T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İKTİSAT ANABİLİM DALI

GİRİŞİMCİLİK VE YENİLİKÇİLİK KAVRAMLARININ

İKTİSADİ DÜŞÜNCEDEKİ YERİ:
JOSEPH A. SCHUMPETER

Perihan Hazel ER

Yüksek Lisans Tezi

Danışman
Prof. Dr. Abdulkadir BULUŞ

Konya, 2012
 iii 
 

ÖNSÖZ

“Girişimcilik ve Yenilikçilik Kavramlarının İktisadi Düşüncedeki Yeri:

Joseph Alois Schumpeter” adlı yüksek lisans tez çalışmamım hazırlanış süreci
boyunca değerli fikirleri ile bana önderlik eden, değerli zaman ve yardımlarını
esirgemeyen danışmanım Sayın Prof. Dr. Abdulkadir BULUŞ’a;

Tez jürimde yer alarak değerli fikirleriyle katkı sağlayan Sayın Yrd. Doç. Dr.
Mehmet MUCUK’a ve Sayın Yrd. Doç. Dr. M.Atilla ARICIOĞLU’na;

Bugünlere gelmemde en büyük emek sahibi olan, değerli anneme, babama ve

beni her zaman destekleyen tüm aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

Perihan Hazel ER

Konya,2012
 iv 
 

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Adı Soyadı: Perihan Hazel ER

Numarası: 104226002001

Ana Bilim /
İktisat Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı
Öğrencinin

Programı Tezli Yüksek Lisans

Tez Prof. Dr. Abdulkadir BULUŞ

Danışmanı
Girişimcilik ve Yenilikçilik Kavramlarının İktisadi Düşüncedeki Yeri: Joseph A.
Tezin Adı:
Schumpeter

ÖZET

Girişimcilik, küreselleşen günümüz dünyasında ekonomik gelişmede rol oynayan en

önemli faktörlerden biridir. Girişimcilik ekonomik büyüme ve kalkınmanın motoru, yenilik
ve yaratıcılığın kaynağıdır. Ekonomik açıdan girişimciliğin bu artan önemi, ekonomik
teoride girişimcinin niteliklerinin ve rolünün ne olduğu ile ilgili bazı soruları da beraberinde
getirmektedir.

Ekonomik gelişmede girişimcilerin dinamik rolü üzerinde duran ve girişimciyi

yenilikleri gerçekleştiren kişi olarak tanımlayan Schumpeter, buluşlar yoluyla girişimcilerin
üretime getirdikleri yenilikleri, liberal kapitalist gelişmenin itici gücü olarak kabul
etmektedir. Diğer bir ifadeyle Schumpeter teknolojik yenilikleri ve girişimcilik faaliyetlerini
statik ekonominin üretken kaynaklarını dinamik yeniliklere aktaran güçler olarak ele alır.
Girişimciliğin yenilikçi faaliyetleri olarak ifade edilen bu gelişmeler ilk olarak Schumpeter
tarafından ele alınmakla birlikte girişimcilik ve yenilikçilik kavramları farklı iktisat okulları
tarafından farklı şekillerde yorumlanmıştır. Bu çalışma ilk olarak iktisadi düşünce tarihinde
girişimciliğin ve yenilikçiliğin teorik temellerini oluşturan yorumları inceledikten sonra
Schumpeter’in yenilikçi girişimci analizini irdelemektedir.

Anahtar Kelimeler: girişimcilik, yenilikçilik, iktisadi düşünce, J.A.Schumpeter

 v 
 

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Adı Soyadı: Perihan Hazel ER

Numarası: 104226002001
Öğrencinin

Ana Bilim /
İktisat Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı
Programı Tezli Yüksek Lisans

Tez Prof. Dr. Abdulkadir BULUŞ

Danışmanı
Tezin
the Terms of Entrepreneurship and Innovativeness in the Economic Thought: Joseph
İngilizce
Adı:
A. Schumpeter

SUMMARY
Entrepreneurship is one of the most important factors that play a role in
economic development in today's globalized world. Entrepreneurship is an engine of
economic growth and development and a source of innovation and creativity.
Economically, the growing importance of entrepreneurship raises some questions
about what is the entrepreneur’s qualifications and it’s role in the economic theory.

Schumpeter, who stands on the dynamic role of entrepreneurs in economic

development and defines the entrepreneur as someone who has taken the
innovations, defined entrepreneurs bring innovations in production through
discoveries as the driving force of liberal capitalist development. In other words,
Schumpeter treats technological innovation and entrepreneurial activity as forces
which transfer productive resources of the static economy to dynamic innovations.
This activity is expressed as the entrepreneurship’s innovative developments firstly is
taken by Schumpeter but also concepts of entrepreneurship and innovation are
interpreted in different ways by different schools of economics. this study firstly
reviews comments on the theoretical basics of entrepreneurship and innovation in the
history of economic thought, then explores the innovative entrepreneur analysis of
Schumpeter.

Key Words: entrepreneurship, innovation, economic history, J.A.Schumpeter

 vi 
 

İÇİNDEKİLER 
BİLİMSEL ETİK SAYFASI............................................................................................i 
ÖNSÖZ .................................................................................................................. iii 
ÖZET ..................................................................................................................... iv 
ŞEKİLLER LİSTESİ:.................................................................................................... x 
GİRİŞ ...................................................................................................................... 1 
BİRİNCİ BÖLÜM...................................................................................................... 3 
GİRİŞİMCİLİK .......................................................................................................... 3 
1.1. GİRİŞİMCİLİK VE GİRİŞİMCİ .................................................................................. 3 
1.1.1. Kavramsal Çerçeve ................................................................................................ 3 
1.1.2.Girişimcinin Özellikleri .......................................................................................... 4 
1.1.3.Girişimci ve Benzer Kavramlar .............................................................................. 5 
1.2.GİRİŞİMCİLİK KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ............................................ 6 
1.2.1.Fizyokrat Düşünce ve Girişimcilik ......................................................................... 9 
1.2.1.1.Richard Cantillon (1680-1734) ........................................................................ 9 
1.2.1.2.François Quesnay (1694-1774) ...................................................................... 11 
1.2.1.3.Robert Jacques Turgot (1727-1781)............................................................... 12 
1.2.1.4.Nicolas Baudeau (1730-1792)........................................................................ 12 
1.2.2.Klasik Düşüncede Girişimcilik ............................................................................. 13 
1.2.2.1.Adam Smith(1723-1790) ............................................................................... 15 
1.2.2.2.David Ricardo (1722-1823) ........................................................................... 16 
1.2.2.3.John Baptiste Say(1767-1832) ....................................................................... 16 
1.2.2.4.Jeremy Bentham (1748-1832)........................................................................ 18 
1.2.2.5.John Stuart Mill (1806-1873)......................................................................... 19 
1.2.3.Neoklasik Düşüncede Girişimcilik ....................................................................... 20 
1.2.3.1.Alfred Marshall (1842-1924) ......................................................................... 20 
1.2.3.2. Von Thünen (1783-1850).............................................................................. 21 
1.2.3.3. Leon Walras (1834-1910) ............................................................................. 22 
1.2.4.Avusturya İktisat Okulunda Girişimcilik .............................................................. 23 
1.2.4.1.Carl Menger (1840-1921) .............................................................................. 24 
1.2.4.2.Friedrich Wieser(1851-1926)......................................................................... 25 
 vii 
 

1.2.4.3.Ludwig von Mises (1881-1973)..................................................................... 26 

1.2.4.4.Friedrich August von Hayek (1899-1992) ..................................................... 26 
1.2.4.5.Israel Kirzner (1930-)..................................................................................... 27 
1.2.5.Amerikan İktisat Okulunda Girişimcilik............................................................... 28 
1.2.5.1.Frank Knight (1885-1972) ............................................................................. 29 
İKİNCİ BÖLÜM...................................................................................................... 31 
YENİLİKÇİLİK......................................................................................................... 31 
2.1.YENİLİKÇİLİK........................................................................................................... 31 
2.1.1.Kavramsal Çerçeve ............................................................................................... 31 
2.1.2.Yenilik ve Benzer Kavramlar................................................................................ 32 
2.1.3.Yenilik Türleri....................................................................................................... 34 
2.1.3.1.Ürün Yeniliği ................................................................................................. 34 
2.1.3.2.Süreç Yeniliği................................................................................................. 35 
2.1.3.3.Organizasyonel Yenilik.................................................................................. 35 
2.1.3.4.Pazarlama Yeniliği ......................................................................................... 36 
2.1.4.Yenilik Süreci Modelleri....................................................................................... 37 
2.1.4.1.Doğrusal Modeller ......................................................................................... 37 
2.1.4.1.1.Teknoloji İtmeli Model ........................................................................... 38 
2.1.4.1.2.Talep Çekmeli Model.............................................................................. 39 
2.1.4.1.3.Etkileşimli Model.................................................................................... 40 
2.1.4.2.Doğrusal Olmayan Modeller.......................................................................... 42 
2.1.4.2.1.Entegre Model......................................................................................... 42 
2.1.4.2.2.Sistem Entegrasyonu ve Şebekeleşme Modeli........................................ 43 
2.2.YENİLİK KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ.................................................... 45 
2.2.1.Klasik İktisat ve Yenilik........................................................................................ 45 
2.2.1.1.Adam Smith(1723-1790) ............................................................................... 45 
2.2.1.2.Karl Marx (1818-1883) .................................................................................. 46 
2.2.1.3.David Ricardo (1722-1823) ........................................................................... 47 
2.2.2.Neoklasik İktisat ve Yenilik.................................................................................. 48 
2.2.3.Evrimci İktisat ve Yenilik ..................................................................................... 49 
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM.................................................................................................. 52 
JOSEPH ALOİS SCHUMPETER’İN GİRİŞİMCİLİĞE BAKIŞ AÇISI ................................. 52 
 viii 
 

3.1. JOSEPH ALOİS SCHUMPETER .............................................................................. 52 

3.1.1.Hayatı .................................................................................................................... 52 
3.2.SCHUMPETER’İN GİRİŞİMCİLİK ÜZERİNE GÖRÜŞLERİ ................................. 54 
3.2.1.Schumpeter’in Girişimcilik Fikrini Şekillendiren Etkenler .................................. 54 
3.2.1.1.Girişimcilik Bağlamında Schumpeter-Walras ............................................... 54 
3.2.1.2.Girişimcilik Bağlamında Schumpeter-Schmoller-Weber .............................. 56 
3.2.2.Schumpeter’in Girişimciliğinin Tarihi Arka Planı................................................ 58 
3.2.3. Girişimcilik ve Piyasa Yapısı............................................................................... 59 
3.2.4. Girişimcilik ve Dairesel Akım ............................................................................. 60 
3.2.5.Girişimcilik ve Yaratıcı Yıkım.............................................................................. 62 
3.2.6. Girişimci ve Özellikleri........................................................................................ 64 
3.2.7. Girişimcilik Kârları .............................................................................................. 68 
3.2.8.Schumpeter’in Düşünce Dünyasındaki Değişmeler.............................................. 69 
3.2.9.Girişimcilik Görüşlerinin Karşılaştırılması........................................................... 74 
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM............................................................................................. 79 
JOSEPH ALOIS SCHUMPETER’IN YENİLİĞE BAKIŞ AÇISI ......................................... 79 
4.1. Schumpeter’in Yenilikçi Modelinin Oluşumu ............................................................ 79 
4.2.Schumpeter Sisteminde Yenilikler............................................................................... 82 
4.3.Yenilik ve Üretim Fonksiyonu..................................................................................... 84 
4.4.Schumpeter ve Yenilik üçlemesi (Buluş-Yenilik-Yayılma) ........................................ 85 
4.5. Yenilik ve Rekabet...................................................................................................... 87 
4.6. Yenilik ve Girişimcilik................................................................................................ 88 
4.7. Yenilik ve Firma ......................................................................................................... 90 
4.8. Yenilik ve Piyasa Yapısı ............................................................................................. 91 
4.9. Yenilik ve Yaratıcı Yıkım........................................................................................... 92 
4.10.Yenilikçi Görüşlerin Karşılaştırılması ....................................................................... 94 
SONUÇ........................................................................................................................ 97  
KAYNAKÇA................................................................................................................ 103  
ÖZGEÇMİŞ ................................................................................................................ 114  
 ix 
 

TABLOLAR LİSTESİ:

Tablo-1.1.: Orta Çağdan Bilgi Toplumuna Kadar Girişimciliğin Gelişim Aşamaları.............8

Tablo-2.1.:Yenilik Örnekleri..................................................................................................35

Tablo-2.2.: Doğrusal Yenilik Modeli.....................................................................................36

Tablo-3.1.: Joseph A. Schumpeter’in Çalışmaları..................................................................52

Tablo-3.2.: Girişimcinin Genetik Girişimcilik Özellikleri.....................................................64

Tablo-3.3.: Schumpeterci İktisadi Aktör Tipi.........................................................................65

Tablo-3.4.: Schumpeterci Mark 1 ve Mark 2 Sistemi............................................................71

Tablo-3.5.:Ekonomik Teori Tarihinde Girişimcinin Rolü.....................................................73

Tablo-3.6.: Girişimcilik Görüşlerinin Karşılaştırmalı Özeti .................................................74

Tablo-4.1.:Schumpeter Sisteminde İktisadi Devre Tarihleri..................................................79

Tablo-4.2.: Schumpeter’in İktisadi Sosyolojisinde Yenilik ve Buluş...................................82

Tablo-4.3.: Yenilik Matrisi.....................................................................................................93

 x 
 

ŞEKİLLER LİSTESİ:
Şekil-1.1.: Çağdaş Girişimciliğin Gelişim Süreci....................................................................7

Şekil-2.1.: Teknoloji İtmeli Model..........................................................................................38

Şekil-2.2.: Talep Çekmeli Model............................................................................................39

Şekil-2.3.: Etkileşimli Model..................................................................................................40

Şekil-2.4.: Entegre Model.......................................................................................................42

Şekil-2.5.:Sistem Entegrasyonu ve Şebeke Modeli................................................................43

Şekil-3.1.: Schumpeter’in Ekonomik Gelişme Modeli...........................................................60

Şekil-4.1.: Ekonomik Dalgalanmaların Toplu Halde Gösterilmesi........................................80

Şekil-4.2.:Yeni Bir Ürünün Geçirdiği Evreler........................................................................84

Şekil-4.3.: Yenilik Sürecinde Tekel Kârının Zamanla Ortadan Kalkması.............................85 

 
 
 1 
 

GİRİŞ

21. yüzyıl, dünya ekonomisinde teknolojik değişim ve yeniliklerin ekonomik

yapıları değiştirmeye devam ettiği ve tüm dünyada refah artışlarının görüldüğü bir
yüzyıldır. Bununla birlikte günümüz toplumunda artık geçmişten bu güne kullanılan
kavramlar hızla değişmekte ve hemen her alanda bilgiye dayanan yeni iş kolları
ortaya çıkmaktadır. İşte bu sosyal, kültürel ve ekonomik dönüşüm içerisinde
girişimcilik kavramı da değişmiştir. Diğer bir deyişle insanlık tarihi boyunca,
girişimcilik sürekli değişim içerisinde olan dinamik bir faaliyet olarak yoluna devam
etmektedir. Artık eski cesaretli, riski seven girişimcinin yerini bilgiye dayalı düşünen
ve yenilikçi bir anlayışa sahip girişimci almış ve böylelikle sürekli değişim içinde
olan girişimcilik kavramı, günümüzde sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçişin
yaşandığı ve rekabetin önem kazandığı küreselleşen dünyada yenilikçi girişimcilik
olarak karşımıza çıkmaktadır.

Girişimcilik ekonomik büyüme ve kalkınmanın motoru, yenilik ve

yaratıcılığın kaynağıdır. Aynı zamanda pazardaki fırsatların belirlenmesi ile
başlayan, kaynak ve girdiler kullanılarak yeni işlerin yaratıldığı, yeni ekonomik
fırsatları refaha dönüştüren dinamik bir süreçtir.

20. yüzyılın önemli iktisatçılarından olan Schumpeter, The Theory of

Economic Development ve Capitalism, Socialism and Democracy ve Business Cycles
adlı çalışmaları ile ekonomik sistemin dinamik mekanizmasını ortaya koymaya
çalışmış ve bunu yaparken de girişimciye ve girişimci aracılığı ile de yeniliğe ayrı
bir önem atfetmiştir.

Schumpeter öncelikle değişmenin olmadığı -Walrasian denge- statik bir

denge halindeki ekonomik mekanizmayı tasarlamıştır. Daha sonra bu sisteme girişim
unsurunu ekleyerek tam rekabetin olduğu statik denge durumunda değişiklik
yaratarak eksik rekabet ortamını yaratmıştır. Girişimcinin yenilikler aracılığı ile bir
değişim ve ekonomik gelişme yaratması sonucunda da dinamik bir ekonomik yapı
ortaya çıkmaktadır. Aynı zamanda Schumpeter iktisadi dalgalanmaları tanımlayarak
canlanma, durgunluk, gerileme ve yeniden canlanma evrelerinin olduğu dört aşamalı
 2 
 

bir şema ortaya çıkarmıştır. Schumpeter’in bu analizinin en önemli parçasını ise

yenilikler oluşturmaktadır. Çünkü durağan durumdaki bir ekonomide gelişme
olabilmesi için bir yeniliğin ortaya çıkması gerekmektedir.

Çalışmanın amacı girişimcilik ve yenilikçilik kavramlarının iktisadi

düşünceler tarihindeki gelişim süreçlerini ele alarak girişimciyi yenilikleri
gerçekleştiren kişi olarak ele alan Schumpeter’in görüşlerini irdelemektir.

