jcif;r&Syd g? xd@k twGuf
a=umifh vlwOD;wa,mufcsi;f jzpfap od@k r[kwf tpd;k &r[kwaf om tzG@J tpnf;
rsm;ujzpfap qufo, G w
f ikd =f um;r_rsm; ðyvkyEf idk o f nf[k aumufcsucf sEidk o f nf?
aumfr&Sit f aeESihf rdrx d qH ufo, G w f ikd =f um;vmaom ta=umif;t&m
wckukd rdru d ikd w
f ,G af jz&Si;f jcif;ðy/ rðyESiyfh wfoufI vufcEH idk rf l (Admissibil-
ity) pHrsm;udk wdwu d susowfrw S x f m;onf? wdik =f um;cH&onfh tzG@J 0ifEikd if o H @kd
aumfr&Siu f xdt k a=umif;t&mudk ay;yd@k +yD;onfah emufyikd ;f wGif aumfr&Sio f nf
yËd^mOfpmwrf;wGif yg0ifonfhtcsufrsm;tay: trSefwu,fcsKd;azmufr_&Sdr&Sd
v#KŒd 0Suaf om vkyif ef;pOfrsm;twdik ;f pHpk rf;ppfaq;&ygonf? xd@k aemufwiG rf S xdk
awG@&cdS surf sm;udk oufqikd &f m tzG@J 0ifEikd if x H o H @kd tjyif tmz&dunD!w G af &; t
zG@J }uD;. Edik if aH cgi;f aqmifrsm;ESihf tpd;k &rsm;nDvmcHo@dk ay;yd@k &rnfjzpfygonf?

(7) tmz&du vlom;ESijhf ynforl sm;. tcGit


hf a&;rsm;qdik &f m w&m;±H;k
( African Court of Human and Peoples’ Rights)
tmz&du vlom;ESijhf ynforl sm;. tcGit hf a&;rsm;qdik &f m yËdnmOfpm
wrf;. aemufqufwpJG mcsKyf (Protocol) uk1d 998c/k ZGev f (9) &ufae@wiG f bm
uDemzufpq f Edk ikd if H tkad t*g'*kd òkd rdŒY vufrw
S af &;xd;k cJyh gonf? xdak emufqufwpJG m
csKyfwiG f tmz&duvlom;ESijhf ynforl sm;. tcGit hf a&;rsm;qdik &f m w&m;±H;k udk zGihf
vSp&f ef qH;k jzwfcyhJ gonf? xdak emufqufwpGJ mcsKyfukd Edik if H 15 Ekid if u H twnfðycJh
+yD;aemuf pmcsKyftouf0ifvmcJhygonf? Tw&m;±Hk;tm; tmz&dunD!Gwf
a&;tzG@J (OAU) . Edik if aH cgi;f aqmifrsm;ESihf tpd;k &rsm;nDvmcHuaeI a&G;cs,f
18

HRterm.pmd 18 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
wifajr‡mufxm;onfh w&m;ol}uD;rsm;jzifh zG@J pnf;xm;ygonf?
xdw k &m;±H;k xHo@kd vlom;ESijhf ynforl sm;. tcGit hf a&;rsm;qdik &f m tmz&d
uaumfr&Sif (African Commission on Human and Peoples' Rights) u
aeI tr_rsm;udk wifoiG ;f Edik yf gonf? xdrk #ru xdt k mz&duaumfr&Siw f iG f pHpk rf;ppf
aq;ay;&ef wdik =f um;aomEdik if u H jzpfap/ xdo k @kd pyG pf jGJ cif;r[kwaf =umif; acsycsuu f kd
pGypf cGJ &H aomEdik if u H jzpfap/ csK;d azmufc&H onf[k pGypf o GJ . l Edik if o
H m;jzpfaom Edik if H
ujzpfap Tw&m;±H;k od@k wifoiG ;f wdik =f um;Edik o f vdk tmz&duwdu k &f dS tpd;k &rsm;
qdik &f mtzJ@G tpnf;rsm;uvnf; wdik =f um;Edik yf gonf?
Tod@k wifoiG ;f wdik =f um;r_rsm;tm; xdEk ikd if rH sm;taejzifh Taemufquf
wGpJ mcsKyfukd twnfðyvufrw S x f ;kd +y;D rSom vufcEH ikd yf grnf? tu,fI wdik =f um;r_
onf Edik if rH sm;uwdik =f um;jcif;r[kwb f J wOD;wa,mufcsi;f ESihf tpd;k &r[kwaf om
tzJ@G tpnf;rsm;u wifoiG ;f wdik =f um;r_jzpfygu vkyx f ;kH vkyef nf;rsm;rSm ydrk ±kd w _ f
axG;wwfonf? wOD;csi;f od@k r[kwf tpd;k &r[kwaf omtzJ@G rsm;u wdik =f um;r_
jzpfygu xdw k ikd =f um;cH&aomEdik if o H nf xdak emufqufwpGJ mcsKyfukd twnfðy vuf
rSwaf &;xd;k +y;D jzpf&rnft h jyif xdpk yG pf cJG surf sm;udk udik w f , G af jz&Si;f &eftwGuf w&m;
±H;k . vkyyf ikd cf iG thf m%mudk vufco H nfah =unmcsuf (Declaration) wckukd a&;
om; xkwjf yefro S m xdt k r_ukd wifjywdik =f um;Edik v f rd ahf yrnf?
xd@k jyif wdik =f um;onfh tpd;k &r[kwaf omtzJ@G rmS vnf; aumfr&Siw f iG f
avhvmcGit hf qif&h adS om tzJ@G tpnf;jzpf&ef vdt k yfygao;onf? xdo k @kd aom tr_
rsK;d tm; Tw&m;±H;k uaeI t rde@f csrw S jf cif;rðybJ w&m;±H;k od@k tpd;k &r[kwaf om
tzG@J tpnf;rsm; (NGOs) u wifoiG ;f cJah om wifjycsut f m;vH;k ukd aumfr&Six f H
od@k ay;yd@k &ygonf?
tjcm;tr_rsK;d wGif pGypf x JG m;aom csK;d azmufrr_ sm;udk w&m;±H;k u pD&ifI
oifah wmfovdk ta&;,laqmif±u G o f mG ;&ef pD&ifcsucf sEikd yf gonf? xdpk &D ifcsurf sm;
udk apmif=h uyf&efwm0eft&Sq d ;kH rSm tmz&dunD!w G af &;tzJ@G . 0ef}uD;rsm;aumif
pD (The Council of Ministers of the OAU) jzpfygonf?
19

HRterm.pmd 19 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
(8) tar&duwdu
k f vl@tcGit
hf a&;rsm;qdik &f moabmwlpmcsKyf
(American Convention on Human Rights)
ToabmwlpmcsKyfukd aumhpwm&DumEdik if H qef*sKd @'f 'Daumhpwm&Dum
òrdŒwGif 1969 ckEpS /f Ed0k ifbmv (22) &ufae@u twnfðyjyXmef;cJo h nf? tar&d
uwdu k q f idk &f m vl@tcGit hf a&;pmcsKyf.ed'ge;f wGif tjynfjynfqikd &f m vl@tcGit hf
a&; a=unmpmwrf;ESihf tjcm;Edik if w H umvl@tcGit hf a&; pmcsKyfpmwrf;rsm;ukd
!$e;f qdak &;om;xm;onfukd awG@&onf? pmcsKyf.yxrydik ;f wGif tpd;k &rsm;.wm
0efrsm;ESihf Edik if o H m;ESiEhf ikd if aH &;qdik &f m tcGit hf a&;rsm;tygt0if tcGit hf a&;rsm;ukd
tpd;k &rsm;u tumtuG,af y;&ef azmfjyxm;onf? pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESi, hf Of
aus;r_qikd &f m tcGit hf a&;rsm;ESiyhf wfoufI TpmcsKyfukd vufrw S af &;xd;k xm;
aom tzG@J 0ifEidk if rH sm;onf &&SEd ikd af om t&if;tjrpfrsm;ukd xnfo h iG ;f pOf;pm;I
“wajz;ajz;csi;f wd;k wufpmG jzifh tjynft h 0 taumiftxnfazmfaqmif&u G rf ”_
udk tmrcHEikd &f ef vkyaf qmifomG ;&rnf[k wm0efay;xm;ygonf? pmcsKyf.'kw, d
ykid ;f wGif TpmcsKyfygtcsurf sm;tm; vdu k ef mapmifx h rd ;f r_ukd apmif=h uyf&eftwGuf
zJ@G pnf;wm0efay;xm;aom tar&duwdu k f vl@tcGit hf a&;rsm;qdik &f maumfr&Sif
(Inter-American Commission on Human Rights) ESihf tar&duwdu k q
f ikd &f m
vl@tcGit fh a&;w&m;±H;k (Inter-American Court of Human Rights) wd@k t
a=umif;udk azmfjyxm;ygonf?
ToabmwlpmcsKyfwGif aemufqufwGJpmcsKyfESpfck &Sdygonf? yxr
aemufqufwpGJ mcsKyfrmS pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_qikd &f m tcGit hf a&;
rsm;ESio hf ufqikd +f yD; 1988 ck/ Ed0k ifbmv (17) &ufae@wiG f t,fqmaA'd;k Edik if q H ef
q,fvb f m'dòk rdŒwGif twnfðyjyXmef;cJyh gonf? xdak emufqufwpGJ mcsKyfwiG f yg0if
aomtcsurf sm;rSm Edik if w H um pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_qikd &f m tcGit hf
a&;pmcsKyfwiG f azmfjyonft h wdik ;f waoGrwdr;f jzpfonfukd awG@&ygonf? 'kw, d
aemufqufwpGJ mcsKyfrmS ao'%fay;r_ zsuo f rd ;f a&;ESio hf ufqikd +f yD; 1990 ckZeG v f
(8) &ufae@u csv D ED ikd if H qefw, D m*d'k cD sv
D òD rdŒwGif twnfðyjyXmef;cJyh gonf?
20

HRterm.pmd 20 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
(9) yef=um;jcif; (Appeal)
yef=um;jcif; qdo k nfph um;vH;k rSm vl@tcGit fh a&;rsm;ukd tumtuG,f
ay;&eftwGuf zJ@G pnf;xlaxmifxm;aom rnfonft h zG@J tpnf;rsm;od@k rqdk wdik f
=um;csurf sm; wifoiG ;f jcif;udk qdv k ykd gonf? a,bk,stm;jzifh yef=um;jcif; (App-
al) qdo k nfrmS wdik =f um;jcif; (Complaint)/ av#mufxm;jcif; (Petition)/ quf
oG,jf cif; (Communication)/ tcdik t f rmajymqdjk cif; (Claim) od@k r[kwf awmif;
qdjk cif; (Demand) wd@k EiS q hf ifwyl gonf?w&m;a&;qdik &f m/ Ekid if aH &;qkid &f mod@k r[kwf
tkycf sKyfry_ ikd ;f qdik &f m ponjfzifh rnfonfo h abmrsK;d &Sad pumrl wdik =f um;r_rsm;tm;
wifoiG ;f jcif;udq k v kd akd om w&m;a&;qdik &f m a0g[m&jzpfygonf?

(10) tajccHtcGit fh a&;rsm; (Basic Rights)


tcsK@d aom vl@tcGit hf a&;rsm;rSm tajctaeta=umif;w&m; wpHw k
&ma=umifh uef@owfcaH umif; cH&Edik af omfvnf; tcsKŒd aomtcGit hf a&;rsm;rSmrl
rnfo@kd aomtajctae/ rnfo@kd aom ta=umif;a=umif;rsm;a=umifrh S uef@owf
cGirhf &S[d k qdx k m;onf? xdo k @kd uef@owfciG rhf &Sad om tcGit hf a&;rsm;udk tajccH
tcGit hf a&;[kac:onf? xdt k ajccHtcGit hf a&;rsm;udk vl@tcGit hf a&;pmcsKyf pm
wrf;rsm;wGif txl;a&;om; azmfjyxm;avh&o dS nf? od@k aomf xdt k ajccHtcGit hf
a&;rsm;udk azmfjyxm;&mwGif pmcsKyfwckEiS w hf ckrwlbJ uJjG ym;aewwfonfukd
vnf;awG@Eikd o f nf? Oyrmtm;jzifh Edik if w H um Edik if o H m;ESiEhf idk if aH &; tcGit hf a&;
rsm;qdik &f m oabmwlpmcsKyfwiG f azmfjyxm;aom tajccHtcGit hf a&;rsm;qdo k nf
rSm (u) touf&iS cf iG q hf ikd &f mtcGit hf a&; (c) n‡i;f yrf;ESyd pf ufr_ od@k r[kwf vl
om;rqefpmG qufqrH /_ od@k r[kwf *k%o f u d mQ edru hf sapaom qufqrH w _ @kd rS uif;
vGwcf iG /hf (*) u|eðf yjcif; od@k r[kwf u|et f jzpfqufqjH cif;wd@k rS uif;vGwcf iG hf (C)
jypfrw _ cktwGuf aemufxyfwcgjyefvnf tjypfay;jcif;rSuif;vGwcf iG hf (i) w&m;
Oya'a&SŒwGif vlom;tjzpf todtrSwðf ycHciG /fh (p) vGwv f yfpmG awG;ac:,H=k unf
ud;k uG,yf ikd cf iG /hf (q) pmcsKyfwiG af zmfjyxm;onfw h m0efukd jynfrh aD tmif raqmif
21

HRterm.pmd 21 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
&GuEf idk jf cif;twGuf axmifcsjcif;rS uif;vGwcf iG w hf @kd jzpfonf? od@k aomf Oa&myESihf
tar&duwdu k Ef idk if rH sm;wGif jyXmef;xm;aom vl@tcGit hf a&;pmcsKyfrsm;wGif Edik if H
wumpmcsKyfwiG f jyXmef;xm;aom tajccHtcGit hf a&;rsm;teuf yxrav;rsK;d
jzpfaom touf&iS cf iG q hf ikd &f m tcGithf a&;/ !‡i;f yrf;ESyd pf ufr_ od@k r[kwf vlom;
rqefpmG qufqrH _ od@k r[kwf *k%o f u
d mQ ESrd chf sapaom qufqrH w _ @kd rS uif;vGwcf iG /hf
u|eðf yjcif; od@k r[kwf u|et f jzpfqufqjH cif;wd@k rS uif;vGwcf iG Ehf iS hf jypfrw _ cktwGuf
aemufxyfwcgjyefvnf tjypfay;jcif;rS uif;vGwcf iG w fh @kd uo
kd m tajccHtcGit hf
a&;tjzpf owfrw S af zmfjyxm;onf?

(11) yÉdnmOfpmwrf; (Charter)


TtoH;k tE_e;f udk wae&mESiw hf ae&mrwlbJ ajymif;vJo;kH avh&o dS nf?
wcgw&HwiG f Edik if wH umu oabmwlnx D m;aom oabmwlncD surf sm; jzpf
onfh ukvor*~ yÉdnmOfpmwrf; (United Nations Charter)/ tmz&duvlom;
ESihf jynforl sm;. tcGit hf a&;rsm;qdik &f m yÉdnmOfpmwrf;(African Charter on
Human and Peoples' Rights)ok@d r[kwf Oa&myvlra_ &;qdik & f m yÉdnmOfpmwrf;
wckcsi;f udv k J yÉdnmOfpmwrf;[k oH;k E_;H ouJo h @kd tcsKŒd aompmcsKyfrsm;udak ygi;f pyfI
tjynfjynfqikd &f m vl@tcGit hf a&;yÉdnmOfpmwrf;[lI a&m¹yGr;f ac:avh&o dS nf?
xd@k a=umifh yÉdnmOfpmwrf;qdo k nfh pum;vH;k onf oH;k pJo G nfah e&mudvk u kd I f t
"dym` ,fujGJ ym;aumif; uJjG ym;Edik yf gonf?

(12) uav;oli,f (Child)


uav;oli,frsm; tcGit hf a&;qdik &f m oabmwlpmcsKyf (Convention
on the Rights of the Child) udk urBmu h v k or*~ taxGaxGnv D mcHu 1989
ck/ Ed0k ifbmv 20 &ufae@wiG f twnfðyjyXmef;cJo h nf? xdo k abmwlpmcsKyfwiG f
uav;qdo k nfrmS “touf 18 ESpaf tmuf&dS rnfo@l urkd qd”k [lI t"dym` ,f
zGiqhf x kd m;ygonf? xd@k jyif Edik if aH wmfu owfrw S jf yXmef;xm;csuof nf (18) ESpf
22

HRterm.pmd 22 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
xufapmI owfrw S x f m;cJv
h #iv f nf; xdo k wfrw
S cf suu
f kd todtrSwðf yjyefyg
onf? trsm;tm;jzifh Edik if rH sm;. uav;toufowfrw S cf suof nf (18) ESpf
jzpfaomfvnf; tcsKŒd Edik if rH sm;wGif xd@k xufi,faom (16) ESpaf tmuft&G,u f kd
uav;tjzpf owfrw S x f m;ygonf? xdo k @kd uav;tjzpf owfrw S cf suw
f ckxoJ m
uJjG ym;aeonfomru Edik if t H vdu k f owfrw S x
f m;aomuav;rsm; tvkyv f yk f
aomtouf/ w&m;Oya't& jypf'%fp&D ifEikd af omtouf ponfw@kd rmS vnf;
wEdik if EH iS w
hf Edik if H uJjG ym;vsu&f ydS gonf?

(13) uav;ppfom; (Child Soldier)


uav;ppfom;qdo k nfrmS touf (18) ESpaf tmuf&o dS l a,musmf ;av;
odŒk r[kwf rde;f uav;udk t+rJwrf;ppfwyf od@k r[kwf t+rJwrf;r[kwaf omppfwyf
od@k r[kwf vufeufuikd t f zJ@G rsm;wGif vufeufuikd o f nfjzpfap/ rudik o f nfjzpfap
xrif;csu/f ypPn;f xrf;/ owif;yd@k wm0efxrf;aqmifjcif;/ rdom;pk0ifrsm;r[kwb f J
xdt k zJ@G EiS hf twlaemufrv S ukd yf gapjcif;/ vdiyf ikd ;f qdik &f m&nf±, G cf sujf zifjh zpfap/ t
wif;t=uyf vufxyf,&l ef &nf&, G cf sujf zifjh zpfap yg0ifaejcif;wd@k omru tjcm;
aomyHpk rH sK;d rsK;d jzifh ywfoufaeaomolrsm;jzpfonf[/k tmz&duwdu k &f dS uav;
rsm;tm; ppfwyfrsm;twGi;f 0ifa&mufapr_EiS yhf wfoufI taumif;qH;k csrw S &f
rnfh rl0g'rsm;wGif azmfjyxm;onf? xdt k "dym` ,fziG q hf ckd suu
f kd Edik if w H umu vuf
cHtoHk;ðyvsuf&Sdonf?
uav;ppfom;ESiyhf wfoufI uav;oli,frsm; tcGit hf a&;qdik &f m o
abmwlpmcsKyf (Convention on the Rights of the Child) wGif vufeufuikd f
yÉdyuQtwGi;f &Sd uav;rsmtm; umuG,af y;&ef tpd;k &rSwm0ef&o dS nf[k qdx k m;
onft h jyif touf (15) ESpaf tmuf&u dS av;rsm;tm; ppfwyftwGi;f ppfrx _ rf;
apjcif;udk umuG,w f m;qD;ay;&ef wm0efay;xm;onf? yifrpmcsKyfwiG f uav;
rsm;ppfwyftwGi;f qENtavsmuf 0ifa&mufEikd o f nft h oufukd (15) ESpo f wfrw S f
xm;cJah omfvnf; 1999 ckEpS /f arvwGit f wnfðyjyXmef;cJah om uav;ppfom;
23

HRterm.pmd 23 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
pmcsKyf[t k odrsm;onfh uav;rsm; vufeufuikd yf ÉdyuQwiG f yg0ifrE_ iS yhf wfouf
aom aemufqufwpGJ mcsKyf (Protocol) wGif xdt k oufukd (18) ESpo f @kd wd;k jr‡ijhf y
Xmef;vdu k o f nf?
xdak emufqufwpGJ mcsKyfwiG f pmcsKyftzJ@G 0if Edik if rH sm;taejzifh touf
(18) ESpaf tmuf uav;rsm;tm; vufeufuikd yf ÉdyuQtwGi;f ppfyw GJ u kd cf u
kd rf r_ sm;
wGif wdu k ±f u kd yf g0ifrr_ ðy&ef/ touf (18) ESpaf tmuf uav;rsm;tm; twif;t
=uyfppfwyfx0J ifapjcif;/ ppfom;tjzpf aumuf,jl cif;rsm;rðy&ef/ qENtavsmuf
ppfwyftwGi;f 0ifa&mufru _ kd (18) ESpt f jzpfowfrw S af y;&ef/ xd@k o@kd rjzpfEikd yf gu
tedrq hf ;kH (16) ESpo f wfrw S &f ef/ xdo
k @kd owfrw S x
f m;aomtoufukd tpd;k &.qEN
wckxjJ zifh av#mch sjcif;rðy&ef/ qENtavsmuf 0ifa&mufa=umif;udk tmrcHEikd &f ef
twGuf xdo k rl sm;. toufaxmufcpH mESihf rdbtkyx f rd ;f olrsm;. axmufccH suf
&,l&efw@kd ukd vkyaf qmif&efwifjyxm;onf? tjcm;tpd;k &r[kwaf om vufeuf
udik t
f zJ@G tpnf;rsm;udv k nf; touf (18) ESpaf tmuf uav;rsm;tm; ppfrx _ rf;
apjcif;udk &yfw&Hh efqx kd m;onf? vl@tcGit hf a&; pmcsKyfrsm;teuf ,ckaemuf
qufwGJ pmcsKyfwckxo J mv#if tpd;k &r[kwaf omtzJ@G rsm;. yg0ifywf oufru _ kd
&yfw&hH ef awmif;qdx k m;jcif; &Sad o;onf?
xdak emufqufwpGJ mcsKyfonf 2002 ckEpS /f azazmf0g&v D (12) &ufae@
wGif touf0ifvmcJo h nf? ta&SŒtm&SwiG f uarBm'D;,m;/ w±kw/f tif'ekd ;D &Sm;ESihf
wDarmEdik if w H @kd u y%mrvufrw S f (Signature) a&;xd;k xm;+yD; AD,uferfEiS hf zd
vpfyikd Ef ikd if w H @kd u twnfðyvufrw S f (Ratification) a&;xd;k xm;onf?

(14) Edik if o
H m;ESihf Edik if aH &;qdik &f m tcGit hf a&;rsm; (Civil and Political Rights)
Edik if o
H m;ESiEhf ikd if aH &;qdik &f m tcGit hf a&;rsm;onf vlom;wd@k wiG &f adS om
tcGithf a&;rsm; jzpf±o kH mru Edik if w H iG ;f &Sv
d o l m;wdik ;f tay: oufqikd &f mtpd;k &u
av;pm;vdu k ef m&ef vdt k yfaom vlwOD;wa,mufcsi;f . vGwv f yfciG rhf sm;yifjzpf
onf? xdt k cGit hf a&;rsm;ESiyhf wfoufI ukvor*~ taxGaxGnv D mcHrS 1966
24

HRterm.pmd 24 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
ck/ 'DZifbmv 16 &ufae@wiG f twnfðyjyXmef;cJah om Edik if w H umEdik if o H m;ESihf
Edik if aH &;qdik &f m tcGit hf a&;rsm; oabmwlpmcsKyfwiG f &Si;f &Si;f vif;vif; azmfjyxm;
onf? a,bl,sajymEdik o f nfrmS Edik if o H m;tcGit hf a&;qdo k nfrmS Edik if oH m;wd@k .
touf&iS cf iG Ehf iS hf vGwv f yfciG w hf @kd ukd tpd;k &u w&m;vufvw G f 0ifa&mufaESmuf
,Sujf cif;rS umuG,af y;aom tcGit hf a&;rsm;udk qdvk okd nf? Oyrm - touf&iS f
cGifh/ u|efðyjcif;rSuif;vGwfcGifh/ ESdyfpufjcif;rSuif;vGwfcGifh/ yk*~vu d vGwfvyfcGifh/
vHòk cHciG /hf vGwv f yfciG /hf vGwv f yfpmG oGm;vmcGi/hf ,H=k unfu;kd uG,cf iG /hf w&m;a&;t&
pD&ifcyH ikd cf iG phf onfw@kd jzpfonf? Edik if aH &;tcGit hf a&;qdok nfrmS wdik ;f jynf&t dS pd;k &.
vkyif ef;a&;&mrsm;wGif Edik if o H m;rsm; yg0ifywfoufciG u hf kd qdykd gonf? Oyrm - rJ
ay;cGi/hf a&G;cs,cf yH ikd cf iG /hf Edik if oH m;jzpfciG /hf tpd;k &ay:vpDrsm; csrw S af qmif&u G &f mwGif
od&ydS g0ifciG /hf vGwv f yfpmG xkwaf zmfajymqdck iG /hf owif;Xmersm;vGwv f yfciG Ehf iS hf vGwf
vyfpmG tzJ@G tpnf;rsm;zJ@G pnf;cGihf ponfw@kd jzpfygonf?

(15) vl@tcGit hf a&; aumfr&Sif (Commission on Human Rights)


Taumfr&Sit f m; ukvor*~ pD;yGm;a&;ESihf vlra_ &;aumifpD (United
Nations Economic and Social Council) u 1946 ckEp S w
f iG f zJ@G pnf;cJo
h nf?
xkad umfr&Sit f m; vl@tcGit hf a&;rsm; wd;k wufapa&;ESihf umuG,af y;a&;wd@k vkyf
aqmif&ef tcGit hf m%mrsm; tyfEiS ;f xm;onf?
rlvtpu Taumfr&Siu f kd vl@tcGit
hf a&;pmcsKyfpmwrf;rsm;udk jyifqif
a&;qJ&G eftwGuo f ufoufom zJ@G pnf;cJjh cif;jzpfonf? Taumfr&Siu f aeI t
jynfjynfqikd &f m vl@tcGit hf a&;a=unmpmwrf;/ Edik if w H um pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf
,Ofaus;r_ tcGit hf a&;qdik &f m oabmwlpmcsKyfEiS hf Edik if w H um Edik if o H m;ESiEhf ikd if H
a&;qdik &f m tcGit hf a&;rsm; oabmwlpmcsKyfw@kd ukd jyifqifa&;qJaG y;Edik cf o hJ nf?
1967 ESihf 1970 ckEpS rf sm;wGif Taumfr&Sit f m; vl@tcGit hf a&;udprP sm;tm; apmifh
=uyf&ef wm0efukd wd;k jr‡io hf wfrw S v f ukd o
f nfah emufyikd ;f aumfrwD. vkyyf ikd cf iG hf
tm%m&Srd r_ sm; ydrk u kd s,jf yef@vmcJo h nf? aemufyikd ;f wGif aumfr&Sit f m; vl@tcGihf
25

HRterm.pmd 25 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
ta&;rsm;udk ajymifajymifwif;wif; csK;d azmufrr_ sm;/ tpkvu kd t f òyv H ukd Ef iS hf pepfw
us usL;vGerf r_ sm;udk pHpk rf;ppfaq;&eftwGuf vkyyf ikd cf iG ðhf ycJyh gonf? xdo k @kd ppkH rf;
azmfxw k &f mwGif trsm;jynfol =um;em;Edik af om vkyif ef;pOftaejzifh vl@tcGit hf
a&; csK;d azmufaom Edik if rH sm;tay: jypfwif±w _ cf sjcif;udk aumfr&Siu f vkyaf qmif
Edik yf gonf? xk@d tjyif vkyif ef;pOf (1503) t&vnf; aumfr&Sio f nf vl@tcGit hf a&;
csK;d azmufrE_ iS yhf wfoufonfh pGypf cGJ surf sm;udk wdu k ±f u kd pf pkH rf;ppfaq;oGm;cGihf &Syd g
onf?
vuf&t dS aejzifh vl@tcGit hf a&;aumfr&Sio f nf vlŒtcGit hf a&; csK;d azmuf
r_rsm;udk pHpk rf;azmfxw k jf cif;/ vlŒtcGit hf a&;ESihf ywfoufaom tpDtpOfrsm;ESihf
ay:vpDopfrsm;twGuf tqdw k ifoiG ;f jcif;/ vlŒtcGit hf a&; umuG,af &;twGuf
tultnDvt kd yfaom Edik if rH sm;udk t}uH^m%frsm;ESiehf nf;ynm tultnDrsm;
ay;jcif;/ ,if;&nf&, G cf surf sm;ESihf qufpyfaeaom u¾rsm;twGuf vkyu f ikd f
aqmif&u G jf cif;wdŒk jzpfonf? 1992 ckEpS rf pS wifI &0rf'gEiS hf ,cif,*l pkd vm;AD;,m;
Edik if rH sm;uJo h Œkd vl@tcGit hf a&;tajctae qd;k qd;k 0g;0g; jzpfymG ;cJah om Edik if rH sm;ESihf
ywfoufI txl;aqG;aEG;r_ tpnf;ta0;rsm; usi;f ycJo h nf?
ukvor*~ tzGŒJ 0ifEikd if w H ikd ;f onf ukvor*~yÉdnmOfukd vufrw S af &;
xd;k vdu k o f nfEiS w hf òydief uf tjynfjynfqikd &f m vlŒtcGit hf a&;pHrsm;udk vdu k ef m&ef
wm0ef&o dS nf? tjcm;pmcsKyfpmwrf;rsm;ukd vufrw S x f ;kd onfjzpfap/ rxd;k onf
jzpfap tjynfjynfqikd &f m vlŒtcGit hf a&;a=unmpmwrf;yg vlŒtcGit hf a&;pHrsm;
udk vdu k ef m&efrmS tzGŒJ 0ifEikd if w H ikd ;f . wm0efEiS 0hf wW&m;rsm; jzpfvmcJo h nf? ukv
or*~yÉdnmOfrS qif;oufvmaom TvlŒtcGit fh a&;aumfr&Sio f nf ukvor*~
tzGŒJ 0if Edik if rH sm;teuf vlŒtcGit hf a&;ESiyhf wfoufonfh pmcsKyfrsm;udk vufrw S f
a&;xd;k jcif;r&Sad om Edik if rH sm;. vlŒtcGit hf a&; csK;d azmufrr_ sm;udyk g a0zefEikd af om
tm%m&So d nfh tzGŒJ jzpfonf?
vlŒtcGit hf a&;aumfr&Siu f kd pD;yGm;a&;ESihf vlra_ &;aumifpu D 1946 ckEpS f
wGif pwifzŒJG pnf;cJ+h yD; ,aeŒwdik f ESppf OfaqG;aEG;yGrJ sm;ðyvkyI f vlŒtcGit fh a&;vkyf
26

HRterm.pmd 26 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
ief;rsm;udk vkyu f ikd af qmif&u
G af eonf? rlvu aumfr&Sit f zGŒJ 0if (18) Edik if jH zifh
pwifcahJ omfvnf; ,cktcg aumfr&Sit f zGŒJ 0if (53) Edik if jH zifh zGŒJ pnf;xm;&So d nf?
tzGŒJ 0ifEikd if rH sm;rSm &moufyefr[kwb f J (3) ESpv f #iw f }udrf a&G;aumufonf?a&G;
aumuf&mwGif ukvor*~enf;pepftwdik ;f a'otvdu k f cGjJ cm;xm;aom Edik if H
rsm;. cGw J rf;pepft& tmz&dua'orS (15) OD;/ tm&Sa'orS (12) OD;/ ta&SŒOa&m
ya'orS (5) OD;/ awmiftar&dua'orS (11) OD;/ taemufOa&myESihf tjcm;a'o
[k owfrw S x f m;aom =opa=wvs/ uae'g/ e,l;ZDvefEiS hf tar&duefEikd if rH sm;rS
(10) OD; ponfjzifh a&G;aumufjcif;jzpfonf? aumfr&SiS . f vkyif ef;rsm;udk pD;yGm;a&;
ESihf vlra_ &;aumifp. D pnf;rsO;f / vkyx
f ;kH vkyef nf;rsm;t& vkyaf qmif&onf? aiG
a=u;udpEP iS q hf ikd af om tqdðk ycsurf sm;/ t}uHðycsurf sm;/ aiGpm&if;ESihf tpDtpOf
rsm;udv k nf; pD;yGm;a&;ESihf vlra_ &;aumifpu D t+rJwrf; jyefvnfo;kH oyfonf?
vlŒtcGit hf a&;aumfr&Sif tzGŒJ 0ifEikd if H (53) Edik if o H nf aumfr&Si. f rsm;
jym;vSaom vkyif ef;rsm;tm;vH;k udk vkyu f ikd af qmif&u G &f ef rvG,u f al oma=umifh
vlŒtcGit fh a&; aumfr&SiS . f atmufwiG f tvkyt f zGŒJ rsm;/ Edik if t
H vdu k f vlŒtcGit hf
a&; txl;pHpk rf;ppfaq;a&; t&m&Srd sm;/ u¾tvdu k f vlŒtcGit hf a&; txl;pHpk rf;
ppfaq;a&; t&m&Srd sm;tjyif vGwv f yfI u|r;f usio f rl sm;ESihf zGŒJ pnf;xm;aom
qyfaumfr&Sif (Sub-Commission) wdŒk udk zGŒJ pnf;cefŒtyfxm;onf?
vlŒtcGit hf a&;aumfr&Siaf tmuf&dS tvkyt f zGŒJ rsm;wGif -
Õ twif;t=uyfqENrygbJ aysmufq;kH r_qi kd &f mtvkyt f zGŒJ (Working Group
on Enforced of Involuntary Disappearance)
Õ w&m;vufvw
G f zrf;qD;xdr;f odr;f r_qikd &f m tvkyt
f zGŒJ (Working Group
on Arbitrary Detention)
Õ zGŒH òzd;wd;k wufrt
_ cGit
hf a&;qdik &f mtvkyt
f zGŒJ (Working Group on the Right
to Development) wdŒk yg0ifonf?
xdŒk jyif vlŒtcGit hf a&;aumfr&Sio
f nf Edik if tH vdu
k f vlŒtcGithf a&; csK;d
azmufrr_ sm;udk vlŒtcGit hf a&;qdik &f m txl;pHpk rf;ppfaq;a&; t&m&Srd sm; cefŒtyf
27

HRterm.pmd 27 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
I vlŒtcGiahf &;tajctaersm;udk pHpk rf;ppfaq;&ef wm0efay;tyfavh&o dS nf? ,ck
tcsed t f xd tmz*efepPwef/ ygy;l 0ge,l;*De;D ,m;/ jrefrm/ uarBm'D;,m;/ usL;bm;/
t,fvq f maA;'d;k / tDauG';kd / *GgwrD mvm/ a[wD/ tD&wf/ tD&ef/ ,l*pkd vm; AD;,m;/
ydv k ef/ qdrk m;vD;,m;/ wd*k /kd Adak v;AD;,m;/ b&Gr'f /D ±dak r;eD;,m;/ ygvuf pwdik ;f /
oD&v d uFm/ ql'efEiS hf Zdik , f m;Edik if w
H Œkd twGuf txl;pHpk rf;ppfaq;a&; t&m &Srd sm;
cefŒtyfapv$wfcJhonf?
xdŒk jyif vlŒtcGit hf a&; aumfr&Sio f nf u¾tvdu k f txl;ud, k pf m;
vS,rf sm; (Thematic procedures) cefŒtyfjcif;udv k nf; ðyvkyaf vh&o dS nf? ,ck
tcsed t f xd w&m;vufvw G f owfjzwfjcif;/ ESyd pf ufnO‡ ;f yrf;jcif;/ a=u;pm;ppfom;
rsm;oH;k jcif;/ bmoma&;t& zdEydS jf cif;/ uav;oli,frsm;tm; a&mif;0,fazmuf
um;jcif;/ vlrsK;d a&;rke;f wD;r_EiS hf cJjG cm;zdEydS jf cif;/ vGwv f yfpmG xkwaf zmfajymqdjk cif;/
w&m;a&;qdik &f m ,E &W m;vGwv f yfr/_ trsK;d orD;rsm;tm; t=urf;zufr/_ pGe‹f ypf
ypPn;f rsm;. tusK;d oufa&mufjcif; ponfu h ¾rsm;qdik &f m txl;ud, k pf m;vS,f
rsm;udk cefŒtyfxm;onf? xd@k tjyif qENrygbJ aysmufq;kH jcif;/ rw&m;csKyfaESmif
jcif;/ zH@G òzd;wd;k wufciG Ehf iS hf a&GŒajymif;tvkyo f rm;rsm; ta=umif;wd@k EiS hf ywfoufI
pHpk rf;&ef tvkyt f zJ@G rsm; zJ@G pnf;xm;onf? jynfwiG ;f Y tajcwus raexdik &f aom
olrsm; (Internally Displaced Persons) wd@k ta=umif;ESihf ywfoufI txl;
ud, k pf m;ðy (Special Representative) wOD;udk cef@tyfxm;onf? xdw k m0ef&o dS l
rsm;rS aumfr&Six f oH Œkd tpD&ifcpH m wifoiG ;f &ygonf? Edik if t H vdu k f wifoiG ;f jcif;
r[kwb f J ta=umif;t&m u¾tvdu k f wifoiG ;f jcif;jzpfonf? Edik if t H vdu k Ef iS hf
u¾tvdu k f cefŒtyfxm;aom txl;pHpk rf;ppfaq;a&; t&m&Sx d oH Œkd tpd;k &r
[kwaf omtzGŒJ rsm;u v_ŒH aqmfjcif;/ vdt k yfaom owif;rsm;udk axmufyjhH cif;rsm;
vkyfaqmifavh&Sdonf?
ajcmufywf=umjrifah om vlŒtcGit fh a&; aumfr&Sin f v D mcHukd ESppf Of
rwfvv,frS {+yDvuket f xd qGpZf mvefEikd if /H *seD AD mòrdŒwGif usi;f yonf? nDvm
cHwiG f yxrOD;qH;k aumfr&Si. f OuUXwOD;/ 'kw, d OuUX oH;k OD;ESihf rSww f rf;wifwOD;
28

HRterm.pmd 28 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
udk a&G;cs,w f ifajr‡mufonf? xdŒk aemuf nDvmcHtpDtpOfEiS hf tcsed Zf ,m;wdŒk udk
owfrSwf=uonf?
aumfr&Sit f zGŒJ 0ifrsm;onf nDvmcHrpwifrED iS hf nDvmcHtwGi;f wGif ‚if;
vufatmuf&dS tvkyt f zGŒJ i,frsm;tm;vH;k ESihf awGŒqHo k nf? nDvmcHrpwifrD
awGŒqHak om awGŒqHrk u _ kd (Pre-Sessional Working Group Meeting) [kac:+yD;
nDvmcHtwGi;f tvkyt f zGŒJ rsm;ESihf awGŒqHrk _ rsm;udk (Sessional Working Group
Meetings) [kac:onf? tcsKŒd vkyif ef;tzGŒJ rsm;. awGŒqHak qG;aEG;r_rsm;wGiv f l
trsm; yg0ifwufa&mufEikd o f nf? vlŒtcGit hf a&; aumfr&Sin f v D mcHoŒkd aumfr&Sif
tzGŒJ 0if Edik if rH sm;tjyif tzGŒJ 0ifr[kwaf om Edik if u H , kd pf m;vS,rf sm;/ ukvor*~
at*sipf rD sm;rS ud, k pf m;vS,rf sm;/ ukvor*~wiG f twdik yf ifct H qifh &&Sx d m;aom
tpd;k &r[kwo f nft h zGŒJ rsm; wufa&mufEikd o f nf?
vlŒtcGit hf a&;aumfr&Sif nDvmcHvyk if ef;pOft& nDvmcHwiG f aqG;aEG;
rnfh acgi;f pOfupd rP sm;udk ukvor*~ taxGaxGtwGi;f a&;rSL;. ud, k pf m;vS,u f
rdwq f ufa=unm+yD; xdak cgi;f pOfrsm;ESiyhf wfoufaom aemufco H rdik ;f a=umif;ESihf
pm&Gupf mwrf;rsm;udk wifjyonf? txl;pHpk rf;ppfaq;a&; t&m&SEd iS hf u|r;f usio f l
rsm;. Edik if t H vdu k f odŒk r[kwf u¾tvdu k t f pD&ifcpH mrsm;udk acgi;f pOfrsm; raqG;
aEG;cif wifjyavh&o dS nf? xdŒk aemuf aumfr&Sit f zGŒJ 0ifwOD;u acgi;f pOfukd rdwf
qufay;+yD; aumfr&Sirf [kwaf om Edik if u H , kd pf m;vS,rf sm;ESihf ukvor*~wiG f t
wdik yf ifct H qifh &&Sx d m;aom tpd;k &r[kwaf omtzGŒJ rsm;. ud, k pf m;ðyolrsm;rS
ud, k w f ikd f 0ifa&mufajymqdw k ifjyjcif;udk ðyvkyo f nf? xdŒk jyif tpd;k &r[kwaf om
tzGŒJ tpnf;rsm;taejzifh Edik if w H Edik if t
H ay: odŒk r[kwf vlŒtcGit hf a&; u¾wck
ta=umif; tpD&ifcpH mrsm;udk xkwaf 0jzefŒcsEd ikd o f nf? xdo k Œkd ajymqdck &H aom Edik if H
taejzifv h nf; xdak jymqdck surf sm;tay: jyefvnfacsycGi&hf o dS nf? aemufq;kH wGif
xdak cgi;f pOfEiS yfh wfoufI qH;k jzwfcsuu f kd aumfr&Sit f zGŒJ 0if Edik if w H Edik if u H rl=urf;
wifoiG ;f I aumfr&Sit f zGŒJ 0ifrsm;u rJqENay;um qH;k jzwfcsucf srw S of nf? aumfr
&Sit f zGŒJ 0if r[kwaf om Edik if rH sm;onf qH;k jzwfcsurf =l urf;udk yl;wGw J ifoiG ;f Edik af omf
29

HRterm.pmd 29 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
vnf; rJay;I qH;k jzwfcsucf srw S af &;twGuf aqG;aEG;&mwGif yg0ifciG rhf &Sad y? xdo k Œkd
aumfr&Siu f csrw S v f u kd af om qH;k jzwfcsurf sm;udk pD;yGm;a&;ESihf vlra_ &;aumfrwD
u twnfðy&ef vdt k yfonf?
ukvor*~ vlŒtcGifhta&;qdkif&mtzGJŒrsm;teuf TvlŒtcGifhta&;
aumfr&SiEf iS hf ‚if;.taxmuftulðy qyfaumfr&Siw f iG o
f m tpd;k &r[kwaf om
tzGŒJ rsm; wduk ±f u kd yf g0ifvy_ &f mS ;Edik o f nft h wGuf xl;jcm;onf[q k Ekd ikd of nf? xdt k
zGŒJ rsm;onf vlŒtcGit hf a&; tpD&ifcpH mrsm;udk ðypka&;om;xkwaf 0+yD; wifjyEdik f
±Hrk #ru rdrwd Œkd wifjyaomEdik if H odŒk r[kwf ta=umif;t&mu¾rsm;tay: pdw0f if
pm;axmufcv H pkd w d &f o dS nfh Edik if u H , kd pf m;vS,rf sm;. a&SŒarSmufwiG f ud, k w
f ikd u
f , kd f
us tpD&ifcw H ifjyEdik o f nf? xdŒk jyif rdrw d Œkd csrw
S af pvdak om qH;k jzwfcsurf sm; csrw S f
apa&;twGuf wGe;f tm;ay; wdu k w f eG ;f v_ŒH aqmfrr_ sm; vkyaf qmifEikd o f nf? ukv
or*~taxGaxGnv D mcHukd Edik if u H , kd pf m;vS,rf sm;om wufa&mufEikd af omfvnf;
vlŒtcGit hf a&; aumfr&Siw f iG f Edik if u H ,kd pf m;vS,rf sm;omru tpd;k &r[kwaf om
tzGŒJ rsm;yg yg0ifwufa&mufEikd af oma=umifh tpd;k &r[kwaf om tzGŒJ tpnf;rsm;
. vkyaf qmifru _ kd todtrSwðf yaom ukvor*~. nDvmcHwck[k qdEk ikd o f nf?

