Türktaş, M., “Anadolu’da Anlatılan Kuş Efsaneleri”, Kuş Kitabı, (Ed. E.

Gürsoy
Naskali) Kitabevi Yay. İstanbul 2017, s. 27-37.

Anadolu’da Anlat›lan Kufl Efsaneleri

M. Metin Türktafl*

‹nsano¤lu kendi yaflant›s›yla hayvanlar aras›nda benzerlikler

kurmufl ve bazen kendini hayvanlar üzerinden ifade etme gere¤i
duymufltur. Bunlar içerisinde kufllar›n önemli bir pay› vard›r. ‹nsan-
lar kufllar›, özellikle uzak mesafelere gidebildikleri için kendi dü-
flüncelerine tercüman k›lm›flt›r. Onlar› ayn› zamanda baflka âlem-
lerle de özdefllefltirmifltir. Anlat›larda kufllar, insan› baflka âlemlere
tafl›yan bir araç olmufltur. Bazen de insan›n ata ruhlar›n›n baflka
âlemlerden gelen bir sureti olarak alg›lanm›flt›r. ‹nsano¤lu bazen,
kendisini kufllara benzeterek daha özgür hissetmifltir. Onlar› s›k›flt›-
¤› zaman kendilerine yard›mc›; bazen de kendi can›n› alacak bir kufl
olarak görmüfltür. Mesela Deli Dumrul hikâyesinde Azrail, al ka-
natl› bir kufl olarak can almak için Deli Dumrul’un karfl›s›na
ç›km›flt›r. (Ergin, 1989, s. 178).
Türk kültür tarihi içerisinde çeflitli alanlarda kufllar›n birer
sembol olarak kullan›lmas› çok yayg›n ve çok eski bir gelenektir.
Türk anlat›lar› içerisinde önemli bir yer tutan efsanelerde kufl mo-

* Dr. M. Metin Türktafl, Ö¤retim Görevlisi, Pamukkale Üniversitesi E¤itim

Fakültesi Türkçe E¤itimi Bölümü.
28 • Kufl Kitab›

tifi çok s›k yer almaktad›r. Efsanelerde kufllar, bazen kutsal, bazen
haberci, bazen u¤ursuz, bazen bilge olarak ç›kar karfl›m›za. Onlar›n
görünüflü, hareketleri, de¤iflimi, ötüfl flekli, de¤iflik flekillerde alg›la-
n›r ve bunlar üzerine çeflitli efsaneler üretilir.
Efsanelerde kufllar; Allah ile kul aras›nda bir nevi elçi görevi
görür. Gurbetten s›laya haber getirir ya da gurbete haber götürür.
Baz› kufllar, insan›n bafl›na gelebilecek bir olumsuzlu¤un ilk göster-
gesi say›l›r; hasta olan birisinin evinin çat›s›nda ya da yak›nlar›nda
kufl görülmesi onun ölece¤ine yorumlan›r. Anlat›larda kufllar savafl,
afet vb. zor durumlarda insanlara su tafl›mak, yol göstermek gibi de-
¤iflik flekillerde yard›mc› olur. Bu bak›mdan kufllara kötülük etmek
u¤ursuzlu¤a ve felaketlere sebep olur.
Kufllar üzerine anlat›lan Türk efsaneleri içerisinde de¤iflim-
dönüflüm efsaneleri en yayg›n olanlard›r. Özellikle baz› kufllar›n
görünüflü, ötüflü ya da isimlerinden hareketle neredeyse Anado-
lu’nun her bölgesinde, insandan kufla dönüflüm efsaneleri anlat›l-
maktad›r.
Kufllar, efsanelerin bir çeflidi olan dinî efsaneler yani menk›be-
lerde k›sa süreli dönüflüm olarak ç›kar karfl›m›za. Menk›belerde din
büyükleri, içine düfltü¤ü zor durumdan kurtulabilmek ya da bir yer-
den baflka bir yere k›sa zamanda gidebilmek için “kufl tonuna” gire-
bilir. Bunu özellikle Hac› Bektafl Veli ve Ahmet Yesevi menk›bele-
rinde görebilmek mümkündür.
Di¤er sözlü gelenek ürünlerinde oldu¤u gibi efsanelerin de çok
say›da varyant› yani efl metni bulunmaktad›r. Efsanelerin ço¤una
Anadolu’nun bir çok yerinde rastlamak mümkündür. Bundan dola-
y› bu çal›flmada Anadolu sahas›nda kufllarla ilgili anlat›lan efsane-
lerden seçkiler yap›lm›fl, Anadolu’da en çok bilinen kufl efsaneleri-
nin sadece birer metni seçilmeye çal›fl›lm›flt›r.
 M. Metin Türktafl • 29