Bu doğrultuda çalışmanın birinci bölümünde girişim, girişimci ve

girişimcilik kavramları üzerinde her yanıyla durulmuş, tanımları, özellikleri, benzer
kavramları ve tarihsel süreçte bu literatüre katkıda bulunan Fizyokrat, Klasik,
Neoklasik, Avusturya ve Amerika ekolüne mensup ekonomistlerin girişimcilik
görüşlerine yer verilmiştir.

İkinci bölümde yenilikçilik kavramı, benzer kavramları, yenilik türleri ve

yenilik modelleri ele alınmaktadır. Ayrıca iktisat tarihinde yenilik politikalarının
gelişmesinde önemli yere sahip olan klasik, neoklasik ve evrimci kuramın görüşleri
değerlendirilmiştir.

Üçüncü bölümde Schumpeter’in hayatı, Schumpeter’in girişimcilikle ilgili

düşüncelerinin şekillenmesinde etkili olan Alman Tarihçi Okul ve Walras’ın
düşüncelerine yer verilip bir karşılaştırma yapılmaktadır. Daha sonra ise piyasada,
rekabette girişimcinin rolüne değinilmekte ve Schumpeter’in The Theory of
Economic Development adlı kitabındaki girişimciyi ele alışı ile düşünce
dünyasındaki girişimcilik görüşündeki değişikliğin Capitalism Socialism and
Democracy adlı kitabındaki yansıması gösterilmektedir. Ayrıca Schumpeter’le
özdeşleşen yaratıcı yıkım kavramı detaylı bir şekilde irdelenmektedir.

Son bölümde ise Schumpeter’in yenilikçilik modelini oluşturan yapı

anlatılarak Business Cycle adlı kitabında da ele aldığı gibi dalgalanmaların temel
nedeninin girişimcilerin gerçekleştirdiği yenilik faaliyetleri olduğu fikri ele
alınmaktadır. Bunun dışında Schumpeter ve çalışmada yer alan diğer iktisat
ekollerinin yenilikçi görüşlerinin bir karşılaştırılması yapılmaktadır. Son olarak da
çalışmanın genel bir değerlendirmesi sunulmaktadır.
 3 
 

BİRİNCİ BÖLÜM

GİRİŞİMCİLİK

1.1. GİRİŞİMCİLİK VE GİRİŞİMCİ

1.1.1. Kavramsal Çerçeve

Girişimcilik kavramının literatürde kesin kabul görmüş tek bir tanımı

bulunmamaktadır. Tarihsel olarak baktığımızda girişimcilik kavramı, Arıkan’ın da
belirttiği gibi Fransızca “entreprendre” ve Almancada “unterrehmen” sözcüklerinden
türetilen ve Türkçede “üstlenmek” anlamına gelen bir fiili ifade eder (Arıkan, 2004:
45). Kavram; yönetici, idare eden, organize eden, süreklilik, insiyatif vb. yanları ile
yönetim biliminin; yatırım yapan, arzı ve talebi yönlendiren, pazar arayan vb. yönleri
ile ekonominin; çekici, atak, yaratıcı, yenilikçi, kendine güvenen, cesur vb. sıfatları
ile psikolojinin ilgi alanına girmektedir. Disiplinler arası bir kavram olmasından
dolayı her disiplin içinde farklı farklı yorumlanmış, bunun sonucu pek çok
girişimcilik tanımı ortaya çıkmıştır.

Girişimcilik tam tanımlaması yapılamayan ve anlaşılması zor bir kavram

olduğu için geleneksel ve kavramsal boyutları ile ele alınabilir. Geleneksel açıdan
girişimcilik, bir vizyonu başarılı bir işletme girişimine dönüştüren bir bireysel çaba
olarak tanımlanır. Burada girişimciler risk alabilen, sermaye sağlayabilen, ileriyi
görebilen, kendi işletmelerinin patronları, yönetim bilgi ve becerilerine sahip,
kaynakların etkin bir şekilde dağıtımını sağlayabilen kişilerdir. Kavramsal açıdan ise
girişimcilik yeni bir işletmenin kurulması ve işletilmesi olarak tanımlanmaktadır.
Geleneksel boyutta daha çok bir kişinin çabası ve yeteneklerinin gereği olarak
düşünülen girişimcilik kavramı, yeni bir iş fikrinin hayata geçirilip, bu işin
sürdürülebilmesi için gerekli bütün organizasyonun bir ekip dinamiği ile hayata
geçirilmesini ifade eder (Aykan, 2002 :5).

Akademik çevrede ise girişimcilik kavramı ile ilgili farklı tanımlamalar söz
konusudur. Gartner ve Carter’e (2003) göre girişimcilik; organizasyonel bir konu ve
daha çok organizasyon süreci iken, Hisrich ve Peters’e (2001) göre girişimcilik,
 4 
 

yeterli emek ve zaman ayırarak, mali, fiziksel ve sosyal riskleri göze alarak, parasal
ödüller elde ederek yeni bir değer yaratma sürecidir. Bridge vd. (1998) girişimciliği,
yeni bir işe başlamak, iş sahibi olmak ve işi büyütme olarak tanımlar. Shane ve
Jonathan (2003) girişimciliği, gelecekteki mal ve hizmetlerin keşfi, gelişimi ve
işletilmesi; Sahlman ve Stevenson (1991) mevcut kaynaklara bakılmaksızın
fırsatların peşinde olmak; Muzyka ve vd. ise birey ve toplum için değer yaratan,
ekonomik fırsatlara cevap verebilen, getirdiği yeniliklerle ekonomik sistemde
değişikliklere yol açan bir süreç olarak tanımlamaktadır (Akt: Onay ve Çavuşoğlu,
2010: 48).

Bütün bu bilgiler ışığında girişimcinin genel bir tanımını yapacak olursak;

girişimci, ekonomik faaliyette bulunurken belirsizlikten kaynaklanan riskleri
üstlenen, rekabet edebilirliği arttırmak için yenilik yapan ve geliştiren, tehdit ve
fırsatları akılcı bir biçimde değerlendiren ve geleneksel kalıplara hapsolmayarak
onları aşan kişidir (Yeşilay: 110).

1.1.2.Girişimcinin Özellikleri

Girişimci; kuruluş yeri seçimini, iş formunu ve malların, kaynakların

kullanımını etkileyen kararları alan kişidir. Bu tanım bir sentezdir. Çünkü; risk,
belirsizlik, yenilik, değişim gibi ana tarihsel temaları ile piyasa sistemi içerisindeki
girişimcilik faaliyetlerini de içeren; işbirliği, arbitraj, spekülasyon, yenilik gibi
kavramları da kapsar (Işık vd. 2011: 152).

Başarılı girişimcilerde görülen ortak özellikler şunlardır:

• Hızlı düşünme

• Düşünme ve muhakeme yetenekleri güçlü

• Kararlı ve azimli olma

• İş kadar dünya bilgisine sahip olmak

• Hayal gücü yüksek

 5 
 

• Düşünme ve muhakeme yetenekleri güçlü

• Sorunları çözebilme

• Çok yönlü düşünebilen

• Yeninin kabul edilmesini sağlayacak ikna gücüne sahip olan

• Belirsizlik altında hızlı karar alma

Bu özelliklere ek olarak girişimciler, basarısızlığa rağmen vazgeçmezler,

belirsizliğe karsı toleranslıdırlar, detaylara önem verirler ve mükemmeliyetçidirler
(Küçükaltan, 24) .

1.1.3.Girişimci ve Benzer Kavramlar

Bazı kavramların girişimcilikle karıştırıldığı görülmektedir. Bu kavramlar

arasında sermayedar, yönetici ve işveren yer almaktadır. Girişimcilik, yenilik
yapmayı, sorumluluk ve risk üstlenmeyi, cesaretli olmayı, fırsatları görebilmeyi ve
başarılı olma arzusunu gerektirmektedir. Ancak bu özellikler içerisinde sermaye
kavramı bulunmamaktadır. Buna karşın, sermaye sahibi bir girişimci olunabileceği
gibi, sermaye sahibi olunmasa da girişimci olunabilir (Titiz, 1994: 4).

Sermayedar, para sahipliği demek değildir. Mal ve hizmet üretimi için

kullanılan üretim araçlarını ifade etmekte kullanılan bir kavramdır. Girişimcilik ise,
devamlı risk almak suretiyle diğerlerinin göremediği ya da cesaret edemediği iş
fırsatlarını değerlendirmektir (Durukan, 2007: 29).

Yönetici, kârı ve riski başkalarına ait olmak üzere mal ve hizmet üretmek için
üretim araçlarını tedarik eden, işletmeyi girişimci adına çalıştıran kişidir. Yönetici ile
girişimci arasındaki fark ise çalışmalar sonucu ortaya çıkan riske yöneticinin
katlanmamasıdır (Yıldız, 2007: 5). Bir diğer fark ise, girişimcinin olası fırsatları
görebilme yeteneğidir.
 6 
 

Ayrıca girişimcilikle işveren kavramı da karıştırılmaktadır. Burada işveren,

bir girişimci olabileceği gibi aynı zamanda bir sermaye sahibi ya da yönetici
durumunda da olabilir (Müftüoğlu, 2004: 11).

1.2.GİRİŞİMCİLİK KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ

İnsanoğlu tarihsel süreç içerisinde, ilkçağlardan bu yana yaşamını

sürdürebilmek amacıyla her türlü olumsuz koşula rağmen ihtiyaçlarını karşılamıştır.
Kaba taş, yontma taş, cilalı taş ve demirin icadına kadar olan tarihi devirler,
insanoğlunun girişimcilik ruhuyla ve risk almak suretiyle ortaya koyduğu birer
yenilik süreçleridir. Bundan dolayı denebilir ki insanlık tarihinin her döneminde
insanoğlu şu veya bu şekilde bir girişimcilik faaliyetinde bulunmuştur. İlkel insan,
bugün girişimciliğin tanımlarında ortaya konulan tüm özellikleri içinde
barındırmaktaydı yani risk alıyordu, yenilik yapıyordu, yaşamını ortaya koyuyordu.
Bu faaliyetleri yerine getirmekteki tek amacı ise yaşamını sürdürebilmekti (Durukan,
2007: 25).

İlk çağda insanlar yaşamlarını sürdürmenin yanında ticaret için de girişimcilik

faaliyetinde bulunmuşlardır. Bu duruma Fenikeli’leri örnek verebilirz. Uzak
karalardan Avrupa anakarasına getirilen üretimin ve ticaretin sürekliliğini sağlamak
için sömürgecilik faaliyetleri yaygınlaşmıştır. Lüks mallara artan talep, büyük
ölçüde, orta çağlar boyunca egemen olan izolasyonizmin (ekonomik ve siyasi
ilişkilerin kurulmaması) azalmasından kaynaklanmıştır. Bu dönem sırasında,
“girişimci” terimi, sabit fiyatlı sözleşmeler yapmak ve kâr elde etmek için devletin
aracısına sorumluluklarını yerine getiren anlamına geliyordu. Giderek artan bir
şekilde, terim, genellikle, basit sonuçlara ulaşmak için bir fırsattan yararlanan kişi
anlamına gelmeye başlamıştır. Verim ve etkili yönetim, girişimcinin kârını artırmıştır
(Wingham, 2004: 2).

On altıncı yüzyılda merkantilizmle birlikte ülkeler sahip oldukları özel ve

kamu girişimlerinin ürünlerini ihraç edip karşılığında ülkeye altın ve gümüş getirme
çabasına girmişlerdir. Bu akımla birlikte büyük sanayi kuruluşları kurulmaya
 7 
 

başlamıştır. Merkantilist yaklaşımdan sonra liberalizm yani akılcılığın ön plana

çıkması, rekabetin üst düzeyde yaşanması ve uluslar arası ticaretin desteklenmesi
özel sektör girişimciliğinin önemini arttırmış ve bu yaklaşım kendisini Avrupa’da
hissettirmeye başlamıştır. Dolayısıyla da girişimcilikte risk unsuru ilk kez on yedinci
Yüzyılda ortaya çıkmıştır (Ercan ve Gökdeniz, 2009: 61). On yedinci yüzyılda
girişimcilik yeniden tanımlanmıştır ve bu yeni tanım hem riske karşı toleranslı olan
kişiyi hem girişimle ilgili faaliyetin sonuçlarının ekonomik etkisini içermektedir
(Wingham, 2004: 3).

İlerleyen dönemlerde coğrafi keşifler ve dünya ticaret yollarının değişmesi,

Batı insanın muazzam bir servet elde etmesini sağlamıştır. Devasa boyutlara ulaşan
sermaye birikimine, Newton ve Galileo gibi bilim adamları tarafından oluşturulan
modern bilim metodolojisi de eklenince, Batı için eksik kalan tek unsur, bu
kaynakların en verimli şekilde kullanılmasını sağlayacak sanayi devrimidir (Durukan
, 2007: 25).

18. yüzyılda sanayi devrimi iki temel unsurla hız kazanmıştır. Bunlardan biri
bilimsel bilgi, diğeri ise coğrafi keşifler ve ticaret sonucunda oluşan sermayedir.
Sanayi devriminin başlamasıyla da çağdaş girişimcilik ortaya çıkmıştır (Ercan ve
Gökdeniz, 2009: 62).

Şekil-1.1.: Çağdaş Girişimciliğin Gelişim Süreci

Kaynak: Salih Ercan, İsmail Gökdeniz, Girişimciliğin Gelişim Süreci ve Girişimcilik Açısından
Kazakistan,2009,s.62
 8 
 

Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçişle birlikte üretim, ulaşım, yönetim

gibi alanlarda meydana gelen önemli gelişmeler ve küresel ekonominin hız
kazanması ile girişimciliğin önemi daha da artmıştır. Günümüz bilgi çağında insanın
emeğinin üretim üzerindeki ağırlığı azalırken, buna karşın bilgiye dayalı emeğin
üretim üzerindeki ağırlığı artmaya başlamıştır. Bu noktada girişimciliğin önemi,
yenilik, yaratıcılık ve yönetim faaliyetlerinin tamamlayıcısı olarak ortaya çıkmıştır
(Özkul, 2007: 344).

Tablo-1.1.: Orta Çağdan Bilgi Toplumuna Kadar Girişimciliğin Gelişim Aşamaları

Tarihi Bilim Adamı Girişimcilik Hakkındaki Görüşler
Dönem
İlk Çağ Hayatını idame ettirmek için arayış içerisinde olan hür
kimselerdir.
Orta Çağ Büyük ölçekli üretim projelerinin yöneticisidir. Risk unsuru
yoktur.

17. yüz yıl Girişimci, hükümetle yapılan sabit fiyatlı sözleşmelerin, kâr ya
da zarar riskini üstlenen kişidir.

1725 Richard Girişimci, sermaye sahibinden ayrı risk üstlenen kişidir.

Cantillon
1803 Jean Baptiste Girişimcinin kazancı, sermayenin getirisinden ayrılmıştır.
Say
1876 Francis Walker Fon sağlayıcı ile proje sahibi girişimcinin kazançları ayrılmıştır.

1934 Joseph Girişimci, yenilik yapan ve yeni teknoloji geliştiren kimsedir.

Schumpeter
1961 David Girişimci, faal ve ılımlı riskleri alan kimsedir
McClelland
1964 Peter Drucker Girişimci, fırsatları en üst düzeye çıkaran kişidir.

1975 Albert Shapero Girişimci örgütün sosyal ve ekonomik işleyişinde inisiyatif

kullanan ve muhtemel başarısızlık riskini üstlenen kişidir.

1983 Gifford Pinchot İç girişimci, faaliyette olan bir örgüt içerisindeki çalışan
girişimcidir.
1985 Robert Hisrich Girişimci zaman ve gayret sarf ederek farklı değerler üreten,
çeşitli riskleri üstlenen ve sonunda maddi ya da manevi karşılık
alan kişidir.

1995 Peter Drucker Girişimci elindeki kaynakları düşük verimlilik alanlarından,

yüksek verimlilik alanlarına aktaran ve orada tutmayı
başarabilen
kişidir.

1999 Jeffrey Girişimci çağdaş önderlikle dengelenmiş davranış ve düşünüş

Timmons biçimine sahip, dürüstlük ve samimiyetle doğruların inşasını
yapan kişidir
2001 Philip A. Girişimci belirli bir projeyi kendi girişimcilik anlayışı ile
 9 
 

Wickham geliştiren kişidir

2002 G. Brenkert Girişimci piyasa ekonomisinin vazgeçilmez unsurudur.

Kaynak: Salih Ercan, İsmail Gökdeniz, Girişimciliğin Gelişim Süreci ve Girişimcilik Açısından
Kazakistan,2009,s.66

İnsanlık tarihi içerisinde evrensel boyutlarda bakıldığında toplumların

göçebelikten yerleşik tarım toplumlarına, tarım toplumundan sanayi toplumuna ve
sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçişlerinde girişimciliğin rolü hem son derece
önemli hem de son derece büyüktür. Girişimciliğin toplumsal, sosyal ve ekonomik
gelişime etki eden bu önemli rolü, sanayi devrimini takip eden bilgi çağı ile birlikte
hem daha net ve açık anlaşılmaya, hem daha hızlı yayılmaya, hem de bir kavram
olarak daha çok ele alınmaya başlamıştır (Tunç, 2007: 27).

1.2.1.Fizyokrat Düşünce ve Girişimcilik

18. yüzyıldaki Fransız geleneğinin başlangıcı girişimcilik faaliyetleri ile

yakından bağlantılıdır. Fransız düşünürler girişimcinin rolünü, bilinen maliyetler ile
bilinmeyen fiyatlar arasındaki fark ile ilgili bilgiyi içeren faaliyetleri ortaya çıkarmak
olarak belirtmişlerdir. Belirsiz şartlar altında karar alan girişimcinin varlığı Fransız
geleneğinin özelliğidir (Menuda ve Kean, 2002: 4).