(16) trsK;d orD;rsm;tqift


h wef;qdik &f maumfr&Sif (Commission on the Sta-
tus of Women)
trsK;d orD; tqift h wef;qdik &f m aumfr&SiS o f nf pD;yGm;a&;ESihf vlra_ &;
aumifpaD tmufwiG f zJ@G pnf;xm;aom vkyif ef;aumfr&Sif (9) ckteuf wcktyg
t0ifjzpfonf? (1947) ckEpS w f iG f pwifxal xmifcahJ om trsK;d orD;tqift h wef;
qdik &f m aumfr&Si. f wm0efrmS Edik if aH &;/ pD;yGm;a&;/ vlra_ &;/ Edik if o
H m;cH,al &;ESihf
ynma&;e,fy,frsm;wGif trsKd;orD;tcGifhta&;rsm; wdk;wufjrifhrm;apa&;ESifh
ywfoufonfh tpD&ifcHpmrsm;/ t}uHay;csufrsm;tm; pD;yGm;a&;ESifh vlr_a&;
aumifpo D @kd jyifqifay;&efjzpfonf? xd@k jyif trsK;d orD;tcGit hf a&; e,fy,fxw J iG f
trsK;d om;ESihf trsK;d orD; wef;wltcGit hf a&; &&Sad &;twGuf csucf si;f ajz&Si;f aqmif
30

HRterm.pmd 30 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
&Gufay;&ef vdktyfaom jy\emrsm;ESifhywfoufI t}uHOm%frsm;vnf;ay;
Edkifonf?
aemufyikd ;f wGif aumfr&Si. f wm0efrsm; ydrk u kd s,jf yef@ tm;aumif;vmcJ+h y;D
trsK;d orD;tcGit hf a&; pHcsed pf !
H e$ ;f rsm; owfrw S af &;/ qufo, G rf v _ yk if ef;rsm;udk
jyefvnfo;kH oyfa&;/ taxGaxGt}uHay;csurf sm; xkwjf yefa&;wd@k txd us,jf yef@
vmcJo h nf? aumfrwDonf trsK;d orD;rsm;. Edik if aH &;tcGit hf a&;qdik &f m oabm
wlpmcsKyfEiS hf vufxyf+yD;aom trsK;d orD;rsm;. Edik if o H m;jzpfciG q hf ikd &f m pmcsKyfw@kd
udk rl=urf;a&;qJcG o hJ nf? aumfrwD.OD;aqmifrj_ zifh urBmt h rsK;d orD; nDvmcH (4)
ckukd ruUpuD efpw D ;D / udyk ef[ef/ Ekid ±f bkd ED iS hf bD*si;f òrdŒwd@k wiG af tmifjrifpmG usi;f yEdik f
cJo
h nf? rlvpwifz@GJ pnf;pOfu aumfr&SiS t f zJ@G 0if (15) OD;&S&d mrS aemufyikd ;f wGif
(45) OD;xd wd;k yGm;vmonf? xdak umfr&Sit f zJ@G 0ifrsm;onf ‚if;wd@k . oufqikd &f m
tpd;k &rsm;udk ud, k pf m;ðyonf?

(17) tjynfjynfqikd &f m tvkyof rm;tzGŒJ csKyf. t}uHðyaxmufccH surf sm;ESihf


oabmwlncD surf sm;udk toH;k csjcif;qdik &f m u|r;f usio
f rl sm;aumfrwD (Com-
mittee of Experts on the Application of Conventions and Recom-
mendations of the International Labor Organization)
TaumfrwDonf tjynfjynfqikd &f m tvkyo f rm;tzJ@G csKyf tzJ@G 0ifEikd if H
rsm;. vdu k ef maqmif&u G f taumiftxnfazmf&ef wm0ef&rdS r_ sm;tm; trSew f
u,f taumiftxnfazmf av;pm;vdu k ef mjcif;&Srd &Su d kd avhvm&eftwGuf t
jynfjynfqikd &f m tvkyo f rm;tzJ@G csKyfuaeI zJ@G pnf;xm;aomaumfrwDjzpfonf?
TaumfrwDukd vGwv f yfonfh u|r;f usio f rl sm;jzifh aygi;f pyfz@JG pnf;xm;ygonf?
xkud |r;f usio f rl sm;udk ‚if;wd@k . ud,
k yf ikd pf rG ;f aqmifEikd rf _ t&nftcsi;f rsm;tvdu k f
tjynfjynfqikd &f m tvkyo f rm;tzJ@G csKyf taxGaxG!e$ =f um;a&;rSL;. t}uHðy
csut f & tkycf sKyfra_ umifpu D aeI cef@tyfxm;onf? TaumfrwD. vkyif ef;wm
0efrmS Edik if rH sm;u vdu k ef mygrnf[k oabmwlvufrw S f a&;xd;k xm;aom pmcsKyf
31

HRterm.pmd 31 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
yg ta=umif;t&mrsm;tm; trSew f u,f av;pm;vdu k ef mjcif;&Srd &Su d kd od&&dS eft
wGuf xdEk ikd if rH sm;u wifoiG ;f onfh yHrk eS t
f pD&ifcpH mrsm;tm; avhvmjcif;jzpfonf?
tu,fI Edik if w H Edik if o
H nf tjynfjynfqikd &f m tvkyo f rm;tzJ@G csKyf. pmcsKyfw
ckcuk kd vufrw S rf xd;k xm;aomfvnf; xdEk ikd if . H tpd;k &rSwifoiG ;f aom tpD&ifcpH m
ud=k unfI h aumfrwDu avhvmEdik o f nf? tu,fI Edik if w H Edik if oH nf ‚if;. vkyf
ief;wm0efrsm;ukd oifah vsmo f vdk taumiftxnfazmfaqmif&u G jf cif;r&S[
d k aumf
rwDu oH;k oyfcyhJ gu xdEk ikd if t H aejzifh vkyaf qmifoifah om tcsurf sm;udk aqmif
&Guo f mG ;&ef aumfrwDu yef=um;&onf?

(18) pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESi,


hf Ofaus;r_ tcGit
hf a&;rsm; aumfrwD (Commit-
tee on Economic, Social and Cultural Rights)
TaumfrwDonf pD;yGm;a&;/ vlral &;ESihf ,Ofaus;rl tcGit hf a&;rsm;qdik f
&m oabmwlpmcsKyft& zJ@G pnf;cJjh cif;r[kwb f J ukvor*~. pD;yGm;a&;ESihf vlra_ &;
aumifpD (ECOSOC) u 1985 ckEpS w f iG f zJ@G pnf;ay;vdu k jf cif;jzpfonf?
pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_ tcGit hf a&;qdik &f m oabmwlpmcsKyf
tzGŒJ 0ifEikd if rH sm;onf 1985 ckEpS t f xd rdrw d Œkd Edik if . H tpD&ifcpH mrsm;udk ukvo
r*~. pD;yGm;a&;ESiv hf rl a_ &; aumifpx D o H Œkd tpD&ifcw H ifoiG ;f cJ=h u&onf? 1985
ckEpS w
f iG f pmcsKyftzGŒJ 0if Edik if rH sm;. vkyaf qmifrr_ sm;tay: ydrk I kd apmif=h unfEh ikd &f ef
twGuf ukvor*~ pD;yGm;a&;ESihf vlra_ &;aumifpo D nf vGwv f yfaom u|r;f usif
ol (18) OD;yg0ifonfh pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_ tcGit hf a&;qdik &f m oabm
wlpmcsKyfaumfrwDukd oD;oefŒzGŒJ pnf;cJo h nf? odŒk &mwGif topfzŒJG pnf;vdu k af om
pmcsKyfaumfrwDonf ukvor*~&dS pD;yGm;a&;ESiv hf rl a_ &;aumifp. D atmufwiG f
om qufvuf&adS ecJo h nft h wGuf tjcm;pmcsKyfaumfrwDuo hJ Œkd pmcsKyfEiS o
hf m
oufqdkifaom/ oufqdkif&mpmcsKyfatmufwGif zGJŒpnf;xm;aom aumfrwDr
[kwfacs?
aumfrwD0if (18) OD;udk (4) ESpv f #iw f }urd f a&G;aumufaomfvnf; aumf
32

HRterm.pmd 32 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
rwD0ifwOD;pD. oufwrf;ukeq f ;kH csed rf mS wa,mufEiS w hf a,muf rwln=D uyg?
(18) OD;teuf (15) OD;udk tmz&du/ tm&S/ ta&SŒOa&my/ vufwiftar&duESihf
taemufOa&mywdŒk rS tnDtr# a&G;cs,+f yD; useo f ;kH OD;udk pmcsKyftzGŒJ 0ifEikd if rH sm;
xJrS a'otvdu k f xyfraH &G;cs,o f nf? aumfrwDonfwESpv f #if (3) }udraf wGŒqHk
I tpnf;ta0;usi;f yonf? pmcsKyftzGŒJ 0ifEikd if rH sm;onf pmcsKyftzGŒJ 0ifEikd if jH zpf
vm+yD; (2) ESpt f wGi;f aumfrwDoŒkd tpD&ifcpH m wifoiG ;f &+yD; yHrk eS f (5) ESpv f #iw f
}udrf tpD&ifcw H ifoiG ;f &onf? TaumfrwDonf 1995 ckEpS u f yem;rm;Edik if &H dS
tdr, f mpDru H ed ;f rsm;udk pHpk rf;azmfxw k &f eftwGuf pHpk rf;ppfaq;a&;tzGŒJ udk apv$wf
cJo
h nf? xdu k ohJ Œkd pHpk rf;ppfaq;a&;tzGŒJ apv$w+f yD; ud, k w f ikd u f , kd u
f s oGm;a&muf
pHpk rf;jcif;rsK;d udk tjcm;pmcsKyfaumfrwDrsm;u vkyaf qmifjcif;r&Sad o;acs?
tpD&ifcpH m wifoiG ;f rnfh Edik if t H wGuf ar;cGe;f rsm;jyifqif&ef ud, k pf m;
vS,f (5) OD;ygaom vkyif ef;tzGŒJ udk óudwifzŒJG pnf;avh&o dS nf? tpD&ifcw H if&rnfh
Edik if u H ,kd pf m;vS,o f nf aumfrwDtpnf;ta0;wGif tpD&ifcpH mudk wifoiG ;f &
onf? xdo k Œkd tpD&ifcpH mwGipf mcsKyfygtcsurf sm;udk taumiftxnfazmf&mY rnf
onft h a=umif;a=umifh tm;enf;ae&onfukd tpD&ifcaH vh&o dS nf? trsm;tm;jzifh
Edik if .H "et&if;tjrpfwŒkd a=umif[ h I l ta=umif;jywwfonf? tpD&ifcpH mwGif
yxrtydik ;f taeESihf Edik if . H taxGaxGtajctae/ pmcsKyfygtcsurf sm;. taxG
axG tajctaersm;udw k ifjyI 'kw, d tydik ;f wGif pmcsKyfygtyd'k rf sm;udk taumif
txnfazmfrt _ a=umif; tpD&ifcpH mudk tyd'k t f vdu k f tpD&ifc&H onf? xdEk ikd if H
ud, k pf m;vS,t f m; vkyif ef;tzGŒJ u jyifqifxm;aomudprP sm;/ aumfrwD tzGŒJ 0if
rsm;u ar;jref;vdak om ar;cGe;f rsm;udk ar;jref;+yD; tpD&ifcpH mudk avhvm=uonf?
aemufw&uf tpnf;ta0;jyefponft h cg Edik if uH ,kd pf m;vS,u f ,refae‹u ar;
cGe;f rsm;udk ajz=um;&onf? xdŒk aemuf wcg;ydwt f pnf;ta0; ðyvkyI f wm0efay;
tyfjcif;cH&aom aumfrwD0ifwOD;u xdEk ikd if t H wGuf qH;k jzwfcsurf =l urf;udk a&;qGJ
onf? xdŒk aemufxrkd =l urf;udk useaf umfrwDtzGŒJ 0ifrsm;tm;vH;k uzwf±I _ oabm
wlncD su&f ,lonf? aemufq;kH vltrsm;wufa&mufaom tcrf;tem;wGif qH;k
33

HRterm.pmd 33 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
jzwfcsuu f akd =unm+y;D xdŒk aemuf aumfrwD. tpD&ifcpH mwGif rSww f rf;wifonf?
xdq k ;kH jzwfcsurf sm;onf ukvor*~taxGaxGnv D mcHtxd oufa&mufr&_ o dS nf?
tpd;k &r[kwaf om tzGŒJ rsm; (NGO) rsm;onf oufqikd &f mEdik if . H tpD
&ifcpH mudk avhvm&mwGif yg0ifciG rhf &Sad omfvnf;/ xdEk ikd if . H vkyaf qmifrt _ ajct
aersm;udk yHEk ydS I f aumfrwDoŒkd wifoiG ;f Edik o f nf? aumfrwD. wHcg;zGiahf qG;aEG;yGJ
rsm;wGif (NGO) rsm;taeESihf u|r;f usio f rl sm;tjzpf yg0ifEikd o f nf? vkyif ef;tzGŒJ
xHoŒkd E_wjf zift h pD&ifcEH ikd o f nf? odŒk &mwGif TaumfrwDEiS hf yl;aygi;f vkyaf qmif
aom (NGO) rsm;rSm enf;yg;vSonf? xdŒk jyif vlwOD;wa,mufcsi;f u aumfrwD
xHoŒkd rdrw d Œkd Edik if EH iS t hf pd;k &wdŒk . vkyaf qmifaer_rsm;ESihf ywfoufI wifjywdik =f um;
ydik cf iG rhf &Sad y? xdo k @kd wOD;csi;f wdik =f um;Edik rf u
_ kd cGiðhf yrnfh aemufqufwpGJ mcsKyfwck
ay:xGe;f vmEdik af p&ef pwifv@H_ aqmfvsu&f o dS nf? tcsKŒd Edik if rH sm;taejzifh TpD;yGm;
a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_qikd &f mtcGit hf a&; oabmwlpmcsKyfyg tcsurf sm;ukd
vlŒtcGit hf a&;tjzpf todtrSwðf yxm;jcif; r&Sad o;acs? Oyrm-tar&duefEikd f
iHwiG f xdt k cGit hf a&;rsm;ta=umif;udk orwuvifwef vufxufwiG rf o S mp
wifrw d q f ufajymqd+k yD; aqG;aEG;jiif;ckeaf eqJ&adS o;onf? xdt k csuo f nf ukv
or*~wiG f vlŒtcGit hf a&;qdik &f m t,ltqrsm; aqG;aEG;onft h cgwikd ;f tuef‹t
owf jzpfae&ao;onfh tcsujf zpfonf?

(19) trsK;d orD;rsm;tm; cGjJ cm;qufqrH y_ aysmufa&; aumfrwD (Committee


on the Elimination of Discrimination against Women)
TaumfrwDtm; 1979 ck/ 'DZifbm 18 &ufae@wiG f twnfðyjyXmef;
cJah om trsK;d orD;rsm;tm; enf;rsK;d pHjk zifh cGjJ cm;qufqrH r_ sm; zsuof rd ;f a&; oabm
wlpmcsKyf (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimina-
tion Against Women) t& trsK;d orD;rsm;tm; enf;rsK;d pHjk zifh cGjJ cm;xm;r_tm;
vH;k zsuo
f rd ;f a&;pmcsKyfygtcsurf sm;udk pmcsKyftzGŒJ 0if Edik if rH sm;u av;pm;vdu k f
em aqmif&u G rf _ &Srd &St
d ay: apmif=h unf&h ef zJ@G pnf;xlaxmifcjhJ cif;jzpfonf?
34

HRterm.pmd 34 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
aumfrwDwiG f tzGŒJ 0if (23) OD;yg0if+y;D pmcsKyftzGŒJ 0ifEikd if rH sm;u wifoiG ;f
aom trnfpm&if;rsm;uwqifh v#Kd Œ0Surf aJ y;pepfjzifh a&G;cs,jf cif;jzpfonf? pm
csKyfygtcsurf sm;. &nf&, G cf surf sm;udk atmifjrifatmif óud;pm;aqmif&u G Ef ikd f
rnfo h rl sm;jzpf&rnf[al om pHjzifah &G;cs,jf cif;jzpfonf? aumfrwD0ifrsm;onf pm
csKyftzGŒJ Edik if rH sm;u tqdðk yolrsm;jzpfaomfvnf; oufqikd &f mEdik if rH sm;udk ud, k pf m;
ðyolrsm;r[kwb f J oD;jcm;vGwv f yf/ u|r;f usio f rl sm;omjzpfonf? oufwrf;rSm
(4) ESpjf zpfonf? aumfrwDtpnf;ta0;udk tar&duefEikd if /H e,l;a,mufòrdŒwGif
ESppf OfZefe0g&v D ukerf S pwifI (3) ywf=um usi;f yavh&o dS nf?
pmcsKyfwiG f twnfðyvufrw S af &;xd;k vdu k af om Edik if o H nf vufrw S af &;
xd;k +yD;wESpt f =umwGif tpD&ifcpH mwifoiG ;f &onf? yHrk eS t f pD&ifcpH mudk (4) ESpf
v#iw f }udrf wifoiG ;f &onf? aumfrwDonf tzGŒJ 0ifEikd if rH sm;. tpD&ifcpH mrsm;ESihf
tjcm;tpd;k &r[kwaf omtzGŒJ rsm;. ,SOòf ydit f pD&ifcpH mrsm;udk vufco H nf? xdk
aumfrwDonf oabmwlpmcsKyfwiG f jyXmef;xm;aom tcsurf sm;tay: tzGŒJ
0ifEikd if rH sm;u rnfonft h wdik ;f twmtxd usio hf ;kH aeonfukd yHrk eS af pmif=h unfh
onf? oabmwlpmcsKyfyg &nf&, G cf suyf ef;wdik rf sm;odŒk wufvrS ;f Edik af &;twGuf
oufqikd &f mtpd;k &. ay:vpDcsrw S &f mwGif aphpyfaocsmap&ef tajccHvt kd yfcsuf
rsm;udk axmufual y;onf? trsK;d orD;rsm; wd;k wufzŒHG òzd;a&;udk azmfaqmifaprnfh
tpd;k &ay:vpDrsm;wGif trsm;jynforl sm;u yg0ifEikd rf nfeh nf;udk axmufual y;
onf? oabmwlpmcsKyfyg tcsurf sm;udk taumiftxnfazmf&mwGif pmcsKyftzGŒJ
0ifEikd if rH sm;taeESihf óuaH wGŒ&rnfh jy\emtcuftcJrsm;udk ajz&Si;f Edik af &;twGuf
tultnDay;jcif;/ xdjk y\emrsm;udk ajz&SiS ;f Edik rf nfh ay:vpDrsm; csrw S jf cif;wdŒk udk
ulnaD qmif&u G o f nf? xdŒk jyif pmcsKyftzGŒJ 0ifEikd if rH sm;t=um; owif;zvS,rf u _ kd
taxmuftulay;onf?
aumfrwDonf tpD&ifcpH m wifoiG ;f &rnfEh ikd if x H H rdrw
d Œkd odvakd om udpP
rsm;/ ar;cGe;f rsm;udk tpD&ifcpH m rwifoiG ;f rD óudwiftoday;+yD; tpD&ifcpH mxJ
wGif ajz=um;&ef yef=um;Edik o f nf? tpD&ifcpH mwifoiG ;f &onfh Edik if . H ud, k pf m;
35

HRterm.pmd 35 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
vS,o f nf aumfrwDtpnf;ta0;wGif E_wjf zift h pD&ifcaH vh&o dS nf? aumfrwD0if
rsm;u xdEk ikd if u
H ,kd pf m;vS,w f ifoiG ;f aom tpD&ifcpH mESihf tjcm;aomtpd;k &r
[kwaf om tzGŒJ rsm;u ay;ydŒk aomowif;rsm;udt k ajccHI xdEk ikd if t H ay: t}uHay;
csurf sm; xkwjf yef&onf? aemufw}udrf tpD&ifc&H mwGif odvakd omtcsurf sm;
tm; oufqikd &f mEdik if o H Œkd today;&onf? aumfrwDtpnf;ta0; +yD;qH;k ygu
xdt k }uHay;csurf sm;udk ukvor*~ taxGaxGnv D mcHoŒkd wifjyonf?
tpd;k &r[kwaf om tzGŒJ rsm;onf aumfrwDxo H Œkd oufqikd &f mEdik if o H nf
pmcsKyfygtcsurf sm;tay: csK;d azmufaeonfukd w&m;0ifwifjytpD&ifcEH ikd jf cif;
r&Sad omfvnf; xdEk ikd if &H dS trsK;d orD;rsm;. tajctaersm;ta=umif;udk ,SOòf yid t f pD
&if cHpmrsm;a&;om;I wifjyEdik o f nf? tpd;k &rsm;u wifoiG ;f aom tpD&ifcpH mrsm;
onf trsm;tm;jzifh tjzpfreS rf sm;udk xdrcf sex f m;wwfavh&o dS jzifh xdEk idk if tH
a=umif;udk wdwu d suso&d u dS |r;f usiaf om tzGŒJ rsm;. tpD&ifcpH mrsm;/ owif;t
csut f vufrsm;onf aumfrwDtwGuf toH;k 0ifonf? xdo k Œkd aom ,SOòf ydit f pD
&ifcpH mrsm;ESihf owif;rsm;udk oufqikd &f mEdik if H ud, k pf m;vS,u f aumfrwDtpnf;
ta0;wGif tpD&ifcpH mrwifoiG ;f rD óudwifIay;ydŒk Edik yf gu ydrk t kd usK;d &Sod nf? t
b,fa=umifhqdkaomf xdktpD&ifcHpmrsm;/ owif;tcsuftvufrsm;tay: udk;
um;I aumfrwDonf oufqikd &f mtpd;k &udk ar;cGe;f rsm;óudwifay;ydŒk I ajz=um;
apEdik af oma=umifjh zpfonf? ,SOòf ydit f pD&ifcpH mrsm;onf wdusr/_ wdak wmif;r_&&dS ef
vdt k yfonf? ESppf OfEpS w f ikd ;f aumfrw D o
D nf rdr. d v_y&f mS ;aqmif&u G rf r_ sm;udk
pD;yGm;a&; ESihf vlra_ &;aumifprD w S qifh ukvor*~taxGaxGnv D mcHo‹kd tpD&ifcH
wifoiG ;f &ygonf? xdt k pD&ifcpH mESit hf wl aumfrwD. t}uHðycsurf sm;udk yl;wJaG y;
ydk@avh&Sdygonf?

(20) vlrsK;d a&; zdEydS cf jGJ cm;qufqrH r_ sm; zsuo


f rd ;f a&;qdik &f m aumfrwD (Com-
mittee on the Elimination of Racial Discrimination)
TaumfrwDonf 1965 c/k 'DZifbm 21 &ufae@wiG f ukvor*~ taxG
36

HRterm.pmd 36 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
axGnv D mcHrS twnfðyjyXmef;vdu k af om vlrsK;d a&;cGjJ cm;zdEydS q
f ufqrH _ yHpk t H m;vH;k
zsuo f rd ;f jcif;qdik &f m Edik if wH um oabmwlpmcsKyf (Convention on the Elimi-
nation of All Forms of Racial Discrimination) t& zG@J pnf;ay:ayguv f mcJh
jcif; jzpfygonf?
vlrsK;d a&;cGjJ cm;zdEydS rf _ yHpk t
H m;vH;k zsuo f rd ;f a&;oabmwlpmcsKyfyg tcsuf
rsm;tay: pmcsKyftzGŒJ rsm;. av;pm;wefz;kd xm; vkyaf qmifru _ kd apmif=h unf&h ef
twGuf u|r;f usio f t l zGŒJ 0if (18) OD;ygaomaumfrwDukd zGŒJ pnf;xm;onf? pmcsKyf
tzGŒJ 0ifEikd if rH sm;onf pmcsKyfwiG f twnfðyvufrw S af &;xd;k +yD; wESpt f =umwGif
tpD&ifcpH m wifoiG ;f &onf ? yHrk eS t f pD&ifcpH mudk (4) ESpv f #iw f }udrf wifoiG ;f &
onf? xdt k pD&ifcpH mwGif pmcsKyfyg tcsurf sm;ESiyhf wfoufI w&m;Oya'a&;qJG
a&;/ pD&ifa&;/ tkycf sKyfa&;ESihf tjcm;aomu¾rsm;wGif Edik if aH wmftpd;k &u vkyf
aqmifxm;onfh tcsurf sm;udk wifjy&onf? tpd;k &uxdo k @kd rdrv d yk af qmifrr_ sm;
udw k ifjyaom tpD&ifcpH momru pmcsKyftzJ@G 0if Edik if w H Edik if u H tjcm;tzJ@G 0if
Edik if w
H Ekid if o H nf pmcsKyfygtcsurf sm;udk aumif;rGepf mG óud;pm;aqmif&u G rf r_ &S[
d k
wdik =f um;yguvnf; xdw k ikd =f um;csuu f kd aumfrwDu vufcEH ikd o f nf? xd@k tjyif
pmcsKyfEikd if H wEdik if u H vlwOD;tay: od@k r[kwf vlwpktay: pmcsKyfygtcsurf sm;
csK;d azmufaeygonf[k wdik =f um;aom wOD;csi;f wdik =f um;r_rsm;udv k nf; vufcaH vh
vmonf?

(21) tjynfjynfqikd &f m tvkyo f rm;tzG@J csKyf. tzG@J tpnf;rsm; vGwv


f yfpmG
zJ@G pnf;cGiq
hf ikd &f maumfrwD (Committee on Freedom of Association of
the International Labor Organization)
TaumfrwDonf tjynfjynfqikd &f m tvkyo f rm;tzG@J csKyf. atmuf
wGi&f +dS y;D tzJ@G 0ifEidk if rH sm;. vGwv f yfpmG tzJ@G tpnf;zJ@G pnf;cGihf tajctaeudk txl;
apmif=h uyf ppfaq;oGm;&ef wm0ef&o dS nf? tvkyo f rm;tzG@J csKyf. zG@J pnf;r_ypkH jH zpf
aom oH;k yGiq hf ikd pf epfuo hJ @kd yif TaumfrwDwiG v f nf; tpd;k &rsm;/ vkyif ef;&Sirf sm;
37

HRterm.pmd 37 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
ESihf tvkyo f rm;rsm;jzifh aygi;f pyfz@JG pnf;xm;ygonf? ILO tkycf sKyfrt _ zG@J uaeI
TaumfrwD. OuUXudk a&G;cs,cf ef@xm;ay;onf? TaumfrwDonf tzJ@G 0ifEikd if H
rsm;rS tpd;k &rsm;/ tvkyo f rm;or*~rsm;ESifh vkyif ef;&Sit f zG@J tpnf;rsm;. wkid =f um;
csufrsm;tm; vufcHjcif;ESifh pDppfoHk;oyfjcif;wdk@udk vkyfaqmifonf? ILO t
ajccHOya'rsm;wGif jyXmef;xm;onft h wdik ;f tzG@J tpnf;rsm; vGwv f yfpmG zJ@G pnf;cGihf
pmcsKyfukd vufrw S af &;xd;k rxm;onfEh ikd if u H v
kd nf; wdik =f um;r_&v
dS mygu Taumf
rwDtaejzifh qufo, G af r;jref;Edik cf iG &hf o
dS nf?

(22) uav;tcGit
hf a&;rsm;qdik &f m aumfrwD (Committee on the Rights
of the Child)
TaumfrwDonf 1989 ck/ Ed0k ifbm (20) &ufae@wiG f twnfðyjyXmef;
cJah om uav;oli,frsm; tcGit hf a&;qdik &f m oabmwlpmcsKyft& ay:ayguv f m
cJhjcif;jzpfygonf?
uav;tcGit hf a&;qdik &f m oabmwlpmcsKyfaumfrwDukd pmcsKyftzGŒJ 0if
Edik if rH sm;. vkyaf qmifrr_ sm;udk apmif=h unf&h ef zGŒJ pnf;xm;onf? vGwv f yf+yD; u|r;f
usio f l (10) OD;jzifh zGŒJ pnf;xm;onf? pmcsKyftzGŒJ 0ifEikd if rH sm;onf pmcsKyfwiG f
twnfðyvufrw S x
f ;kd +yD; (2) ESpw f iG f aumfrwDoŒkd tpD&ifcpH mwifoiG ;f &+yD; yHrk eS f
tpD&ifcpH mudk (5) ESpv f #iw f }udrf wifoiG ;f &onf? TaumfrwDonf vlŒtcGihf
ta&;aumfrwDrsm;xJwiG f tpd;k &r[kwaf om tzGŒJ rsm;. tcef;u¾udk ae&m
tay;qH;k ESihf xdt k zGŒJ rsm;. yg0ifvy_ &f mS ;aqmif&u G Ef ikd rf _ tcef;u¾ trsm;qH;k
aumfrwDjzpfonf?
aumfrwDonf wESpv f #if (2) }udrf Zefe0g&v D ESihf pufwifbmvwdŒk wGif
*seD AD mòrdŒY awGŒqHak qG;aEG;onf? yHrk eS t f pnf;ta0;rsm;t+yD; aemufw}udrt f
pnf;ta0;twGuf aumfrwD0ifrsm;yg0ifaom tvkyt f zGŒJ i,fuzkd ŒJG pnf;I aemuf
xyf (5) &uftpnf;ta0;ðyvkyo f nf? omreftm;jzifh xdt k vkyt
f zGŒJ i,f. y%m
rtpnf;ta0;udk azazmf0g&v D ESihf atmufwb kd mvwdŒk wGif usi;f yonf? xdt k
38

HRterm.pmd 38 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
vkyt f zGŒJ i,f.wm0efrmS aemufEpS w f iG f tpD&ifcpH mwifjy&ef tvSnu hf saom
Edik if tH ay: rdrw d Œkd odvakd om ta=umif;t&mrsm;/ tcsut f vufrsm;udk jyifqif
ar;jref;&efjzpfonf? Oyrm - jrefrmEdik if o H nf ouU&mZf 2000 ckEpS /f pufwifbm
vwGif uav;oli,frsm; tcGit hf a&;aumfrwDoŒkd yHrk eS t f pD&ifcpH m wifoiG ;f &ef
tvSnu hf sygu xdt k vkyt f zGŒJ i,frsm;onf jrefrmEdik if EH iS yhf wfoufaom ar;cGe;f
rsm;/ tcsut f vufrsm;udk 1999 ckEpS /f azazmf0g&v D tpnf;ta0;twGi;f wGif
jyifqif+yD; jrefrmEdik if o H Œkd óudwifay;ydŒk &onf?
xdt k vkyt f zGŒJ i,f. y%mrtpnf;ta0;odŒk ukvor*~ at*sipf rD sm;
om wufa&mufciG &hf +dS yD; tpd;k &r[kwaf omtzGŒJ rsm; wufa&mufciG rhf &S?d ¹cGi;f csuf
tjzpf tpD&ifcpH mwifoiG ;f &ef tvSnu hf saom Edik if t
H a=umif;udk tpD&ifcpH m
xkwaf 0jzefŒcsx D m;onfh tpd;k &r[kwaf om tzGŒJ rsm;vnf; zdw=f um;r_c&H ygu
wufa&mufEdkifonf?
zdw=f um;jcif;cHEikd &f eftwGuf tpd;k &r[kwaf om tzGŒJ rsm;taejzifh ouf
qdik &f mEdik if &H dS uav;rsm;ESiyhf wfoufaom tpD&ifcpH mudk a&;om;&rnf? tpD&ifcH
pmwGif xdEk ikd if w H iG jf zpfay:aeaom uav;oli,frsm;. tajctaeESihf tcsut f
vufrsm;udk wifjy&rnfjzpf+yD; tpd;k &uwifjyaom Edik if t H pD&ifcpH mrsm;udk aumfr
wDu avhvmEdik af &;twGuf taxmuftuljzpfap&rnf? xdt k pD&ifcpH mwGif t
csut f vufrsm;udk OD;pm;ay;a&;om;&+yD; Edik if aH &;taiGŒtoufrsm; rygap&? t*F
vdy/f jyifopf/ pydeb f mom oH;k rsK;d teuf bmompum;wrsK;d rsK;d ESihf a&;om;Edik +f yD;
pmrsuEf mS (20) xuf rausmv f eG af p&? wjcm;bmomjzifah &;om;xm;aom tpD
&ifcpH mrsm;udk aumfrwDu vufcpH Of;pm;rnfr[kw?f tpD&ifcpH m a&;om;+yD;ygu
tpD&ifcpH mrdwLW ESit hf wl vkyif ef;tzGŒJ i,ftpnf;ta0;odŒk wufa&mufvakd =umif;
yef=um;v$mudyk g aumfrwDxw H ifoiG ;f &onf?
Edik if .
H tpD&ifcpH mudk OD;aqmifppfaq;&ef tvkyt f zGŒJ i,ftwGi;f rS aumf
rwD0ifwOD;udk acgi;f aqmiftjzpf wifajr‡mufavh&o dS nf? xdt k vkyt f zGŒJ i,f.
y%mr tpnf;ta0;wGif tpdk;&r[kwfaomtzGJŒrsm;u vkyfief;tzGJŒi,f.
39

HRterm.pmd 39 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
a&SŒarSmufwiG f E_wjf zifth pD&ifcjH cif;udk ðyvkyEf ikd o
f nf? ukvor*~ at*sipf rD sm;u
vnf; E_wjf zift h pD&ifcEH ikd o
f nf? xdo k Œkd E_wjf zifh tpD&ifcrH r_ sm; +yD;qH;k ygu aumf
rwDtzGŒJ 0ifrsm;onf xdw k ifjycsurf sm;tay: rlwnfo;kH oyfI oufqikd &f mEdik if H
twGuf ar;cGe;f rsm; ar;jref;pHpk rf;Edik o f nf?
xdtk vkyt f zGŒJ i,f y%mrtpnf;ta0;twGi;f oufqikd &f mEdik if &H dS u
av;rsm;tajctaeESihf ywfoufI wifjyaomtcsurf sm;udt k ajccH+y;D odvakd om
ar;cGe;f rsm;udk oufqikd &f mtpd;k &xHay;ydŒk um pmESiahf &;om;ajzqd&k ef awmif;qdk
avh&o dS nf? xdŒk jyifoufqikd &f mtpd;k &udk aemufw}udru f si;f yrnfh aumfrwDt
pnf;ta0;odŒk wufa&muf&ef zdw=f um;&onf? xdt k pnf;ta0;wGif tpd;k &ud, k f
pm;vS,o f nf aumfrwDu ay;yd@k ar;jref;xm;aom ar;cGe;f rsm;udk &Si;f vif;ajz
=um;&onf? Tw}udrfwGif tpdk;&r[kwfaomtzGJŒrsm;onf avhvm±Hkom
avhvmcGi&hf +dS yD; 0ifa&mufaqG;aEG;cGirhf &Sad y? aemufq;kH wGif aumfrwDu oufqikd f
&m tpd;k &tay: avhvmpHpk rf;awGŒ&Scd surf sm;udk xkwjf yefavh&o dS nf? xdo k @kd xw
k f
jyefrr_ sm;udk tpnf;ta0; wufa&muforl sm;tm;vH;k od&adS p&ef trsm;odatmif
a=unmonf? oufqikd &f mtpd;k &xHo@kd vnf; xdq k ;kH jzwfcsurf sm;udk ay;yd@k onf?

(23) qufo, G jf cif; (Communication)


vltcGithf a&; tajctaersm;udk pHpk rf;ppfaq;&eftwGuf w
&m;0iftm%m&Sad om tzG@J tpnf;udjk zpfap/ pmcsKyfaumfrwDrsm;udjk zpfap pHpk rf;
ppfaq;ay;yg&ef yef=um;jcif;udk qdv k o kd nf? Oyrmtm;jzifh Edik if w H Edik if &H t
dS pd;k &u
ay:wmqJaG ejcif;udk Edik if o H m;ESihf Edik if aH &;tcGithf a&;qdik &f mpmcsKyf&dS vl@tcGit hf
a&;aumfrwDo@kd wifjywdik =f um;jcif;rsK;d jzpfonf? wcgw&HwiG f ,ckpum;vH;k t
pm; wdik =f um;jcif; (Complaint) [lIvnf;aumif;/ av#mufxm;jcif;(Petition)
[lIvnf;aumif; trsK;d rsK;d oH;k avh&o dS nf? xdo k @kd qufo, G wf ikd =f um;&mwGif wkid f
=um;olrmS wOD;csi;f jzpfap/ wOD;csi;f pkaygi;f I tkypf v k ukd jf zpfap wdik =f um;jcif;jzpf
Edik o
f vkd Edik if w
H Edik if t
H ay: tjcm;wEdik if u H wdik =f um;jcif;udck iG ðhf yaom tar&du
40

HRterm.pmd 40 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
wdu k f vl@tcGit hf a&; oabmwlpmcsKyfrsK;d rsm;Y wdik =f um;olrmS Edik if w H Edik if v
H nf;
jzpfEdkifonf?
tcsKŒd oabmwlpmcsKyfrsm;wGif wOD;csi;f wdik =f um;r_ukd cGiðhf yovdk Edik if w H
Edik if uH tjcm;Edik if w H Edik if tH m; wdik =f um;jcif;udv k nf; cGiðhf yygonf? Oyrm - Edik if H
om;ESihf Edik if aH &;tcGit hf a&;qdik &f m oabmwlpmcsKyfonf xdw k ikd =f um;r_ ESprf sK;d
pvH;k udk wdik =f um;cGiðhf yonf? tcsKŒd pmcsKyfrsm;rSmrl rnfonfw h ikd =f um;csurf sK;d udrk S
w&m;0ifvufcjH cif; r&So d nfuv kd nf;awG@&ygonf? Oyrm - pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf
,Ofaus;r_ tcGit hf a&;qdik &f m oabmwlpmcsKyfEiS hf uav;tcGit hf a&; pmcsKyfw@kd
onf wOD;csi;f jzpfap/ Edik if w H Edik if uH jzpfap rnfonfq h ufo, G w f ikd =f um;r_rsK;d udk
rSvufrcHyg?
qufo, G wf ikd =f um;r_wckukd vufcpH pkH rf;Edik &f eftwGuf wdik =f um;cH&aom
Edik if t
H pd;k &taejzifh xdu k pd EP iS yhf wfoufonfh oufqikd &f maumfrwD. ajz&Si;f r_EiS hf
vkyyf ikd cf iG hf (Competence) udk todtrSwðf y av;pm;rSom tqifajyEdik rf nfjzpf
onf? xdo k @kd av;pm;r_r&Syd gu qufo, G w
f ikd =f um;r_rsm;rSm aumif;pGmxda&mufr_
r&SdEdkifyg?

(24) vkyyf ikd cf iG hf (Competence)


Oya'toH;k tE_;H t& vkyyf ikd cf iG hf (Competence) qdo k nfrmS owfrw S f
xm;aom e,fy,ft0ef;t0dik ;f twGi;f w&m;0ifvyk yf ikd cf iG [ hf k t"dym` ,fziG Ehf ikd f
onf? trsm;pktoH;k ðyavh&adS om t"dym` ,frmS wwfou d |r;f usio f rl sm; taejzifh
olw@kd . vkyif ef;rsm;udk t&nftcsi;f &S&d dS vkyaf qmifEikd &f ef axmufyaHh y;aom t
odynm[lvnf; qdEk ikd yf gonf?
Tpum;vH;k udk w&m;a&;tzJ@G tpnf;rsm;ESihf vl@tcGit hf a&;qdik &f maumf
rwDrsm;tm; vkyyf ikd cf iG ahf y;xm;aom wdik =f um;r_rsm;udk vufcyH ikd cf iG Ehf iS yhf wfouf
I r=umc%toH;k ðyavh&ydS gonf? wdik =f um;vmaomtr_rsm;udk pwifI rpHpk rf;
rppfaq;cif xdak umfrwDonf xdw k ikd =f um;csut
f m; rdrv d yk yf ikd cf iG t
hf wdik ;f vufcH
41

HRterm.pmd 41 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
Edik rf &_ rdS &SEd iS hf pHpk rf;ppfaq;&ef rdr. d vkyyf ikd cf iG t
hf m%mESihf udu k nf rD &_ rdS &Sud ykd xr
OD;qH;k oH;k oyfqifjcif&ygonf? xdo k @kd qifjcifo;kH oyfEikd &f eftwGuf aumfrwDonfæ
(u) rdrad umfrwDukd wm0efay;tyfxm;aom oabmwlpmcsKyfu ,ckuo hJ @kd
wdik =f um;jcif;udk vufccH iG hf cGiðhf yxm;ygovm;?
(c) xdw k ikd =f um;r_onf rdrad umfrwDrw S m0ef&o dS nfh oabmwlpmcsKyfyg tcsuf
rsm;udk csK;d azmufjcif;jzpfygovm;?
(*) wdik =f um;cH&aomEdik if o H nf xdpk mcsKyfukd twnfðyvufrw S x f ;kd xm;ygovm;?
(C) tu,fI vufrw S x f ;kd xm;ygu xdEk ikd if o H nf aumfrwDxw H ikd =f um;r_ukd
cGiðhf yonfh oufqikd &f m aemufqufwpGJ mcsKyfukd todtrSwðf yvufrw S f a&;xd;k
xm;ygovm;?
(i) wdik =f um;onfo h ol nf Edik if w H Edik if jH zpfygu xdEk ikd if oH nfvnf; TpmcsKyfukd
vufrw S x f ;kd xm;ygovm;?
(p) xdw k ikd =f um;onfEh ikd if u H a&m aumfrwDxw H ikd =f um;r_ukd cGiðhf yonfh oufqikd &f m
aemufqufwpGJ mcsKyfukd todtrSwðf y vufrw S af &;xd;k xm;ygovm; ponfah r;
cGe;f rsm;udak r;I qifjcifo;kH oyf&onf?
tu,fI xdak r;cGe;f wckcu k o kd m rajzqdEk ikd yf gu xdak umfrwDtaejzifh
xdw k ikd =f um;csuu f kd pHpk rf;ppfaq; ta&;,laqmif&u G &f eftwGuf vkyyf ikd cf iG t hf m
%mr&S[ d k qdEk ikd o f nf? xdo k @kd jzpfygu aumfrwDonf xdw k ikd =f um;csuu f kd vufcH
jcif;/ xnfo h iG ;f pOf;pm;jcif; rvkyEf ikd af wmhyg?

(25) wdik =f um;csuf (Complaint )


a,bk,stm;jzifh wdik =f um;jcif; (Complaint) qdo k nfrmS yef=um;jcif;
(Appeal)/ av#mufxm;jcif; (Petition)/ qufo, G jf cif; (Communication)/
tcdik tf rmajymqdjk cif; (Claim)/ od@k r[kwf awmif;qdjk cif; (Demand) wd@k EiS q hf if
wlygonf? wdik =f um;jcif;qdo k nfh a0g[m&udk tjynfjynfqikd &f m tvkyo f rm;
tzJ@G csKyfwiG f Edik if w
H Edik if o
H nf pmcsKyfygtcGit
hf a&;rsm;udk auseyfavmufonfh
42

HRterm.pmd 42 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
tqifjh zifh rvkyaf qmifaea=umif; tjcm;Edik if w H Edik if u H wdik =f um;onft h cg toH;k
ðyonf? xdo k @kd wdik =f um;Edik &f eftwGuf wdik =f um;olEikd if aH &m wdik =f um;cH&onfEh ikd f
iH ESpEf ikd if pH vH;k onf tjynfjynfqikd &f m tvkyo f rm;tzJ@G csKyf. oabmwlpmcsKyf
udk vufrw S xf ;kd xm;onfh Ekid if jH zpf&rnf? xdo k @kd jzpf+yD;u tkycf sKyfrt
_ zG@J taejzifh
xdpk yG pf GJ wdik =f um;csuu f kd tpD&ifcpH ma&;I wifjyEdik &f eftwGuf pHpk rf;ppfaq;a&;
aumfr&Sifw&yfudk zJG@pnf;&onf? tmz&duwdkuf vlom;ESifhjynfolrsm;.
tcGit hf a&;rsm;qdik &f m oabmwlpmcsKyfrmS vnf; tjynfjynfqikd &f m tvkyo f
rm;tzJ@G csKyf. ,ckvyk x f ;kH vkyef nf;rsm;twdik ;f yifjzpfonf?