Kufllarla ‹lgili Anlat›lan Efsaneler

Turaç kuflu
Turaç kuflu hakk›nda anlat›lan bu efsane bir dönüflüm efsane-
sidir. Efsanede bir dua neticesinde insandan kufla dönüflüm söz ko-
nusudur. Bu efsanenin bir benzeri, görünüflü dolay›s›yla baz› bölge-
lerde ibibik kuflu için de anlat›lmaktad›r. Efsane özetle flöyledir:
Evin han›m›n›n tara¤›n› alarak bafl›n› tarayan hizmetçi k›z ta-
ra¤› koydu¤u yeri unutur ve tara¤› isteyen han›m›na tara¤› veremez.
Han›m hizmetçi k›z›n tara¤› çald›¤›n› düflünür. K›za bu suçlama a¤›r
gelir ve “ilahi, bu utanç beni öldürecek. Ya beni tafl eyle ya da kufl”
diyerek dua eder. K›z turaç kufluna dönüflür. Kufl olduktan sonra da
tara¤›n yeri akl›na gelir ve “tahçadad›r, bohçadad›r, bohçadad›r,
tahçadad›r diye” diyerek han›m›na tara¤›n yerini söyler (Ergun
1997, s. 479).
Turaç kuflunun ötüflü üzerinde anlat›lan bir efsane de aç›klay›-
c› efsanedir: Çok eski tarihlerde k›z›n birisi su doldurmaya gitmifl.
O¤lan›n birisi su yolunda k›z› yakalam›fl ve r›zas› olmadan k›z› öp-
müfl. K›z utanc›ndan k›pk›rm›z› kesilmifl. Bu durumu izlemekte olan
turaç kuflu “Tuttu da öptüü, tuttu da öptüü” diye ötmeye bafllam›fl.
Turaç kuflu o zamanlardan beri hep böyle ötermifl.

‹bibik Kuflu
‹bibik kuflu efsanesi dua sonucunda kufltan insana dönüflüm ef-
sanesidir. Ayr›ca kuflun kafas›ndaki tara¤a benzeyen ibik dolay›s›y-
la da aç›klay›c› efsanedir. Efsane flu flekildedir:
Küçük bir k›z› olan adam›n birisinin kar›s› ölmüfl ve adam bafl-
ka birisiyle evlenmifl. Yeni evlendi¤i kad›n adam›n k›z›n› hiç sev-
memifl ve ona zulüm etmeye bafllam›fl. Kad›n, her banyo yapt›r›fl›n-
da çocu¤un a¤z›n›, gözünü sabunla doldurur onun bir an evvel öl-
mesini dilermifl. Bir gün yine k›za banyo yapt›rmakta olan üvey an-
ne elindeki tara¤› k›z›n kafas›na saplam›fl. K›z› o halde b›rakarak
kendisini ça¤›ran komflusunun yan›na gitmifl. Çekti¤i bu ac› karfl›-
30 • Kufl Kitab›

s›nda k›z: “Ya Rabbi, beni bir kufl yap ki bu kad›n›n elinden kurtu-
lay›m” diye dua etmifl. Allah k›z›n bu duas› ve dile¤ini kabul etmifl
ve k›z› kufla dönüfltürmüfl. Annesi eve gelince k›z› kufla dönüflmüfl
bir halde dalda “bup, bup” diye öter halde bulmufl (Ergun 1997, s.
364). ‹flte flimdi ibibik kuflunun kafas›nda gördü¤ümüz tarak fleklin-
deki ibik, k›z›n üvey annenin saplad›¤› o taraktan meydana gelmifl.