1.2.1.1.Richard Cantillon (1680-1734)

Fransız düşünürlerin en ünlülerinden biri girişimciliği ekonomi literatüründe

ilk olarak tanıtan İrlanda doğumlu bankacı olan, kavramın ekonomik anlamını ve
girişimcinin ekonomideki rolünü anlatan Essai Sur la Nature du commerce en
Général adlı çalışması 1755’de ölümünden sonra yayınlanan Richard Cantillon’dur
(Landström, 2005: 28). Cantillon’un çalışması, girişimciyi piyasanın merkezi aktörü
olarak gördüğü için girişimcilik tarihinde bir dönüm noktasıdır (Praag, 1999: 313).

18. yüzyılın başında Cantillon bir işletmenin genel sorumluluğunun

alınmasını gösteren “entreprendre” terimini türetmiştir. Cantillon daha sonra
belirlenmemiş bir fiyattan satılabilen mallar üretmek amacıyla maliyeti bilen
tedarikçiler ve işçi ile temas kuran aracılar öngörmüştür. Ayrıca yeni üretim
 10 
 

tekniklerinin uygulanmasından kaynaklanan takas, belirsizlik ve maliyet azalmalarını

yönetmek için daha önceden kâr dürtüsünü göz önüne almıştır (Peneder, 2009: 80).

Cantillon 18. yüzyılda oluşmaya başlayan piyasa ekonomisinde iktisadi

sistemi 1) toprak sahipleri 2) girişimciler 3) işçiler olmak üzere 3 tip grupla
sınıflandırır. Girişimciler, toprak sahipleri ve işçiler arasındaki aracılardır. Toprak
sahipleri, kendi zevk ve tercihlerine göre tüketim kalıplarını belirlerler. Ayrıca doğal
kaynaklar üzerindeki mülkiyet hakları sayesinde finansal özgürlüğe de sahiptir.
Girişimci ise üretimden, dolaşımdan ve toprak sahiplerinin taleplerini karşılamak için
ekonomideki mal değişiminden sorumludur (Hebert ve Link, 2006: 589).

Cantillon’a göre girişimci hammaddeyi -genellikle tarım ürünü- işlemek için

belirli bir fiyattan alır ve sonucunda belirsiz bir fiyata satar (Filion,1997: 2). Belirsiz
fiyat ile belirli fiyat arasında girişimcinin kârı veya zararı olur. Girişimciyi bu
faaliyete motive eden de sonucunda elde etmeyi umduğu kârdır. Böylelikle Cantillon
geleceğin bugünden tam olarak bilinmeyişi nedeniyle geliri risk içeren aktörü ele
alarak, girişimciliğin risk alma ve risk üstlenme vasfını öne çıkarmıştır (Alada ,
2001: 23). Ayrıca Cantillon riskin sadece spekülatif bir girişimin belirsizliği
olmadığını, aynı zamanda faaliyet sonucunda elde edilecek bilinmeyen gelirler
hakkındaki risk olduğunu fark etmiştir (Winata, 2008: 13).

Cantillon’un girişimcilik işlevi malların gerçek değeri ile piyasa fiyatı

arasındaki dengesizliği açıklamaktır. Girişimci ticaretin sürücü aktörü sayılır çünkü
girişimci fiyat farkları, talep tahmini, güvenli kazancı mümkün kılan çevre keşfi gibi
pazardaki fırsatları yakalayan kişidir. Böylece girişimci ürün stratejistisinden daha
çok fiyat stratejistisi olarak görülür (Menuda ve Kean, 2002: 5).

Cantillon’a göre, girişimciliğin kökenini öngörü eksikliği ve risk almaya

istekli olmak oluşturur. Böylece Cantillon girişimciliğin piyasadaki belirsizliğe
katlanma rolüne odaklanmıştır (Hebert ve Link, 1989: 42). Örneğin, çiftçi olarak
girişimci belirsiz satış fiyatlarına ve sabit üretim maliyetleri riskine katlanır. Ayrıca
Cantillon, yün ve tahıl toptancıları, imalatçı, restaurant işletmecileri ve esnafı da
girişimci sayar. Bunlar dışında dilenci ve hırsızları da girişimcinin temel ve gerekli
 11 
 

karakteristik özelliği olan belirlenmemiş gelirin önemini gösterdikleri için girişimci

kategorisine koyar (Brown, 2007: 104).

Cantillon’un katkıları, girişimcinin varlığını, hiyerarşik toplum sınıfının son

grubu olarak vurgulamasında yatar. Girişimciler, faaliyetlerini yürütmek için
sermaye kuran ya da kendi emeğini satan kişi olabilir (Winata, 2008: 14).

1.2.1.2.François Quesnay (1694-1774)

Richard Cantillon dışında Fizyokrat düşünce denilince ilk akla gelen

isimlerden biri François Quesnay’dir. Quesnay 1758’de Economic Table adlı
çalışmasında girişimcinin organizasyon ve yenilikçi yeteneğine odaklanmıştır.

Quesnay, belirsizlik ve bilgiyi üretim organizasyonunun içine dahil ederek

organizasyonun kökenini ve içeriğini açıklamıştır. Quesnay, çiftçi olarak girişimciyi
daha yüksek verimlilik araştırması için üretim organizasyonu ile ilgili görevleri
yerine getiren kişi olarak tanımlamıştır (Menuda ve Kean, 2002: 6).

Quesnay’in girişimci ile ilgili görüşü Cantillon’unkine benzemektedir.

Quesnay’a göre girişimci belirsizlik taşımakta, üretimi belirlemekte ve
yönlendirmekte, yeni yöntemler ortaya çıkarmakta ve yeni pazarlar araştırmaktadır
(Formaini, 2001: 3).

Quesnay’in çalışmalarının temelinde ekonomik büyüme için sermayeye

verdiği önem yer almaktadır. Fizyokrat düşüncede sermaye, zenginliği en iyi
biriktiren sınıf olan toprak sahiplerinden gelir. Girişimciler ekonomide çiftçiler gibi
sunulur. Quesnay, büyük tarım operatörü olarak girişimciyi resmederek, küçük
ölçekli tarımla büyük ölçekli tarım arasında ayrım yapar. Zenginliği ve zekası ile
işini kârlı bir şekilde gerçekleştiren zengin çiftçileri girişimci olarak tanımlar. Onun
düşüncesindeki kapitalist çiftçi ise başkalarının toprakları üzerinde işini yürüten
kişidir. Böylece, onun girişimcisi bağımsız kendi işinin sahibidir (Hebert ve Link ,
2006: 24).

Quesnay’in girişimcisi, sermaye tedarikçisi, kendi kârını yeniden yatırıma

dönüştürme, küçük ölçekli üretimden büyük ölçekli üretime geçme gibi önemli roller
 12 
 

oynar. Ancak Quesnay, Cantillon gibi girişimci teorisine çok büyük katkılarda
bulunmamıştır (Menuda ve Kean, 2002: 6).

1.2.1.3.Robert Jacques Turgot (1727-1781)

Fransız devlet adamı ve iktisatçı olan Robert Jacques Turgot, Cantillon ve

Quesnay’in ardından girişimci ve işlevini ele almış ve Cantillon’un girişimcilik
fikrini geliştirmiştir. Turgot’a göre girişimci bir kapitalisttir ve sermaye sahibidir.
Turgot kapitalist girişimci olarak girişimciyi, yatırdığı sermayeden faiz kazanmak ve
emeği sonucu ün elde etmek isteyen kişi olarak tanımlamıştır. İlk olarak iktisadi
aktörler para biriktirirler ve toprak satın alma, işe yatırım yapma ya da basitçe
başkalarına sermayesini kiralama gibi seçme pozisyonunda olan kapitalist haline
gelirler. Turgot’un girişimcisi ilk konumda kapitalist ve toprak sahibi olmayı tercih
edebilir, sadece borç verici olarak kapitalist olmaya devam da edebilir ya da bunun
yerine girişimci de olabilir (Winata, 2008: 15).

Turgot’a göre, sermaye sahipliği girişimci olmanın özelliğidir ancak iki işlev
yine de farklıdır. Kimse girişimci olmaksızın kapitalist olabilir, ama kapitalist
olmaksızın girişimci olamaz (Hebert ve Link, 2006: 26-27). Diğer bir deyişle
Turgot’a göre ancak sermayeye sahip kapitalistler girişimci olabilir.

Cantillona’a göre girişimci basitçe belirsiz şartlar altında risk alan kişi iken
Turgot için girişimcinin aldığı riskler kendi sermaye stokunu doğurmaktadır. Bu
görüş, kurumsal olarak sermayenin nadir olduğu ve finansal piyasaların tam
işlemediği dönemde mantıklıdır (Formaini, 2001: 4).

1.2.1.4.Nicolas Baudeau (1730-1792)

Fizyokrat düşüncede girişimcilik teorisine en önemli katkılardan biri de

Nicolas Baudeau’ye aittir. Baudeau da tarımın üstünlüğüne inanmıştır ve tarımsal
girişimciyi riski üzerinde taşıyan kişi olarak tanımlayarak Cantillon’u yansıtmaktadır
(Hebert ve Link, 2006: 590). Baudeau, girişimciyi yeni tekniklere başvurarak ya da
icat ederek mahsulünü arttıran, maliyetini azaltan ve kârını arttıran yenilikçi olarak
tanımlamıştır. Girişimci, bireysel enerji, bilgi, yetenek, zeka gibi niteliklere ve
ekonomik ilerlemenin bazı yönleri üzerinde bir dereceye kadar kontrol gücüne sahip
 13 
 

olmalıdır. Bu ise girişimciliğin yönetim ve iş faaliyetlerinin koordinasyonu ile ilişkili

olduğuna işaret etmektedir (Winata, 2008: 15).

Baudeau’ya göre, tarımsal girişimci kendi ihtiyaçları da dahil olmak üzere

tarımsal gelirden gerekli üretim maliyetlerinin çıkarılması sonucu kalan fazlayı kira
olarak toprak sahiplerine öder. Kiracı çiftçi için kira, üretim sürecini belirleyen bir
maliyettir. Fizyokratlar, uzun dönemde bu maliyetleri sabit olarak varsaymışlar ve
aynı zamanda ücretleri de genelde sabit veya sabite yakın olarak ele almışlardır. Yani
çiftçi uzun dönemde belirli olan maliyetlerle karşı karşıya iken, belirsiz bir hasat
miktarı ve dolayısıyla da belirsiz bir satış fiyatıyla karşı karşıya kalmaktadır (Hebert
ve Link, 2006: 590).

Baudeau girişimcilik analizinde yeteneğin önemini ortaya çıkarmıştır.

Baudeau’ya göre, girişimcinin yeteneği bilgiyi toplamak ve geliştirmektir. Girişimci
zekası ile kapitalist için bir piyon olmaktan çıkar. Baudeau’nun girişimcisi ilk olarak
hasatı mümkünse iki, üç, dört, on defa arttıracak, ikinci olarak işgücü sayısını
azaltacak ve böylece maliyetleri mümkün olduğunca aşağı çekecektir (Hebert ve
Link, 2006: 591). Kısaca, girişimci farklı yenilikler yaparak maliyetleri azaltan ve
kârları arttıran bir yenilikçidir (Sciascia ve De Vita, 2004: 4).

Özetle fizyokrat düşünce tarımsal girişimciyi öne çıkarmış ve bunda da

tarımın baskın olduğu bir dönemde yaşamaları önemli bir etken olmuştur (Formaini,
2001: 3).

1.2.2.Klasik Düşüncede Girişimcilik

18. yüzyılın ortalarında üretim koşullarında değişiklikler, sosyal ilişkiler ve

yeni düşünce tarzları ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu değişiklikler aynı zamanda
akademik çevrede de görülerek iktisat bilimi alanında klasik iktisat teorisi gelişmiştir
(Landström, 2005: 17).

Klasik iktisatçılar ekonominin dinamik yapısını etkileyen faktörlerin geçici

olduğuna iktisadi hayatta genel bir dengenin varlığına ve bunun sürekliliğine
inanmaktadırlar. Bu ise ekonomide mevcut belirsizliğin göz ardı edilmesi demektir.
 14 
 

Eğer ekonomi kendiliğinden dengeye gelebiliyorsa ve hiçbir sorun yoksa bireyler

hiçbir zaman sorunlara çözüm aramak zorunda kalmayacaklardır. Bununla birlikte
sorunların olması ise yeni fırsatların olması anlamına gelmektedir. Çünkü sorun
olmayan hiçbirşey için kimse ücret ödemek istemez. Piyasada asimetrik bilgi
durumundaki fırsatlardan yararlanan kimse ise girişimcidir. Girişimci yeni fırsatları
ortaya çıkararak alıcı ve satıcı için sorunları ortadan kaldırır (Ulusoy, 2010: 74).

Girişimcilik 18. Yüzyıl boyunca çoğu klasik iktisatçıların çalışmalarında

belirgin değildir. Girişimcilik işlevi tartışmalarında, klasik iktisatçılar genellikle
girişimci kavramını kullanmazlar. Bunun yerine Fransız girişimci kavramına
eşdeğerde ”maceracı” ve “risk alıcı” kavramlarını kullanırlar. Maceracı 15.yüzyılda,
bazı riskler altında faaliyet gösteren tüccar iken, 17.yüzyılda, belirli kamu işleri
projelerini yöneten arsa spekülatörleri ve çiftçilerdir. 18.yüzyıl boyunca maceracı
kavramı yavaş yavaş yerini risk alıcıya bırakmış ve sıradan bir iş adamı ile eş anlamlı
hale gelmiştir. Başlangıçta, risk alıcı bir işi yapan ya da projeyi tamamlayan kişi
iken, zamanla kendi finansal riskini üstlenen, hükümet tarafından ona dayatılan işleri
gerçekleştiren, belirsiz bir kârı elde edebilmek için riskli projelere giren kişiye
dönüşmüştür. Daha sonraları ise klasik iktisatçılar arasında risk alıcı yerini kapitaliste
bırakmıştır (Hebert ve Link, 2006: 37-38).

Klasik iktisatçılar üretilen her malın mutlaka talebi olduğunu savunmaktadır.

Bu durumda iktisadın hareket noktası üretimdir. Bu durum Jean Baptiste Say
tarafında “Her arz kendi talebini yaratır” ifadesi ile yasalaşmış ve böylece genel
denge klasik iktisatçılar tarafından mekanik bir yapı olarak görülmekteydi. Aslında
arz talep yasası A.Smith’te görünmez el şeklinde açıklanarak bu sayede serbest
piyasa bir mucize gerçekleştirecek ve sürekli denge sağlanacaktı. Aslında bu düşünce
piyasadaki tüm değişmelerin ve hareketlerin bütün piyasa aktörleri tarafından
bilineceği inancına dayanır. Bu açıdan bakıldığında da kendi çıkarlarını maksimize
etmek için uğraşan bütün insanlar aynı zamanda birer girişimciydi (Ulusoy, 2010:
69-70).
 15 
 

1.2.2.1.Adam Smith(1723-1790)

Klasik iktisat teorisinin kökeni genellikle Adam Smith’in 1776’da yayınlanan

The Wealth of Nations (Ulusların Zenginliği) adlı kitabına dayandırılmaktadır
(Landström, 2005: 17). Fizyokrat düşünürler girişimci ile kapitalist arasında ayrım
yaparken, her ikisi, kârı risk almanın ödülü olarak değerlendiren Adam Smith ve
diğer Klasik iktisatçılar tarafından bir araya getirilmiştir (Peneder, 2009: 80). Diğer
bir ifadeyle Smith, girişim için sermaye sağlayıcı olan kapitalist ile nihai karar alıcı
olan girişimci arasında ayrıma gitmemiş ve girişimciyi mülkiyet sahibi yöneticiler
olan kapitalistler ile özdeş kılmıştır (Formaini, 2001: 4).

Smith, Ulusların Zenginliği’nde girişimciyi (Sciascia ve De Vita, 2004: 4),

• Her zaman tehlike arayışı içinde olan bir maceracı,

• İleriyi görüp önceden tahmin edip planlar yapma yeteneğine sahip olduğu için
ileri görüşlü,

• Mantıklı riskler alan sorumluluk sahibi biri olarak tanımlar.

Smith sermayeyi ekonomik gelişmenin temel unsuru; kârı da yapılan yatırım

miktarının sonucu olarak görmüştür.

Smith’e göre en zor işler için sermayelerini tehlikeye atan maceracıların

başarılarını olağanüstü risklere rağmen sınırsız güven duygusu teşvik eder. Smith, bu
tür davranışa mantıksızlık derecesini atfeder çünkü olağan faiz oranlarının sürekli
riskle birlikte az ya da çok yükselmesine rağmen bu aslında doğru değildir, orantılı
yükseliyor gibi görünmektedir. Böylelikle, maceracı iktisadi gelişme teorisinde
durağan aktörler değillerdir çünkü cesur maceracı bazen iki ya da üç spekülasyonla
inanılmaz servetler elde edebilir, aynı şekilde iki üç başarısızlıkla servetini
kaybedebilir (Hebert ve Link, 2006: 38-39).

Smith, her bireyin sahip olduğu sermayeyi en yüksek üretim ve kâr

sağlayacağı alanlara yönlendirdiğine, insanın bunu yaparken de toplum çıkarını
arttırmayı amaçlamadığına ve bunu ne ölçüde yaptığını da bilmediğine inanmaktadır.
 16 
 

Ayrıca bireyin sadece özel çıkarını gözettiğini ve amacını gerçekleştirirken

görünmez bir elin onu hiç düşünmediği başka başka amaçlara hizmet etmesini
sağladığını iddia etmektedir. Bu düşünceye göre homo economicus olarak kabul
edilen bütün insanlar birer girişimcidir.

