01 Fotograf Isikla Resmetmek PDF

T.C.
ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2558

AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1528
TEMEL FOTO⁄RAFÇILIK
Yazar
Prof.Dr. Levend KILIÇ
Editör
Prof.Dr. Zeki CEYHAN
ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹
Bu kitab›n bas›m, yay›m ve sat›fl haklar› Anadolu Üniversitesine aittir.
“Uzaktan Ö¤retim” tekni¤ine uygun olarak haz›rlanan bu kitab›n bütün haklar› sakl›d›r.
‹lgili kurulufltan izin almadan kitab›n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay›t
veya baflka flekillerde ço¤alt›lamaz, bas›lamaz ve da¤›t›lamaz.
Copyright © 2012 by Anadolu University

All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹
Genel Koordinatör
Doç.Dr. Müjgan Bozkaya
Genel Koordinatör Yard›mc›s›

Arfl.Gör.Dr. ‹rem Erdem Ayd›n
Ö¤retim Tasar›mc›s›
Arfl.Gör.Dr. ‹rem Erdem Ayd›n
Grafik Tasar›m Yönetmenleri

Prof. Tevfik Fikret Uçar
Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z
Ö¤r.Gör. Nilgün Salur
Dil Yaz›m Dan›flman›

Okt. Kevser Candemir
fiekil-Çizim
Burhan Bilgiç
Foto¤raflar
Prof.Dr. Levend K›l›ç
Kitap Koordinasyon Birimi

Uzm. Nermin Özgür
Kapak Düzeni
Prof. Tevfik Fikret Uçar
Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z
Dizgi
Aç›kö¤retim Fakültesi Dizgi Ekibi
Temel Foto¤rafç›l›k
ISBN
978-975-06-1227-5
2. Bask›
Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde 7.000 adet bas›lm›flt›r.
ESK‹fiEH‹R, Nisan 2013
‹çindekiler iii
‹çindekiler
Önsöz ............................................................................................................ vii
Foto¤raf, Ifl›kla Resmetmek ve Foto¤raf Makinesi .............. 2 1. ÜN‹TE

FOTO⁄RAF NED‹R? ...................................................................................... 3
FOTO⁄RAFIN BULUNUfiU........................................................................... 5
FOTO⁄RAFIN BEL‹RLEY‹C‹ ÖZELL‹KLER‹ ................................................. 14
FOTO⁄RAFIN TEKN‹K SÜREC‹ ................................................................... 18
IfiIK................................................................................................................. 23
YÜZEY ÜZER‹NDE GÖRÜNTÜ.................................................................... 26
FOTO⁄RAF MAK‹NES‹ ................................................................................. 29
35 mm. Foto¤raf Makineleri ........................................................................ 34
35 mm. Sabit Objektifli Foto¤raf Makineleri ......................................... 34
35 mm. Tek Objektifli Refleks Foto¤raf Makineleri.............................. 34
Telemetreli Foto¤raf Makineleri ............................................................. 36
Roll Film Foto¤raf Makineleri ...................................................................... 40
Yaprak Film Foto¤raf Makineleri ................................................................. 40
Özet ............................................................................................................... 42
Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 43
Okuma Parças› ........................................................................................... .. 44
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 44
Baflvurulabilecek Kaynaklar ......................................................................... 44
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 45
Seçilmifl Foto¤raflar ....................................................................................... 46
Pozlama ve Kontrol Sistemleri .............................................. 62 2. ÜN‹TE

POZLAMA KAVRAMI .................................................................................... 63
D‹YAFRAM S‹STEM‹...................................................................................... 67
ÖRTÜCÜ S‹STEM‹ ......................................................................................... 70
D‹YAFRAM - ÖRTÜCÜ ‹L‹fiK‹S‹ ................................................................... 75
POZLAMA ‹Ç‹N IfiIK ÖLÇÜMÜ .................................................................... 78
NETLEME S‹STEM‹ ........................................................................................ 81
Refleks Netleme Sistemi................................................................................ 83
Telemetre Netleme Sistemi ........................................................................... 84
Otomatik Netleme Sistemi ............................................................................ 85
ALAN DER‹NL‹⁄‹ .......................................................................................... 86
iv ‹çindekiler
ÖRTÜCÜ HIZI VE NETL‹K ........................................................................... 89

Özet ............................................................................................................... 93
Okuma Parças› ........................................................................................... .. 95
Baflvurulabilecek Kaynaklar ......................................................................... 95
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 96
3. ÜN‹TE Objektifler ve Görüntü Esteti¤i ............................................. 106

OPT‹K YOLUYLA YÜZEY ÜZER‹NDE GÖRÜNTÜ ..................................... 107
OBJEKT‹F‹N TASARIMI VE YAPISI.............................................................. 111
NORMAL OBJEKT‹FLER................................................................................ 114
GEN‹fi AÇILI OBJEKT‹FLER.......................................................................... 117
TELE OBJEKT‹FLER....................................................................................... 118
ZOOM OBJEKT‹FLER.................................................................................... 120
GÖRÜNTÜYÜ KONTROL ETMEK ............................................................... 121
Teknik Süreç ................................................................................................ 122
IfiIK VE AYDINLATMA ................................................................................. 124
Ayd›nlatma Teknikleri................................................................................... 126
GÖRMEK........................................................................................................ 131
KONU............................................................................................................. 135
Özet ............................................................................................................... 138
Okuma Parças› ........................................................................................... .. 140
4. ÜN‹TE Foto¤raf Filmleri...................................................................... 154

IfiI⁄A DUYARLI YÜZEY ............................................................................... 155
F‹LM HIZI VE F‹LM KONTRASTLI⁄I ........................................................... 157
S‹YAH-BEYAZ F‹LMLER................................................................................ 160
Boyutlar›na Göre Filmler .............................................................................. 161
H›zlar›na Göre Filmler .................................................................................. 163
Renk Duyarl›l›klar›na Göre Filmler .............................................................. 164
RENKL‹ FOTO⁄RAFÇILIK ............................................................................ 165
Renk ............................................................................................................... 165
‹çindekiler v
Renk Is›s› ...................................................................................................... 166

RENKL‹ F‹LMLER ........................................................................................... 167
Renkli Negatif Filmler ................................................................................... 168
Renkli Saydam Filmler .................................................................................. 170
Özet ............................................................................................................... 172
Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 173
Seçilmifl Foto¤raflar ...................................................................................... 174
Siyah-Beyaz Foto¤rafç›l›kta Karanl›k Oda Çal›flmalar› ........180 5. ÜN‹TE

S‹YAH-BEYAZ NEGAT‹F F‹LM BANYOSU.................................................. 181
S‹YAH-BEYAZ FOTO⁄RAF KÂ⁄IDINA BASKI........................................... 185
Agrandisör...................................................................................................... 187
Siyah-Beyaz Foto¤raf Kâ¤›tlar›...................................................................... 188
Kontak Bask› ................................................................................................. 189
Özet ............................................................................................................... 192
Filtreler, Yard›mc› Malzemeler, Genel Uyar›lar .................. 200 6. ÜN‹TE

F‹LTRELER...................................................................................................... 201
Siyah-Beyaz Foto¤rafç›l›kta Kullan›lan Filtreler........................................... 203
Yo¤unluk Filtreleri ........................................................................................ 205
Polarize Filtreler ............................................................................................ 205
Filtre Faktörleri .............................................................................................. 205
Renkli Foto¤rafç›l›kta Kullan›lan Filtreler .................................................... 206
YARDIMCI MALZEMELER............................................................................. 207
Makro Çekim Malzemeleri............................................................................ 207
Objektif Gölgelikleri...................................................................................... 208
Netleme Camlar› ve Bakaç Pencereleri........................................................ 209
Üçayaklar ....................................................................................................... 209
Tafl›ma Çantalar› ............................................................................................ 210
GENEL UYARILAR......................................................................................... 211
Foto¤raf Makinesi Nas›l Tutulur ................................................................... 211
Film Seçimi .................................................................................................... 213
vi ‹çindekiler
Son Bir Uyar› ................................................................................................. 215

Özet ............................................................................................................... 216
Sözlük ................................................................................... 224

Dizin ...................................................................................... 231
Önsöz vii
Önsöz
Foto¤raf›n giderek yayg›nlaflt›¤› bir dönemde yafl›yoruz. Bu anlamda geliflen
yeni teknolojiler yoluyla foto¤raf yaflam›n her alan›nda yer al›yor. Bu süreç için-
de foto¤raf ö¤renmek isteyenler için yap›lan kitaplar›n önemi de art›yor. Biz de
Temel Foto¤rafç›l›k kitab›nda bu amaca yönelik Foto¤raf›n temel bilgilerini bu ki-
tap içinde bulacaks›n›z.
Temel Foto¤rafç›l›k kitab› Prof. Dr. Levend K›l›ç taraf›ndan sizler için kaleme
al›nm›flt›r. Hocam›z kitab›n bu yeni bas›m›n› hem içerik hem de düzenleme ola-
rak yeniden yap›land›rm›flt›r. Bu yap› içinde foto¤rafç›l›kla ilgili teknik bilgileri
görsel anlat›mlarla birlikte göreceksiniz. Ünite sonlar›nda yer alan Seçilmifl Foto¤-
raflar bölümlerinde ise yine Prof. Dr. Levend K›l›ç taraf›ndan çekilmifl olan foto¤-
raflar› proje kapsam›nda göreceksiniz. Sizler de bu yaklafl›mlardan hareket ederek
kendi projelerinizi haz›rlayabilirsiniz.
Bu kitab›n temel amac› foto¤rafç›l›¤› meslek olarak seçmek isteyenlere foto¤-
raf›n kendine özgü temel bilgilerini iletmektir. Bu kitab› okurken, ileri teknoloji-
lerin temel bilgileri gerektirdi¤i durumunu unutmay›n›z. Günümüzde say›sal tek-
noloji, foto¤raf›n temel yap›s›n› oluflturmaktad›r. Say›sal foto¤rafç›l›¤› da baflar›l›
bir flekilde gerçeklefltirebilmek için bu kitap içinde yer alan temel bilgiler vazge-
çilmezdir. Bu kitab›n ortaya ç›kmas›nda yazar›m›z olan Prof. Dr. Levend K›l›ç’a ve
kitap içindeki çizimleri gerçeklefltiren Burhan Bilgiç’e teflekkür ederim. Temel Fo-
to¤rafç›l›k kitab›ndaki bilgilerin sizleri gelifltirece¤ini umuyorum.
Eskiflehir, May›s 2012
Editör
Prof. Dr. Zeki CEYHAN
1
Amaçlar›m›z
N Foto¤raf›n
N Ifl›k ve yüzeybelirleyici
toplumsal yaflam içindeki yerini ay›rt etmek.
N Foto¤raf makinesinin bulunuflunu

Foto¤raf›n özelliklerini saptamak.
N
üzerindeki görüntüyü aç›klamak.
ve temel ö¤elerini aç›klamak.
Anahtar Kavramlar
• Görüntü • Ifl›n
• Ortam • Ifl›¤›n Yans›mas›
• Resmetmek • Ifl›¤›n Yay›lmas›
• Ço¤alt›m Teknolojisi • Ifl›¤›n K›r›lmas›
• Foto¤raf Karesi • Karanl›k Kutu (Camera Obscura)
• Gizli Görüntü • Refleks Sistem
• Analog • SLR
• Say›sal • Telemetre
‹çerik Haritas›
• Foto¤raf Nedir?
• Foto¤raf›n Bulunuflu
Foto¤raf, Ifl›kla • Foto¤raf›n Belirleyici Özellikleri
Temel Foto¤rafç›l›k Resmetmek ve • Foto¤raf›n Teknik Süreci
Foto¤raf Makinesi • Ifl›k
• Yüzey Üzerinde Görüntü
• Foto¤raf Makinesi
Foto¤raf,
Ifl›kla Resmetmek ve
Foto¤raf Makinesi
N
FOTO⁄RAF NED‹R?
A M A Ç Foto¤raf›n toplumsal yaflam içindeki yerini ay›rt etmek.

1
Günümüz insan›n›n toplumsal yaflam içinde vazgeçemeyece¤i olgulardan bir ta-
nesi foto¤raft›r. Bu ça¤›n insan› do¤du¤u günden bafllayarak foto¤rafla iç içedir.
Foto¤raf› bilmeyen, tan›mayan bir insana rastlamak neredeyse imkâns›zd›r. Foto¤-
raf denildi¤inde, anlafl›lan fley ikiboyutlu bir ka¤›t üzerindeki resimlerdir. Ça¤›m›-
z›n insan› günlük yaflam›nda uyan›k kald›¤› zaman diliminde, her gün onlarca fo-
to¤raf görmektedir. Bir deyifle göre, ça¤›m›z insan› foto¤raflarla kuflat›lm›fl bir ya-
flam sürmektedir.
Foto¤raf›n insan yaflam›n› kuflatacak flekilde girmifl olmas›n›n baz› nedenleri
vard›r. Foto¤raf›n, foto¤raf makinesi gibi kolay kullan›labilir bir ayg›tla üretilir ol-
mas› çok önemlidir. Foto¤raf makinesini kullanan her insan foto¤raf üretebilmek-
tedir. Bu ayg›t› kullanabilmek için ileri düzeyde bir e¤itime ihtiyaç yoktur. Nere-
deyse her yafl grubundaki insan bu ayg›t› kullanarak üretim yapabilir. Bu nedenle,
foto¤raf bulunuflundan beri insanlar›n ilgisini çekmifltir.
Foto¤raf makinesiyle insanlar, gördükleri ve yaflad›klar› olaylar›, durumlar› bel-
gelemeye yönelmifllerdir. Foto¤raf makinesinin çevremizde gördüklerimizi sanki
gözlerimizle görüyormufl gibi kaydetmesi de, foto¤raf› insan gözünün bir uzant›s›
flekline getirmifltir. ‹nsanlar gördükleri olaylar› ve durumlar› baflka insanlara foto¤-
raf yoluyla iletmeye yönelmifllerdir. Foto¤raf›n ya¤l›boya resim gibi tek olmamas›,
seri ve kolay bir flekilde ço¤alt›labilmesi insanlar›, foto¤raf› bir kitle iletiflim ara- Kitle ‹letiflim Arac›: Kitlesel
c› olarak kullanmaya yöneltmifltir. Öte yandan foto¤raf›n kendine özgü resmetme iletiflim yapmak için
kullan›lan iletiflim araçlar›.
tekni¤ini keflfedenler de foto¤raf› sanat›n ortam›nda kullanmaya yönelmifllerdir. Televizyon, radyo, gazete,
Günümüz insan› için foto¤raf denildi¤inde; belgelemek, insan gözünün uzan- sinema, duvar panolar› gibi.
t›s› flekline gelmifl bir kitle iletiflim arac› ve foto¤raf sanat› ad› alt›nda bir sanat ala-
n› anlafl›l›r. Bir vesikal›k foto¤raf, mutlu bir ân›n; bir evlenme törenin foto¤raf›, il-
kokula bafllad›¤›m›z ilk günü gösteren bir foto¤raf, 19 A¤ustos depreminde çekil-
mifl bir foto¤raf, podyumda yürüyen bir mankenin foto¤raf›, Amazon ormanlar›n-
da a¤aç katliam›n› gösteren bir foto¤raf vb Bu foto¤raflar›n hepsi belgedir. Ko-
nular, çekim amaçlar› farkl› olabilir, ancak ortak özellikleri belge olmalar›d›r. Her
foto¤raf, çekildi¤i durum ve olayla ilgili bir belgedir. Foto¤raf teknolojisinin de¤i-
flip geliflmesine ra¤men foto¤raf›n belge olma özelli¤i de¤iflmemifltir.
4 Temel Foto¤rafç›l›k
Foto¤raf, teknolojisi gere¤i insan gözünün bir tür uzant›s› gibi davran›r. Baflka
bir deyiflle, foto¤raf görme organ›m›z›n fiziksel olarak ulaflamad›¤› yerlere ulafl›r,
bu nedenle görme organ›m›z›n uzant›s› gibidir. Kilometrelerce uza¤›m›zda duran
bir da¤›n zirvesindeki bir da¤c›y›, foto¤raf makinesiyle sanki çok yak›n›nda görü-
yormufl gibi resmedebiliriz. Fiziksel olarak çok uza¤›nda oldu¤umuz durum ve
olaylar› foto¤raf yoluyla sanki yan›ndaym›fl gibi resmedebiliriz.
Siyah-beyaz
foto¤rafta grinin ton
de¤erlerini görmek
önemlidir.
Yirminci yüzy›ldan bu yana insan yaflam›na giren belirleyici olgulardan biri

de, insanlar›n kendi yak›n çevresi d›fl›ndaki olay ve durumlar› sanki kendi yak›-
n›ndaym›fl gibi alg›lar hâle gelmesidir. 1700’lü y›llarda Avrupa’da yaflayan bir ki-
fli için Asya’daki bir olay›n etkisi, 2000 y›l›ndaki insandan çok farkl›d›r. Bunu et-
kileyen birçok olgu vard›r; ancak en belirleyici olan uza¤›m›zdaki olay ve du-
rumlar› foto¤raf arac›l›¤›yla sanki gözümüzün önündeymifl gibi alg›lamakt›r. Fo-
to¤raf böylesi bir sürecin temel belirleyicisi olmufltur. Hatta foto¤raf bu tür olay
ve durumlar› tek bafl›na yönlendirerek, toplumsal yaflama yön verir bir hâle gel-
mifltir. Foto¤raf›n bu durumu yaz›ya benzer; yaz›, iyi insanlar›n elinde sevgiye ve
bar›fla hizmet ederken kötü amaçl› insanlar›n elinde savafla ve korkuya hizmet
eder durumdad›r.
SIRA S‹ZDE Foto¤raf›n günümüz insan›n›n yaflam›ndaki yerini hangi bafll›klar alt›nda toplayabiliriz?
SIRA S‹ZDE
1
D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE

1. Ünite - Foto¤raf, Ifl›kla Resmetmek ve Foto¤raf Makinesi 5
FOTO⁄RAFIN BULUNUfiU
Tarihsel olarak bak›ld›¤›nda foto¤raf sözcü¤ü ilk kez ‹ngiliz Sir John F. W. Herschel Foto¤raf: Yunanca Photos
‘›fl›k’ ve Graphos ‘çizmek’
(1792-1871) taraf›ndan 1840 y›l›nda kullan›lm›flt›r. Sir John, yak›n arkadafl› olan ‹n- sözcüklerinin
giliz bilim adam› William Henry Fox Talbot’un (1800-1877) uygulad›¤› yeni yön- birleflmesinden oluflan
terim. Optik ve kimyasal
temle, yüzey üzerinde elde etti¤i görüntüye foto¤raf ad›n› vermifltir. Yunanca süreçleri kullanarak yüzey
photos ‘›fl›k’ ve graphos ‘çizmek’ sözcüklerinden oluflan Photography ‹ngilizce üzerinde kal›c› görüntü elde
etme. ‹ngilizce ‘Photography’
de foto¤raf karfl›l›¤› olarak kullan›l›r. Yani foto¤raf ‹ngilizce bir sözcüktür, kökeni sözcü¤ünün karfl›l›¤›d›r.
ise Yunanca’d›r.
Foto¤raf ›fl›¤a duyarl› bir yüzey olan film üzerine foto¤raf makinesi arac›l›¤›yla
nesnelerin görüntüsünü kaydetmektir. Basit bir büyüteci elinize al›n, bilgisayar ek-
ran›n›z›n önüne do¤ru tutun ve büyütecin arkas›na ekrana paralel konumda bir
beyaz kâ¤›t yerlefltirin. S›ras›yla önde bilgisayar ekran›, büyüteç ve arkas›nda da
beyaz bir kâ¤›t. fiimdi odan›z›n ›fl›¤›n› kapat›n. Bilgisayar ekran›n›n yüzeyine gelen
›fl›k dalgalar› mercekte topland›ktan sonra, merce¤i geçerek ilerler ve ilk karfl›lafl-
t›klar› beyaz yüzey yani kâ¤›t üzerinde ekran›n bafl afla¤› ve sa¤-sol ters görüntü-
sünü oluflturur. Beyaz kâ¤›t üzerindeki bu fley bir tür resimdir; ancak çizerek, bo- Görüntü: Üçboyutlu
yayarak ya da bask› yoluyla yap›lan bir resim de¤ildir. Bu ›fl›k ve optik yoluyla yü- nesnelerin, ›fl›k yoluyla yüzey
üzerinde elde edilen
zey üzerinde ortaya ç›kan resme görüntü denir. ikiboyutlu sureti.
Foto¤raf makinesinin yapt›¤› fley film yüzeyi üzerinde (film ›fl›¤a karfl› duyarl›-
d›r) görüntü oluflturmakt›r. Foto¤raf›n bir resmetme tekni¤i olarak bulunufluyla il-
gili olarak iki temel tarihsel geliflme vard›r. Birincisi, yüzey üzerinde hayali görün-
tünün oluflturulmas›. ‹kincisi ise yüzey üzerinde gerçek görüntünün elde edilmesi-
dir. ‹nsano¤lu tarihin ilk günlerinden beri yüzey üzerinde çeflitli görüntüler gör-
müfltür. Örne¤in, bir çukur içinde biriken suyun yüzeyindeki yans›malar ya da
cam, parlak metal gibi yüzeyler üzerindeki yans›malar. Bir di¤eri de gölgelerdir.
Elimizi ›fl›¤›n geldi¤i yönden beyaz bir duvar›n üzerine yöneltirsek, elimizin gölge-
sini duvarda görürüz.
Yans›malar ve gölgeler yüzey üzerinde ortaya ç›kan bir tür resimdir. Bunlar yü-
zey üzerinde kal›c› de¤ildir, geçicidir yani hayalidir. Gözle görülür, ancak elle tutu-
lamaz bu yönüyle gerçek de¤illerdir. Yans›malar›n ve gölgelerin ortaya ç›kabilmesi
SIRA
için üç temel ö¤e gerekir: Nesne, yüzey ve belirleyici olarak ›fl›k. S‹ZDE
Yani bir nesnenin SIRA S‹ZDE
bir yüzey üzerinde yans›ma ya da gölgesinin oluflabilmesi için bir ›fl›k kayna¤› ve bir
yüzey gereklidir. Yans›malar ve gölgeleri yüzey üzerinde bir tür resim olarak düflü-
nürsek, bunlar›n ortaya ç›k›fl› geleneksel resmetme tekniklerinden farkl›d›r. Yani
yans›malar ve gölgeler; çizerek, boyayarak ya da kaz›yarak oluflturulmufl resimler
S O R U S O R U
de¤ildir. Yans›malar ve gölgeler ›fl›k yoluyla yüzey üzerinde elde edilen resimlerdir.
‹nsano¤lu tarihin ilk günlerinden bu yana yüzey üzerine resmetmifltir. D ‹ K KBu

A T ifli yaparken D‹KKAT
farkl› teknikler uygulam›flt›r. Birincisi, çizerek resmetmektir. ‹kincisi boyayarak, üçüncü-
sü ise kaz›yarak resmetmektir. Bunlar geleneksel resmetme teknikleridir.
N N
‹nsano¤lu do¤ada keflfetti¤i yans›malar› ve gölgeleri yüzey üzerinde kal›c› duru-