Karga
Karga, Türk kültürü içinde görünüflünden dolay› genellikle
olumsuz bir hayvan olarak alg›lan›r. Hayvan masallar› dedi¤imiz
fabllarda da ço¤unlukla tilkinin karfl›s›nda aptal ya da aciz bir hay-
van olarak görülür. Afla¤›ya ald›¤›m›z bu efsane kargan›n ötüflüyle
ilgili bir aç›klay›c› efsanedir.
Eski zamanlardan birinde bir insan ölmüfl. Cenab-› Hak karga-
ya: “Git, ölen adam›n bafl›nda gaak, gaak diye ba¤›r, k›rk gün yat,
k›rk günden sonra kalk de” diye talimat vermifl. Bunun üzerine kar-
ga gidip “Gak gak, k›rk günden sonra sar› su ol da ak” demifl. kar-
gan›n böyle demesi Cenab-› Hakk›n hofluna gitmemifl ve kargaya
“Sular a¤ustos ay›nda gözüne kan görünsün” diye beddua etmifl. Bu
sebepten dolay›, karga a¤ustos ay›nda sular gözüne kan gibi görün-
dü¤ü için su içemezmifl. Susuzluktan gak gak gezer bo¤az› kururmufl
(Balaban 2014, 535).

Baykufl
Türk efsanelerinde en yayg›n olarak görülen kufllardan biri de
baykufltur. Baykufl hakk›nda inanç boyutunda, özellikle u¤ursuzlu¤u
konusunda anlat›lar da yayg›nd›r. Baykufl efsanelerde bazen u¤ur-
suz, bazen bilge, bazen de dual› say›lan bir kufltur. Afla¤›daki efsane
baykuflun neden dual› oldu¤unu ve k›smetinin aya¤›na neden gel-
di¤ini aç›klayan bir efsanedir.
Bir gün Hz. Süleyman’›n kar›s›, eflinden kendisine kufllar›n ke-
miklerinden bir saray yapmas›n› istemifl. Hz. Süleyman saray yap-
mak için bütün kufllar› ça¤›rm›fl. Kufllar›n hepsi gelmifller ama bay-
 M. Metin Türktafl • 31

kufl gelmemifl. Sultan Süleyman baykufla neden gelmedi¤ini sorunca

baykufl: “Senin gönderdi¤in adam benim kanad›m› k›rd› onun için
gelemedim” demifl. Bunun üzerine Sultan Süleyman “Allah taraf›n-
dan sana her gün dövüfle dövüfle üç serçe gelecek, onlardan birini ye
di¤er ikisini serbest b›rak demifl. O zamandan beri baykuflun k›sme-
ti olan serçe aya¤›na kadar gelir, baykufl da onu afiyetle yermifl.