1.2.2.2.David Ricardo (1722-1823)

Ricardo, çalışmalarında girişimcilik kavramını göz ardı eder. Bunun yerine

sermaye üzerinde piyasa güçlerinin etkisini tanımlayarak kapitalist sistemin temel
kiracılarını ele alır. In The Principles of Political Economy and Taxation adlı
çalışmasında üreticiyi, ürünlerin talebine göre sermayesini işe yatıran kişi olarak
belirtir. Eğer talep düşerse, üretici çalışanların bir kısmını işten çıkarır ve
bankacılardan ya da zengin kesimden borç almayı bırakır. Talep arttığı zaman ise
durum tersine döner. Ricardo, kapitalistin rolünün ekonominin işleyişinde belirgin
olduğunu, kapitalistin sermayesini çevredeki dış değişimlere (ticari fırsatlar, piyasa
talebindeki kaymalar vb.) yanıt olarak yeni üretim kaynaklarına kaydırdığını ileri
sürer. Girişimcinin rolü Ricardo’nun analizinde zorluklara göğüs gererek başarmaktır
(Winata, 2008: 17).

Yenilikçi olarak girişimcinin rolü Ricardo’nun çalışmalarında yoktur. Çünkü

piyasanın durumu dengeye yakın kabul edilmektedir. Dışsal değişiklikler durumunda
ise girişimci kârını maksimize etmek için yeni hesaplamalar yapan kişi olarak
tanımlanmaktadır (Sciascia ve De Vita, 2004: 4).

1.2.2.3.John Baptiste Say(1767-1832)

Cantillon’dan sonra girişimcilik kavramını geniş çapta ele alan bir diğer
iktisatçı John Baptiste Say’dir. Say’in çalışmasında girişimcilik büyük ölçüde, üretim
faktörlerini bir araya getirmekten sorumlu olan özel bir türün rolüne, yani onun
yönetimsel fonksiyonuna indirgenmiştir (Peneder, 2009: 80).

Say, iktisadi gelişmeyi girişimci faaliyetinin sonucu olarak görür. Cantillon

gibi girişimciyi kendi sermayesini yatırdığı için risk alıcı olarak ele alır. Say,
Smith’in aksine girişimci ve kapitalisti birbirinden ayırır. Bunu yaparak girişimciyi
yenilik ile ilişkilendirir ve girişimciyi değişimin öznesi olarak nitelendirir. Say’in
 17 
 

kendisi de bir girişimcidir ve modern anlamda girişimcinin sınırlarının ne olduğunu

açıklayan ilk kişidir (Filion, 1997: 2).

Say, girişimciyi üretim faktörlerini birleştiren ya da koordine eden kişi olarak

ele alır. Girişimci kaynakları düşük verimli alanlardan yüksek verimli alanlara
kaydıran kişidir. Çalışmalarında girişimcinin koordinatör olma rolünü vurgular.
Böylece, Say’in girişimcisi kapitalistlerden, toprak sahiplerinden ve işçilerden ayrılır
(Winata ,2008: 15).

Say’in A Treatise on Political Economy or the Production, Distribution and

Consumption of Wealth adlı kitabında girişimci üretim ve dağıtımın ikisini birden
düzenleyen kişidir. Diğer klasik iktisatçılarla karşılaştırıldığında Say için girişimci
üretim ve tüketim sisteminin tamamında çok önemli görevlere sahiptir. Say’in
teorisinde 1)tarım 2) imalat ve 3) ticari endüstri olmak üzere üç tip endüstri vardır.
Bu endüstrilerin her birinin çalışması üç ayrı adımla sağlanır (Hebert ve Link, 2006:
29). :

• Araştırma: Teorik bilginin oluşturulması ve kolayca ülkeden ülkeye

yayılmasının sağlanması araştırmacılar tarafından yapılır.

• Bilginin uygulanması: Tüketim için üretimin yapılmasını sağlayacak

bilginin uygulanması girişimcinin işidir.

• Üretim: İşçiler tarafından yapılır.

İlk adım bilimsel adımdır. Herhangi bir ürün üretilmeden önce, örneğin
bisiklet, onun doğası ve amacı hakkındaki kesin bilgi anlaşılmalıdır. Örneğin,
tekerleğin süreklilik kapasitesi olmalı, dairesel hareketler ve zincir ve dişliler üzerine
uygulanan güç tekerleği ileriye doğru itebilmeli, bunlar bilinmek zorundadır. İkinci
adım, girişimcilik, yararlı bir amaç için bu bilginin uygulanmasıdır (bisiklet için
örneğin mekanizmanın geliştirilmesi). Son adım ise üretken olan, el işçiliği ile
öğenin üretilmesidir (Hebert ve Link, 2006: 29).
 18 
 

Say’in ekonomisinde üretimin bir parçasını oluşturan dağıtım sektöründe

girişimcinin görevi, satılan ürün hasılatlarını toplamak ve bunları işgücü, sermaye ve
toprak olan üretim girdilerine sırasıyla ücret, faiz ve kira şeklinde dağıtmaktır
(Praag, 1999: 314-315).

Say, girişimcilik işlevine yönetsel özellikleri de dahil eder. Girişimcilik

faaliyetinin aslında neredeyse yönetimle eş anlamlı olduğunu söyler. Girişimci
üretim faktörlerini koordine eder, işi yönetir, personeli denetler, hammadde sipariş
eder, talebi tahmin eder ve üretici ve tüketici arasında aracı rolü oynar (Winata,
2008: 16). Kısaca Say’e göre girişimci, kendi girişiminde kilit kişidir;
koordinatördür, modern lider ve yöneticidir. Başarılı bir girişimci; kararlılık, azim, iş
kadar dünya bilgisine sahip olmak, dürüstlük, düzenlilik, sorunları çözücü olmak vb.
gibi bazı özelliklere sahip olmalıdır. Bu gerekli karakteristik özelliklerin sonucu
olarak, girişimcilik sektöründe yarışanların sayısı sınırlıdır. Say’in klasik
ekonomisinde tüm fiyatlar arz ve talep tarafından belirlendiği için sınırlı arz
karşısında girişimci emeğin ücreti de yüksek olmakta ve böylece bu üretici sınıfı
büyük bir servet biriktirir (Praag, 1999: 315-316).

1.2.2.4.Jeremy Bentham (1748-1832)

İngiliz Klasik iktisatçılar piyasa ekonomisinde girişimcinin rolüne oldukça az

dikkat çekmişlerdir. Fakat Fransa ile bağları olan ve entelektüel kişiliği aynı
dönemde yaşadığı diğer kişilere göre çok daha güçlü olan Jeremy Bentham farklıdır.
Girişimci konusu üzerine Bentham ve Smith arasındaki çatışma tefecilik yasaları
üzerine tartışmalarında açıkça görülmektedir. Bentham ve Smith yaratıcı
yeteneklerin gelişmesinde en uygun rejimin ekonomik liberalizm olduğu konusunda
hem fikirdirler. Ama Smith’in aksine Bentham, yararlı birimler olarak tefecileri de
kabul eder. Smith bir taraftan profesyonel bir aktivite olarak yeniliği kabul etmiş,
diğer taraftan ise farklı bir bağlamda onun önemini görmezlikten gelmiştir. Diğer bir
ifadeyle Smith, yenilikçinin önemini tanımada başarısız olmuştur. Bentham, Defence
of Usury adlı ilk çalışmasında bu konuyu vurgulamıştır. Burada Bentham ödünç
verilen ve ödünç alınan bütün sermaye miktarını sınırlayan tefeciliğe karşı nasıl yasal
çözümler yapılması gerektiğini detaylı olarak ele almıştır. Bu etkilerin her ikisi de
 19 
 

başarılı girişimcilerin faaliyetlerini boğma eğilimindedir (Hebert ve Link ,2006: 590-

591).

Smith’in aksine Bentham girişimciliği çalışmalarında kavramsallaştırmıştır.

Ulusların ilerlemesinde sorumlu kişiler olarak, hayal gücü ve yaratıcılığı kullanan
yetenekli bireyleri görür. Yeniliğin insan türünün gelişiminin arkasındaki itici güç
olduğuna inanır ve girişimciyi yenilikçi olarak değerlendirir (Winata, 2008: 17).

Bentham, “panopticon” (hücreleri gardiyana bakan dairevi bir hapishane)

adını verdiği bir hapishane modeli düşüncesiyle girişimcilikte yeniliğin önemini
vurgular. Bu modelinde sözleşmeli yönetim ilkesini ortaya koymuştur. Bu ilke
ekonomik etkinliğin istenen sonuçlarını ulaşmak için girişimcinin dinamik
aktivitelerine dayanmaktadır. Bentham’a göre girişimci, hapishanenin doğru bir
şekilde işlemesi için ihtiyaç olan şeyleri satın alan ve ayrıca da mahkum emeğin
çalıştırılmasıyla elde edilebilecek kazanç üzerinden vergi elde eden bağımsız bir
sözleşmecidir (Hebert ve Link, 2006: 590-591).

1.2.2.5.John Stuart Mill (1806-1873)

İngiliz literatüründe girişimcilik kavramının yaygınlaşması, John Stuart

Mill’in 1848 yılında yayınlanan Principles of Political Economy adlı çalışması ile
olmuştur. Mill, girişimcinin rolünü yönetim, kontrol ve denetim faaliyeti olarak
tanımlamıştır. Mill’e göre bir faaliyeti yönlendirmek için bazı niteliklere ihtiyaç
vardır:

• Zeka

• Kültürel bilgi

• Algı ve kanıda doğruluk (Sciascia ve De Vita, 2004: 5).

Girişimcilerin en büyük özelliği, sıradan insanların hepsinin sürekli çabaları

sonucu bile asla oluşturamayacağı avantaj olanaklarını görme imkanına sahip
olmalarıdır (Formaini, 2001: 5).
 20 
 

Özetle klasik iktisatçılar riski üstlenen, üretim faktörlerini birleştiren ve

yenilik imkanını araştıran girişimci ile süreç içerisinde yatırım için sadece araç
sağlayan kapitalist arasındaki ayrımını yeteri kadar yapmamışlardır (Formaini, 2001:
5). Ayrıca klasik iktisatçılar çalışmalarında girişimcinin rolüne değinseler de, tam
olarak bir girişimcilik teorisi geliştirememişlerdir. Bunun nedenleri arasında;
girişimcinin Fransız kökenli bir kelime olması ve gerçek bir İngilizce eşdeğerliliğine
sahip olmaması, Fransız yasalarının sermaye sahibi ile iş sahibini birbirinden
ayırması ve Fransız yaklaşımın mikroekonomik iken İngilizlerin makroekonomik
analiz yapması yer almaktadır (Winata, 2008: 19).

1.2.3.Neoklasik Düşüncede Girişimcilik

19. yüzyılın sonunda iktisat biliminde makroekonomiden mikroekonomiye

bir geçiş yaşanmıştır. Bu yeni odaklanmada üretici ya da tüketici olarak bireylerin
ekonomik analizinde denge teorileri baskın olmuştur (Landström, 2005: 30).
Neoklasik iktisat, Klasik iktisadın sona erdiği 1870’li yıllardan başlayıp, Keynesyen
iktisadın başlangıcı olarak kabul edilen 1930’ların başına kadar egemen olmuştur.

1.2.3.1.Alfred Marshall (1842-1924)

Klasik ve neoklasik iktisat arasında köprü kuran Alfred Marshall bu dönemde

girişimciliğe ilgi gösteren az sayıda neoklasik iktisatçıdan biridir. Marshall’ın ilk
1890’da yayınlanan Principles of Economics adlı ilk çalışması neoklasik düşüncede
girişimciliğin önemini vurgulamaktadır.

Marshall girişimcinin rolüne, nereye yatırım yapacaklarına karar veren

kapitalistler arasındaki fırsat arama davranışını dahil etmiş ve iş adamını, çalışma
için gerek duyulan sermayeyi ve emeği bir araya getiren işverenlerin “uzmanlaşmış
örgütü” olarak karakterize etmiştir. Say’in hatırlattığı gibi, işverenler kendi
kendilerine kapitalist sınıfın çalışanlarına çok benzer bir şekilde hareket eden
uzmanlaşmış yöneticilerin sorumluluğuna dayanmaktadır. Neoklasik üretim teorisi
ile tutarlı bir şekilde, kaynakların tahsisini optimize ve toplam verimi maksimize
ederler. Uyanık iş adamları, belli bir harcama ile daha iyi sonuçlar elde etmek
amacıyla, düzenlemelerinde değişiklik yapma çabası gösterirler. Diğer bir deyişle,
 21 
 

kârlarını arttırmak amacıyla durmaksızın ikame ilkesini uygularlar (Peneder, 2009:

80).

Marshallcı ekonomide girişimcinin görevi, mal arzının, yenilik ve ilerlemenin

sağlanması, üretimi yönlendirme, risk alma, sermaye ve emeği koordine etmedir.
Firmayla birlikte girişimci tüm sorumlulukları üstlenir, hem yönetici hem de
işverendir (Praag,1999:318-319). Marshall’ın girişimcileri, maliyetleri azaltmak ve
daha verimli mallar üretmek için yeni metodlar üreten yenilikçilerdir (Winata, 2008:
19).

Buna karşılık başarılı bir girişimci bazı becerilere sahip olmalıdır. Bunların
başında, aynı anda çoğu şeyi kurgulayabilmek, istenildiğinde her şeyi hazır etmiş
olmak, dakik hareket etmek, bir şeyler yanlış olduğu zaman hemen değiştirebilmek
gibi genel beceriler ve özellikle iş dünyasında bir işte büyük başarı elde edebilmek
için zeka gelmektedir. İkincisi, başarılı bir girişimci ticaret bilgisi, ileriyi görebilme
gücü, fırsatları yakalayabilme ve riski üstlenebilme gibi özel yeteneklere de sahip
olmalıdır. Girişimcilerin arzı gerekli olan bu yeteneklerden dolayı sınırlıdır. Bu
yüzden denge, arz ve talep güçleri tarafından belirlendiği için girişimcinin arz fiyatı
yüksek olur. Diğer mesleklere göre daha fazla kazanç elde ederler (Praag, 1999: 318-
319).

1.2.3.2. Von Thünen (1783-1850)

İktisat tarihine katkı yaptığı kuruluş yeri teorisi ile bilinen Von Thünen The
Isolated State adlı kitabında girişimcinin kazancı ile kapitalistin kazancını ayırarak
kârın açıklamasını yapmıştır. Thünen’in girişimcilik kazançları, elde edilen kârdan,

• yatırılan sermaye faizinin

• iş kayıplarına karşı sigortanın ve

• yönetim ücretlerinin çıkarılması

sonucu kalandır. Bu bakiye Thünen’in sigorta edilemez risk olarak tanımladığı

girişimcilik riskinin getirisini gösterir (Hebert ve Link, 2006: 52).
 22 
 

Thünen, girişimciyi hem risk alıcı hem de yenilikçi olarak ele almıştır
(Sciascia ve De Vita, 2004: 5). Girişimcilik faaliyetinin tamamlayıcı bir
karakteristiği olarak, belirsizliği ve risk taşıma fonksiyonunu vurgulamıştır (Peneder,
2009: 81).

Thünen’e göre bir işle ilgili her riski üstlenen bir sigorta şirketi olmadığı için
riskin bir parçası daima girişimci tarafından üstlenilir. Thünen, girişimci ile yönetici
kavramlarını girişimcinin risk alması üzerinde durarak birbirinden ayırmıştır.
Girişimci, girdiği iş yüzünden merak ve huzursuzluk içinde bir iş felaketinden nasıl
kaçınabileceğini düşünerek günlerce uykusuz kalabilir buna karşılık yönetici, eğer
gün içinde çok çalışmış ve yorulmuşsa, görevini yerine getirdiği için huzur içinde
uyur. Thünen’e göre girişimci uykusuz geçirdiği gecelerde firma başarısızlığından
kaçınabilmek için planlar yapar ve çözümler bulur. Bu nedenle Thünen’e göre,
aslında iş dünyasındaki sıkıntılar girişimci yeteneğinin gelişmesine katkıda bulunur.
Thünen’in girişimci teorisinin gelişmesinde önemli bir adımı da, risk alma, yenilikçi
olma ve belirsizliğe katlanma gibi özellikleri girişimci teorisinde birleştirmesidir.
Thünen’e göre girişimcinin geliri riskin getirisi ve yaratıcılığın getirisinden
oluşmaktadır. Bu ikisinin toplamı ise toplam kârı vermektedir (Hebert ve Link, 2006:
592-593).Daha açık bir ifade ile; Thünen, girişimcilikle ilgili kârları, kâr
ödemelerinden sonraki artık gelir, işletme zararlarına karşı sigorta ve yönetim
ücretleri, yani sigorta edilemeyen, risk çaba ve yaratıcılığa yönelik bir getiri olarak
karakterize etmiştir (Peneder, 2009: 81).

1.2.3.3. Leon Walras (1834-1910)

Günümüzde genel denge teorisinin kurucusu olarak bilinen Fransız iktisatçı

Leon Walras neoklasik iktisadın önde gelenlerindendir. Walras, görünüşte
girişimciyi önemli bir figür olarak kabul eder. Elements of Pure Economics adlı
çalışmasında, üretim faktörlerini dört sınıfa ayırmıştır. Onun ayrımı Cantillon’un
toprak sahipleri, işçiler ve girişimciler olarak üç sınıf sınıflandırmasını andırmaktadır
ancak buradaki önemli farklılık Walras’ın kapitalisti toprak sahipleri ve girişimciden
ayrı değerlendirmesidir. Walras üretim faktörlerinin ayrımı ve farklılığı konusunda
nettir. Girişimciyi, toprak sahipleri, işçiler ve kapitalist dışındaki dördüncü üretim
 23 
 

faktörü olarak ele almaktadır. Girişimcinin rolü, arazi kiralayan toprak sahibinden,
kişisel yetenekleri ile çalışan işçiden ve sermayeyi borç veren kapitalistten farklıdır
(Hebert ve Link, 2006: 65).