(26) zG@J pnf;yHt k ajccHOya' (Constitution)


zG@J pnf;yHt k ajccHOya' od@k r[kwf tajccHOya'onf Edik if w H Edik if w H iG f t
jrifrh m;qH;k w&m;a&;qdik &f m jyXmef;csujf zpfygonf? zG@J pnf;yHk tajccHOya'udk v$wf
awmfwpf&yf od@k r[kwf jynfv;kH u|wf qENc, H yl uJG aeI jyXmef;&onf? ‚if;onf
Edik if w H Edik if . H tkycf sKyfypkH epf/ Edik if aH &;/ pD;yGm;a&;/ vlra_ &;pepfEiS hf tajccHvw G v f yf
r_w@kd ukd azmfjyay;xm;aom Oya'vnf;jzpfonf? Edik if w H Edik if uH kd rnfonfyh pkH jH zifh
tkycf sKyf&rnf/ vlxu k , kd pf m;vS,f wm0ef&o dS rl sm;taejzifh rnfonf&h mxl;tqifh
qifjh zifh wm0ef,&l rnfw@kd tjyif tpd;k &Xmersm;t=um; rnfuo hJ @kd qufqaH qmif
&Gu&f rnfw@kd ukd wdwu d susazmfjyxm;onf? tajccH Oya'xJwiG f Edik if o H m;rsm;.
&ydik cf iG hf tcGit hf a&;rsm;ESihf pDrt H yk cf sKyfaomtpd;k &. aqmif±u G yf ikd cf iG hf tm%m
wd@k udk jyXmef;xm;aom owfrw S cf surf sm;yg0ifonf? xdo k @kd jyXmef;xm;csurf sm;
ESit hf nDom tpd;k &taejzifh vkyaf qmifEikd o f nf? tajccHOya'xJwiG f jyXmef;
xm;onft h wdik ;f om Oya'rsm;udjk yXmef;jcif;/ jznfph u G jf yifqifjcif;wd@k uv kd nf; vkyf
aqmifEikd o f nf? Edik if rH sm;. zG@J pnf;yHt k ajccHOya'rsm;xJwiG f vl@tcGit hf a&;rsm;ESihf
tajccHusaom vGwv f yfciG rhf sm;udk tpOft+rJ todtrSwðf yxm;+yD; tjynfjynf
qdik &f m vl@tcGit hf a&; a=unmpmwrf;wGiyf g0ifonfh vl@tcGit hf a&;rsm;udk ud;k
um;a&;om;xm;avh&ydS gonf? xd@k a=umifh zJ@G pnf;yHt k ajccHOya'qdo k nfrmS Edik if H
43

HRterm.pmd 43 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
om;wOD;csi;f pD. tajccHvw G v f yfciG Ehf iS hf &ydik cf iG t
hf cGit
hf a&;rsm;udk tmrcHcsuf
ay;±Hrk #ru Edik if w
H umvl@tcGithf a&;. oabmobm0rsm; ude;f atmif;aeonfh
twGuf Edik if w H umvl@tcGit hf a&;rsm; vlwOD;csi;f pDtay: oufa&mufaeonf
udk azmfjyaeonf?

(27) twdik yf ifct H qifh (Consultant Status)


ukvor*~ pD;yGm;a&;ESihf vlra_ &;aumifp. D &nf&, G cf suvf yk if ef;pOfrsm;
ESihf udu k n f aD om tpd;k &r[kwo f nfh tzJ@G tpnf;rsm;tm; ukvor*~. twdik yf if
cHtqif&h adS om tzJ@G tpnf;rsm;tqifh owfrw S xf m;jcif;udk qdv k okd nf?
ukvor*~yÉdnmOf tydk'f (71) wGif pD;yGm;a&;ESifh vlr_a&;aumifpD
(ECOSOC) . &nf&, G cf surf sm;ESihf udu k n
f o D nfh tpd;k &r[kwaf om tzGŒJ tpnf;
rsm;udk twdik yf ifct H jzpf owfrw S Ef ikd of nf[k a&;om;xm;onf? xdo k Œkd owfrw S f
cH&aom tpd;k &r[kwo f nfh tzGŒJ tpnf;rsm;onf (ECOSOC) ESif t h jcm;Xmersm;
. tpnf;ta0;rsm;/ vlŒtcGit hf a&;aumfr&Si. f tpnf;ta0;rsm;wGif ta&;yg
aom tcef;u¾u yg0ifavh&o dS nf? tpnf;ta0;qH;k jzwfcsuf csrw S &f mwGif
xdt k zGŒJ rsm;onf yg0ifqENraJ y;cGihf r&aomfvnf; qH;k jzwfcsurf sm; csrw S &f mwGif
ta&;ygaom tpD&ifcpH mrsm; wifoiG ;f jcif;/ zwf=um;jcif;rsm; ðyvkyEf ikd o f nf?
qH;k jzwfcsuf csrw S of nft h cgwiG f avhvmoltjzpf wufa&mufavhvmEdik o f nf?
twdik yf ifcH tqif&h &Sad om tzGŒJ rsm;onf vlŒtcGit hf a&;aumfr&SiEf iS hf qyfaumfr
&Sipf onfh ukvor*~tzGŒJ rsm;. vlŒtcGit hf a&;apmif=h uyfr_ vkyif ef;rsm;wGif wef
zd;k &Sad om owif;tcsut f vufrsm; ay;ydŒk jcif;jzifh taxmuftul ðyEdik o f nf?
tpd;k &r[kwaf om tzGŒJ rsm;tay: xm;&So d nfh twdik yf ifct H qifu h kd (3)
rsK;d owfrw S cf jJG cm;xm;onf? yxrtqifjh zpfonfh taxGaxGtwdik yf ifct H qifh
qdo k nfrmS (ECOSOC) . vkyif ef;trsm;pkwiG f &nf&, G cf suwf l taumiftxnf
azmf aqmif&u G af eaom tzGŒJ rsm;udk ay;tyfaom tqifjh zpfonf? 'kw, d tqifh
jzpfaom txl;twdik yf ifct H qifq h o kd nfrmS (ECOSOC) . vkyif ef;rsm;teuft
44

HRterm.pmd 44 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
csKŒd aomvkyif ef;rsm;wGif &nf&, G cf suw
f l taumiftxnfazmfaqmif&u G af eaom
tzGŒJ rsm;ukd ay;tyfaom tqifjh zpfonf? aemufq;kH tqifjh zpfonfh (Roster)
tqifq h o kd nfrmS txufygtqifEh pS rf sK;d vH;k ESihf tóuH;r0ifaomfvnf; (ECOSOC)
udk toH;k 0ifta&;ygaom tcsut f vufrsm; ulnaD xmufyEhH ikd of nfh tzGŒJ rsm;udk
ay;tyfaom tqifjh zpfonf?
(ECOSOC) u zGŒJ pnf;ay;xm;aom tpd;k &r[kwo f nfh tzGŒJ tpnf;rsm;
aumfrwDonf (2) ESpv f #iw f }udrf awGŒqHak qG;aEG;I twdik yf ifct H qihf av#muf
xm;vmaomtzGŒJ rsm;udk qH;k jzwfjcif;/ (ECOSOC) wGif wifjyrnfh tcsurf sm;udk
wdik yf ifE;DS aESmjcif;rsm; ðyvkyo f nf?
ukvor*~wiG f twdik yf ifct H qif&h &S+d yD; tav;xm;cH&aom tpd;k &r
[kwo f nfh tzGŒJ tpnf;rsm;jzpf&eftwGuf wdusaom yHo k ¾meftqif&h &dS rnf?
wdusreS u f efaom owif;rsm; ay;ydŒk Edik &f rnf? xdŒk jyif aemufqufwo JG wif;rsm;
ay;yd‹k Eikd &f rnf? tqift h wef;rSaD om tpD&ifcrH r_ sm;/ tpD&ifcpH mrsm;/ xkwjf yefa=u
nmcsurf sm; xkwjf yefEikd &f rnf? ta&;w,l a&;qGx J m;aom pDrcH surf sm;ESihf ao
oyfaom enf;vrf;a=umif;rsm;&S&d ef vdt k yfonf?

(28) oabmwlpmcsKyf (Convention)


oabmwlpmcsKyf (Convention) qdkaompum;vHk;ESifh t"dy`m,fwl
aom tjcm;a0g[m&rsm;rSm (Covenant ) ESihf (Treaty) wd@k jzpfonf? xdak 0g[m&
rsm;tm;vH;k udk Edik if w H um pmcsKyfpmwrf;rsm;tm; &nf!e$ ;f &mwGif toH;k ðyavh&dS
onf? ukvor*~wiG f jyXmef;xm;onfh vl@tcGit hf a&; oabmwlpmcsKyfrsm;wGif
xdpk um;vH;k rsm;udk ae&mtrsK;d rsK;d wGif toH;k ðyxm;onfukd awG@Eikd o
f nf? oabm
wlpmcsKyf (Convention) [laompum;vH;k udk vlrsK;d a&;cGjJ cm;qufqrH _ yHpk t H m;
vH;k zsuo f rd ;f a&; oabmwlpmcsKyf (International Convention on the Elimi-
nation of All Forms of Racial Discrimination)/ trsK;d orD;rsm;tm; enf;rsK;d
pHjk zifh cGjJ cm;qufqrH t _ m;vH;k zsuo
f rd ;f a&;oabmwlpmcsKyf (Convetnion on
45

HRterm.pmd 45 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women)/
n‡i;f yef;ESyd pf ufrE_ iS hf tjcm;aom&ufpufr_ yHpk rH sm;jzpfonfh vlrqefaom od@k r
[kwf ESrd chf saomðyrlrl od@k r[kwf tjypfay;r_qikd &f m oabmwlpmcsKyf (Conven-
tion against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treat-
ment or Punishment) / uav;oli,f tcGit hf a&;rsm;qdik &f m oabmwlpmcsKyf
(Convention on the Rights of the Child) wdk@wGif toHk;ðyxm;onfudk
awG@Eikd o
f nf? a'oqdik &f m pmcsKyfpmwrf;rsm;jzpfonfh tar&duwdu k Ef iS hf Oa&my
wdu
k qf ikd &f m vl@tcGit
hf a&; oabmwlpmcsKyfrsm;wGiv f nf; Tpum;vH;k udyk if
toH;k ðyxm;onf?

(29) Oa&myaumifpD (Council of Europe)


Oa&myaumifpo D nf taemufOa&myEdik if rH sm;tm;vH;k yg0if
zJ@G pnf;xm;onfh a'oqdik &f m vl@tcGit hf a&;tzJ@G tpnf;wck jzpfygonf? 1949
ckEpS w f iG f usi;f yaom Oa&myuGe*f &ufo@kd wufa&mufvmaom Edik if aH ygi;f (16)
Edik if rH S ud, k pf m;vS,rf sm;ESihf zJ@G pnf;cJjh cif;jzpfonf?
TaumifpDonf 'kwd,urBmppft+yD; Oa&mywGif yxrqHk;zGJ@pnf;
cJah om Ekid if w H umtzG@J tpnf;jzpfygonf? Oa&myaumifpu D kd zJ@G pnf;&onfh &nf
&G,cf surf sm;xJwiG f vl@tcGit hf a&;rsm; wd;k wufxeG ;f um;atmif vkyaf qmif&efEiS hf
umuG,af y;&efw@kd ukd wduspmG azmfjyxm;ygonf? Oa&myaumifp. D vkyx f ;kH vkyf
enf;qdik &f m owfrw S cf suf tyd'k f (3) wGif vl@tcGit hf a&;ESiyhf wfoufI “tzG@J 0if
Ekid if wH ikd ;f onf rdr.d w&m;pD&ifyikd cf iG t hf m%mtwGi;f vlom;wdik ;f twGuf vlŒt
cGit hf a&;rsm;ESihf tajccHusaomvGwv f yfciG rhf sm;jzifh aysm&f i$ cf sr;f ajrŒr_EiS hf w&m;Oy
a'pd;k rd;k r_ oabmw&m;rsm;udk vufcu H sio hf ;kH &rnf” [kqx kd m;onf?
Oa&myaumifpw D iG f tpd;k &ud, k pf m;vS,rf sm;/ Edik if aH wmf ygvrD efrsm;ESihf
Edik if aH wmfEiS hf a'oqdik &f m tm%mydik rf sm;udk oH;k rsK;d cJjG cm;I zJ@G pnf;xm;onf?
tzJ@G 0ifEikd if rH sm;. tpd;k &ud, k pf m;vS,rf sm;onf Oa&myaumifp. D tpdwt f ydik ;f
46

HRterm.pmd 46 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
oH;k ckteuf wckjzpfaom 0ef}uD;rsm;aumfrwDwiG f yg0ifonf? Edik if rH sm;. ygvrD ef
rsm;u a&G;cs,w f ifajr‡mufxm;onfh ud, k pf m;vS,rf sm;onf aemufxyf tpdwf
tydik ;f wckjzpfonfh aumifp. D ygvrD efvw $ af wmfwiG f yg0ifonf? aemufxyft
pdwt f ydik ;f wckjzpfonfh Oa&mya'oqdik &f m tm%mydik rf sm;uGe*f &ufukd a'o
qdik &f m tm%mydik rf sm;jzifh zJ@G pnf;xm;onf? xd@k jyif Oa&myaumifpo D nf twdik f
yifct H qift h jzpf todtrSwðf ycHxm;&aom tpd;k &r[kwo f nfh tzJ@G aygi;f 400
ausmEf iS hf wdik yf ifaqG;aEG;r_rsm; ðyvkyaf vh&o dS nf?
Oa&myaumifpo D nf Edik if oH m;ESihf Edik if aH &;tcGit hf a&; umuG,&f efEiS hf
tajccHtcGit hf a&;rsm;udk umuG,af pmifah &Smuf&ef twGuOf a&mya'o vlŒtcGihf
ta&;umuG,af &; oabmwlpmcsKyf (The European Convention for the
Protection of Human Rights) udk 1950ckEp S wf iG jf yXmef;cJ+h yD; 1953 ckEpS wf iG t f
ouf0ifvmonf? xdpk mcsKyfonf vuf&w dS nf&adS eaom a'oqdik &f m vlŒtcGit hf
a&;oabmwlpmcsKyfrsm;xJwiG f tjynfph q kH ;kH ESihf tcdik rf mqH;k aom pmcsKyfjzpfonf?
pmcsKyfyg oabmwlncD surf sm;udk }uD;=uyfEikd &f eftwGuf Oa&mya'o
vlŒtcGit hf a&; aumfr&SiEf iS hf Oa&mya'o vlŒtcGit hf a&;qdik &f m w&m;±H;k wdŒk udk
zGŒJ pnf;xm;cJo h nf? od@k aomf 1993 ckEpS w f iG f xdak umfr&SiEf iS hf w&m;±H;k wd@k ukd aygi;f
pyfI Oa&my vl@tcGit hf a&;w&m;±H;k (European Court of Human Rights)
tjzpf jyifqifz@GJ pnf;&ef qH;k jzwfc=hJ uonf? xdw k &m;±H;k opfukd Oa&myaumifpED iS hf
wJzG ufI Strasboug òrdŒwGif 1998 ckEpS /f Ed0k ifbmv (1) &ufaeŒrS pwifI zGiv hf pS f
Edik cf ohJ nf? w&m;ol}uD;rsm;onf vGwv f yfaomolrsm;jzpf=u+yD; ‚if;wd@k ukd Oa&my
aumifp&D dS Oa&myygvrD efvw $ af wmfu a&G;cs,w f ifajr‡mufonf? vly*k Kd~ vf wOD;
csi;f pDEiS hf Edik if rH sm;uaeI vlŒtcGit hf a&; csK;d azmufrr_ sm;udk wdik =f um;ydik cf iG &hf o dS nf?
Oa&myaumifpw D iG f aemufxyfta&;}uD;aom vlra_ &;qdik &f m pmcsKyf
wckjzpfaom Oa&myvlrc_ smwm (European Social Charter) onf pD;yGm;a&;/
vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_qikd &f m tcGit hf a&;rsm;udk umuG,af pmifah &Smuf&ef jyXmef;
xm;aom pmcsKyfjzpfonf? 1961 ckEpS w f iG f jyXmef;cJ+Jh yD;/ 1996 ckEpS w f iG f jyefvnf
47

HRterm.pmd 47 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
jyifqifrr_ sm; ðyvkycf o hJ nf? csmwmwGif tvkyv f yk yf ikd cf iG /hf pnf;±H;k ydik cf iG /hf aq;uko
cHyikd cf iG /hf vltrsm;ESiphf ak ygi;f I vkycf / tvkycf sed pf onfwŒkd tay: tav#mt h wif;
vkyyf ikd cf iG /hf vlrz_ v
l akH &; cHpm;ydik cf iG /hf tvkyof rm;rsm;. rdom;pk0ifrsm;yg tvm;wl
tusK;d cHpm;ydik cf iG /hf a±$Œajymif;tvkyo f rm;rsm;ESihf ‚if;wdŒk rdom;pkrsm;twGuf t
umtuG,Ef iS hf tultnDrsm; awmif;cHciG rhf sm;tjyif vkyif ef;cGiw f iG f wef;wlnrD #
tcGit hf a&;&&Sad &;ESihf uav;oli,frsm;ESihf vli,frsm;tay:umuG,f ay;a&;wkŒd
yg0ifonf? pmcsKyfwiG f vufrw S af &;xd;k xm;aom Edik if rH sm;onf pmcsKyfyg tcsuf
tvufrsm;udk av;pm;vdu k ef m aqmif&u G af ea=umif; (2) ESpv f #iw f }udrf tpD&if
cHpm wifoiG ;f &onf? vGwv f yf+y;D u|r;f usio f rl sm;jzifh zGŒJ pnf;xm;aom aumfrwD
u xdt k pD&ifcpH mrsm;udk pDppfavhvm&onf?

(30) oabmwlpmcsKyf (Covenant)


oabmwlpmcsKyf (Covenant) qdak om pum;vH;k onf (Convention)
ESihf (Treaty) qdak ompum;vH;k rsm;ESihf t"dym` ,ftwlwyl ifjzpfonf? xdak 0g[m&
rsm;tm;vH;k udk Edik if w
H um pmcsKyfpmwrf;rsm;tm; &nf!e$ ;f &mwGif toH;k ðyavh
&So
d nf? ukvor*~wiG f jyXmef;xm;onfh vl@tcGit hf a&; oabmwlcsuf pmcsKyf
rsm;wGif xdpk um;vH;k rsm;udk r=umc%toH;k ðyxm;onfukd awG@Eikd o f nf? Cov-
enant qdak omtoH;k udk vl@tcGit hf a&;qdik &f m oabmwlpmcsKyfrsm;teuf pD;yGm;
a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_ tcGit hf a&;rsm;qdik &f m oabmwlpmcsKyf (Covenant
on the Economic, Social and Cultural Rights)ESihf Edik if o H m;ESihf Edik if aH &;
tcGit hf a&;qdik &f m oabmwlpmcsKyf (Covenant on Civil and Political Rig-
hts) wd@k ukd ac:a0:&mwGif toH;k ðyxm;ygonf? xdo k @kd o;kH pJx
G m;jcif;a=umifh oD;jcm;
t"dym` ,f oD;oef@r&Syd g? Edik if w
H umpmcsKyfukd &nf&, G af c:qdjk cif;om jzpfygonf?

(31) a=unmpmwrf; (Declaration )


a=unmpmwrf; qdo
k nfth "dym` ,fonf toH;k ðyonfah e&mudv
k u
kd I
f
48

HRterm.pmd 48 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
t"dym` ,fajymif;vJomG ;Edik yf gonf? yxrt"dym` ,frmS Edik if w H umtzG@J tpnf;w
ckujzpfap/ Edik if u H , kd pf m;vS,rf sm;ESihf Edik if w H umtzJ@G tpnf; ud, k pf m;vS,rf sm;
wufa&mufcahJ om tpnf;ta0;wckujzpfap oabmwlq;kH jzwfvu kd af om t
csufrsm;tm; xkwfjyefjcif;udk a=unmpmwrf;[kac:Edkifonf? Oyrmay;&v#if
tjynfjynfqikd &f m vl@tcGit hf a&; a=unmpmwrf; (Universal Declaration
of Human Rights) yifjzpfygonf?
ukvor*~tzJ@G 0ifrsm;u vl@tcGit hf a&;ESiyhf wfoufI oabmwlq;kH
jzwfcjhJ cif;a=umifh a=unmpmwrf;[k oH;k pJjG cif;jzpfonf? tjcm;aom Oyrmrsm;rSm
pawmh[;dk nDvmcH. obm0ywf0ef;usiq f ikd &f m a=unmpmwrf; (1972 ckEpS )f /
&D,n kd v D mcH. obm0ywf0ef;usiEf iS hf zG@H òzd;wd;k wufrq _ ikd &f m a=unmpmwrf;
(1992 ckEpS )f ESihf r=umao;cifurS oabmwlxw k jf yefcahJ om tjynfjynfqikd &f m
tvkyo f rm;tzJ@G csKyf. tajccHtvkyv f yk cf iG hf pnf;rsO;f qdik &f m a=unmpmwrf;
(1998 ckEpS )f wd@k jzpfonf? a=unmpmwrf;onf oabmwlnD vdu k ef mrnfjzpf
a=umif; vufrw S af &;xd;k p&m rvdak oma=umifh w&m;0ifpnf;aESmiftm; r&Sad omf
vnf; Edik if w H umu av;pm;vdu k ef m&ef vdt k yfonfqakd om"avhrsm; ay:ayguf
vm&mwGif ta&;}uD;onfh tcef;u¾u yg0ifygonf?
'kw, d t"dym` ,frmS vl@tcGit hf a&; oabmwlpmcsKyfaumfrwD wckcx k H
wdik =f um;r_ (Communication) wckay:vmygu wdik =f um;cH&onfh oufqikd &f m
Edik if t H pd;k &u xdak umfrwD.vkyyf ikd cf iG hf (Competence) udk w&m;0if todtrSwf
ðy+yD;onhf aumfrwDtm; pHkprf;pD&ifcsufcGifhðyjcif; udkqdkvdkjcif;jzpfonf?
xdu k pd EP iS yhf wfoufI oufqikd &f m vl@tcGit hf a&;pmcsKyfaumfrwDukd vdt k yfovdk
pHpk rf;ppfaq;jcif;rsm; vkyaf qmif&ef wdik =f um;onft h pd;k &u w&m;0iftodtrSwf
ðyjcif;udk qdv k okd nf?
tu,fI xdo k @kd wikd =f um;r_ukd oufqikd &f mtpd;k &u jiif;qd+k yD; oufqikd f
&m pmcsKyfaumfrwD. pHpk rf;ppfaq;ta&;,ljcif;tm; cGirhf ðyjcif;udv k nf; a=unm
jcif; (Delcaration) [kyif c:ygonf?
49

HRterm.pmd 49 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
(32) tcGit hf a&;±kyo f rd ;f jcif; ( Derogation)
vl@tcGit hf a&;rsm;udk tpd;k &u av;pm;umuG,af y;&ef wm0ef&adS omf
vnf; tcsK@d aomtajctaersK;d wGif tcsKŒd vl@tcGit hf a&;ESihf tajccHvw G v f yfciG hf
rsm;udk tpd;k &taejzifh Oya't& uef@owfjcif;/ qdik ;f ihx H m;jcif;/ ydwyf ifjcif;wd@k
vkyfaqmifEdkifjcif;udk tcGifhta&;±kyfodrf;jcif; (Derogation) [kac:ygonf?
xdo k @kd tcGit hf a&;rsm;udk ±kyo f rd ;f cGi&hf adS om tajctaersK;d rsm;rSm ppfyu GJ mvt
wGi;f tcsed u f mvrsK;d / jynfov l x l w k iG f tE &W m,f+cdr;f ajcmufrE_ iS hf &ifqikd af e&
aomumvrsK;d / Edik if w H pfEikd if . H vGwv f yfa&;udk +cdr;f ajcmufaeaomumvrsK;d /
obm0 ab;'kurQ sm;ESihf ±kww f &ufusa&mufaom ab;tE &W m,frsm; &ifqikd af e
&aomtcsed u f mvrsK;d / / qlyal omif;use;f r_ od@k r[kwf ppfwyftm%modr;f r_rsm;
jzpfymG ;aeaom tcsed u f mvrsK;d wd@k jzpfonf?
od@k aomf xdo k @kd tcGit hf a&;rsm; ±kyo f rd ;f jcif;udk tvG,w f ul vkyaf qmif
Ir&yg? xdo k @kd a=unmawmhrnfqykd gu vdu k ef m&rnfh pnf;urf;rsm;udk Edik if o H m;
ESihf Edik if aH &;tcGit hf a&;qdik &f m oabmwlpmcsKyfwiG f ,ckuo hJ @kd owfrw S xf m;yg
onf? tu,fI Edik if w H Edik if &H dS tpd;k &onf xdt k cGit hf a&;±kyo f rd ;f jcif;udk vkyf
aqmifawmhrnfqykd gu trSew f u,f jynfov l x l t k wGuf tE &W m,fusa&muf
Edik o f nft h ajctaersK;d jzpf&rnf? Edik if w H nf+rJru _ kd taESmuft,Suf tE &W m,fðy
aejcif;jzpf&rnf? xdo k @kd tcGit hf a&;rsm;udk ±kyo f rd ;f r_ðy&mwGif jynforl sm;tay:
cJjG cm;I vkyaf qmifjcif;rðy&? xdo k @kd r±kyof rd ;f rD oufqikd &f mtpd;k onf ukvor*~
taxGaxGtwGi;f a&;rSL;csKyfxo H Œkd rnfonft h cGit hf a&;rsm;udk b,fta=umif;
a=umifh ±kyo f rd ;f &onfukd today;&rnf? xd@k jyif xd±k yk o f rd ;f r_ukd jyefvnf±yk o f rd ;f
vdu k yf gu xdt k a=umif;udv k nf; today;&rnf? ±kyo f rd ;f r_ðy&mwGif tajccHtcGihf
ta&;rsm; (Basic Rights) rsm;udk rnfonft h a=umif;jycsuEf iS rhf S r±kyo f rd ;f Edik yf g
ponfjzifq h x kd m;ygonf? tu,fI Edik if w H Edik if u H tcGit hf a&;rsm;udk ±kyo f rd ;f
jcif; vkyaf wmhrnfqykd gu tpd;k &taejzifh xdt k csurf sm;twdik ;f avsmn f pD mG vkyf
aqmif&rnfjzpfonf?
50

HRterm.pmd 50 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
(33) pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_qikd &f mtcGit
hf a&;rsm; (Economic,
Social and Cultural Rights)
pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_qikd &f m tcGit hf a&;qdo k nfrmS vlom;
wd@k .b0 vlaer_tqift h wef;rsm; wd;k wufjrifrh m;vmatmif tqifq h ifh awmif;
qkad om tcGit hf a&;rsm;jzpfonf?
pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_qikd &f m tcGit hf a&;rsm;udk ukvor*~
taxGaxGnv D mcHrS 1966 c/k 'DZifbmv 16 &ufae@wiG f twnfðyjyXmef;cJah om
Edik if wH um pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_ tcGit hf a&;qdik &f m oabmwl pmcsKyf
xJwiG f tao;pdwf azmfjf yxm;ygonf?
xdt k cGit hf a&;rsm;xJwiG f tvkyv f yk cf iG /hf r#woifah wmfaom vkycf ESihf
vkyif ef;cGi&f &Scd iG /hf tvkyo f rm;or*~rsm; zJ@G pnf;0ifa&mufciG /hf vlrz_ v l akH &;cHpm;cGi/hf
oifw h ihaf omvlaer_EiS hf aq;ukocHpm;ydik cf iG /hf ynmoif=um;cGi/hf ,Ofaus;r_ b0
wGiyf g0ifciG hf ponfw@kd yg0ifonf?
xdt k cGit hf a&;rsm;udk tpd;k &u jznfq h nf;ay;&mwGif wdik ;f jynf. t&if;
tjrpfrsm;tay: rlwnfI jznfq h nf;ay;&rnfqakd om tcsuu f kd todtrSwðf y
xm;ygonf? TtcGit hf a&;rsm;udk cHpm;&mwGif Edik if w H Edik if EH iS w
hf Edik if H wdik ;f jynf.
t&if;tjrpfrsm;tvdu k f cHpm;cGijhf cif; wlEikd rf nfr[kwyf g? od@k &mwGif xdt k cGit hf a&;
rsm;udk jznfq h nf;ay;&ef wm0ef&o dS nft
h pd;k &onf &&SEd ikd af om wdik ;f jynf&dS t&if;
tjrpfrsm;udk tpGr;f uket f oH;k csI jynfov l xl t k aejzifh TtcGit hf a&;rsm;udk
tjrifhrm;qHk;odk@ wajz;ajz;csif; a&muf&SdcHpm;Edkifatmif Oya'rsm;jyXmef;jcif;
tygt0if oifah vsmo f vdk taumiftxnfazmf vkyaf qmifomG ;&rnfjzpfonf?

(34) touf0ifvmjcif; (Entry into Force)


ukvor*~wiG f twnfðyjyXmef;xm;aom vl@tcGit hf a&; pmcsKyfrsm;
onf oabmwl qH;k jzwfvu kd o
f nfEiS chf sucf si;f pmcsKyfaumfrwDrsm; zJ@G jcif;/ tzJ@G
0ifEikd if rH sm;u tpD&ifcpH mrsm;ay;yd@k jcif;/ csK;d azmufrr_ sm;udk aumfrwDu pHpk rf;ppf
51

HRterm.pmd 51 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
aq;ay;&ef wdik =f um;jcif;wd@k rvkyaf qmifEikd yf g? owfrw S x f m;aom Edik if t H a&t
wGuu f xdpk mcsKyfukd av;pm;vdu k ef mygrnf[k twnfðyvufrw S f a&;xd;k +y;D rSom
xdak umfrwDrsm;zJ@G jcif;/ tpD&ifcjH cif;ESihf wdik =f um;csurf sm;udk vkyaf qmifEikd yf gonf?
xdo k @kd owfrw S af om Edik if t
H a&twGujf ynf+h yD; vkyif ef;rsm; pwifvyk af qmifvm
Edik jf cif;udk pmcsKyftouf0ifvmjcif; (Entry into Force) [kac:ygonf? pmcsKyf
touf0ifEikd &f eftwGuf vufrw S x f ;kd onfh Edik if t
H a&twGuf owfrw S cf suf rSm
pmcsKyfwckEiS w hf ck rwlnyD g? trsm;tm;jzifh vufrw S x f ;kd onfh Edik if aH ygi;f (20)
jynfyh gu xdpk mcsKyfonf touf0ifvmygonf? xdpk mcsKyf vufrw S af &;xd;k onfh
Edik if tH a&twGu/f aumfrwD0ifrsm;.oufwrf;/ tpD&ifcpH mwif&rnfh ESpu f mv
ponfw@kd ukd pmcsKyfxw J iG f twdtusazmfjyxm;avh&o dS nf?
pmcsKyftay: av;pm;vdu k ef mvdo
k nfh Edik if rH sm;. qENuv kd u kd If pmcsKyf
wckEiS w hf ck touf0ifvmr_oufwrf;rSmvJ rwlnyD g? Oyrm - uav;tcGit hf
a&;pmcsKyfonf twnfðycJah om 1989 ckEpS /f aemufEpS Ef pS t f wGi;f vufrw S x
f ;kd
aom Edik if t H a&twGuf jynfo h mG ;ojzifh touf0ifvmcJah omfvnf; a&$Œajymif;
tvkyo f rm;rsm; tcGit hf a&;qdik &f m oabmwlpmcsKyfukd 1990 ckEpS w f iG f twnf
ðycJah omfvnf; 2003 ckEpS rf o S m touf0ifvmcJh onfukd awG@Eikd o f nf?

(35) wef;wlnrD #r_ (Equality)


vlom;tm;vH;k onf wef;wlnrD #r&_ o dS nf[al om oabmw&m;onf
w&m;Oya'. tajccHusaom oabmw&m;yifjzpfygonf? “vlom;wdik ;f onf
arG;zGm;vmuwnf;u vGwv f yfIwlnaD om vl@*% k o
f ud mQ ESihf tcGit
hf a&;rsm;
&So
d nf” [k tjynfjynfqikd &f m vl@tcGit hf a&; a=unmpmwrf; (Universal
Declaration of Human Rights) wGif azmfjyxm;ygonf? vlom;wdkif;
wef;wlnDr#r_ om&Sdygu vlvlcsif;cJGjcm;r_&Sdvmrnfr[kwfyg? vlom;wdk@onf
wOD;ESiwhf OD; pnf;pdr/f tqift h wef;/ &mxl;/ ynmESifh aemufc, H Ofaus;r_ w
a,mufEiS w hf a,muf wlEikd rf nfr[kwo f vdk xdtk &mrsm;udk wef;wlnrD #atmif
52

HRterm.pmd 52 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
n‡,d I l vnf; &Edik rf nfr[kwyf g? od@k aomf xdo k @kd ujGJ ym;aeaom vlom;wdik ;f onf
vl@*% k of u d mQ ESithf nD tpk;d &. todtrSwðf yr_/ umuG,af y;r_/ jznfq h nf;ay;r_
rsm;udk cJjG cm;r_r&Sbd J wef;wl&&Scd pH m;cGihf &&S&d ayrnf? rnfonfv h o
l m;wa,muf
udrk S vdi/f tom;ta&mif/ bmompum;/ ud;k uG,o f nfb
h mom/ ,Ofaus;r_/ t
qift h wef;wdŒk tay: tajccHI ESrd chf squfqrH _ rvkyaf qmifjcif;onf vlom;wdik ;f
tm; wef;wlnrD # qufqjH cif;yifjzpfonf?

(36) Oa&myvl@tcGit
hf a&; oabmwlpmcsKyf (European Convention on
Human Rights)
Oa&my vl@tcGit hf a&; oabmwlpmcsKyf. acgi;f pOftjynft h pHrk mS vl@t
cGit
hf a&;ESihf tajccHvw
G v
f yfrr_ sm;udk umuG,af pmifah &Smufa&; oabmwlpmcsKyf
(Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental
Freedoms) jzpfonf? 1950 ckEpS /f Ed0k ifbmv (4) &ufae@wiG f Oa&myaumifpD
(Council of Europe) rS twnfðy jyXmef;vdu k jf cif;jzpfonf? aemufyikd ;f wGif
aemufqufwJG pmcsKyfrsm;udk xyfrt H wnfðy jyXmef;vmcJo h nf? Oa&myaumif
pD tzG@J 0ifEidk if rH sm;. w&m;pD&ifra_ tmufwiG &f adS om vlom;wdik ;f twGuf txl;
ojzifh vlra_ &;ESihf Ekid if aH &;u¾wGif tcGit fh a&;rsm;pGmukd ToabmwlpmcsKyf
rSm todtrSwfðyxm;ygonf? xdktodtrSwfðyxm;aom tcGifhta&;rsm;rSm
touf&iS cf iG /hf r#waomw&m;pD&ifru _ kd &&Scd pH m;cGi/hf rJay;cGiEhf iS hf ta&G;cs,cf yH ikd cf iG /hf
vGwv f yfpmG ,H=k unfawG;ac:ud;k uG,cf iG /hf vGwv f yfpmG xkwaf zmfajymqdck iG /hf ud, k f
ydik yf pPn;f rsm; ydik qf ikd cf iG /hf vGwv f yfpmG tzJ@G tpnf;zJ@G pnf;cGif w h @kd jzpfonf? Tpm
csKyfwiG f tzJ@G 0ifEikd if rH sm; rusL;vGe&f ef wm;jrpfyw d yf ifxm;aom tcsurf sm;rSm
ESyd pf ufjcif;/ u|eðf yjcif;/ pmcsKyfygtcGit hf a&;rsm;udk cHpm;&mwGif cJjG cm;jcif;/ tzJ@G
0ifEikd if rH sm;rS Edik if o
H m;rsm;udk wdik ;f jynfrES iS x f wk jf cif;/ jynf0ifciG yhf w d yf ifjcif;ESihf
wdik ;f wyg;om;rsm;udk tpkvu kd tf òyHvu kd af &maESmI wdik ;f jynfrx S uG fcmG apjcif;
wdk@jzpfonf?
53

HRterm.pmd 53 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
TpmcsKyft& tzJ@G 0ifEikd if rH sm;. vl@tcGit hf a&;av;pm;r_ukd apmif=h uyf
Edik &f ef Oa&myvl@tcGit hf a&;aumfr&SiEf iS hf Oa&myvl@tcGit hf a&; w&m;±H;k wd@k ukd
rlvu zJ@G pnf;xm;onf? od@k aomf 1998 ckEpS /f Ed0k ifbmv (1) &ufae@wiG f xdEk pS cf k
udk yl;aygi;f I Oa&myvl@tcGit hf a&;w&m;±H;k (Europen Court of Human Rig-
hts) udk jyifqifz@GJ pnf;vdu k o f nf? ,cifuuJo h @kd vl@tcGit hf a&; apmif=h uyfonfh
pepfEpS rf sK;d r[kwaf wmhbJ TpmcsKyftzJ@G 0ifrsm;. pmcsKyfygtcsurf sm;udk av;pm;
vdu k ef mr_ apmif=h uyf&ef/ wdik =f um;r_rsm; vufcpH pkH rf;&efEiS hf ajz&Si;f ay;&ef wm0efukd
Tw&m;±H;k uom wm0ef,v l u
kd af wmhonf?

(37) Oa&myvl@tcGit hf a&;w&m;±k;H (European Court of Human Rights)


Oa&myvl@tcGit hf a&;rsm;qdik &f m w&m;±H;k udk Oa&my vl@tcGit hf a&;o
abmwlpmcsKyf (European Convention on Human Rights) t& w&m;pD&ifr_
rsm; vkyaf qmifEikd &f ef zJ@G pnf;cJjh cif;jzpfonf?
rlvu Oa&myvl@tcGit hf a&; oabmwlpmcsKyfyg tcsurf sm;udk apmifh
=uyf&ef Oa&myvl@tcGit hf a&;aumfr&SiEf iS hf Oa&myvl@tcGit hf a&;w&m;±H;k [lI
pepfEpS rf sK;d xm;&Scd o
hJ nf? od@k aomf 1998 ckEpS /f Ed0k ifbmv (1) &ufae@wiG f xdEk pS cf k
udk yl;aygif;I Oa&myvl@tcGifhta&;w&m;±Hk; (Europen Court of Human
Rights) udk jyifqifz@GJ pnf;vdu k of nf? ,cifuuJo h @kd vl@tcGit
hf a&; apmif=h uyf
onfh pepfEpS rf sK;d r[kwaf wmhbJ pmcsKyftzJ@G 0ifrsm;. pmcsKyfygtcsurf sm;udk av;
pm;vdu k ef mr_apmif=h uyf&ef/ wdik =f um;r_rsm;vufcpH pkH rf;&efEiS hf ajz&Si;f ay;&ef wm0ef
udk Tw&m;±H;k uom wm0ef,v l u
kd af wmhonf?
Tw&m;±H;k wGif w&m;ol}uD; (3) OD;/ csed b f mtzJ@G 0if (7) OD;ESihf txuf
csed b
f mtzJ@G 0if (17) OD;wd@k yg0if+yD; px&mabh (Straboug) òrdŒwGif tajcpdu k o
f nf?
xdkw&m;ol}uD;rsm;tm;vHk;onf vGwfvyfItcsKyftaESmiftzGJŒuif;aom
olrsm;jzpf+yD; Oa&myaumifp. D ygvrD efu wdu k ±f ukd af &G;cs,f wm0efay;ygonf?
Tw&m;±H;k onf Edik if rH sm;omru vlwpfO;D wa,mufcsi;f pDu wdik =f um;csurf sm;
54

HRterm.pmd 54 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
udk vufcEH ikd af om tcGit hf m%m&Syd gonf? tu,fI w&m;±H;k onf wdik =f um;jcif;
wckukd vufcpH pkH rf;ajz&Si;f &ef oabmwlncD yhJ gu xdyk ÉdyuQtwGuf csp}f unfcif
rifr_ rysuaf paom tajzwpfcu k &kd mS azG&ef óud;pm;&rnfjzpfygonf? xdo k @kd tajz
wckuakd jyvnfpmG rajz&Si;f Edik yf gu xdt k r_EiS yhf wfoufI rdrrd nfo@kd qH;k jzwfp&D if
csucf sonfukd trsm;odatmifa=unmxkwjf yef&ygonf? xdw k &m;±H;k . trde@f
xkwjf yefcsuu f kd Oa&myaumifp. D 0ef}uD;rsm;aumfrwDu taumiftxnfazmf
&ef wm0ef&ydS gonf?
w&m;±H;k od@k wOD;wa,mufcsi;f wdik =f um;avh&adS omtr_rsm;rSm rw&m;
owfjzwfjcif;ESihf aysmufq;kH oGm;jcif;/ tusO;f om;rsm;tm; ESyd pf ufjcif;ESihf rw&m;
qufqjH cif;/ vGwv f yfciG rhf sm; rw&m;±kyo f rd ;f cH&jcif;/ w&m;±H;k od@k omG ;a&mufciG hf
r&jcif;/ w,fvzD ek ;f rsm; cd;k em;axmifjcif;/ ae&if;wdik ;f jynfo@kd jyefy@kd jcif;/ vdiw f cl spf
olrsm;tay: cJjG cm;zdEydS jf cif;/ owif;XmevGwv f yfciG hf uef@owfyw d yf ifc&H jcif;/ u
av;rsm;udk rdbrsm;uapmifah &SmufciG hf [ef@wm;cH&jcif;/ ud, k yf ikd yf pPn;f ydik q
f ikd cf iG hf
udk apmfum;aESmif, h uS cf &H jcif;/ Edik if aH &;ygwrD sm; zsuo f rd ;f cH&jcif;ponfh tr_rsm;
jzpfygonf?

(38) Oa&myvlra_ &;yÉdnmOf (European Social Charter)


Oa&myaumifpu D jyXmef;xm;aom aemufxyfv@l tcGit hf a&; qdik &f m
oabmwlncD suf wckyifjzpfonf? vlra_ &;yÉdnmOfEiS hf aemufqufwpGJ mcsKyfEpS cf k
wd@k wiG f vlra_ &;qdik &f m tcGit hf a&;rsm;udk tao;pdwaf zmfjyxm;onfukd awG@&
onf?f Oa&myvlra_ &;yÉdnmOfukd 1961 c/k atmufwb dk mv (18)&ufae@wiG f O
a&myaumifpu D aeI twnfðyXmef;cJo h nf? TyÉdnmOf. aemufqufwpGJ mcsKyf
wpfcu k kd 1988ck arv/ 5 &ufae@wiG v f nf;aumif;/ tjcm;aemufqufwpGJ mcsKyf
wpfcu k kd 1991/ atmufwb kd mv (21) &ufae@wiG v f nf;aumif; xyfrt H wnfðy
Xmef;cJo h nf? TyÉdnmOfY tvkyv f yk uf ikd &f mwGif cJjG cm;zdEydS rf r_ &Sad p&ef/ rw&m;
tvkyaf pcdik ;f jcif;cGirhf ðy&ef/ trsK;d om;ESihf trsK;d orD;vkyt f m;wlygu wef;wlvyk cf
55

HRterm.pmd 55 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
&&S&d ef/ vlra_ &;apmifah &Smufrc_ pH m;cGiEhf iS hf ynmoif=um;cGihf ponfw@kd yg0ifygonf?
xd@k tjyif qif;&JraGJ wr_rS umuG,af y;r_/ oifw h ifah omaetdrf &&Scd pH m;cGiEhf iS hf t
vkyx f w k yf pfjcif;rS umuG,af y;r_w@kd vnf; yg0ifygonf?
Oa&myvlra_ &;yÉdnmOfwiG f yg0ifonft h cGit hf a&;rsm;udt k zJ@G 0if tpd;k &
rsm;u taumiftxnfazmfrt _ m; ppfaq;Edik &f ef aqmif&u G rf ,
_ E &W m; enf;vrf;
(2) &yf&ydS gonf?
yxrenf;vrf;rSm tzJ@G 0ifEidk if rH sm;rS TpmcsKyfukd apmif=h uyf&ef zJ@G pnf;
xm;aom Oa&myvlrt _ cGit hf a&;aumfrwDxo H @kd yHrk eS tf pD&ifcpH m wifoiG ;f &jcif;
jzpfonf? xdt k pD&ifcpH mwGif tpd;k &taejzifh xdt k cGit hf a&;rsm;ESihf ywfoufI
rnfo@kd vyk af qmifaea=umif; wifjycsurf sm; yg0if&rnfjzpfonf? aemufenf;vrf;
rSm tvkyo f rm;or*~rsm;/ tvky&f iS t f zJ@G rsm;ESihf tpd;k &r[kwaf om tzG@J tpnf;
rsm; pkaygi;f I wdik =f um;jcif; (Complaint) jzpfygonf? Oa&myvlra_ &; tcGit hf a&;
aumfrwDrS TtpD&ifcpH mESihf oH;k oyfcsurf sm;udk vufcrH cHq;kH jzwf&+yD; tu,fI
vufcyH gu xdt k r_EiS yhf wfoufonfh tpD&ifcpH mwapmifukd jyifqifa&;om;&rnf
jzpfonf? tu,fI trSew f u,fusL;vGeaf eygu rnfoŒkd vkyaf qmifoifah =umif;
t}uHay;csuu f kd xdEk ikd if o
H @kd ay;yd@k today;&onf?