AMAÇLARIMIZgeliflmifltir.
ma getirmeye u¤raflm›flt›r. ‹nsano¤lunun bu çabalar› iki temel do¤rultuda AMAÇLARIMIZ
‹lki yüzey üzerinde ›fl›k yoluyla elde edilen görüntülerin fizik bilimindeki geliflmeler
ve optik kullan›larak nitelikli duruma getirilmesidir. ‹kincisi ise optik arac›l›¤›yla el-
K ‹ T A P K ‹ T A P
de edilen görüntüleri kimya biliminin yard›m›yla yüzey üzerinde kal›c› hâle getiril-
mesidir. Yarat›c› insanlar›n yapt›klar› bu çabalar ve gerçeklefltirdikleri bulufllar birbi-
TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON
‹NTERNET ‹NTERNET
NICÉPHORE
S O RNIÉPCE.
U ‘Le Gras’da S O R U
Pencereden
Görünüm’. 1827.
D ‹ K KHelyografi.
AT D‹KKAT
20.3x16.5 cm
‹lk foto¤raf olarak
N N
kabul edilen
helyografi.
AMAÇLARIMIZ ri ard›na eklenerek optik yoluyla yüzey üzerinde elde edilen görüntülerin ›fl›¤a du-
AMAÇLARIMIZ
yarl› bir yüzey üzerine kaydedilmesini sa¤lam›flt›r. ‹flte bu foto¤raf›n bulunufludur.
K ‹ T A P Foto¤raf›n bulunufluyla
K ‹ T A P ilgili bir süreci detayl› olarak bu program içinde yer alan Foto¤raf
Tarihi kitab›n›zdan okuyunuz.
TOrtam:
E L E VBilgi
‹ Z Y OyaNda düflünceyi YenidenT E Lfoto¤raf
E V ‹ Z Y O N nedir sorusuna dönelim. ‹ster iletiflim arac›, isterse sanat›n
tafl›yan araç. Kitle iletiflimi nesnesi olarak düflünelim; foto¤raf bir ortam’d›r. Ortam ‹ngilizce’de medium kar-
için kullan›lan araçlara
verilen ad; televizyon, radyo, fl›l›¤› olarak kullan›l›r. Tarihsel olarak foto¤raf›n farkl› ortamlar için üç kez bulu-
gazete, gibi. ‹ngilizce nuflu söz konusudur. Birinci bulunuflu yüzey üzerinde resmetme tekni¤i olarak
‹ N T E Rkarfl›l›¤›
medium N E T olarak ‹NTERNET
kullan›l›r, ço¤ulu media. bulunufludur. Bu bulufl 1827 y›l›nda Joseph Nicéphore Niépce (1765-1833) taraf›n-
dan yap›lm›flt›r.
LOUIS JACQUES
MANDE
DAGUERRE.
‘Tap›nak
Bulvar›ndan
Görünüm’. Paris.
1833 ya da 1839.
Dagerreyotip.
D‹KKAT D‹KKAT
N N
1. Ünite - Foto¤raf, Ifl›kla Resmetmek ve Foto¤raf Makinesi

AMAÇLARIMIZ 7
AMAÇLARIMIZ
Foto¤raf›n resmetme tekni¤i 1827’ye tarihlenir, ancak Torino Örtüsü K ‹olarak

T A Padland›r›lan K ‹ T A P
kumafl örtü üzerindeki resim tart›flmal› bir konudur. Bu konuyla ilgili olarak Levend K›l›ç,
Foto¤raf ve Sineman›n Toplumsal Tarihi, Dost Yay›nlar›, 2008, s. 73’e bak›n›z.
Foto¤raf›n ikinci kez bulunuflu ise bu resmetme tekni¤inin ço¤altma teknoloji-
si olarak bulunufludur. Negatif film yüzeyine bir görüntünün kaydedilmesi, yeni
bir bulufltur. Bu flekilde foto¤raf art›k kaydetti¤i görüntüyü ço¤altarak
‹ N T E R N Eyayan
T bir or- ‹NTERNET
tam olmufltur. Bu bulufl 1841 y›l›nda William Henry Fox Talbot (1800-1877) tara-
f›ndan yap›lm›flt›r. Foto¤raf›n üçüncü bulunuflu ise sanat olarak, sanat›n ortam›nda
bulunufludur. Bu yeni resmetme ve ço¤altma tekni¤inin kendine özgü özellikleri-
ni kullanarak; David Octavius Hill (1802-1870), Robert Adamson (1821-1848),
G.F.T. Nadar (1820-1910), Oskar Gustave Rejlander (1813-1875), Julia Margaret
Cameron (1815-1879) gibi duyarl› kifliler 1845 y›l›ndan itibaren, foto¤raf› sanat›n
ortam›na sokmufllard›r.
Sözün özü fludur: Foto¤raf denildi¤inde ›fl›k ve optik yoluyla ›fl›¤a duyarl› yüzey Resmetmek: Bir tekni¤i
kullanarak yüzey üzerinde
üzerine görüntü oluflturmaktan söz edilir. Bu bir tür resmetmedir; kalem, boya ya da nesnelerin resmini
bask› tekni¤i kullan›lmadan ›fl›k, optik ve duyarl› yüzey kullan›larak resmetmedir. oluflturmak.
Bu anlamda foto¤raf, yeni bir resmetme tekni¤idir. Foto¤raf yeni bir teknik kulla-
Teknik: Bir sanat, bilim,
narak yüzey üzerine resmeder. Bu noktada kar›flt›r›lmamas› gereken önemli nokta meslek dal›nda kullan›lan
fludur: Foto¤raf yeni bir resmetme tekni¤idir, ancak bu resmetme tekni¤inin farkl› yöntemlerin hepsi.
yöntemleri vard›r. Örne¤in; siyah-beyaz foto¤rafç›l›k, renkli foto¤rafç›l›k ve say›sal
foto¤rafç›l›k foto¤raf›n resmetme tekni¤inin kullan›ld›¤› farkl› yöntemlerdir.
Yeni bir resmetme tekni¤i olarak foto¤raf denildi¤inde anlafl›lmas› gereken olgular
nelerdir? 2
Tablo 1.1
S O R U
Foto¤raf›n Bulunuflu
S O R U
Resmetme Tekni¤i Ço¤altma Teknolojisi Sanat›n Ortam›nda

Olarak Foto¤raf
Olarak Foto¤raf DFoto¤raf
‹KKAT D‹KKAT
•1260 - 1390 Torino Örtüsü
N N
(tart›flmal›). SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
•1827 J. Nicéphore Niepce, foto¤raf›
buldu.
•1837 L. J. Mande Daguerre, foto¤raf›n AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ
resmetme tekni¤inin yeni bir •1841W. H. Fox Talbot, negatif
yöntemi olan Dagerreyotipe’i görüntüyü ve negatif ço¤alt›m›
buldu. yap›m› yöntemini buldu. •1845 Davis O. Hill ve Robert Adamson,
nitelikli portreler çektiler.
•1855 Roger Fenton, K›r›m Savafl›nda
belgesel foto¤raf› ilk örneklerini
verdi. Nadar, foto¤raf› farkl›
T E L E V ‹ Z Y O N alanlarda kulland›. TELEV‹ZYON
•1857-58 Oskar G. Rejlander, Henry
P. Robinson, foto¤raf› sanat›n
ortam›na soktular.
‹NTERNET •1865 Julia M. Cameron, dramatik ‹NTERNET
portreler çekti.
DAVID OCTAVIUS
HILL ve ROBERT
ADAMSON.
‘Newhavenl› Bal›kç›
Kad›nlar’. 1845.
Kalotip Negatiften
Gümüfl Klorür Kapl›
Kâ¤›da Bask›.
NADAR. ‘Pierrot
Dinliyor’, 1855.
Gümüfl jelatin
bask›.
OSKAR G. REJLANDER. ‘Hayat›n ‹ki Yolu’. 1857. Birlefltirilmifl albümin bask›.
OSKAR G.
REJLANDER.
‘Hayat›n ‹ki
Yolu’. 1857.
Birlefltirilmifl
albümin bask›.
NADAR. ‘Sarah
Bernhardt’. y.
1864. Gümüfl
jelatin bask›.
JULIA MARGARET
CAMERON. ‘Esin
Perisinin F›s›lday›fl›’.
1865. Platinum
bask›.
JULIA MARGARET CAMERON. ‘Ça¤›r›rsan Gelirim’. 1867. Albümin bask›.

MATTEW BRADY. ‘Ressam Miner Kilbourne Türk K›yafeti ‹çinde’. 1846. Dagerreyotip.
ÇEKEN‹ B‹L‹NM‹YOR. ‘Ayakkab› Ba¤layan K›z’. y. 1850’ler Dagerreyotip.

N
FOTO⁄RAFIN BEL‹RLEY‹C‹ ÖZELL‹KLER‹
AM AÇ Foto¤raf›n belirleyici özelliklerini saptamak.

2
Ço¤alt›m Teknolojisi: As›l Foto¤raf, ilk bulundu¤u günden beri bir ço¤alt›m teknolojisi’dir. Bunun anlam›
kopya ile ayn› özellikleri fludur: Foto¤raf çeken kifli, insanlar›n ve nesnelerin görüntülerini ka¤›t üzerinde
tafl›yan yeni bir kopyay› tek
ifllemde ço¤altmay› yeniden üreterek ço¤alt›r. Her foto¤raf, o foto¤rafa konu olan nesnenin görüntü-
sa¤layan teknolojik süreç. sünün yeniden üretilerek ço¤alt›lmas›d›r. Foto¤raf›n teknolojisi de¤iflmesine ve ge-
liflmesine ra¤men ço¤altma arac› olma özelli¤i de¤iflmemifltir.
Foto¤raf›n bir di¤er özelli¤i de yaflam içinden bir an’› çekip alarak sonsuzlaflt›r-
mas›d›r. Foto¤raf için an’› ebedilefltirdi¤i söylenir. Her foto¤raf, yaflan›lan bir an’›
yüzey üzerinde sonsuzlaflt›r›r. Foto¤raf çeken her kifli, yüzey üzerine bir nesne ya
da insan› kaydederken ayn› zamanda o nesne ya da insan›n yüzey üzerine bir
an’›n› kaydederek sonsuzlaflt›r›r.
Bir foto¤rafta gördüklerimiz, o foto¤raf› çeken kiflinin seçtikleridir. Foto¤raf çe-
ken kifli çevremizde gördüklerimiz içinden bir bölümünü seçer, ay›r›r ve o seçti¤i
fleyin foto¤raf›n› çeker. Her foto¤raf yaflam içinde ‘seçilen detay›’ temsil eder. Bu
anlamda, her foto¤raf› çeken kifli yaflam içinde belli bir detay› seçip ay›r›r. Akan gi-
den yaflam içinden bir an’›, foto¤raf›n tekni¤iyle, saniyenin çok küçük bir dilimin-
de sabitlefltirmek mümkündür. Mutlu bir arkadafl ortam›nda, coflku an’›nda çekil-
mifl bir foto¤raf ya da yo¤un bir trafik ak›fl›nda caddeden karfl›ya geçmeye çal›flan
iki insan›n foto¤raf›. Buna benzer onlarca foto¤raf düflünebiliriz, hepsinin ortak
özelli¤i, yaflamdan belli bir detay› alarak bir an içinde kaydetmektir.
Foto¤raf, ‘mekân› ve zaman›’ farkl›laflt›r›r. Bir nesnenin foto¤raf›n› çeken kifli
bilerek ya da bilmeyerek nesneyi farkl› bir mekan boyutuyla sunar. Örne¤in, ara-
s›nda çok uzakl›k bulunan iki bina foto¤raf› çekildi¤inde, sanki yan yanaym›fl gibi
görülebilir. Bir foto¤raf içinde yer alan her nesne, çok özel durumlar d›fl›nda, fizik-
sel gerçe¤inden farkl› olarak görülür. Bir olay ya da durumun foto¤raf› çekildi¤in-
de o olay ya da durum içindeki canl› ve cans›z nesneler fiziksel gerçeklerinden
farkl› olarak foto¤rafta ortaya ç›kar. Foto¤raf, mekân farkl›laflt›rmakla birlikte za-
man› da farkl›laflt›r›r. Bir foto¤rafa bak›ld›¤›nda hissedilen zaman, o foto¤raf›n çe-
D Ü fi Ü N E L ‹ M kildi¤i zaman
D Ü fi Üde¤il,
N E L ‹ M foto¤raf› çekenin hissetti¤i zamand›r. Örne¤in, hareket hâlin-
deki bir soka¤›n ö¤len saatinde k›rm›z› filtre kullan›larak çekilen siyah-beyaz bir
foto¤raf›, gece ay ›fl›¤›nda çekilmifl gibi resmedilebilir. Foto¤raf›n tekni¤i saat za-
S O R U S O R U
man›n› yönlendirmeye uygundur.
D‹KKAT Her foto¤raf Diçin

‹ K Kgeçerli
AT olan belirleyici özellikler flunlard›r:
• As›l nesnenin yüzey üzerinde yeniden üretilerek ço¤alt›lmas›d›r.
• Foto¤raf SIRA
bir an’› tesbit eder.
N N
SIRA S‹ZDE S‹ZDE
• Foto¤raf yaflamdan seçilen bir detayd›r.
• Foto¤raf mekan› ve zaman› farkl›laflt›rmakt›r.
AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ
Günümüz insan› çeflitli kayg›larla foto¤raf çeker. Hangi amaca yönelik olarak
çekilirse çekilsin her foto¤raf için de¤iflmeyen yarg› fludur: ‹yi foto¤raf ya da kötü
K ‹ T A P foto¤raf. Bu K nedenle,
‹ T A P her foto¤raf›n öncelikle iyi foto¤raf olmas› gerekir. ‹yi bir fo-
to¤raf› elde edebilmek için üç temel ö¤e vard›r. Bunlar teknik, ›fl›k ve görmektir.
Bunlar› bir üçgenin köfleleri olarak görebiliriz. Köfleleri teknik, ›fl›k, görmek olan
TELEV‹ZYON T E L E V ‹ Z Y Oise
üçgenin ortas›nda N konu yer al›r.
Her foto¤raf çeken kifli ilk önce tek- fiekil 1.1

niklerle karfl›lafl›r; çünkü foto¤raf, bir ay- Teknik Foto¤raf› Ortaya
g›tla gerçeklefltirilir. Foto¤raf çekmek in- Ç›kartan Temel
san elinin de¤il, foto¤raf makinesinin ürü- Ö¤eler
nüdür. Foto¤raf makinesiyle bafllayan
teknik süreç, karanl›k oda araçlar›yla bir-
likte genifl ve detayl› bir teknik süreci içe- Konu
rir. Foto¤raf tekni¤i birbirini izleyen ve
birbirinden etkilenen farkl› süreçleri içe-
rir. Foto¤raf çekerken, foto¤raf makinesi-
nin çekim dü¤mesine bas›ld›¤›nda kar- Ifl›k Görmek
mafl›k ve birbirini izleyen bir süreç bafl-
lar. Ifl›k objektiften makineye girer; diyaf-
ram aç›kl›¤›nda ve örtücünün belirledi¤i sürede kontrol edilerek film pozlan›r ya-
ni foto¤raf çekilir. Film yüzeyindeki görüntü gözle görülmez, ancak film banyosu
ve karanl›k oda süreçlerinden sonra kâ¤›t bir yüzey üzerinde foto¤raf olarak orta-
ya ç›kar. Detayl› bir flekilde incelendi¤inde foto¤raf›n çok karmafl›k bir teknik sü-
reci oldu¤u görülür. Bu karmafl›k teknik süreci iki temel bafll›k alt›nda toplamak
mümkündür. Birincisi, foto¤raf makinesiyle do¤ru pozlama yani konunun üzerin-
deki ›fl›¤›n do¤ru yo¤unlukta ölçümü ve diyafram-örtücü sistemine uyarlanmas›d›r.
Bu flekilde do¤ru pozlanm›fl görüntü elde edilir. ‹kincisi ise bu görüntünün yani
film yüzeyindeki görüntünün foto¤raf kart›na aktar›lmas› sürecidir.
LOUIS-ADOLPHE HUMBER DE MOLARD. ‘Tutuklu’ y. 1848. Dagerreyotip.

S O R U S O R U
D‹KKAT Foto¤raf›n teknik

D ‹ K K süreci
AT tek tek halkalardan oluflan bir zincire benzer. Bu zincirin bir hal-
kas› oynat›ld›¤›nda di¤er halkalar da bu hareketten etkilenir.
N N
Foto¤raf›n ›fl›kla resmetmek oldu¤unu söylemifltik. Ifl›k, foto¤raf›n yap›sal ö¤e-
sidir. Foto¤raf›n tekni¤i ›fl›kla çal›fl›r. Ifl›k olmaks›z›n foto¤raf olamaz. Bir nesne-
AMAÇLARIMIZ nin foto¤raf›n› çekebilmek için o nesnenin üzerinde ›fl›k olmas› gerekir. Nesnenin
AMAÇLARIMIZ
üzerindeki ›fl›k, o nesnenin foto¤raf›n›n çekilmesini sa¤lar. Bu ›fl›k, do¤al ›fl›k ya-
ni günefl ›fl›¤› ya da bir ayd›nlatma kayna¤›ndan gelen ›fl›k olabilir. Nas›l ki, çev-
K ‹ T A P remizdeki Knesneleri
‹ T A P görebilmek için ›fl›k gerekli ise foto¤raf çekebilmek için de
›fl›k gerekir.
Foto¤rafç›l›kta iki tür ›fl›k söz konusudur. Birincisi nesneyi ayd›nlatan, nesnenin
TELEV‹ZYON görülebilirT Eolmas›n›
L E V ‹ Z Y O N sa¤layan, d›fl ›fl›kt›r. Bir nesnenin foto¤raf›n›n çekilebilmesi
D›fl Ifl›k: Günefl baflta olmak için de teknik olarak d›fl ›fl›k gereklidir. D›fl ›fl›k yani günefl ›fl›¤› ya da ayd›nlatma
üzere foto¤raf makinesinin kayna¤› sadece nesnenin görülebilir olmas›n› sa¤lamaz. Ayn› zamanda nesnenin
önündeki ayd›nlatma
kaynaklar›.
‹NTERNET
görsel olarak alg›lanmas›yla ilgili ipuçlar›n› verir. Nesnenin yüzeyinin parlak ya da
‹NTERNET
mat oluflu, renginin aç›kl›¤› ya da koyulu¤u gibi birçok görsel ipucunu d›fl ›fl›¤›n
‹ç Ifl›k: Foto¤raf kâ¤›d›na sa¤lad›¤› ayd›nlatma verir. ‹kinci ›fl›k türü ise iç ›fl›kt›r. ‹ç ›fl›k, negatif film üzerin-
negatif görüntüyü pozlayan deki görüntünün, foto¤raf kâ¤›d›na dönüfltürülmesi aflamas›nda agrandisör ayg›t›n-
agrandisör ayg›t›n›n ›fl›¤›.
da kullan›lan ›fl›kt›r. Bu flekilde, ›fl›k kullan›larak çekilen negatif film yeniden ›fl›k
düzenlemesiyle pozitif foto¤rafa dönüflür. Bu süreç içinde yeniden ›fl›k düzenle-
mesi, yani ›fl›k yoluyla yap›lan bir düzenleme söz konusudur.
‹yi bir foto¤raf elde edebilmek için üç temel ö¤eden söz etmifltik. Teknik ve ›fl›-
¤› aç›klad›k. Üçüncü ö¤e ise görmektir. Kitab›n›zdan bu sat›rlar› okurken, pence-
NADAR.
‘Foto¤rafç›n›n
Efli’. 1853.
Kolodyum
negatiften gümüfl
jelatin bask›.
renizden d›flar›ya bak›n; gördü¤ünüz fleyleri zihninizde tutun. Aradan iki-üç saat
geçtikten sonra yeniden pencereden ayn› manzaraya bak›n. ‹lk bakt›¤›n›zda gör-
dü¤ünüz belli nesnelerin ikinci bak›fl›n›zda görsel olarak nas›l bir de¤iflime u¤ra-
d›¤›n› fark etmeye çal›fl›n. ‹flte bu fark etti¤iniz fley görmektir. ‹nsano¤lu, gözleri
aç›k kald›¤› süre içinde sürekli bakar; ancak her bakt›¤› fleyi görür mü? Evet, bak-
mak ile görmek aras›nda büyük fark vard›r. Bu anlamda; bakmak de¤il, bakan bir
kiflinin ne gördü¤ü önemlidir. Bakmak fiziksel bir eylemdir. Görmek
D Ü fi Ü N E L ‹ Mise kültürel D Ü fi Ü N E L ‹ M
bir olgudur. Fiziksel olarak insanlar ayn› göz yap›s›na sahip olsalar da, bir nesne-
ye gözlerini çevirdiklerinde gördükleri fleyler farkl›d›r. Bu nedenle, yeniden vurgu-
S O R U S O R U
lamak gerekirse, görmek kültürel bir olgudur.
Ifl›k, foto¤raf›n resmetme tekni¤i için temel belirleyici ö¤e olmas›yla birlikte
D ‹ K K A Tgörsel alg›la- D‹KKAT
may› da yönlendirir.
N N
Foto¤raf çeken kifli, foto¤raf›n tekni¤ini bilerek ›fl›¤› yo¤urur. Yani nesnenin
içinde bulundu¤u ›fl›¤›, tekni¤i kullanarak duyarl› yüzeye aktar›r. Bunu yaparken
neyi gördü¤ü çok önemlidir. Foto¤raf makinesini, s›radan bir AMAÇLARIMIZ
insan gözü sadece AMAÇLARIMIZ
bir konuya bakmak için kullanabilir. Bu durumda çekilen foto¤raf, sadece o duru-
mu tesbit etmenin ötesine geçemez. Foto¤raf makinesinin yönlendirdi¤i olay ya da
durumda kendine özgü bir fleyi görebilmesi önemlidir. Birçok K ‹ Tkez A Pdenemesini K ‹ T A P
yapm›fl oldu¤um bir uygulamay› sizlerle paylaflmak isterim. Bir stüdyo ortam›nda,
on farkl› foto¤rafç›, bunlar›n foto¤raf makineleri ve objektifleri ayn›d›r. Konu ise
stüdyo ortam›nda ayd›nlatmas› yap›lm›fl, bir vitrin mankenidir. T E LOn
E V ‹ Zfoto¤rafç›;
YON ko- TELEV‹ZYON
nu, objektif, çekim konumu ayn› olmak flart›yla yirmi adet foto¤raf çekiyorlar.
Teknik, ›fl›k ve görmek nas›l bir süreç içinde birleflir? SIRA

‹ N T E RS‹ZDE
NET ‹SIRA
N T E RS‹ZDE
NET
3
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT
N N
TELEV‹ZYON ROGERT EFENTON.