Walras, girişimciyi koordinatör ve arbitrajcı olarak tanımlar. Girişimci

olmaksızın değişim ve faaliyet olmaz (Ripsas, 1998: 105). Girişimci, üretimde girdi
olarak kullanılmak üzere hizmetlerin alıcısı ve üretimin sabit teknik katsayıları ile
verilen teknoloji sonucu statik bir çerçevede faaliyet gösteren kişidir. Statik dengede
sıfır kâr söz konusu olduğu için, temelde arbitrajdan doğan girişimci kârı rekabetçi
piyasa fiyatları ile ortalama maliyetler arasındaki farka eşittir. Bu yüzden Walrascı
girişimcilik işlevi dengesizlik durumlarında çok önemlidir (Ebner, 2005: 258).

Walras girişimcilik teorisine çok sayıda katkı yapmıştır. İlk olarak, kârı fiyat
ve ortalama maliyet arasındaki fark olarak tanımlayarak gerçek kârın sadece
ekonomik geçiş aşamasında ortaya çıktığını açıklamıştır. İkinci olarak, dinamik
teorisini geliştirmiş ve bunun sayesinde gerçek kâr ve zararlar girişimciler tarafından
oyuna dahil edilen rekabet güçlerince azaltılmıştır. Üçüncü olarak, kârı elde etme
belirsizliği ve kaybı üstlenme riskinden bahsetmiştir. Dördüncü olarak, rutin yönetim
fonksiyonları ile girişimcilik faaliyeti arasında ayrıma gitmiştir. Son olarak da,
Walras piyasa faaliyetinde kâr peşinde koşanlar ile sermaye malı hizmeti
sağlayıcıları arasında kesin bir ayrım yaparak girişimci tanımını kesinleştirmiştir.
(Walker,1986: 19). Bununla birlikte Walras gerçek dünyadaki girişimcilerin rolü
hakkındaki görüşlerini geliştirmesine rağmen onu kurumsal yaklaşımdaki genel
denge analizine ise dahil etmemiştir (Formaini, 2001: 6).

1.2.4.Avusturya İktisat Okulunda Girişimcilik

19. yüzyıl sonunda girişimcilik ile ilgili araştırmalarda önemli gelişmeler Carl
Menger, Ludwig von Mises, Friedrich Wieser, Friedrich August von Hayek, Israel
Kirzner gibi iktisatçılar tarafından gerçekleştirildi. Avusturya okulu girişimcilikle
ilgili neoklasik marjinalizmin bir varyasyonunu sergiler. Bu görünüm Avusturya
okulun metodolojik yöneliminden yani bireycilik, öznelcilik ve ekonomik gelişmede
tarihsel zamanın öneminden gelir (Ebner, 2005: 259).
 24 
 

1.2.4.1.Carl Menger (1840-1921)

Menger, Avusturya düşünce geleneğinin kurucusu olarak bilinir. Klasik

düşünceye katkısı metodolojik düzeydedir. Menger, Principles of Economics
çalışmasında ekonominin öznel görünümünü tanıtır. Ekonomik olguların nesneler
değil ancak insanlar arasındaki ilişkiler olarak algılandığı yerdeki metodolojik
öznelciliğin taraftarıdır. Böyle ilişkileri anlamak için ekonomik teori insan
eylemlerini yöneten sosyal, kültürel ve iktisadi kavramlardan ileri gelmelidir. Doğal
bilimlerin aksine, ekonomi insanların algı, istek ve görüşlerini göz ardı edemez. Bu
görüş Menger’in metodolojik bireyciliğinde de yansıtılmaktadır. Toplum ve
ekonomiler içinde aktörler bireyseldir, grup ya da sosyal gibi görülmezler. Ekonomik
olguların açıklanması bireysel hareketlerden kaynaklanır. Böylece, ekonomik
gelişmeler bir boşluk içinde yer almaz. Bu da, girişimcinin kaynakları faydalı mal ve
hizmetlere dönüştüren, değişimin aktörü oldukları anlamına gelmektedir (Landström,
2005: 17). Menger, girişimcilik işlevini özellikle piyasada kaynaklara verilen değer
ve ekonomik durum hakkında yeni bilgi elde edilmesi olarak tanımlar (Sciascia ve
De Vita, 2004: 5). Menger’e göre girişimciler bilgi toplar, ekonomik hesaplamalar
yapar, üretimi kontrol eder, insanlığın doğasında bulunan belirsizlikten dolayı riske
katlanır. Girişimcinin riske katlanmasının nedeni ise kâr elde etme olasılığıdır
(Formaini, 2001: 6).

Menger, girişimcilik faaliyetini dört boyutta ele alır (Ebner, 2005: 259):

• Ekonomik durum hakkında bilgi

• Üretim sürecinin düzenlenmesi için gerekli ekonomik hesaplamalar

• Hangi yüksek talepli malların üretileceğinin belirlenmesine dair bir girişim

• Üretim planının gerçekleşmesinin denetimi

Menger, girişimci ile kapitalisti özdeşleştirmez. Girişimcinin sermayeye

ihtiyacı olmasına rağmen ne sermaye ne de riske katlanmaya istekli olmak
girişimcinin ayırt edici özelliği değildir. Menger’e göre ayırt edici özellik
girişimcinin karar alma yeteneğidir (Winata, 2008: 24).
 25 
 

Menger belirsizliğin önemini vurgulamak suretiyle, yine de, risk taşımanın

girişimcilik fonksiyonunun tanımlayıcı bir karakteristiği olduğu fikrini reddetmiştir.
Menger, bilgi işlemeyle ilgili girişimcilik görevi üzerindeki vurgusunu da eklemiştir
(Peneder, 2009: 82). Menger’e göre girişimcinin rolü, ekonomik durumlar hakkında
bilgi toplamak, verimli üretim sürecinin etkinliğini sağlamak için iktisadi
hesaplamalar yapmak, verimli sürece mal tahsis etmekte iradeli hareket etmek ve
verimli süreci denetlemektir (Winata, 2008: 25).

1.2.4.2.Friedrich Wieser(1851-1926)

Friedrich Wieser, Karl Knies’in öğrencisi ama Menger’in taraftarıdır.

Menger’in fikirlerini genişletmiş ve girişimci teorisine liderlik, uyanıklık ve risk
alma gibi karakteristik özellikleri eklemiştir (Hebert ve Link, 2006: 63).

Wieser’in girişimcilik teorisinde, işletmenin iktisadi lideri olarak

girişimciliğin tanımında girişimci kârı, liderlik primi olarak tanımlanır. Liderlik
prensibini oluşturan tarihsel çeşitlilik zanaatçılık loncası kadar temel köle
girişimlerini de içerirken, modern kapitalizmin parasal ekonomisinde girişimci tipi
parasal kazançları elde etmek için sermaye girişlerini arttırmaktadır. Girişimciliğin
özelliği, yeni iş fırsatlarının sezgisel kararlarını, bunların gerçekleştirilmesini ve risk
alma davranışının oluşturulmasını içermelidir. Kapitalist girişimci, atılgan bir
spekülatör, ileri görüşlü bir bankacı, insan doğasını bilen bir organizatördür ve cesur
teknolojik yenilikler gibi çeşitli girişim türlerini gerçekleştirebilmelidir. Wieser’in
kapitalist girişimcisinin ortaya çıkışı, yenilikçi cesareti ile karakterize edilen örgütsel
lider ve teknolojik bilgiyi kullanılabilir hale getirerek yeni yollar açan öncülerin
faaliyetlerinin sonucudur (Ebner, 2005: 259).

Girişimci hukuki kurallar ve girişimin iktisadi yönetimine aktif katılımıyla

iktisadi girişimin yöneticisidir. İş sahibi, işveren, kreditör, borçlu, kiralayan ya da
kiralayıcı olarak yasal temsilciliğin çeşitli işlevlerini yerine getirmesi sonucu
girişimin kurulması ile girişimcinin iktisadi liderliği başlar. Sadece gerekli olan
sermayeyi sağlamaz, fikir üretir onu planlar ve işbirlikçi bulur. Girişim kurulduğu
zaman ise ticari olduğu kadar teknik olarak da yönetici haline gelir (Hebert ve Link,
2006: 63).
 26 
 

1.2.4.3.Ludwig von Mises (1881-1973)

Avusturya Okulu iktisatçılarından Mises, Schumpeter’in girişimcilik faaliyeti

ile teknolojik yeniliği karıştırdığını tartışır. Mises’e göre girişimcilik faaliyeti karar
alma sürecini içerir. Girişimci, faaliyetindeki yenilik uygulamaları ile ilgili kararlar
verir. Aynı zamanda girişimci her zaman spekülatördür. Her eylem zamanın içinde
gömülü olduğu ve böylece spekülasyon içerdiği için de herkes girişimcidir (Sciascia
ve De Vita, 2004: 5).

Mises’e göre girişimcilik piyasayı doğru tahmin etmekle ilgilidir. Eğer

girişimci piyasayı tahmin etmede başarılı olursa, rakiplerinden daha ucuza
üretebilecek ve tüketiciye faydalı olarak da kâr elde edebilecek ve de faydası arttıkça
kârı da artacaktır (Landström, 2005: 18). Mises, girişimcilik kârını, girişimcilik
hareketi ve kapitalizm ile ilgisi olmayan yenilikçi uygulamaların sonucu olarak görür
(Winata, 2008: 25).

1.2.4.4.Friedrich August von Hayek (1899-1992)

Girişimcilik faaliyetine odaklanan Mises’in aksine Hayek bilgi kavramına

odaklanmıştır. Avusturya okulunda bilgilerin eksik dağılımı kavramı ilk kez von
Hayek tarafından sergilenmiştir (Ripsas, 1998: 107). Bilginin elde edilebilirliği ve
bilgi işlem kapasitesi bireylerin karar almasındaki kısıtlamaları oluşturur. Hayek,
teknolojik keşifler gibi büyük keşifler yerine bireyin belirli zamanlar ve yerde küçük
keşifler gerçekleştirdiğini ve böylece sürekli keşfetme sürecinin yaşandığını ileri
sürer. Küçük keşiflerin birleşimi ve eksik bilgiye ulaşımla birlikte girişimciler bilgiyi
elde eden ve denge fiyatı takip eden kişiler haline gelirler (Winata, 2008: 26).

Hayek’e göre önemli olan fiyatların girişimciler tarafından piyasa sürecinde

gerçekleştirildiğidir. Bu fiyatlar bilginin asimetrik dağılımından dolayı dengesizlik
gösterir. Dengeye doğru fiyatların ayarlanması ise girişimcinin görevidir (Ripsas,
1998: 107).

Hayek özellikle rekabetçi sürecin piyasa sistemindeki hareketlerle açığa

çıkarılan bilgi aracılığıyla kâr fırsatlarının keşfedilmesini nasıl uyardığını
açıklamıştır. Bu, özel malların yetersizliğinin en yoğun olduğu yerde işletme sahibini
 27 
 

arzı arttırmaya teşvik eden fiyatlardaki değişimin girişimcilikle ilgili keşfidir. Fiyat
sinyallerine girişimcilikle ilgili aynı cevap verirlik, kaynakların rekabet eden
kullanımlar arasındaki tahsisinde sürekli bir ayarlamaya neden olur. Böylece Hayek,
birçok bağımsız ve büyük ölçüde dağılmış olan piyasa katılımcısının planlarını
dengeleyici bir ayarlamaları için öncülük eden girişimcilikle ilgili keşif süreci olarak
rekabetle ilgili anlayışı belirlemiştir (Peneder, 2009: 82-83).

1.2.4.5.Israel Kirzner (1930-)

Avusturya okulunun önemli iktisatçılarından Kirzner, Schumpeter’den ayrı

olarak 20. yüzyılda girişimcilik teorisine katkıda bulunmuştur. Competition and
Entrepreneurship isimli kitabında ekonomide ortaya çıkarılmayı bekleyen kâr
imkânlarının olduğunu, geleneksel teoride varsayıldığı gibi, ekonomide her zaman
dengenin olmadığını ve bu kâr fırsatlarını ortaya çıkaranların girişimciler olduğunu
belirtmiştir (Ulusoy, 2010: 75-76).

Kirzner’e göre önceki girişimcilik hatalarının birleşimi ve tattaki,

tercihlerdeki, kaynaklardaki ve teknolojik gelişmelerdeki sürekli değişiklikler
piyasada girişimcilik kârı için fırsatlar sunar. Girişimcilik kavramının böylece iki
anlamı vardır. Birincisi yeni fırsatlara uyanık olmak, ikincisi ise fırsatları keşfetmeye
uyanıklığı takiben arbitraj elde etmektir (Winata, 2008: 27).

Kirzner’in yaklaşımı da eksik bilgiyi kabul eder ve piyasayı keşif ve öğrenme

süreci olarak tanımlar. İktisadi fırsatlara uyanık olan piyasa süreci teorisindeki
girişimci kendi kârı için bilginin avantajını kullanır ve bu yolla piyasa sürecine başlar
(Ripsas, 1998: 108). Piyasa sürecinin merkezini öğrenme oluşturur ve piyasa yeni
bilginin aktarımı için bir iletişim aracıdır. Sürecin başlıca parçası olan bireysel
öğrenme yeteneği ile piyasa fiyatı dengesizlikten dengeye yaklaşır (Winata, 2008:
27).

Kirzner piyasayı bir süreç olarak kabul ederken, geleneksel teori tam
rekabetçi piyasa modelini benimsemiştir. Bu modele göre;

• homojen bir mal,

 28 
 

• piyasaya giriş serbestisi,

• tam bilgi varsayımları geçerlidir.

Geleneksel teori piyasanın sürekli olarak dengede olduğunu varsayarken

Kirzner’e göre piyasada bir dengesizlik durumu mevcuttur. Ekonomide, geleneksel
teoride varsayıldığı gibi, bir genel denge durumu olsaydı girişimciye de ihtiyaç
olmazdı. Böylece, Kirzner geleneksel tam rekabetçi denge modelinin piyasada
dengenin nasıl kurulduğunu açıklamada yetersiz kaldığını ve geliştirdiği girişimcilik
teorisinin piyasanın işleyişinin tam olarak açıkladığını savunmuştur. Kirzner
ekonominin dengesinin nasıl kurulacağını gösteren ekonomik teori inşa etmeye
çalışırken, girişimcinin arbitraj ve spekülasyon yöntemlerini kullanarak hataları
düzelttiği kabulüne yoğunlaşmıştır (Ulusoy, 2010: 76).

Kirzner`e göre ekonomide sürekli kullanılmamış kâr durumları mevcuttur.

Ekonomideki dengesizliklerin sonucu olarak ortaya çıkan kâr fırsatları herkes
tarafından hemen farkedilemez. Bilgi eksikliği piyasadaki bireyler için
kaçınılmazdır. Kâr fırsatları bireylerin onları görmesine bağlıdır ki girişimcilerin işi
de bu kâr fırsatlarını görmek ve bunlardan faydalanmaktır. Bu şekilde ekonomide
daha önce mevcut olduğu bilinmeyen bilgiler ortaya çıkmakta ve piyasadaki
bireylere yayılmaktadır. Her girişimci faaliyeti ekonomideki bazı dengesizlikleri
ortadan kaldırmakta ve dengeye yaklaşılmasını sağlamaktadır. Schumpeter’in
yaklaşımının aksine Kirzner, girişimciliği arz ve talebi dengeleyen araç olarak
görmektedir (Oğuz, 2005: 259). Ayrıca yine Schumpeter’den farklı olarak Kirzner’e
göre yenilik gerçekleştirmek girişimcilik anlamına gelmemekte, ancak yenilik daha
önce gerçekleştirilmemiş fırsatları ortaya çıkardığında ve piyasada koordinasyonunu
sağladığı zaman girişimcilik olarak adlandırılmaktadır(Ulusoy, 2010: 76).

1.2.5.Amerikan İktisat Okulunda Girişimcilik

1865’de İç Savaş’ın sona ermesinin ardından Amerika iyileşme ve yeniden

yapılanma sürecine girmiştir. Amerikan entellektüelleri yol gösterici ve teşvik edici
olması açısından Avrupa’ya baktıkları için bu dönem öncü iktisatçıları yönlendirmek
bakımından çok üretken bir dönem olmamıştır. Yüksek öğretim düzeyinin kıtlığı
 29 
 

sonucunda pek çok kişi entellektüel gelişimini tamamlamak ve üst düzeyde eğitim
almak için Almanya’ya gönderilmiştir. Ancak 19. yy. sona ererken Amerikan
iktisatçıları Avrupa’nın etkisinden kurtulmaya başlamış ve daha bağımsız hale
gelmişlerdir (Hebert ve Link, 2006: 75).

1.2.5.1.Frank Knight (1885-1972)

Amerikan iktisatçıları içinde girişimcinin rolünü çok dikkatli inceleyen ve iki

kat katkısı olan kişi Knight’tır. İlk olarak, sigortalanabilir risk ve sigortalanamayan
belirsizlik arasındaki farka vurgu yapmıştır. İkinci olarak, bir taraftan hızlı ekonomik
değişim ve diğer taraftan girişimcilik faaliyetindeki farklılıklardaki sigortalanamayan
belirsizlikle ilgili kâr teorisini geliştirmiştir (Hebert ve Link, 2006: 88).