Keklik
Türk kültürü içerisinde keklikle ilgili inançlar oldukça yayg›n-
d›r. Bunlardan bir k›sm› da onun u¤ursuzlu¤u konusundad›r. Bu
u¤ursuzluk, kekli¤in ayaklar›, gagas›, gözlerinin etraf› ya da tüylerin
baz› k›s›mlar›n›n k›rm›z› olmas›ndand›r. Anlat›lardaki u¤ursuzlu¤u-
na ilaveten fliir ve türkülerde sevgilinin görünüflü ve yürüyüflü kek-
li¤e benzetilerek bu kufl olumlu bir yap›ya büründürülmüfltür. Ayr›-
ca atasözü, f›kra, mani ve deyimlere konu olan keklik üzerine anla-
t›lan masallar ve kendi ad›na oynanan halk oyunlar› da vard›r.
Afla¤›da sadece bir tanesini ald›¤›m›z keklik konulu efsane,
kekli¤in vücudunun de¤iflik yerlerinde bulunan k›rm›z›l›¤› aç›kla-
yan aç›klay›c› bir efsanedir.
Efsaneye göre; Hz. Ali’nin kat›ld›¤› bir savaflta o¤ullar› Hz. Ha-
san ve Hüseyin kaçarak bir kavak a¤ac›na t›rman›p saklan›rlar.
Düflmanlar ne kadar arasalar da onlar› bulamazlar. Çocuklar›n ka-
vak a¤ac›nda oldu¤unu gören bir keklik “Gak gak gubarak, gak gak
kava¤a bak” diyerek onlar›n yerini belli eder. Düflmanlar, çocukla-
r› a¤açtan indirerek öldürürler. Keklik bulundu¤u yerden gelerek
çocuklar›n kan›na gagas›n› ve ayaklar›n› bular. ‹flte flimdi k›nal›
kekliklerde gördü¤ümüz k›rm›z›l›k Hz. Hasan ve Hüseyin’in kanla-
r›d›r (Göde 2010, 277).

Zeytin Kuflu
Bu efsane zeytin bitkisinin yayg›n oldu¤u yerler olan Akdeniz,
Ege ve Marmara bölgelerinde anlat›lmaktad›r. Bir dönüflüm efsane-
sidir ve insandan kufla dönüflüm söz konusudur:
32 • Kufl Kitab›

Eskiden bir k›z varm›fl. Bu k›z, dal›nda olgunlaflan zeytinleri

yemeyi çok severmifl ve onlar› yemek için zeytin a¤ac›nda daldan
dala atlarm›fl. Bir gün annesi, k›z düflecek korkusuyla “K›z›m sen
zeytin kuflu musun da daldan dala atl›yorsun?” demifl. K›z da “‹nflal-
lah anne zeytin kuflu olurum da rahatça zeytin yiyebilirim” diye dua
etmifl. Duas› kabul olmufl ve k›z zeytin kufluna dönüflerek daldan da-
la atlar olmufl (Önal, 2005, s. 136).

Kelaynak Kuflu
Kelaynak kuflu Anadolu’da nadir görülen göçmen kufllardan
biridir. Anadolu’nun çok s›n›rl› bir bölgesinde yaflayabilmektedir-
ler. Efsane de bu kuflun o bölgeye nas›l geldi¤i aç›klayan bir efsane-
dir:
Nuh aleyhisselam, tufan olaca¤›n› önceden haber al›nca bü-
yük bir gemi yapar ve gemiye her hayvandan birer çift al›r. Tufan
olunca gemi sürüklenerek A¤r› Da¤›’na oturur. Hz. Nuh da gemide
getirdi¤i hayvanlar› de¤iflik bölgelere da¤›t›r. Serbest kalan kelay-
nak kufllar› da epey bir yer arad›ktan sonra Birecik ilçesinin kayal›k
yamaçlar›n› be¤enir ve oralara yuva yaparak yerleflip o bölgeyi mes-
ken tutarlar (Kurto¤lu, 2005, s. 185).

K›rlang›ç Kuflu
Anadolu’nun de¤iflik yerlerinde cennet kuflu olarak da bilinen
k›rlang›çlar hakk›nda ad›ndan, görüntüsünden ya da uçuflundan
kaynaklanan efsaneler anlat›lmaktad›r. Bu efsane de onun uçufl
fleklini aç›klayan bir aç›klay›c› efsanedir:
K›rlang›ç kufluna “Neden uçarken e¤ri bü¤rü uçuyorsun, neden
dümdüz uçmuyorsun” diye sormufllar. O da “Benim bir günde ne ka-
dar bela ile karfl›laflt›¤›m› bir bilseniz. Bu belalar›n baz›lar›n›n alt›n-
dan, baz›lar›n›n üstünden, baz›lar›n›n da yan›ndan geçebilmek için
e¤ri bü¤rü uçuyorum” demifl (Türktafl, 2013, s. 305).
 M. Metin Türktafl • 33