(39) vdiu f jGJ ym;r_a=umifh cJjG cm;onft h jrif (Gender)


vdiu f jGJ ym;r_a=umifh cJjG cm;onft h jrifqokd nfrmS vlom;wOD; (usm;/r)
arG;zGm;vmonfEiS hf vlrt _ odik ;f t0dik ;f twGi;f &Sd tpdwt f ydik ;f u¾ trsK;d rsK;d wd@k
rSaeI trsK;d orD;qdo k nfrmS rnfo@kd jzpf&rnfEiS hf trsK;d om;qdo k nfrmS rnfo@kd jzpf
&rnf[I l 0dik ;f 0ef;owfrw S rf r_ sm;/ trsK;d orD;tvkyo f nf rnfonft h vkyEf iS hf t
rsK;d om;tvkyo f nf rnfonft h vky[ f I l wm0eftcef;u¾rsm;tm; cJjG cm;wm
0efay;r_rsm;/ vdiu f jGJ ym;r_urkd wl nfI trsK;d orD;ESit hf rsK;d om;wd@k tay: vlr, _ Of
aus;r_ypkH t
H aejzifh cJjG cm;xm;&So d nfh vlrq _ ufqaH &;yHpk rH sm;/ ,H=k unfr_ pepfrsm;/
awG;jrif,q l csurf sm;/ pdwu f ;l toGirf sm;/ wefz;kd xm;r_rsm;/ ar#mv f ifah wmifw h
56

HRterm.pmd 56 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
r_rsm;tm;vH;k udk qdv k okd nf? xdok @kd trsK;d om;ESit
hf rsK;d orD;wd@k t=um; vlry_ pkH jH zifh
cJjG cm;xm;&So
d nfh xdo k wfrwS cf surf sm;onf ,Ofaus;r_wckEiS hf wckt=um; rwluGJ
jym;ovdk ,Ofaus;r_wckxrJ mS yif rwlujGJ ym;avh&o dS nf? tcsed u f mv wckEiS w hf ck
twGi;f owfrw S af omtjrifrsm;/ ,H=k unfrp_ epfrsm;/ wefz;kd xm;r_rsm;/ ar#mv f ifh
awmifw h csurf sm;onf ajymif;vJavh&o dS nf?

(40) r0g' (Feminism)


a&S;±d;k pOfvmtwdik ;f &Sv d mcJah om trsK;d orD;ESihf trsK;d om;rsm;tay:
tcef;u¾ owfrw S ,
f ql csurf sm;udk ajymif;vJvmEdik &f efEiS hf r[mzd0k g'}uD;pd;k r_
udw k eG ;f vSe+f yD; trsK;d orD;trsK;d om; wef;wltcGit hf a&; &&Sad p&eftwGuf v_y&f mS ;
awmif;qdak eaom vlrv _ y_ &f mS ;r_vtkd yfonf[al om t,ltqudq k v kd o
kd nf? ESpf
aygi;f rsm;pGmuxnf;u vlom;wd@k tay: yHo k iG ;f vmcJah om trsK;d orD;rsm;xuf
trsK;d om;rsm;u ydrk jkd rifjh rwfonf/ trsK;d orD;rsm;onf trsK;d om;rsm;. vdt k if
qENukd jznfq h nf;ay;&ef wm0ef&o dS nf ponfw@kd tygt0if tjcm;aomcJjG cm;
qufqo H nfh tjrifrsm;/ t,ltqrsm;/ ywf0ef;usit f odik ;f t0dik ;f ESihf vlrsm;ud,k f
wdik f zefw;D vky, f xl m;aom ,H=k unfrp_ epfrsm;a=umifh trsK;d orD;rsm;ESihf trsK;d
om;rsm;t=um;wGif cJjG cm;r_/ t=urf;zufr/_ xdr;f csKyfrE_ iS hf rnDr#rr_ sm; jzpfonf?
xdt k csurf sm;yaysmuf+yD; trsK;d orD;trsK;d om; wef;wlnrD #r&_ v dS map&ef trsK;d
om;rsm;oufoufom v$r;f rd;k }uD;pd;k aeonfh r[mzd0k g'udk wku d zf suaf omt
rsKd;orD;0g'jzpfonf?

(41) taxGaxG oH;k oyfcsurf sm; (General Comment)


vl@tcGithf a&;pmcsKyfwckwiG f a&;om;xm;aom toH;k tE_;H rsm; od@k r
[kwf &nf!e$ ;f xm;csurf sm;ESiyhf wfoufI xdpk mcsKyfEiS hf oufqikd o f nfh aumfrwD
u ydrk t
kd ao;pdwuf saom t"dym` ,fziG q hf akd zmfjyjcif;udk taxGaxG oH;k oyfcsu[ f k
ac:onf? Oyrm - pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_ tcGit hf a&;qdik &f m oabmwl
57

HRterm.pmd 57 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
pmcsKyfwiG f vHak vmufaom aetdr&f &Scd iG [ hf I l a,bl,sa&;om;xm;onfukd pm
csKyfaumfrwDu xdt k "dym` ,frmS use;f rma&;ESio hf ifah vsmaf om/ aexdik o f rl sm;.
±d;k &m,Ofaus;r_EiS hf udu k nf aD om/ rdom;pkrsm; aexdik &f eftwGuf vHak vmufonfh
ae&mxdik cf if;&Sad om/ tquftoG,af umif;rGeaf om/ oifw h ifoh nfh ukeu f sp&dwf
&Sad omaetdrrf sK;d [k taxGaxGo;kH oyfcsuw f iG f tao;pdwf azmfjy&Si;f vif;xm;yg
onf? rlvpmcsKyfrsm;wGif a&;om;azmfjyxm;csurf sm;onf tm;vH;k ESit hf óuH;0if
ap&eftwGuf us,jf yef@pmG t"dym` ,fziG q hf x kd m;&aoma=umifh wcgw&HwiG f t
"dym` ,fukd wdwu d susem;vnf&ef rvG,u f yl g?
xd@k a=umifh oufqikd &f mpmcsKyfaumfrwDu xdu k s,jf yef@veG ;f vSaom t
"dym` ,fziG qhf ckd surf sm;rS wdusonft h "dym` ,fjzifh vltrsm;em;vnfEikd &f ef ,ckuo hJ @kd
aom taxGaxGo;kH oyfcsurf sm; xkwjf yefjcif;jzpfygonf? xdo k @kd o;kH oyfcsurf sm;udk
ud;k um;toH;k ðy&mwGif xdo k ;kH oyfcsu. f trSwu f kd &nf!e$ ;f I toH;k ðyud;k um;
avh&ydS gonf? Oyrm- pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_tcGit hf a&;qdik &f m oabm
wlpmcsKyf/ taxGaxGo;kH oyfcsuf trSwf (35) [lIjzpfygonf? trSwpf OfEiS f ah e@
pJrG sm; wyfxm;aom taxGaxGo;Hk oyfcsu/f t}uHay;csurf sm;onf oufqikd &f m
oabmwlpmcsKyfwiG f yg0ifonfh jyXmef;csurf sm;tay: ydrk &kd iS ;f vif;ap+yD; w&m;
0ifjzpfonfh t"dym` ,fziG q hf ckd surf sm;yifjzpfonf? ukvor*~. taxGaxGo;kH oyf
csuEf iS hf taxGaxGt}uHðycsurf sm;udk pmcsKyfrsm;enf;wl trsm;u av;pm;pGm
ud;k um;toH;k ðy=uavh&ydS gonf?
xdo k @kd t"dym` ,fziG q hf jkd cif;udk n‡i;f yrf;ESyd pf ufjcif;qdik &f m pmcsKyfaumfrwD/
pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_tcGit hf a&;qdik &f m pmcsKyfaumfrwDEiS hf uav;
tcGifhta&;qdkif&m pmcsKyfaumfrwDwdk@wGif taxGaxGoHk;oyfcsuf (General
Comment) [k oH;k E_;H aomfvnf; vlrsK;d a&; cJjG cm;zdEy dS rf r_ sm; yaysmufa&;qdik &f m
pmcsKyfaumfrwDESifh trsKd;orD;pmcsKyfaumfrwDwdk@url taxGaxGt}uHðycsuf
(General Recommendation) [k oH;k pJaG vh&o dS nf? t"dym` ,frmS twlwyl ifjzpf
onf?
58

HRterm.pmd 58 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
(42) taxGaxGt}uHðycsuf (General Recommendation)
txufwGif azmfjyxm;aom taxGaxGoHk;oyfcsufrsm; (General
Comments) uJo h @kd yif taxGaxGt}uHðycsurf sm; (General Recommenda-
tions) rsm;udk vl@tcGit hf a&;pmcsKyfwckwiG f a&;om;xm;aom toH;k tE_;H rsm;
od@k r[kwf &nf!e$ ;f xm;csurf sm;ESiyhf wfoufI xdpk mcsKyfEiS o hf ufqikd of nfh aumf
rwDu ydrk t kd ao;pdwu f saom t"dym` ,fziG q hf akd zmfjy&mwGif toH;k ðyavh&ydS gonf?
vlrsK;d a&;cJjG cm;zdEydS rf r_ sm; yaysmufa&;qdik &f m pmcsKyfaumfrwDEiS hf trsK;d
orD;pmcsKyfaumfrwDw@kd wiG f xdo k @kd t"dym` ,fziG q hf akd zmfjycsurf sm;udk taxGaxG
t}uHðycsuf (General Recommendation) [k oH;k E_;H aomfvnf; n‡i;f yrf;ESyd pf uf
jcif;qdik &f m pmcsKyfaumfrwD/ pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_ tcGit hf a&;qdik &f m
pmcsKyfaumfrwDEiS hf uav;tcGit hf a&;qdik &f m pmcsKyfaumfrwDw@kd wiG f taxGaxG
oH;k oyfcsuf (General Comment) [k oH;k pJaG vh&o dS nf? t"dym` ,frmS twlwyl if
jzpfonf?

(43) vl@tcGit hf a&; (Human Rights)


vl@tcGit hf a&;qdo k nfrmS vlom;wa,mufjzpfaoma=umifh vlw@kd wiG &f dS
aom tcGit hf a&;[lI ±d;k ±d;k av;yifajym&ayrnf? vl@tcGit hf a&;onf vlom;
tm;vH;k tay: cJjG cm;jcif;r&Sb d J vlwikd ;f twGuf wef;wlnrD #pmG &Sad eonf? tjcm;
rnfou l rS rdrxd w H iG &f adS eaom vl@tcGit hf a&;rsm;udk ,laqmiford ;f ydu
k If r&acs?
xd@k jyif rnfonft h cGit hf a&;onf ta&;t}uD;qH;k jzpfonf/ rnfonft h cGithf a&;
rsm;udak wmh ta&;r}uD;[lIvnf; owfrw S I
f r&acs? wckEiS w hf ckvnf; tjyeft
vSeq f ufpyfaeonf? vl@tcGit hf a&;[laom acgi;f pOfatmufwiG f vl@tcGit hf a&;
rsm;onf wckEiS w hf ck tjyeftvSef trDðS yaevsu&f o dS nf?
vl@tcGit hf a&;qdo k nfrmS vlom;wd@k . vl@*% k o
f u d mQ tjynft h 0jzifh
touf&iS af exdik &f ef vdt k yfaom tajccHtqift h wef; tcsurf sm;jzpfonf [lI
vnf; aemufxyfwrsK;d t"dym` ,fziG q hf xkd m;vsu&f odS nf? vlom;rsK;d EG,t f m;vH;k
59

HRterm.pmd 59 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
t=um; *k%o f u d mQ ESihf wef;wlnrD u _ kd wefz;kd xm;av;pm;jcif;onf vl@tcGit hf
a&;. tESpo f m&tcsuyf ifjzpfonf? vlom;wOD;tm; av;pm;wefz;kd xm;&efqkd
aom xdt k ESpo f m&tcsuu f kd ,Ofaus;r_wikd ;f / vlrt _ odik ;f t0dik ;f wdik ;f / ud;k uG,f
onfb h momwdik ;f / tawG;tac:t,ltqwdik ;f wGif awG@jrifEikd o f nf? vl@tcGihf
ta&;[k us,u f s,af vmifavmif ajymqdak eaom pum;vH;k . t"dutcsurf mS
vnf; xdo k @kd vv l cl si;f av;pm;wefz;kd xm;&efukd awmif;qdak ejcif;yifjzpfonf? vl
wa,muf. vl@tcGit hf a&;udk csK;d azmufjcif;qdo k nfrmS xdo k t
l m; vlom;w
a,muftaejzifh todtrSwðf y rqufqjH cif;yifjzpfonf? vl@tcGit hf a&; awmif;
qdrk q _ o kd nfrmS vnf; vlom;wkid ;f . *k%o f ud mQ udk av;pm;=u&ef awmif;qdjk cif;
omjzpfonf?
vl@tcGit hf a&;.tajccHtcsurf sm;rSm-
Õ vl@tcGit hf a&;onf vlwikd ;f twGuf arG;&mygtcGit hf a&;jzpfonf? (Human
Right is Inherent) vl@tcGit hf a&;udk 0,f,I l r&/ v$aJ jymif;Ir&? vlwikd ;f onf
vlom;jzpfaeaom tcsuaf =umifyh if vl@tcGit hf a&;udk &,lyikd q f ikd cf iG &hf o
dS nf?
Õ vl@tcGit hf a&;onf vlom;tm;vH;k ESihf oufqikd o f nf? (Human Right is
Universal) tom;ta&mif/ vlrsKd ;/ ud;k uG,o f nfb h mom/ Edik if aH &;/ vlra_ &;/
tawG;tac:/ vdiu f jGJ ym;r_ra&G; vl@tcGit hf a&;onf vlom;tm;vH;k tay: wef;
wlnrD #r&_ o dS nf? vlom;tm;vH;k onf arG;zGm;vmonfrS pwifI vGwv f yf+y;D wef;
wlnaD om vl@*% k of u d mQ ESihf tqift h wef;&So d nf?
Õ vl@tcGit hf a&;udk rnfou l rS ,laqmiford ;f ydu k I f r&? (Human Right is
Inalienable) vl@tcGit hf a&;udk rnfow l OD;wa,mufurS ,laqmiford ;f ydu k f
cGirhf &S?d vlwa,muf. arG;&mygtcGit hf a&;udk xdo k . l Edik if aH wmftpd;k &ESihf Oya'
rsm;u todtrSwrf ðyonfw h ikd af tmif xdo k wl iG f vl@tcGit hf a&; cHpm;cGi&hf o dS nf?
xdo k @kd todtrSwrf ðyjcif;onf xdo k t l ay: vl@tcGit hf a&; csK;d azmufjcif;jzpfonf?
Õ vl@tcGit hf a&;rsm;onf wckEiS w hf ck tjyeftvSef qufpyftrSðD yaeonf? (Hu-
man Right is Indivisible) vl@*% k o f u
d mQ ESit hf nD aexdik t f ouf&iS Ef ikd &f eft
60

HRterm.pmd 60 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
wGuf vlom;wdik ;f onf vGwv f yfciG /hf vHòk cHciG Ehf iS v hf akH vmufaom vlaer_b0rsm;
tm; vdu k af vsmnDaxGpmG cHpm;cGi&hf o dS nf? rnfonft h cGit hf a&;udrk S tjcm;tcGihf
ta&;rsm;xuf ydkrdkta&;}uD;onf[k ajymqdkIr&? vl@tcGifhta&;wckudk csKd;
azmufc&H ygu tjcm;tcGit hf a&;rsm;udyk g xdcu kd af ponf?
(1) vltcGit hf a&;tcsKŒd onf vlwOD;wa,mufcsi;f qdik &f m tcGit hf a&;rsm; (In-
dividual Rights) jzpfovdk wcsKŒd rSmvnf; tkyp f v
k u kd Ef iS hf oufqikd af omtcGihf
ta&;rsm; (Group Rights) &So d nf? xd@k jyiftcsKŒd rSm vlwOD;csi;f ESiahf &m/ tkypf k
vdu k Ef iS yhf g oufqikd af om tcGit hf a&;rsm;jzpf=uonf? Oyrm - vGwv f yfpmG ud;k
uG,, f =kH unfciG o hf nf vlwOD;wa,mufcsi;f usio hf ;kH Edik af om tcGit hf a&;jzpfovdk
tjcm;vltyk pf t k vduk f usio hf ;kH Edik af om tcGit hf a&;rsK;d vnf;jzpfonf?
(2) vl@tcGifhta&;wcsKdŒudk csufcsif;vufiif; taumiftxnfazmf aqmif
&GuI f &aomfvnf; wcsKŒd udak qmif&u G &f mwGif tpDtpOfjzifah qmif&u G &f onf?
vlwa,muf. vGwv f yfpmG ajymqdck iG u hf kd csucf si;f cGiðhf yI&aomfvnf; ynmoif
cGit hf wGuf vdt k yfaomausmif;rsm;/ q&mrsm;udk csucf si;f vufiif; taumift
xnfazmfEikd &f ef rvG,u f al cs?
(3) tcsKŒd aom tcGit hf a&;rsm;udk 'Dru kd a&pD vl@abmiftzJ@G tpnf;tusK;d ESihf vlxk
tusK;d pD;yGm;twGujf zpfap/ pdw"f mwf/ pm&dwyW ikd ;f qdik &f mtwGujf zpfap vdt k yfygu
Oya't& uef@owfEikd o f nf? Oyrm - vGwv f yfpmG oGm;vmcGiq hf akd om tcGit hf
a&;udk xdo k @kd omG ;vmr_a=umifh trsm;jynfot l wGuf rvdv k m;tyfaom tusK;d
rsm; jzpfapEdik o f nfqykd gu Oya't& uef@owfEikd o f nf?
(4) odk@aomf atmufygtcGifhta&;rsm;udk rnfonfhtajctae/ rnfonfht
a=umif;rsK;d a=umifrh S uef@owfjcif;r&Sad p&[lI owfrw S xf m;onf? xdt k cGit
hf
a&;rsm;rSm - touf&iS cf iG /hf ESyd pf ufnO‡ ;f yrf;r_rS uif;vGwcf iG /hf u|eðf yjcif;rSuif;
v$wcf iG /hf taºuG;a=umifh csKyfaESmifxm;jcif;rS uif;vGwcf iG /hf jypfrw _ cktay: ESpf
cgjyef pD&ifjcif;rS uif;vGwcf iG /hf Oya'a&SŒarSmufwiG f vlom;wOD;tjzpf qufqcH H
ydik cf iG /hf vGwv f yfpmG awG;ac:,H=k unfu;kd uG,cf iG hf wd@k jzpfonf?
61

HRterm.pmd 61 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
wOD;csi;f tcGit hf a&; (Individual Rights) qdo k nfrmS tjynfjynfqikd &f m vl@t
cGit hf a&; a=unmpmwrf;wGif azmfjyxm;aom vlwikd ;f cHpm;cGi&hf adS om tcGit hf a&;
rsm;jzpfonf?
trsm;ESiq hf ikd af omtcGit hf a&; od@k r[kwf tkypf v k u
dk tf cGithf a&; (Col-
lective Group Rights) qdo k nfrmS tkypf w k ck.tzJ@G 0if (Oyrm - trsK;d orD;/
uav;oli,f/ rl&if;XmaevlrsK;d pk/ 'kuo Q nf/ wdik ;f &if;om;vlenf;pk/ a&$Œajymif;
tvkyo f rm;/ vdiw f cl spo f rl sm;) jzpfaoma=umifh tjcm;olrsm; cHpm;cGi&hf adS om
wOD;wa,mufcsi;f qdik &f m tcGit hf a&;rsm;udk cHpm;cGirhf &aom/ jiif;y,fc&H aom/
cJjG cm; uef@owfc&H aom tkypf 0k ifrsm;. tcGit hf a&;jzpfonf? tkypf v k u kd t
f cGithf
a&;rsm;onf txl;umuG,af pmifah &Smufay;&ef vdt k yfaom tkypf rk sm;twGuf
ay:ayguv f m&jcif;jzpfonf? tkypf w k pk. tzJ@G 0ifjzpfaoma=umifh tjrwfxw k f
acgi;f yHjk zwfru
_ kd ydrk ckd pH m;&aom tkypf 0k ifrsm;. tcGit hf a&;udk umuG,af y;jcif;
onfvnf; tkypf v k u kd t f cGit hf a&; awmif;qdjk cif;yifjzpfonf?
w&m;a&;qdik &f mtcGit hf a&; (Legal Rights) qdo k nfrmS Oya't&
todtrSwðf yxm;aom tcGit hf a&;rsm;jzpfonf? cdik v f akH om ta=umif;tcsuf
r&Srd csi;f tjypfr&S[ d k Oya'uzGiq hf x kd m;csurf sm;/ oufaoESihf tmrcH&&Scd iG rhf sm;
onf w&m;Oya'qdik &f m tcGit hf a&;rsm;yifjzpfonf?

(44) vl@tcGit hf a&; aumfrwD (Human Rights Committee)


urBmu h v
k or*~ taxGaxGnv D mcHraS eI 1966 'DZifbm (16) &ufae@
wGif twnfðyjyXmef;vdu k af om Edik if wH umEkid if o H m;ESihf Ekid if aH &;qdik &f m tcGit
hf
a&;rsm; oabmwlnrD p_ mcsKyft& vl@tcGit hf a&;aumfrwDukd zG@J pnf;wnfaxmif
cJyh gonf? xdak umfrwDukd Edik if o
H m;ESihf Edik if aH &;tcGit hf a&;qdik &f m oabmwlpm
csKyfaumfrwD[rk ac:bJ vlŒtcGit hf a&;aumfrwD[ak c:onf? odŒk aomfaumfrwD
. t"duwm0efrmS Edik if o H m;ESihf Edik if aH &;tcGit hf a&;qdik &f m oabmwlpmcsKyf
ygtcsurf sm;tay: pmcsKyftzGŒJ 0ifEikd if rH sm;. av;pm;vdu k ef mr_tm; apmif=h unfh
62

HRterm.pmd 62 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
jcif;jzpfonf?
pmcsKyftzGŒJ 0if Edik if rH sm;rS a&G;cs,w f ifajr‡mufxm;aom vGwv f yfonfh
u|r;f usio f l (18) OD;jzifh aumfrwDukd zGŒJ pnf;xm;onf? aumfrwD. t"duwm
0efrmS (1) pmcsKyftzGŒJ 0ifEikd if rH sm;u wifoiG ;f aom tpD&ifcpH mrsm;udk zwf±a_ vh
vmjcif;/ (2) xdt k pD&ifcpH mrsm;tay: oH;k oyfcsurf sm;/ qH;k jzwfcsurf sm; csrw S jf cif;
ESihf (3) oabmwlpmcsKyf. yxraemufqufww JG iG f jyXmef;xm;onft h wdik ;f
vlwOD;wa,mufcsi;f u wdik =f um;r_rsm;udk ppfaq;jcif;wdŒk jzpfonf?
pmcsKyftzGŒJ 0ifEikd if rH sm;onf pmcsKyfut kd wnfðyvufrw S x f ;kd +yD; wESpt f
wGi;f aumfrwDoŒkd tpD&ifcpH m wifoiG ;f &onf? yHrk eS t f pD&ifcpH mudk (5) ESpv f #iw f
}urd w f ifoiG ;f &onf? wifoiG ;f onfh tpD&ifcpH mrsm;udk vltrsm;wufa&mufaom
aumfrwDtpnf;ta0;rsm;wGif zwf=um;&onf?
tpD&ifcpH mudk Edik if . H ud,k pf m;vS,w f OD;rS wifoiG ;f &+yD; vlŒtcGit hf a&;
aumfrwDuppfaq;&onf? ppfaq;onf[kqdk&mwGif w&m;ppfaq;ouJhodkŒ
=um;emppfaq;jcif;rsK;d r[kwaf y? tpD&ifcpH mppfaq;jcif;. &nf&, G cf surf mS w&m;
pD&ifouJo h Œkd tjypfay;&efr[kwb f J pmcsKyfygtcsut f vufrsm;udk vdu k ef m&ef
wm0ef&adS =umif; pmcsKyftzGŒJ 0ifEikd if u H kd tðyoabmjzifh ajymqdjk cif;omjzpfonf?
tpD&ifcpH mudk ppfaq;aepOftwGi;f Edik if u H ,kd pf m;vS,. f tpD&ifcrH E_ iS hf E_wjf zifh
ajym=um;r_wŒkd tay:tajccHI tjcm;aumfrwD0ifrsm;u Edik if u H , kd pf m;vS,u f kd
ar;cGe;f rsm;xkwjf cif;/ cdik rf matmif jyefvnfar;cGe;f xkwjf cif;rsm;udk vkyEf ikd o f nf?
aumfrwDonf tpd;k &rSwifoiG ;f aom tpD&ifcpH mwckwnf;rS tcsut f vufrsm;
udo k m rSjD irf;ud;k um;jcif;r[kwb f J tjcm;t&if;tjrpfrsm;u &&Sad omowif;rsm;
udyk g rSjD irf;ud;k um;Edik o
f nf? xdŒk a=umifh tjcm;tpd;k &r[kwaf om tzGŒJ rsm;uay;
ydŒk aom owif;rsm;udu k ;kd um;Edik o f nf?odŒk aomf aumfrwDxo H Œkd tpd;k &r[kwf
aomtzGŒJ rsm;u w&m;0iftpD&ifcpH mrsm; wifyŒkd tpD&ifcEH ikd jf cif;r&S?d xdŒk a=umifh
aumfrwD0ifwOD;csi;f pDoŒkd tpd;k &r[kwaf omtzGŒJ rsm;u tcsut f vufowif;
rsm; ay;ydŒk wwf=uonf? xd&k &Sad om owif;tcsut f vufrsm;udt k ajccHI aumf
63

HRterm.pmd 63 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
rwDonf Edik if t H ay: qH;k jzwfcsurf sm;csrw S &f onf? oufqikd &f mEdik if u H kd xdqk ;kH jzwf
csurf sm;tm; today;&onf? odŒk aomf aumfrwDwiG f Oya'oufa&mufapaom
tm%m odŒk r[kwf ta&;,lEikd o f nft h m%m r&Sad y?
Edik if o H m;ESihf Edik if aH &;tcGit hf a&;qdik &f m oabmwlpmcsKyf. aemufquf
wJpG mcsKyf (1) t& pmcsKyftcGit hf a&;rsm;udk csK;d azmufc&H onf[I l wdik =f um;aom
vlwOD;wa,mufcsi;f . wdik =f um;r_rsm;udk aumfrwDuvufc&H onf? od@k aomfpm
csKyfukd vufrw S af &;xd;k xm;onfh pmcsKyftzJ@G 0ifEidk if u H csK;d azmufygonf[al om
wdik =f um;r_uo kd m aumfrwDuvufcEH ikd o f nf?
tu,fI pmcsKyftzJ@G 0ifEikd if w H cktay: vlwOD;wa,mufu wdik =f um;
vm+yDqykd gu aumfrwDu wHcg;ydwt f pnf;ta0;jzifh wdik =f um;r_ukd vufcEH ikd rf cH
Edik q
f ;kH jzwfonf? aumfrwDu vufcEH ikd o f nf[k qH;k jzwfvu kd +f yD;rSom aemufw
qift h aejzifh xdpk yG pf w GJ ikd =f um;csurf sm;udk avhvmoH;k oyfppfaq;Edik o f nf? tu,f
I xdt k cGit hf a&; csK;d azmufrr_ sm; cdik v f akH =umif; awG@&ygu aumfrwDu qH;k jzwf
csucf saomfvnf; oufqikd &f mtpd;k &taejzifh rjzpfraevdu k ef matmifvyk af qmif
Edik of nfh pnf;aESmiftm;r&Syd g? vdu k ef moifo h nf[al om wdu k w f eG ;f csuaf vmuf
om vkyaf qmifEikd o f nf?
aumfrwDu avhvmppfaq;r_ajrmufaom wdkif=um;r_udpPjzpf&efrSm
atmufygtcsurf sm;ESihf udu k n f rD &_ &dS rnf?
(1) tr_wikd =f um;aomol od@k r[kwf wdik =f um;olrsm;onf trnfrazmfvakd omol
rjzpfap&? aemufqufwpGJ mcsKyftzJ@G 0ifEikd if . H w&m;pD&ifx;kH rsm;ESihf tóuH;0ifol
jzpf&rnf?
(2) csK;d azmufc&H olu, kd w f ikd f od@k r[kwf ud, k pf m;vS,jf zpfou l wdik =f um;&rnf
jzpfonf? od@k aomf xdck sK;d azmufc&H oltaejzifh olu, kd wf ikd w f ikd =f um;r_ukd rwif
oGi;f Edik o f nfh tajctaersK;d &Sad ev#if xdw k ikd =f um;r_ukd aumfrwDu vufcpH Of;pm;
rnfjzpfonf?
(3) wdik =f um;r_onf oabmwlpmcsKyfwiG f yg0ifaom tcsurf sm;ESihf udu k nf rD &_ &dS
64

HRterm.pmd 64 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
rnfjzpf+yD; aemufqufwpGJ mcsKyf. wdik =f um;cGiu hf kd tvJo G ;kH pm;vkyI
f wdik =f um;
jcif;rjzpfap&?
(4) xdt k r_upd o
P nf tjcm;aom Edik if w
H um vkyx f ;kH vkyef nf;rsm;t& udik wf , G f
ajz&SiS ;f &ef pOf;pm;oH;k oyfaeaom udprP jzpfap&?
(6) wdik =f um;olonf Edik if aH wmftqifh wdik =f um;r_rsm;udk vkyaf qmif+yD;aomfvnf;
auseyfrr_ &aom tr_rsK;d jzpf&rnf?

(45) vl@tcGit fh a&; umuG,af pmifah &Smuforl sm; (Human Rights Defender)
vl@tcGit hf a&; umuG,af pmifah &Smuforl sm;onf rnforl qdk jzpfEikd f
onf? vlom;wOD;csi;f omru tzJ@G tpnf;rsm;vnf;jzpfEikd yf gonf? vl@tcGit hf
a&;rsm; zH@G òzd;wd;k wufa&;twGuf umuG,o f rl sm;/ jr‡iw
hf iforl sm;/ taumift
xnfazmf aqmif±u G of rl sm; od@k r[kwf tzJ@G tpnf;rsm;tm;vH;k onf vl@tcGit hf
a&; umuG,af pmifah &Smuforl sm;jzpfonf? xd@k jyif tpd;k &r[kwaf omtzJ@G rsm; t
aejzifah omfvnf;aumif;/ tm%mydik rf sm;taejzifah omfvnf;aumif;/ vlwOD;w
a,mufcsi;f taejzifah omfvnf;aumif; vltcGit hf a&;rsm;udk av;pm;vdu k ef m
vmatmif ulnt D m;ay;olrsm;onfvnf; vl@tcGit hf a&; umuG,af pmifah &Smuf
olrsm;yifjzpfonf? rdrt d cGit
hf a&; csK;d azmufc&H onft h wGuf w&m;Oya'. tul
tnDu, kd I l csK;d azmuforl sm;tm; tjypf'%fcaH patmif vkyaf qmifaomolonf
vl@tcGit hf a&; umuG,af pmifah &Smufaomol jzpfouJo h @kd rdrod jd rifxm;aom
vl@tcGit hf a&; csK;d azmufrr_ sm;udk trsm;od&edS m;vnfatmif today;olrmS vnf;
vl@tcGit hf a&; umuG,af pmifah &Smufojl zpfygonf? xd@k twl tpd;k &. vl@tcGit hf
a&;csKad zmufrr_ sm;a=umifh tjcm;olrsm;ESihf yl;aygi;f qENjyolonf vl@tcGit hf a&;
umuG,o f jl zpfovdk vl@tcGit hf a&;ta=umif;udk vltrsm;odatmif ynmay;
olrmS vnf; vl@tcGit hf a&; umuG,af pmifah &Smufojl zpfygonf?
vl@tcGit hf a&; umuG,af pmifah &Smuforl sm;. tcGit fh a&;qdik &f m a=u
nmpmwrf;udk urBmu h v k or*~ taxGaxGnv D mcHu 1998 ckEpS /f 'DZifbmv
65

HRterm.pmd 65 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
9 &ufae@wiG f twnfðyjyXmef;cJo h nf? TonfrmS ukvor*~taejzifh “vl@tcGihf
ta&;rsm;ESihf tajccHusaom vGwv f yfrr_ sm;ukd oD;jcm;wOD;csi;f pDjzpfap/ tzG@J t
pnf;wGi;f wGijf zpfap/ em;vnfoabmayguaf p&efEiS hf umuG,af y;&eftwGuf Edik if H
wumESihf jynfwiG ;f tqifrh sm;wGif wd;k jri‡ ahf qmif&u G of mG ;&ef” xyfavmif;twnf
ðyvdu k jf cif;jzpfygonf? urBmESit hf 0Sr;f wGif vl@tcGit hf a&;udk tm;ay;umuG,f
apmifah &Smufaeaomolrsm;ESihf tpd;k &r[kwaf om tzJ@G rsm;tay: r=umc%qdo k
vdk +cdr;f ajcmufaESmif, h u S jf cif;/ tE &W m,fðyjcif;/ rw&m;zrf;qD;jcif;/ tpkvu kd tf
òyHvu kd o f wfjzwfjcif;rsm; &ifqikd af e&vsu&f ydS gonf? xd@k twGuf vl@tcGit hf a&;
umuG,af pmifah &Smuforl sm;tm; ukvor*~u umuG,af y;Edik &f eftwGuf Edik if H
wumtzJ@G tpnf;rsm;. wdu k wf eG ;f csujf zifh Tpmwrf;ay:ayguv f mjcif;jzpfonf?
xdpk mwrf;t& vl@tcGit hf a&;umuG,af pmifah &Smuforl sm;qdik &f m t
xl;pHpk rf;ppfaq;a&; t&m&Sw d OD;udk 2000 ckEpS /f =o*kwv f (18) &ufae@wiG f cef@
tyfco hJ nf? vuf&w dS m0ef&adS om txl;pHpk rf;ppfaq;a&;t&m&Srd mS ygupPwefEikd if H
rSrpP[Dem*sDvmeDjzpfonf? xdkol.wm0efrSm vl@tcGifhta&; umuG,fapmifh
a&Smuforl smtay: usa&mufEikd zf , G &f adS om t=urf;zufrr_ sm;/ tajctaersm;
ESiyhf wfoufonfh owif;rsm;udk pkaqmif;jcif;/ vufcjH cif;/ ppfaq;jcif;rsm; ðyvkyf
&ef/ a=unmpmwrf; ydrk t kd m;aumif;vmap&efEiS hf xda&mufpmG toH;k csEikd &f eft
wGuf tjcm;olrsm;/ tzJ@G rsm;ESihf yl;wJv G yk af qmif&ef/ vl@tcGit hf a&; umuG,af pmifh
a&Smuforl sm;tm; ydrk u kd muG,af y;Edik rf nfh xda&mufaomenf;AsL[mrsm; csrw S f
aqmif&Guf&efwdk@jzpfonf?

(46) vl@tcGit hf a&;ynmay; (Human Rights Education)


“vl@tcGihfta&;ynmay;” qdkonfhpum;vHk;rSm twdkaumufazmfjy
r_wckom jzpfygonf? Tpum;vH;k onf vl@tcGit hf a&;qdik &f m ynmay;jcif;[k
qdx
k m;aomfvnf; trSepf ifppft"dym` ,frmS vltcGit hf a&;wckxrJ [kwb f J Ekid if H
wum+ird ;f csr;f a&;/ yl;aygi;f aqmif&u
G af &;ESihf em;vnfrw _ @kd twGuf ynmay;jcif;udk
66

HRterm.pmd 66 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
qdkvdkygonf?
vlŒtcGit hf a&; ynmay;jcif;qdo k nfrmS jynfov l x
l tk m; ‚if;wk@d .t
awG@tóuHrsm;udk ‚if;wd@k u, kd w f ikd f em;vnfoabmayguaf p+yD; ‚if;wd@k .b0udk
‚if;wd@k u, kd w f ikd f qH;k jzwfwwfvmap&ef &nf&, G cf sujf zifh vl@tcGit hf a&;A[kow k
rsm;/ wefz;kd rsm;ESifh twwfynm u|r;f usirf r_ sm;udt k oH;k ðyum ‚if;wdŒk ud, k w
f ikd f
yg0ifvyk af qmifEikd &f ef &nf&, G jf yifqif vkyaf qmifxm;onfh avhvmr_vyk if ef;
pOfjzpfonf?
xd@k a=umifh vl@tcGit hf a&; ynmay;olqo kd nfrmS vlwOD;wa,mufcsi;f
od@k r[kwf vltyk pf w k pktm; vl@tcGit hf a&; A[kow k rsm;/ wefz;kd rsm;/ u|r;f usirf _
rsm;udk em;vnfoabmayguaf p+yD; vl@tcGit hf a&;qdik &f m ta=umif;t&mwck
udjk zpfap/ vl@tcGit hf a&;tajctae w&yfv;kH twGujf zpfap ta&;,laqmif&u G rf _
rsm; vkyaf qmifwwfvmap&ef vkyaf qmifojl zpfonf?
urBmu h vk or*~u owfrw S x f m;aom vl‹tcGit hf a&;ynmay;r_ q,f
pkEpS f (1995-2004) . a=unmpmwrf;wGif vl‹tcGit hf a&; ynmay;r_qo kd nfrmS
“wavmuvH;k ESihf oufqikd o f nfh vl‹tcGit hf a&; ,Ofaus;r_w&yf ay:xGe;f a&;udk
&nf&, G of nfh avhusio hf ifwef;ykŒd csrr_ sm;/ tcsut f vufowif;rsm; jzefŒjzL;r_rsm;
ponfw@kd ukd óud;yrf;aqmif&u G jf cif;jzpfonf? xdo k Œkd vkyaf qmif&mwGif A[kok
wrsm;/ u|r;f usirf r_ sm;rSwqifh atmufygta=umif;tcsurf sm;ESihf ywfoufI
&yfwnfcsuftjrifrsm; jzpfay:vmatmif yHkazmfvkyfaqmifapjcif;jzpfonf?
‚if;wd‹k rmS -
(u) tajccHvw G v f yfrE_ iS hf vl‹tcGit hf a&;rsm;udk ydrk akd v;pm;apjcif;?
(c) vlom;wd‹k . uk, d &f nfu, kd af oG;ESihf *k%o f ud mQ tjynft h 0zG‹òH zd;apjcif;?
(*) em;vnfr/_ av;pm;r_/ vdiu f jJG ym;r_tay: wef;wl&nfw&l rdS E_ iS hf Edik if rH sm;twGi;f ?
Xmaewdik ;f &if;om; vlrsK;d pkrsm;twGi;f / Edik if o H m;rsm; twGi;f / vlrsK;d pkrsm;twGi;f /
bmoma&;ESihf bmompum;uGjJ ym;aom vltyk pf rk sm;twGi;f csp=f unf&if;ES;D r_
wd‹k udk jr‡iw hf ifay;jcif;?
67

HRterm.pmd 67 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
(C) vGwv f yfaom vl‹tzG‹J tpnf;twGi;f vlwikd ;f vlwikd ;f udk xda&mufpmG yg0if
apEdik jf cif;?
(i) urBmu h v k or*~. +idr;f csr;f r_xrd ;f odr;f a&; v_y&f mS ;r_ukd jr‡iw hf ifjcif;wd‹k yg0if
onf?” [k t"dym` ,fziG q hf xkd m;onf?
vlwOD;wa,muf. tcGit hf a&;udo k mr[kwb f J xdt k cGit hf a&;rsm;ESihf
ywfoufI wm0ef,rl /_ wm0efcrH t _ a=umif;rsm;udyk g avhvmjcif;onf vl‹tcGihf
ta&; oif=um;r_. tESpo f m&jzpfygonf? vl‹tcGit hf a&;udk vlwOD;wa,muf
csi;f ESihf vl‹tzG‹J tpnf; wckv;kH u ydik q f ikd o f nft
h avsmuf vlŒtcGit hf a&;tay:
av;pm;r_/ umuG,rf E_ iS hf wd;k wufaumif;rGeaf tmif vkyaf qmifrw _ ‹kd ukd vkyaf qmif
&efwm0ef&rdS /_ wm0efcrH r_ mS vnf; vlwOD;wa,mufcsi;f omru/ trsm;ESiyhf g ouf
qdkifygonf?
vl‹tcGit hf a&; ynmay;r_onf yÉdyuQrsm;ajz&Si;f jcif;ESihf vlrp_ epfjr‡ihf
wifjcif;wd@k ay:xGe;f ap&ef tajccHaxmufual y;ygonf? vl@tcGit hf a&;rsm;onf
wckEiS w hf ck 0da&m"drsm; jzpfwwfavh&=dS uygonf? vltrsm;tusK;d twGuf apmifh
a&Smuf&ef vkyaf qmifrw _ ckonf tjcm;vlwOD;wa,muf. vGwv f yfpmG xkwf
azmfajymqdck iG Ehf iS hf 0da&m"d jzpfaeEdik yf gonf? od‹k aomf vl‹tcGit hf a&; oabmw
&m;rsm;onf tjyeftvSef av;pm;r_/ vlom;tm;vH;k . nDr#rE_ iS hf *k%o f ud mQ wd@k
tay: tajccHxm;onft h wGuf vl‹tcGit hf a&;onf xdo k Œkd rwlnu D jGJ ym; jcm;em;
r_rsm;udk oH;k oyfavhvmwwfap&efEiS hf ajz&SiS ;f Edik &f ef yHpk aH zmfay;Edik yf gonf? vl‹t
cGit
hf a&; ynmay;r_onf aphpyfajz&Si;f jcif;/ =um;0ifajz&Si;f jcif;ESihf trsm;pko
abmqENc, H jl cif;qdik &f m t&nftaoG;rsm;udv k nf; avhusio hf if=um;ay;ygonf?

(47) tar&duwdu
k Ef idk if rH sm;. vl@tcGit
hf a&;aumfr&Sif (Inter-American
Commission on Human Rights)
Taumfr&Siof nf tar&duwkud f vl@tcGit
hf a&;qdik &f m oabmwlpm
csKyf (American Convention on Human Rights) yg tcsut f vufrsm;tm;
68

HRterm.pmd 68 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
vufrw S xf ;kd xm;onfh Edik if rH sm;. vdu k ef mr_ukd apmif=h uyf&eftwGuf zJ@G pnf;xm;
jcif;jzpfonf?
aumfr&Siw f iG f vGwv f yfI taESmiftzJ@G uif;aom aumfr&Sit f zJ@G 0ifrsm;
yg0if+yD; tar&duwdu k Ef ikd if rH sm;twGi;f vl@tcGit hf a&;umuG,&f efEiS hf xGe;f um;
atmifvyk af qmif&ef wm0ef&o dS nf? tar&du vl@tcGit hf a&;rsm;qdik &f m oabm
wlnpD mcsKyfygtcsut f & Taumfr&Sio f nf vl@tcGit hf a&;csK;d azmufrE_ iS hf ywf
oufI qufo, G w f ikd =f um;r_rsm; (Communication) rsm;udk vufcpH pfaq;Edik f
cGifh&Sdonf?
oabmwlpmcsKyf tzG@J 0ifEidk if rH sm;. vl@tcGit hf a&;csK;d azmufrE_ iS hf ywf
oufygu aumfr&Six f o H @kd wOD;csi;f wdik =f um;Edik o f nf? Edik if rH sm;u wdik =f um;&mwGif
pGypf cJG &H aomEkid if o H nf tar&duwdu k f vl@tcGit hf a&;qdik &f m oabmwlpmcsKyf
. tzG@J 0ifEidk if H wEkid if jH zpf&rnft h jyif xdt k r_uakd umfr&Siu f pHpk rf;&eftwGuf pGypf GJ
cH&onfEh ikd if u H cGiðhf ya=umif;a=unmcsuf (Declaration) xkwjf yefro S m aumfr
&Sif taejzifh pHpk rf;Edik o f nf? xd@k tjyif wdik =f um;vmaom tr_onf Edik if aH wmfwiG ;f
tajz&SmI r&awmhonft h qH;k aumfr&Sio f @kd wifjyvmjcif;jzpf&rnf? aumfr&Six f H
od@k tqifah usmI f wdu k ±f u kd wf ifjyjcif;rsK;d rjzpf&yg?
tu,fI xdo k @kd tr_rsK;d vufc&H &Syd gu yxrqH;k tqift h aejzifh aumfr
&Siof nf xdyk ËdyuQjzpfymG ;aeaom Ekid if rH sm;t=um; csp=f unfrr_ ysuaf om ajz&Si;f r_
&SmEkid &f eftwGuóf ud;yrf;&ygonf? csp=f unf&if;ES;D pGmjzifh ajz&Si;f r_ukd r&&SEd ikd af om
tcgrS aumfr&Sio f nf rdrad wG@&cdS ahJ om tcsut f vufrsm;/ rdr. d oH;k oyfq;kH jzwf
csurf sm;ESihf t}uHðyaxmufccH surf sm;yg0ifonfh tpD&ifcpH mwckukd a&;om;&rnf
jzpfonf? xd@k aemuf xdt k pD&ifcpH mudk tar&duwdu k Ef idk if rH sm;. vl@tcGit hf a&;
rsm;w&m;±H;k (Inter-American Court of Human Rights) od@k oH;k vtwGi;f wif
oGi;f &rnfjzpfonf? aemufq;kH taejzifh aumfr&Sio f nf tr_EiS yhf wfoufonfh
rdr. d ,lqcsurf sm;/ xdt k r_EiS yhf wfoufonhf t}uHðycsurf sm;/xdt k }uHðyonft h
wdik ;f vdu k ef maqmif±u G &f rnfh tcsed u f mvowfrw S cf surf sm;udk pGypf cGJ &H aom
69

HRterm.pmd 69 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
Edik if o
H @kd today;I vdu
k ef map&rnfjzpfonf?