LEV‹ZYON
‘Ölümün
Vadideki
Gölgesi’. 1855.
Klorür Kapl›
Kâ¤›t Bask›.
Foto¤raflar bas›l›p masa üzerine konuldu¤unda, yüzlerce foto¤raf içinde ayn›

SIRA S‹ZDE foto¤raf›n SIRA
bir benzeri
S‹ZDE ortaya ç›km›yor. Birbirine yaklaflan foto¤raflar olabiliyor,
ancak ayn›s›n› bulmak neredeyse imkâns›z bir durumdur. Bunun nedeni fludur:
Birçok foto¤rafç› ayn› optik düzenlemeye, belirli bir konuya bakm›fl olsa da, her
birinin gördü¤ü di¤erinden farkl›d›r. Foto¤rafç› aç›s›ndan bakmay› yönlendiren,
foto¤raf makinesinin optik sistemidir. Görmeyi yönlendiren ise foto¤rafç›n›n
S O R U kendisidir. S O R U
D‹KKAT Bakmak ve görmek

D ‹ K K A konusundan
T hareket ederek foto¤rafç›l›kta çok s›k kar›flt›r›lan bir du-
rumu aç›klamak gerekir: Görüfl aç›s› denildi¤inde, bir insan›n çevresinde net olarak
görebildi¤i aç›
SIRAanlafl›lmal›d›r. Bak›fl aç›s› denildi¤inde ise bir objektifin görebildi¤i aç› an-
N N
SIRA S‹ZDE S‹ZDE
lafl›lmal›d›r. Yani insan gözü görür, objektif ise optik yoluyla bakar.
Foto¤rafç›l›k aç›s›ndan görmek denildi¤inde anlaml› bir göz anlafl›l›r. Yani bir
Foto¤raf Karesi: Film
yüzeyindeki ya da say›sal olay ya da duruma yöneldi¤inde, optik yoluyla tasarlayabilen bir göz demektir. Fo-
teknolojide sensör üzerindeki
her bir görüntü. Bir di¤er to¤rafç› gözünü görebilecek flekilde terbiye etmelidir. Foto¤raf makinesiyle bir ko-
K ‹ T objektiften
anlam›, A P bakaca K ‹ T A P
nuya yönelen kifli, her bir foto¤raf karesini gördü¤ü fleylerle doldurur. Bu ressa-
yans›yan görüntünün alan›.
m›n bofl bir tuvale resim yapmas›na benzer. Görmek, fiziksel bir süreç sonucunda
ortaya ç›kmas›na karfl›n tamamen zihinsel bir süreçtir.
FOTO⁄RAFIN TEKN‹K SÜREC‹

Gizli Görüntü: Foto¤rafik Foto¤raf›n teknik süreci denildi¤inde anlafl›lmas› gereken fley; foto¤raf makinesiy-
duyarkatta, pozlama
‹NTERNET
sonunda oluflan, ancak
le bir konunun
‹ N T E R Nfoto¤raf›n
ET çekilmesi, bu flekilde optik yoluyla görüntüsünün yü-
gözle görülemeyen görüntü. zey üzerine kaydedilmesi, yüzey üzerine kaydedilen bu görüntünün, gerçek bir
Duyarkat (film) üzerindeki
gizli görüntü, gelifltirme
resim olarak yüzey üzerinde ortaya ç›kmas›d›r. Bu anlamda iki tane temel süreç
banyosunda gerçek söz konusudur: ‹lki foto¤raf makinesi arac›l›¤›yla bir konunun foto¤raf›n›n çeki-
görüntüye dönüflür.
midir. ‹kincisi ise foto¤raf makinesinde bir yüzey üzerine kaydedilen ve gözle gö-
rülemeyen bu gizli görüntünün gerçek gözle görülebilir bir resim hâline dönüfl-
türülmesidir. Bu iki aflamal› süreç foto¤raf›n temel sürecidir. Bir konunun foto¤-
raf makinesiyle ve optik yoluyla yüzey üzerine kaydedilmesi fizik bilimiyle ilgili-
fiekil 1.2
Foto¤raf›n Teknik
Süreci
KONU → FOTO⁄RAF MAK‹NES‹ → G‹ZL‹ GÖRÜNTÜ →

dir. ‹kinci aflama olan foto¤raf makinesinde bir yüzey (film) üzerine kaydedilen
hayali görüntünün gerçek görüntüye dönüfltürülmesi ise kimya bilimiyle ilgili sü-
reçleri içerir.
Günümüzde yani XXI. yüzy›lda foto¤raf teknolojisinin ulaflt›¤› düzey düflünül-
dü¤ünde, foto¤rafç›l›¤›n temel teknolojisiyle ilgili ayr›mlar da de¤iflmifltir. 1900’lü
y›llar›n son çeyre¤inden itibaren film kullanarak çekim yapan foto¤raf makineleri
ve karanl›k oda süreciyle elde edilen foto¤rafç›l›k sürecinin yerine say›sal foto¤- Say›sal Foto¤raf: Say›sal
yani dijital teknoloji
rafç›l›k geliflerek yayg›nlaflm›flt›r. Say›sal foto¤rafç›l›kla birlikte, film ve karanl›k kullan›larak yap›lan
oda süreci ortadan kalkm›flt›r. Bu anlamda tarihsel olarak foto¤rafç›l›¤›n teknik sü- foto¤rafç›l›¤›n genel ad›.
reci denildi¤inde iki önemli dönemden söz etmek gerekir: Film dönemi ve say›sal
(digital) dönem.
Foto¤rafç›l›k do¤rudan teknoloji yoluyla bir resmetme tekni¤idir. Bu nedenle Teknoloji: Belli bir teknik
alanda, bilimsel ilkelere
teknolojik düzenlemeleri, teknolojilere ba¤l› olarak ortaya ç›kan farkl› sistemleri dayanan tutarl› bilgi ve
ve bu sistemle özdeflleflen dönemleri çok iyi tan›mlamak ve bilmek gerekir. Tek- uygulamalar.
nolojiye ba¤l› olarak süreçler ve elde edilen sonuçlar de¤iflir. E¤er birbirinden fark-
SIRA S‹ZDE Sistem: De¤iflik ö¤elerden
SIRA S‹ZDE
l› iki teknolojik dönem söz konusu ise bunlar›n aç›kl›kla tan›mlanm›fl olmas› gere- oluflan ve belli bir ifllevi
kir. Baflka bir alandan bir örnek vermek gerekirse, el marifetiyle ocak üstünde ye- yerine getiren düzenek.
mek yapmak ile ayn› malzemeleri kullanarak ileri mutfak teknolojileriyle
D Ü fi Ü N E L ‹ M
yemek
yapmak ayr›m›ndan söz ediyoruz. ‹ki durumda da yemek elde edilir, ancak
uygulanan sistem tamamen birbirinden farkl›d›r. Bu iki farkl› sistem, kendine özgü
S O R U S O R U
farkl› teknolojileri de gerektirmektedir.
Kullan›lan teknolojiye ba¤l› olarak, günümüzde iki farkl› foto¤rafç›l›k D ‹söz

K K Akonusudur.
T Bu D‹KKAT
anlamda foto¤rafç›l›¤›n iki farkl› dönemi vard›r. Foto¤raf makinelerinde duyarl› yüzey ola-
N N
rak filmin kullan›ld›¤› teknoloji ve bu teknolojinin gerektirdi¤i süreçlerin yer ald›¤› foto¤-
rafç›l›k, Film Dönemi olarak adland›r›l›r. Foto¤raf makinelerinde duyarl› yüzey olarak sa-
y›sal sensörlerin kullan›ld›¤› ve say›sal teknolojinin gerektirdi¤i süreçlerin yer ald›¤› fo-
to¤rafç›l›k, Say›sal Dönem olarak adland›r›l›r. AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ
→ F‹LM BANYOSU → KART BASKISI → S‹YAH-BEYAZ FOTO⁄RAF

Foto¤rafç›l›k film teknolojisini kullanarak 1800’lü y›llar›n ortas›ndan itibaren ge-

liflerek yay›lm›flt›r. Foto¤raf makinesiyle görüntü film yüzeyi üzerine fizik bilimi
kurallar›na göre kaydedilir. Daha sonra bu film karanl›k oda sürecinde kimyasal ifl-
lemlerden geçirilerek ka¤›t yüzey üzerinde gerçek bir resim hâline dönüflür. Say›-
sal foto¤rafç›l›kta ise (1900’lü y›llar›n son çeyre¤inde yayg›nlaflmaya bafllam›flt›r)
foto¤raf makinesi, film döneminde oldu¤u gibi kullan›l›r, ancak film yoktur. Filmin
yerini say›sal teknolojinin ›fl›¤a duyarl› hücreleri alm›flt›r. Karanl›k oda süreci oldu-
¤u gibi ortadan kalkm›flt›r.
Foto¤rafç›l›kta film ve say›sal foto¤rafç›l›k denildi¤inde, asl›nda iki farkl› tekno-
lojik süreçten söz edilmektedir. Önce foto¤raf›n yeni teknolojisi olan say›saldan
bafllayal›m. Say›sal yani digital demek; verilerin, örne¤in foto¤raf makinesine giren
›fl›¤›n; farkl› bir sistemle ifllenmesi anlafl›lmaktad›r. Bu noktada flunu sormak gere-
kir: Verileri örne¤in foto¤raf makinesine giren ›fl›¤›, say›sal sistem d›fl›nda ifllemek
mümkün müdür? Bu anlamda, Analog ve Say›sal ad›yla bilinen iki farkl› veri iflle-
me sisteminden söz etmek gerekir.
Analog: Bir ayg›t ya da Analog denildi¤inde; sürekli ve kesintisiz olan, basamakl› ve kesintili olmayan
sistemle iliflkili olarak veri anlafl›l›r. Örne¤in, do¤ada hareket hâlinde olan ›fl›k ve ses dalgalar› sürekli ve
bilgilerin, verilerin fiziksel
temsilleriyle ilgilidir. kesintisizdir. Yani ›fl›k ve ses dalgalar›n›n kayna¤›ndan ç›k›fl› ç›k›fl biçimiyle kesin-
Kayna¤›ndaki biçimiyle, yani tisizdir. Say›sal denildi¤inde ise; basamaklara ayr›labilen, boy s›ras›na sokulabilen
sürekli ve kesintisiz olarak
kaydedilebilen, saklanabilen veri anlafl›l›r. Örne¤in, do¤ada kayna¤›ndan ç›kan ›fl›k ve ses dalgalar›n›n (0) - (1)
ve iletilebilen bilgi ve veri. say›lar›yla ya da Evet-Hay›r olarak basamaklara bölerek temsil etmektir. Analog ve
Say›sal: Verilerin say›larla say›sal ayr›m›n› basit bir örnek üzerinde görelim. Karfl›m›zdaki bir nesnenin ›fl›¤›-
ayr›lan sinyaller fleklinde n›n ölçümünü düflünelim. Analog ›fl›k ölçümünde, nesneden gelen ›fl›nlar bir sü-
gösterilmesi. Ifl›k ya da ses
dalgalar›n›n say›larla basa- reklilik içinde ›fl›kölçere ulafl›r ve ›fl›nlar ›fl›kölçerde geldi¤i flekliyle ifllenir. Say›sal
maklanm›fl veriler olarak ›fl›k ölçümünde ise nesneden gelen ›fl›nlar›n kayna¤›ndan ç›kt›¤› flekliyle de¤il, ra-
temsili. Örne¤in; kayna¤›n-
dan ç›kan bir sesin kesinti-
kamlara dönüfltürülerek ifllenir. Analog sistemde ›fl›nlar nitelik, say›sal sistemde ni-
siz olarak ilerleyen verilerin, celik olarak yap›land›r›l›r.
ikili say›larla tan›mlanarak
kaydedilmesi.
Sonuç olarak belirtmek gerekirse, foto¤rafç›l›kta filmden yola ç›kan sistem ve
teknolojik sürecin hakim oldu¤u bir dönem söz konusudur. Bunun ard›ndan ge-
len de say›sal sisteme özgü teknolojik süreçlerin hakim oldu¤u dönemdir. Bu iki
farkl› teknolojik sistemden yola ç›karak foto¤rafç›l›k, analog ve say›sal foto¤rafç›-
l›k olarak dönemlere ayr›lmaktad›r. Öte yandan görüntünün üzerine kaydedildi¤i
malzeme aç›s›ndan bak›ld›¤›nda da filmi temel alarak foto¤rafç›l›¤› dönemlere
ay›rmak mümkündür. Biz foto¤rafç›l›¤› ‘Film Dönemi’ ve ‘Say›sal Dönem’ olarak
ele alarak inceleyece¤iz. Bu ayr›mdan yola ç›karak, örne¤in film foto¤raf makine-
leri ve say›sal foto¤raf makineleri diye s›n›flama yapaca¤›z.
Temel foto¤rafç›l›k denildi¤inde de anlafl›lmas› gereken, film teknolojisiyle ilgi-
li süreçlerdir. Bu kitapta da film sisteminin kullan›ld›¤› foto¤rafç›l›k ele al›nacakt›r.
Temel foto¤rafç›l›¤›n teknik süreci; foto¤raf çekimi ve çekimi yap›lan filmin karan-
l›k oda sürecinde kâ¤›t yüzey üzerinde foto¤raf olarak ortaya ç›kart›lmas›ndan olu-
flur. Bu süreç fiekil 1.2’de görülmektedir. Foto¤raf› çekilecek konunun üzerinden
gelen ›fl›k dalgalar›, foto¤raf makinesinin objektifinde toplan›r. Objektiften foto¤raf
Pozlama: Ifl›¤a karfl› duyarl› makinesinin içine giren ›fl›k dalgalar› hem netlik hem de pozlama aç›s›ndan
malzemenin ›fl›ktan kontrol edilir. Yani netleme ve pozlama sistemleriyle film yüzeyi üzerindeki gö-
etkilenmesi.
rüntünün netli¤i ve ton de¤erleri düzenlenir. Bu flekilde çekim ifllemi sonucunda,
foto¤raf makinesinin içinde yer alan film yüzeyi üzerinde foto¤raf› çekilecek ko-
nunun görüntüsü kaydedilir. Çekim ifllemi sonucunda, film yüzeyine görüntü kay-
dedilir. Bu gözle görülemeyen gizli görüntüdür.
Çekim sonras›ndaki iki aflama, karanl›k oda süreci diye adland›r›lan film ban-
yosu ve foto¤raf kart›na bask› aflamas›d›r. Çekimi yap›lm›fl olan filmdeki gizli gö-
rüntünün, gerçek görüntüye dönüfltürülmesi film banyosu sürecinde gerçekleflir.
Bundan dolay› film yüzeyi üzerinde gerçek görüntünün (bu negatif bir görüntü-
dür) foto¤raf kâ¤›d›na pozitif olarak bas›lmas› süreci olan, foto¤raf kâ¤›d›na bask›
aflamas› yer al›r. Bu süreç sonunda iki tane temel ç›kt› söz konusudur. Birincisi ne-
gatif film, ikincisi son ç›kt› olarak foto¤raf kâ¤›d›na bas›m› yap›lm›fl foto¤raft›r.
‹leri teknik süreç iyi foto¤raf elde etmenin yolu mudur? SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
4
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT
N N
ALBERT SOUTHWORTH ve JOSIAH HAWES. y. 1850. Dagerreyotip.

Kitab›m›z›n bundan sonraki ünitelerinde foto¤rafç›l›¤›n teknik süreciyle ilgili bilgi-

leri s›ras›yla göreceksiniz. Bu aflamada yani girifl düzeyinde teknik süreci genel hatla-
r›yla bir kez s›ralamak istiyoruz. Bu ba¤lamda flu bafll›klardan söz etmek gerekir.
• Netleme sistemi
• Diyafram ve örtücü sistemleri
• Alan derinli¤i
• Pozlama
• Duyarl› yüzey
• Ifl›k ölçümü
• Konu belirleme
Netleme Sistemi: Foto¤raf makinelerinde teknik aç›dan do¤ru görüntü elde etmek
objektif yoluyla gerçekleflir. Objektifin sa¤lad›¤› görüntünün öncelikle net olmas› ge-
rekir. Farkl› uzakl›ktaki nesnelere bakt›¤›m›zda görme sistemimiz bu nesnelerin net
görülmesini sa¤lar. Önümüzdeki nesneler hareket halinde bile olsa görme sistemi-
miz bunlar› net olarak görür. Yani de¤iflen uzakl›¤a göre netlemeyi sa¤lar. Foto¤raf
makinesinin önünde farkl› uzakl›kta duran nesnelerin film yüzeyi üzerinde net gö-
rülmesini objektif gerçeklefltirir. Bunu yaparken objektifin içindeki optik sistem film
yüzeyine göre uzaklafl›r ya da yak›nlafl›r. Film yüzeyinden uzaklaflt›¤›nda yak›ndaki
nesneleri, yak›nlaflt›¤›nda ise uzaktaki nesnelerin net görülmesini sa¤lar.
Diyafram ve Örtücü Sistemleri: Diyafram›n küçülen-büyüyen delik fleklinde bir
aç›kl›k olarak ›fl›¤a duyarl› film yüzeyine düflen ›fl›¤›n miktar›n› belirler. Örtücü siste-
mi ise diyafram yoluyla gelen ›fl›¤›n hangi süre ile film yüzeyine ulaflaca¤›n› belirler.
Diyafram aç›kl›¤› “f” harfiyle “rakam” olarak belirlenir. Örne¤in, f 2.8, f 5.6, f 22 gibi.
Diyafram de¤erleri rakam olarak küçüldü¤ünde aç›kl›k olarak büyür. Rakam olarak
büyüdü¤ünde ise aç›kl›k olarak küçülür. Do¤al olarak diyafram de¤erleri rakam ola-
rak büyüdü¤ünde geçirdi¤i ›fl›k miktar› azal›r. Örtücü sistemi belirlenen zaman aral›-
¤›na göre aç›l›p kapan›r. Örtücü sistemi göreli olarak uzun süre aç›k kald›¤›nda, fo-
to¤raf makinesi önündeki hareketli nesnelerin net olarak, pozlanmas› sa¤lanamaz.
Hareketli nesnelerin görüntüsü ‘blur’ olarak adland›r›lan titrek flekilde kaydedilir.
Alan Derinli¤i: Belirlenen diyafram de¤erine göre kaydedilen görüntünün alan
derinli¤i ortaya ç›kar. Netlenen nesnenin önünde ve arkas›na belli bir alan›n net
görülmesini sa¤lar. Diyafram de¤erleri rakam olarak yükseldi¤inde bu alan genifl-
ler, rakam olarak azald›¤›nda ise bu alan da daral›r.
Pozlama: Ifl›¤a duyarl› yüzey olan filmin (say›sal teknolojide alg›lay›c›) diyaf-
ram ve örtücü sistemleri yoluyla do¤ru bir flekilde ›fl›ktan etkilenmesidir. Foto¤ra-
f› çekilen nesnenin içinde bulundu¤u ›fl›k konumuna göre diyafram ve örtücü de-
¤erleri belirleyerek görüntünün film yüzeyine kaydedilmesini sa¤lamakt›r.
Duyarl› Yüzey: Foto¤raf makineleri aç›s›ndan duyarl› düzey film ya da alg›lay›-
c›lard›r. Bu yüzeylerin ›fl›¤a duyarl›l›¤› önceleri ASA ve DIN olarak günümüzde ise
ISO de¤eriyle belirlenir. ISO de¤eri yükseldikçe duyarl› yüzeyin ›fl›¤a karfl› olan
duyarl›l›¤› artar. Yani yüksek ›fl›k ortamlar›nda düflük ISO de¤eri, az ›fl›k ortamla-
r›nda ise yüksek ISO de¤eri olan duyarl› yüzeyler tercih edilir.
Ifl›k Ölçümü: Foto¤raf çekerken ortam›n ›fl›k koflullar› ayd›nl›k ve karanl›k alanla-
r›n farkl› ya da uyumu do¤ru bir flekilde ölçülerek, diyafram ve örtücü sistemlerine
uygulanmas› gerekir. Bunu sa¤lamak için farkl› ölçüm yöntemleriyle ortam ›fl›k ölçü-
mü yap›labilir. Günümüzdeki foto¤raf makinelerinde bu ölçüm yöntemleri yer almak-
tad›r. Bu anlamda, noktasal, ve genel, ortalama vb. ›fl›k ölçümü yap›labilir. Yani orta-
m›n dar bir alan›n›, geneli ya da ortalamas› fleklinde ›fl›k ölçümü yap›labilir.
Konu Belirleme: Bu aflamaya kadar sözünü etti¤imiz bafll›klar, teknik süreçler-
le ilgilidir. Bu nedenle de bilimsel do¤rular konular›n anlafl›labilmesi ve uygulana-
bilmesi için kaç›n›lmazd›r. Hangi konunun foto¤raf›n›n çekilmesi söz konusu ol-
du¤unda ise bilimsel do¤rulardan söz etmek mümkün de¤ildir. Yazarlar yaflam›n
içindeki her konuyu, roman›, fliir, öykü fleklinde kaleme alabilirler. Ayn› flekilde
foto¤rafç› için de durum farkl› de¤ildir. Tabii ki foto¤raf›n da belli alanlar› söz ko-
nusudur. Bu alanlar, teknik konularda oldu¤u gibi bir s›n›rlama söz konusu ola-
maz. Bu anlamda foto¤rafç›, foto¤raf›n tekni¤inin ve görsel esteti¤in sa¤lad›¤› ola-
naklar› kullanarak özgür olarak davran›r.
N
IfiIK
A MA Ç Ifl›k ve yüzey üzerindeki görüntüyü aç›klamak.