Yusufçuk Kuflu
Yusufçuk kuflu, ötüflünün benzerli¤i dolay›s›yla hakk›nda efsa-
ne üretilmifl kufllardan birisidir. Anadolu’daki yayg›n efsanelerden
birisidir:
Biri k›z biri o¤lan olan iki kardefl varm›fl. O¤lan›n ad› Yu-
suf’mufl. Bu iki kardefl bir gün koyun gütmeye gitmifller ancak oyu-
na dalarak koyunlar› kaybetmifller. Babalar›ndan çok korktuklar›
için eve gidememifller ve k›z: “Allah’›m beni kufl et” diye dua etmifl
ve kufla dönüflmüfl. O¤lan da “Allah’›m beni tafl et” diye dua etti¤i
için o da tafla dönüflmüfl. O zamandan beri k›z, geceleri “Yusuuuf,
koyunlar› bulabildin mi” diye ötermifl.

Kumru Kuflu
Gerek boynundaki halka, gerekse insanlara yak›n yerlerde ya-
flamas›yla insanlar›n kendine yak›n hissetti¤i kufllardan birisi olan
kumru kufllar›, hakk›nda çokça efsane üretilen kufllardan bir di¤eri-
dir. Bu efsanede kumru kuflunun boynundaki halka fleklindeki leke-
nin nas›l oldu¤u ve kuflun ötüflü aç›klanmaktad›r. Bunlara ilaveten
efsanede insandan hayvana dönüflüm de görülmektedir:
Çok eskiden çobanl›k yapan bir aile varm›fl. Onlar›n da biri
k›z biri o¤lan iki çocuklar› varm›fl. Bir gün çocuklar anne babala-
r› evde yokken ekmek ya¤lay›p yemek istemifller. Bu esnada da
ya¤ bidonundaki ya¤›n hepsini yere dökmüfller. Akflam anneleri
gelince yemek yapmak için sacaya¤›n üzerine tencereyi koyup ya¤
dökmek istedi¤inde ya¤ bidonunun bofl oldu¤unu fark etmifl. An-
ne çocuklara k›z›nca k›z çocu¤u, ya¤› abisinin döktü¤ünü söyle-
mifl. Bunun üzerine anne, ateflin üzerinde k›zm›fl olan sacaya¤› o¤-
lan›n boynuna geçirmifl. Bu ac› karfl›s›nda o¤lan: “Allah’›m beni
kufl et” diye dua etmifl ve duas› kabul olmufl. fiimdi kumrular›n
boynundaki siyah halka o zamandan kalmaym›fl (Türktafl, 2013, s.
306).
34 • Kufl Kitab›

Tavuk
Tavukla ilgili bu efsanede tavu¤un neden uçamad›¤› aç›klan-
maktad›r. Bu efsane, hem aç›klay›c› efsane hem de dini efsaneler
içerisinde de¤erlendirilebilecek efsanelerden birisidir: Bir gün Al-
lah, bütün kufllar› huzuruna ça¤›rm›fl. O zamanlar kufllar daha uça-
m›yorlarm›fl. Yarat›c›: “Yar›n uçmaya bafllayacaks›n›z” diye müjde
vermifl. Tavuk hemen “yar›n uçaca¤›z” diye ba¤›rmaya bafllam›fl. Di-
¤er kufllar ise “nasip de” diye tavu¤u uyarm›fllar. O da “nasibi masi-
bi yok, yar›n uçaca¤›z” demifl. Sabah olunca kufllar uçmaya baflla-
m›fllar ama tavuk nasip demedi¤i için uçamam›fl. O zamandan beri
tavuklar uçam›yorlarm›fl.