Knight, kârı tanımlamak ve kârın kaynaklarını açıklamak hususunda

girişimcilerin risk taşıma fonksiyonunu vurgulamıştır. Knight’e göre, girişimciler
temel belirsizlik koşulları altında karar alma yeteneği konusunda kendilerini
güvensiz hissettikleri için, risk taşımakta uzmanlaşırlar. Girişimciler hem
kapitalistliği hem de yönetim fonksiyonlarını içinde barındıran yöneticilerdir. Fakat,
birçok büyük şirkette, sınırlı yükümlülüğün ve sahipliğin (risk taşıma) ve kontrolün
(yönetim) ayrılmasının tarihsel gelişiminden kolaylıkla görüldüğü gibi, problem,
modern ekonomilerde her iki fonksiyonun düzenli bir şekilde farklı meslek grupları
tarafından yürütülmesidir. Üstelik, insanlar, ekonomik hayatın pek çok örneğinde
“bilinebilir” türdeki riskleri üstlenirler. Sonuç olarak, Knight’ın temel belirsizlikle
risk arasındaki ayrımı, genellikle insan eyleminin yapısını ve spesifik olarak
ekonomik seçimleri anlamak için önemlidir. Bununla beraber, risk taşıma fonksiyonu
girişimcilerin benzersiz bir özelliği olmayıp, bu nedenle, tanımlayıcı bir karakteristik
olarak pek işe yaramaz (Peneder, 2009: 81-82).

Knight’e göre risklerin deneysel ve istatistiksel tahmin yöntemleriyle

azaltılması mümkünken işletmeye ait bilgi kopuklukları olarak tanımlanan
belirsizliğin tamamen ortadan kaldırılması mümkün değildir. Karar alıcılar gelecekle
ilgili belirsizlik karşısında, tatmin oldukları sürece var oldukları durumu koruma
eğilimi içerisinde olacaklardır. Gelecekle ilgili bilginin eksiksiz elde edilmesi
ekonomik aktörlerin bilişsel güçlerinin ve sahip oldukları araçların kapasitelerinin
 30 
 

dışında oldukları için kararlar, neoklasik iktisadın öngördüğü gibi rasyonel biçimde
alınamayacaktır (Tuncel, 2009: 11).
 31 
 

İKİNCİ BÖLÜM

YENİLİKÇİLİK

2.1.YENİLİKÇİLİK

2.1.1.Kavramsal Çerçeve

Yenilik (inovasyon), "yeni ve değişik bir şey yapmak" anlamındaki Latince

bir sözcük olan “innovatus”tan türemiştir. “Toplumsal, kültürel ve idari ortamda yeni
yöntemlerin kullanılmaya başlanması” anlamındadır. Yenilikçilik, ekonomik büyüme
için belirleyiciliği olan önemli bir kavramdır. Yeni veya geliştirilmiş ürün ve
süreçlerin kullanılması olan yenilikçilik, girişimciliğin belirli bir fonksiyonudur.
Yenilikçilik, girişimcinin yeni kaynaklar yaratarak veya mevcut kaynakların
kullanım kapasitesini arttırarak refah yaratmasıdır (Drucker, 1998: 21).

Yenilik hem teknolojide yeni gelişmeler hem de işleri daha iyi yapan yeni
metodlar ya da yollar sağlamaktır ve ürün değişimleriyle, süreç değişimleriyle, yeni
pazarlama ve yeni dağıtım şekilleriyle açıklanabilir (Porter, 1995: 45). Yenilikle
ilgili bir çok tanımlama yapılmaktadır.

Karagöz ve Albeni’ye (2003) göre yenilik, piyasaya yeni giriş yapan ürün ve
süreçlerdir ve yenilikler teknolojik değişim sonucu ortaya çıkmaktadırlar. Fisher
(2000) yeniliği, yeni düşünme biçimleri, şeyleri yapmanın yeni yollarını üretme,
üretileni deneme ve insanla ilgili ekonomik ve sosyal aktivitelerde kullanma ve
benimseme eylemlerinin olarak tanımlarken; Dosi (1988) yeni bir ürünü veya
yöntemi araştırmak, keşfetmek, denemek, geliştirmek ya da taklit etmek suretiyle
benimsemek ve ticarileştirmek olarak tanımlamaktadır. Akyos’a (2004) göre yenilik;
düşünce geliştirme, teknoloji geliştirme yeni veya geliştirilmiş ürün veya üretim
yöntemi veya ekipmanı üretme ve pazarlama faaliyetlerinin yönetimidir. Cumming’e
göre yenilik, bir ürün ya da sürecin başarılı ilk uygulaması iken Rogers farklı bir
tanımlama ile yeniliği, ekonomik aktörler tarafından yeni olarak algılanan fikirler,
uygulamalar veya nesneler şeklinde tanımlamaktadır (1983:11).
 32 
 

Yenilik kavram olarak hem bir yenilenme sürecini hem de bir sonucu anlatır.
AB ve OECD literatürüne göre, yenilik, süreç olarak,”bir fikri pazarlanabilir bir ürün
ya da hizmete, yeni ya da geliştirilmiş bir imalat ya da dağıtım yöntemine, ya da yeni
bir toplumsal hizmet yöntemine dönüştürmeyi” ifade eder (OECD, 2005).

2.1.2.Yenilik ve Benzer Kavramlar

Yenilikçilik kavramı çoğu zaman başka kavramlarla karıştırılmaktadır. Bu

kavramlar arasında buluş ve yaratıcılık yer almaktadır.

Yenilik, girişimcinin üretim fonksiyonunun yapısını değiştirmesi ve üretim

faktörlerini daha önce bilinmeyen bir yöntemle örgütlemesi sonucu ortaya
çıkmaktadır. Schumpeter’e göre yeni üretim kaynaklarının bulunması, yeni
pazarların açılması, maddelerin işlenme yöntemlerindeki gelişmeler kısacası
ekonomik hayatın akışında bir şeylerin farklı yapılması malların üretiminde
teknolojik gelişmeye işaret eder ve bu gelişme yenilik kavramı ile karşılanır
(Schumpeter, 2011).

Buluş ise yeni geliştirilmiş ürünler, üretim süreçleri, sistemlerle ilgili bir
düşünce ürünüdür. Schumpeter buluş ve yenilik kavramlarını net bir şekilde ayırır.
Buluş belirli bir ihtiyacın sonucunda ortaya çıkmazken yenilikte ise bir ihtiyacın
varlığı kendisini gösterir. Buluş ekonomi açısından yatırıma elverişli bulunursa
yenilik haline gelir. Buluş eğer kullanılmıyor, hayata geçirilmiyorsa bir yenilik
oluşturamaz. Bir buluşun yenilik yaratabilmesi için mutlaka üretim faaliyetine
uygulanması gerekir. Ancak buluş yapma ve bunun yenilik haline gelmesinin
ekonomik ve sosyolojik açıdan farklı olgular göz önüne alındığında her buluş bir
yeniliği teşvik etmek zorunda değildir. Schumpeter’e göre buluş olarak
nitelendirilebilecek herhangi bir şey olmaksızın da yenilik olabilir. Girişimci bilinen
fakat henüz yaygınlaşmamış buluşlar arasında amacına uygun olanları seçer bunları
yeniliğe dönüştürür (Schumpeter, 2011; Gökten, 2006: 5-6).

Schumpeter’e göre başarılı yenilikler için akıl değil istek gerekir. Böylece
yenilik zekaya değil liderliğe bağlıdır ve buluşla karıştırılmamalıdır. Schumpeter
yenilik ve buluşun farklı yetenekler gerektirdiğini savunur. Girişimci kapitalist
 33 
 

olabileceği gibi buluşcu da olabilmesine rağmen işlevlerinin doğasında buluşçuluk

yoktur. Ayrıca girişimcinin işlevi olarak ortaya çıkardığı yeniliklerin herhangi bir
buluş olması gerekmez (Hebert ve Link, 2006: 100).

Yaratıcılık, sorunları çözme, karar verme ve kendini ifade etme becerileriyle

ilgili iken yeniliğin temeli düşünce becerisidir. Yaratıcılık; değişim ve yeniliğin
benimsenmesi, fikir ve olasılıkların test edilebilmesi, farklı bir bakış açısıyla
aktörlerin dış çevresinde meydana gelen olaylara bakabilmesi ve var olan ürünlerin
geliştirilmesi gibi eğilimleri içerir. Yaratıcılık bir süreçtir; yaratıcı kişiler problem ve
sorunlara çözüm bulma çabasındadırlar ve bu çabalarındaki aşamalı değişiklikler ve
iyileşmelerle fikir ve çözümlerini değiştirerek geliştirirler (Duran ve Saraçoğlu,
2009: 58).

Genellikle yaratıcılığın yenilikle eş anlamı olduğu zannedilmektedir. Ancak

bu iki kavram arasında belirgin farlılıklar vardır. Yaratıcılık yeni fikirleri oluşturma
süreci ile ilgili iken yenilik bu yeni fikirlerin mal ve hizmetlere dönüştürülmesi
sürecini odak alır. Yaratıcılık bir bilim adamının veya yarısı bitmiş bir resimle
uğraşan bir sanatçının hayalinde ortaya çıkan bir süreç olarak da tasvir edilebilir.
Yenilik, yaratıcı fikirler üzerinde çalışacak yetenekli ve birbirini tamamlayan
insanların emeğini de gerektiren zor bir iştir. Yaratıcılık her alanda yeni ve yararlı
bilgilerin üretilmesi iken yenilik örgüt içindeki bu yaratıcı fikirlerin başarılı bir
şekilde uygulamaya konulmasıdır.

Yenilik, geleceği oluşturacak şartlarla ve sürdürülebilir kârlı büyüme

sağlamakla ilgili iken buluş ise doğada var olan fakat insanoğlu tarafından
anlaşılmayan göz önünde olmasına rağmen fayda ve zararları görülmeyen
materyallerin bulunmasıdır. Buluş için mutlaka yaratıcılığın kullanılması
gerekmektedir. Burada yaratıcılık ile kastedilen olmayan bir şeyi hayal edebilme,
herkesten farklı yollarla yapabilme ve yeni fikirler geliştirebilme yeteneğidir. (Bal,
2011: 2-3).
 34 
 

2.1.3.Yenilik Türleri

Yenilik temel olarak ürün ve süreç yeniliği şeklinde sınıflandırılmış ancak

bunların yanında literatürde farklı sınıflandırmalara da yer verilmiştir. Bu
sınıflandırmalar arasında pazarlama ve organizasyonel yenilik yer almaktadır.

2.1.3.1.Ürün Yeniliği

Ürün yeniliği; performans özellikleri arttırılmış bir ürünün ticarileştirilmesi

ya da benimsenmesini ifade etmekte ve en basit ifadeyle “yeni bir ürün” olarak
tanımlanmaktadır. Ürün yeniliğini, mal ve hizmet yeniliği olmak üzere ikiye ayırmak
mümkündür. Bir başka deyişle; “ürün” kelimesi hem malları hem de hizmetleri
kapsayacak bir tanımlamadır (Sungur, 2007: 12).

Ürün yeniliği, mevcut özellikleri veya öngörülen kullanımlarına göre yeni ya

da önemli derecede iyileştirilmiş bir mal veya hizmetin ortaya konulmasıdır. Bu;
teknik özelliklerde, bileşenler ve malzemelerde, birleştirilmiş yazılımda ve diğer
işlevsel özelliklerinde önemli derecede iyileştirmeleri içermektedir (OECD, 2005:
52).

Ürün yeniliklerini özetleyecek olursak (Sungur, 2007: 16):

• Önceden bilinen bir ürüne önemli ve yeni bir işlev eklenmesi,

• Bilinen bir işlevi gören bir ürünün yepyeni bir şekle kavuşturulması,

• Yeni bir ürün kavramı aracılıgıyla yepyeni bir islev gelistirilmesidir.

Ürün yeniliği, yeni bilgi ve teknolojilerden yararlanabilir ya da mevcut bilgi

ve teknolojilerin yeni kullanımlarına veya bunların bir birleşimine dayanır. Ürün
yenilikleri, hem yeni mal ve hizmetlerin pazara sunulmasını hem de mevcut mal ve
hizmetlerin işlevsel veya kullanıcı özelliklerinde yapılan önemli iyileştirmeleri
içermektedir (OECD, 2005: 52).
 35 
 

2.1.3.2.Süreç Yeniliği

Yenilik kavramı, hem bir süreci (yenilenmeyi) hem de bir sonucu ifade
etmektedir. AB ve OECD literatürüne göre, yenilik, süreç olarak, "bir fikri
pazarlanabilir bir ürün ya da hizmete, yeni ya da geliştirilmiş bir imalât ya da dağıtım
yöntemine, ya da yeni bir toplumsal hizmet yöntemine dönüştürmeyi" ifade eder.
(TÜBİTAK, 1997). Bu yenilik, teknikler, teçhizat veya yazılımlarda önemli
değişiklikleri içermekte ve birim üretim ve teslimat maliyetlerini azaltmak, kaliteyi
arttırmak, yeni ürünler üretmek üzere yapılmaktadır (OECD, 2005: 53).

Buradaki süreç bir üretim sürecinın dışında dağıtım süreci de olabilir.

Teknolojik süreç yenilikleri sonucunda ortaya konan süreç teknolojik olarak yeni bir
süreç ya da teknolojik olarak geliştirilmiş bir süreç de olabilir (Akyos, 2004).

Yeniliklerin ürün ve süreç yeniliği olarak ayrılması her zaman kolay fark
edilemez. Zira maliyet düşürücü bir süreç bazen ürün yapısındaki bir değişiklikle de
beraber ortaya çıkabilir (Dolanay, 2009: 176). Başka bir örnek verecek olursak;
sermaye malı üreten sektörlerdeki bir ürün yeniliği, bu üretim aracını kullanan
işyerleri için süreç yeniliğidir. Ayrıca bir ürün (süreç) yeniliğinin uygulanması
tamamlayıcı bir süreç (ürün) yeniliği gerektirebilir. Bu zorluğa karşın ürün ve süreç
yeniliği ayrımının kullanılması gerekmektedir çünkü ürün ve süreç yeniliklerinin,
yenilik yapan işyerine etkisi farklıdır. Bir ürün yeniliği yeni bir piyasa yaratabilir
veya mevcut ürüne olan talebi arttırabilir. Süreç yeniliği ise yenilikleri işyerinin
üretim maliyetini düşürerek arzın artmasına yol açar ve böylece işyerinin maliyet
yapısını etkiler (Taymaz, 1997: 3).

2.1.3.3.Organizasyonel Yenilik

Bir organizasyonel yenilik, firmanın ticari uygulamalarında, işyeri

organizasyonunda veya dış ilişkilerinde yeni bir organizasyonel yöntemin
uygulanmasıdır. Organizasyonel yeniliklerin, idari maliyetlerini ve işlem
maliyetlerini düşürmek, işyeri memnuniyetini iyileştirmek ya da araç gereç
maliyetlerini düşürmek suretiyle firma performansını artırması öngörülebilir (OECD,
2005: 55).
 36 
 

Organizasyonel yenilik OECD tarafından hazırlanan Oslo Kılavuzu’nda üç

sekilde tanımlanmaktadır. Buna göre; organizasyonel yenilik;

• Organizasyon yapısının önemli ölçüde değiştirilmesi,

• İleri yönetim tekniklerinin uygulanması,

• Yeni ya da önemli ölçüde değiştirilmiş stratejilerin uygulanması şeklinde

tanımlanmaktadır (Sungur, 2007: 17).

2.1.3.4.Pazarlama Yeniliği

Bir pazarlama yeniliği, ürün tasarımı veya ambalajlaması, ürün

konumlandırması, ürün tanıtımı veya fiyatlandırmasında önemli değişiklikleri
kapsayan yeni bir pazarlama yöntemidir. Pazarlama yenilikleri, firmanın satışlarını
artırmak amacıyla, müşteri ihtiyaçlarına daha başarılı şekilde cevap vermeyi, yeni
pazarlar açmayı veya bir firma ürününü pazarda yeni bir şekilde konumlandırmayı
hedeflemektedir (OECD, 2005: 53).

Tablo-2.1.:Yenilik Örnekleri

Yenilik türleri örnek

Ürün yeniliği Yeni veya geliştirilmiş ürünler (cep telefonu, internet

özellikli cep telefonu)

Süreç yeniliği Yeni bir üretim yöntemi (flotal cam üretimi)

Organizasyonel yenilik Yeni bir iç haberleşme sistemi (intranet), yeni bir

maliyetlendirme sistemi

Pazarlama yeniliği Yeni satış teknikleri, yeni finansal yöntemler (risk

sermayesi)

Kaynak:Akyos, Müfit, Ulusal Yenilik Sistemi,2005,s.6

 37 
 

2.1.4.Yenilik Süreci Modelleri

Yenilik kavramı modern ekonomik kalkınmada anahtar bir rol oynadığından,

yeniliği neyin özendirdiği ile bir ekonominin yenilik potansiyelinin nicelik ve nitelik
yönünden nasıl geliştirilebileceği konuları özellikle kamusal kalkınma politika
yapıcıları ve akademisyenler tarafından cevaplandırılmaya çalışılmaktadır. Bu konu
hem firma düzeyinde hem de bölgesel, sektörel, ve ulusal düzeyde birçok
araştırmaya konu olmuştur. Schumpeter’den bu yana pek çok araştırmacı yenilik
sürecini açıkça tanımlamaya ve böylece etkin yenilik politikası yöntemleri üretmeye
çalışmaktadırlar. Zaman içerisinde belli dönemlerde, yeniliğin doğasını ve işleyişini
ortaya koyan bazı modeller geliştirilmiş ve bu modellere göre ulusal ve bölgesel
politikalar üretilmiştir. Bu modeller, doğrusal ve doğrusal olmayan modeller olarak
sınıflandırılmakta ve “teknoloji itmeli”, “talep çekmeli”, “etkileşimli”, “entegre” ve
“sistem entegrasyonu ve şebekeleşme” olmak üzere beş başlık altında
incelenmektedir (Albeni ve Karagöz, 2003: 36).

2.1.4.1.Doğrusal Modeller

İkinci Dünya Savaşı’ndan beri genel kabul edilen yenilik modeli “doğrusal
model” dir. Bu modelde, herhangi bir kişi araştırır daha sonra araştırma geliştirmeye,
geliştirme üretime ve üretim de pazarlamaya doğru doğrusal bir süreç olarak devam
eder (Rosenberg ve Kline, 1986: 285).