3
‹nsano¤lunun yarad›l›fl›ndan bafllayarak do¤ada iç içe oldu¤u temel yap› tafllar›;
toprak, su, hava ve ›fl›kt›r. Toprak, su ve hava gibi insano¤lu ›fl›kla da hep ilgilen-
mifltir. Önceleri ›fl›ktan korkmufl, giderek ›fl›¤› tan›d›kça ›fl›¤› yönlendirmeye yönel-
mifltir. ‹nsan›n görme duyusu, yaflam›n› sürdürmesi için çok önemlidir. Görme du- Ifl›n: Hareket hâlindeki ›fl›k.
yusu, ›fl›kla birlikte vard›r. Ifl›k, görmeyle ilgili konular›n temelini oluflturur. En ba- Hareket eden, yani
ilerleyerek yay›lan ›fl›k
sit flekliyle, ›fl›k varsa görme vard›r; ›fl›k yoksa görme de yoktur. dalgalar›.
Görme duyu organ›m›z›n çal›flmas›n› sa¤layan ›fl›k, ses gibi bir kaynaktan dal-
ga fleklinde yay›lan enerjidir. Bir kaynaktan, örne¤in güneflten ç›kan ›fl›k, ›fl›n ad›
Dalga Boyu: Hareket halinde
verilen do¤ru çizgiler üzerinde yol al›r. Ifl›k ile ›fl›n› kar›flt›rmamak gerekir. Ifl›n, ›fl›- yay›lan ›fl›¤›n iki tepe
¤›n yay›lma durumudur. Daha basit bir flekilde aç›klamak gerekirse, hareket eden noktas› aras›ndaki uzakl›k.
yani ilerleyerek yay›lan ›fl›k dalgalar›na, ‘›fl›k ›fl›n›’ ya da ‘›fl›n’ denilmektedir.
Ifl›k için elektromanyetik ›fl›n›m diyebiliriz.
fiekil 1.3
Elektromanyetik ›fl›n›m, dalga fleklinde yay›lan
bir enerjidir. Bu dalgalar›n, dalga boyu ›fl›¤›n Dalga Boyu
niteli¤ini ortaya ç›kart›r. Dalga boyunun ölçü bi-
Dalga fleklinde
rimi nanometre (nm) dir. ‹nsanlar›n gördü¤ü ›fl›k yay›lan ›fl›¤›n bu
elektromanyetik tayf içinde beyaz ›fl›k olarak ad- hareketi s›ras›nda
land›r›lan bir bölümdür. Oysa ›fl›k çok genifl bir iki tepe noktas›
elektromanyetik tayf› içerir. Beyaz ›fl›k elektro- aras›ndaki
uzakl›¤a dalga
manyetik tayf›n 400 nm (mor) ile 700 nm (k›rm›-
Dalga Boyu boyu denir.
z›) aras›ndaki bölümdür. Elektromanyetik tayf
içinde; gamma, x, morötesi (ultraviolet), k›z›lö-
tesi (infrared) gibi insan gözüyle görülemeyen
farkl› dalga boylar›nda ›fl›klar da vard›r.
Ifl›k konusuyla ilgili olarak ›fl›n, dalga boyu, eletromanyetik tayf gibi genel
bilgiler ›fl›¤›n fiziksel yap›s›yla ilgili bilgilerdir. Foto¤rafç›l›kta, yani ›fl›kla resmetmek
de bu bilgiler üzerine yap›land›r›l›r.
Ünlü bir söz vard›r: “Kandiller söndü¤ünde bütün kediler gri görülür.” Bu sö-
zün teknik anlam› fludur: Ifl›k nesneleri fiziksel varolufllar›n›n alg›lanmas›n› sa¤lar.
Ifl›k güç olarak azald›¤›nda nesnelerin renkleri yok olur. Hatta ›fl›k giderek azal›p
yok oldu¤unda nesneler de görülemez. Demek ki ›fl›¤›n teknik bir özellik olarak
gücü önemli bir olgudur. Ifl›¤›n gücü bir teknik özellik olarak bilinmeden, bu özel-
li¤inin oluflturdu¤u etkiler de anlafl›lamaz. Çevrenizdeki nesnelere bak›n›z, ›fl›k de-
¤iflti¤inde nesnelerin alg›lanmas› da de¤iflir.
Oturdu¤unuz evinizin her hangi bir penceresinden foto¤raf› çekilecek bir ortam› belirle-
yin. Bu ortam›n bir gün içinde sabah›n erken saatlerinden bafllayarak gün karar›ncaya ka-
dar her saat bir foto¤raf›n› çekiniz. Bu çekimi yaparken, foto¤raf makinesini üçayak üze-
rine koyunuz ve objektifinizin aç›s›n› de¤ifltirmeyiniz. Sadece pozlamay› ortama göre dü-
zenleyiniz. Elde etti¤iniz 8-10 foto¤raf› yana koyunuz. Bu foto¤raflarda yüzey ve ›fl›¤›n de-
¤iflmesiyle ortaya ç›kard›¤› farkl› etkiyi göreceksiniz.
fiekil 1.4
Görülebilir Beyaz
Ifl›k Tayf›
Beyaz günefl ›fl›¤›

cam prizmadan beyaz ›fl›k
geçirildi¤inde k›rm›z›
k›rm›z›dan
bafllayarak mora turuncu
kadar renkler
s›ras›yla görülür. sar›
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE prizma yeflil
çivit mavi
mor
S O R U S O R U
D‹KKAT ‹nsan gözünün D ‹ Kgördü¤ü

KAT beyaz ›fl›k k›r›ld›¤› zaman çeflitli renklere ayr›l›r. Günefl ›fl›¤› ka-
ranl›k bir odada prizmadan geçirildi¤inde, prizmadan geçen beyaz ›fl›k; mor, çivit mavi,
yeflil, sar›, turuncu ve k›rm›z› renkli ›fl›nlara ayr›l›r. ‹flte bu renkli ›fl›n demetine tayf ad›
N N
verilir. Bu deneyi ilk kez 1666 y›l›nda Isaac Newton (1643-1727) yapm›flt›r.
AMAÇLARIMIZ Çevremizi kuflatm›fl olan ›fl›k dalgalar›, bofllukta düz olarak ilerler. Bir nesne-
AMAÇLARIMIZ
ye çarpan ›fl›k dalgalar›, nesnenin yap›s›na ba¤l› olarak ilerleyiflini yans›yarak, ya-
y›larak ve k›r›larak sürdürür. Ifl›k bir nesneye çarpt›¤›nda o nesneyi geçemez ise
K ‹ T A P K ‹ T ilerler.
yönü de¤iflerek A P Yani ›fl›k nesneye çarpar ve nesnenin yüzeyinden yans›ya-
rak yoluna devam eder. Buna ›fl›¤›n yans›mas› denir. Çevremizdeki nesnelerin yü-
zeyleri farkl› farkl›d›r. Baz›lar› parlak, baz›lar› da matt›r. Farkl› yüzey yap›lar› ve
TELEV‹ZYON ton de¤erleri
T E L Enedeniyle
V‹ZYON nesneler, üstüne düflen ›fl›¤› farkl› miktarlarda yans›t›r. Ör-
ne¤in, bir vitrin cam› üstüne düflen ›fl›¤› parlatarak yans›t›r. Yar› parlak bir yüze-
ye düflen ›fl›k ve yans›yan ›fl›k ayn›d›r. Koyu renkli ve mat bir duvara düflen ›fl›k,
azalarak yans›r. Yani nesnenin üstüne düflen ›fl›¤›n yans›mas› do¤rudan nesnenin
yüzeyi ile ilgilidir.
SIRA S‹ZDE Nesnenin üzerinde bulunan ›fl›k, foto¤rafç›l›k aç›s›ndan ne flekilde de¤erlendirilir?
SIRA S‹ZDE
5
Ifl›k dalgalar›, yar› fleffaf malzemelerden geçince bütün yönlere yay›larak ilerler.
Buna yay›lma denir. Ifl›k dalgalar›, cam ya da su gibi yar› geçirgen bir yüzeyle kar-
fl›laflt›¤›nda, yüzeyi geçen ›fl›k dalgalar› do¤rultusunu de¤ifltirerek ilerler. Buna k›-
S O R U r›lma denir. SHareket
O R U hâlindeki ›fl›¤›n bir yüzeyi geçtikten sonra yönünü de¤ifltirme-
sine k›r›lma denir. Ifl›¤›n k›r›lmas› konusuyla ilgili en bilinen örnek; yar›m su dolu
barda¤a doldurulmufl su ile havan›n s›n›r›n› oluflturdu¤u yüzeyde bir kafl›¤›n k›r›l-
D‹KKAT D‹KKAT
m›fl gibi görülmesidir.
Ifl›¤›n temel nitelikleriyle ilgili bilgileri flu bafll›klar alt›nda özetleyebiliriz:
N N
SIRA S‹ZDE SIRAkaynaktan
• Ifl›k bir S‹ZDE yay›lan enerjidir.
• Ifl›k hareket halindedir.
• Ifl›k dalgalar› düz olarak hareket eder.
• Hareket halindeki ›fl›k karfl›laflt›¤› yüzeye ba¤l› olarak; yans›yarak, yay›larak
ya da k›r›larak ilerler.
‹nsanlar›n renklerine göre ay›r›ma u¤ramas› toplumsal yaflam›n önemli sorunlar›ndan biridir. Foto¤rafç› bu konu-
ya baflka nesneler yoluyla gönderme yap›yor.
Foto¤raf çekerken nesnenin ya da konunun üzerindeki ›fl›k önemlidir. Unutmay›n, bir nes-
nenin üzerine düflen ›fl›kla yans›yan ›fl›¤›n miktar› farkl› olabilir. Mat bir nesne ›fl›¤›
emerken parlak yüzeyli bir nesne ise güçlendirerek yans›tabilir.
Çevremizdeki farkl› farkl› nesneleri düflünelim. Günefl ›fl›klar› pencere cam›n-

dan odam›za girer. Ayn› cam yerine buzlu cam oldu¤unda ise günefl ›fl›¤›n›n az bir
bölümü odam›za ulafl›r. Buzlu cam günefl ›fl›¤›n›n büyük bir bölümünü yans›tarak
yayar. Bir su birikintisine düflen günefl ›fl›¤›n›n çok az bir bölümü su içinde ilerler
bir bölümü ise yans›r. Koyu bir duvar›n üzerine düflen ›fl›¤›n büyük bölümü duvar
taraf›ndan emilir. Duvardan çok ›fl›k yans›maz. Bu konu, koyu renk kadife bir yü-
zey için de ayn›d›r. Kadife gelen ›fl›¤› neredeyse oldu¤u gibi emer ve ›fl›¤›n yans›-
mas› söz konusu de¤ildir.
Ifl›k sadece nesnelerin fiziksel olarak alg›lamalar›n› sa¤lamaz, rengin kayna¤›
da ›fl›kt›r. ‹nsan gözünün gördü¤ü beyaz ›fl›k, farkl› renkteki ›fl›klar›n birleflmesin-
den oluflur. Beyaz ›fl›k prizmadan geçirildi¤inde bir tarafta k›rm›z› di¤er tarafta ise
mavi-mor yer al›r. Beyaz ›fl›¤›n içindeki uzun dalga boyundaki ›fl›¤› k›rm›z› olarak,
k›sa dalga boyundaki ›fl›¤› mavi-mor olarak alg›lar›z. Renkli bir nesne, üzerine dü-
flen beyaz ›fl›¤›n kendi rengini içeren dalga boyundaki ›fl›¤› yans›t›r di¤erlerini
‹nsanlar içinde bulunduklar› mekânla var olurlar. Mekân›n içindeki nesneler çal›flan›n kiflili¤ini yans›t›r. Opti¤in
seçicili¤i yoluyla bu konu resmedilebilir.
D Ü fi Ü N E L ‹ M emer. Örne¤in,
D Ü fi Ü N Ek›rm›z›
L‹M bir elma ya da yeflil bir bitkinin var olan renkleriyle görül-
mesinin nedeni; elman›n üzerine düflen günefl ›fl›¤› içindeki k›rm›z› renkli ›fl›¤›, bit-
kinin ise yeflil renkli ›fl›¤› yans›t›p di¤er renkleri emmesidir. Bu nedenle, elmay› k›r-
S O R U S O R U
m›z›, bitkiyi yeflil görürüz.
D‹KKAT D ‹ K K A iki
Renk denildi¤inde T farkl› durum anlafl›l›r: Birincisi ›fl›k olarak renktir. Foto¤rafç›l›kta
renk denildi¤inde, ›fl›k olarak renk anlafl›l›r. ‹kincisi ise boya olarak renktir. Resim sana-
N N
SIRA S‹ZDE t›nda renk denildi¤inde
SIRA S‹ZDE ise boya olarak renk anlafl›l›r.
YÜZEY ÜZER‹NDE GÖRÜNTÜ

AMAÇLARIMIZ ‹nsano¤luAMAÇLARIMIZ
tarihin ilk günlerinden beri yüzey üzerine resmetmeyle u¤raflm›flt›r. Ma-
¤ara duvarlar›ndaki resimler bunlar›n ilk örnekleridir. Bunu yaparken, insano¤lu
hep yaflad›¤› do¤ay› gözlemlemifltir. Bu gözlemlerinden yola ç›karak yüzey üzerin-
K ‹ T A P de resmetme K ‹ konusuyla
T A P ilgili olarak da çeflitli geliflmeler söz konusudur. Örne¤in,
bir su birikintisinin yüzeyinde insan›n kendi resmini görmesi önemli bir gözlem-
dir. Yani su yüzeyindeki yans›malar insan için önemlidir. Bir nesnenin gölgesinin
TELEV‹ZYON baflka bir Tyüzey
E L E V ‹ Züzerinde
YON oluflmas› da önemlidir. Yüzey üzerinde ortaya ç›kan göl-
geler de yans›malar gibi her zaman insano¤lunun dikkatini çekmifltir. Evet, yans›-
malar ve gölgeler; bunlar yüzey üzerindeki bir tür resimler de¤il midir? Yans›mala-
‹NTERNET r›n ve gölgenin
‹ N T E R Nyüzey
ET üzerinde ortaya ç›k›fl›yla ilgili olarak, yaz›l› kaynaklara ba-
k›ld›¤›nda Sümerlerle ilgili metinlerde ›fl›k konusuyla karfl›lafl›l›r.

S O R U S O R U
Yans›malar ve gölgeler ›fl›k yoluyla yüzey üzerinde ortaya ç›kan resimlerdir.

D ‹ K K A TYans›malar ve D‹KKAT
gölgelerin belirleyici özelli¤i yüzey üzerinde kal›c› olmamalar›d›r. Bunlar çizerek, boya-
N N
yarak ya da bask› tekni¤iyle yap›lan resimler gibi yüzey üzerinde kal›c›
SIRA de¤ildir.
S‹ZDE SIRA S‹ZDE
Yans›malar ve gölgelerle ilgili olarak üzerinde durulmas› gereken önemli bir

ö¤e de izdüflüm, projeksiyon yoluyla yüzey üzerinde görüntü AMAÇLARIMIZ
oluflturma düflünce- AMAÇLARIMIZ
sidir. Yans›malar ve gölgeler bir izdüflüm olarak yüzey üzerinde ortaya ç›kar. ‹zdüflüm: Bir ›fl›k
Bir nesne arkadan ayd›nlat›ld›¤›nda, nesnenin izdüflümü yüzey üzerinde gö- kayna¤›ndan ç›kan ›fl›kla bir
K ‹ T A P nesne ya da konunun
K ‹ T A P
rüntü olarak ortaya ç›kar. Belirli bir kaynaktan ç›kan ›fl›k dalgalar› hareket ederek görüntüsünü bir yüzey
ilerlerken ›fl›k geçirmeyen bir nesneyle karfl›laflt›¤›nda bu nesneyi geçemez, nesne- üzerine yans›tmak.
Projeksiyon olarak da
nin d›fl›ndaki ›fl›k dalgalar› ilerleyerek yollar›na devam ederler ve ilk karfl›laflt›klar› adland›r›l›r.
yüzeye çarparak nesnenin izdüflümünü oluflturur. Nesnenin bütün yüzeyi ›fl›k ge-
çirmez ise, izdüflüm bir gölge fleklinde, yani karanl›k olarak oluflur. Nesnenin yü-
zeyinde yar› geçirgen bölgeler var ise, bu kez izdüflüm karanl›k bir gölge de¤ildir.
Farkl› tonlardan oluflur. Nesnenin izdüflümünün büyüklü¤ü ya ‹ N Tda
E R Nküçüklü¤ü
ET ise ‹NTERNET
›fl›k kayna¤›, nesne ve yüzey aras›ndaki uzakl›kla ilgidir.
Yüzey üzerinde ortaya ç›kan izdüflümler ikiboyutludur. Oysa do¤adaki bütün
nesneler üçboyutludur. Yüzey üzerindeki ikiboyutlu izdüflümlerden yola ç›karak
‘Gölge Oyunu’ gelifltirilmifltir. Gölge oyunu da di¤er izdüflümler gibi ›fl›k kayna¤›,
as›l nesne ve izdüflümün ortaya ç›kart›ld›¤› yüzeyden oluflur. Unutulmamas› gere-
ken konu fludur: Yüzey üzerinde izdüflümleri ortaya ç›kartan temel belirleyici ha-
reket eden ›fl›k dalgalar›d›r. Peki, hareket hâlindeki ›fl›ktan yola ç›karak, yans›ma-
lar ve gölgeler d›fl›nda yüzey üzerinde görüntü oluflturmak mümkün de¤il midir?
Yans›malar ve gölgeler do¤an›n kendi düzeni içinde ortaya ç›kan fleylerdir; ancak
insano¤lu bunlar›n benzerlerini kendisi de yapmaya yönelmifltir. Dikdörtgen küp
fleklinde, dört taraf› kapal› ve iç yüzeyi mat siyah bir kutu düflünün. Bu kutunun Karanl›k Kutu: Latince
küçük kenar›n› oluflturan yüzeyinin tam ortas›na i¤ne ile bir delik açal›m. Kutunun Camera Obscura. Foto¤raf
makinesinin çok eskilere
i¤ne deli¤i olan yüzü, ayd›nlat›lm›fl bir nesneye çevrildi¤inde nesneden yans›yarak uzanan bir türü. Dört taraf›
gelen ›fl›nlar i¤ne deli¤inde toplanarak kutunun içine girer ve kutunun karfl› yü- kapal› bir karanl›k odan›n,
bir duvar›n›n tam ortas›na
zünde nesnenin görüntüsü oluflturur. Basit ayg›t karanl›k kutu (Camera Obscura) bir delik aç›ld›¤›nda;
olarak adland›r›l›r. delikten giren günefl ›fl›¤›,
deli¤in karfl›s›ndaki duvara
Karanl›k kutu yoluyla yüzey üzerinde elde edilen görüntü, bir nesnenin yüzey yans›r böylece deli¤in
üzerindeki gerçek olmayan ‘hayali’ görüntüsüdür. Bu görüntü yans›malar ve göl- önündeki nesnelerin
görüntüsü, sa¤-sol ve alt-
geler gibidir. Kal›c› de¤ildir, geçicidir. Karanl›k kutunun, çal›flma
SIRAsistemi
S‹ZDE çok basit- üst ters olarakSIRA
duvar›nS‹ZDE
tir. Daha önce aç›klam›flt›k, nesneden yans›yan ›fl›k düz olarak ilerler. Karanl›k ku- yüzeyinde belirir. Karanl›k
kutu diye adland›r›lan bu
tuya nesneden gelen ›fl›nlar, i¤ne deli¤inde toplan›r ve kutunun içine girer. Kutu- basit ayg›t, on birinci
nun karfl› yüzüne çarpt›¤› yerde nesnenin alt-üst ve sa¤-sol ters görüntüsü oluflur. yüzy›lda Arap Dastronomi
Ü fi Ü N E L ‹ M
bilginlerince, günefl ve ay
Bu görüntü, zay›ft›r, keskin de¤ildir; i¤ne deli¤i nesneden yans›yan ›fl›¤›n çok az tutulmalar›n› izlemek için
S O R U kullan›lm›flt›r. S O R U
bir bölümünü toplayarak kutunun içine al›r.
Karanl›k kutuyu kullanarak yüzey üzerinde görüntü elde edilir. DörtD köflesi
‹ K K A T kapal› içine D‹KKAT
›fl›k s›zd›rmayan bu ayg›t, ›fl›k yoluyla yüzey üzerinde görüntü oluflturmay› sa¤lam›flt›r.
N N
Siz de bir karanl›k kutu yapabilirsiniz. Dört taraf› kapal› bir kutu al›n›z. Uzun kenar› 10-
15 cm. olabilir. Kutunun bir yüzüne tam orta noktas›ndan gelecek flekilde i¤neyle bir delik
aç›n. Deli¤in tam karfl› yüzüne ise deli¤i ortalayacak flekilde bir pencere aç›n. Bu pencereyi
de ayd›nger kâ¤›d› ile kaplay›n. Kutuya delikten giren ›fl›k dalgalar›, kutu içinde yol alarak
ayd›nger yüzeyine ulafl›r. ‹flte basit karanl›k kutunuz haz›rd›r. Bu kutuyu, özellikle gece oda
karanl›¤›nda televizyon ekran›na yöneltin ve bir süre bekleyin. Bakal›m ne göreceksiniz?
Karanl›k kutuda görüntünün oluflmas›n› sa¤layan, kutunun üzerindeki küçük

deliktir. Deli¤in çap› büyüdü¤ünde do¤al olarak daha çok ›fl›k kutunun içine girer,
ancak bu flekilde görüntünün niteli¤ini artt›rmak mümkün de¤ildir. Tersine deli¤in
SIRA S‹ZDE çap› küçüldükçe
SIRA S‹ZDE görüntünün kalitesi artar. Bu basit ayg›tta elde edilen görüntünün
niteli¤ini artt›rmak için deli¤in çap›n›n mümkün oldu¤u kadar küçük olmas› ve de-
likten giren ›fl›¤›n çok olmas› gerekir. Basit i¤ne deli¤inin nesnenin üzerinden ge-
len bütün ›fl›nlar› toplamas› mümkün de¤ildir; ancak delik yerine ›fl›¤› toplayan ba-
sit bir sistem olursa kutunun içine giren ›fl›¤›n miktar› artar böylece elde edilen gö-
S O R U
rüntü daha Snitelikli
O R U olur. Bunu sa¤layan sistem mercektir.
D‹KKAT Mercek, nesneler

D ‹ K K Aüzerinden
T gelen ›fl›klar›, düz bir yüzey üzerinde net olarak bir noktada
toplar. Nesnenin, üst ve alt›ndan, sa¤ ve solundan gelen ›fl›k merce¤i geçtikten sonra yüzey
üzerine tamamen ters olarak ulafl›r. Böylece, merce¤in önündeki nesnenin alt-üst ve sa¤-
N N
sol olarak tamamen ters olarak görüntüsü oluflur.
AMAÇLARIMIZ Farkl› AMAÇLARIMIZ

alanlardaki teknolojik geliflmelerin tarih içinde yeni kullan›mlar için
birlefltirildi¤i görülür. Karanl›k kutunun, mercekle birlefltirilmesi de böyle olmufl-
tur. Bu amaca yönelik çal›flmalar 1700’lü y›llar›n bafl›nda sonuçlanarak karanl›k
kutu mercek sistemiyle birlefltirilmifltir. Yüzey üzerinde görüntü elde etmeyi sa¤-
layan bu ayg›t›n, belirleyici temel ö¤eleri nedir? Bu ö¤e ›fl›kt›r. Ifl›k, kontrol edi-
lerek, yönlendirilerek, yo¤rularak yüzey üzerinde görüntü elde edilir. Karanl›k
kutu, ›fl›¤a özgü bir resmetme teknolojisidir. Ifl›¤›n do¤al ortam›nda dalga fleklin-
de ilerleyerek yay›lmas›n›n fark edilmesi, bu ayg›t›n gelifltirilmesinde önemli rol
oynam›flt›r.
‹NTERNET Karanl›k ‹ N Tkutuyla
E R N E T birlikte ortaya ç›kan anlay›fl, mercekle (optik yoluyla) çevreye
SIRA S‹ZDE bakmakt›r. SIRABunun S‹ZDE anlam› fludur: Tarihin ilk günlerinden beri yüzey üzerine resme-
den kifliler kendi gözüyle gördü¤ünü zihin sürecinden geçirerek, ellerini kullana-
rak yüzeye resmetmifltir. Karanl›k kutuyla birlikte, opti¤in verdi¤i görüntüden yo-
la ç›karak resmetmek bafllam›flt›r. Karanl›k kutuyla yüzey üzerine bir konuyu res-
meden kifli, sadece gözünün gösterdi¤ini de¤il, gözünün önündeki optikten gör-
S O R U S O R U
dü¤ünü resmeden kiflidir.
D‹KKAT Karanl›k kutunun

D ‹ K K Afoto¤rafç›l›k
T aç›s›ndan önemi foto¤raf makinesinin geliflmesini sa¤la-
yan süreci bafllatmas›d›r. Karanl›k kutu için foto¤raf makinesinin ilk aflamas› demek
N N
SIRA S‹ZDE do¤rudur. SIRA S‹ZDE
Karanl›k kutuyla birlikte, geleneksel resmetme anlay›fl› da yap›sal olarak de¤ifl-

AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ farkl› olarak karanl›k kutunun üretti¤i görüntünün belirleyi-
mifltir. Gelenekselden
ci ö¤eleri flöyledir:
• Görüntü optik yoluyla elde edilir.