Yarasa
Yarasa, geceleri ortaya ç›kan bir canl› türü oldu¤u ve dolay›s›y-
la nadir görüldü¤ü için onun hakk›nda çeflitli efsaneler üretilmifltir.
Özellikle kufl gibi uçtu¤u halde neden kanatlar›n›n ve vücudunun
tüysüz oldu¤u konusundaki anlat›lar yayg›nd›r. Buraya ald›¤›m›z ef-
sane de yarasan›n neden geceleri uçtu¤unu ve neden tüylerinin ol-
mad›¤›n› aç›klayan bir aç›klay›c› efsanedir:
Bir gün Sultan Süleyman’›n kar›s› eflinden kufl tüyü yatak is-
temifl. Sultan Süleyman da bütün kufllara emir vererek tüylerini
kendisine getirmelerini istemifl ve böylece kufllar tüysüz kalm›fl. Bu
emre itaat etmeyen baykufl yap›lan iflin yanl›fl oldu¤u konusunda
Sultan Süleyman’› ikna etmifl. Sultan Süleyman da, bütün kuflla-
r›n gelip tüylerini geri almalar›n› emretmifl. Kufllar rastgele tüyleri
geri alm›fllar ve hepsinin renkleri alacal› olmufl. Yarasa ise tüyünü
almaya geç gelince ona tüy kalmam›fl. Bunun üzerine Sultan Sü-
leyman “Sen geç kald›n, bundan sonra gündüzleri saklan, Allah
nasibini geceleri versin” demifl. O zamandan beri yarasalar hem
tüysüzmüfl hem de geceleri avlan›rlarm›fl (Türktafl, 2013, s. 307-
308).
 M. Metin Türktafl • 35

Pelikan Kuflu
Pelikan kuflu her yerde görülebilen bir kufl olmad›¤›ndan onun
hakk›nda anlat›lan efsaneler s›n›rl› say›dad›r. Bizim buraya ald›¤›-
m›z efsane onun görünüflü ve neden avlanmad›¤› ile ilgilidir:
Pelikan kufllar› savaflmakta olan Türk askerlerine bo¤azlar›nda
bulunan su keseleriyle su tafl›rlarm›fl ve bu vesileyle savafl›n kazan›l-
mas›nda etkili olurlarm›fl. Bu yüzden pelikan kufllar› kutsal say›l›r
ve asla avlanmazlar (Türktafl, 2013, s. 308).

Angut Kuflu
Angut kuflu tüyleri kiremit renginde olan ördekgillerden bir
kufltur. Öterken ç›kard›¤› ses dolay›s›yla bu ad› alm›flt›r. Buraya al-
d›¤›m›z efsane, kuflun öterken ç›kard›¤› sesten esinlenerek üretilmifl
olmal›d›r. Bu efsane de insandan kufla dönüflüm efsanelerinden bi-
ridir.
Çok eskiden tarla s›n›r›(añ) konusunda kavga etmekte olan iki
adam varm›fl. Bunlar anlaflamay›nca bir baflka kifli gelerek “Niye
kavga ediyorsunuz añ buras›d›r, dürüst olun” diye bunlara müdaha-
le etmifl ve hemen orac›kta kufla dönüflmüfl. Añ añ dedi¤i için de
ad› añgut kuflu olarak kalm›fl. Bu kufl da insandan hayvana dönüfl-
tü¤ü için eti yenmez ve insanlar taraf›ndan avlanmaz olmufl (Türk-
tafl, 2013, s. 309).

Güvercin
Güvercin, Anadolu’da avlanmas› ve etinin yenmesi hofl karfl›-
lanmayan kufllardan biridir. Güvercinle ilgili anlat›lan efsaneler ge-
nellikle menk›be türündeki efsanelerdir. Özellikle evliyalarda, bel-
li bir süreli¤ine kufl k›l›¤›na girme yani kufl tonuna girme pek s›k gö-
rülmektedir. Bu menk›bede de geçici bir süre güvercin k›l›¤›na gir-
me söz konusudur:
Ahmet Yesevi kutsal emanetleri Hac› Bektafl Veli’ye teslim et-
tikten sonra onu Anadolu’ya Sulucakarahöyük’e gönderir. Hac›
36 • Kufl Kitab›

Bektafl, Sulucakarahöyük’e gelirken yolda bir çok keramet gösterir.