(48) tar&duwdu
k q
f ikd &f m vl@tcGit
fh a&;w&m;±H;k (Inter-American Court
of Human Rights)
tar&duwdu k q f ikd &f m vl@tcGit fh a&;w&m;±H;k udk tzG@J 0ifEidk if rH sm;u vl@
tcGit hf a&;csK;d azmufonf[k pGypf w GJ ifjycsurf sm;udk avhvmppfaq;&ef wm0ef
ay; zJ@G pnf;xm;jcif;jzpfonf? od@k aomf wdu k ±f u
kd pf pkH rf;jcif;rsK;d r[kwb f J tar&du
wdu k Ef idk if rH sm;. vl@tcGit hf a&;aumfr&Siu f yxrpHpk rf;xm;+yD; vJa$ jymif;ay;yd@k
vduk af om tr_rsm;udo k m ppfaq;cGi&hf o dS nf? Tw&m;±H;k onf w&m;pD&ifyidk cf iG u hf kd
pdwóf uduaf qmif&u G Ef ikd cf iG hf &Sad omfvnf; xdo k ufqikd af om Ekid if rH sm;onf oabm
wlpmcsKyf. tzG@J 0ifEidk if rH sm;jzpfae&rnf? xdŒk tjyif wifjycsurf sm;udk ppfaq;&eft
wGuf w&m;±H;k .vkyyf ikd cf iG hf (Competent) tm;vufco H nfh a=unmcsuw f ckukd
oufqidk &f mEdik if u H xkwjf yefro S mv#if xdw k &m;±H;k rSaeIS udik w f , G af jz&Si;f Ekid rf nf
jzpfonf? Tw&m;±H;k qDo@kd vlwOD;wa,mufcsi;f u wdik =f um;Ir&Edik yf g? aumfr
&Siu f v$aJ jymif;ay;yd@k vmaomtr_ukd w&m;±H;k uppfaq;&mwGif aumfrwD. t
jrifoabmxm;rsm;twdik ;f wxyfwnf;usp&mrvdyk g? rwlnaD omoabmxm;
rsm;udv k nf;ay;Edik yf gonf? oufqikd &f mtpd;k &rsm;ESihf aumfr&Si. f wifjycsurf sm;
udk =um;em+yD;onfah emuf w&m;±H;k uaeI aemufq;kH pD&ifcsuu f kd csrwS yf g onf?
xdpk &D ifcsuo f nf aemufq;kH pD&ifcsujf zpf+yD; jyefvnft,lc0H ifciG rhf &Sad wmhyg?

(49) tjynfjynfqikd &f m vl@tcGit


hf a&;Oya'o (International Bill of Hu-
man Rights)
tjynfjynfqikd &f m vlŒtcGit hf a&;a=unmpmwrf;wGif yg0ifaom vlŒ
tcGit hf a&; pHcsed pf !
H e$ ;f rsm;udk ydrk I
kd wdwu d sus tao;pdwjf yXmef;Edik &f efEiS hf Edik f
iHrsm;tay: }uD;=uyfrv _ yk if ef;pOfrsm; ydrk v
kd yk af qmifEikd &f eftwGuf vlŒtcGit
hf a&;
pmcsKyf}uD;ESpcf u
k kd 1966 ckEpS /f 'DZifbmv (16) &ufaeŒwGif jyXmef;cJo h nf? xdpk m
70

HRterm.pmd 70 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
csKyf}uD;ESpcf rk mS tjynfjynfqikd &f m pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_ tcGit hf a&;
qdik &f m oabmwlpmcsKyf (International Covenant on Economic, Social
and Cultural Rights) ESihf tjynfjynfqikd & f m Edik if o
H m;ESihf Edik if aH &;tcGit
hf a&;
qdik &f moabmwlpmcsKyfEiS hf aemufqufwpJG mcsKyf (International Covenant on
Civil and Political Rights and Potocol) wdŒk jzpfonf? ukvor*~ taxGaxG
nDvmcH}uD;u tjynfjynfqikd &f m vlŒtcGit hf a&; a=unmpmwrf;ESihf xdv k Œl tcGihf
ta&; pmcsKyf}uD;ESpcf u k pkd ak ygi;f I tjynfjynfqikd &f m vlŒtcGit hf a&; Oya'o
(International Bill of Human Rights) [kac:onf?

(50) tjynfjynfqikd &f mw&m;±H;k ( International Court of Justice)


ukvor*~.yÉdnmOfpmwrf;t& tjynfjynfqikd &f mw&m;±H;k zG@J pnf;ay:
ayguv f mcJ@ygonf? Tw&m;±H;k udk e,fomvefEikd if H o[dwcf f (TheHague)òrdŒ
wGif tajcpdu k x
f m;+yD; ukvor*~ taxGaxGnv D mcHEiS hf vHòk cHa&;aumifpw D @kd rS
a&G;cs,f wifajr‡mufxm;ay;cJah om w&m;ol}uD; (15)OD;jzifh zJ@G pnf;xm;ygonf?
xdwk &m;ol}uD;rsm;udk Edik if t H vdu k f a&G;cs,jf cif;r[kwb f J xdok rl sm;. t&nft
csi;f tvdu k f a&G;cs,jf cif;jzpfonf? od@k aomf wEdik if x H rJ S w&m;ol}uD;ESpOf ;D rjzpfap
&yg? Ttjynfjynfqikd &f mw&m;±H;k udk Edik if rH sm;t=um;wGif jzpfymG ;aom tjiif;
yGm;rlrsm;udk ajz&Si;f &eftwGuf tcGit hf m%may;xm;ygonf? Edik if rH sm;t=um;
tjiif;yGm;rlrsm;udk w&m;±H;k rS pOf;pm;qk;H jzwf&eftwGuf oufqikd &f mEdik if rH sm;rS
w&m;±H;k u ajz&Si;f ay;csuEf iS hf vkyyf ikd cf iG u hf vkd ufcaH =umif; a=unmcsuw f ckukd
xkwjf yefro S m xdt k jiif;yGm;r_ukd w&m;±H;k u vufcq H ;kH jzwfay;Edik of nf? wEdik if u H
xdkodk@vufcHjcif;rðyygu w&m;±Hk;u qHk;jzwfay;Ir&yg? ±Hk;awmfodk@rjzpfrae
vma&muf&ef qifah c: jcif;vnf; rvkyaf qmifEikd yf g? ESpEf ikd if pH vH;k u w&m;±H;k .
vkyyf ikd cf iG Ehf iS hf qH;k jzwfcsuu f kd vdu
k ef m+yD;rSom qH;k jzwfcsucf sEikd +f yD; xdpk &D ifq;kH jzwf
csuo f nf aemufq;kH pD&ifcsujf zpfygonf? xdq k ;kH jzwfcsuu f kd oufqikd &f mEdik if rH sm;
u vdu k ef maqmif±u G &f rnfjzpfonf? Ttjynfjynfqikd &f m w&m;±H;k onf yef
71

HRterm.pmd 71 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
=um;vmygu ukvor*~. tpdwt f ydik ;f Xmersm;od@k Oya'ydik ;f qdik &f m t}uHrsm;
ay;Edik o
f nf? w&m;±H;k . vkyaf qmifcsurf sm;tm;vH;k onf Edik if w H umOya'rsm;ESihf
waoGrwdr;f udu k n
f rD &_ &dS rnfjzpfonf?

(51) tjynfjynfqikd &f m &mZ0wfrw _ &m;±H;k (International Criminal Court)


tjynfjynfqikd &f m &mZ0wfrw _ &m;±H;k onf vltpkvu kd t
f òyHvu kd f owf
jzwfr/_ vlrsK;d oef@pifonft h aejzifh usL;vGerf /_ vlrsK;d wH;k owfjzwfr/_ vlom;rsK;d EG,f
tay: usL;vGerf E_ iS hf ppf&mZ0wfrp_ onfh tr_rsm;usL;vGeo f rl sm;udk wpfO;D csi;f pD
tvdu k f Edik if w H umOya'twdik ;f w&m;pGq J o kd mG ;&ef zGiv hf pS x
f m;aom w&m;±H;k jzpf
onf? tjynfjynfqikd &f m &mZ0wfrw _ &m;±H;k . oabmwlncD sut f m; vufrw S f
a&;xd;k xm;onfh Edik if rH sm;rS Edik if o H m;rsm;od@k r[kwf vufrw S af &;xd;k xm;onfh
Edik if yH ikd f e,ferd w d t f wGi;f wGif jypfru _ sL;vGeo f l rnfo@l urkd qdk w&m;pD&if&ef Tw
&m;±H;k wGif tcGit hf m%m&So d nf? xdw k &m;±H;k onf t&yfom;/ ppfzuft&m&S/d t
pd;k &t&m&Sd ponfjzifh cGjJ cm;jcif;r&Syd J xd}k uD;av;aomtr_ukd jypfru _ sL;vGeo f rl eS f
or#tm; w&m;pGq J rkd nfjzpfonf//
tjynfjynfqikd &f m &mZ0wfrw _ &m;±H;k udk e,fomvefEikd if /H o[dwòf rdŒ
wGif zGiv hf pS x
f m;onf? w&m;ol}uD;aygi;f (18) OD; wifajr‡mufxm;onft h euf
(7) OD;rSm trsK;d orD;rsm;jzpfonf?
xdw k &m;±H;k jzpfay:vm&ef v_@H aqmfro _ nf 'kw, d urBmppf t+yD;uwnf;
u pwifco hJ nf[q k Ekd ikd o
f nf? 'kw, d urBmppftwGi;f u ppf&mZ0wfrr_ sm;udk usL;
vGecf o hJ nfo h rl sm;udk Ek&ifbwfEiS hf wdu k sKpd pfc±kH ;kH rsm;od@k wifI tjypfay;cJo h nft h
jynfjynfqikd &f m w&m;±H;k wifc+hJ yD;onfah emufyikd ;f wGif vlom;rsm;tay: tpkvu kd f
tòyHvu kd f owfjzwfco hJ rl sm;/ vlrsK;d wk;H avmufonft h xd owfjzwfcrhJ r_ sm;udk usL;
vGecf o hJ rl sm;tm; rnfonfEh ikd if w H umOya'ESirhf S ta&;,lEikd cf jhJ cif;r&Syd g? ukvo
r*~z@GJ pnf;+yD;onfah emufyikd ;f wifjycJo h nfh xdEk ikd if w H um ppfc±kH ;kH rsm;zGiv hf pS &f ef wif
jycsurf mS vnf; ppfat;umvtcsed t f wGi;f aysmufu, G cf &hJ onf?
72

HRterm.pmd 72 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
od@k aomf 1990 ckEpS yf ikd ;f rsm;u &0rf'gEiS hf ,cif,*l pkd vm;AD;,m; Edik if rH sm;
wGijf zpfymG ;cJah om vlrsK;d wke;f owfjzwfrr_ sm;udk ta&;,l&eftwGuf &0rf'gEikd if H
qdik &f m &mZ0wftxl;cH±k ;kH ESihf ,l*pkd vm;AD;,m;Edik if q H ikd &f m &mZ0wf txl;cH±k ;kH
ESpcf uk kd zJ@G pnf;wnfaxmifvu kd o f nfah emufyikd ;f ,cifuaysmufu, G cf ahJ om Edik if H
wum&mZ0wfc±kH ;kH jzifh vl@tcGit hf a&; t}uD;tus,cf sK;d azmuforl sm;udk tjypf
ay;&ef[al om t,ltqrSm jyefvnfxu G af y:vmonf? xdo k @kd tjynfjynfqikd f
&m &mZ0wfrw _ &m;±H;k w±H;k ay:vm&ef 1995 ckEpS rf pS wifI ukvor*~wiG f v_yf
&Sm;vmcJo h nf? xdw k &m;±H;k . usix hf ;kH rsm;qdik &f m owfrw S cf supf mcsKyf (Rome
Statue) udk 1998 ckEp S f Zlvikd v f (17) &ufae@wiG f Edik if aH ygi;f (120) u twnfðy/
(21) Edik if =H um;ae/ (7) Edik if u H uef@uu G cf +hJ yD; trsm;qENt& usix hf ;kH rsm;qdik &f m
owfrw S cf supf mcsKyfu f kd twnfðyEdik cf o hJ nf?2002 ckEpS /f {+yDv (11) &ufae@wiG f
abmhpeD;,m;/ [mZD*Akd ;D em;/ uarBm'D;,m;/ uGe*f /kd tdik , f mvef/ a*sm'f ef/ rGe*f ;kd vD;
,m;/ Edik *f g/ ±dak r;eD;,m;ESihf pvdAk ufu;D ,m;wd@k u Edik if w H um&mZ0wfrw _ &m;±H;k .
usix hf ;kH rsm;qdik &f m owfrw S cf supf mcsKyfu f kd vufrw S af &;xd;k vdu k o f jzifh vufrw S f
xd;k onfh Edik if pH pk ak ygi;f (66) Edik if &H o dS mG ;+yD; xdpk mcsKyftouf0ifvmcJo h nf? 2003
ckEpS /f rwfv (11) &ufae@wiG f w&m;±H;k udk pwifziG v hf pS Ef ikd cf yhJ gonf?
Tw&m;±H;k od@k wifonft h r_wikd ;f udk y%mrpHpk rf;ppfaq;a&; w&m;±H;k .
w&m;ol}uD;rsm;u yxrqH;k ppfaq;+yD;twnfðycsuf ,l&rnfjzpfonf? pGcJ suf
rsm;tm;twnfðyrnfh y%mrppfaq;a&;w&m;cGifwGif pGyfpGJcH&onfholrsm;u
pGcJ suEf iS yhf wfoufI jiif;csux f w k cf iG &hf o dS nf// w&m;±k;H . w&m;pD&ifyikd cf iG o hf nf
aemufa=umif;jyef tusK;d oufa&mufr_ &Srd nfr[kwyf g?
tjynfjynfqikd &f m w&m;±H;k udk vdv k m;axmufco H nfh Edik if rH sm;&So d vdk
uef@uu G af om Edik if rH sm;vnf; &S=d uygonf? w±kw/f ±k&mS ;ESihf tdE, dN Edik if rH sm;u
w&m;±H;k zJ@G pnf;xlaxmifru _ kd qef@usi+f yD; xdq k ef@usio f nfh Edik if x H w J iG f tar&d
uefEikd if v H J tygt0ifjzpfonf? orw bDvu f vifwefvufxufu w&m;±H;k
usix hf ;kH qdik &f m owfrw S cf supf mcsKyfukd vufrw S xf ;kd cJah omfvnf; a*sm*h s'f AvsL
73

HRterm.pmd 73 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
bk&Sforwjzpfvmonfhtcg xdkvufrSwfa&;xdk;xm;csufudk jyefvnf±kwfodrf;
oGm;cJo h nf? xd@k jyif tar&duefEikd if oH m;rsm;tm; tjynfjynfqikd &f m &mZ0wfrw _
&m;±H;k . zrf;0&rf;rsm;rSuif;vGwcf iG &hf &ef Edik if w
H umod@k vduk I f pnf;±H;k cJo
h nf?
Oa&my,le, D u
H xdw k &m;±H;k zJ@G pnf;r_ukd tjynft
h 0axmufccH ohJ nf? w&m;±H;k .
p&dwu f kd Oa&myEdik if rH sm;ESihf tjcm;taemufEikd if rH sm;u tuket f uscrH nfjzpf
onf?

(52) tjynfjynfqikd &f m vlom;csi;f pmemaxmufxm;aomOya' (Interna-


tional Humanitarian Law)
tjynfjynfqikd &f m vlom;csipf memaxmufxm;aom Oya'qdo k nfrmS
vufeufuikd yf ËdyuQ tajctaersm;wGif vlom;rsm;ukd tumtuG,af y;&eft
wGujf yXmef;xm;aom Edik if w H umusix hf ;kH rsm;qdik &f m Oya'rsm;ESihf oabmwlnD
csurf sm;udq k v kd o
kd nf? vufeufuikd yf ËdyuQ tajctaersm;atmuf&dS 'kuo Q nf
rsm;/ ppfyEJG iS rhf oufqikd of nfh t&yfom;jynforl sm;/ trsK;d orD;rsm;ESihf uav;rsm;/
ppfyw GJ iG f vufeufcsaom ppfonfrsm;/ zrf;qD;&rdaom ppfo@kH yef;rsm;/ ppfyt GJ wGi;f
&St
d aqmuftOD;rsm;udk vlom;csi;f pmemaxmufxm;onft h aejzifh rnfuo hJ @kd
qufq&H rnfh ta=umif;wd@k ukd trsm;qH;k azmfjyxm;avh&o dS nf?
vlom;csi;f pmemaxmufxm;onhf Oya'rsm;tjzpf tpd;k &r[kwaf om
tzJ@G tpnf;wckjzpfonhf tjynfjynfqikd &f m =uufajceDaumfrwDu jyXmef;xm;
aom *seD AD mpmcsKyfEiS hf xdpk mcsKyf. aemufqufwpGJ mcsKyfav;ckukd todtrSwðf y
ac:a0:=uonf? *seD AD myifrpmcsKyfukd 1864 ckEpS w f iG f tjynfjynfqikd &f m =uuf
ajceDaumfrwD. OD;aqmifrj_ zifh jyXmef;cJo h nf? xdo k abmwlncD sut f ay: 1906
ckEpS /f 1929 ckEpS Ef iS hf 1949 ckEpS w
f Œkd wGif jyifqifrr_ sm; xyfrðH yvkycf o hJ nf? 1949
ckEpS w f iG f oabmwlncD suf (4) ckukd jyXmef;Edik cf o hJ nf? 1977 ckEpS w f iG f oabm
wlncD su. f aemufqufwpJG mcsKyf (2) ckukd xyfrjH yXmef;Edik cf o hJ nf? oabmwlnD
csuf (1) onf vufeufuikd f yÉdyuQrsm;twGi;f '%f&m/ zsm;em&olrsm;udk ðypk
74

HRterm.pmd 74 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
apmifah &Smufa&;ESihf ywfoufonf? oabmwlncD suf (2)onf yifv,fjyift
wGi;f oabFmysuo f nfh ppfonfrsm;/ '%f&m&olrsm;/ zsm;emolrsm;tm; ðypkapmifh
a&Smufa&;ESihf ywfoufonf? oabmwlncD suf (3) onf ppfo‹kH yef;rsm;tm;quf
qHa&;ESiyhf wfouf+yD; oabmwlncD suf (4) onf vufeufuikd yf ÉdyuQrsm;twGi;f
t&yfom;rsm;tm; umuG,rf a_ y;a&;ESihf oufqikd o f nf? aemufqufwpJG mcsKyf
(1) onf Edik if w
H umvufeufuikd f yÉdyuQrsm;a=umifh 'kuaQ &muf=u&olrsm; udk
umuG,af y;a&;ESio hf ufqikd +f y;D aemufqufwpJG mcsKyf (2) onfjynfwiG ;f vufeuf
ukid yf ÉdyuQrsm;twGi;f 'kuaQ &muf=u&olrsm;udk umuG,af y;a&;ESihf oufqikd f
onf? jrefrmEdik if oH nf *seD AD mppfzufqikd &f m pmcsKyfukd 1992 ckEpS /f =o*kwv
f
(24) &ufaeŒwGif vufrw S af &;xd;k cJoh nf?

(53) tjynfjynfqikd &f m tvkyo


f rm;tzG@J csKyf (International Labor Or-
ganization – ILO)
tjynfjynfqikd &f m tvkyo f rm;tzGŒJ csKyfonf ukvor*~tzGŒJ }uD; ray:
aygucf ifuwnf;u wnf&adS ecJah om tzGŒJ }uD;jzpfonf? 1919 ckEpS w f iG f pwifzŒJG
pnf;cJah om TtzGŒJ onf AmqDv+D idr;f csr;f a&; oabmwlncD su. f toD;tyGihf
jzpfonf? urBmay:&Sd tvkyo f rm;rsm;. tcGit hf a&;rsm;udk &ifqikd af jz&Si;f rnfh
tzGŒJ tpnf;tjzpf xlaxmif&eftwGuf zGŒJ pnf;cJjh cif;jzpfonf? ESpt f enf;i,ft
wGi;f wGif Edik if rH sm;wGi&f adS om Oya'ðyolrsm;tm; vkyif ef;cGit f qift h wef;/ vlrz_ l
vHak &;ESihf tajccHvŒl tcGit hf a&;rsm; umuG,af pmifah &Smufa&;wdŒk ESihf ywfouf
aom vrf;!$ecf surf sm; owfrw S Ef ikd cf o
hJ nf? 1946 ckEpS w f iG f ukvor*~. yxr
OD;qH;k txl;ðy at*sipf w D ckjzpfvm+yD; tvkyo f rm;a&;&mrsm;/ vlra_ &;&mrsm;udk
t"duxm; vkyaf qmifv#u&f o dS nf? tzGŒJ 0ifaygi;f (174) Edik if &H o dS nf? jrefrm
Edik if o
H nf 1955 ckEpS u f wnf;u tvkyo f rm;tzGŒJ csKyf. tzGŒJ 0ifEikd if jH zpfco
hJ nf?
odŒk aomf t"rRvyk t f m;apcdik ;f r_a=umifh 1964 ckEpS rf pS wifI tvkyo f rm;tzGŒJ csKyf
}uD;. nDvmcHwiG f jypfwifa0zefjcif;cHc&hJ onf? 1997 ckEpS /f rwfv (27) &ufae‹
75

HRterm.pmd 75 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
wGif jrefrmEdik if &H dS t"rRvyk t f m;apcdik ;f r_upkd pkH rf;&ef pHpk rf;ppfaq;a&; aumfr&Sif
w&yfukd wm0efay;zGŒJ pnf;cJo h nf? 1998 ckEpS Zf v l ikd v
f (2) &ufae@wiG f xdak umfr
&Siu
f jrefrmEdik if t H wGi;f t"rRvyk t f m;ay;apcdik ;f r_rsm;ESihf ywfoufaom tpD&ifcH
pmudx k w k jf yefco hJ nf? 1999 ckEpS f ZGev f (17) &ufae@wiG f tvkyo f rm;uGezf &ifu h
aeI jrefrmEdik if t H m; tzJ@G csKyf. pmcsKyftrSwf (29) udjk yif;xefpmG csK;d azmufr_
a=umifh enf;ynmtultnDrsm; &yfw&Hh efEiS hf tpnf;ta0;rsm; wufa&mufjcif;
udk cGirhf ðy&efq;kH jzwfco hJ nf?
tjynfjynfqikd &f m tvkyo f rm;tzGŒJ csKyfukd tvkyo f rm;uGezf &if/h A[dk
tkycf sKyfa&;tzGŒJ ESihf tjynfjynfqikd &f m tvkyo f rm;±H;k wdŒk ESihf zGŒJ pnf;xm;onf?xl;
jcm;csurf mS tjynfjynfqikd &f m tvkyo f rm;tzGŒJ csKyf. tqifw h ikd ;f wGif tpd;k &
r[kwaf om ud, k pf m;vS,rf sm; wdu k ±f u kd yf g0ifywfoufaejcif;jzpfonf?
tvkyo f rm;uGezf &ifu h kd ESppf Of ZGev f wGif *seD AD mòrdŒYusi;f y+yD; A[dt k yk f
csKyfa&;udk a&G;aumufwifajr‡mufonf? tzGŒJ . aiGa=u;oH;k pGrJ /_ tjynfjynfqikd &f m
tvkyo f rm; tqift h wef;pHrsm;owfrw S rf /_ tvkyo f rm;ESihf vlrj_ y\emrsm;udk
uGezf &ift h wGi;f wGif aqG;aEG;onf? uGezf &ifo h Œkd wufa&mufaom tzGŒJ 0ifEikd if H
rsm;. ud, k pf m;vS,t f zGŒJ wGif tpd;k &ud, k pf m;vS,f (2) OD;/ tvky&f iS f ud, k pf m;
vS,f (1) OD;ESihf tvkyo f rm;ud, k pf m;vS,f (1) OD;wdŒk yg0ifavh&o dS nf? vdt k yfygu
twwfynm u|r;f usio f rl sm;vnf; vdu k yf gwufa&mufEikd o f nf? tvky&f iS Ef iS hf
tvkyo f rm; ud, k pf m;vS,rf sm;onf vGwv f yfaom ud, k pf m;vS,rf sm;jzpf+yD;
‚if;wdŒk tpd;k &ud, k pf m;vS,Ef iS jhf zpfap/ tcsi;f csi;f yifjzpfap oabmuGv J rJG r_ sm; &Sd
wwf=uonf?
A[dt k yk cf sKyfa&;tzGŒJ onf tvkyo f rm;tzGŒJ csKyf. tcsKyftjcmjzpfonf?
tzGŒJ 0if (56) OD;udk uGezf &ifrh S (3) ESpw f }udrf a&G;cs,w f ifajr‡muf+yD; wESpv f #io f ;kH
}udraf wGŒqHu k m uGezf &ift h wGuf vkyif ef;pOfrsm;/ tjcm;tpnf;ta0; tpDtpOf
rsm;udk a&;qGo J nf? tzGŒJ 0if (56) OD;wGif tpd;k &ud, k pf m;vS,f (28) OD;/ tvkyo f
rm; ud, k pf m;vS,f (14) OD;ESihf tvky&f iS f (14) OD;wdŒk yg0ifonf?
76

HRterm.pmd 76 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
tjynfjynfqikd &f m tvkyo f rm;±H;k onf tzGŒJ .twGi;f a&;rSL;±H;k jzpf+yD;
*seD AD mòrdŒwGif tajcpdu k o f nf? tzGŒJ .tpnf;ta0;rsm;udk uruxðyvkyjf cif;/
twwfynmulnDr_rsm;ay;jcif;/ okawoeESifh ynma&;tpDtpOfrsm;udk t
aumiftxnfazmfjcif;rsm; vkyaf qmifonf?
tvkyo f rm;rsm;. b0tqift h wef;rsm; owfrw S jf cif;onf tzGŒJ csKyf
.t"duwm0efjzpfonf? 1919 ckEpS rf pS wif+y;D tvkyo f rm;a&;&mESihf ywfoufI
uGezf &ifrh S csrw S jf yXmef;xm;aom pmcsKyfrsm;ESihf qH;k jzwfcsuaf ygi;f (351) ck&+dS yD;
‚if;wdŒk udk vufrw S af &;xd;k xm;olaygi;f (5500) ausm&f o dS nf?
tvkyo f rm;tzGŒJ csKyf zGŒJ pnf;yHOk ya' tyd'k f (22) t& tzGŒJ 0ifEikd if rH sm;
onf rdrw d Œkd oabmwl vufrw S af &;xd;k xm;aom oabmwlncD surf sm;ESihf ywf
oufI rdrw d Œkd rnfoŒkd vkyu f ikd f aqmif&u G af eonfukd tpD&ifc&H ef wm0ef&o dS nf?
tpd;k &rsm;onf vlŒtcGit hf a&;ESihf ywfoufonfh ta&;}uD;aom oabmwl
nDcsurf sm;ESihf ywfoufI rdrw d Œkd vkyuf ikd f aqmif&u G af er_ukd (2) ESpv f #iw f }udrf
tpD&ifc&H +yD; tjcm;oabmwlcsurf sm;ESihf ywfoufI (4) ESpw f }udrf tpD&if
cH&onf? xdt k pD&ifcpH mrsm;wGif vufrw S af &;xd;k xm;aom oabmwlncD surf sm;
. tESpo f m&rsm;/ &nf&, G cf surf sm; atmifjrif&ef rdrw d ‹kd Eikd if &H dS Edik if aH wmfOya'
rsm;wGif rnfuo hJ ‹kd jyXmef;vkyaf qmifaea=umif;udk xnfo h iG ;f tpD&ifc&H onf?
u|r;f usio f l (20) OD; yg0ifonfh u|r;f usio f rl sm; aumfrwDu xdo k Œkd wif
oGi;f vmaom tpD&ifcpH mrsm;udk avhvm&onf? tu,fI wifoiG ;f vmaom
tpD&ifcpH mrsm;wGif yg0ifaomtcsurf sm;onf auseyfz, G rf &Syd gu oufqikd &f m
tpd;k &udk rSwcf suaf y;Edik o f nf? u|r;f usio f rl sm; aumfrwDonf vufrw S af &;xd;k
xm;jcif;r&Sad om oabmwlncD surf sm;tjyif t}uHðycsurf sm;ESihf ywfoufaom
tpD&ifcpH mrsm;/ vufrw S af &;xd;k xm;aom oabmwlncD surf sm;ESihf ywfouf
aom tpD&ifcpH mrsm;udyk g vufcpH pD pf&onf?
u|r;f usio f rl sm; aumfrwDonf uGezf &ifo h Œkd ESppf OftpD&ifcpH m wifoiG ;f
&onf? xdo k Œkd wifoiG ;f aom tpD&ifcpH mudk tajccHI uGezf &ifah umfrwDonf
77

HRterm.pmd 77 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
oufqikd &f m tpd;k &udzk w d af c:I oabmwlncD suyf g tESpo f m&rsm;/ &nf&, G f
csurf sm;atmifjrif&ef vkyaf qmif&mwGif csKŒd ,Gi;f tm;enf;csurf sm;udk ajz&Si;f &ef
awmif;qdEk ikd o f nf? txl;ojzifh uGezf &ifo h Œkd wufa&mufvmaom tvkyo f rm;
ud,
k pf m;vS,rf sm;u xdt k pd;k &rsm;tay: tvkycf iG f pHcsed pf !H e$ ;f rsm;ESihf ywfoufI
ar;cGe;f rsm; xkwEf ikd &f eftcGit hf vrf;rsm;&&SEd ikd o
f nf? oufqikd &f mtpd;k &u oabm
wlncD suyf g tcsurf sm;udk av;pm;vdu k ef maqmif&u G &f ef qufvufysuu f uG f
aeygu tvkyo f rm;tzGŒJ csKyf. !$e=f um;a&;rSL;csKyfonf ud, k pf m;vS,cf efŒtyfI
xdtk pd;k &ESihf wduk ±f ukd q
f ufo, G &f ef wm0efay;tyfEikd o f nf?

(54) Edik if w H umOya' (International Law)


Edik if w H umOya'qdo k nfrmS Edik if wH umtodik ;f t0dik ;f rsm;t=um; rnfuhJ
od@k qufq&H rnfjzpfa=umif;udk azmfjyxm;onfh owfrw S cf surf sm;ESihf jyXmef;csuf
rsm;udk qdv k o kd nf? Edik if rH sm;u rdrw d Œkd pdww f ikd ;f us Oya'rsm;udjk yXmef;+yD; xifovdk
rtkycf sKyfap&efEiS hf rdrw d Œkd . jynfwiG ;f a&;&mrsm;udk Edik if w H umu 0ifa&mufpu G f
zuf&efrvdk rdrw d Œkd ud,
k w f ikd f ajz&Si;f Edik o
f nf[al om t,ltqrsm; aysmufu, G f
ap&ef Edik if w H umOya'rsm;udk jyXmef;&efvt kd yfonf[al om t,ltqay:vm
cJo
h nf? Edik if . H tpd;k &rsm;t=um; oabmwlncD suu f kd tajccHI Edik if w H um Oy
a'rsm;udk a&;qGjJ cif;jzpfonf? xdŒk twl Edik if w H ck. jynfwiG ;f a&;&mudk wjcm;
Edik if w
H cku 0ifa&mufpu G zf ufjcif; rðy&[laom xH;k wrf;pOfvmt& ta=umif;rJh
0ifa&mufpu G zf ufjcif;udk [ef‹wm;Edik &f eftwGuv f nf; xdu k ohJ Œkd aomoabmwl
nDcsuu f t kd ajccHI jyXmef;&jcif;jzpfonf? Edik if . H tpd;k &rsm;taeESihf oabmwl
nDcsuu f kd av;pm;vdu k ef mygrnf[k cH0efcsurf ðyrD xdo k abmwlnrD nft h csuf
rsm;udk óudwifI&Si;f &Si;f vif;vif;odEikd &f ef aqmif&u G &f onf? xdrk w S qifh xdEk ikd if H
tm; Edik if wH umOya'rsm;wGif yg0ifapjcif;jzifh Oya'owfrw S cf surf sm;udk av;pm;
vdu k ef mvmap&ef vkyaf qmifonf? xdŒk aemuf xdEk ikd if . H vkyaf qmifru _ kd Edik if w
H
umOya'wGiyf g0ifaom tcsurf sm;jzifh pHx;kd Ixde;f csKyfavh&o dS nf?
78

HRterm.pmd 78 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
xdo k Œkd xde;f csKyf&mwGif Edik if w H umpmcsKyfrsm;wGif vufrw S af &;xd;k ap+yD;
pmcsKyfyg tcsuftvufrsm;udk av;pm;vdkufem apmifhxdef;apjcif;jzifhjzpfap/
Edik if wH umtzGŒJ tpnf;rsm;wGif yg0ifonft h zGŒJ 0ifrsm;twGuf pHrsm;jyXmef;jcif;jzifh
jzpfap/ Edik if rH sm;twGi;f tiftm;oH;k ajz&Si;f r_ukd [efŒwm;uefŒowfjcif;jzifjh zpfap/
Edik if rH sm;&Sd trsK;d om;Oya'rsm;twGi;f wGif Edik if w H umpmcsKyfrsm;yg tcsurf sm;
v$r;f rd;k oufa&mufapjcif;jzifjh zpfap xde;f csKyfEikd o f nf?
rsuaf rSmufacwfopfurBmwGif Edik if w H umOya'rsm;onf Edik if w H ckcsi;f
tay:wGio f mruawmhbJ tzGŒJ tpnf;rsm;ESihf Edik if o H m;wOD;csi;f pDtxd tm%m
oufa&mufr&_ v dS m+yDjzpfonf? rsuaf rSmufumvwGif urBm}uD;rSm wjznf;jznf;
usO;f ajrmif;vmcJ+h yD; Edik if w H Edik if EH iS hf wEdik if t
H =um; qufo, G rf cDS rkd _ ydrk wkd ;kd yGm;vm
cJo
h nf?f omrefjynfow l Œkd uvnf; oufqikd &f mEdik if . H tpd;k &wdŒk tay: ydrk I kd =o
Zmoufa&mufvmcJ=h uonf? xdt k cg Edik if wH umOya'rsm;onf ydrk t kd a&;ygvm
cJo h nf? ,cifu Edik if w H umOya'rsm;[kqv kd #if yxrqH;k taeESihf Edik if rH sm;udk
&nf!e$ ;f ajymqdck o hJ nf? Edik if [ H al ompum;vH;k . t"dym` ,fukd rGew f AD "D ±D kd oabm
wlpmcsKyfwiG f “Edik if q H o
kd nfrmS a&GŒajymif;aexdik jf cif;r&Sad om Edik if o H m;rsm;aexdik f
&rnf? twnfwus owfrw S x f m;aom e,ferdwyf ikd ;f jcm;xm;r_&&dS rnf? wnf
+idrI f oufa&mufr&_ adS om tpd;k &w&yfu tkycf sKyf&rnf? Edik if w H umqufqaH &;
wGif yg0ifr_&Sd&rnf? tjcm;EdkifiHrsm;u todtrSwfðyr_&Sd&rnf” [k &Sif;vif;
t"dym` ,fziG q hf x kd m;onf? ,cktcgwiG 'f w k , d taejzifh ukvor*~ynma&;/ vlr_
a&;ESi, hf Ofaus;r_tzGŒJ (,leufpud-k UNESCO) tjynfjynfqikd &f m tvkyo f rm;
tzGŒJ csKyf (tdik t f ,fvt f -kd ILO) ponft h zGŒJ tpnf;rsm;/ tjynfjynfqikd &f m vGwf
+idr;f csr;f omcGit hf zGŒJ (Amnesty International) uJo h Œkd tpd;k &r[kwaf om tzGŒJ
rsm;yg yg0ifvm+yDjzpfonf? wwd,trsK;d tpm;rSmvlxk (Peoples)jzpfonf? uk
vor*~yÉdnmOfwiG f vlx. k qH;k jzwfcsuu f kd xnfo h iG ;f jyXmef;xm;onfh tcsuu f
Edik if w
H umOya'wGif vlxu k x kd nfo h iG ;f todtrSwðf yvmonfukd azmfjyaeonf?
pwkwt ˆ rsK;d tpm;rSm vlwOD;csi;f pD (Individual) yifjzpfonf? r=umao;rDu
79

HRterm.pmd 79 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
jyXmef;xm;cJah om Edik if w H umvlŒtcGit hf a&; Oya'rsm;xJwiG f vlwOD;a,muf
csi;f pD. tcGit hf a&;rsm;udyk g tav;xm; xnho f iG ;f xm;vmonfukd awGŒjrif&
onf? Edik if w H umOya'rsm;onf tm;enf;olrsm;udk tumtuG,af y;+yD; w&m;
r#wr_rsm; azmfaqmifapEdik v f monftxd tm;aumif;vmatmif wdu k yf 0JG if&
ayrnf? xdŒk a=umifh Edik if w H umOya'rsm;onf rnfuo hJ Œkd &So d nf/ rnfuo hJ Œkd vkyf
aqmifEikd o f nfwŒkd udk avhvm&eftxl;vdt k yfonf?
Edik if wH umOya'rsm;onf Edik if rH sm;.vkyaf qmifru _ kd pnf;urf;owfrw S f
&ef&nf&, G +f yD; rlEpS &f yftay: tajccHxm;onfuakd wGŒ&onf? xdrk El pS &f yfrmS Edik if H
wdik ;f onf wef;wlnrD #r&_ o dS nf [laomtcsuEf iS hf tjcm;Edik if w H Edik if . H tcsKyf
tjcmtm%mudk rxdyg;&[laom tcsuw f Œkd jzpfonf? Edik if w H ikd ;f wef;wlnrD #r&_ dS
onf[q k &kd mwGif Edik if w H ikd ;f onf omwlnrD #r_ tjynft h 0&So d nf? Edik if }H uD;onf
ra&G;/ i,fonfra&G; tcGit hf a&;nDr#r&_ o dS nf? ukvor*~ tzGŒJ 0ifEikd if w H ikd ;f nDr#
aomtcGit hf a&;rsm;&So d nf[k &nf&, G o f nf? 'kw, d tcsujf zpfaom Edik if w H Edik f
iH. tcsKyftjcmtm%mudk rxdyg;&[laom tcsuu f u kd ikd pf I
JG tcsKŒd tpd;k &rsm;
onf rdrw d Œkd Edik if wH iG ;f &Sd vlŒtcGit hf a&;tajctaersm;udk tjcm;Edik if w H Edik if u H
a0zefajymqdkcH&onfhtcg xdkodkŒajymqdkr_onf EdkifiHwEdkifiH. jynfwGif;a&;udk
0ifa&mufpu G zf ufjcif;jzpfonf[k apm'uwufavh&o dS nf? rdrw d Œkd Edik if t H wGi;f &Sd
vlŒtcGit hf a&; csK;d azmufrr_ sm;udk tjcm;wEdik if u H 0ifa&mufppfaq; azmfxw k cf iG /hf
jypfwifa0zefyikd cf iG rhf &S[ d k qdak vh&o dS nf? odŒk aomf,cktcsed w f iG f vlŒtcGit hf a&;csK;d
azmufru _ kd ta&;,laqmif&u G jf cif;onf Edik if w H ck. tcsKyftjcmtm%mudk xd
cdu
k jf cif;jzpfonf[al om ta=umif;jyIr&awmhacs? Edik if w H ck. vlŒtcGit hf a&;
csK;d azmufro _ nf xdEk ikd if . H jynfwiG ;f a&;&mom jzpfonf[al omtcsuu f kd vuf&dS
acwfopfEikd if rH sm;ESihf Edik if w H umOya'rsm;u vufrcHawmhyg? ukvor*~yÉdnmOf
wGiv f nf;tzGŒJ 0ifEikd if rH sm;. tcsKyftjcmudk av;pm;wefz;kd xm;ouJo h Œkd Edik if H
wEdik if tH wGi;f &Sd vlŒtcGit hf a&;azmufzsurf o _ nf Edik if w H um+idr;f csr;f a&;udk xdyg;
aESmif, h uS af pEdik o f nf [kvnf;cH,o l nf?
80

HRterm.pmd 80 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
EdkifiHwumOya'rsm;wGif EdkifiHwEdkifiH/ Oya'ðyv$wfawmfw&yfuJhodkŒ
Oya'xkwjf yefEikd rf E_ iS hf xdjk yXmef;xkwjf yefvu kd af om Oya'trdeŒf tm%mwnf
+rJa&;twGuf vkyaf qmif&aom &JwyfzŒJG rsm;/ w&m;±H;k rsm;r&Sad y? oufqikd &f m
Edik if aH wmfOya'rsm;wGif w&m;cHukd w&m;±H;k odŒk qifah c:I ppfaq;tjypfay;Edik f
aomfvnf; Edik if w H umOya'rsm;wGif Edik if w H umygvrD efrsm;/ Edik if w H um w&m;±H;k
rsm;/ Edik if w H um&JwyfzŒJG rsm;/ tusO;f axmifrsm;r&Syd g? Edik if w H um Oya'rsm;wGif
trsK;d om;Oya'rsm;Y&Sad om Oya'uJo h Œkd qifwal omt&mrSm pmcsKyfpmwrf; rsm;/
yÉdnmOfrsm;/ oabmwlncD surf sm;jzpfonf?
pmcsKyfpmwrf;[kq&kd mwGif ESpEf ikd if t H =um; oabmwlvufrw S af &;xd;k
xm;aom ESpEf ikd if pH mcsKyfrsm;/ (Oyrm - =op=wvsEikd if EH iS hf tif'ekd ;D &Sm; ESpEf ikd if t H
=um; vufrw S af &;xd;k xm;aom e,fpyfa'oqdik &f mpmcsKyf) a'otwGi;f &SEd ikd if H
rsm; oabmwlvufrw S f a&;xd;k xm;aom a'oqdik &f mpmcsKyfrsm; (Oyrm - tar
&duwdu k Ef ikd if rH sm;. vlŒtcGit hf a&;qdik &f mpmcsKyf) ESihf Edik if wH umu oabmwl
vufrw S af &;xd;k xm;aom Edik if w H umoabmwlpmcsKyfrsm; (Oyrm- ukvor*~
yifv,fjyifOya'qdik &f m oabmwlpmcsKyf) wdŒk yg0ifonf?
Edik if w
H umOya' oabmwlpmcsKyfrsm;udk oufqikd &f mtpd;k &u twnf
ðyvufrw S f a&;xd;k vdu k of nfEiS w hf òydief uf xdEk ikd if o
H nf xdo k abmwlpmcsKyfyg
tcsuftvufrsm;udk av;pm;vdkufemygrnf[k cH0efcsufuwdðyvdkufjcif;jzpf
onf? tcsKŒd Edik if rH sm;. trsK;d om;Oya'rsm;wGif ‚if;wdŒk vufrw S af &;xd;k xm;aom
Edik if w
H umOya' oabmwlpmcsKyfrsm;yg tcsurf sm;ESihf vdu k af vsmnDaxGrr_ &Sd
aomtcsurf sm; yg0ifaeavh&o dS nf? xdt k cg jyXmef;xm;aom trsKd ;om;Oya'
xJrS rudkufnDaomOya'rsm;udk ajymif;vJ&efvdktyfvmonf? xdktcgrsdK;wGif
Oya'ðyv$waf wmfu Oya'opfukd ajymif;vJtwnfðyay;&onf?
Edik if wH umOya'rsm;wGif trsK;d om;Oya'rsm;uJo h Œkd w&m;±H;k wGif rjzpf
rae w&m;&ifqikd f tppfaq;cH&jcif;r&Sad y? w&m;&ifqikd jf cif;onf Edik if w H um
w&m;±H;k (International Court of Justice) . yg0ifywfoufEikd rf _ tqift h wef;/
81

HRterm.pmd 81 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
vufrw S x f ;kd oabmwlxm;aompmcsKyfEiS hf vufrw S af &;xd;k xm;aom Edik if . H
oabmwdŒk tay: rlwnfonf? tcsKŒd Edik if rH sm;onf Edik if w H umw&m;±H;k wGif w
&m;&ifqikd &f jcif;udk vufco H abmwlaomfvnf; tcsKŒd Edik if rH sm;url xdo k Œkd w&m;
&ifqikd jf cif;udk vufrcH=u? xdo k Œkd rjzpfrae w&m;&ifqikd &f eftwGuf awmif;qdEk ikd f
avmufatmif vHak vmufaom cdik rf monfOh ya'oufa&mufr_ vnf;r&Sad y? uk
vor*~tzGŒJ 0if Edik if rH sm;tm;vH;k wufa&mufI qH;k jzwfcsurf sm; csrw S af vh&adS om
ukvor*~ taxGaxGnv D mcH. qH;k jzwfcsurf sm;udk Edik if w
H umw&m;Oya' pD&if
csurf sm;[k rSw, f El ikd af omfvnf; vHak vmufaompnf;rsO;f rsm; rcsEikd af o;acs?
tu,fI xdo k Œkd qH;k jzwfcsurf sm; csrw S jf cif;cH&aomEdik if u
H xdq k ;kH jzwfcsurf sm;udk
vdu
k ef m&ef jiif;qefonft h cg rsK;d Y xdq
k ;kH jzwfcsurf sm;twdik ;f vduk ef mvmatmif
zdtm;ay;&mwGiv f nf; tm;enf;onfukd awGŒjrif&onf?