• Görüntü yüzey üzerinde insan eliyle de¤il, alet marifetiyle oluflur.
• Yüzey üzerinde gerçe¤in t›pa t›p benzeri görüntü olarak üretilir.
• ‹nsan›n gözleriyle gördü¤ü fleyleri yatay ve dikey bir çerçeve içinde s›n›rlan-
d›rmas›yla ortaya ç›kan bir görüntü söz konusudur.
• Elde edilen görüntüde üçboyutlu nesneler, ikiboyutlu yüzey üzerinde optik
yoluyla küçültülmüfltür.
• Elde edilen görüntü yüzey üzerinde kal›c› de¤il, hayalidir. Gerçe¤in yüzey Yan›lsama: Bir fleyin ayg›t
üzerindeki yan›lsamas› olarak adland›r›l›r. yoluyla üretilerek gerçek
san›lmas›n› sa¤layan alg›
• Görüntü, as›l nesne ya da durumun fizik ortam›n› oldu¤u gibi temsil eder. yan›lmas›. Bir görünüflün
• Görüntünün ortaya ç›kma sürecindeki süre, ›fl›k h›z›d›r. Nesnenin üzerinden gerçek san›lmas›na neden
olan alg› yan›lmas›.
karanl›k kutuya gelen ›fl›k dalgalar› resmetme süresini belirler. Bu süre tari-
hin en h›zl› resmetme süresidir.
• Görüntünün kendisi olufltu¤u yüzey üzerinde kal›c› de¤ildir. Kal›c› olan gö-
rüntünün kâ¤›t üzerine çizilen resmidir.
Karanl›k kutu XVIII. yüzy›lda yüzey üzerinde elde edilen görüntüden kopya
yaparak ço¤alt›lmas› için kullan›lm›flt›r. Foto¤raf›n ortaya ç›k›fl› aç›s›ndan konuya
bak›ld›¤›nda 1700’lü y›llar›n sonunda karanl›k kutu arac›l›¤›ylaSIRA
yüzey S‹ZDE
üzerinde op- SIRA S‹ZDE
tik yoluyla görüntü elde etme süreci tamamlanm›flt›r. Fizik biliminin sa¤lad›¤› bil-
gilerle; mercek sistemi yani objektif, diyafram aç›kl›¤› kullan›labilir
D Ü fi Ü duruma
NEL‹M gelmifl- D Ü fi Ü N E L ‹ M
tir. Foto¤raf›n bulunuflunun gerçekleflebilmesi için karanl›k kutunun sa¤lad›¤› gö-
rüntünün bir yüzey üzerine kaydedilerek sabitlenmesi gerekmektedir. Bu geliflme-
S O R U S O R U
leri de kimya bilimi sa¤lam›flt›r.
Kitab›m›z›n içerik düzenlemesinin bu aflamas›nda Yüzey Üzerinde Görüntü D ‹ K K Abafll›¤›

T alt›nda D‹KKAT
foto¤raf makinesinin ortaya ç›k›fl sürecini gördük. Bu sürecin devam› olarak Foto¤raf Maki-
N N
neleri, Pozlama ve Kontrol Sistemleri, ve Objektifler konular›n› görece¤iz.
SIRA Bu konular foto¤-
S‹ZDE SIRA S‹ZDE
raf makinesi kullanarak film yüzeyi üzerinde görüntü elde etmeye yönelik teknik süreci içer-
mektedir. Daha sonra 6. ünitede görüntünün kaydedildi¤i yüzeyi yani Filmleri görece¤iz.
N
FOTO⁄RAF MAK‹NES‹
A MA Ç Foto¤raf makinesinin bulunuflunu ve temel özelliklerini aç›klamak.
4
Foto¤raf makinesi, foto¤raf›n resmetme ayg›t›d›r. Bafltan beri Tsözünü
E L E V ‹ Z Yediyoruz,
ON fo- TELEV‹ZYON
to¤raf ayg›t marifetiyle resmetme tekni¤idir. Bu yönüyle bak›ld›¤›nda foto¤raf›n
do¤rudan teknolojiyle ilgili oldu¤u kolayl›kla anlafl›labilir. Foto¤raf makinesi de bu
teknolojik sürecin bafllang›ç aflamas›n› oluflturur. Her makine gibi
‹ N T Efoto¤raf
RNET makine- ‹NTERNET
si de bir iflin gerçeklefltirilmesini sa¤layan bir ayg›tt›r. Yeni bir makinenin ortaya
ç›kmas›nda, bir taraftan evrim ve bilimsel geliflmeler öte yandan da bir ihtiyac›n or-
taya ç›kmas› önemlidir. Örne¤in; foto¤raf makinesi, yerin alt›ndan su ç›kar›lmas›
gibi temel bir ihtiyac›n karfl›lanmas›n› sa¤lamaz. Foto¤raf makinesi, teknolojik ve
bilimsel geliflmeler, sosyo-ekonomik ve kültürel güçler yan›nda, insan›n sürekli
sorgulayan hayal gücünün ürünüdür.
S O R U S O R U
D‹KKAT Foto¤raf makinesinin

D ‹ K K A T flekillenmesinde üç temel etken rol oynam›flt›r. Birincisi, içine ›fl›k
s›zd›rmayan dört taraf› kapal› kutu yani gövde. ‹kincisi, gövdenin içinde optik yoluyla ge-
len ›fl›¤› ideal görüntüyü sa¤layacak flekilde kontrol eden pozlama ve netleme sistemleri.
N N
Üçüncüsü ise optikten gelen ›fl›¤›n oluflturdu¤u görüntüyü kaydetmeyi sa¤layan ›fl›¤a du-
yarl› yüzey.
Foto¤raf makinesi, birbiriyle iliflkisiz gibi görünen optik ve ›fl›¤a duyarl› yüzeyi
(kimyasal yap›) bir ayg›t üzerinde birlefltirir. Bu ayg›t da di¤er makineler gibi ak›l
K ‹ T A P almaz düzeyde K ‹ T beceriklidir.
A P Birden çok mekanik süreç, birbiriyle iliflkili olarak ha-
rekete geçer ve çal›fl›r. Bir nesnenin üzerinden yans›yan ›fl›¤›n, karanl›k kutunun
merce¤inden içeriye girerek görüntüyü yüzey üzerinde oluflturmas› insan gözünün
TELEV‹ZYON T E L E V ‹ Z Ybenzemektedir.
çal›flma biçimine ON
‹nsan gözü, yanlar› ve arkas› ›fl›k geçirmeyen, ön duvar› saydam olan küre bi-
SIRA S‹ZDE çiminde birSIRA S‹ZDE ‹nsan gözüne gelen ›fl›k, gözün ön duvar›ndaki kornea ad›
organd›r.
verilen saydam bölümde k›r›larak göze girer. Kornea bölümünden geçen ›fl›k, iris
ile göz bebe¤ine ulafl›r. ‹ris nesneden gelen ›fl›¤›n gözün içine girmesi gereken
D Ü fi ÜS‹ZDE
SIRA NEL‹M DSIRA
Ü fi Ü NS‹ZDE
EL‹M
miktarda girmesini düzenlemektedir. Diyafram bu ifli, insan gözündeki iris gibi da-
iresel olarak büyüyen, küçülen aç›kl›kla sa¤lar. Objektiften giren ›fl›k diyaframdan
S O R U geçerek, foto¤raf S O R Umakinesinin arka duvar›ndaki ›fl›¤a karfl› duyarl› film yüzeyine
ulafl›r. Ifl›¤›n, film yüzeyi üzerine ulaflt›¤› noktada (odakland›¤› noktada) nesnenin
D‹KKAT görüntüsü ortaya D ‹ K K A ç›kar.
T Bu görüntü, gözün a¤tabakas›nda oluflan görüntüye ben-
S O R U S O R U
zer; hem alt-üst hem de sa¤-sol olarak terstir.
N N
D‹KKAT Foto¤raf makinesinin
D ‹ K K A T çal›flma sistemi bulunuflundan beri de¤iflmemifltir. Bir foto¤raf ma-
kinesi sistemi içinde yer alan temel bölümler flunlard›r: Karanl›k kutu (gövde), mercek
sistemi (objektif), ›fl›k kontrol sistemi (diyafram ve örtücü), bakaç ve görüntünün olufltu-
N N
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE
¤u yüzey (filmin yer ald›¤› yüzey).
AMAÇLARIMIZ
K ‹ T A P Karanl›k kutunun
K ‹ T Ageliflimi
AMAÇLARIMIZ P ve kullan›m alanlar›yla ilgili olarak bak›n›z; Levend K›l›ç, Fo-
to¤raf ve Sineman›n Toplumsal Tarihi, Dost Kitabevi Yay›nlar›, 2008, s. 52-62. Jonathan
Crary, Gözlemcinin Teknikleri: On Dokuzuncu Yüzy›lda Görme ve Modernite Üzerine
TKE L‹ ETV ‹ AZ YPO N TKE L‹E VT ‹ ZA Y POMetis
(çev. Elif Daldeniz), N Yay›nlar›, ‹stanbul, 2004, s. 38-80.
Foto¤raf makinesi kullanmak için uzmanl›k bilgisine ihtiyaç duyulmayan bir

TELEV‹ZYON T E Lyaflta
ayg›tt›r. Her E V ‹ Z Y insan
ON bu ayg›t› kullanabilir. Ayr›ca foto¤raf çekmek için çok ge-
liflmifl makinelere ihtiyaç da yoktur. En basit foto¤raf makinesiyle bile foto¤raf çe-
kilebilir. Foto¤raf makinelerinin büyüklü¤ü, teknolojisi, tasar›m biçimi birbirinden
farkl› olabilir, ancak daha önce belirtildi¤i gibi bütün foto¤raf makineleri de¤iflme-
yen üç temel elemandan oluflur:
1. ‹çeri ›fl›k s›zd›rmayan karanl›k kutu yani gövde
2. Net görüntü elde edebilmek için objektif
3. Görüntünün ortaya ç›kt›¤› ve üzerine filmin yerlefltirildi¤i bölüm.
Bu temel elemanlarla birlikte her makinede de¤iflmeyen üç temel kontrol siste-
mi vard›r:
1. Bakaç
2. Netleme
3. Pozlama
Ayn› amac› gerçeklefltirmeyi sa¤layan makinelerin farkl› biçimlerde üretilmesi

mümkün. Bu konu piyasa flartlar›n›n durumuna ba¤l› olarak üretilir. Foto¤raf ma-
kinesi satan bir dükkân›n vitrininde de ayn› amaca yönelik farkl› boyutlarda ve
farkl› kalitede tasarlanm›fl say›s›z makine görmek mümkündür. SIRA S‹ZDEüretim yel-
Genifl SIRA S‹ZDE
pazesi içinde yine de foto¤raf makinelerini s›n›fland›rmak mümkündür. Bakaç,
netleme ve pozlama sistemlerine göre; düflük, standart ve yüksek
D Ü fikalite
Ü N E L ‹ Molarak üre- D Ü fi Ü N E L ‹ M
tim niteli¤ine göre; sadece makinelerin boyutlar›na göre s›n›fland›rma yap›labilir.
En ak›lc› ve foto¤raf dünyas›nda en yayg›n olan› foto¤raf makinelerinin kulland›¤›
S O R U S O R U
film boyutuna göre s›n›fland›r›lmas›d›r.
Foto¤raf makineleri s›n›fland›r›l›rken sadece film kullanan makinelerD söz ‹ K K Akonusu

T olmufl- D‹KKAT
tur. Temel Foto¤rafç›l›k kitab›nda say›sal foto¤raf makineleri bu s›n›flaman›n d›fl›nda tu-
tulmufltur. Say›sal foto¤raf makineleri Say›sal Foto¤rafa Girifl ve Say›sal Foto¤raf Makineleri
N N
kitaplar›nda ele al›nacakt›r.
Foto¤raf makineleri kulland›¤› film boyutuna göre üç temel grupta toplan›r:

1. 35 mm. film kullanan makineler
2. Roll film kullanan makineler
3. Yaprak film kullanan makineler K ‹ T A P K ‹ T A P
Foto¤raf, makine marifetiyle yap›ld›¤› için foto¤raf çekmek isteyenlerin önce bir
foto¤raf makinesini belirlemesi gerekir. Onlarca farkl› makine içinden bir modeli
seçmek kolay de¤ildir. Teknik, estetik ve sat›n alma bedeli aç›s›ndan
T E L E V ‹ Z Y O35mm.
N film TELEV‹ZYON
kullanan foto¤raf makineleri hem yeni bafllayanlar için hem de ileri düzeyde foto¤-
rafla u¤raflanlar için do¤ru bir seçimdir. Bakaç, netleme ve pozlama sistemini ö¤-
renmek ve uygulamak aç›s›ndan bu makineler en kullan›fll› olan›d›r. Foto¤rafç›lar
da yayg›n olarak 35 mm. foto¤raf makinesini tercih ederler. Bir anlamda foto¤raf
makinesi denildi¤inde de ilk akla gelen 35 mm. foto¤raf makineleri anlafl›l›r.
Bu ünite kapsam›nda sözünü etti¤imiz farkl› foto¤raf makinelerini birbiriyle karfl›laflt›r›-

n›z. E¤er bu foto¤raf makinelerine sahip de¤ilseniz internet ortam›nda bunlar› bulabilir-
siniz. Bu foto¤raf makineleri objektif sistemleri, kullan›lan film boyutlar›n›n özellikleri,
gövde yap›lar› ve teknik özellikleri aç›s›ndan karfl›laflt›r›n›z. Bu incelemeyi yaparken ün-
lü foto¤raf sanatç›lar›n›n hangi nedenlerle bu foto¤raf makinelerine yöneldiklerini de ö¤-
reniniz.
fiekil 1.5
Karanl›k Kutudan Foto¤raf Makinesine Yüzey Üzerinde Görüntünün Ortaya Ç›kmas›
‹nsan Gözü. Yanlar› ve arkas› ›fl›k geçirmeyen ön duvar› saydam olan küre biçiminde bir organd›r. Kornea
bölümünde yani mercekten giren ›fl›k dalgalar› iristen geçerek a¤tabakas› üzerinde görüntüyü oluflturur.
Nesnenin alt ve üst noktalar›ndan gelen ›fl›klar a¤tabakas› (retina) üzerinde bafl afla¤› ve sa¤-sol ters olarak
nesnenin görüntüsünü oluflturur.
Karanl›k Kutu ve ‹¤ne Deli¤i Kutu. ‹çine ›fl›k s›zd›rmayan dört taraf› kapal› bir kutunun ön yüzündeki i¤ne
deli¤inden giren ›fl›k dalgalar› kutunun içinde görüntü oluflturur. Bu görüntü, süreci ve sonucu itibariyle insan
gözünün retina üzerindeki görüntüsüne benzer. Bu basit ayg›ttan ‹Ö V. yüzy›lda Çinli Filozof MO T‹ (‹Ö470-
391) söz eder. MO T‹ bu ayg›t›, ›fl›¤›n topland›¤› i¤ne deli¤i nedeniyle ‘Toplanma Yeri’ ya da ‘Kapal› De¤erli
Oda’ ad›n› vermifltir.
Karanl›k Kutu. Arap bilimi adam› ‹bnü’l-Heysem (‹S Karanl›k Kutu. 1544 y›l›nda Karanl›k kutuyla igili
965-1039/40) Karanl›k kutunun çal›flmas›n› yayg›nlaflm›fl bir çizim. Karanl›k kutunun günefl
aç›klad›¤› deneyini X. yüzy›lda gerçeklefltirmifltir. tutulmas›n› gösteren bir çizimi.
Ifl›¤›n do¤rusal olarak hareket etti¤ini kan›tlamaya
yönelik yapt›¤› deneyle ilgili çizim. (Topdemir, 2002,
s. 70’den uyarlayarak çizen F. Uçar.)
Karanl›k Kutu. Mercek sistemiyle birlefltirilmifl bir

karanl›k kutu (1781). Elle tafl›nabilen bu ayg›t, çizerek
kopya yapmak için kullan›lm›flt›r.
Mercek ve Görüntü. ‹nce kenarl› bir mercek beyaz bir

yüzeyin önüne tutuldu¤unda; merce¤in karfl›s›ndaki
nesneden gelen ›fl›k dalgalar› merce¤i geçer ve beyaz
yüzey üzerinde nesnenin görüntüsünü oluflturur.
Basit Foto¤raf Makinesi. Foto¤raf makinesi içine ›fl›k

s›zd›rmayan kutu (1) gövdeden oluflur. (2) Ifl›¤›
toplayan mercek sistemi yani objektif. (3) Ifl›¤› miktar
2 4
aç›s›ndan kontrol eden diyafram. (4) Ifl›¤› süre
5 aç›s›ndan kontrol eden örtücü sistemi. (5)
Görüntünün olufltu¤u yüzeyde yer alan ›fl›¤a duyarl›
3
film. (6) Foto¤raf› çekilecek konuyu görmeyi sa¤layan
bakaç sistemi.
1
35 mm. Foto¤raf Makinesi. Foto¤raf makinesi, insan

gözünün daha kaba halidir. Makinenin ›fl›k
s›zd›rmayan gövdesinde optik sistem (objektif) yer al›r.
Nesneden gelen ›fl›k dalgalar› objektif içinde yer alan
diyafram sisteminden ve gövde üzerindeki örtücü
sisteminden geçerek film yüzeyine ulafl›r. Film
yüzeyinde nesnenin sa¤-sol ve alt-üst ters olarak
görüntüsü oluflur.
35 mm. Foto¤raf Makineleri

Foto¤rafç›lar aras›nda onlarca y›ldan beri en yayg›n olarak 35 mm. makineler kul-
lan›l›r olmufltur. Bunun belirleyici nedeni bu makinelerin tafl›ma kolayl›¤› ve yar-
d›mc› araçlar›n›n çeflitlili¤idir. 35 mm. film kullan›ld›¤› için film boyutu makinenin
D Ü fi Ü N E L ‹ M ad› hâlineDgelmifltir.
Ü fi Ü N E L ‹ M Bu makinelerin görüntü boyutu 24x36 mm. dir. Söz konusu
oran, görüntü düzenleme aç›s›ndan çok uygun bir orand›r. 35 mm. filmin her bir
kaseti içinde 36 kare yer al›r. Bu konu da maliyet aç›s›ndan uygun bir durum or-
S O R U S O R U
taya ç›kart›r.
D‹KKAT 35 mm. foto¤raf

D ‹ K Kmakinelerinin
AT üç farkl› modeli vard›r: (1) Sabit objektifli, (2) Refleks
foto¤raf makineleri ve (3) Telemetreli foto¤raf makineleri.
N N
35 mm. Sabit Objektifli Foto¤raf Makineleri
Özelikle 1960 ve 1970’li y›llarda yayg›n olarak kullan›lan, günümüzde kompakt ma-
AMAÇLARIMIZ kineler diye adland›r›lan modellerdir. Bunlar kontrol sistemleri otomatik olarak ça-
AMAÇLARIMIZ
l›flan makinelerdir. Netleme sistemi de genellikle otomatik ya da belirli uzakl›klara
göre iflaretlenmifl netleme bilezi¤iyle yap›l›r. Bu makinelerin bir di¤er belirleyici
K ‹ T A P özelli¤i de Kbakaç
‹ T Asistemiyle
P ilgilidir. Bu basit makinelerde konu do¤rudan bakaçtan
görülür. Yani foto¤raf çekerken, foto¤rafç› konuyu bakaçtan görür; görüntü ise ob-
jektif yoluyla oluflur. Yani foto¤rafç›n›n gözüyle objektif ayn› fleyi görmez.
35 mm. Tek Objektifli Refleks Foto¤raf Makineleri
Bu foto¤raf makineleri foto¤raf dünyas›nda ‹ngilizce ad›n›n k›salt›lmas› olan SLR
(Single Lens Reflex-tek objektifli refleks) olarak adland›r›l›r. SLR yayg›n olarak kul-
‹NTERNET lan›lan ve ‹çok
N T E Rbilinen
NET bir foto¤raf makinesi modelidir. Uzun ve karmafl›k gibi gö-
fiekil 1.6
35 mm. Tek Gövde Pentaprizma