Tablo-2.2.: Doğrusal Yenilik Modeli

Araştırma ↓

Geliştirme ↓

Üretim ↓

Pazarlama

Kaynak:Rosenberg, N., Kline S.J., “An Overview of Innovation”, In R. Landau Ve N. Rosenberg

(Ed.) The Positive Sum Strategy: Harnessing Technology For Economic Growth, Washington, De:
National academic Press, 1986,s.286
 38 
 

Yenilik sürecinin doğrusal görüşü, bilimin teknolojiye yol açtığı, teknolojinin

de pazar ihtiyaçlarını giderdiği anlamına gelmektedir. Temel bilimsel araştırmadan
ticari uygulamalara tek yönlü bir ilerleme olduğu için bu ticari araştırma ve
geliştirmeyi oluşturur. Bu modelde sonraki çeşitli yenilik süreci aşamalarından (ürün
geliştirme, üretim ve pazarlama) başlangıç aşamasına geri bildirim olmadığı gibi
diğer aşamalar arasında da geri bildirim yoktur. Doğrusal görünümü çok basittir.
Bununla birlikte, pratikte bu teorik formülasyonlar çok yararlı değildir (Edquist ve
Hommen, 1999: 64). Doğrusal modeller 3’e ayrılmaktadır:

• Teknoloji itmeli model

• Talep çekmeli model

• Etkileşimli model

2.1.4.1.1.Teknoloji İtmeli Model

1950’lerde savaş sonrası iyileşme döneminde talep üretim kapasitesini

aşmıştır. Ekonomik büyüme yeni teknolojik sektörlerle gerçekleşmektedir. Bu
süreçte baskın olan yenilik modeli teknoloji itmeli modeldir ve 1950-1960 yılları
arası benimsenmiştir. Bu modelde yenilik süreci temel bilimsel araştırmadan
gelişmeye, üretime ve piyasada yeni ürün akışı ile sonuçlanan pazarlamaya doğru
işlemektedir (Neely ve Hii, 1998: 11). Bu modele göre ortaya çıkan teknolojik
yeniliklerin talebi arttırır ve böylece ekonomik büyümeyi destekler. Büyümeyi
besleyen şey de böylelikle bilimsel ve teknik buluşlardır. Ar-Ge bu modele göre
temel dinamik niteliği taşımaktadır. Yeni ürün ve süreçler, temel bilimin keşfinin bir
sonucu olup bu keşiflerin olası ticari uygulamaları Ar-Ge birimi tarafından gündeme
getirilmekte ve bunun sonucu olarak da yeniliğe dönüşmektedir. Bu modele göre
herhangi bir geri bildirim bulunmamaktadır (Albeni ve Karagöz, 2003: 36-37).

Yeni bir teknoloji ile pazara giren firmalar daha fazla pazar payına sahip
olduklarından rakiplerinden bir adım önde olurlar bu yüzden de inovasyon
çalışmaları hızlanmıştır. Bu modelin diğer modellere göre farklılığı pazara sunulan
teknolojinin ne olduğunun önemli olmamasıdır. Çünkü pazar yeniliğe açık
 39 
 

olduğundan pazara sunulan her teknolojiyi çok hızlı bir şekilde tüketilmektedir
(Ergenecoşar, 2010: 19).

Şekil-2.1.: Teknoloji İtmeli Model

Kaynak: Karadal F.,Türk M., İşletmelerde teknoloji Yönetiminin Geleceği, Niğde Üniversitesi İİBF
Dergisi,C.1,S.1,2008, s.60

Doğrusal modele eleştiriler söz konusudur. Bu süreç birbirini etkileyen ve

geri bildiren bir yöntem yerine bir dizi olarak ifade edilir. Ar-Ge’ye aşırı önem
verilir. Doğrusal modelin diğer bir eksikliği geri bildirim yollarını gelişme sürecinde
ve pazarda yok saymasıdır. Bilgisel geri bildirme bir firmanın gelişim performansını
devam ettirmesinde girdisel olarak gereklidir. Bununla birlikte geliştirilmiş modeller
yaygın olarak kullanılmamaktadır. Sonuç olarak doğrusal model günümüzdeki
politik tartışmalarda hala sıkça başvurulan bir yöntemdir (Neely ve Hii, 1998: 12).

2.1.4.1.2.Talep Çekmeli Model

1960’ların ikinci yarısı şirketlerin geliştiği bir dönemdir. Firmalar artan

rekabetle mücadele etmek için sundukları ürünleri değiştiriyorlardı. Strateji olarak
pazarlama konusu artan bir öneme sahip oldu. Yenilikçilik çalışmaları bu dönemde
pazar ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmaktaydı. Müşteri talepleri, zevkleri ve
tercihleri yenilikçilik sürecini yönlendirmektedir (Neely ve Hii, 1998: 12). Bundan
dolayı da kamu politika yapıcıları, ikinci doğrusal yenilik modeli olan talep çekmeli
modeli benimsemişlerdir (Albeni ve Karagöz, 2003: 37).

Bu yenilik modeli, yeniliklerin AR-GE bölümlerinde ortaya çıkan yeni

fikirler yerine firmaların doğrudan müşterilerin beklentilerine ve isteklerine önem
 40 
 

vermektedir. Buna göre müşterilerden gelen ürün talepleri neticesinde yeni ürün
kararları şekillenmektedir (Albeni ve Karagöz, 2003: 37).

Şekil-2.2.: Talep Çekmeli Model

Kaynak: Karadal F.,Türk M., İşletmelerde teknoloji Yönetiminin Geleceği, Niğde Üniversitesi İİBF
Dergisi,C.1,S.1,2008, s.60

Talep çekmeli modele yöneltilen eleştirilerden biri başarılı yenilikler için

gerekli olan diğer girdileri yok saymasıdır. Bir diğer eleştiri ise uygulamada nadiren
var olan sıralı ve doğrusal bir yenilik sürecini öngörmesidir. Bu model müşteri
ihtiyaçlarını sürücü koltuğuna oturtarak, yenilik için önemli olan teknolojik bilgi
havuzu ve bilimle ilişkili bağlantıları hesaba katmada başarısız olmuştur (Neely ve
Hii, 1998: 13)

2.1.4.1.3.Etkileşimli Model

1970’lerin ortalarına gelindiğinde yapılan çalışmalar her iki doğrusal yenilik

modelinin de gerçekleri tam olarak yansıtmadığını göstermiştir. Yeniliğin, yeni
bilginin var olan Ar-Ge çalışmaları ile meydana geldiği görülmüş ve buna etkileşimli
model denilmiştir. Yenilik süreci esnasında firma içerisindeki departmanlar arası
ilişkilerin önemi vurgulanmaktadır. Buna göre, yeni fikirlerin firmanın tüm
birimlerinden çıkabileceği ve bunun sonucu olarak firmanın tüm bölümleri
arasındaki etkileşimin yenilik üreteceği savunulmaktadır (Oğuztürk ve Türkoğlu ,
2004: 17).

Teknoloji itmeli ve talep çekmeli modellerinin bir karmasıdır. Klasik ürün

geliştirme zinciri olan fikir geliştirme, Ar-Ge, prototip üretim, imalat ve pazarlama-
 41 
 

satış ile nihai olarak pazar aşamaları, yeni teknolojiler, yeni ihtiyaçlar gibi gelecekle
ilgili kestirimler göz önünde bulundurularak gerçekleştirilmektedir (Karadal ve Türk,
2008: 60).

Şekil-2.3.: Etkileşimli Model

Kaynak: Karadal F.,Türk M., İşletmelerde teknoloji Yönetiminin Geleceği, Niğde Üniversitesi İİBF
Dergisi,C.1,S.1,2008, s.60

Bu modelde yenilik süreci içerisindeki aşamalar arası etkileşim ve geri

bidirimler söz konusudur. Teknolojik itmeli ve talep çekmeli yenilik süreçleri birlikte
çalışmaktadırlar. Bu süreçlerdeki aşamalar ayrışık fakat etkileşimli durumdadır
(Albeni ve Karagöz, 2003: 37).

Daha öncede belirtildiği gibi geri bildirim yollarının yokluğu da dahil olmak
üzere doğrusal yenilik modelinde problemler söz konusudur. Yeniliği yaratmada
öğrenme sürecinin parçası olan eksiklikler ve hatalar geri bildirim ve denemelerde
çok önemlidir. Diğer bir problem de uygulamalı bilim olarak Ar-Ge görüşüdür.
Temel bilimsel araştırmalar her zaman yeniliklerin dizaynına yol açmaz. Tersine,
teknolojik yenilikler bilimle herhangi bir etkileşim olmaksızın bağımsızca devam
edebilir (Edquist ve Hommen, 1999: 64).
 42 
 

2.1.4.2.Doğrusal Olmayan Modeller

Daha önceki tartışmalar yenilikçiliğin çok karmaşık, doğrusal olmayan, geri

bildirim gerektiren bir süreç olduğunu göstermiştir. Yenileşme süreci hakkında
modellerin ortaya koyduğu gerçek ise bu sürecin geliştiği yönündedir (Neely ve Hii,
1998: 14).

2.1.4.2.1.Entegre Model

1980’li yıllardan itibaren uluslararası pazarlardaki rekabetin şiddeti artmış ve

rekabet giderek daha tehdit edici hale gelmiştir. Bu süreçte uluslararası sermaye
transferlerinin artması, iletişim teknolojisinin ivme kazanması ve teknoloji
kullanımının yaygınlaşması söz konusudur. Küreselleşmenin hız kazanması mevcut
pazarlardaki işletmeler ve ürünleri arasındaki pazar payı mücadelesini artırmış ve
küresel pazarlara en yeni ve en işlevli ürünleri olabildiğince en düşük maliyetlerle
sunmak önem kazanmıştır. Bu durumda işletme işlevsel alanlarındaki farklı
uzmanlıklardan yararlanmak gereği duymuştur. Böylelikle hangi aşamada ne gibi
katkıların sağlanabileceği, yapılan işlemlere diğer bölümlerin nasıl bir bakış açısı
getirdiği ortak takım çalışmaları çerçevesinde değerlendirilebilecektir. İşte entegre
model, firmanın kaynaklarını ve onun dizayn, geliştirme, pazarlama, üretim, servis
ve satışlardaki tecrübesini dizayn çevriminde mümkün olduğunca erken bir araya
getirerek başarılı yeni ürünler yaratmak için çalışır (Karadal ve Türk, 2008: 61).

Her ne kadar etkileşimli model kısmen etkileşim ve geri bildirimlerin önemini

vurgulasa da, bu konulara gerçek vurguyu entegre model yapmıştır. Bu modele göre
bir firmada yer alan üretim, Ar-Ge, pazarlama, insan kaynakları ve finansman gibi
tüm departmanlar arası etkileşim ve işbirliği önem taşımaktadır (Albeni ve Karagöz,
2003: 37-38).
 43 
 

Şekil-2.4.: Entegre Model

Kaynak: Ergenecoşar,S. İşletmelerde ve Organizasyonlarda İnovasyon Kültürü “Türkiye Örneği”,

Bitirme Projesi, 2010,s.21

Bu modelin esası bilgi paylaşımına dayanır ve bilgi paylaşımı aracılığı ile

entegre model daha etkin gelişmekte ve daha hızlı ilerlemektedir (Neely ve Hii, 1998:
14).

Bu modele göre, firmadaki AR-GE, pazarlama, ürün geliştirme, imalat gibi

farklı bölümlerin yeni ürünün geliştirilebilmesi için hep birlikte çalışmasını
öngördüğü için firmaların ürünün piyasaya sürülmeden önceki geliştirilme
aşamasındaki geçen süre önemli ölçüde kısalmaktadır. Entegre model, tüm
fonksiyonel gelişime paralel ve daha etkin bütünleşmeyle ilerler bu da daha yüksek
bilgi işlem verimliliğine yol açar (Oğuztürk ve Türkoğlu, 2004: 18).

2.1.4.2.2.Sistem Entegrasyonu ve Şebekeleşme Modeli

Günümüzde yenilik süreçleri ağ süreçlerine benzemektedir. Bu durum, giderek

artan uluslar arası stratejik işbirliklerinin ve Ar-Ge ilişkilerinin, tedarik zinciri
 44 
 

yönetimine artan farkındalık, KOBİ’ler ile büyük firmalar ve küçük firmalar arasındaki
ağ ilişkilerinin sonucudur(Neely ve Hii, 1998: 15).

Sistem Entegrasyonu ve Şebekeleşme Modeli 1990’lı yıllarda firma dışı

kaynaklarla şebekeleşmeyi ön plana çıkaran modeldir. Enformasyon ve
telekomünikasyon teknolojileri sayesinde ulusal ve uluslar arası yenilik ve teknoloji
yayılmaları oldukça hızlanmıştır. Bu durum etkileşim ve şebekeleşmenin
yaygınlaşmasını ve yenilik süreçlerinde giderek belirgin bir şekilde ön plana çıkmasını
sağlamıştır. Böylece bu durumu da içeren modellerin geliştirilmesi gerekliliği ortaya
çıkmıştır (Albeni ve Karagöz, 2003: 38).

Şekil-2.5.:Sistem Entegrasyonu ve Şebeke Modeli

Kaynak: Ergenecoşar,S. İşletmelerde ve Organizasyonlarda İnovasyon Kültürü “Türkiye Örneği”,

Bitirme Projesi, 2010,s.22

Sistem Entegrasyonu ve Şebekeleşme Modeli, yenilik yapan firmaların başka

firmalarla ve başka örgütlenmelerle birlikte çalışmalarının önemini vurgular. Yenilikçi
firma, alıcılar, satıcılar, rakipler ve üniversiteler ve diğer destekleyici kuruluşlarla
olumlu etkileşim ve işbirliği içerisinde olduğu durumlarda daha üretken olmaktadır.
Yapılan işin bir kısmı firma içi departmanlar ve kişiler arası bağlantıları gerektirirken,
 45 
 

diğer kısmı ise dış dünya ile işbirliği şebekeleri yolu ile kompleks uzman işgücü
odaklarının işbirliği sistemlerinin varlığını gerektirmektedir. Dolayısıyla firmaların
yenilikçilikte başarılı olabilmeleri için potansiyel partner işletmelere ve kurumlara
sahip olmaları gerekmektedir (Albeni ve Karagöz, 2003: 38).

2.2.YENİLİK KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ

2.2.1.Klasik İktisat ve Yenilik

Klasik iktisat, Adam Smith’in “Wealth of Nations” (Ulusların Zenginliği)

adlı eserinin yayınlandığı 1776 yılında başlar ve klasik iktisatçılardan J.S. Mill’in
öldüğü 1873 yılına kadar hakimiyetini sürdürür. 1 yüzyıl boyunca iktisat doktrininde
hakim olan bu akımın teknolojik değişim ve yenilik konusundaki görüşleri aşağıda
ele alınmaktadır.

2.2.1.1.Adam Smith(1723-1790)

Adam Smith 1776 yılında “Ulusların Zenginliği” adlı kitabında her bir
bireyin çalıştığı alanda zamanla uzmanlaşmasını, bilimsel çalışmaların önemini ve
bunların zenginlik ve büyümeye olan katkısını değerlendirmiştir (Karagöz ve Albeni,
2003: 31).

Smith, kitabının ilk bölümünde makinelerin iyileştirilmesi ve işbölümünün

nasıl buluş ve yeniliklere yol açtığını açıklar. Smith makinelerdeki gelişmelerin bu
makineleri kullananların icadı değil makineleri geliştiren kişilerin hünerlerinin eseri
olduğunu, onların bu işi kendilerine meslek edindiğini ifade eder (Freeman ve Soote,
2003: 2). Adam Smith, böylelikle faydalı ekonomik bilginin üretimini teşvik eden ve
spekülatif faaliyetlerde bulunan yeni bir uzmanlar sınıfına işaret etmektedir. Smith
zenginliğin kaynağı olarak sermaye stokundaki artışı ve emeğin uzmanlaşmasını
görmüştür.

Smith, günümüzdeki araştırma geliştirme faaliyetlerini toplumsal emeğin

bölümünün bir parçası olarak görür. Smith’e göre modern toplum sürekli yeniliklerle
karakterize edilir. Yeni malların ve yeni üretim metotlarının tanıtımı ile ilgili
belirsizliğe vurgu yapar. Ürün ve süreç yeniliklerinden dolayı da göreceli doğal
fiyatların zamanla değiştiğini ileri sürer (Kurz, 2008: 6).
 46 
 

Smith, sanayi devriminin ilk aşamalarında talep çekmeli yaklaşımın temel

unsurlarını belirtmiştir. İşbölümünü belirleyen piyasa büyüklüğüdür. Piyasa
büyüklüğündeki her bir genişleme işbölümünü ve böylece uzmanlaşmayı arttırır.
Uzmanlaşma da öğrenme ve yeniliklerle tanışma için temeldir. Teknolojik yenilikler
iş bölümü sonucu ortaya çıkan türev sonuçlardır. Yenilikler işgücünün etkinliğini
arttırır ve böylece piyasayı genişletir (Antonelli, 2009: 614).

Smith’e göre, teknik ilerleme ya da yenilik verimlilik artışının en önemli

kaynağıdır. Bu daha uygun bir şekilde sermaye birikiminin içsel teorisi olarak da
adlandırılabilecek klasik içsel büyüme teorisinin temelinden gelir. Sermaye birikimi,
yeni teknik bilginin oluşmasını sağlar, yeni piyasalar açar ya da var olanı genişletir,
efektif talebi arttırır böylece de ekonomik ve sosyal gelişimin temel gücüdür. İşgücü
ve nüfus teorinin içsel faktörleridir. Yatırımlar da içseldir ve genellikle kapitalistler
tarafından tasarruf oranı ile belirlenir. Büyüme oranı ise girişimcinin yatırım ve
tasarruf kararlarına ve onların yaratıcılık ve yenilikçiliğine ve işgücüne bağlıdır
(Knell, 2010: 7-8).