(55) uef@owfcsurf sm; (Limitations)


uef@owfcsuf (Limitation) onf (Restriction) [laom pum; vH;k
ESiqhf ifwo l nf? tpd;k &taejzifh vlwOD;wa,mufcsi;f tcGit hf a&;ESihf tajccH
vGwv f yfciG rhf sm; cHpm;cGiu hf kd ydwyf ifjcif; od@k r[kwf tjynft h 0 cHpm;cGirhf ðyjcif;wd@k ukd
vkyaf qmifvykd gu vkyaf qmifEikd o f nf[k qdv k jkd cif;jzpfonf? tcGit hf a&;rsm;udk
xdok @kd uef@owfyw d yf ifvykd gu vkyEf ikd af =umif;udk tjynfjynfqikd &f m vl@tcGit hf
a&; a=unmpmwrf;. tyd'k f -29/ pmyd'k f -2 wGif w&m;0if azmfjyxm;onfukd
awG@Eikd of nf? xdt k yd'k wf iG f azmfjyxm;csut f & tpd;k &onf tcsKŒd tcGit hf a&;rsm;
udk uef@owfyw d yf ifr_ ðyEdik af omfvnf; xdu k ef@owfro _ nf “ 'Dru kd a&pD vlrt _ zG@J
tpnf;twGi;f pm&dwq W ikd &f m/ vlxv k yk if ef;pOfEiS hf taxGaxGtajctaersm; xdr;f
odr;f &ef vdt k yfcsut f &a=umifjh zpfap tjcm;olrsm;tcGit hf a&;rsm;ESihf vGwv f yfr_
rsm;twGuf vkòH cHpw d cf sap&efa=umifjh zpfap Oya'usK;d a=umif;ESit hf nDjzifo h m qH;k
jzwf&rnf”[k azmfjyxm;onf? tcsKŒd aomvl@tcGit hf a&; oabmwl pmcsKyfrsm;
wGif pmcsKyftzJ@G 0ifEikd if rH sm;taejzifh xdo k @kd uef@owfyw d yf ifcsurf sm;udk vkyx f ;kH
82

HRterm.pmd 82 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
vkyef nf;t& vkyaf qmifEikd cf iG ðhf yxm;onfukd awG@Eikd o f nf? xdo k @kd ciG ðhf yxm;aom
pmcsKyfygtyd'k rf sm;udk avhvm=unfyh gu yxrpmyd'k rf sm;wGif tao;pdwt f cGit
hf
a&;rsm;udk azmfjyxm;avh&+dS yD; 'kw, d tyd'k w f iG f xdt k cGit
hf a&;ESiyhf wfoufI tpd;k
&taejzifh uef@owfvykd gu vkyx f ;kH vkyef nf;rsm;t& uef@owfEikd o f nf[k azmfjy
a&;om;xm;avh&o dS nfukd awG@Eikd o f nf?
xdkodk@uef@owfcsufudk pdwfxifwdkif;vkyfaqmifIr&Edkifyg? tu,fI
xdt
k cGithf a&;wckukd uef@owfawmhrnfqykd gu Oya't& óudwiftoday;&rnfh
uef@owfrj_ zpf&rnf? xd@k tjyif xdo k @kd uef@owfjcif;onf uef@owfavmufonfh
av#mn f aD omta=umif;jycsucf ikd cf ikd v f vkH &kH &dS rnf? Oyrm - Edik if aH wmfvòkH cHa&;/
vlxak t;csr;f om,ma&;/ tjcm;olrsm;. tcGit hf a&;ESihf vHòk cHru
_ kd umuG,af y;
a&;ponfjzifjh zpfonf? xdo k @kd ruef@owfygu rjzpfawmhonfh tajctaersK;d jzpf
&rnf?

(56) cGjJ cm;qufqrH r_ sm;r&Sjd cif; (Non-discrimination)


cGjJ cm;qufqrH r_ sm; r&Sad p&qdak om oabmw&m;udk tjynfjynfqikd &f m
vl@tcGit hf a&; a=unmpmwrf;. tyd'kd f (2) wGif azmfjyxm;onfukd awG@Eikd o f nf?
xdt k yd'kd w f iG f “vlwikd ;f tcGit hf a&;rsm;ESihf vGwv f yfciG rhf sm; cHpm;ydik cf iG ±hf &dS rnf?
vlrsK;d / tom;ta&mif/ vdi/f bmompum;/ bmoma&;/ Edik if aH &; od@k r[kwf tjcm;
t,ltqrsm;uJjG ym;r_/ Edik if H od@k r[kwf vlrt _ &if;tjrpf rwlnrD /_ ydik q f ikd rf /_ arG;zGm;
r_EiS hf tjcm;tqift h wef; uJjG ym;r_w@kd a=umifh cJjG cm;jcif;r&Sad p&”[k twdtvif;
a&; om;xm;onf? “cJjG cm;jcif;r&Sad p&” [laomt,ltqudk vl@tcGit hf a&;pm
csKyfwikd ;f wGif azmfjyxm;onfukd awG@jrif&Edik yf gonf? cGjJ cm;qufqrH u _ kd qef@usif
wduk zf su&f eftwGuf txl;&nf±, G jf yXmef;xm;onfh pmcsKyfrsm;rSm vlrsK;d a&;cGjJ cm;
zdEydS qf ufqrH r_ sm; yaysmufa&;pmcsKyfEiS hf trsK;d orD;rsm;tm; cJjG cm;r_tm;vH;k y
aysmuf a&;pmcsKyfw@kd jzpfygonf? tjynfjynfqikd &f m tvkyo f rm;tzJ@G csKyfwiG f
vnf; tvkycf iG t f wGi;f cJjG cm;jcif;r&Sad p&efEiS hf ywfoufaom oabmwlpmcsKyf
83

HRterm.pmd 83 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
wckukd jyXmef;xm;vsu&f ydS gonf?
ynma&;wGif cGJjcm;qufqHr_rsm;tm; qef@usifa&;oabmwlpmcsKyf
(Convention against Discrimination in Education) [kxif±mS ;onfo h abm
wlpmcsKyfukd 1960/ 'DZifbm (14) &ufae@wiG f UNESCO u twnfðy jyXmef;cJh
ygonf? xdo k abmwlncD suw f iG f rnfow l OD;wa,muf od@k r[kwf rnfonft h yk f
pk0if wOD;wa,mufurkd S ynma&;oif=um;cGiu hf kd ydwyf ifwm;jrpfxm;jcif;/ edruhf s
aomynma&;tqifh owfrw S x f m;jcif; od@k r[kwf wOD;wa,muf od@k r[kwf
tkyfpkwpk. tqifhtwef;/ tom;ta&mif/ vdif/ bmompum;/ udk;uG,f
onfb h moma&;/ Edik if aH &;ESihf tjcm;aomt,ltqrsm;/ vlrsK;d / rlvvlrt _ &if;
tjrpf/ pD;yGm;a&;ESihf arG;zGm;r_tajctae ponfw@kd a=umifh vlom;ESirhf xdu k w f ef
onft h qifh owfrw S jf cif;rsm;rvky&f [k azmfjyxm;ygonf? Twm;jrpfcsurf sm;
onf ynma&;yHpk w H ikd ;f / tqifw h ikd ;f ESihf tóuH;0ifygonf?

(57) tpd;k &r[kwaf omtzG@J tpnf;rsm; (NGO - Non Governmental Or-


ganization)
tpd;k &r[kwaf om tzGŒJ tpnf;rsm; (Non Governmental Organi-
zation - NGO) onf vlŒtcGit hf a&; umuG,af &;ESihf vlŒtcGit hf a&; wd;k wufjrifh
rm;a&;wdŒk twGuf wdu k yf 0JG if&mwGif ta&;ygaom tcef;u¾rS yg0ifaeonf?
tpd;k &r[kwaf om tzGŒJ tpnf;rsm;. vkyaf qmifcsurf yg0ifbJ tjynfjynfqikd &f m
vlŒtcGit hf a&; v_y&f mS ;r_rsm; ay:ayguv f mrnfr[kwaf y? ukvor*~&dS vlŒtcGihf
ta&; at*sipf rD sm;onf vlŒtcGit hf a&;rsm; xGe;f um;a&;udk óud;yrf;vkyaf qmif
ae+yD; Edik if w
H umwGif vlŒtcGit hf a&; csK;d azmufaeaom tpd;k &rsm;udv k nf; jypf
wifa0zefrr_ sm; vkyaf qmifv#u&f o dS nf? odŒk &mwGif ukvor*~ ud, k pf m;vS,rf sm;
rSm tpd;k &ud, k pf m;vS,rf sm;om jzpfaeojzifh vlŒtcGit hf a&;ESiyhf wfoufI tpd;k
&wcku tjcm;tpd;k &wckukd a0zefonft h cg tjiif;yGm;p&mrsm;ESihf óuH&awmh
onf? tjcm;Edik if u H kd rdrad 0zefv#if rdrEd ikd if . H tusK;d udyk g xdcukd vf mEdik o
f nf[l
84

HRterm.pmd 84 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
aom pd;k &drrf j_ zifh jywfjywfom;om; rvkyaf qmifEikd af wmhacs? xdŒk a=umifh tpd;k &
tcsi;f csi;f rdrt d usK;d pD;yGm;csi;f umuG,&f if;ESihf vlŒtcGit hf a&; csK;d azmufrr_ sm;
qufvufjzpfymG ;aejcif;wdŒk a=umifh tpd;k &r[kwo f nfh tzGŒJ tpnf;rsm;udk wm0ef
ay;jcif;onf ydrk akd umif;onf[al om t,ltqay:vmonf?
tpd;k &r[kwaf om tzGŒJ tpnf;rsm;onf vlrt _ zGŒJ tpnf;rsm;. t"du
ausm±d;k jzpfonf? tjrwftpGe;f &&Sad &;twGuf r&nf&, G b f J zGŒJ pnf;xm;aom t
oif;tzGŒJ rsm;/ tzGŒJ tpnf;rsm;/ tkypf rk sm;ESihf apwemh0efxrf;rsm;wdŒk onf tpd;k &
r[kwaf om tzGŒJ tpnf;rsm;jzpfonf? tzGŒJ wzGŒJ csi;f pD. zGŒJ pnf;r_rsm;/ &nf&, G f
csurf sm;/ t"duvkyif ef;rsm;rSm uGjJ ym;r_&o dS nf? tcsKŒd u ynma&;qdik &f m/ tcsKŒd
uowif;qdik &f mESihf tcsKŒd uulnaD xmufyrhH r_ sm; ay;aomtzGŒJ rsm;ponfjzifh t
rsK;d rsK;d &So
d nf? wlnaD omtcsurf mS xdt k zGŒJ rsm;onf tpd;k &. tpdwt f ydik ;f wck
r[kwf qdak omtcsuw f csuyf ifjzpfonf? xdt k csut f m;tpd;k &u xdt k zGŒJ tay:
axmufyrhH /_ &Srd &S[ d al omtcsujf zifh pHx;kd Edik o
f nf? tpd;k &. axmufyrhH &_ adS om
tzGŒJ rsK;d onf wenf;tm;jzifh tpd;k &.uefŒowfrr_ sm;atmufwiG f wnf&adS ewwf
+yD; wcgw&HwiG f tpd;k &ay:vpDrsm;twGuf vkyaf qmifaewwfonfuv kd nf; awGŒ
&onf? tpd;k &r[kwaf om tzGŒJ tpnf;rsm;. vlŒtcGit hf a&;ESihf ywfoufaom
t"du vkyif ef; (3) &yfrmS æ
(1) vlŒtcGit hf a&; tqift h wef;pHrsm; owfrw S jf cif; (Setting Human Rights
Standards)
u|r;f usiaf om tpd;k &r[kwo f nfh tzGŒJ tpnf;rsm;onf oufqikd &f m
tpd;k &ESiyhf ;l aygi;f +yD; vlŒtcGit hf a&; tqifth wef; pHcsed t f qifrh sm;udk owfrw
S &f m
wGif yg0ifvyk af qmifwwfonf? ukvor*~. vlŒtcGit fh a&; Oya'rsm;/ vlŒtcGihf
ta&; vkyif ef;pOfrsm;ESit hf nD vlŒtcGit hf a&;pHrsm; ay:xGe;f vmatmif vkyaf qmif
onf?
(2) jynforl sm;t=um;v_ŒH aqm/f aqmf=ojcif; (Advocacy among People)
vlŒtcGit hf a&;ESiyhf wfoufI wd;k wufaumif;rGev f matmif v_ŒH aqmf
85

HRterm.pmd 85 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
aqmf=or_rsm;udk atmufajcjynforl sm;t=um;wGiv f nf;aumif;/ Edik if w H umt
qifw h iG v
f nf;aumif;/ tjynfjynfqikd &f m aqG;aEG;yGrJ sm;wGiv f nf;aumif; vkyf
aqmifavh&o dS nf? xdo k Œkd vkyaf qmifjcif;jzifh jynfov l x l tk =um;wGif vlŒtcGit hf
a&;ESiyhf wfoufI ydrk u kd s,jf yefŒaomtjrifrsm;/ A[kow k rsm; wd;k yGm;apEdik o f nf?
vlŒtcGit hf a&;qdik &f m ynmay;jcif;rsm;tjyif vlxq k ENjyyGrJ sm;/ owif;Xmersm;
wGif owif;ay;r_rsm;udv k nf; vkyaf qmifEikd o f nf?
(3) wdu k ±f ukd f ta&;,laqmif&u G jf cif; (Intervention)
ta&;udprP sm;tay:rlwnfI wdu k ±f u
kd tf a&;,laqmif&u G jf cif; trsK;d
rsK;d &So
d nf? Oyrm - Edik if aH wmfwiG v f t
kd yfaeaom vlŒtcGit hf a&;oifwef;rsm;/
aqG;aEG;yJrG sm; zGiv hf pS jf cif;/ Edik if aH &;tusO;f om;rsm; vGwaf jrmufa&;twGuf tpd;k
&xH ta&;qdv k ŒH_ aqmfjcif; ponfwŒkd jzpfonf?
tpd;k &r[kwaf om tzGŒJ tpnf;rsm;. v_y&f mS ;r_rsm;udk wurBmvH;k qdik f
&m vlrv _ y_ &f mS ;r_toGijf zifv h nf; jrifEikd o f nf? v_y&f mS ;r_rsm;a=umifh jynfow l Œkd
t=um;wGif tawG;tjrifopfrsm; jzpfay:aponf? xdŒk a=umifh vlŒtcGit hf a&;
v_y&f mS ;r_rsm;onf vlrv _ y_ &f mS ;r_rsm;yifjzpf+y;D xdv k y_ &f mS ;r_rsm;. v_ŒH aqm/f aqmf=o
r_rsm; tusK;d quftjzpf jynfow l Œkd . tawG;tjrifrsm; wjznf;jznf;ajymif;vJ
vmaponf?

(58) tmz&dunD!w G af &;tzG@J OAU (Organization of African Unity)


tmz&duwdu k w f iG &f adS om a'oqdik &f m vl@tcGit
hf a&;tzJ@G jzpf+yD; tDoD
,dk;yD;,m;EdkifiHwGif tajcpdkufonf? tmz&dunD!Gwfa&;tzGJ@}uD;. yËdnmOf
pmwrf;t& zJ@G pnf;cJah om tzJ@G tpnf;jzpfonf? TyËdnmOfpmwrf;. ed'ge;f wGif
tzG@J 0ifEidk if rH sm;onf ukvor*~yËdnmOfpmwrf;ESihf tjynfjynfqikd &f m vl@tcGihf
ta&; a=unmpmwrf;rsm;ygtcsurf sm;udk av;pm;vdu k ef mrnf[k xyfavmif;
uwdðyxm;onfukd awG@Eikd o f nf? xdyk ËdnmOfpmwrf;wGif yg0ifaomtcsurf sm;
rSm Edik if w
H um Edik if o
H m;ESiEhf ikd if aH &;tcGit
hf a&; oabmwlpmcsKyfwiG f ygaomt
86

HRterm.pmd 86 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
csurf sm;ESihf tajccHtm;jzifw h n l +D yD; Edik if w
H um pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf ,Ofaus;r_
tcGit hf a&;qdik &f m tcGit hf a&;rsm;ESiyhf wfoufI ud, k yf ikd yf pPn;f ydik q
f ikd cf iG /hf tvkyf
vkyyf ikd cf iG /hf ynma&;/ use;f rma&;ESihf rdom;pkumuG,rf r_ sm; cHpm;ydik cf iG w hf @kd ukd xnfh
oGi;f jyXmef;xm;onf?
tmz&dunD!w G af &;tzG@J . &nf±, G cf surf sm;rSm tmz&duEdik if rH sm;.
pnf;vH;k nD !Gwrf E_ iS hf wd;k wufap&ef/ tmz&dujynforl sm;twGuf ydrk akd umif;rGef
aomvlaer_b0wckukd &&S&d eftwGuf tmz&duEdik if rH sm;twGi;f yl;aygi;f aqmif
±Gufr_udk t&Sdefjr‡ifhwif&ef/ tmz&duEdkifiHrsm;. tcsKyftjcmtm%mydkifqdkifr_/
e,fajrwnfwchH ikd +f rJrE_ iS hf vGwv f yfrw _ @kd ukd umuG,af y;&ef/ tmz&dwu kd w f iG f enf;
rsK;d pHjk zifh udv k ekd ðD yaejcif;udk tjrpfjywf&iS ;f vif;&efEiS hf ukvor*~yËdnmOfpmwrf;
ESihf tjynfjynfqikd &f m vl@tcGit hf a&;a=unmpmwrf;wd@k ukd av;pm;aomtm;jzifh
Edik if w
H um yl;aygi;f aqmif&u G jf cif;rsm;udk wk;d jr‡i&hf efw@kd jzpfygonf?
tmz&dunD!w G af &;tzJ@G ukd tpd;k &ESiEhf ikd if aH cgi;f aqmifrsm;. nDvmcH/
0ef}uD;rsm;aumifpD/ taxGaxGtwGif;a&;rSL;XmeESifh =um;0ifjzefajza&;/n‡dE_dif;
ajz&Si;f jcif;ESihf cHo k rm"djzifph pfaq;jcif; aumfr&Siw f @kd jzifh zJ@G pnf;xm;ygonf? 1981
ckEpS w f iG f tmz&du vlom;ESijhf ynforl sm;. tcGit hf a&;rsm;qkid &f m yÉdnmOfpm
wrf; (African Charter on Human and Peoples’ Rights) udk jyXmef;xm;
ygonf? pmwrf;ygvyk if ef;rsm;tm; taumiftxnfazmf aqmif±u G rf u _ kd apmifh
=uyf&eftwGuf tmz&du vlom;ESijhf ynforl sm;. tcGit hf a&;rsm;qdik &f m aumf
r&Sit f zG@J (African Commission on Human and Peoples' Rights)udk wm0ef
ay;tyfxm;ygonf?

(59) zd0k g' (Patriarchy)


r[mzdk0g'qdkonfrSm trsKd;om;rsm;onf jrifhjrwfonf? xdk@twGuf
a=umifh trsK;d om;onf qH;k jzwfcsurf sm;udk csrw
S Ef ikd /f OD;aqmifEikd o
f nf [laom
t,ltqudk tajccHonfh trsK;d om;rsm;udo k m a&SŒwef;wifxm;aom vlry_ pkH u H kd
87

HRterm.pmd 87 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
qdv k o kd nf? xdpk um;vH;k . t"dym` ,ft&if;tjrpfrmS “zcif.yg0g”[kqv kd +kd yD; tdrf
axmifpw k pkwiG f trsK;d om;rsm;udk tdraf xmift&Sio f ciftjzpf owfrw S x f m;&S+d yD;
trsK;d om;rsm;.tvdt k wdik ;f qH;k jzwfcsurf sm; csrw S v f yk af qmifjcif;udk t"dym` ,f
ay;toH;k ðy&mrS ayguzf mG ;vmcJjh cif;jzpfonf? ,cktcg xdt k "dym` ,fonf rdom;pk
twGi;f omruawmhbJ vlra_ &;/ Edik if aH &;/ pD;yGm;a&;u¾toD;oD;wd@k wiG f trsK;d
om;rsm;uomOD;aqmifI trsK;d orD;rsm;tm; tqifEh rdS o hf wfrw S f zdEySd rf r_ sm;udyk g
qdv k v kd mcJoh nf?
r[mzd0k g'onf rdom;pktwGi;f / tvkycf iG t f wGi;f / vlrb _ 0 todik ;f t
0dik ;f twGi;f rnfonfah e&mwGirf qdk trsK;d orD;rsm;tay: cJjG cm;jcif;/ rav;pm;jcif;/
apmfum;jcif;/ xdr;f csKyfjcif;/ tjrwfxw k jf cif;/ zdEydS jf cif;/ t=urf;zufjcif; ponfjzifh
toGit f rsK;d rsK;d jzifh &SEd ikd o
f nf?

(60) tzG@J 0if (Party)


Edik if w
H um oabmwlpmcsKyfwckukd twnfðyvufrw S xf ;kd xm;+yD; pm
csKyfygtcsurf sm;udk av;pm;vdu k ef m&ef wm0ef&adS omEdik if rH sm;udk pmcsKyftzJ@G 0if
Edik if rH sm; (Party) [kac:avh&o dS nf? wcgw&HwiG f (Member State)[kvnf; ac:
avh&o dS nf? pmcsKyfukd twnfðy vufrw S x f ;kd xm;aom (Ratification) vkyx f m;
+yD;rSom pmcsKyftzJ@G 0ifEikd if t
H jzpf owfrw S Ef ikd o
f nf? y%mrvufrw S x
f ;kd xm;
aom (Signature) vkyx f m;aom Edik if rH sm;udk ac:a0:Ir&Edik yf g?

(61) av#mufxm;jcif; (Petition)


av#mufxm;jcif; (Petition) qdo k nfrmS wdik =f um;jcif; (Complaint)/
yef=um;jcif; (Appeal)/ qufo, G jf cif; (Communication)/ tcdik t f rmajymqdk
jcif; (Claim) od@k r[kwf awmif;qdjk cif;(Demand)wd@k EiS hf qifwyl gonf? t"dym` ,f
tm;vH;k rSm vl@tcGit hf a&;csK;d azmufrt _ wGuf ta&;,laqmif±u G af y;&ef ouf
qdik &f m wm0ef&o
dS nfh aumfrwDxo H @kd today;wdik =f um;jcif;yifjzpfonf? T (Pe-
88

HRterm.pmd 88 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
tition) toH;k tE_;H udk tar&duwdu
k Ef ikd if rH sm; vl@tcGit
hf a&;aumfr&Six
f o
H @kd vlw
OD;csi;f jzpfap/ tkypf k od@k r[kwf tzJ@G tpnf;rsm;ujzpfap wdik =f um;r_rsm; ðyvkyyf gu
av#mufxm;jcif;[laom TtoH;k tE_;H udk oH;k pJaG vh&o dS nf? tu,fI tar&du
wdu k Ef ikd if rH sm; vl@tcGit hf a&;aumfr&Sio f @kd tzJ@G 0ifEikd if rH sm;u wdik =f um;jcif;jzpfygu
qufo, G jf cif; (Communication) [laom toH;k tE_;H udk toH;k ðyonf?
tcsKŒd oabmwlpmcsKyfrsm;wGif wOD;csi;f wdik =f um;r_ukd cGiðhf yovdk Edik if w H
Edik if u
H tjcm;Edik if w H Edik if t
H m; wdik =f um;jcif;udv k nf; cGiðhf yygonf? Oyrm - Edik if H
om;ESihf Edik if aH &;tcGit hf a&;qdik &f m oabmwlpmcsKyfonf xdw k ikd =f um;r_EpS rf sK;d pvH;k
udk wdkif=um;cGifhðyonf? tcsKdŒpmcsKyfrsm;rSmrl rnfonfhwdkif=um;csufrsKd;udkrS
w&m;0if vufcjH cif;r&So d nfuv kd nf; awG@&ygonf? Oyrm- pD;yGm;a&;/ vlra_ &;ESihf
,Ofaus;r_ tcGit hf a&;qdik &f m oabmwlpmcsKyfEiS hf uav;tcGit hf a&;pmcsKyfw@kd
onf wOD;csi;f jzpfap/ Edik if w H Edik if u
H jzpfap rnfonfq h ufo, G w f ikd =f um;r_rsK;d udk
vufrcHyg?

(62) aemufqufwpJG mcsKyf (Protocol)


aemufqufwpJG mcsKyfqo kd nfrmS yifrpmcsKyfwiG rf yg0ifcahJ om ta=umif;
t&mrsm;udk xyfrjH znfph u G &f eftwGuf aemufrx S yfraH &;qJaG om tcsurf sm;udk
qdvk o kd nf? yifrpmcsKyfukd twnfðyjyXmef;+yD;onfah emufyikd ;f wGif xyfraH &;qJG
avh&+dS yD; yifrpmcsKyfygta=umif;t&mrsm;ESihf oufqikd rf &_ rdS nfjzpfonf? trsm;
tm;jzifh rlvyifrpmcsKyfxw J iG f ryg0ifcahJ omtcsurf sm;/ aumfrwD. vkyif ef;rsm;
udk xyfrjH znhpf u G x f m;onfukd awG@&wwfonf? txl;ojzifrh v l yifrpmcsKyfxJ
wGirf yg0ifbu J secf ohJ nfh wOD;csi;f wdik =f um;r_vyk if ef;pOfrsm;udk aemufqufwGJ pm
csKyfrsm;wGif awG@&wwfonf?
Ekid if w
H um Ekid if o H m;ESiEhf idk if aH &; tcGithf a&;rsm;qdik &f m oabmwlpm
csKyf/ uav;oli,frsm; qdik &f mpmcsKyfEiS hf trsK;d orD;rsm; tcGit hf a&;pmcsKyfw@kd wiG f
aemufqufwpGJ mcsKyfrsm;&Syd gonf? yifrpmcsKyfukd vufrw S af &;xd;k xm;aom pm
89

HRterm.pmd 89 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
csKyftzJ@G 0ifEikd if rH sm;taejzifh xdpk mcsKyf. aemufqufwpGJ mcsKyfrsm;udk rjzpfrae
vufrw S x f ;kd &ef rvdt k yfay/ xd@k a=umifh tcsKŒd Edik if rH sm;onf yifrpmcsKyfuo kd m
vufrw S x f ;kd xm;+yD; xdpk mcsKyf. aemufqufwpGJ mcsKyfukd vufrw S af &;xd;k xm;
jcif;r&Syd g? od@k aomf yifrpmcsKyfukd vufrw S rf a&;xd;k bJEiS hf aemufqufwGJ pmcsKyf
oufoufuo kd m vufrw S af &;xd;k jcif;rsK;d udk cGirhf ðyacs?

(63) twnfðyvufrw S af &;xd;k jcif; (Ratification)


vl@tcGit hf a&; oabmwlpmcsKyfwckukd av;pm;vdu k ef mygrnf[k qENðy
I y%mrvufrw S f (Signature) xd;k xm;aom tzJ@G 0ifEikd if w H cku xdpk mcsKyfygt
csurf sm;udk trSew f u,fav;pm;vdu k ef m&ef toifjh zpf+yD;jzpfI aemufxyfw
}udrf xyfqifv h ufrw S af &;xd;k vdu k jf cif;udk twnfðy vufrw S af &;xd;k jcif;[kac:
onf? y%mrvufrw S af &;xd;k +yD;aom Edik if o H nf xdpk mcsKyfygtcsut f vufrsm;
ESihf rdrEd ikd if &H jdS ynfwiG ;f Oya'rsm; udu k n f rD &_ rdS &Sud kd jyefvnfo;kH oyf ppfaq;&+yD;t
u,fI uJv G rGJ r_ sm;&Sad eygu pmcsKyfygEikd if w H um tqift h wef;rsm;ESihf udu k nf D
atmif jyifqifajymif;vJ&ygonf? xdo k @kd ajymif;vJjcif; tqifoifjh zpf+yD;rSom t
wnfðyvufrw S f a&;xd;k jcif;udk aqmif&u G &f ygonf? xdo k @kd twnfðy vufrw S af &;
xd;k jcif;udk trsm;tm;jzifh ygvrD ef.cGiðhf ycsut f & Edik if t
H }uD;tuJu vufrw S f
xd;k avh&ydS gonf? y%mrvufrw S af &;xd;k jcif;onf xdpk mcsKyfukd av;pm;vdu k ef m
&efqEN&Sda=umif; azmfjyonfhoabmaqmifI twnfðyvufrSwf a&;xdk;jcif;
onf pmcsKyfygtcsurf sm;udk av;pm;vdu k ef m awmhrnf[k oabmwlvufco H nfh
oabmaqmifonf? twnfðyvufrw S f a&;xd;k +yD;onfh Edik if u H okd m pmcsKyft
zJ@G 0ifEikd if t
H jzpf owfrw S Ef ikd yf gonf?

(64) xkwaf zmfajymqdjk cif; (Reclamation)


a,bl,stm;jzifh Tpum;vH;k onfvnf; av#mufxm;jcif; (Petition)
wdik =f um;jcif; (Complaint)/ yef=um;jcif; (Appeal)/ qufo,
G jf cif; (Commu-
90

HRterm.pmd 90 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
nication)/ tcdik t
f rmajymqdjk cif; (Claim) od@k r[kwf awmif;qdjk cif; (Demand)
wd@k EiS hf qifwyl gonf? t"dym` ,ftm;vH;k rSm vl@tcGit hf a&;csK;d azmufrt _ wGuf t
a&;,laqmif±u G af y;&ef oufqikd &f mwm0ef&o dS nfh aumfrwDxo H @kd today; wdik f
=um;jcif;yifjzpfonf?
xkwaf zmfajymqdjk cif; (Reclamation) qdo k nfh pum;vH;k udk tjynfjynf
qdik &f m tvkyo f rm;tzJ@G csKyf (ILO) wGif tvkyo f rm;or*~ od@k r[kwf tvky&f iS f
tzJ@G rsm;u tpd;k &. vkyaf qmifrE_ iS yhf wfoufI wdik =f um;onft h cgrsK;d wGif oH;k pJG
avh&Sdonf?
xdok @kd wikd =f um;r_rsK;d udk tpd;k &/ tvkyo f rm;ESihf tvky&f iS o f ;kH rsK;d pvH;k yg0if
onfah umfrwDu pHpk rf;ppfaq;&onf? xdak umfrwDu xdt k a=umif;t&m ESiyhf wf
oufI tpD&ifc+H yD;ygu tkycf sKyfa&;tzJ@G u oufqikd &f mtpd;k &tm; xdu k pd EP iS yhf wf
oufI ajz&Si;f ta=umif;jyef=um;&ef awmif;qdo k nf? xdw k ikd =f um;csuEf iS hf tpd;k
&.wke@f jyefcsurf sm;udk trsm;jynfoo l ad tmif a=unmtoday;Edik o f nf?

(65) 'kuo Q nf (Refugee)


'kuo Q nfrsm;qdik &f m r[mrif;}uD;±H;k u 'kuo Q nfqokd nfrmS vlrsK;d a&;
udp/P bmoma&;udp/P Edik if o H m;jzpfr/_ Edik if aH &;t,ltqESihf vlrt _ zGŒJ wzGŒJ zGŒJ odŒk
tzGŒJ 0ifa&mufrw _ Œkd a=umifh n‡O;f yef;ESyd pf uf tjypfay;cH&rnf[k a=umuf&ŒHG &ef cdik f
vHak om tcsut f vufrsm;&So d /l xdo k Œkd a=umuf&ŒHG r_ukd ta=umif;ðyI rdrw d Œkd Edik if H
tpd;k &. umuG,af pmifah &Smufru _ kd rcH,El ikd af omolrsm;[k t"dym` ,fziG q hf xkd m;
onf?
'kuo Q nfrsm;. tcGit hf a&;ESiyhf wfoufI tjynfjynfqikd &f m vl@tcGihf
ta&; a=unmpmwrf;. tyd'k f (14) wGif rw&m;tjypfay;cH&awmhrnfqykd gu
tjcm;Edik if rH sm;wGif cdv k cH_ iG hf awmif;cHyikd cf iG &hf o
dS nf[k qdx
k m;onf? 'kuo Q nfrsm;
tm; umuG,af pmifah &SmufrE_ iS yhf wfoufI oufqikd af omXmerSm ukvor*~
'kuo Q nfrsm;qdik &f mr[mrif;}uD;±H;k (UNHCR) jzpfonf?
91

HRterm.pmd 91 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
(66) a'oqdik &f menf;pepfypkH H (Regional System)
vl@tcGit hf a&;ESiyhf wfoufaom a'oqdik &f mvl@tcGit hf a&; oabm
wlncD surf sm;ESihf xdo k abmwlpmcsKyfrsm;udk taumiftxnfazmf apmif=h uyf&ef
twGuf a'owcktwGi;f zJ@G pnf;xm;aom vkyif ef;pOf,E &W m;rsm;udq k vkd o kd nf?
a'otwGi;f wGif vlŒtcGit hf a&;qdik &f m tzGŒJ wzGŒJ &Syd gu xdt k zGŒJ onf
a'otwGi;f &Sd jynforl sm;. vlŒtcGit hf a&; tajctaersm;udk teD;uyfapmifh
=unfEh ikd +f yD; a'otwGi;f &Sd vlŒtcGit hf a&;jy\emrsm;udk a'otwGi;f rSmyif ydrk kd
ajyvnfpmG ajz&Si;f Edik af vh&o dS nfuakd wGŒonf? xdrk #ru a'otwGi;f &Sd Edik if w H ck
tay: a'otwGi;f u Edik if aH &;zdtm;ay;r_onf tjcm;a'orsm;u jypfwifajym
qdrk r_ sm;xuf ydrk x kd ad &mufa=umif; awGŒ&S&d onf? xdŒk a=umifh ukvor*~at*sipf D
rsm;onf a'oqdik &f m vlŒtcGit hf a&;tzGŒJ rsm; ay:ayguv f map&ef txl;tm;ay;
aqmif&Gufaev#uf&Sdonf?
a'oqdik &f m vlŒtcGit hf a&;tzGŒJ [kqakd omfvnf; tcsKŒd tzGŒJ rsm;rSm y
x0Da&ajrtaetxm;t& zGŒJ pnf;xm;jcif;rsK;d r[kwb f J tjcm;a'orS Edik if rH sm;yg
yg0ifzGJŒpnf;xm;onfudkawGŒ&onf? tzGJŒrsm;.OD;wnfcsuf/ &nfrSef;csuf/ o
abmwlncD surf sm;tay: vufco H abmwlEikd o f nfh Edik if rH sm;onf a'otvdu k cf JG
jcm;r_r[kwb f J rdrEd pS o
f uf&mtzGŒJ odŒk yl;aygi;f wwfonfuv kd nf; awGŒ&onf?
xdka'oqdkif&m tzJG@tpnf;rsm;onf ukvor*~&Sd EdkifiHwum,E W&m;rsm;ESifh
woD;wjcm;pDjzpfonf? Oyrm - tar&duwdu k Ef ikd if rH sm;twGuf tar&duwdu k f
EdkifiHrsm; vl@tcGifhta&;aumfr&Sif/ tmz&dwdkuftwGuf tmz&dunD!Gwfa&;
tzJ@G . vkyif ef;tzJŒG tpnf;rsm;/ Oa&mywdu k w f iG f Oa&myaumifpD ponfjzif&h dS
onf? od@k aomf tm&Sa'oqdik &f m,E &W m;[lI ray:ayguaf o;yg?

(67) tpD&ifcpH m (Report)


TtpD&ifcpH m[laom tok;H tE_;H udk Ekid if w H umOya'rsm;wGif r=um
c% tok;H ðyavh&o dS nf? tpD&ifcpH m[ko;kH pJ&G mwGif t"dym` ,fEpS rf sK;d &Syd gonf?
92

HRterm.pmd 92 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
yxrt"dym` ,frmS vl@tcGit hf a&;udk umuG,af pmifah &Smuf&ef wm0ef
&So d nfh ukvor*~.XmetoD;oD; od@k r[kwf Edik if w H umtzJ@G tpnf;rsm;xHo@kd
Edik if rH sm;uaeI rdrw d @kd Eikd if EH iS yhf wfoufaom vl@tcGit hf a&; tpD&ifcpH mrsm; wif
oGi;f jcif;qdak om t"dym` ,fjzpfygonf? xdt k pD&ifcpH mrsm;xJwiG f tpd;k &taejzifh
tpD&ifcw H ifjy&rnf[k owfrw S xf m;aom vl@tcGit hf a&;qdik &f m ta=umif;t
&mrsm;/ ajzqdak y;&efawmif;qdx k m;aom ar;cGe;f tcsut f vufrsm;/ xdu k pd rP sm;
ESiyhf wfoufI rnfuo hJ @kd taumiftxnfazmf aqmif&u G af er_rsm;udk wdwu d sus
xnfo h iG ;f a&;om;wifjy&ygonf?
vl@tcGit fh a&;qdik &f m oabmwlpmcsKyfwckukd Edik if w H Edik if uH twnfðy
vufrw S f a&;xd;k vdu k o f nfEiS hf xdEk ikd if o H nf xdpk mcsKyfaumfrwDu owfrw S x f m;
twdik ;f tpD&ifcpH mrsm;udk tcsed rf eS rf eS jf yifqif a&;om;ay;yd@k &ef wm0ef&o dS mG ;
+yDjzpfonf? vufrw S af &;xd;k +yD;+yD;csi;f yxrOD;qH;k wifoiG ;f &onfh tpD&ifcpH mudk
yxrtpD&ifcpH m (Initial Report) [kac:+yD; xdt k pD&ifcpH m aemufyikd ;f wGif yHrk eS t f
csed t f wdik ;f wifoiG ;f &onfh tpD&ifcpH mudk yHrk eS t f pD&ifcpH m (Periodic Report)
[kac:onf?
Edik if rH sm;tm; tpD&ifcpH mwifoiG ;f &eftwGuf owfrw S x f m;aom ESpf
umvrSm pmcsKyfwckEiS w hf ck rwlnaD y? Oyrm - uav; pmcsKyfwiG f yxrtpD
&ifcpH mudk pmcsKyfut kd wnfðyvufrw S x f ;kd +yD; (2) ESpw f iG f wifoiG ;f &+yD;/ yHrk eS t f pD
&ifcpH mudk (5) ESpv f #iw f }udrf wifoiG ;f &onf? od@k aomf trsK;d orD;pmcsKyfwiG f
twnfðy+yD; (1) ESpw f iG f yxrtpD&ifcpH mudk wifoiG ;f &+yD; yHrk eS t f pD&ifcpH mudk
(4) ESpv f #iw f }udrf wifoiG ;f &avh&o dS nf? xdo k @kd wifoiG ;f vmaom Edik if rH sm;.
tpD&ifcpH mrsm;udk pmcsKyfaumfrwD od@k r[kwf pHpk rf;ppfaq;&ef wm0efay;tyfxm;
aom tzG@J rsm;uppfaq;+yD; tpD&ifcpH mtay:rlwnfI vdt k yfygu xyfraH qG;aEG;
jcif;ESihf t}uHðyjcif;rsm; vkyaf qmifavh&ydS gonf?
tpD&ifcpH m. 'kw, d t"dym` ,frmS ukvor*~urSaeI vl@tcGit hf a&;
ta=umif;t&mwckEiS hf ywfoufI pHpk rf;&eftwGuf cef@tyfxm;aom txl;pHpk rf;
93

HRterm.pmd 93 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
ppfaq;a&;t&m&Sd (Special Rapporteur) u ol od@k r[kwf olrtm; wm0efay;
xm;onft h ay: pHpk rf;awG@&rdS u _ kd tpD&ifcw H ifjyjcif;udak c:onf? Oyrm - jrefrm
Edik if H vl@tcGit hf a&;ESiyhf wfoufI txl;pHpk rf;ppfaq;a&;t&m&Su d ol.awG@&cdS hJ
aom jrefrmEdik if w H iG ;f &Sd vl@tcGit
hf a&; csK;d azmufrr_ sm;ta=umif;udk olŒtm;wm
0efay;xm;onfh ukvor*~taxGaxGnv D mcH (General Assembly) wGijf zpf
ap vl@tcGit hf a&;aumfr&Sif (Commision on Human Rights) od@k wifjyjcif;udk
qdv k o kd nf? omreftm;jzifh pHpk rf;ppfaq;a&;t&m&Sw d @kd onf olw@kd .awG@&cdS suf
rsm;udk tjynft h pHrk [kwb f J wpdww f ydik ;f udk yxrwifoiG ;f +yD; awG@&cdS sutf jynfh
tpHu k kd olw@kd tm;cef@tyfxm;aom oufwrf;ukeq f ;kH onft
h csed w
f iG o
f m wif
oGif;tpD&ifcHavh&Sdonf?

(68) awmif;cHjcif; (Request)


a,bk,stm;jzifh awmif;cHjcif;onfrmS vnf; wdik =f um;jcif; (Compla-
int)/ yef=um;jcif; (appeal)/ av#mufxm;jcif; (Petition) qufo, G jf cif; (Com-
munication)/ tcdik t f rmajymqdjk cif; (Claim) od@k r[kwf awmif;qdjk cif; (De-
mand) wd@k EiS hf qifwy l gonf? t"dym` ,ftm;vH;k rSm vl@tcGit hf a&; csK;d azmufrt _
wGuf ta&;,laqmif±u G af y;&ef oufqikd &f mwm0ef&o
dS nfh aumfrwDxo H @kd t
oday;wdik =f um;jcif;yifjzpfonf? awmif;cHjcif; (Request) qdo k nfh toH;k tE_;H udk
Oa&myvl@tcGit hf a&;qdik &f mpmcsKyfo@kd vlwOD;wa,mufcsi;f wdik =f um;onfh tcg
rsK;d wGif toH;k ðyavh&o dS nf? xd@k jyif tmz&duvlom;ESijhf ynfo@l tcGit hf a&; yÉd
nmOfpmwrf;od@k wifjyvmaom wdik =f um;r_tm;vH;k udv k nf; awmif;cHjcif; (Re-
quest) [kyifo;kH pJaG vh&o dS nf?

(69) ¹cif;csuxf m; vufrw


S af &;xd;k jcif; (Reservation)
oabmwlpmcsKyfrsm;udk vufrw S af &;xd;k aom tcsKŒd Edik if rH sm;onf pm
csKyfyg tcsutf vufrsm;tm;vH;k udk r¹cGi;f rcsef vH;k 0vdu
k ef mygrnf[k oabmwl
94

HRterm.pmd 94 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
vufrw S af &;xd;k jcif;r[kwb f J pmcsKyfygtcsKŒd tcsut f vufrsm;udk ¹ciG ;f csux f m;+y;D
vufrw S rf xd;k bJ aeavh&o dS nf? ‚if;udk ¹cGi;f csux f m;jcif; (Reservation) [kac:
onf? pmcsKyfygtcsuftvufrsm;ukd av;pm;vdkufemygrnf[k oabmwlnD
aomfvnf; pmcsKyfygtcsKŒd tcsurf sm;udk vdu k ef m&ef tcuftcJ &Syd gonf[q k u
kd m
¹cGi;f csux f m;jcif;rsK;d udk trsK;d orD;rsm;tm; enf;rsK;d pHjk zifh zdEydS cf jJG cm;r_yaysmufa&;
oabmwlncD suw f iG f trsm;qH;k awGŒ&onf?
od@k aomfx¹kd cGi;f csux f m;I vufrw S af &;xd;k jcif;tm; pmcsKyf.OD;wnf
csuEf iS &hf nf&, G cf suu f kd ysujf ym;aponfo h abmrsK;d jzifh vkyaf qmifIr&ay? ¹cGi;f
csux f m; vufrw S af &;xd;k xm;jcif;udk tcsed rf a&G;zsuo f rd ;f I jyefvnftwnf
ðyvufrw S x f ;kd vdyk guvnf;xd;k Edik o f nf? vl@tcGit hf a&; pmcsKyftawmfrsm;rsm;
wGif pmcsKyftzJ@G 0ifEikd if rH sm;tm; qEN&ydS gu ¹cGi;f csux f m; vufrw S af &;xd;k jcif;udk
cGiðhf yavh&o dS nf? tjynfjynfqikd &f m tvkyo f rm;tzJ@G csKyf (ILO) . oabmwl
pmcsKyfrsm;wGirf l ¹cGi;f csux f m;vufrw S af &;xd;k jcif;udk cGirhf ðyxm;yg?