Objektifli Refleks
Foto¤raf Makinesi
Kesiti
Objektif
Örtücü Hareketli
Çekilmifl Mekanizmas› Flafl
Film Ayna Çekilmemifl
Yuvas›
Diyafram Film
Sistemi
fiekil 1.7
35 mm. Tek Objektifli Refleks Foto¤raf Makinesinin Çal›flmas›
1. Ayna objektifin arkas›nda 45 derecelik

bir aç›yla as›l› olarak durur.
Makinenin bu normal durumudur.
1 Diyafram tamamen aç›kt›r. Bu flekilde
konu bakaçtan görülerek netleme
yap›l›r.
2. Çekim dü¤mesine bas›ld›¤›nda ayna

as›l› oldu¤u yerde yukar›ya do¤ru
hareket eder ayn› anda diyafram
2 belirlenen aç›kl›¤a örne¤in f5.6
konuma gelir.
3. Diyafram belirlenen aç›kl›¤a geldikten

sonra bakaçtan belirlenen konunun
görüntüsünün film yüzeyine düflmesi
için örtücü aç›l›r. Örne¤in 1/125
3 örtücü h›z›nda örtücü aç›larak filmin
pozlanmas›n› sa¤lar. Bu durumda
ayna tamamen yukar›ya kalkt›¤› için
foto¤raf çeken bakaçtan hiçbir fley
göremez. Örtücü h›z› olan 1/125
süresinde bakaç tamamen kapal› kal›r.
4. Örtücü pozlama süresini

tamamlad›ktan sonra yeniden
kapan›r. Diyafram de¤eri halâ
4 belirlenen aç›kl›ktad›r.
5. Sonuçta ayna ve diyafram yeniden

eski konumlar›na geri döner. Bu
flekilde yeniden bakaçtan netleme
ifllemi ve görüntü düzenlemesi
5 yap›labilir.
rünen ad› foto¤rafç›l›kta belli bir sistemi tan›mlar. Bu makinelerde, objektiften gi-
ren ›fl›k, bir ayna sisteminden yans›yarak foto¤raf çekenin gözüne yani bakaca ula-
fl›r. Bu sistemin yer ald›¤› makinelere, refleks foto¤raf makineleri denir. Bu maki-
neler, tek objektiflidir; çünkü tek objektif hem bakaçtan konuyu görmeyi hem de
Refleks Sistem: Bakaçtan foto¤raf› çekmeyi sa¤lar. Refleks sistem, foto¤raf makinelerinde yayg›n olarak
görülerek netlemesi yap›lan kullan›l›r. Sistemin üç temel eleman› vard›r: Hareketli bir ayna, buzlu netleme ca-
görüntüyü, sabit ya da
hareketli aynayla, netleme m› ya da ekran› ve befl köfleli cam prizma ya da pentaprizma.
cam›na ve ayn› zamanda 35 mm. tek objektifli refleks foto¤raf makinelerinin ço¤u de¤iflebilir objektifli-
film yüzeyine yans›tan
sistem. Refleks foto¤raf dir. Objektif, makinenin gövdesine özel bir sistemle ba¤lan›r, bu sisteme bayonet
makinesine ad›n› veren ad› verilir. Bu makinelerde netleme objektifin üstünden, objektifin içindeki mer-
sistem.
ceklerin film yüzeyine do¤ru ileri geri kaymas›yla yap›l›r. Bütün objektiflerde di-
yafram sistemi vard›r. Bakaçta netlemenin kolay yap›labilmesi için (fiekil 2.4/4 ko-
numu) diyafram en aç›k (en yüksek ›fl›kl›l›k) konumundad›r. Bu makinelerin he-
men hemen hepsinde odak düzeyli örtücü (perde örtücü) sistemi kullan›l›r. Foto¤-
raf çekme aflamas›nda örtücü, diyafram ve ayna s›ral› olarak birlikte çal›fl›r. Ifl›k öl-
çümü ise bu makinelerde ço¤unlukla do¤rudan objektiften giren ve netleme cam›-
na ulaflan ›fl›k üzerinden yap›l›r. Bu flekilde, foto¤raf çeken objektife giren yani
film üzerine düflen ›fl›¤› ölçme olana¤›n› bulur.
Telemetreli Foto¤raf Makineleri

35 mm. tek objektifli refleks foto¤raf makinelerin günümüzde çok yayg›n oldu¤u-
nu belirtmifltik. Buna ra¤men baz› foto¤rafç›lar refleks makineleri tercih etmezler.
Telemetreli makineler de bakaçtan bak›ld›¤›nda, konu objektifin içinden de¤il,
do¤rudan bakaç sistemi yoluyla görülür. Ayn› zamanda konunun makineye olan
uzakl›¤› da do¤rudan bakaçtan belirlenir.
Bu makinelerin bakaç sistemi insan gözünün çal›flmas›na benzer. Bir konuyu
gözlerimizle iki farkl› noktadan görürüz, bu iki bak›fl aç›s› bir üçgenin köfleleri ola-
rak düflünülürse konu üçüncü köflede yer al›r. Bir nesneyi iki gözümüzle farkl› aç›-
lardan görmemize ra¤men bu iki görüfl bir noktada birleflir ayn› zamanda her bir
göz bize nesnenin uzakl›¤› hakk›nda bilgi verir. Telemetreli makinelerde netleme
gözlerimizi gibi çal›fl›r; çifte bak›fl aç›s›ndan konunun elde edilen iki görüntüsü ba-
kaca ulafl›r. Netleme yapmak için objektifin netleme bilezi¤i çevrildi¤inde iki bak›fl
noktas›ndaki prizmalar döner ve iki bak›fl aç›s›ndan gelen çift görüntü üst üste ça-
k›flarak tek bir görüntü haline gelir. Bu sistemde konunun uzakl›¤› iki farkl› bak›fl
aç›s›ndan ölçülür. Bu netli¤in do¤ru olmas› aç›s›ndan baflar›l› bir sistemdir.
SLR foto¤raf makinelerinde konunun pentaprizma ve ayna yoluyla objektifin
içinden görülmesi, bir tür dolayl› bir bak›fl sa¤lar. Yani bakaçtan bakan göz, konu-
yu makine içindeki yans›t›c› yüzeyler yoluyla görür. Ayr›ca pozlama s›ras›nda ya-
ni ayna kapand›¤›nda, foto¤rafç› konuyu göremez. Oysa telemetreli sistem, foto¤-
rafç›ya do¤rudan bir bak›fl aç›s› sa¤lar. Bakaçtan bakan göz hiçbir arac› sistem ol-
madan do¤rudan konuyu görür. Baz› usta foto¤rafç›lar, telemetreli makinelerin
do¤rudan bak›fl sisteminin konuyla çok daha s›cak iliflki kurma olana¤› sa¤lad›¤›-
na inanmaktad›rlar. Söz konusu olan bu etki birçok usta foto¤rafç›n›n çal›flmas›n-
da görülür.
Telemetreli 35 mm. foto¤raf makinelerinde özellikle genifl aç›l› objektif kulla-
n›ld›¤›nda, bu makinelerle netlik yapmak, refleks makinelere göre daha kolayd›r.
Öte yandan düflük ›fl›k koflullar›nda telemetreli makinelerle netlik yapmak refleks
makineler kadar kolay de¤ildir.

S O R U S O R U
35 mm. foto¤raf makineleriyle ilgili olarak s›k sorulan soru fludur: DRefleks
‹ K K A T mi, telemet- D‹KKAT
reli mi, hangi makineyi tercih etmek gerekir? Netleme sistemi aç›s›ndan telemetreli ma-
kineler karmafl›k olmas›na ra¤men üstünlü¤ü vard›r. Pozlama aç›s›ndan yine telemetreli
N N
makineler sürekli bakaçtan görüntü sa¤lar ve ayna sistemi olmad›¤› için sessiz çal›fl›r.
Öte yandan telemetreli makineler refleks makinelere göre çok hafiftir. Bütün bu olumlu
özelliklerine ra¤men 35 mm. makinelerde yayg›n kullan›mda olan ise refleks foto¤raf
makineleridir.
Roll film kullanan orta boy foto¤raf makinesiyle çekilmifl bir foto¤raf 35 mm. foto¤raf
makinelerine göre daha a¤›r olan bu makinelerin belirleyici özelli¤i görüntü alan›n›n büyük
olmas›d›r.
Pentaprizma
Hareketli ayna
Hareketli ayna
Film
Örtücü
Objektif
35 mm. Tek Objektifli Refleks Foto¤raf Makinesi
En yayg›n kullan›lan foto¤raf makinesidir. De¤iflebilir objektif özelli¤i bu makinelerin farkl›

alanlarda kullan›lmas›na f›rsat vermektedir. Otomatik pozlama ve netleme özellikleri bu
makinelerin kullan›m›n› kolaylaflt›rmaktad›r. 35 mm. foto¤raf makineleri için normal objektif 50
mm.dir. Bunun alt›ndaki örne¤in 35 mm. ya da 28 mm. genifl aç›l› objektif; 80mm., 135 mm. ya
da 200 mm. objektifler ise tele objektiftir.
Bakaç
Film
Objektif
35 mm. Telemetreli Foto¤raf Makineleri
Kullan›lan film boyutu 35 mm. oldu¤u için film boyutuyla ilgili özellikleri refleks foto¤raf
makineleriyle ayn›d›r. Belirleyici özelli¤i netleme sistemidir. Usta foto¤rafç›lar bu makineyi iki
nedenden tercih ettiklerini söylemektedirler: ‹lki foto¤rafç›n›n çekilen konuyla daha s›cak iliflki
kurmay› sa¤lamas›. ‹kincisi ise refleks makinelere göre daha hafif, sessiz çal›flmas› ve kullan›fll›
olmas›d›r. Bu makineler de de¤iflebilir objektiflidir ve farkl› pozlama seçenekleri vermektedir.
Bakaç
Film Tafl›y›c›
Gövde
Objektif Netleme
Roll Film Foto¤raf Makineleri
Orta boy foto¤raf makinelerinin kullan›m amac› roll filmin sa¤lad›¤› olanaklar nedeniyledir.
Bu filmlerinin 6x4,5 cm.’den bafllayarak 6x6 cm. ve 6x7 cm. boyutlar›nda görüntü sa¤lamas›
çok önemlidir. Ayr›ca bu makinelerin ço¤u elde tafl›nabilir. Yani sa¤lad›¤› yararlar›yla birlikte
a¤›r olmayan makinelerdir. Roll film foto¤raf makinelerinde 6x4,5 cm. ve 6x6 cm. makineler
için 75 ya da 80 mm. 6x7 cm. makineler için ise 90 mm. normal objektiftir. Objektiflerin en
büyük diyafram aç›kl›¤› 35 mm. objektiflere göre iki diyafram daha küçüktür.
Körük
Objektif
Film
Tafl›y›c›
Netleme
Yaprak Film Foto¤raf Makineleri
Yüzey üzerinde en büyük boyutlu görüntü sa¤layan bu makineleri üçayak üstünde kullanmak
gerekir. Netleme sistemi gövdenin hareketiyle sa¤lan›r. Netli¤i en yüksek görüntü bu
makinelerle elde edilir. Bu makinelerin kullan›lmas› için teknik bilgi yan›nda uygulama
becerisi de gerekir.
Roll Film Foto¤raf Makineleri

35 mm. foto¤raf makineleri çok yayg›n olmas›na ra¤men, birçok foto¤rafç› 35 mm.
den büyük film boyutunu tercih eder. 35 mm. foto¤raf makinelerinde elde edilen
görüntünün boyutu 24x36 mm.dir. Roll filmler ise 6x4,5 cm., 6x6 cm. ve 6x7 cm.
boyutlar›nda görüntü sa¤lar. Bunun anlam› fludur: Roll film, 35 mm.ye göre üç-befl
kez büyük görüntü sa¤lar. Do¤al olarak da görüntü kalitesi çok yüksektir. Roll film
kullanan makineler, orta boy foto¤raf makineler olarak da bilinir.
Roll film boyutu standartt›r. Filmin 6 cm. olan eni kullan›larak, bu makinelerde
üç farkl› boyut elde edilir. Bunlar, 6x4,5 cm., 6x6 cm. ve 6x7 cm. dir. Standart roll
film (120 film diye adland›r›l›r) 6x4,5 cm. kullan›ld›¤›nda 15 kare, 6x6 cm. olarak
12 kare, 6x7 cm. olarak ise 10 kare görüntü elde edilir.
Bu makineler flu temel elemanlardan oluflur: (1) Gövde, genellikle kutu fleklin-
dedir, (2) de¤ifltirilebilir bakaç sistemi, (3) de¤ifltirilebilir objektifler ve (4) gövde-
ye film tak›lmas›n› sa¤layan film tafl›y›c›lar. Gövde üzerinde refleks sistem baz› mo-
dellerde de örtücü sistemi yer al›r. Objektif, bakaç ve film tafl›y›c› gövde üzerine
eklenir. Bu nedenle gövde çok farkl› amaçlara uygun olarak tasarlanm›flt›r. Orta
boy foto¤raf makinelerinin belirleyici bir fark› da bakaç sistemindedir. E¤er bakaç
sisteminde pentaprizma yoksa bakaçtaki görüntü terstir ve makine sa¤a çevrildi-
¤inde bakaçtaki görüntü sola döner. Foto¤raf çekimi s›ras›nda ise ayna kalkt›¤›n-
D Ü fi Ü N E L ‹ M da bakaç tamamen
D Ü fi Ü N E L ‹ Mkaranl›kta kal›r.
Bu makinelerin kendisine özgü bir di¤er özelli¤i de kulland›¤› film boyutuyla
ilgilidir. Ayn› gövde üzerine farkl› film tafl›y›c›lar tak›larak 6x4,5 cm., 6x6 cm. ve
S O R U S O R U
6x7 cm. boyutlar›nda görüntü elde etmek mümkündür.
D‹KKAT Orta boy foto¤raf

D ‹ K Kmakinelerindeki
AT örtücü sistemi genellikle objektif üzerinde yer al›r. Ya-
ni bu makinelerin objektiflerinde 35 mm. objektiflerinden farkl› olarak örtücü sistemi
vard›r. Diyafram sistemi fleklinde aç›l›p kapanan bu örtücü sistemine yaprak örtücü denir.
N N
Bu nedenle orta boy foto¤raf makinelerinin objektiflerinin piyasa de¤eri di¤er objektifle-
re göre daha yüksektir.
Yaprak Film Foto¤raf Makineleri
35 mm. ve roll film kullanan makinelerden ayr› olan bu tür içinde yer alan makine-
K ‹ T A P lere büyükKboy ‹ T foto¤raf
A P makineleri denir. Bu makinelerde tek tek plaka fleklindeki
yaprak filmler kullan›l›r. Do¤al olarak yaprak filmin özelli¤i nedeniyle; elde edilen
görüntünün boyutu büyüktür, niteli¤i yüksektir. Bu makinelerin sistemi karanl›k ku-
TELEV‹ZYON T E L Eobscura)
tuya (camera V ‹ Z Y O N benzeyen çok basit bir sistemden oluflur. Kutu fleklinde basit
bir gövdenin, önünde körük sistemi ve ona ba¤l› objektif arkas›nda ise film tafl›y›c›
sistemi yer al›r. Körük ve gövde sistemi bir ray üzerinde hareket eder. Baz› model-
‹NTERNET lerde gövde,
‹ N T Esadece
R N E T körük sistemi ileri-geri hareket ederken baz› modellerde de
hem körük hem de gövde hareketlidir. Örtücü sistemi ise objektif üzerindedir.
Bu makineler belirli bir amaca yönelik olarak kullan›l›r. Tercih edilmesinin te-
mel belirleyici nedeni, kullan›lan filmin boyutudur. Yaprak film ile hem teknik
hem de estetik olarak çok nitelikli görüntü elde edilir. Ayr›ca, perspektif konusu-
nun öne ç›kt›¤› çal›flmalarda bu makineler bir zorunluluktur. Gövde ve körü¤ün
hareketiyle istenilen perspektif etkisi elde edilebilir.
SIRA S‹ZDE Görüldü¤ü gibi

SIRA35 mm.’den bafllayarak çeflitli foto¤raf makineleri vard›r. Merakl› bir kifli-
S‹ZDE
6 nin makine seçerken yapmas› gereken nedir?
S O R U S O R U
D‹KKAT D‹KKAT
‹¤ne Deli¤i ve Objektif
‘Portre’. ‹¤ne deli¤i foto¤raf makinesi çekimi. ‘Portre’. 35 mm. foto¤raf makinesi çekimi.
Yukarda görülen iki foto¤raf, kitab›n yazar› taraf›ndan çekilmifltir. Bu iki portreye dikkatli bak›ld›¤›nda
yap›sal bir farkl›l›k görülür. Bunun kayna¤› kullan›lan foto¤raf makinesiyle ilgilidir. Soldaki foto¤raf i¤ne
deli¤i foto¤raf makinesiyle çekilmifltir. 35 mm. bir foto¤raf makinesini objektifi ç›kart›lm›fl ve objektif
yerine, objektif yuvas› ›fl›k geçirmeyen bir siyah kartonla kapat›lm›flt›r. Bu karton kenarlar›ndan ›fl›k
s›zd›rmayacak flekilde, objektif yuvas›na siyah elektrik band›yla s›vanm›flt›r. Bu flekilde makinenin
gövdesi bir kartonla kapat›larak dört taraf› kapal› bir kutu flekline dönüflmüfltür. Objektifin yerini alan
kartonun tam orta noktas›na ince uçlu bir i¤ne ile pürüzsüz bir delik aç›lm›flt›r. Bu flekilde elde edilen
i¤ne deli¤i foto¤raf makinesiyle, 400 ISO film ve 15 saniye süreyle pozlama yap›lm›flt›r. Foto¤raf güçlü
›fl›k kaynaklar›n›n yer ald›¤› bir televizyon stüdyosunda çekilmifltir.
Sa¤daki portre ise soldaki foto¤raf›n ›fl›k ortam›nda 35 mm. refleks foto¤raf makinesiyle çekilmifltir.
400 ISO film, 50 mm. objektif, pozlama de¤eri örtücü h›z› 125, f16’d›r. Makine marifetiyle elde edilmifl
olan bu iki foto¤rafa bakarak, ›fl›¤›n teknik süreç içinde yüzlendirilmesiyle ilgili çok fley söylenebilir. Bu
anlamda temel belirleyici ö¤e optik sistem yani objektif yoluyla ›fl›¤›n yo¤rulmas›d›r.
Özet
NA M A Ç
Foto¤raf›n toplumsal yaflam içindeki yerini ay›rt N
A M A Ç Ifl›k ve yüzey üzerindeki görüntüyü aç›klamak.
1 etmek. 3
Hareket halindeki ›fl›k, karfl›laflt›¤› yüzeye ba¤l›
Foto¤raf günümüz insan›n›n yaflam›ndaki vazge-
olarak; yans›yarak, yay›larak ya da k›r›larak iler-
çemeyece¤i temel ö¤elerden biridir. ‹nsanlar fo-
ler. Karanl›k kutu, içine ›fl›k s›zd›rmayan ve bir yü-
to¤raf makinesiyle gördüklerini, yaflad›klar›n› sa-
zünde bir delik bulunan basit bir ayg›tt›r. Delikten
dece kendileri için de¤il baflkalar› için de belge-
içeriye giren ›fl›k, kutu içinde nesnenin sa¤-sol ve
ler. Foto¤raf belgeleme özelli¤ini hep korumufl-
alt-üst ters olarak görüntüsünü oluflturur. Karanl›k
tur. Foto¤raf bir teknoloji olarak insan yaflam›n›
kutu yoluyla elde edilen görüntü, gerçek de¤ildir.
do¤rudan etkilemifltir. Foto¤rafla birlikte insa-
Elle tutulamaz. Karanl›k kutu, optik yoluyla res-
no¤lu çok uza¤›ndaki durum ve olaylar› sanki
metmeyi bafllatm›flt›r.
yan›ndaym›fl gibi alg›lamaktad›r.
Karanl›k kutuyla birlikte, geleneksel resmetme an-
Foto¤raf, sözcü¤ünü ilk kez Sir John F. W. Hers-
lay›fl› da yap›sal olarak de¤iflmifltir. Karanl›k ku-
chel kullanm›flt›r. Foto¤raf, Yunanca photos ‘›fl›k’
tuyla elde edilen görüntü kendisine özgüdür. Ay-
ve graphos ‘çizmek’ sözcüklerinin birleflmesin-
g›t yoluyla elde edilen bu görüntü gerçe¤e t›pa t›p
den oluflan Photography (‹ngilizce) karfl›l›¤›d›r.
benzer. Foto¤raf›n bulunuflunun gerçekleflebilme-
Foto¤raf, ›fl›k yoluyla resmetmedir. Foto¤raf›n
si için karanl›k kutunun sa¤lad›¤› görüntünün bir
bulunuflu sürecini üç belirgin döneme ay›rmak
yüzey üzerine kaydedilerek sabitlenmesi gerek-
gerekir. ‹lki foto¤raf›n yeni bir resmetme tekni¤i
mektedir. Bu geliflmeleri de kimya bilimi sa¤la-
olarak bulunufludur. J.M.Nie’pce’nin 1827 ve
m›flt›r.
L.J.M.Dagmerre’in 1837 y›l›ndaki bulufllar›d›r.
N
‹kincisi ise 1841’de W.H.Talbot’un bulunufluyla
Foto¤raf makinesinin bulunuflunu ve temel ö¤e-
ço¤altma teknoloji olarak yeniden bulunufludur. A M A Ç
4 lerini aç›klamak.
Üçüncüsü ise 1845’den bafllayarak sanatç› kiflile-
Foto¤raf makinesinin flekillenmesinde üç temel
N
rin foto¤raf› sanat›n ortam›na sokmalar›d›r.
etken rol oynam›flt›r. (1) ‹çine ›fl›k s›zd›rmayan
A M A Ç Foto¤raf›n belirleyici özelliklerini saptamak. dört taraf› kapal› kutu. (2) Gövdenin içine optik
2
Her foto¤raf, as›l nesnenin yüzey üzerindeki ye- yoluyla gelen ›fl›¤› kontrol eden pozlama ve net-
niden üretimidir. Bir an’› tespit eder. Yaflamdan leme sistemleri. (3) Optikten gelen ›fl›¤›n olufltur-
seçilen bir detayd›r. Mekan ve zaman› farkl›laflt›- du¤u görüntüyü kaydetmeyi sa¤layan ›fl›¤a du-
r›r. ‹yi bir foto¤raf› elde edebilmek için üç temel yarl› yüzey.
ö¤e söz konusudur: Teknik, ›fl›k ve görmek. Tek- Foto¤raf makinelerini farkl› flekillerde s›n›fland›r-
nik foto¤raf›n bütün teknik sürecidir. Ifl›k ise nes- mak mümkündür. Foto¤raf dünyas›nda en yay-
neyi ayd›nlatan ve çekim aflamas›ndan sonra kul- g›n olan s›n›fland›rma, foto¤raf makinelerinin
lan›lan ›fl›kt›r. Görmek ise bakmaktan farkl› ola- kulland›¤› film boyutuna göre yap›land›rmad›r.
rak anlaml› bir gözdür. Buna göre film boyutuna göre üç temel grup söz
Foto¤raf›n teknik süreci, foto¤raf makinesiyle konusudur: (1) 35 mm. film kullan›lan makineler
bafllar ve karanl›k oda süreciyle son bulur. Tarih- (2) roll film kullan›lan makineler ve (3) yaprak
sel olarak bak›ld›¤›nda foto¤raf›n teknik süreci film kullan›lan makineler.
iki döneme ayr›l›r. Bunlar; analog ve say›sal dö-
nemdir. Analog demek verilerin kesintisiz, kay-
na¤›ndan ç›kt›¤› flekliyle ifllenmesidir. Say›sal ise
verilerin basamaklanarak ifllenmesidir. Say›sal
dönemle birlikte foto¤rafç›l›kta da veriler say›sal
olarak ifllenmeye bafllam›flt›r. Foto¤rafç›l›¤› ana-
log ve say›sal yerine film ve say›sal olarak ay›r-
mak daha do¤rudur.
Kendimizi S›nayal›m
1. Foto¤rafç›, kilometrelerce uzakta olan bir a¤ac›n 6. Afla¤›dakilerden hangisi beyaz ›fl›k içinde yer alan
üzerindeki kuflun foto¤raf›n› çekti. Foto¤rafç› bunu ya- renklerden biri de¤ildir?
parken, onlarca metre uzunlu¤undaki a¤aca ç›kmad›. a. Mor
Bulundu¤u konuma göre özel bir objektif kullanarak b. Çivit
bu foto¤raf› çekti. c. Mavi
Yukar›da verilen durum ile ilgili, afla¤›dakilerden han- d. Kahverengi
gisi söylenebilir? e. Sar›
a. Foto¤raf bir dürbündür.
b. Foto¤raf insan gözünün uzant›s›d›r. 7. Hareket eden ›fl›¤a ne ad verilir?
c. Foto¤raf uzaktan bir konuya bakmakt›r. a. Ifl›n
d. Foto¤raf uzaktaki nesneleri resmeder. b. Ifl›ma
e. Foto¤raf uzaktaki fleyleri yaklaflt›r›r. c. Ifl›nma
d. Ifl›ks›
2. Afla¤›dakilerden hangisi foto¤raf sözcü¤ünün köke- e. Yans›ma
nindeki sözcüklerden biridir?
a. Çizmek 8. Afla¤›dakilerden hangisi karanl›k kutu ayg›t›nda yü-
b. Boyamak zey üzerinde görüntü oluflumunu sa¤layan ö¤edir?
c. Kaz›mak a. Yans›yan ›fl›k
d. Resmetmek b. Karanl›k kutuya giren ›fl›k
e. Optik c. Karanl›k kutuya yay›lan ›fl›k
d. K›r›lan ›fl›k dalgalar›
3. Afla¤›daki cümlelerden hangisi foto¤raf için söyle- e. Hareket eden ›fl›k
nebilir?
a. Foto¤raf yeni bir resmetme tekni¤idir. 9. Karanl›k kutunun gelifltirilmesiyle, film yüzeyi üzerin-
b. Foto¤raf çizerek resmetmedir. de görüntü sa¤lamaya yarayan makineye ne ad verilir?
c. Foto¤raf boyayarak resmetmedir. a. Foto¤raf makinesi
d. Foto¤raf ›fl›kla boyamakt›r. b. Optik sistem
e. Foto¤raf ›fl›kla bask› tekni¤idir. c. Diyorama
d. Projeksiyon makinesi
4. Afla¤›dakilerden hangisi her foto¤raf için geçerli olan e. Tepegöz
belirleyici özellikleriden biri de¤ildir?
a. An’› tesbit eder. 10. Afla¤›dakilerden hangisi Roll film foto¤raf makinele-
b. Sonsuzluk sa¤lar. rinin belirleyici özelliklerinden biri de¤ildir?
c. Belgedir. a. De¤iflebilir objektif
d. Mekan› farkl›laflt›r›r. b. Film tafl›y›c›
e. Zaman› farkl›laflt›r›r. c. Roll film kullanma
d. 35 mm. film boyutu
5. Bir veriyi kayna¤›ndan geldi¤i biçimiyle kaydetmeye e. 6x4,5 cm. film boyutu
ne ad verilir?
a. Say›sal kay›t
b. Digital kay›t
c. Düz kay›t
d. Aral› kay›t
e. Analog kay›t
Okuma Parças›
FOTOGRAFA AMATÖRCE YAKLAfiIMIN UFUKLARI “Fotograf›n Dili”. Foto¤rafta biçimin dili, her görsel sa-
Profesyonel-Amatör nattaki temel de¤erlerin, ifllevlerin yürüdü¤ünü anlatan
Sözcükleri kavramsal karfl›l›klar›yla, anlamlar›yla düflü- “Biçim Dünyas›”. Foto¤raf›n, çok üretken bir alan oldu-
nürüz. Profesyonelin anlam›n› “Bir ifli kazanç sa¤lamak ¤unu biliyoruz. Her y›l, hele art›k telefonlara bile yer-
üzere meslek edinen kimse” olarak biliriz. Amatörü ise lefltirilen say›sal fotograf, temelde anonim olan bu ala-
“Bir ifli para kazanmak için de¤il, yaln›z zevki için ya- n› tarifsiz bir yayg›nl›¤a ulaflt›rd›. fiimdi tüm bu görüntü
pan (kimse), özengen, özenci, profesyonel karfl›t›.” di- dünyas›n›n hepsinin sanatsal de¤eri oldu¤unu düflüne-
ye anlar›z. Sözlükler böyle yaz›yor. bilir miyiz? Kuflkusuz hay›r.
Fotograf›n iki ayak üstünde yükseldi¤ini belirtelim, bir Önce genel kabul, sanat› sanatç›lar›n yapt›¤›d›r. Hiçbir
ayak fotograf›n “Sanatsal Söylemi” dir, di¤eri ise “Mes- fley kendinden sanat olmaz. 1839’da fotograf sadece
lek Uygulamalar›” d›r. Meslek deyince de, profesyonel- teknik olarak icat edildi. Onu sanatl› bir ifl haline geti-
lik akla gelir. Amatörlerin o tarakta bezleri yoktur. Sö- renler bu teknik arac›, fizi¤i ve kimyay› sanat bilgisiyle,
zün tam buras›nda, bu klasik kavramlar›n yan›nda bafl- sanatç› kimli¤iyle yo¤urup ürünlefltiren, sanatlaflt›ran-
ka baz› fleylere de e¤ilmek laz›m. Temel kavramlarda lard›r.
elbette ayr›m “kazanç” noktas›nda. Ancak fotograf söy- Benim ölçüm flu; tüm görselliklerin içinden yani resim,
leminin “Fotograf Eseri” haline dönüflmesi, sergilenme- grafik, video ve bilgisayar ekranlar›nda önümüze gelen
si, de¤erlenmesi de bir anlamda profesyonel bir eylem- yüzey dünyas›n›n ürünleri içinde, foto¤raf›n tüm de¤er-
dir. Bu ortam›n do¤ru yap›lanmas› içinde “Koleksiyo- leriyle varoldu¤u, becerilmifl, çözümlenmifl alana “Fo-
ner” denen bizde “Zümrüt-ü Anka Kuflu” gibi tek bir tografça” diyorum. Bundan murad›m yaln›z bir tak›m
örne¤i bulunan henüz ço¤al›p, kurumlaflmam›fl bir kifli kompozisyon de¤erleri de¤il. Foto¤raftan baflka flekilde
veya kurum vard›r. Bizdeki tek profesyonel koleksi- anlat›lmayacak de¤erler yuma¤›.
yoncunun ad›, Nejat Türkmen’dir.
Profesyoneller bizde, genelde meslek uygulamalar› için- Kaynak: Gültekin Çizgen, Fotograf›n Kal›n Sesi,
de ve fotograf› sanat ba¤lam›nda çok fazla de¤erlendir- Fototrek Yay›nlar›, ‹stanbul, 2009, s. 49-51.
meyen, kabullenmeyen, temelde vergi mükellefi olarak
kalan bir kitledir. Elbette istisnalar var ama geneli stüdyo,
teknik fotografç›l›k, bas›n-yay›n, serbest fotografç›l›k flem-
siyesi alt›nda da; tan›t›m fotograf›, moda, sanayi, mimari,
mühendislik ve audiovisual gibi alanlar›n kadrolar›d›r. El- Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›
bette onlar›n yap›p etmelerinde, ürünlerinde de sanatsal 1. b 2. a 3. a 4. b 5. c
de¤erler vard›r ve de olmal›d›r. Ancak bizim sanatsal söy-
lem deyince alt›n› çizdi¤imiz kavram, “Do¤rudan Fotog- 6. d 7. a 8. b 9. a 10. d
raf” ›n bir ürün olarak kabulü ve de¤erlendirilmesidir.
Fotografa gönül verenler
‹flte bu iflin bana göre amatörü, profesyoneli olmuyor.
E¤er fotograf›n sanat söylemi içinde “Fotografça” y› kefl-
feden kim varsa o art›k bir foto¤raf eridir ve onu fotog- Baflvurulabilecek Kaynaklar
raftan söküp ç›karmak mümkün de¤ildir. Gönül gözüy- K›l›ç, Levend (2007). Foto¤rafa Bafllarken. Üçüncü
le dünyay› izleyen ve bunu fotografça ürünlefltiren kifli- bas›m. Ankara: Dost Kitabevi Yay›nlar›.
lerin cemaati tektir. K›l›ç, Levend (2008). Foto¤raf ve Sineman›n Toplum-
Elbette hiç kimse do¤ufltan fotografç›, sanatç› olarak sal Tarihi, Ankara: Dost Kitabevi Yay›nlar›.
dünyaya gelmiyor. O kiflinin do¤ru ifller, güzel ifller üre- Topdemir, Hüseyin Gazi (2002). Modern Opti¤in
tebilmesi için bir bilgi yoluyla “Fotografça” ya ulaflmas› Kurucusu: ‹bnü’l Heysem: Hayat› Eserleri ve
gerekiyor. Teorileri: Atatürk Kültür Merkezi Baflkanl›¤›
Fotografça Yay›nlar›.
Peki bu “Fotografça” denen fley neyin nesi? Fotografça
aynen Türkçe, ‹ngilizce, Çince gibi bir “Dil”. Sanatta
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