Bu kerametlerden biri de Hac› Bektafl Veli’nin Rum s›n›r›na var›n-
ca güvercin donuna girmesi ve uçarak gelip Sulucakarahöyük’te bir
tafla konmas›d›r.

Sonuç
Anadolu’da anlat›lan hayvanlarla ilgili efsaneler içerisinde
kufllar hakk›ndaki efsanelerin say›s› oldukça fazlad›r. Bu efsanelerin
ço¤u kufllar›n görünüflü, ad› ya da öterken ç›kard›¤› sesler üzerine
üretilmifllerdir. Efsanelerde kufllar, bazen bilge, bazen kutsal, bazen
u¤urlu, bazen u¤ursuz flekillerde yer almaktad›rlar. Ama genel ola-
rak bak›ld›¤› zaman efsanelerde kufllar›n olumlu yönleri olumsuz
yönlerinden daha a¤›r basmaktad›r. Bunun temelinde de kufllar›n
gerekti¤i zamanlarda insanlara yard›m etmesi ya da eskiden insan
oldu¤u halde bir sebeple insandan kufla dönüfltü¤üne inan›lmas›d›r.
Efsanelerin bir çeflidi olan de¤iflim dönüflüm efsanelerinde en çok
dönüflüm, insandan tafla ya da insandan kufla olmaktad›r. ‹nsandan
kufla dönüflüm efsanelerinin bir k›sm›, dini efsaneler içerisinde yer
alan menk›belerde geçici bir süreli¤ine kufla dönüflme fleklinde ol-
maktad›r. Mesela menk›belerde Ahmet Yesevi turna; Abdal Musa,
Baba Resül, Hac› Bektafl Veli güvercin; Sar› ‹smail do¤an flekilleri-
ne girebilmektedirler. Hac› Bektafl Veli savafl durumlar›nda, cephe-
deki askerlere yard›m edebilmek için flahin k›l›¤›na da bürünebil-
mektedir.
Dinî efsanelerin d›fl›ndaki kufla dönüflüm efsanelerinde ise ge-
nel olarak kad›nlar ya da genç k›zlar bir dua ya da beddua netice-
sinde kufla dönüflmektedirler.
Netice olarak flunu da söyleyebiliriz ki efsanelerde kufllar, in-
sanlara dost olan ve bafllar› s›k›flt›¤› zaman onlara yard›m eden yar-
d›mc›lar olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Baz› de¤iflim dönüflüm efsa-
nelerinde de insanlar› korkutarak e¤itmek amac›yla görünüflleri do-
lay›s›yla kufllardan yararlan›lm›flt›r.
 M. Metin Türktafl • 37

Kaynaklar
Balaban, T. (2014). Amasya Efsan› Menkabe ve Memoratlar›. Amasya:
Amasya Valili¤i.
Boratav, P. N. (1973). 100 Soruda Türk Folkloru. ‹stanbul: Gerçek Ya-
y›nevi.
Ergin, M. (1989). Dede Korkut Kitab›. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Ergun, M. (1997). Türk Dünyas› Efsanelerinde De¤iflme Motifi II. Anka-
ra: Türk Dil Kurumu.
Göde, H. A. (2010). Isparta Efsaneleri. Isparta: Fakülte Kitabevi.
Kurto¤lu, M. (2005). Urfa Efsaneleri. ‹stanbul: Kent Yay›nlar›.
Önal, M. N. (2005). Mu¤la Efsaneleri. Mu¤la: Mu¤la Üniversitesi Ya-
y›nlar›.
Seyito¤lu, B. (1997). Erzurum Efsaneleri. ‹stanbul: Erzurum Kitapl›¤›.
Türktafl, M. M. (2013). Denizli Efsaneleri. Denizli: Denizli Belediyesi.