(70) qk;H jzwfcsuf (Resolution)


qH;k jzwfcsuf (Resolution) qdo k nfh pum;vH;k onf Edik if w H umtzJ@G
tpnf;rsm;uaeI twnfðyjyXmef;vdu k af om qH;k jzwfcsurf sm;udk ac:a0: jcif;
jzpfonf? Oyrm - Edik if w H umtzJ@G tpnf;rsm;jzpfaom ukvor*~ taxGaxGnD
vmcH/ pD;yGm;a&;ESihf vlra_ &;aumifp/D vl@tcGit hf a&;aumfr±SiEf iS hf vl@tcGit hf a&;
rsm;udk wd;k jr‡iu hf muG,af y;a&; aumfr±Sit f zG@J cw
JG @kd . qH;k jzwfcsurf sm;udk ac:a0:
avh&o dS nf? trsm;odxif&mS ;vSonfh tjynfjynfqikd &f m vl@tcGit hf a&;a=unm
pmwrf;rSmvnf; ukvor*~taxGaxGnv D mcH. qk;H jzwfcsuw f ckt& twnf
ðycJjh cif;jzpfonf? xdq k ;kH jzwfcsurf sm;udk xkwjf yef&mwGif qH;k jzwfcsut f a=umif;
t&m/ xkwjf yefonft h zJ@G tpnf;/ ae@&uf/ ae&m/ qH;k jzwfcsut f rSwf ponfw@kd ukd
pepfwus a&;om;xnfo h iG ;f xm;avh&o
dS nf? od@k ro S m xdq k ;kH jzwfcsuu f kd ud;k um;
&mwGif &nf!e$ ;f ud;k um;Edik af yrnf?
95

HRterm.pmd 95 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
(71) uef@owfcsurf sm; (Restrictions)
uef@owfcsurf sm; (Rstriction) qdo k nfrmS (Derogation) ESihf (Limi-
tation) [laom pum;vH;k rsm;ESiq hf ifwo l nf? tpd;k &taejzifh vlwOD;wa,muf
csi;f tcGit hf a&;ESihf tajccHvw G v f yfciG rhf sm; cHpm;cGiu hf ykd w d yf ifjcif; od@k r[kwf t
jynft h 0cHpm;cGirhf ðyjcif;wd@k ukd vkyaf qmifvykd gu vkyaf qmifEikd o f nf[k qdv k jkd cif;
jzpfonf? tcGit hf a&;rsm;udk xdo k @kd uef@owfyw d yf ifvykd gu vkyEf ikd af =umif;udk t
jynfjynfqikd &f m vl@tcGit hf a&;a=unmpmwrf;. tyd'k f (29/ pmyd'k f -2) wGif
w&m;0ifazmfjyxm;onfukd awG@Eikd o f nf? xdt k yd'k w f iG af zmfjyxm;csut f & tpd;k &
onf tcsKŒd tcGit hf a&;rsm;udk uef@owfyw d yf ifr_ ðyEdik af omfvnf; xdu k ef@owfr_
onf“'Dru kd a&pD vlrt _ zG@J tpnf;twGi;f pm&dwq W ikd &f m/ vlxv k yk if ef;pOfEiS hf t
axGaxGtajctaersm; xdr;f odr;f &ef vdt k yfcsut f &a=umifjh zpfap tjcm;olrsm;
tcGit hf a&;rsm;ESihf vGwv f yfrr_ sm;twGuf vkòH cHpw d cf sap&efa=umifjh zpfap Oya'
usK;d a=umif;ESit hf nDjzifo h m qH;k jzwf&rnf”[k azmfjyxm;onf? tcsKŒd aomvl@t
cGit hf a&; oabmwlpmcsKyfrsm;wGif pmcsKyftzJ@G 0ifEikd if rH sm;taejzifh xdo k @kd uef@
owf ydwyf ifcsurf sm;udk vkyx f ;kH vkyef nf;t& vkyaf qmifEikd cf iG ðhf yxm;onfukd
awG@Eikd o f nf? xdo k @kd ciG ðhf yxm;aom pmcsKyfygtyd'k rf sm;udk avhvm=unfyh gu yxr
pmyd'k rf sm;wGif tao;pdwt f cGit hf a&;rsm;udk azmfjyxm;avh&+dS yD; 'kw, d tyd'k w f iG f
xdt k cGit hf a&;ESiyhf wfoufI tpd;k &taejzifh uef@owfvykd gu vkyx f ;kH vkyef nf;
rsm;t& uef@owfEikd o f nf[k azmfjya&;om;xm;avh&o dS nfukd awG@Eikd o f nf?
xdok @kd uef@owfcsuu f kd pdwx f ifwikd ;f vkyaf qmifI r&Edik yf g? tu,fI
xdtk cGit hf a&;wckukd uef@owfawmhrnfqykd gu Oya't& óudwiftoday;&rnfh
uef@owfrj_ zpf&rnf? xd@k tjyif xdo k @kd uef@owfjcif;onf uef@owfavmufonfh
av#mn f aD omta=umif;jycsuf cdik cf ikd v f v kH &kH &dS rnf? Oyrm - Edik if aH wmfvòkH cHa&;/
vlxak t;csr;f om,ma&;/ tjcm;olrsm;. tcGit hf a&;ESiv hf òkH cHru _ kd umuG,af y;
a&;ponfjzifjh zpfonf? xdo k @kd ruef@owfygu rjzpfawmhonft h ajctaersK;d jzpf
&rnf?
96

HRterm.pmd 96 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
(72) ,SOòf ydit f pD&ifcpH m (Shadow Report)
pmcsKyftzJ@G 0ifEikd if rH sm;onf rdrEd ikd if u H vufrw S af &;xd;k xm;onfh ouf
qdik &f mpmcsKyf. aumfrwDxo H @kd owfrw S x f m;onfh tcsed t f wdik ;f tpD&ifcpH m
(Report) wifoiG ;f &ef wm0ef&o dS nf? xdw k m0eftwdik ;f wifoiG ;f &eftwGuf tpD
&ifcpH mrsm;udk jyifqifa&;qJ&G mwGif wcsKŒd tpd;k &rsm;onf tpd;k &wm0ef&o dS rl sm;
oufoufjzifo h m a&;qJaG vh&o dS vdk tcsKŒd aomtpd;k &rsm;rSmvnf; jyifqifa&;qJG
&mwGif tpd;k &r[kwo f nfh tzJ@G tpnf;rsm;. yl;aygi;f yg0ifru _ kd toift h wifo h m
cGiðhf yavh&o dS nf? xdo k @kd aom tpD&ifcpH mrsK;d wGif trSew f u,fjzpfysuaf eaom
tjzpfrsm;udk zH;k uG,x f m;jcif; &SEd ikd o f uJo h @kd trSew f u,f ta&;}uD;aomtcsuf
rsm; use&f pfaumif;use&f pfEikd o f nf? xd@k a=umift h pd;k &u wifoiG ;f vdu k of nfh tpD
&ifcpH mtay: xdt k pD&ifcpH mtm; jyifqifa&;qJo G nfh vkyif ef;pOftwGi;f yg0ifciG hf
r&Scd ahJ om tpd;k &r[kwo f nfh tzJ@G tpnf;wcku vdt k yfcsurf sm;udk axmufjyI
rdrw d @kd awG@&o dS nft h csurf sm;tm; aumfrwDxw H ifoiG ;f jcif;udk ,SOòf ydit f pD&ifcpH m
wifoiG ;f onf[ak c:onf? oufqikd &f mpmcsKyft& aumfrwDxH w&m;0ifwifoiG ;f
Edik jf cif;&So d vdk rdrw d @kd tpD&ifcpH mrsm;udk aumfrwDxo H @kd ay;yd@k ±o
kH m vkyaf qmifEikd f
jcif;rsK;d vnf;&So d nf? xdo k @kd aom ,SOòf ydit f pD&ifcpH mrsm;wGif oufqikd &f mtpd;k &u
xdrcf sex f m;aomtcsurf sm;/ vku d ef m&efysuu f u G af eaomtcsurf sm;ESihf tpd;k &
taejzihf rnfo@kd vyk af qmifoifah =umif;rsm;udk tpd;k &±_axmifrh rS [kwb f J tpd;k
&r[kwo f nfh ±_axmifrh aS eI a&;om;xm;avh&o dS nf?

(73) y%mrvufrw S af &;xd;k jcif; (Signature)


pmcsKyfwckukd y%mrvufrw S af &;xd;k jcif; (Signature) onf pmcsKyfukd
twnfðy jyXmef;+yD;aemufyikd ;f xdpk mcsKyfygtcsurf sm;tm; av;pm;vdu k ef m&ef
pdw0f ifpm;aomEdik if rH sm;u yxrOD;qH;k vufrw S af &;xd;k vdu
k jf cif;udk ac:qdo
k nf?
y%mrvufrw S xf ;kd jcif;onf Edik if t
H pd;k &taejzifh pmcsKyfygtcsurf sm;udk av;pm;
vdu
k ef m&ef qENtjynft h 0&S+d yD; aemifwcsed w
f iG f twnfðyvufrw S f (Ratifica-
97

HRterm.pmd 97 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
tion) a&;xd;k +yD; trSew
f u,f av;pm;vdu
k ef m&ef qufvufaqmif&u
G yf grnf[k
uwdðyvdu k jf cif;yifjzpfonf? pmcsKyfukd y%mrvufrw S x
f ;kd vdu
k o
f nfEiS hf xdEk ikd if H
onf pmcsKyftzJ@G 0ifEikd if H csucf si;f jzpfrvmao;yg? xdpk mcsKyfukd aemufw}udrt f
wnfðyvufrw S af &;xd;k +yD;rSom pmcsKyftzJ@G 0ifEikd if t
H jzpf todtrSwðf ycH&rnf
jzpfonf?

(74) txl;pHpk rf;ppfaq;a&;t&m&Sd (Special Rapporteur)


vl@tcGit hf a&; ta=umif;t&mwcktay: csK;d azmufrr_ sm;udjk zpfap Edik if H
wEdik if t
H wGi;f jzpfymG ;aeaom vl@tcGit hf a&;csK;d azmufrr_ sm;udjk zpfap owif;rsm;
pHpk rf;ppfaq;&eftwGuf vlŒtcGit hf a&;aumfr&Sio f nf txl;pHpk rf;ppfaq;a&; t
&m&Srd sm;udk cef@tyfxm;onf? Edik if t H vdu k f vlŒtcGit hf a&;csK;d azmufrr_ sm;udk vlŒ
tcGifhta&;qdkif&m txl;pHkprf;ppfaq;a&; t&m&Sdrsm;cefŒtyfI vlŒtcGifha&;
tajctaersm;udk pHpk rf;ppfaq;&ef wm0efay;tyfavh&o dS nf? xdpk pkH rf;ppfaq;a&;
t&m&Sdrsm;onf vl@tcGifhta&;ta=umif;udku|rf;usif+yD; vGwfvyfItaESmif
tzJ@G uif;aom olrsm;jzpfygonf?
txl;pHpk rf;ppfaq;a&; t&m&Srd sm;onf ol od@k r[kwf olrtm; wm0ef
ay;xm;onft h ay: pHpk rf;&eftwGuf oufqikd o f nfo h wif;rsm;tm; pkaqmif;jcif;/
vufcjH cif;/ pHpk rf;ppfaq;jcif;rsm;ðyvky&f onf? oufqikd &f mtpd;k &rsm;. yl;aygi;f
vkyaf qmifrt _ ay:rlwnfI tcif;jzpfymG ;&mEdik if rH sm;od@k ud, k w f ikd u
f ,kd u
f s oGm;
a&mufavhvm pHpk rf;Edik o f nf? Ekid if w
H Edik if o H @kd 0ifa&mufavhvmEdik &f eftwGuf
oufqikd &f mtpd;k &u w&m;0ifzw d =f um;&ef vdt k yfonf? txl;pHpk rf;ppfaq;a&;
t&m&Srd sm;onf olawG@&cdS ahJ om vl@tcGit hf a&; csK;d azmufrr_ sm;ta=umif;udk ol
tm;wm0efay;xm;onfh ukvor*~taxGaxGnv D mcH (General Assembly)
wGijf zpfap vl@tcGit hf a&;aumfr&Sif (Commision on Human Rights) od@k wif
jy&onf? omreftm;jzifh pHkprf;ppfaq;a&;t&m&Sdwdk@onf olwdk@.awG@&Sdcsuf
rsm;udk tjynft h pHrk [kwb f J wpdww f ydik ;f udk yxrwifoiG ;f +yD; awG@&cdS sut f jynfh
98

HRterm.pmd 98 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
tpHu k kd olw@kd tm;cef@tyfxm;aom oufwrf;ukeq f ;kH onfh tcsed w f iG of m wif
oGif;tpD&ifcHavh&Sdonf?
,cktcsed t f xd tmz*efepPwef/ ygy;l 0ge,l;*De;D ,m;/ jrefrm/ uarBm'D;
,m;/ usL;bm;/ t,fvq f maA;'d;k / tDauG';kd / *GgwrD mvm/ a[wD/ tD&wf/ tD&ef/
,l*pkd vm;AD;,m;/ ydv k ef/ qdrk m;vD;,m;/ wd*k /kd Adak v;AD;,m;/ b&Gr'f /D ±dak r;eD;,m;/
ygvufpwdik ;f / oD&v d uFm/ ql'efEiS hf Zdik , f m;Edik if w
H Œkd twGuf txl;pHpk rf;ppfaq;a&;
t&m&Srd sm; cefŒtyfapv$wcf o hJ nf?
xdŒk jyifvŒl tcGit hf a&;aumfr&Sio f nf u¾tvdu k f txl;ud, k pf m;vS,f
rsm; (Thematic Precedures)cefŒtyfjcif;udv k nf; ðyvkyaf vh&o dS nf? ,cktcsed f
txd w&m;vufvw G of wfjzwfjcif;/ ESyd pf ufnO‡ ;f yef;jcif;/ a=u;pm;ppfom;rsm;
oH;k jcif;/ bmoma&;t&zdEydS jf cif;/ uav;oli,frsm;tm; a&mif;0,fazmufum;
jcif;/ vlrsK;d a&;rke;f wD;r_EiS hf cJjG cm;zdEydS jf cif;/ vGwv f yfpmG xkwaf zmfajymqdjk cif;/ w&m;
a&;qdik &f m ,E &W m;vGwv f yfr/_ trsK;d orD;rsm;tm;t=urf;zufr/_ pGe‹f ypfypPn;f
rsm;. tusK;d oufa&mufjcif; ponfu h ¾rsm;qdik &f m txl;ud, k pf m;vS,rf sm;udk
cefŒtyfxm;onf? xd@k tjyif qENrygbaJ ysmufq;kH jcif;/ rw&m;csKyfaESmifjcif;/ zH@G òzd;
wd;k wufciG /hf a&GŒajymif;tvkyo f rm;rsm;ta=umif;wd@k EiS hf ywfoufI pHpk rf;&eft
vkyt f zJ@G rsm; zJ@G pnf;xm;onf?
jynfwiG ;f Y tajcwusraexdik &f aomolrsm; (Internally Displaced
Persons) wd@k ta=umif;ESiy hf wfoufI txl;ud, k pf m;ðy (Special Represen-
tative) wOD;udk cef@tyfxm;onf? 1998ck/ =o*kwv f wGiv f nf; aumfr&Sirf S ynm
a&;tcGit hf a&;twGuf txl;ud, k pf m;ðywOD;udv k nf; cef@tyfcyhJ gonf? xdw k m
0ef&o dS rl sm;rS aumfr&Six f o H Œkd tpD&ifcpH mwifoiG ;f aponf? Edik if t H vdu k f wifoiG ;f
jcif;r[kwb f J ta=umif;t&mu¾tvdu k f wifoiG ;f jcif;jzpfonf? Edik if t H vdu k Ef iS hf
u¾tvdu k f cefŒtyfxm;aom txl;pHpk rf;ppfaq;a&; t&m&Sx d oH Œkd tpd;k &r
[kwaf omtzGŒJ rsm;u v_ŒH aqmfjcif;/ vdt k yfaomowif;rsm;udk axmufyjhH cif;rsm;
vkyfaqmifavh&Sdonf?
99

HRterm.pmd 99 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
(75) vlenf;pkrsm;tay: cJjG cm;r_uw
kd m;qD;a&;ESihf apmifah &Smufa&;qyfaumfrwD
(Sub-commission on the Prevention of Discrimination and the Pro-
tection of Minorities)
vl@tcGit hf a&;aumfr&Sif (Commission on Human Rights) .vuf
atmufwiG f aumfr&Si. f vkyif ef;rsm;udk taxmuftulðy vkyaf qmifay;&ef zJ@G
xm;aom qyfaumfr&Sijf zpfonf? twdak umuftm;jzifh qyfaumfr&Si[ f k ac:
avh&o dS nf? 1947 ckEpS w f iG f ay:aygucf +hJ yD; vl@tcGit hf a&;aumfr&Siu f tqdðk y
aom vGwv f yfu|r;f usio f nfyh nm&Sif (26) OD;jzifh zJ@G pnf;xm;ygonf?
vl@tcGit hf a&;aumfr&SiEf iS hf qyfaumfr&Sit f =um; uJjG ym;csurf mS vl@t
cGit
hf a&;aumfr&Siu f kd Edik if uH , kd pf m;vS,rf sm;jzifh zJ@G pnf;xm;+yD; qyfaumfr&Sit f zJ@G
0ifrsm;udk vGwv f yfu|r;f usio f rl sm;jzifh zJ@G pnf;xm;jcif;jzpfonf? xdak umfr&Sif
tzJ@G 0ifrsm;onf Edik if u H u kd , kd pf m;rðyaom olrsm;jzpfaoma=umifh tpd;k &ud, k pf m;
vS,rf sm;uJo h Œkd Edik if aH &;t& wdu k ±f ukd pf u
G zf ufrr_ S uif;a0;apygonf?
qyfaumfr&Siw f iG f vkyaf qmifciG &fh adS om xdo k rl sm;.oufwrf;rSm (4)
ESpjf zpf+yD; oufwrf;rsm;rSm wOD;ESiw hf OD;rwln=D uyg? qyfaumfr&Sio f nf ESppf Of=o
*kwv f wGif (4) ywf=um tpnf;ta0;ðyvkyaf vh&o dS nf? xdt k pnf;ta0;rsm;odŒk
vlŒtcGit hf a&;udpP v_y&f mS ;aqmif&u G af e=uaom tpd;k &r[kwo f nfh tzGŒJ aygi;f
rsm;pGm wufa&mufI yg0ifaqG;aEG;=uonf?
qyfaumfr&Siaf tmufwiG f tvkyt f zGŒJ (4) ck&+dS y;D xdt
k vkytf zGŒJ rsm;onf
qyfaumfr&Sif tpnf;ta0;rwdik rf D awGŒqH=k uonf? ,if;tvkyt f zGŒJ (4) ckrmS æ
(1) rl&if;XmaevlrsK;d rsm;qdik &f m tvkyt f zGŒJ (Working Group on Indigenous
Populations – WGIP)
(2) u|eðf yr_qikd &f mtvkyt f zGŒJ (Working Group on Slavery)
(3) qufo, G rf q _ ikd &f mtvkyt f zGŒJ (Working Group on Communication )
(4) zrf;qD;xdr;f odr;f jcif;qdik &f mtvkyt f zGŒJ (Working Group on Detention)
wkdŒjzpfonf?
100

HRterm.pmd 100 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
(76) toGiu f ;l ajymif;a&;umv w&m;r#wr_ (Transitional Justice)
jzpf&adS eaom Ekid if aH &;pepfwckrS tjcm;wk;d wufaom yGiv hf if;aom Ekid if H
a&;pepfwcko@dk ajymif;vJr=_ um;umvwckwiG f vlrt _ okid ;f t0kid ;f wckv;Hk twGuf
tcsi;f csi;f jyefvnfoifjh rwfr. _ tESpo f m&jzpfonfh w&m;r#wr_uadk z:aqmif
aom tajctaewckyifjzpfonf?
Tok@d ajymif;vJr=_ um;umvwGif w&m;r#wr_uadk zmfaqmif&mY vlr_
tokid ;f t0kid ;f twGi;f r=umao;aom twdwu f jzpfysucf o hJ nfh vl@tcGit hf a&;
csK;d azgurf r_ sm;/ tm%mtvGo J ;Hk pm;r_rsm;ukd rnfo@dk uidk w f , G f ajz&Si;f =urnfenf;
[laom twdw. f t&dyu f dk óuHawGŒ&ouJo h @dk tem*wfwiG f xkx d ufyrdk adk umif;rGef
aomvl@tzG@J tpnf;w&yf/ +ird ;f csr;f om,maom vl@tzG@J tpnf;w&yfudk xlaxmif
Ekid af p&ef rnfo@dk aqmif&u G =f urnfenf;[laom vltrsm;.opfviG af om ar#mf
vifch suEf iS hf pdwt f m;xufoefrr_ sm; jynf0h / awmufyaom tm±HOk ;D ukv d nf; óuH
awG@&rnfjzpfonf? tem*wfwiG f opfviG af wmufyaom vl@abmifw&yfudk azmf
aqmif&mrSm twdw. f tjzpftysuf orkid ;f a=umif;tay: jyefvnfo;kH oyf oif
cef;pm,ljcif;[kqv kd nf; rSm;rnfrxifay?
twdwjf zpf.ysucf ahJ om vl@tcGit hf a&;csK;d azmufrr_ sm;ukd jyefvnfuidk f
wG,&f mwGif jypfru _ sL;vGecf ohJ rl sm;ESihf epfemcJ&h olrsm;t=um; w&m;r#waom
pDppfrr_ sm;&&S&d efrmS ESpOf ;D ESpb
f uftwGuf tajccHtusq;Hk aom tjzpfreS t f csut f
vufrsm;onf r&Srd jzpfvt dk yfayonf? xko d @dk aom tjzpfreS o f wif;tcsut f
vufrsm;&&S&d ef vlxt k okid ;f t0kid ;f twGi;f &Sd trSew f u,f óuHawG@cpH m;cJ&h olrsm;
tay:wGirf sm;pGmrlwnf+yD; ESpOf ;D ESpb f uf jyefvnfoifjh rwfa&;ukd azmfaqmifrnfh
w&m;r#wjcif;. tajccHusaom vkyaf qmifcsuv f nf;jzpfayonf?
vlr_tokdif;t0kdif;twGif; twdwforkdif;a=umif;. tdyfrufqdk;rsm;
a=umifh ±kyyf idk ;f qkid &f m ysupf ;D qk;H ±_;H r_rsm;tjyif pdwyf idk ;f qkid &f m em=unf;r_cpH m;cJ&h
olrsm;tay: jyefvnfupk m;ay;onfu h mvwGif vlrt _ okid ;f t0kid ;f wckv;Hk u rnf
ok@d aom twkid ;f twmwcktxd vufawG@usus vufcEH idk rf t _ ay:wGiv f nf; rsm;
101

HRterm.pmd 101 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
pGmrlwnfaeayao;onf? vlrt _ okid ;f t0kid ;f wckv;Hk tcsi;f csi;f jyefvnfoifjh rwfr_
&&Sad tmif ukpm;&efrmS vnf; jypfru _ sL;vGecf o hJ rl sm;tay: w&m;pGq J dk jypf'%fcwf
rnfvm;/ ok@d wnf;r[kwf vlrt _ okid ;f t0kid ;f twGi;f rS y,f&mS ;jcif;enf;vrf;jzifh '%f
cwfrnfvm;/ ok@d wnf;r[kwf epfemcJ&h olrsm;tay: ±kyyf idk ;f qkid &f mav#maf =u;ay;
jcif;ESihf pdwyf idk ;f qkid &f m ðyjyifay;rnfvm;/ ok@d wnf;r[kwf tjzpftysucf cH &hJ olrsm;
tay: orkid ;f rSwaf usmufwifcEH idk rf nfh todtrSwjf yKrw _ ckjzifh vkyaf qmifrnfvm;
ponfh ukpm;r_enf;toG,o f ,G jf zifh TEkid if aH &; toGiu f ;l ajymif;r_umvwGif
touf0ifvy_ &f mS ;vmrnfjzpfonf?

(77) oabmwlpmcsKyf (Treaty )


oabmwlpmcsKyf (Treaty) qdak ompum;vH;k ESihf t"dym` ,fwal om t
jcm;a0g[m&rsm;rSm (Covenant ) (Convention) ESihf (Charter) wd@k jzpfonf?
xdka0g[m&rsm;tm;vHk;udk EdkifiHwumpmcsKyfpmwrf;rsm;tm; &nf!$ef;&mwGif
toH;k ðyavh&o
dS nf? oabmwlpmcsKyfrsm;onf ESpEf ikd if t
H =um; oabmwlonfh
oabmwl pmcsKyfrsm;&Sod vdk ESpEf ikd if t
H a&twGux
f ufyrkd sm;aom Edik if rH sm;t
=um; oabmwlxm;aom pmcsKyfrsm;vnf;&Syd gonf?

(78) urBmu h v k or*~ ynma&;/ odyEH` iS , hf Ofaus;r_tzG@J (UNESCO)


,leufpudq k akd ompum;vH;k rSm urBmu h v
k or*~ ynma&;/ odyEH` iS hf ,Of
aus;r_tzG@J tpnf;udk twdak umufac: jcif;jzpfonf? ,leufpudt k m; 1945 ckEpS f
wGif pwifxal xmifc+hJ yD; jyifopfEikd if H yJ&pfòrdŒwGif tajcpdu k of nf? ,leufpud. k
&nf±, G cf surf mS ukvor*~a=unmpmwrf;wGif azmfjyxm;ouJo h Œkd vlrsK;d a&;/
vdi/f bmompum;/ bmoma&;t& cGjJ cm;r_rsm;r±daS pbJ w&m;r#wr_/ w&m;Oya'
pd;k rd;k r_/ vl@tcGit hf a&;rsm;ESihf tajccHusaom vGwv f yfciG rhf sm;tay: wurBmvH;k
u av;pm;vmap&ef ynma&;/ odyyH` nm&yfEiS hf ,Ofaus;r_w@kd rw S qifh +idr;f csr;f
a&;ESihf vHòk cHa&;wd@k twGuf tvkyt f au|;ðy&efjzpfonf?
102

HRterm.pmd 102 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
,leufpudw k iG f tzG@J 0ifEikd if rH sm;tm;vH;k . ud,fk pf m;vS,rf sm;yg0ifaom
taxGaxGnv D mcH/ taxGaxGnv D mcHrS a±G;cs,w f ifajr‡mufxm;onfh (58) Edik if H
u ud, k pf m;vS,rf sm;yg0ifonfh tr_aqmiftzG@J EiS hf taxGaxG!e$ =f um;a&;rSL;csKyf
wa,mufu OD;aqmifaom twGi;f a&;r–;±k;H ponfw@kd jzifh zJ@G pnf;xm;onf?
,leufpudw k iG v f nf; tzJ@G .vkyif ef;wm0efrsm;ESihf ywfoufaom o
abmwlpmcsKyfrsm; (Convention)udk twnfðyavh&ydS gonf? xdo k abmwl pm
csKyfrsm;ESifh ,leufpud. k t}uHay;csuf (Recommendation) rsm;udk taxGaxG
nDvmcHwiG f rJo;kH yHEk pS yf akH xmufccH su&f &Syd gu twnfðyEdik o f nf? 1978 ckEpS w
f iG f
rSpwifI ,leufpudo k nf ynma&;tygt0if ‚if;.vkyyf ikd cf iG &hf adS om e,fy,frsm;
twGi;f vl@tcGit hf a&;csK;d azmufrr_ sm;udk ppfaq;oGm;&eftwGuf vkyif ef;pOfwck
udk pwifaqmif±u G cf yhJ gonf?

(79) urBmu h v k or*~ uav;rsm;&efyaHk iGtzG@J (UNICEF)


,leq D ufqo kd nfrmS urBmu h vk or*~ uav;rsm;&efyaHk iGtzJ@G ukd twdk
aumufac: jcif;jzpfonf? ‚if;udk 1946 ckEpS Yf ukvor*~taxGaxGnv D m cHwiG f
zJG@pnf;vdkufjcif;jzpfonf? rlvwm0efrSm 'kwd,urBmppf'%fcH&aom u
av;rsm;tm; ulnaD pmifah &Smufrr_ sm; ay;&efjzpfaomfvnf; aemufyikd ;f wGif wu
rmBv;kH rSuav;rsm;udk ulnaD pmifah &Smuf&ef vkyyf ikd cf iG w hf ;kd vmcJo
h nf? xdv k yk yf ikd cf iG hf
twdik ;f taumiftxnfazmfru _ kd pDrt
H yk cf sKyf&eftwGuf tzJ@G 0if (36) OD; yg0if
aom tr_aqmifaumfrwDukd zG@J pnf;xm;ygonf? xdt k r_aqmiftzJ@G 0ifrsm;onf
wESpw f cgawG@qI kH ,leq D uf.ay:vpDrsm; csrw S jf cif;/ tpDtpOfrsm;udk jyefvnf
oH;k oyfjcif;/ Edik if t
H pd;k &rsm;ESihf yl;aygi;f toH;k p&dwrf sm; owfrw S jf cif;wd@k vkyaf qmif
ygonf? ,leq D ufonf uav;rsm;ESiyhf wfoufaom tpD&ifcpH mrsm;udk xkwjf yef
I pD;yGm;a&;ESihf vlra_ &;aumifpD (ECOSOC) ESihf taxGaxGnv D mcH (General
Assembly) wd@k xw H iG f wifjyaqG;aEG;ygonf? 1953 ckEpS rf pS wifI ,leq D ufonf
tpd;k &rsm;ESihf tpd;k &r[kwaf omtzJ@G rsm;u v–'ge;f onf&h efyakH iGEiS hf ud, k yf idk &f efyakH iG
103

HRterm.pmd 103 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
rsm;jzifo
h m vnfywfvmcJv h su&f ydS gonf?
pD;yGm;a&;ESihf vlra_ &;aumifpD (ECOSOC) wGit f wdik yf ifct H qifh (Con-
sultative Status) &&Sx d m;aom tpd;k &r[kwo f nfh tzJ@G rsm;xJrS uav;oli,f
rsm;udpu P kd vkyaf qmifaeaomtzJ@G rsm;tm; ,leq D ufu twdik yf ifct H qifth jzpf
owfrw S af y;tyfEikd yf gonf? xdo k @kd owfrwS cf &H aom tpd;k &r[kwo f nfh tzJ@G rsm;
onf ,leq D uf. tr_aqmifaumfrwD tpnf;ta0;rsm;udk wufa&mufciG v hf nf;
&Sdygonf?

(80) ukvor*~ pD;yGm;a&;eSiv hf rl a_ &;aumifpD (UN ECOSOC)


Taumifpo D nf urBm@uv k or*~. t"duusaom ta&;ygonfh tzJ@G
rsm;xJrS wckjzpfygonf? Taumifpo D nfp;D yGm;a&;ESihf vlra_ &;&mudprP sm;udk ukid f
wG,af qmif&u G &f onfh ukvor*~. tjrihrf m;qH;k tzG@J jzpfygonf? pD;yGm;a&;ESihf
vlra_ &;aumifpu D kd twdak umuf tDaumaqmh (ECOSOC) [kac:qdak vh&o dS nf?
Taumifpo D nf taxGaxGnv D mcH+yD;v#if t}uD;qH;k aom ukvor*~tzGŒJ jzpf
+yD; tzJ@G 0if (54) OD;jzifh yg0ifz@GJ pnf;xm;onf?
pD;yGm;a&;ESihf vlra_ &;aumifpaD tmufwiG f vkyif ef;aumfr&Sif (6) ck (Fun-
ctional Commissions)/ a'oaumfr&Sif (5) ck (Regional Commissions)t
+rJwrf;aumfrwDrsm; (Standing Committees)/ t+rJwrf;u|r;f usio f rl sm;tzGŒJ
(Standing Expert Bodies) ESihf ukvor*~at*sip f rD sm; (Specialized Agen-
cies) wnf&o dS nf?
vkyif ef;aumfr&Sirf sm;wGif pm&if;tif;qdik &f maumfr&Si/f vlO;D a&qdik &f m
aumfr&Sif/ vlr_b0wdk;wufjrifhrm;a&;aumfr&Sif/ vlŒtcGifhta&;aumfr&Sif/
trsK;d orD;rsm; tqift h wef;qdik &f maumfr&Si/f rl;,pfaq;0g;qdik &f maumfr&Si/f &m
Z0wfrw _ m;qD;a&;ESif w&m;Oya'qdik &f maumfr&Si/f wnfwcHh ikd +f rJaom zG@H òzd;wd;k
wufra_ umfr&Si/f zG@H òzd;wd;k wufrq _ ikd &f m odyEH` iS phf ufry_ nmaumfr&Sif ponfwŒkd udk
zGŒJ pnf;xm;onf? vlŒtcGit hf a&; vkyif ef;ESiyhf wfoufI vlŒtcGihf ta&;aumfr&Sif
104

HRterm.pmd 104 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
(Commission on Human Rights) ESifh trsKd;orD;rsm;tqifhtwef;qdkif&m
aumfr&Sif (Commission on the Status of Women) wdŒk rSm xif&mS ;onf?
a'oqdik &f maumfr&Sirf sm;wGif tm&SES iS yhf pdzw d af 'o/ tmz&dua'o/
Oa&mya'o/ vufwiftar&duESihf ua&bD,aH 'o/ taemuftm&Sa'oqdik &f m
aumfr&Sirf sm;&So d nf? t+rJwrf;aumfrwDrsm;ESihf t+rJwrf;u|r;f usio f rl sm; tzGŒJ
wdŒk wGi&f adS om tpd;k &r[kwaf om tzGŒJ rsm;aumfrwD (NGOs Committee) onf
tpd;k &r[kwaf om tzGŒJ rsm;jzifh zGŒJ pnf;xm;aom tzGŒJ jzpfonf?
pD;yGm;a&;ESihf vlra_ &;aumifpD atmufwiG &f adS om ukvor*~at*sipf D
rsm;wGif txl;ðyat*sipf rD sm;ESihf ukvor*~&efyakH iGEiS hf tpDtpOfrsm;at*sipf [ D I
l
ESprf sK;d &So
d nf? Ttxl;ðy at*sipf rD sm;udk tzGŒJ 0ifEikd if rH sm;u uGjJ ym;aomzGŒJ pnf;yH/k
tkycf sKyfa&;pepf/ ay:vpDEiS hf vkyif ef;rsm;jzifh zGŒJ pnf;xm;jcif;jzpfonf? tjynfjynf
qdik &f m tvkyo f rm;tzGŒJ csKyf (International Labor Organization - ILO)/ uk
vor*~ tpm;tpmESihf v,f,mpdu k yf sKd ;a&;tzGŒJ (Food and Agricultural Or-
ganization -FAO)/ ynma&;/ odyy H` nmESihf ,Ofaus;r_qikd &f mtzGŒJ (United Nati-
ons Educational, Scientific and Cultural Organization - UNESCO)/ urBmh
use;f rma&;tzGŒJ }uD; (World Health Organization -WHO) wdŒk onftxl;ðy
at*sifpDrsm;jzpf=uonf? urBmhb%f (World Bank) ESifh tjynfjynfqdkif&m
aiGa=u;&efyHkaiGtzGJŒ}uD; (International Monetary Fund) wdkŒonfvnf;
txl;ðy at*sipf rD sm;jzpfonf?
ukvor*~&efyakH iGEiS hf tpDtpOfrsm; at*sipf rD sm;udk tzGŒJ 0ifEidk if rH sm;.
qENjzifh aiGa=u;axmufyrhH w _ @kd EiS hf zGŒJ pnf;xm;jcif;jzpfonf? ukvor*~ uav;
oli,frsm;&efyakH iGtzGŒJ (United Nations Children’s Fund - UNI CEF)/ ukv
or*~zGHΘzd;a&;tpDtpOf(United Nations Development Program-UNDP)/
ukvor*~ 'kuo Q nfrsm;qdik &f m r[mrif;}uD;±H;k (United Nations High Com-
missioner for Refugees – UNHCR) wdŒk onf ukvor*~&efyakH iGEiS hf tpDtpOf
at*sifpDrsm;jzpfonf?
105

HRterm.pmd 105 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
(81) urBmu
h v
k or*~taxGaxGnv
D mcH (United Nations General As-
sembly)
ukvor*~wiG f taxGaxGnv D mcHonf t"dujzpf+yD; Edik if w H ckprD rS w J rJ
uspD ud, k pf m;ðy yg0ifzŒJG pnf;xm;onf? ukvor*~taxGaxGnv D mcHukd ESppf OfEpS f
wdik ;f pufwifbmv. wwd,ajrmuft*F gaeŒrS 'DZifbmvv,ftxd (3) v
usi;f y+yD; tzGŒJ 0ifEikd if w H ikd ;f wufa&mufonf? taxGaxGnv D mcH. qENro J ;kH
yHEk pS yf jkH zifh obmywdwOD;udak &G;cs,+f yD; wESpw f mwm0ef xrf;aqmifaponf?
trsm;tm;jzifh tqdw k ifoiG ;f r_r&Sb
d J a'otvdu k f aemufu, G w f iG f n‡Ed id_ ;f aqG;
aEG;r_jzifh tvSnu hf sa&G;cs,=f uonf? obmywdonf 'kw, d obmywd (21)OD;
ESit hf wl nDvmcHuOkd ;D aqmif&+yD; obmywd rtm;vyfonft h cg 'kw, d obm
ywdu wm0ef,&l onf?
taxGaxGnv D mcHonf tzJ@G 0ifEikd if rH sm;u wurBmvH;k wGif jzpfysuaf e
aom ta=umif;t&mrsm;udk aqG;aEG;&ef nDvmcHyifjzpfonf? tzJ@G 0ifEikd if rH sm;t
=um; vlra_ &;ESiphf ;D yGm;a&;&mrsm; yl;aygi;f vkyaf qmifa&;udk zH@G òzd;wd;k wufapovdk
vl@tcGit hf a&;ESiyhf wfoufI ta&;w,laqmif&u G =f u&ef tm;ay;onf? xdt k
axGaxGnv D mcHraS eI xl;jcm;aom oabmwlncD surf sm;/ Edik if w H um Oya't
opfrsm; ay:xGe;f cJo h nf? taxGaxGnv D mcHrS xkwjf yefcahJ om oabmwlncD suf
rsm;onf t}uHay;csurf sm;omjzpf+yD; oufqikd &f mEdik if u H kd rvkyrf ae& trde@f ay;
apcdik ;f Edik jf cif;r&Sad y? od@k aomfurBmay:&Sd Edik if t H rsm;pku ud, k pf m;ðyonfh t}uHay;
csurf sm; jzpfaoma=umifh tm;aumif;aom t}uHay;csurf sm;[k qdEk ikd o f nf?
taxGaxGnv D mcH. vufatmufwiG f atmufygtwdik ;f xyfrzH ŒJG pnf;xm;onf?
(u) yifraumfrwDrsm; (Main Committees)
(c) vkyx f ;kH vkyef nf;qdik &f m aumfrwDrsm; (Procedural Committees )
(*) t+rJwrf;aumfrwDrsm; (Standing Committees)
(C) taxmuftulqikd &f m/ ta&;ay:ESit hf jcm;aumfrwDrsm; (Subsidiary, “ad
hoc” and Other bodies) wdŒk jzpfonf?
106

HRterm.pmd 106 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
yifraumfrwDatmufwiG f aumfrwDta&twGuf (7) ck&adS omfvnf;
wckrmS taxmuftulðy aumfrwDjzpfonft h wGuf yifraumfrwD (6) ck[o
k m
qd=k uonf? ‚if;wdŒk rSmæ

(1) yxraumfrwD (vHòk cHa&;ESihf vufeufzsuo f rd ;f a&;qdik &f m)


(2) Edik if aH &;qdik &f m txl;aumfrwD (yxraumfrwD. tvkyw f m0efrsm;udk t
axmuf tulðyvkyaf qmifonf)
(3) 'kw, d aumfrwD (pD;yGm;a&;ESihf aiGa=u;qdik &f m)
(4) wwd,aumfrwD (vlra_ &;/ vlom;csi;f pmemr_EiS hf ,Ofaus;r_qikd &f m)
(5) pwkwaˆ umfrwD (udv k ekd zD suo f rd ;f a&;)
(6) yOPraumfrwD (tkycf sKyfa&;ESihf aiGpm&if;qdik &f m)
(7) qÏraumfrwD (Oya'qdik &f m) wdŒk jzpfonf?
vlŒtcGit hf a&; wdu k yf 0JG iforl sm;twGuf wwd,ESihf pwkwaˆ umfrwDwŒkd
onf ta&;ygonf? rdrw d Œkd Edik if t
H ay: ukvor*~ taxGaxGnv D mcH}uD;u qH;k
jzwfcsurf sm;csrw S &f mwGif t&Sed t f [kef aumif;rGeaf p&eftwGuf wwd,aumf
rwDwiG f wGe;f tm;ay;v_ŒH aqmf=uonf? xdrk w S qifh taxGaxGnv D mcHoŒkd wuf
a&mufvmaom Edik if u H , kd pf m;vS,f tzGŒJ rsm;. axmufcrH &_ &S+d yD; qH;k jzwfcsurf sm;
twnfðy csrw S v f mEdik &f ef ud, k pf m;vS,t f zGŒJ rsm;udk csO;f uyfvŒH_ aqmf=u&onf?
odŒk &mwGif wwd,aumfrwDwiG f pwkwaˆ umfrwDrmS uJo h Œkd woD;yk*v
~
rsm;onf taxGaxGa&;&m tajctwifaqG;aEG;r_rsm;wGif yg0ifEikd cf iG rhf &Sad y?