S›ra Sizde 1 S›ra Sizde 4
Toplumsal yaflam içinde foto¤raf›n temel ifllevi hala bel- Sorunun yan›t› çok basittir. Aile albümünüzü aç›n›z ve
gelemektir. Foto¤raf farkl› amaçlara yönelik olarak bel- ailenizin en eski foto¤raflar›na bak›n. Ebeveynlerinizin
geleme kayg›s›yla kullan›l›r. Foto¤raf›n belgeledi¤i gö- ya da onlar›n öncesindeki büyüklerin foto¤raflar›n› ve
rüntüleri ço¤altarak yaymas›nda önemli bir ifllevini or- bir de sizin 2000’li y›llarda çektirmifl oldu¤unuz foto¤-
taya koyar. Günümüz insan› foto¤raf›n bu belirleyici raflar› yan yana getirin. Bu foto¤raflar›n hangisi teknik,
özelli¤i ile iç içe yaflar. Bir gün içinde foto¤raf makine- içerik ve ifade olarak daha iyidir. Bunu de¤erlendirebil-
leriyle kaç kez belgeniyoruz. Öte yandan bir gün için- mek için konunun uzman› olmaya gerek yoktur. Günü-
de kaç tane foto¤raf görüyorsunuz, kitle iletiflim araçla- müzde ileri teknolojiler ço¤u kere uzman kiflilerin elin-
r› yoluyla görülen her foto¤raf bir belge ve bu belgele- de olmad›¤› için sonucu s›radan oluyor. Basit gibi görü-
menin ço¤altarak yay›lmas›d›r. Ayr›ca foto¤raf kendine len teknolojiler konunun uzman› taraf›ndan baflar›l› so-
özgü anlat›m biçimiyle bir sanat alan› olarak da ça¤›m›z nuç almak için kullan›labiliyor. Belirleyici olan tek ba-
insan›n›n yaflam› içindedir. fl›na teknoloji de¤ildir; teknolojiyi kullanan kiflinin hem
alan›yla ilgili hem de teknolojiyle ilgili bilgi ve becerisi
S›ra Sizde 2 önemlidir. Sonucu belirleyen bu süreçtir.
Foto¤raf 1800’lü y›llarda bulunmufltur. Bu y›llar Avru-
pa’da Sanayi Devrimi’nin yafland›¤› y›llard›r. Yani fo- S›ra Sizde 5
to¤raf yeni bir insanl›k döneminin resmetme tekni¤i- Nesneler bir ›fl›k ortam› içinde bulunurlar. Ifl›k bir kay-
dir. Öncelikle toplumsal olarak ortaya ç›kt›¤› dönem naktan nesneye gelir ve daha sonra nesnenin yüzeyin-
farkl›d›r. Geleneksel resmetme teknikleri olan çizmek, den yans›r. Yani ›fl›k nesneye ulafl›r, nesneyi ayd›nlat›r
boyamak ve bask› teknikleri, Sanayi Devrimi öncesi ve nesnenin yüzeyinden yans›r. Bu nedenle iki tür ›fl›k-
dönemine aittir. Geleneksel resmetme tekniklerinde tan söz edilir: Düflen ›fl›k ve yans›yan ›fl›k. Düflen ›fl›k,
insan eli do¤rudan iflin içindedir, oysa foto¤raf ayg›t bir ›fl›k kayna¤›ndan nesneye gelen ›fl›kt›r. Yans›yan
marifetiyle resmetmeyi bafllatm›flt›r. ›fl›k ise nesnenin üzerinden geri dönen ›fl›kt›r. Foto¤raf-
ç›l›k aç›s›ndan daha çok yans›yan ›fl›k önemlidir. Düflen
S›ra Sizde 3 ›fl›k nesnenin içinde bulundu¤u ortam› temsil ederken,
Foto¤raf›n resmetme tekni¤inin makine yoluyla uygu- yans›yan ›fl›k ise foto¤raf› çekilen nesneye özgüdür.
land›¤›n› söylemifltik. Bu makinenin çal›flmas› ve üretim
yapmas›n› sa¤layan teknik süreç, foto¤rafç›n›n bilmesi S›ra Sizde 6
gereken teknik süreçtir. Foto¤rafç› bu süreci foto¤raf›n Foto¤raf makinesi öncelikle kullan›m amac›na yönelik
resmetme tekni¤ini sa¤layan ›fl›kla yapmak zorundad›r. olarak seçilmelidir. Foto¤raf makinelerinin farkl› boyut-
Demek ki ›fl›k, foto¤raf tekni¤inin hem bir zorunlulu- larda üretilmesinin en önemli nedeni kullan›m amac›d›r.
¤udur hem de ifade oluflturmas›n›n yoludur. Foto¤raf- H›zl› çekim yapma durumunda olan bir bas›n foto¤raf-
ta oluflturulacak her fley için ›fl›k ve bu ›fl›¤›n tekni¤e ç›s› için orta boy foto¤raf makinesi amac›na uygun de-
uyarlanmas› gerekir. Foto¤raf›n resmetme tekni¤i optik ¤ildir. Do¤a foto¤raf› çeken bir foto¤rafç›n›n da orta boy
yoluyla gerçekleflir, optik demek insan gözü demektir. foto¤raf makinesi kullanmas› gerekir. ‹htiflaml› bir tap›-
Bütün bu anlat›lanlar› yani tekni¤i ve ›fl›¤› anlaml› bir nak foto¤raf› çekerken perspektifi do¤ru resmedebil-
gözün yönlendirmesi gerekir. fiimdi konuyu tersinden mek için de yaprak film kullanan makineler gerekir. Fo-
alarak sorumuzu yan›tlayal›m: Foto¤rafç›n›n anlaml› to¤raf makinesi büyüdükçe elde edilen film görüntüsü-
bir gözle görmesi, tekni¤i ortam›n ›fl›¤› ile birlefltirmesi nün boyutu da büyür. Bu konu da çok önemlidir.
gerekir.
Seçilmifl Foto¤raflar
‹⁄NE DEL‹⁄‹ FOTO⁄RAFÇILI⁄I Lubitel 2 i¤ne deli¤i foto¤raf makinelerini kullanarak
Günümüzde yani XXI. yüzy›lda foto¤raf denildi¤inde yürütmekte oldu¤umuz uluslararas› Atölye Çal›flmas›n›
do¤al olarak akla gelen fley, say›sal (dijital) foto¤raf ma- Pinholepeople.com web sitesinde takip edebilirsiniz.
kineleri yoluyla elde edilen görüntülerdir. Say›sal foto¤- Lubitel 2 kullan›larak elde edilen foto¤raflar› yine bu
rafç›l›k insan elinin marifetini ortadan kald›rmas›na ra¤- web sitesinde bulabilirsiniz. Yine bu foto¤raf makinesi
men kabul gören bir teknoloji olmufltur. Say›sal tekno- kullan›larak çekiflmifl foto¤raflar bu bölüm içinde yer
loji foto¤rafç›l›¤a yeni bir yöntem sunmufltur. Bu yönte- almaktad›r.
min hem süreci hem de ekonomik olarak ulafl›lmas› ko- ‹¤ne deli¤i foto¤rafç›l›¤›n alan›na yöneldi¤inizde birçok
layd›r. Tabii ki foto¤rafç›l›kta belirleyici olan insan akl›- olanakla karfl›laflacaks›n›z. Hem elimizdeki kullan›lma-
d›r, foto¤raf makinesinin insan akl›n›n yerine düflünme- yan 35 mm. foto¤raf makineleriyle hem de basit kutu-
si söz konusu de¤ildir. Buna ra¤men say›sal teknoloji- larla yapaca¤›n›z foto¤raf makineleriyle el marifetiyle
nin sundu¤u olanaklar, foto¤raf› yayg›nlaflt›r›rken, üre- foto¤raflar üretebilirsiniz. Burada gördü¤ünüz örnek
tim sürecini de kolaylaflt›rm›flt›r. Bu durum sadece fo- foto¤raflarda oldu¤u gibi i¤ne deli¤i yöntemiyle elde
to¤rafa özgü de¤ildir. Say›sal teknolojiler toplumsal ya- edilen foto¤raflar, optik yoluyla elde edilenlerden çok
flam›n hemen hemen bütün alanlar›n› etkilemifltir. farkl›d›r. Bu yöntemde elde edilen görüntünün niteli¤i-
Say›sal teknolojilerin toplumsal yaflam›n bu kadar içine ni belirleyen üç temel olgu vard›r: ‹lki foto¤raf makine-
girdi¤i XXI. yüzy›lda, peki neden hâlâ el marifetiyle ya- sinin odak uzakl›¤› yani ›fl›¤›n girdi¤i delik ile görüntü-
p›lan üretimler, takdir toplamaktad›r? Ev yeme¤i yapan nün olufltu¤u yüzey aras›ndaki uzakl›k, ikincisi elde
lokantalar, el dikifli giysiler, sanatç›n›n elinden ç›km›fl edilen görüntünün boyutu ve üçüncüsü ise odak uzak-
resimler ya da heykeller vb. neden farkl› ve özel bir ko- l›¤›na ve görüntü boyutuna göre belirlenen objektif ye-
numdad›rlar? Bu sorunun karfl›l›¤›n› herkes kendi pay›- rine kullan›lan deli¤in çap›d›r. Lubitel 2 foto¤raf maki-
na bilir. El yap›m› fleylerin de¤eri bu sorunun do¤al neleri için bu de¤erler flöyledir:
olarak yan›t›d›r. Bu anlamda foto¤raf›n alan›nda; Objek- Odak uzakl›¤› : 80 mm.
tifsiz Foto¤rafç›l›k (Lens Free Photography) ya da ‹¤ne Görüntü boyutu : 60 mm. Roll film
Deli¤i Foto¤rafç›l›¤› (Pinhole Photography) konular›yla Deli¤in çap› : 0,3 mm.
karfl›lafl›r›z. Ad›ndan da anlafl›laca¤› gibi bu yöntemin Lubitel 2 foto¤raf makineleri için odak uzakl›¤› 80
belirleyici özelli¤i, optik yani objektif kullanmadan fo- mm.’dir. Kullan›lan Roll filmleri görüntü boyutu 60 mm.
to¤raf elde etmektir. Bunun içine ›fl›k s›zd›rmayan bir yani 6 cm.’dir. Bu durumda ideal görüntü elde edebil-
kutu gerekir. Bu kutunun bir yüzüne i¤ne deli¤iyle aç›- mek için 0.3 mm. çap›nda bir delik kullanmak gerekir.
lan delikten giren ›fl›nlar, karanl›k kutunun içinde gö- Bu flekilde elde edilecek delik diyafram aç›kl›¤› olarak
rüntü oluflturur. Amaç bu görüntünün ›fl›¤a duyarl› bir (f stop) f240 karfl›l›k gelir. Kitab›n›z›n pozlama ünitesin-
yüzeyin üzerinde kaydedilmesidir. deki diyafram de¤erlerini hat›rlay›n›z. Bu diyafram de-
‹¤ne Deli¤i Foto¤rafç›l›¤›n› farkl› flekillerde uygulamak ¤erleri (f) 1’den bafllayarak 32’e kadar verilmifltir; ancak
mümkündür. Foto¤rafç›l›¤›n en basit ve do¤rudan el Lubitel 2 de elde edilen de¤er f240’d›r. Demek ki f
marifetiyle gerçeklefltirilen bu yöntemini uygulamak f32’den sonraki diyafram de¤erlerini de bilmek gerek-
çok kolayd›r. Bu kolay yöntem sonucunda elde edilen mektedir. Bu dizi flöyle devam eder:
foto¤raflar, biriciktir. ‹kinci bir benzeri olamaz ve el f32 – 45 – 90 – 120 – 180 – 256 – 360 – 512 – 720 –
marifetiyle üretilir. Yani insan eli ayg›tla birlikte do¤ru- 1024 – 2048 görüldü¤ü gibi Lubitel 2 i¤ne deli¤i fo-
dan sürecin içindedir. Sizler de kenarda köflede kalm›fl to¤raf makinesinde f de¤eri 180 ile 256 aras›nda yer
itibar edilmeyen eski foto¤raf makinelerinizi kullanarak alan f 240’d›r.
baflar›l› sonuçlar elde edebilirsiniz. Özellikle film kulla- Bu yöntemle elde edilen foto¤raflar sanki netsizmifl gi-
n›lan her foto¤raf makinesini bu amaç için kullanabilir- bi görülür. Buna ‘blur’ etkisi ad› verilir. Bu yöntemle
siniz; ancak biz uygulama kolayl›¤› nedeniyle eski Sov- elde edilen görüntü, optikle elde edilen kadar keskin
yetler Birli¤i üretimi olan Lubitel 2 orta boy foto¤raf olamayaca¤›ndan böylesi bir etki oluflturur. Bu da etki-
makinelerini örnek olarak ald›k. Ayr›ca Lubitel 2 foto¤- li ve be¤enilen bir fleydir. Bu yöntemle foto¤raf çeker-
raf makinelerinin sökümü basittir ve yayg›n olarak bu- ken, konunun netlemesini yapmak diye bir kontrol ge-
lunabilmektedir. rekmez. ‹¤ne deli¤i yoluyla elde edilen görüntüdeki
nesnelerin hepsi ayn› netliktedir. Yak›nl›k ve uzakl›k olan f 4.5’de kalmas› gerekir. Yani örtücü ‘B’ diyaf-
fark etmez. Siyah-beyaz ve renkli film kullan›larak ya- ram f 4.5’de sabitlenmesi gerekir.
p›lan çekimlerde de farkl› etkiler yarat›labilir. Öncelik- • Pozlama süresini belirlemek için ›fl›kölçerlerin kulla-
le kontrastl›k de¤erinin düflük oldu¤unu ve renkli film- n›lmas› gerekir. Sizlerin böyle bir ayg›ta sahip olma-
lerde de renk sapmalar›n›n ortaya ç›kt›¤›n› bilmeniz n›z mümkün olamayaca¤› için deneme yan›lma yön-
gerekir. Kitab›n›zda Objektif’lerin anlat›ld›¤› ünite de temini kullanarak ideal pozlamay› bulabilirsiniz. Bu-
Mercek Bozulmalar›nda söz edilmifltir. Hat›rlayaca¤›n›z nun için de sizlere baz› temel ipuçlar› verebiliriz. 125
gibi mercekler, oluflan görüntüdeki birçok bozulmay› ISO de¤erli bir film için yaz aylar›nda güneflin dik
ortadan kald›r›r. ‹¤ne deli¤i foto¤rafç›l›¤›nda bu durum geldi¤i konumlar için 10-20 sn. bulut arkas›ndaki gü-
yoktur. Yani delikten giren ›fl›k, ham haliyle hiçbir kon- nefl için 1-1,5 dakika yeterlidir. Güneflsiz gölgeli or-
trol ve düzeltmeye u¤rat›lmadan görüntü üretir. Bu du- tamlar için 2-4 dakika aral›¤› kullan›labilir. Gece so-
rumda ortaya ç›kan görüntü ‘blur’ oldu¤u gibi baflka kak ayd›nlatmas› için 30-45 dakika aral›¤› kullan›la-
görüntü noktalar›n› da içerir; ancak bu durum kendine bilir. 400 ISO de¤erli filmler için ise de¤erleri bu de-
özgü bir görsel yap› oluflturur. ‹flte bu görsel yap› i¤ne ¤erlerin 2 kat› olarak kullanabilirsiniz. Bunun için bir
deli¤i foto¤rafç›l›¤›n›n temelini oluflturur. Örne¤in kez test çekimi yapman›z yeterlidir. Bu test çekimin-
renkli film kullan›larak yap›lan çekimlerde elde edilen de kulland›¤›n›z pozlama sürelerini not ederseniz,
foto¤raflar; ‘blur’ ve renk sapmalar›n› içerdi¤i için bir daha sonra do¤ru pozlamaya kolayl›kla ulaflabilirsi-
tür suluboya resmini and›r›r. niz.
‹¤ne deli¤i foto¤rafç›l›¤›nda sihirli nokta, kullan›lan • ‹¤ne deli¤i foto¤raf çekimlerinde kullan›lacak pozla-
deli¤in çap› ve bu çapa uygun pozlama de¤erinin bi- ma süresinin belirlenmesi için birçok internet sitesi
linmesidir. Lubitel 2 için kullan›lmas› gereken deli¤in vard›r. Bunlar›n içinde de en uygun olan› mrpinho-
çap› 0.3 mm.. olmal›d›r. Peki böyle bir delik nas›l elde le.com adl› web sitesidir.
edilir? Bunun için de iki fley önemlidir: ‹lki delik için • Pozlama yaparken Lupitel 2 makinesinin çekim dü¤-
kullan›lacak yüzey ve ikinci olarak bu yüzeyin 0.3 mm. mesi yerine uzatma kablosu kullanman›z gerekmek-
çap›nda delinmesi. yüzey olarak piyasada sat›lan bar- tedir. Kilitli uzatma kablolar› bu ifllem için çok uy-
dak suyu ya da bardak yo¤urtlar›n alüminyum kapak- gundur. Kilitleme sistemiyle uzun pozlama kolayl›k-
lar›n› kullanabilirsiniz; çünkü bunlar›n kal›nl›klar› bu ifl la yap›l›r.
için uygundur. Bu alüminyum parças›n› önce defter • Pozlama s›ras›nda foto¤raf makinesinin üçayak üze-
sayfas› aras›nda parmaklar›n›zla üstünden geçerek dü- rinde durmas› gerekir. Bunun için küçük boy üça-
zeltiniz. Bu parçan›n yaklafl›k 1 cm. çap›ndaki bir par- yaklar uygundur.
ças› sizin için yeterli olacakt›r. Bunun için de alümin- Bu yöntemde hareketli nesnelerin bir an›n› durgun ola-
yum parças›n›n en düz alan›n› seçiniz. Bu alan› bir sil- rak yakalamak söz konusu de¤ildir. Bu nedenle sabit
ginin üstüne koyarak deliniz. Delme ifllemi için de kul- nesnelere yönelmek daha do¤ru olacakt›r. Öte yandan,
lanman›z gereken fley, bal›k avc›lar›n›n kulland›¤› ‘si- hareketli nesnelerin oluflturdu¤u hareketin kaydedil-
nek i¤nesi’ en uygun delme arac›d›r. Sinek i¤nesinin mesi de kendine özgü bir görsel anlat›m ortaya ç›kara-
ucuyla bir seferde bu deli¤i delmeye çal›fl›n. Bu flekil- cakt›r. Bunun gibi daha birçok görsel yap› i¤ne deli¤i
de, 1 cm. çap›nda ve ortas›nda da delik olan bir yüzey foto¤rafç›l›¤›nda sizleri beklemektedir.
elde edeceksiniz. Bu yüzeyi de 1.5 cm. çap›ndaki bir
‘rondela’nin deli¤inin tam ortas›na gelecek flekilde ya- Bol ›fl›kl› ve uzun pozlanacak foto¤raflar dile¤iyle…
p›flt›r›n›z. Bu flekilde kullan›lacak diyafram aç›kl›¤› ya-
ni delik (0.3 mm.) haz›rd›r. S›ra bu deli¤in foto¤raf ma-
kinesine yerlefltirilmesindedir. Bu süreci ilgili flekiller-
de görebilirsiniz.
Peki pozlama süresi nedir? Pozlama nas›l hesaplan›r?
• Bu yöntemle foto¤raf çekerken uzun pozlama yap›-
l›r. Yani 1-2-5-10 saniye ya da 1-2-10 dakika hatta
bazen 1 saat bile pozlama yap›l›r. Bu nedenle Lubi-
tel 2 makinesinin örtücü sistemi ‘B’ de¤erinde sabit
kalmal›d›r. Ayr›ca diyafram de¤erinde en aç›k de¤er
‹⁄NE DEL‹⁄‹ FOTO⁄RAF MAK‹NES‹NE DÖNÜfiTÜRME
Örtücü sistemi foto¤raf makinesinin içi yönünden