(82) ukvor*~v@l tcGit


hf a&;qkid &f m r[mrif;}u;D ±H;k ( United Nations High
Commissioner for Human Rights)
ukvor*~wGif&Sd+yD;jzpfonfh vl@tcGifhta&;qdkif&m XmeESpfckjzpfaom
tzG@J tpnf;ESpcf jk zpfonfh vl@tcGit fh a&;rsm;qdik &f m r[mrif;}uD;±H;k ESifh vl@tcGit
hf
a&;Xmewd@k ukd 1993 ckEpS w f iG f aygi;f pyfI zG@J pnf;vdu
k jf cif;jzpfygonf? ukvor*~
107

HRterm.pmd 107 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
vl@tcGit hf a&;qkid &f m r[mrif;}uD;udk ukvor*~ taxGaxGtwGi;f a&;rSL;csKyfrS
cef@tyfI xdrk [mrif;}uD;onf taxGaxGtwGi;f a&;rSL;csKyfxH tpD&ifcpH m wdu k f
±du
k wf ifoiG ;f &onf? ukvor*~wiG f vlŒtcGit hf a&;udprP sm;udk xdu k o hJ Œkd r[mrif;
}uD;±H;k rsK;d zGiv hf pS +f yD; vkyu f ikd af qmif&u G &f ef umvtwef=umuyif óud;yrf;aqmif
&Gucf o hJ nf? odŒk aomf Edik if t H rsm;tjym;. axmufcrH e_ nf;yg;r_a=umifh 1993 ckEpS f
AD,ifemòrdŒwGiu f si;f yaom urBmv h Œl tcGit hf a&;nDvmcH usi;f yonfw h ikd af tmif
taumiftxnf ay:vmcJjh cif;r&Sad y? urBmv h Œl tcGit hf a&; nDvmcHoŒkd wuf
a&mufvmaom Edik if u H , kd pf m;vS,rf sm;t=um; tacstwifajymqdrk r_ sm;pGm jzpf
ay:cJ+h yD; aemufq;kH rS “ukvor*~tzGŒJ }uD;. vlŒtcGiahf &;&m vkyif ef;rsm;udk ydrk kd
aumif;rGeaf tmif vkyaf qmifEikd &f ef &nf&, G I f ukvor*~ vlŒtcGit hf a&;qdik &f m
r[mrif;}uD;±H;k udk zGŒJ pnf;&ef” qdak omvkyif ef;pOfukd nDvmcH. a=unmcsuw f iG f
xnfo h iG ;f Edik cf ohJ nf? taxGaxGnv D mcHtm; qH;k jzwfcsucf s&ef wm0efay;cJo h nf?
1993 ckEpS /f 'DZifbmv (20) &ufaeŒwGif ukvor*~ taxGaxGnv D mcH}uD;u
vlŒtcGit hf a&;qdik &f m r[mrif;}uD;±H;k udk zGŒJ pnf;&ef uefŒuGurf rJ &Sd qH;k jzwfco hJ nf?
ukvor*~ vlŒtcGit hf a&;qdik &f m r[mrif;}uD;±H;k udk *seD AD mòrdŒwGif tajc
pduk +f yD; e,l;a,mufòrdŒwGif jyef=um;qufo, G af &;±H;k w±H;k zGiv hf pS x f m;&So d nf?
r[mrif;}uD;. oufwrf;udk (4) ESpo f ufwrf;owfrw S of nf? u|r;f usiaf om
0efxrf;rsm;jzifh ay:vpDEiS v hf rf;!$erf r_ sm; owfrw S af zmfjyjcif;/ tpd;k &rsm;ESihf yl;
aygi;f qufqv H yk u f ikd jf cif;/ a=unmcsuEf iS t hf pD&ifcpH mrsm; jyifqifjcif;/ tpnf;t
a0;rsm;wGif yg0ifwufa&mufjcif;/ owif;Xmersm;ESiq hf ufqjH cif; ponfwŒkd udk
aqmif&Gufaeonf? ukvor*~ vl@tcGifhta&;qkdif&m r[mrif;}uD;onf
vl@tcGit hf a&;e,f y,fwiG f enf;ynmykid ;f qdik &f m tultnDrsm;jzifh Ekid if rH sm;udk
axmufyahH y;&ef/ tpd;k &rsm;ESiahf qG;aEG;r_rsm; vkyaf qmifay;&efEiS fh ukvor*~.
vl@tcGit hf a&;qdik &f m v_y&f mS ;aqmif&u G rf r_ sm;ukd csw d q f ufrad p&eftwGuf vl@
tcGit hf a&;udk wd;k jr‡iv hf yk af qmifay;jcif;ESihf umuG,af y;jcif;rsm;ukd OD;pD;aqmif
&Gufvsuf&Sdonf?
108

HRterm.pmd 108 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
(83) ukvor*~ 'kuo
Q nfrsm;qdik &f mr[mrif;}uD;±H;k (United Nations High
Commissioner for Refugees - UNHCR)
qH;k jzwfcsurf sm;t& ukvor*~'u k oQ nfrsm;qdik &f m r[mrif;}uD;±H;k udk
1951 ckEpS /f Zefe0g&v D (1) &ufae‹wiG f zGŒJ pnf;cJo h nf? ukvor*~tzGŒJ twGi;f
'kuo Q nfrsm;jy\emudk udik w f ,G af jz&Si;f onfh t"dutzGŒJ tpnf;jzpfonf? T
'kuo Q nfrsm;qdik &f m r[mrif;}uD;±H;k u 'kuo Q nfqo kd nfrmS “vlrsK;d a&;udp/P bm
oma&;udp/P Edik if o H m;jzpfr/_ Edik if aH &;t,ltqESihf vlrt _ zGŒJ wzGŒJ zGŒJ odŒk tzGŒJ 0if
a&mufrw _ Œkd a=umifh n‡O;f yef;ESyd pf uf tjypfay;cH&rnf[k a=umuf&ŒHG &ef cdik v f akH om
tcsut f vufrsm;&So d /l xdo k Œkd a=umuf&ŒHG r_ukd ta=umif;ðyI rdrw d Œkd Edik if t
H pd;k &.
umuG,af pmifah &Smufru _ kd rcH,El ikd af omolrsm;” [k t"dym` ,fziG q hf x kd m;onf?
Tr[mrif;}uD;±H;k onf 'kuo Q nfrsm;ESiyhf wfoufI Edik if w H umumuG,rf r_ sm;
ay;&efEiS hf 'kuo Q nfrsm;jy\emudk xm0&ajz&Si;f Edik af om tcsurf sm;&SmazG&ef
t"duvkyaf qmifonf? ae&yfoŒkd jyefvnfaexdik cf ahJ om 'kuo Q nfrsm;ESihf jynf
wGi;f rSmyif vSnv hf nfaexdik af eaom ae&mtwnfwus raexdik &f olrsm;tyg
t0if urBmay:&S'd u k o Q nfaygi;f oef; (30) cefŒ. ta&;udprP sm;udk aqmif&u G f
ae&onf? Edik if w H um umuG,rf [ _ q k &kd mwGif 'kuo Q nfrsm;tm; rdrq d ENrygbJ
twif;t=uyf jyefvnfyŒkd aqmifjcif;ukd umuG,&f ef/ 'kuo Q nfrsm;tm; zrf;qD;
xdr;f odr;f jcif;ukd umuG,&f efEiS hf 'kuo Q nfrsm;.vHòk cHa&;udk wm0ef,&l efwŒkd yg
0ifonf? xdrk #ru 'kuo Q nfrsm;qdik &f m oabmwlpmcsKyfukd Edik if rH sm;u oabm
wlvufrw S f a&;xd;k vmap&ef/ rdro d abmtav#muf ae&yfoŒkd jyefonfh tpDtpOf
rsm;jzifh 'kuo Q nfjy\emrsm;udk ajz&Si;f &efEiS hf tjcm;u,fq,fa&;tzGŒJ rsm;jzifh
yl;aygi;f vufwI JG 'kuo Q nfrsm;tm; ulnaD xmufyrhH r_ sm; vkyaf qmif&efwŒkd udk
óud;yrf;v#u&f o dS nf? vuf&w dS m0efxrf;aqmifaeaom 'kuo Q nfrsm;qdik &f m r
[mrif;}uD;rSm e,fomvefEidk if . H 0ef}uD;csKyfa[mif;jzpfol ±k'v f wfAb f m (Ruud
Lubbers) jzpfonf?
Ekid if w
H umu 'kuo Q nfrsm;udk umuG,af pmifah &SmS uf&efEiS hf ywfouf
109

HRterm.pmd 109 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
aom tajccHtcsurf sm;rSmæ
- 'kuo Q nfrsm;tm; twif;t=uyf ae&yfo@kd jyefvnf yd@k aqmifjcif;tm; wm;
jrpfjcif;?
- 'kuo Q nfrsm;tm; umuG,af y;a&;ESihf ywfoufI tajccHtusq;kH umuG,f
ay;r_rmS xd'k u k o
Q nfrsm;udk ae&yfo@kd armif;xkwjf cif;/ jyefy@kd jcif;rðy&efjzpfonf?
xdv k . l vlrsK;d jzpfr/_ ud;k uG,rf /_ Ekid if o
H m;jzpfr/_ vlra_ &; od@k r[kwEf ikd if aH &;toif;t
zJ@G wiG f tzJ@G 0ifjzpfra_ =umifh ae&yfujkd yefv#if tE &W m,fusa&mufEikd yf gu xd'k u k Q
onfukd ol.ae&if;t&yfo@kd jyefvnfy@kd aqmifjcif; rðy&ay?

Õ 'kuo Q nfrsm;.vHòk cHr/_


'kuo Q nfrsm;. vHòk cHrr_ mS vnf; tajccHusaom tcsuw f csujf zpfonf?
cdv
k cH_ iG hf awmif;cHaomolrsm;onf olw@kd b0touf&iS o f efa&;twGuf cdv k cH_ iG hf
awmif;cHjcif;jzpfonf? 'kuo Q nfrsm; cdv k cH_ iG afh wmif;cHaeaom e,fajrwGif xdo k l
wd@k ukd vHòk crH r_ ay;Edik yf gu 'kuoQ nfrsm;tm; umuG,af pmifah &Smufro _ nf t"dyg` ,f
rJjh zpfayvdrrhf nf? 'kuo Q nfrsm;. ±kyyf ikd ;f qdik &f m vHòk cHa&;ESihf 'kuo
Q nfrsm; cdvk &H_ m
ae&ma'orsm;. vHòk cHa&;onfvnf; Ttcsuw f iG tf óuH;0ifonf? trsK;d orD;
'kuo Q nfrsm;tm; vdiyf ikd ;f qdik &f m t=urf;zufro _ nfvnf; ,cktcsuw f iG f tóuH;
0ifygonf?

Õ 'kuo
Q nfrsm;tm; zrf;qD;jcif;
rdrtd ouf&iS cf iG u hf kd tE &W m,fay; taESmuft,Suðf yaeaom wdik ;f jynf
rS tjcm;wdik ;f jynftwGi;f od@k xGuaf jy;wdr;f a&Smifvmaom rnfonh'f u k o Q nfurkd S
wdkif;jynftwGif; w&m;r0if 0ifa&mufr_oufoufjzifh zrf;qD;csKyfaESmifjcif;
rðy&ay? ol. vlrsK;d jzpfr/_ ud;k uG,rf /_ Ekid if o
H m;jzpfr/_ vlra_ &; od@k r[kwf Edik if aH &;t
oif;tzJ@G wiG f tzJ@G 0ifjzpfra_ =umifh ol.wdik ;f jynfwiG f tE &W m,f&I dS xGuaf jy;wdr;f
a&Smifvmolonf xdt k csuu f kd oufqikd &f m tpd;k &xHwiG f cdik cf ikd v
f vkH wkH ifjyEdik f
110

HRterm.pmd 110 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
ygu ‚if;wd@k ukd wdik ;f jynftwGi;f w&m;r0if0ifa&mufrj_ zifh zrf;qD;csKyfaESmifI
r&ay?
'kuo
Q nfrsm;qdik &f m r[mrif;}uD;onf 0efxrf;aygi;f ig;axmifausmjf zifh
vnfywfv#u&f o dS nf? 0efxrf;rsm;. (80) &mcdik Ef e_ ;f rSmvufawGŒe,fy,frsm;wGif
vkyu f ikd v
f #u&f +dS yD; Edik if aH ygi;f (115) Edik if w
H iG f ±H;k cGaJ ygi;f (200) ausmf zGiv
hf pS x
f m;
onf? 'kuo Q nfrsm;qdik &f m r[mrif;}uD;±H;k . A[dak umfrwD0if Edik if aH ygi;f rSm (50)
EdkifiH&Sdonf?

(84) urBmu h v k or*~tzG@J tpnf; (United Nations Organization)


urBmu h v
k or*~tzG@J tpnf;onf ta&;}u;D qH;k aom tjynfjynfqidk &f m
tzG@J tpnf;jzpfygonf? 1945 ck/ Zefe0g&v D (26) &ufae@wiG f tar&duefEidk if H
qefz&efppPuòkd rd@Y vufrw S af &;xd;k cJah om ukvor*~a=unmpmwrf;t& ay:
ayguv f mcJjh cif;jzpf+yD; urBmEh idk if rH sm;tm;vH;k eD;yg;udk twlwuG yg0ifvmatmif
vkyfaqmifEdkifcJhonf?
AmqDvo D abmwlpmcsKyft&“Ekid if w H umyl;aygi;f aqmif&u G rf _ wd;k wuf
&efEiS hf +idr;f csr;f a&;ESihf vHòk cHa&;&&Sad p&ef”&nf&, G cf sujf zifh 1919 ckEpS wf iG f Edik if H
aygi;f csKyftoif;}uD; (The League of Nations) udk zJ@G pnf;xlaxmifco hJ nf?
od@k aomf yxrurBmppf}uD;t+yD;wGif zGŒJ pnf;cJah om Edik if aH ygi;f csKyftoif;}uD;onf
'kw, d urBmppfukd wm;qD;Edik jf cif;r&Sb d J ysujf ym;oGm;&onf? 'kw, d urBmppft+yD;
wGif aemufxyfurBmppf wm;qD;Edik af pa&;twGuf Edik if aH ygi;f csKyftoif;}uD;uJo h Œkd
Edik if wH umyg0ifaom toif;wckukd zGŒJ pnf;&ef&nf&, G cf =hJ uonf? ,cifu zGŒJ pnf;
cJ+h yD; xifoavmufatmifjrifr_ r&&Scd ahJ om Edik if aH ygi;f csKyftoif;}uD;. oifcef;pm
udk,lI rnfuJhodkŒatmifjrifatmif zGJŒpnf;Edkifrnfukd avhvmtm;xkwfcJh=u
onf? 1945 ckEpS w f iG f tar&duefEikd if /H qefz&efppPuòkd rdŒY usi;f ycJah om ukv
or*~/ Edik if w H umtzGŒJ tpnf;nDvmcHoŒkd wufa&mufvm=uaom Edik if aH ygi;f
(50) rS ud, k pf m;vS,rf sm;u ukvor*~ vlŒtcGit hf a&;qdik &f m vkyx
f ;kH vkyef nf;
111

HRterm.pmd 111 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
rsm;. tajccHtoufaoG;a=umjzpfaom ukvor*~yÉdnmOf (United Nations
Charter) udk a&;qGjJ yXmef;Edik cf o hJ nf? ppfa=umifh nDvmcHoŒkd rwufa&mufEikd af om
ydv
k efEikd if u H yg aemufyikd ;f wGif twnfðycJo h jzifh ukvor*~ukd pwifzŒJG pnf;cJo h nfh
Edik if t H a&twGuo f nf (51) Edik if jH zpfonf? xdpk mcsKyf pwiftouf0ifco hJ nfh
1945 ckEpS /f atmufwb kd mv (24) &ufaeŒrSpI ukvor*~}uD;vnf; touf0if
v_y&f mS ; vnfywfco hJ nf? ,cktcgwiG f ukvor*~tzGŒJ 0ifEikd if aH ygi;f (180) ausmf
&SdcJh+yD;jzpfonf?
urBmu h vk or*~. t"du&nf&, G cf surf mS æ
Õ wurBmvH;k +idr;f csr;f a&;pd;k rd;k ap&ef/

Õ Edi k if rH sm;twGi;f rdwb f ufqefaom qufo, G rf _ wd;k wufap&ef/


Õ jynfor l sm; b0wd;k wufaumif;rGev f map&ef/ qif;&JraGJ wr_/ pmrwwfajrmuf
r_EiS hf a&m*gab;xlajymr_w@kd ukd wdu k zf su&f ef/ obm0ywf0ef;usif zsuq f ;D r_ukd
&yfw&Hh efEiS hf wOD;.tcGit hf a&;ESihf vGwv f yfru_ kd wOD;u tjyeftvSeaf v;pm;&ef/
Õ xd& k nf&, G cf surf sm; atmifjrifap&eftwGuf Edik if rH sm;t=um; A[dck sut f jzpf
pGr;f aqmif ay;&efw@kd jzpfonf?
xd&k nf&, G cf surf sm; atmifjrifap&eftwGuf ukvor*~ukd Edik if w H um
Oya'ESihf ukvor*~yÉdnmOfwŒkd tay:wGif tajcwnfI zGŒJ pnf;xm;jcif;jzpfonf?
ukvor*~. rl0g'rsm;rSmæ
Õ tzJ@G 0ifEi dk if w H ikd ;f tcsKyftjcmtm%m wef;wlr&_ o dS nf?
Õ tzJ@G 0ifEi kd if wH ikd ;f ukvor*~yÉdnmOfukd vdu k ef m&rnf?
Õ Edi k if rH sm;onf rwlujGJ ym;r_rsm;udk +idr;f csr;f aom enf;vrf;rsm;jzifo h m ajz&SiS ;f
&rnf?
Õ Edi k if rH sm;onf tiftm;oH;k jcif; od@k r[kwf tiftm;oH;k &ef +cdr;f ajcmufjcif; wd@k ukd
a&Smif=uOf&rnf?
Õ ukvor*~onf rnfonfE h ikd if .H jynfwiG ;f a&;&mudrk S 0ifa&mufpu G zf ufjcif;
rðy&?
112

HRterm.pmd 112 2/26/2004, 3:24 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
Õ Edi
k if rH sm;onf ukvor*~tm; 0dik ;f 0ef;yhyH ;kd ulno D ifo
h nf?
ukvor*~ukd pwifzŒJG pnf;&mwGif 'kw, d urBmppf. ppfEikd Ef ikd if rH sm;u
xlaxmifco hJ jzifh vljzLrsm;toif;[kyif ac:a0:cHc&hJ +yD; Oa&mywdu k o f m;rsm;ESihf
tar&duefrsm;u v$r;f rd;k xm;onfukd awGŒ&onf? AsL±du k a&pDEiS hf Edik if aH &; ay:v
pDrsm;a&;&mwGif ,aeŒwdkif‚if;wdkŒ. =oZmtm%mtiftm; oufa&mufae
vsu&f odS nfukd awGŒjrifEikd o f nf?
ukvor*~pepft& 0efxrf;rsm;ESihf ukvor*~&dS aumfrwDrsm;/ Xmersm;
udk tzGŒJ 0ifEikd if rH sm;. yx0De,fajrrsm;tvdu k f cGw
J rf;csxm;onf? xdŒk a=umif0h ef
xrf;rsm;ESiXhf mewdik ;f wGif e,fajrtvdu k f uefŒowfxm;aom ta&twGuu f kd
awGŒ&rnfjzpfonf? tzGŒJ 0ifEikd if rH sm;udk a'otvdu k f atmufygtwdik ;f t=urf;
tm;jzifh cGjJ cm;xm;onf?
(u) tmz&du Edik if rH sm; (50 Edik if )H
(c) tm&S Edik if rH sm; (50 Edik if )H
(*) ta&SŒOa&my Edik if rH sm; (18 Edik if )H
(C) vufwiftar&du ESihf ua&bD,H Edik if rH sm; (34Edik if )H
(i) taemufOa&my ESihf tjcm;Edik if rH sm; (23Edik if )H wdŒk jzpfonf?
tar&duefjynfaxmifp/k uae'gEikd if EH iS hf =opa=wvsEikd if w H Œkd udk a'o(i)
wGif xnfo h iG ;f xm;+yD; wl&uDEikd if o H nf a'o (i) tjyif tm&SEikd if rH sm;wGiv f nf;
yg0ifonfukd awGŒ&onf? azmfjyyga'o cGjJ cm;r_wiG yf if tmz&du/ tm&S/ vufwif
tar&duESihf ua&bD,EH ikd if rH sm;. pkaygi;f rJta&twGuo f nf pkpak ygi;f rJta&
twGu. f oH;k yHEk pS yf x
kH ufyakd eojzifh rJc&JG mwGif tm;aumif;r_ &&Sad eonfudk awGŒ
&onf?

(85) ukvor*~v+kH cHKa&;aumifpD (United Nations Security Council)


Taumifpo D nf ukvor*~tzG@J tpnf;}uD;. t"duusaom Xmersm;
xJrS wckjzpfygonf? vHòk cHa&;aumifpu
D kd t+rJwrf;tzGŒJ 0if (5) Edik if jH zpfaom tar
113

HRterm.pmd 113 2/26/2004, 3:24 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
&duef/ +Adwed /f qdAk , D uf/ jyifopfEiS hf w±kwEf ikd if w H Œkd tjyif t+rJwrf;r[kwaf om
tzGŒJ 0if (10) Edik if jH zifh zGŒJ pnf;xm;onf? t+rJwrf;tzGŒJ 0if (5) Edik if w H iG f ADwkd
tm%m&So d nf? xdu k o hJ Œkd ADwt kd m%m ay;tyfxm;jcif;a=umifo h m tar&duef
Edik if EH iS hf tjcm;tiftm;}u;D Edik if w H Œkd udk ukvor*~wiG f yg0ifvmatmif qGaJ qmifEikd f
cJjh cif;jzpfonf? ‚if;.wm0efrmS ukvor*~ yÉdnmOfwiG f jyXmef;xm;onft h wdik ;f
+idr;f csr;f a&; xdr;f odr;f a&;/ ppfwm;qD;a&;/ usL;ausmrf r_ sm;udk wm;qD;tjypfay;a&;
wdŒk jzpfonf? taxGaxG nDvmcHuo hJ @kd ukvor*~. Xmersm;onf tpd;k &rsm;udk
‚if;wd@k t}uHay;csurf sm;udk av;pm;vdu k ef m&ef t}uHay;yef=um;±Ho k m yef=um;
Edik af omfvnf; vHòk cHa&;aumifpw D iG yf gaom t+rJwrf;tzJ@G 0if Edik if rH sm;taejzifh
wm0ef&&dS dS vkyaf qmif&rnfh qH;k jzwfcsurf sm;udk csrw S Ef ikd o
f nfh yg0g&odS nf? vHòk cHa&;
aumifpo D nf urBmyh v k yd t f zGŒJ wzGŒJ uJo h Œkd yifjzpfonf? vHòk cHa&;aumifpt D wGuf
qH;k jzwfcsurf =l urf;w&yfukd axmufcrH J (9) rJ &&Srd o S mtwnfðyEdik o f nf?t+rw J rf;
tzGŒJ 0if (5) Edik if t H euf Edik if w H Edik if u H ADwt kd m%moH;k +yD;uefŒuGucf v hJ #if pkpak ygi;f
(14) rJ &&Sad pumrl qH;k jzwfcsuf txrajrmufay? tar&duefEikd if o H nf tpP
a&;ESihf awmiftmz&duEdik if H udprP sm;wGif ADwt kd m%moH;k I uefŒuGucf o hJ nfukd
awGŒonf? tmz*efepPwefwiG f ppfjzpfymG ;aomtcg qdAk , D ufjynfaxmifpu k
ADwt kd m%m oH;k rnfðycJo h jzifh vHòk cHa&;aumifprD S 0ifa&mufta&;,laqmif&u G rf _
rðyEdik cf ahJ y? jyifopfEiS hf +Adwed Ef ikd if w H Œkd onf ADwt kd m%mudk oH;k cJonf? w±kwEf ikd f
iHonfvnf; wdik 0f rfu|e;f ta&;udpjP zpfymG ;cJo h nfh 1972 ckEpS /f uwnf;rSpI
ADwt kd m%m aemufxyfo;kH jcif; r&Scd ahJ cs? vHòk cHa&;aumifpD t+rJwrf; (5) Edik if . H
tm;òyid rf r_ sm;udk ukvor*~ taxGaxGtwGi;f a&;r–;topf a&G;cs,w f ifajrm‡ uf&m
wGif r=umc%awGŒ&wwfonf? xdŒk a=umift h +rJwrf; tzGŒJ 0ifEikd if H wEdik if o H nf
ukvor*~ taxGaxGtwGi;f a&;rSL;csKyfxufyif ydrk t kd m%m&So d nf[k qd=k uonf?
tzJ@G 0ifEikd if rH sm;onf yÉdyuQwckjzpfvmygu vHòk cHa&;aumifpu D od&dS
vmatmif wifjyEdik o f nf? xdt k cgrsK;d wGif vHòk cHa&;aumifpu D yÉdyuQjzpfaeaom
Edik if rH sm;udk +idr;f csr;f aomenf;jzifh ajz&SiS ;f =u&efyef=um;Edik o f nf? xdo k @kd jzpfaeaom
114

HRterm.pmd 114 2/26/2004, 3:25 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
yÉdyuQukd rdrw d @kd u, kd w f ikd f ajz&Si;f Edik jf cif;r&So d nft h cg xdjk y\emudk tjynfjynf
qdik &f mw&m;±H;k (ICJ) od@k wifjyI xdw k &m;±H;k rS rnforl eS o f nf/ rnforl mS ;onf
udk qH;k jzwfonf? vHòk cHa&;aumifpu D ukvor*~ tzJ@G 0ifEikd if rH sm;udk Edik if w H Edik if H
od@k r[kwf Edik if rH sm;tay: ukeo f ,
G rf r_ sm; &yfwef@yw d q f @kd &ef/ yifv,f/ ava=umif;/
rD;&xm;vrf;/ pmwdu k /f w,fvzD ek ;f / a&'D,kd tp&So d nfh qufo, G af &;enf;vrf;
rsm; ydwq f @kd ta&;,l&ef yef=um;Edik o f nf? xdo k @dk vkyaf qmifrr_ sm; ratmifjrifygu
vHòk cHa&;aumifpo D nf ukvor*~ +idr;f csr;f a&;wyfrsm;udak pv$wI f vHòk cHa&;ESihf
ppfrZhJ rkH sm;wnfaqmuf&ef od@k r[kwf typftcwf&yfpaJ &;aqG;aEG;&ef wm0efay;
apcdik ;f Edik of nf? od@k aomf yÉdyuQwiG f yg0ifywfoufaeaom Edik if rH sm;tm;vH;k u
oabmwlciG ðhf yrSom ukvor*~ +idr;f csr;f a&;wyfrsm;udk apv$wEf ikd rf nfjzpfonf?
tcsKŒd ta&;udprP sm;wGif vHòk cHa&;aumifpu D tzJ@G 0ifEikd if rH sm;tm; ppfa&;t& 0if
a&mufjzefajzay;&ef tm%may;Edik o f nf? tzJ@G 0ifEikd if rH sm;uvnf; xdo k @kd ta&;
udpjP zpfay:vmygu rdrw d @kd ppfwyftiftm;rsm;udk apv$wu f n l &D ef wm0ef&o dS nf?
t+rJwrf;tzGŒJ 0if r[kwaf om Edik if rH sm;. oufwrf;udk (2) ESpf owfrw S f
xm;+yD; oufwrf;wd;k cGihf r&Sad y? xdu k o hJ Œkd t+rJwrf;r[kwaf om Edik if rH sm;udk a&G;
cs,&f mwGif qENro J ;kH yHEk pS yf kH trsm;pk&&efv+kd yD; a'oqdik &f m Edik if rH sm;u oabmwl
ygu t+rJwrf;r[kwaf omtzGŒJ 0if jzpfEikd o f nf? vHòk cHa&;aumifp. D OuUXtjzpf
t*Fvyd t f uQ&m tpDtpOftwdik ;f vpOfajymif;vJ wm0efxrf;aqmifaponf?

(86) tjynfjynfqikd &f m vl@tcGit


hf a&;rsm;a=unmpmwrf; (Universal Dec-
laration of Human Rights)
ukvor*~. vl@tcGifhta&;aumfr&Sif (Commission on Human
Rights) u jyifqifa&;qJ+G yD; 1948 ck/ 'DZifbmv 10&ufae@wiG f urBmu h v
k or*~
taxGaxGnv D mcHrS twnfðyjyXmef;vdu k af om Ta=unmpmwrf;onf vl@t
cGit
hf a&;rsm;ukd Edik if w
H um±_axmifrh aS eI v$r;f òcHEikd o
f nfh yxrqk;H aom tjynf
jynfqikd &f mjyXmef;csujf zpfygonf? ukvor*~yÉdnmOfpmwrf;. tyd'k f (68) t&
115

HRterm.pmd 115 2/26/2004, 3:25 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
vl@tcGit hf a&;aumfr&Sif (Commission on Human Rights) tygt0if ukv
or*~txl;aumfr&Sirf sm;udk zJ@G pnf;wnfaxmifvmcJo h nf? vl@tcGit hf a&;aumf
r&Siu f kd 1946 ckEpS w f iG f wGif pwifz@GJ pnf;cJo h nf? xdak umfr&Sirf S OD;pD;OD;aqmifI
ukvor*~ yÉdnmOfpmwrf;wGiyf g0ifaom vl@tcGit hf a&;ESihf vGwv f yfciG q hf akd om
t"dym` ,frsm;udk zGiq hf &kd iS ;f jyEdik rf nfh tjynfjynfqikd &f mvl@tcGit hf a&; a=unmpm
wrf;udk jyifqifa&;qJG&ef wm0efay;cJhonf? tar&dueforwuawmfjzpfol
t,fveD m±d;k pbJh (Eleanor Roosevelt) . acgi;f aqmifrj_ zifh a&;qJcG ahJ om xdpk m
wrf;tay: urBm@Eikd if rH sm;u txl;pdw0f ifpm;cJ=h uonf?
tpdk;&ukd,fpm;vS,frsm;/ tpdk;&r[kwfaomtzJG@rsm;ESifh t}udrf}udrf
aqG;aEG;wdik yf ifrr_ sm; vkyaf qmift+yD; 1948 ckEpS /f ZGev f wGif xdak =unmpmwrf;
udk t+yD;owfEikd cf o hJ nf? xdrk =l urf;udk t}udr}f udrt f zefzefavhvmr_rsm; ðyvkyf
t+y;D 1948 ckEpS f 'DZifbmv (10) &ufae@wiG f jyifopfEikd if H yJ&pfòrŒd wGiu f si;f yaom
urBmhukvor*~ taxGaxGnDvmcHrSaeI xdka=unmpmwrf;udk twnfðyjy
Xmef;EdkifcJhonf? EdkifiHaygif; 48 EdkifiHuaxmufcHcJhonf? bJvwf&yf/ csufudkp
vdak A;uD;,m;/ ydv k ef/ aqmf't D ma&;AD;,m;/ awmiftmz&du/ ,lu&dr;f / qdAk D
,ufjynfaxmifpEk iS hf ,l*pkd vm;AD;,m;Edik if pH onfh Ekid if (H 8) Edik if w H @kd u rJray;bJ
=um;aecJ=h u+yD; uef@uu G o f nfEh ikd if v H ;kH 0r&Sbd J twnfðyjyXmef; Edik cf o hJ nf? tjynf
jynfqikd &f m vl@tcGit hf a&;a=unmpmwrf;wGif vl@tcGit hf a&;ESihf ywfoufaom
taxGaxGEiS hf tajccHtcsurf sm;yg0ifonf? xdv k Œl tcGit hf a&; a=unmpmwrf;
onf tzGŒJ 0ifEikd if rH sm;taeESihf av;pm;vdu k ef mygrnf[k oabmwlvufrw S af &;
xd;k &efvt kd yfaom oabmwlpmcsKyfrsK;d r[kwaf omfvnf; a=unmpmwrf;ygt
csufrsm;udk wefzdk;xm;apmifha&Smuf&ef urBmhukvor*~tzGJŒ0if EdkifiHwdkif;wGif
wm0ef&o dS nf? urBmu h v k or*~ taxGaxGnv D mcHu 1948 ckEpS w f iG f jyXmef;
vdu
k af om tjynfjynfqikd &f m vlŒtcGit hf a&;a=unmpmwrf;onf vufrw S af &;
xd;k p&mvdt k yfaom oabmwlpmcsKyfr[kwaf omfvnf; rnfonfEh ikd if rH qdk ukv
or*~yÉdnmOfpmcsKyfukd vufrw S af &;xd;k vdu k +f yD; ukvor*~tzGŒJ 0ifEikd if H jzpfomG ;
116

HRterm.pmd 116 2/26/2004, 3:25 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
onfEiS w hf òydief uf tjynfjynfqikd &f m vlŒtcGit hf a&;a=unmpmwrf;yg tcsuf
rsm;udk av;pm;vdu k ef m&ef wm0ef&o dS mG ;+yDjzpfonf? tjynfjynfqikd &f mvlŒtcGihf
ta&; a=unmpmwrf;udk ukvor*~yÉdnmOfrv S I JG rnfonfph mcsKyf/ rnfonfh
Oya'urSrv$r;f rd;k Edik ?f Ta=unmpmwrf;udk Edik if t H pd;k &rsm;. vl@tcGit hf a&;ESifh
ywfoufI av;pm;vdu k ef mr_ukd wdik ;f wmaom pHcsed pf n H e$ ;f tjzpf toH;k ðyvm
cJo
h nf? ukvor*~ taxGaxGnv D mcHwiG o f mru vHòk cHa&;aumifpw D iG yf g ud;k
um;=u&onf? Edik if w H umOya'qdik &f m pmcsKyfrsm;wGiv f nf; ud;k um;azmfjy=u
onf? Edik if t H awmfrsm;rsm;. zGŒJ pnf;yHt k ajccHOya'rsm;wGiv f nf; ud;k um;azmfjy
avh&o dS nf? xdŒk jyifEikd if t H awmfrsm;rsm;. Oya'a&;qGrJ r_ sm;wGiv f nf; =oZmouf
a&mufr&_ o dS nfuakd wGŒ&+yD; wcgw&H trsK;d om;Oya'rsm;. tpdwt f ydik ;f jzpfvm
onf? Edik if t H oD;oD;. Edik if aH wmfw&m;±H;k rsm;wGiv f nf; Oya't& ud;k um;vm
cJ=h uonf?
xdv k Œl tcGit hf a&; a=unmpmwrf;wGif vlom;wdŒk . Edik if o H m;tcGit hf
a&;/ Edik if aH &;tcGit hf a&;/ pD;yGm;a&;tcGit hf a&;/ vlra_ &;tcGit hf a&;ESihf ,Ofaus;r_
tcGit hf a&;rsm;udk xnfo h iG ;f azmfjyxm;onf? tyd'k af ygi;f (30) yg0if+yD; tyd'k (f 1)
ESihf (2) wd@k onf vl@tcGit hf a&;. t"dym` ,ft,ltqwd@k ukd zGiq hf &kd iS ;f jyxm;onf?
tyd'k f (3) rS (2&) txdonf tcGit hf a&;rsm;udk azmfjyxm;onf? tyd'k f (28) rS
(30) txdonf xdt k cGit hf a&;rsm; av;pm;&ef/ tjcm;olrsm;. tcGit hf a&;rsm;
udk av;pm;&ef/ rnforl S rcsK;d azmuf&ef wm0efrsm;udk &Si;f vif;azmfjyxm;onf?

(87) trsKd ;orD;rsm;tm; t=urf;zufjcif; (Violence Against Women)


trsKd;orD;rsm;tm; t=urf;zufjcif;qdkonfrSm “trsKd;orD;rsm;tm;
pdwyf ikd ;f qdik &f mt&jzpfap/ vdiyf ikd ;f qdik &f mt&jzpfap/ ±kyyf ikd ;f qdik &f mt&jzpfap tE W
&m,fjzpfapaom/ temw&cHpm;apaom/ cHpm;ap&rnf[I l +cdr;f ajcmufrr_ sm;
tygt0if ajcmufveS @f ord ;f oGi;f r_rsm;/ ‚if;wd@k . vGwv f yfrr_ sm;tm; rw&m;z,f
&Sm;jcif;rsm;jzpfapr_/ xdkodk@jzpfapEdkifavmufaom tðytrlrsm;tm;vHk;”[lI
117

HRterm.pmd 117 2/26/2004, 3:25 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
1993 ckEpS /f 'DZifbmvwGiu f si;f ycJah om ukvor*~ taxGaxGnv D mcH. trsK;d
orD;rsm;tm; t=urf;zufry_ aysmufa&; a=unmpmwrf;wGif t"dym` ,fziG x hf m;
onf? wenf;tm;jzifq h akd omf trsK;d orD;ESit hf rsK;d om;rsm;t=um; trsK;d orD;rsm;
tay: wqifeh rd ahf omtjrifa=umifh ay:ayguv f m&aom rnDr#onft h =urf;zuf
r_udkqdkvdkonf?
1993 ckEpS f ukvor*~ urBmv h Œl tcGit hf a&;nDvmcHwiG f xdu k pd EP iS yhf wf
oufI us,u f s,jf yefŒjyefŒ aqG;aEG;cJ=h u+y;D trsK;d orD;rsm;tm; tdraf xmiftwGi;f
ESihf jyifywdŒk wGif t=urf;zufru _ kd umuG,&f efwifjycJo h nf? trsK;d orD;rsm;tay:
t=urf;zufjcif;qdik &f m a=unmpmwrf;udk 1993 ckEpS /f 'DZifbmv (20) &ufaeŒ
wGif ukvor*~ taxGaxGnv D mcHu xkwjf yefa=unmcJo h nf? 1994 ckEpS /f rwf
vwGif trsK;d orD;rsm;tay: t=urf;zufrq _ ikd &f m txl;pHpk rf;ppfaq;a&;t&m&Su d kd
yxrOD;qH;k t}udrf cefŒtyfco hJ nf? xdpk pkH rf;ppfaq;a&;t&m&St d m; trsK;d orD;rsm;
tay: t=urf;zufjcif;. ta=umif;&if;rsm;ESihf tusK;d qufrsm; avhvmazmfxw k f
&ef wm0efvyk yf ikd cf iG hf tjynft h 0ay;cJo h nf? trsK;d orD;rsm;onf tb,fa=umifh
t=urf;zufcaH e&onfukd txl;pHpk rf;ppfaq;a&;t&m&Su d olr.tpD&ifcpH mwGif
atmufygtwdik ;f qdx k m;onf?
“trsKd ;orD;rsm;onf olrwdŒk .vdiaf =umifh t"rRusichf &H jcif;/ vdit f *F g
tm; zsuq f ;D jcif;ponfwŒkd ESihf &ifqikd &f onf? trsK;d om;rsm;ESihf qufo, G af er_
a=umifh tdrw f iG ;f &Sd rdom;pktwGi;f t=urf;zufjcif;/ ZeD;tm;owfjzwfjcif; ponf
wdŒk ESihf &ifqikd &f onf? vlrsK;d wrsK;d odŒk r[kwf tkypf w k pk0ifjzpfaoma=umifh t"rR
usicfh &H jcif;/ vlrsK;d pkrsm;tm;zdEydS &f mwGif t"rRusichf &H jcif;rsm;udk &ifqikd &f onf?
rdom;pktwGi;f wGif trsK;d orD;jzpf&jcif;a=umifh ±du k Ef uS jf cif;/ vdit f &
apmfum;cH&jcif;/ tcGit hf a&;rsm; jiif;y,fc&H jcif;/ tvdrk wlbJ rdrcd ifyeG ;f uvdif
qufqjH cif; ponfwŒkd udók uHawG@&onf? vlrt _ odik ;f t0dik ;f wGiv f nf; t"rRusihf
cH&jcif;/ a&mif;0,fc&H jcif;/ t"rRjynfw h efqmtjzpf apcdik ;f cH&jcif;wd@k ukd &ifqikd &f
onf? Edik if t H wGi;f wGiv f nf; tusO;f axmiftwGi;f t"rRusichf &H jcif;rsm;/ trsK;d
118

HRterm.pmd 118 2/26/2004, 3:25 PM


(HUMAN RIGHTS TERMS) vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm;
orD;rsm;tm; zdEydS af omOya'rsm;ESihf &ifqikd &f jcif;rsm;udk óuHawG@onf” [kqkd
xm;onf?
trsK;d orD;rsm;tay: t=urf;zufro _ nf trsK;d orD;rsm;tm; vdiyf ikd ;f qdik f
&muJjG ym;r_t& cJjG cm;owfrw S jf cif;a=umifh jzpfay:vmaom ta=umif;t&mwck
yifjzpfonf? t=urf;zufro _ nf yHo k ¾mefrsK;d pHjk zifh ae&mwdik ;f / Edik if w
H ikd ;f wGif awG@
jrifjzpfymG ;vsu&f o dS nf? vufcu H siohf ;kH aeaom trsK;d orD;rsm;tay: zdEydS o f nfh
,Ofaus;r_tpOftvmtcsKŒd / bmoma&;usiphf OftcsKŒd ESihf Oya'tcsKŒd wd@k tjyif
‘zd0k g'’ }uD;pd;k v$r;f rd;k aeaom ywf0ef;usiEf iS hf Edik if aH &;tajctaewcsKŒd u trsK;d
orD;rsm;tay: zdEydS rf u _ w
kd eG ;f tm;ay;aeonf?

(88) qd;k 0g;vSaomyHpk t


H rsK;d rsK;d jzifh uav;oli,frsm;tm; cdik ;f apjcif; (Worst
forms of Child Labor)
qd;k 0g;vSaom yHpk tH rsK;d rsK;d jzifh uav;oli,frsm;tm; cdik ;f apjcif;qdo k nfh
t"dym` ,fukd 1999 ckEpS w f iG jf yXmef;cJah om tjynfjynfqikd &f m tvkyo f rm;tzJ@G
csKyf (ILO) . oabmwlq;kH jzwfcsut f rSwf 182 (ILO Convention - 182) Y
azmfjyxm;ygonf? xdkazmfjyxm;csuft& touf (18) ESpfatmuft&G,f&Sd
a,mufsm;uav; rde;f uav;rsm;tm; (u) u|eðf yjcif;/ u|eo f zG,af pcdik ;f jcif;/
t"rRvyk f tm;apcdik ;f jcif;ESihf ppfyrGJ sm;twGi;f wdu k cf ukd &f eftwGuf ppfwyftwGi;f
0ifa&mufcikd ;f jcif; (c) jynfw h efqmod@k r[kwf npfnrf;pmayrsm;wGif toH;k ðyjcif;/
jrLqG,jf cif;ESihf toH;k ðy&eftwGuu f rf;vSr;f jcif;/ (*) rl;,pfaq;0g;vkyif ef;tyg
t0if w&m;r0ifvyk if ef;rsm;wGif toH;k ðyjcif;/ jrLqG,jf cif;ESihf toH;k ðy&eftwGuf
urf;vSr;f jcif; (C) uav;.use;f rma&;/ vHòk cHa&;ESihf pdw"f mwfyikd ;f wd@k ukd xdcu kd f
tE &W m,fjzpfaponhf vkyif ef;cGiw f iG f apcdik ;f jcif;ponfw@kd onf qd;k 0g;vSaom
yHpk t
H rsK;d rsK;d jzifh uav;oli,frsm;tm; cdik ;f apjcif;ajrmufygonf? uav;.use;f
rma&;/ vHòk caH &;ESihf pdw"f mwfyikd ;f wd@k ukd xdcu kd t
f E &W m,fjzpfaponhf vkyif ef;cGiw f iG f
apcdik ;f jcif;udk tao;pdw&f iS ;f vif;xm;&mwGif xdv k yk if ef;cGirf sK;d onf uav;rsm;.
119

HRterm.pmd 119 2/26/2004, 3:25 PM


vlt
ΠcGit
hf a&;a0g[m&rsm; (HUMAN RIGHTS TERMS)
±kyyf ikd ;f / pdwyf ikd ;f ESihf umrydik ;f qdik &f mudk apmfum;rw&m; ðyusichf EH ikd &f onft h vky/f
tusO;f tusyt f wGi;f ydwaf vSmifxm;aomae&mrsK;d / tE &W m,f}uD;I jrifrh m;
aomae&mrsKd;/ a&atmuf/ ajratmufponfhae&mrsKd;wGif vkyf&onfhtvkyf/
use;f rma&;ESihf rnD!w G o f nfh ywf0ef;usit f wGi;f vky&f onft h vky/f tE &W m,f
&Sad omt&m 0wWKrsm;t=um; vky&f onft h vky/f tcsed =f umjrifph mG vky&f jcif;/ nt
csed v
f yk &f jcif;/ ydwaf vSmifreG ;f =uyfaeaom ae&mrsm;wGif vky&f jcif;pojzifh tvGef
cufcJaom tajctaersm;wGif vkyf&aomtvkyf (tdrfwGif;r_tvkyful&eft
wGuf tvkyf&Sif.aetdrfwGif oGm;a&mufaexkdif tvkyfvkyf&onfhuav;rsKd;
onf TtcsuEf iS hf tóuH;0ifonf) ponfw@kd jzpfygonf?
oabmwlpmcsKyfukd vufrw S x f ;kd xm;aom tzJ@G 0ifEikd if rH sm;taejzifh
xdak pcdik ;f jcif;rsm; vH;k 0yaysmufap&eftwGuf tcsed u f mvwckukd owfrw S +f yD;
tpDtpOfrsm;udv k nf; pepfwuscsrw S u f m aqmif±u G o f mG ;&rnfjzpfonf? xdo k @kd
vkyaf qmif&mwGif rdrEd ikd if t H wGi;f &Sd uav;tvkyo f rm; tajctaersm;ESihf ywf
oufaomowif;rsm;/ tcsuftvufrsm;udk pkaqmif;&ef/ EdkifiHwumtzJG@
tpnf;rsm;ESiyhf ;l aygi;f I xdo k wif;rsm;udk zvS,jf cif;/ usL;vGeo f rl sm;udk tjypfay;
jcif;wd@k ukd vkyaf qmif&ef/ tvky&f iS t f vkyo f rm; tzJ@G tpnf;rsm;ESihf tjcm;vlxk
tzJ@G rsm;t=um; xdu k pd t
P a=umif; ydrk ekd m;vnfvmatmif v_@H aqmf&ef/ xdu k pd uP kd
wdkufzsuf&mwGif taumif;qHk;aom enf;vrf;rsm;udkazmfaqmifI trsm;od
atmifjzef@a0&efEiS hf xdo k @kd apcdik ;f cH&aom uav;rsm;.rdbrsm;ESihf t±G,af &muf
+yD;om;rdom;pk0ifrsm;udk tvkyt f udik rf sm; zefw;D ay;jcif;ESihf oufarG;0rf;a=umif;
twwfrsm; oif=um;ay;&efw@kd yg0ifonf?

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

120

HRterm.pmd 120 2/26/2004, 3:25 PM

You might also like