sökülür. Sistemin içine yerlefltirilmifl olan üç mercek
yerinden ç›kart›l›r. Bu flekilde, örtücü sisteminin
ortas›nda 2 cm. çap›nda bir delik ortaya ç›kar.
Haz›rlanan 0.3 mm. çap›ndaki delik, bu bofllu¤a
yerlefltirilir.
Objektif yerine konulacak deli¤i elde ederken; yüzey olarak alüminyum folye, delik açmak için ise bal›kç›lar›n
kulland›klar› sinek i¤nesi kullan›labilir. Bu flekilde, alüminyum yüzey üzerinde 0.3 mm. çap›nda bir delik elde
edilir.
Deli¤i yerlefltirmek için 1.5 cm. çap›nda bir rondela kullan›l›r. Bu rondelan›n çap› makinenin opti¤in söküldü¤ü
bofllu¤a denk gelir. Üzerinde deli¤in yer ald›¤› alüminyum yüzey rondelaya yap›flt›r›ld›ktan sonra örtücü sistemi
üzerinde opti¤in söküldü¤ü bofllu¤a yerlefltirilir.
Örtücü sistemi yeniden foto¤raf makinesi üzerindeki

yerine yerlefltirilir. Bu flekilde Lupitel 2 kullan›larak
yap›lan i¤ne deli¤i foto¤raf makinesi haz›rd›r. 0.3 mm.
çap›ndaki delikten elde edilen görüntü foto¤rafta
görülmektedir.
Seçilmifl Foto¤raflar
Bu foto¤raflar Lubite 2 orta boy foto¤raf makinesinden dönüfltürülen ‹¤ne Deli¤i foto¤raf makinesiyle çekildi.
Odak uzakl›¤›: 76 mm.
Kullan›lan delik çap›: 0.3 mm.
2
N Pozlama
Amaçlar›m›z
N Pozlama
yoluyla görüntünün oluflumunu aç›klamak.
de¤erlerini belirleyen bir ö¤e olarak diyafram ve örtücü sistemlerini
N Diyafram-örtücü
tan›mlamak.
N Foto¤raf makinelerinde
aras›ndaki iliflkiyi aç›klamak.
N etmek.
Pozlama için ›fl›k ölçüsü sistemini tan›mlamak.
netleme sisteminin çal›flmas›n› ac›klamak ve ay›rt
N Alan
N
derinli¤ini tan›mlamak ve kontrol de¤iflkenlerini belirlemek.
Örücü h›z› ile foto¤raf›n net ç›kmas› aras›ndaki iliflkiyi aç›klamak.
Anahtar Kavramlar
• Pozlama • Netleme
• Örtücü • Alan Derinli¤i
• Düflen Ifl›k • Refleks Sistem
• Ifl›k Ölçümü • Hareketi Dondurmak
• Yans›yan Ifl›k • Telemetre
• Diyafram • Otomatik Netleme
‹çerik Haritas›
• Pozlama Kavrama
• Diyafram Sistemi
• Örtücü Sistemi
Temel Foto¤rafç›l›k Pozlama ve Kontrol • Diyafram-Örtücü ‹liflkisi
Sistemleri • Pozlama ‹çin Ifl›k Ölçümü
• Netleme Sistemi
• Alan Derinli¤i
• Örtücü H›z› ve Netlik
Pozlama ve
Kontrol Sistemleri
N
POZLAMA KAVRAMI
A MA Ç Pozlama yoluyla görüntünün oluflumunu aç›klamak.

1
Foto¤raf ›fl›k yoluyla resmetmedir. Foto¤raf makinesinde görüntünün oluflabil-
mesi ve bunun film yüzeyine kaydedilebilmesi için ›fl›k gereklidir. Nesnelerin
üzerinden yans›yarak gelen ›fl›k belirleyici ö¤edir. Bir önceki ünitede sözünü et-
mifltik, çevremizdeki bütün nesneleri ›fl›k arac›l›¤›yla görebiliriz. Nesnelerin üze-
rinden gözümüze yans›yan ›fl›k, retina tabakas› (a¤ tabakas›) üzerinde görüntü-
yü oluflturur ve bunun sonucunda da görme gerçekleflir. ‹nsan›n görme sistemi-
nin çal›flmas› karmafl›k bir konudur; bu noktada üzerinde durulmas› gereken ko-
nu retina üzerinde görüntünün oluflumudur. Retina üzerinde görmeyle ilgili iki
farkl› hücre vard›r. Bunlar, koniler ve noktalard›r. Ifl›¤a duyarl› olan bu hücreler
üzerinde görüntü oluflur. Retina tabakas›, foto¤raf makinesinde film yüzeyidir.
Retina tabakas›ndaki koniler ve noktalar›n karfl›l›¤› olarak film yüzeyinde ›fl›¤a
duyarl› gümüfl bromür tanecikleri yer al›r. Görüntü film yüzeyinde ›fl›¤a duyarl›
bu tabakada oluflur.
Konunun üzerinden yans›yan ›fl›k dalgalar›, foto¤raf makinesinin objektifinden
geçerek ›fl›¤a karfl› duyarl› film yüzeyine ulafl›r, böylece foto¤raf çekme ifllemi ger-
çekleflir. Bu süreç içinde üzerinde durulmas› gereken iki durum SIRA S‹ZDE
söz konusudur: Pozlama: Ifl›¤aSIRA
karfl›S‹ZDE
duyarl›
Birincisi film yüzeyi üzerinde görüntünün oluflmas› ikincisi ise film yüzeyindeki malzemenin ›fl›ktan
etkilenmesi. Foto¤raf
›fl›¤a duyarl› tabakan›n ›fl›ktan etkilenerek görüntüyü kaydetmesidir. Foto¤rafç›l›k- makinesinde film,
ta, ›fl›¤a duyarl› bir malzemenin ›fl›ktan etkilenmesine pozlama denir. Film yüze- agrandisör de foto¤raf
ka¤›d›na ›fl›k verilerek
yinde, duyarl› tabaka üzerinde görüntünün oluflmas› ifllemi de pozlama süreciyle görüntünün oluflmas›.
S O R U S O R U
gerçekleflir.
Pozlama süreci; foto¤raf makinesinde, foto¤raf çekme ifllemiyle gerçekleflir.

D ‹ K K A T Çekim dü¤- D‹KKAT
mesine bas›ld›¤›nda objektiften giren ›fl›k filmi ‘pozlayarak’ (yani ›fl›ktan etkilenmesini
sa¤layarak) görüntüyü film yüzeyinde oluflturur. Karanl›k oda sürecinde ise negatif film
N N
üzerindeki görüntü agrandisör ayg›t› yard›m›yla foto¤raf kâ¤›d›na (›fl›¤a duyarl› yüzeyine)
pozlan›r.
Ifl›¤a duyarl› yüzeyler olan film ve foto¤raf kâ¤›tlar› herhangi bir flekilde ›fl›kla
karfl›laflt›¤›nda halk aras›nda ‘film ya da kâ¤›t yand›’ denir. ‹flte film ya da foto¤raf
kâ¤›d›n›n ›fl›ktan etkilenerek yanmas› pozlama ifllemiyle gerçekleflir.
Pozlaman›n gerçekleflebilmesi için öncelikle ›fl›¤a duyarl› bir madde olmas› ge-
rekir. Bu malzeme duyarl› oldu¤u ›fl›kla karfl›laflt›¤›nda pozlama gerçekleflir. Örne-
¤in siyah-beyaz foto¤raf kâ¤›tlar› beyaz ›fl›¤›n içindeki k›rm›z› renkli ›fl›¤a duyarl›
de¤ildir. Bu durumda, foto¤raf kâ¤›tlar›n› k›rm›z› ›fl›k vererek pozlamak mümkün
de¤ildir. Demek ki foto¤raf kâ¤›tlar›n› pozlamak için k›rm›z› renk ›fl›k d›fl›ndaki
›fl›klar yani mavi, yeflil gibi ›fl›klar ve onlar›n kar›fl›m› gerekir. Yayg›n olarak kulla-
n›lan siyah-beyaz negatif filmler, beyaz ›fl›¤›n içindeki bütün renklerden etkilenir.
Bu durumda, foto¤raf kâ¤›tlar›n› etkilemeyen k›rm›z› ›fl›k, filmi etkiler.
Pozlamay› nesnenin üzerinde foto¤raf makinesine yans›yan ›fl›k belirler. Tabii
ki bir nesnenin üzerinden ›fl›k dalgalar›n›n yay›labilmesi için öncelikle ›fl›¤›n nes-
neye düflmesi gerekir. Yani günefl ›fl›klar› nesnelerin üzerine ulafl›r, nesneleri gö-
rülebilir k›lar. Daha sonra bu ›fl›k dalgalar› nesnenin üzerinde gözlerimize foto¤raf
çekerken ise makinemizin objektifine ulafl›r. Bu anlamda, foto¤raf› çekilecek ko-
Düflen Ifl›k: Bir yüzeyin nuyla ilgili iki tür ›fl›ktan söz etmek gerekir. Birincisi düflen ›fl›k, nesnelerin varl›-
üzerine ›fl›k kayna¤›ndan
gelen ›fl›k. Yüzeyden
¤›n› ortaya ç›kartan nesneleri görülebilir duruma getiren ›fl›kt›r. Düflen ›fl›k, bir ›fl›k
yans›yan ›fl›k de¤ildir. kayna¤›ndan bir nesneye gelen ›fl›kt›r. ‹kincisi yans›yan ›fl›k ise bir nesnenin üze-
Yans›yan Ifl›k: Bir nesne
rine düflen ›fl›¤›n, nesneden yans›mas›d›r. Nesnenin fiziksel yap›s›na ba¤l› olarak
üzerine düflen ve nesne yans›yan ›fl›¤›n fliddeti düflen ›fl›ktan farkl› olabilir. Film yüzeyine ulaflarak görün-
taraf›ndan emildikten sonra
yans›yan ›fl›k.
tüyü oluflturan ve pozlamay› sa¤layan yans›yan ›fl›kt›r.
SIRA S‹ZDE Pozlamay›SIRAbelirleyen
S‹ZDE fley foto¤raf› çekilen konunun üzerindeki ›fl›kt›r. Ayn› ko-
nunun; bir ö¤len güneflinde bir de gölgeli bir havadaki durumunu düflünün. Nes-
nelerin fiziksel olarak ayn› yap›ya sahip olsalar bile farkl› ›fl›k ortamlar›nda ortaya
ç›k›fllar› yani görsel yap›lar› de¤iflir. Bu durum pozlama için de ayn›d›r. Ayn› nes-
nenin bir iki farkl› ›fl›k ortam›nda foto¤raf›n› çekerken farkl› pozlama durumlar› uy-
S O R U gulamak gerekir.S O R U
D‹KKAT Foto¤raf› çekilen

D ‹ K Knesnelerin
AT içinde bulundu¤u ›fl›k ortam›na göre pozlama de¤erleri belir-
lenir. Bunun anlam› fludur: Pozlama foto¤raf› çekilen konunun ›fl›kl›l›¤›yla ilgilidir. Deniz
kenar›nda yüksek ›fl›kl› bir ortamda ya da lofl ›fl›kl› bir dükkân içinde foto¤raf çekilebilir.
N N
Yap›lmas› gereken ortam›n ›fl›¤›na göre pozlama de¤erlerini ayarlamakt›r.
Foto¤raf› çekilen nesnenin üzerinden yans›yarak foto¤raf makinesine gelen
›fl›k, objektiften geçerek film yüzeyine rastgele kontrolsüz bir flekilde ulaflmaz. Fo-
to¤raf çekerken ›fl›¤› ‘miktar’ ve ‘süre’ olarak kontrol etmek gerekir. Ifl›k, miktar
Diyafram: Objektif içinde yer olarak diyafram, süre olarak ise örtücü sistemiyle kontrol edilir. ‹yi ve do¤ru bir
alan ve dairesel olarak
büyüyüp küçülen delik. foto¤raf elde etmenin birinci koflulu do¤ru pozlama yapmakt›r. Yani konudan fo-
to¤raf makinesine gelen ›fl›¤›n miktar› ve süresini, diyafram ve örtücü sistemiyle
TÖrtücü:
E L E V ‹Pozlama
Z Y O N s›ras›nda TELEV‹ZYON
filme düflen ›fl›¤›, süre düzenlemektir. Diyafram ve örtücü sistemleri her türlü foto¤raf makinesinde yer
aç›s›ndan kontrol eden al›r. Foto¤raf makinesiyle foto¤raf çekmek demek; diyafram ve örtücü sistemleriy-
mekanik sistem.
le pozlama yapmak demektir.

01 Fotograf Isikla Resmetmek PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

01 Fotograf Isikla Resmetmek PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2558

Copyright © 2012 by Anadolu University

UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹

Genel Koordinatör Yard›mc›s›

Grafik Tasar›m Yönetmenleri

Dil Yaz›m Dan›flman›

Kitap Koordinasyon Birimi

Foto¤raf, Ifl›kla Resmetmek ve Foto¤raf Makinesi .............. 2 1. ÜN‹TE

Pozlama ve Kontrol Sistemleri .............................................. 62 2. ÜN‹TE

ÖRTÜCÜ HIZI VE NETL‹K ........................................................................... 89

3. ÜN‹TE Objektifler ve Görüntü Esteti¤i ............................................. 106

4. ÜN‹TE Foto¤raf Filmleri...................................................................... 154

Renk Is›s› ...................................................................................................... 166

Siyah-Beyaz Foto¤rafç›l›kta Karanl›k Oda Çal›flmalar› ........180 5. ÜN‹TE

Filtreler, Yard›mc› Malzemeler, Genel Uyar›lar .................. 200 6. ÜN‹TE

Son Bir Uyar› ................................................................................................. 215

Sözlük ................................................................................... 224

Eskiflehir, May›s 2012

N Foto¤raf makinesinin bulunuflunu

A M A Ç Foto¤raf›n toplumsal yaflam içindeki yerini ay›rt etmek.

Yirminci yüzy›ldan bu yana insan yaflam›na giren belirleyici olgulardan biri

SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE

‹nsano¤lu tarihin ilk günlerinden bu yana yüzey üzerine resmetmifltir. D ‹ K KBu

‹nsano¤lu do¤ada keflfetti¤i yans›malar› ve gölgeleri yüzey üzerinde kal›c› duru-

SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE

1. Ünite - Foto¤raf, Ifl›kla Resmetmek ve Foto¤raf Makinesi

Foto¤raf›n resmetme tekni¤i 1827’ye tarihlenir, ancak Torino Örtüsü K ‹olarak

Resmetme Tekni¤i Ço¤altma Teknolojisi Sanat›n Ortam›nda

•1260 - 1390 Torino Örtüsü

OSKAR G. REJLANDER. ‘Hayat›n ‹ki Yolu’. 1857. Birlefltirilmifl albümin bask›.

JULIA MARGARET CAMERON. ‘Ça¤›r›rsan Gelirim’. 1867. Albümin bask›.

ÇEKEN‹ B‹L‹NM‹YOR. ‘Ayakkab› Ba¤layan K›z’. y. 1850’ler Dagerreyotip.

AM AÇ Foto¤raf›n belirleyici özelliklerini saptamak.

D‹KKAT Her foto¤raf Diçin

Her foto¤raf çeken kifli ilk önce tek- fiekil 1.1

LOUIS-ADOLPHE HUMBER DE MOLARD. ‘Tutuklu’ y. 1848. Dagerreyotip.

D‹KKAT Foto¤raf›n teknik

Teknik, ›fl›k ve görmek nas›l bir süreç içinde birleflir? SIRA

TELEV‹ZYON ROGERT EFENTON.

Foto¤raflar bas›l›p masa üzerine konuldu¤unda, yüzlerce foto¤raf içinde ayn›

D‹KKAT Bakmak ve görmek

FOTO⁄RAFIN TEKN‹K SÜREC‹

KONU → FOTO⁄RAF MAK‹NES‹ → G‹ZL‹ GÖRÜNTÜ →

Kullan›lan teknolojiye ba¤l› olarak, günümüzde iki farkl› foto¤rafç›l›k D ‹söz

→ F‹LM BANYOSU → KART BASKISI → S‹YAH-BEYAZ FOTO⁄RAF

Foto¤rafç›l›k film teknolojisini kullanarak 1800’lü y›llar›n ortas›ndan itibaren ge-

ALBERT SOUTHWORTH ve JOSIAH HAWES. y. 1850. Dagerreyotip.

Kitab›m›z›n bundan sonraki ünitelerinde foto¤rafç›l›¤›n teknik süreciyle ilgili bilgi-

A MA Ç Ifl›k ve yüzey üzerindeki görüntüyü aç›klamak.

Beyaz günefl ›fl›¤›

SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE prizma yeflil

D‹KKAT ‹nsan gözünün D ‹ Kgördü¤ü

Çevremizdeki farkl› farkl› nesneleri düflünelim. Günefl ›fl›klar› pencere cam›n-

YÜZEY ÜZER‹NDE GÖRÜNTÜ

1. Ünite - Foto¤raf, Ifl›kla Resmetmek ve Foto¤raf Makinesi 27

Yans›malar ve gölgeler ›fl›k yoluyla yüzey üzerinde ortaya ç›kan resimlerdir.

Yans›malar ve gölgelerle ilgili olarak üzerinde durulmas› gereken önemli bir

Karanl›k kutuda görüntünün oluflmas›n› sa¤layan, kutunun üzerindeki küçük

D‹KKAT Mercek, nesneler

AMAÇLARIMIZ Farkl› AMAÇLARIMIZ

D‹KKAT Karanl›k kutunun

Karanl›k kutuyla birlikte, geleneksel resmetme anlay›fl› da yap›sal olarak de¤ifl-