2.2.1.2.Karl Marx (1818-1883)

Karl Marx, Adam Smith gibi yenilikten ilk bahseden iktisatçılardan biridir.
Karl Marx’a göre sermaye birikimi ve emeğin uzmanlaşması, teknik verimliliği ve
sermayenin getirisini arttırmaktadır (Karagöz ve Albeni, 2003: 31).

Marx değer yaratabilen ya da değerin miktarını artırabilen tek unsurun emek

olduğunu ifade etmektedir. Marx’ a göre hareketli ve çalışkan bireyin fiziksel
varlığının içerdiği tüm zihinsel ve bedensel becerileri, değeri meydana getirmektedir.
Ayrıca, teknolojik yeniliklerin kaynağı zihinsel beceriler olduğuna göre
Schumpeter’in ekonomik kalkınmayı gerçekleştiren yeniliklerin ana kaynağının
zihinsel emek olduğu düşüncesi daha önce Marx tarafından önemle vurgulanmıştır.
Marx’ın, değerin kaynağı olarak fiziksel ve zihinsel becerileri görmesi, girişimci
kavramının emeği istihdam eden kapitalistle eş anlamlı olarak kullanılmadığını
açıklamaktadır (Ulusoy, 2010: 74-75).
 47 
 

Marx’a göre yeniliğin arkasındaki motivasyon nispi artı değerdir. Yeni ya da

iyileştirilmiş bir üretim metodunu tanıtan kapitalist malları maliyetinin üstünde ancak
toplumsal değerinin altında satabilir. Bu artı değeri cebe atar. Mallar gerekli geçim
araçları sınıfına dahil olsun ya da olmasın emeğin verimini arttırarak malları daha
ucuza üretmek için yani yenilik için her kapitalist motivasyon gücüne sahiptir.
Yenilik yapmak kapitalistin isteğine bırakılmış bir şey değildir. Çünkü her kapitalist
rakiplerinden biri rekabetçi avantaj kazanabilir korkusu ile yenilik yapar. Marx’a
göre rekabetin zorlayıcı yasası, üreticileri piyasadaki rakiplerinden kurtulmak için
sürekli yeni üretim metotlarını ya da malın yeni bir türünü ya da daha kalitesini
üretmek için zorlar. Rekabet rekabet demektir ve sadece başarılı yenilikçiler hayatta
kalabilir. Yenilik olağanüstü yetenekleri olan bir grup insanın eğilimleri sonucunda
oluşmaz, onlar yerine rekabetçi baskılar tarafından zorlanan aktörlerin davranışları
sonucu oluşur. Olağanüstü beceri ve yetenekler hayatta kalma savaşında avantajdır
ancak gelişimin birincil hareketi değildir. Rakipleri ile mücadelede kapitalistler
yeniliklere mecburdur (Kurz, 2008: 8-9).

2.2.1.3.David Ricardo (1722-1823)

Klasik iktisatçılardan Ricardo teknolojik yeniliğin öneminin farkındadır.

Ricardo’ya göre yeni makineleri keşfeden zaman içinde yüksek kârlar elde ederek
avantaj sahibi olur. Ancak zamanla makineler genel kullanım içine girer, rekabetin
etkisiyle de üretilen malın fiyatı malın maliyetine kadar düşürülür ve başlangıçtaki
yüksek kârlar zamanla azalır. Ricardo yeni teknik bilginin uzun süre tekel olarak
kalamayacağını ileri sürer. Er ya da geç genel mal haline dönüşür. Yeni teknik bilgi
rekabet dışıdır ve kendi başına yenilik haline gelmez (Kurz, 2008: 7).

Ricardo iş bölümünün sermaye birikimi üzerinde yararlı etkileri olduğu

hakkında çok az şey yazmıştır. Çünkü Smith’le aynı fikirdedir ve bunun yerine arazi
kıtlığından dolayı sermaye birikimi ve azalan verimlerin göreli önemi olarak uzun
dönem kâr trendine yoğunlaşmıştır. Smith’in kıt kaynaklar yüzünden azalan
verimlerin gelişen iş bölümünden dolayı oluşan verimlilik artışı ile telafi edildiği
görüşüne katılmamaktadır. Ricardo’da da büyüme içseldir ancak Smith’deki gibi
sadece piyasanın genişliği ile sınırlı değildir. Bunun dışında biriktirilemeyen (doğal
 48 
 

kaynaklar) üretim faktörleri ile de sınırlıdır. Teknik gelişme ve teknolojik öğrenmeyi

içeren iş bölümü teoride yaygın olan azalan verimler ile telafi edilebilir (Knell, 2010:
8).

2.2.2.Neoklasik İktisat ve Yenilik

Yenilik iktisadında neoklasik yaklaşım, neoklasik üretim iktisadının bir

uzantısı konumundadır. Üretim teknolojisini çıktı ve girdiler arasındaki ilişkiyi
gösteren “üretim fonksiyonu” ile tanımlanması bu kuramın en önemli özelliklerinden
biridir. “Üretim fonksiyonu” kavramı genel bir kavramdır ve neoklasik modellerin
işlevsel olabilmesi için, üretim fonksiyonunun ikame edilebilirlik, azalan marjinal
hasıla gibi özelliklere sahip olduğu kabul edilir (Taymaz, 2001: 6). Üretim
fonksiyonunda girdilerin çıktıya dönüşümün nasıl sağlanacağı ise kullanılan
"teknoloji" tarafından belirlenir. Bu süreç en genel biçimde neoklasik üretim
fonksiyonunda emek ve sermaye ile ifade edildiğinde, çıktı miktarı Q= T (S,E) olur.
Bununla birlikte teknolojik gelişme, aynı malın aynı ölçekte daha az girdi kullanarak
üretimi olarak görülmekte ve bunun nedenlerinin dışsal olduğu kabul edilmektedir
(Ansal, 2004: 39). Teknoloji sürekli büyümeyi sağlayacak girdilerin verimliliğini
arttıracak dışsal bir faktördür ve kamusal nitelikte olup transferi zahmetsizdir
(Freeman ve Soote, 2003: 372). Dolayısıyla teknolojinin karmaşık bir tarafı yoktur,
kolaylıkla anlaşılabilir, alınıp satılabilir, firmadan firmaya transferi bir çaba ve
maliyet gerektirmediği gibi ülkeden ülkeye transferinde de bir sorunla karşılaşılmaz
(Ansal, 2004: 39).

Neoklasik iktisada göre, firmaların davranışlarının incelenebilmesi için,

firmalar tarafından üretim fonksiyonlarını oluşturan her girdi-çıktı bileşeninin
bilindiği de varsayılmaktadır. Ekonomik aktörlerin davranışlarına ve piyasaların
işleyişine ilişkin oldukça kısıtlayıcı varsayımlar altında, kaynakların toplumsal olarak
en etkin bir şekilde kullanımı ancak tam rekabetçi piyasalarda gerçekleşebilir. Bu
kapsamda, teknolojik yenilik faaliyetleri için gerekli olan kaynaklar da, piyasalar
tarafından en etkin şekilde tahsis edilecektir (Taymaz, 2001: 6).

Nelson ve Arrow’un çalışmalarından sonra pek çok neoklasik iktisatçı,

teknolojik yenilik ve teknolojik bilginin dışsal olma özelliğini taşımadığını bu
 49 
 

nedenle teknolojik yeniliklerin üretilmesinde piyasaların aksayabileceğini yani,

piyasaların etkin şekilde kaynak tahsis edemeyeceği bu nedenle de devletin teknoloji
ve yeniliklere ilişkin politikalarının kaynak tahsis süreçlerini etkileyecek biçimde
yapılandırılması gerektiğini savunmuştur (Karaata, 2002: 3).

Neoklasik yaklaşım iktisatta baskın eğilim olmasına karşın, teknoloji ve

yenilik iktisadında yetersiz kalmış ve özellikle 1980’ler sonrasında üstünlüğü evrimci
iktisat kuramına bırakmıştır (Taymaz, 2001).

2.2.3.Evrimci İktisat ve Yenilik

Evrimci yaklaşım, özellikle Nelson ve Winter’in yayınladığı (1982)

Ekonomik Büyümenin Evrimci Teorisi kitabından sonra yenilik iktisadında yaygınlık
kazanmıştır (Taymaz, 2001: 12). Bu kuramın oluşturulmasında hem Schumpeter’in
geliştirdiği teorik yaklaşımdan yararlanılmış, hem de neoklasik iktisadın yanıtsız
bıraktığı firmalar arası teknolojik farklılıklar açıklanmaya çalışılmıştır (Ansal, 2004:
42). Bu yaklaşım, Schumpeter’in çalışmalarından yola çıkarak teknolojik yeniliği,
uzun dönemde ekonomik gelişimin motoru olarak değerlendirmektedir. Bu nedenle
de evrimci analizlerde teknolojik yenilik süreci merkezi bir role sahip olmaktadır
(Taymaz, 2001: 12).

Evrimci kuramda teknoloji yalnızca girdilerin çıktılara dönüştürüldüğü

fiziksel bir süreç olarak tanımlanmaz, bunun yanında teknolojik bilgi ve bu bilginin
organizasyonda nasıl kullanıldığı üzerinde de durulmaktadır. Yenilik ise, sadece ürün
ve üretim süreciyle ilgili yenilikler ve iyileştirmeler yapmakla sınırlı olmayıp, aynı
zamanda; yönetim, bilgi, organizasyon, finans gibi konulardaki yeni gelişmeleri de
içermektedir (Ansal, 2004: 42).

Evrimci yaklaşımın, neoklasik yaklaşımdan en önemli farklılığı, ekonomik

gelişim sürecinde teknolojik yenilik ve öğrenme süreçlerini ön plana çıkarmasıdır.
Neoklasik yaklaşım firmaların kaynakları ve teknolojik yetenekleri veri iken kaynak
tahsis sürecini incelerken, evrimci yaklaşım firmaların yeni teknolojileri nasıl
geliştirdiği ve teknolojik yeniliklere nasıl uyum sağladığını incelemektedir (Taymaz,
2001: 12).
 50 
 

Neoklasik iktisatçılar daima dengeci ekonomik mekanizmaların varlığı ve

büyümeye etkisini ele alırken, evrimci iktisatçılar dengelerin sürekli olarak
bozulması ve bunun ekonomik büyümeye katkılarını ele alır. Bu da neoklasik
analizin kısa, evrimci analizin uzun dönemli analiz olduğunu göstermektedir.
(Karagöz ve Albeni, 2003: 34).

Evrimci kurama göre teknolojik yenilik sürecinin çok önemli bir özelliği, bu
sürecin belirsizlik içermesidir. Teknolojik yeniliğe yönelik yürütülen Ar-Ge
çalışmalarının sonuçları önceden tahmin edilemeyeceği için, Ar-Ge çalışmalarına
yapılan yatırımların başarılı olup olmayacağı da belirsizdir. Bu durum firmaların Ar-
Ge çalışmalarına yaptığı yatırımlar arasındaki farkı açıklamaktadır. Bu nedenle
evrimsel teori teknolojik değişim ve bilgiyi ekonomik sistemde neoklasik yaklaşım
gibi dışsal bir unsur olarak görmez (Ansal, 2004: 42).

Teknolojik yenilik sürecinde belirsizlik önemli olduğu için, evrimci

yaklaşımda analiz birimi, neoklasik yaklaşımın temsili firmasının aksine, farklı
teknolojileri, farklı yetenekleri, farklı örgütlenme yapıları, farklı davranış kuralları
olan firmalardır (Taymaz,2001:12). Evrimci yaklaşımda firmaların belirsizliklerle
dolu dünyada, değişken şartlarda faaliyet gösterdikleri için stratejileri heterojen
karakter taşır ve bu heterojenliklerin birçok sektörde sürekli olarak yeniliklere yol
açar. Heterojenlik rekabeti, rekabette büyümeyi tetiklemektedir. Piyasalarda fiyat
açısından rekabet etmenin yanı sıra, var olan bilgilerini, yeni ürünler icat etmede
veya var olan ürünleri farklılaştırarak rekabet etmektedirler. Yenilik yapmak çoğu
zaman kaçınılmazdır. Çünkü kendilerini teknolojik değişimin gereklerine göre
yenilemeyen firmalar rekabet güçlerini zamanla kaybetmekte ve piyasadan çekilmek
zorunda kalmaktadırlar (Bourgeois ve Leblanc, 2002: 32-33). Schumpeter bu süreci
yaratıcı yıkım kavramı ile özetlemektedir: bu süreç teknolojik yeniliklere dayalı
olduğu için yaratıcıdır, fakat teknolojik yeniliklere ayak uyduramayan firmalar
ayıklandığı edildiği için aynı zamanda yıkıcı bir süreçtir. Görüldüğü gibi bu
yaklaşımda yenilik, ayıklama gibi evrimci kavramlar ön plana çıkmakta, denge, kârın
en çoklaştırılması gibi neoklasik iktisadın temel kavramları gerçekçi bulunmadığı
için kullanılmamaktadır (Taymaz, 2001: 12-13).
 51 
 

Neoklasiklerde teknolojik ilerleme, buluş-yenilik-yayılma şeklinde birbirini

izleyen, icattan yeniliğe ve buradan da teknolojinin yayılmasına kadar süren doğrusal
bir süreçtir (Edquist ve Hommen, 1999: 65-66). Evrimci yaklaşım ise teknolojik
ilerlemeyi doğrusal bir süreç olarak değil her aşamanın iç içe geçtiği karmaşık bir
süreç olarak değerlendirir.

Neoklasiklerin doğrusal modelinde, bir mal öncelikle Ar-Ge çalışmaları ile

geliştirilir ve daha sonra prototip yapılarak ticari amaçla üretimine geçilir. Bu
evrimci yaklaşım tarafından benimsenmemiş ve ekonominin geri bildirimli olarak
doğrusal olmayan bir yapı sergilediğini ifade etmişlerdir. Yani değişkenler arasında
doğrusal olmayan etkileşimler bulunmaktadır. Araştırma, var olan teknik ve bilimsel
bilgi, potansiyel piyasa, yapılan icat ve yenilik süreci içerisindeki farklı aşamalar
arasında geri bildirimler yapılmakta; neoklasiklerde olduğu gibi bir adımın bitmesi
ve diğer adıma geçilmesi ve daha sonra geriye dönülmemesi söz konusu değildir.
Dolayısıyla yenilik süreci aslında neoklasiklerin analizlerinde olmayan belirsizlikleri
ve tahmin edilmeyecek bazı durumları içermektedir (Oğuztürk, 2003: 264-265).
 52 
 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

JOSEPH ALOİS SCHUMPETER’İN GİRİŞİMCİLİĞE BAKIŞ AÇISI

3.1. JOSEPH ALOİS SCHUMPETER

3.1.1.Hayatı

Joseph Alois Schumpeter 8 Şubat 1883 tarihinde Avusturya’nın bir taşra

kasabası olan Triesch Moravia'da Avusturyalı bir çiftin tek çocuğu olarak dünyaya
geldi. Ailesi katolikti ve babası Joseph dört yaşındayken ölen bir tekstil imalatçısıydı.
Annesinin sonradan evlendiği İmparatorluk ve Krallık ordusuna mensup bir subay
olan üvey babası, çocuğu seçkinlerin devam ettiği Viyana'daki Theresianum Lisesi'ne
gönderdi. Schumpeter 1901’de lise eğitimini tamamladı ve Viyana Üniversitesi
Hukuk Fakültesine kaydoldu.

1901-1906 yılları arasında burada okurken Wieser, CarI Menger ve Böhm-

Bawerk'den dersler alır. 1906'da 23 yaşındayken hukuk doktoru ünvanını aldı.
Schumpeter 1907'de hukukçu sıfatıyla Uluslararası Tahkim Heyeti'nde görevli olarak
Mısır'a gitti. Döndükten sonra tüm zamanını ekonomiye ayırmaya karar verir (Demir,
1970: 157). 1908’de hızlı bir ilerleme gösterip Walras’ın denge teorisi hakkındaki
“yüksek doktora” tezini tamamladı (Landström, 2005: 32). 1909'da Czernowitz'de
yardımcı profesör olur. İki yıl sonra da (1911), 1913-1914 yılları hariç 1919 yılına
kadar profesörlük yapacağı Graz'da göreve başlar. Fakültede tam gün çalışan en genç
profesördür. Ondan başka iktisatçı da yoktur. Müfredata iktisat koyar ve iktisadın
tüm alanlarını içeren yoğun bir program geliştirir. 1911 yılı aynı zamanda onun
meşhur The Theory of Economic Development adlı eserini yazdığı yıldır (Demir,
1970: 157).

Schumpeter politikaya da ilgi gösterdi ve 1919’da Avusturya'nın Sosyal

Demokrat başbakanı Karl Renner tarafından maliye bakanı olarak atandı. 1919'da
Schumpeter hükümetin bir devletleştirme projesini engellediği için görevini,
başladıktan yedi ay sonra bırakmak zorunda kaldı. 1921'de yöneticiliğini üstlendiği
Viyana'daki Biedermeier Bankası üç yıl sonra Avusturya’yı sarsan ekonomik kriz
sonucu battı.
 53 
 

1925'te Bonn'da, Schumpeter maliye bilimleri profesörü olarak yedi yıl görev
yaptı. Hitler'in iktidara gelmesinden kısa bir süre önce ABD’ye ve Harvard
Üniversitesi’ne gitti. Harvard’da yetenekleri açık bir şekilde görüldü ve kendisine
uzun bir değerlendirme sonucu kabul ettiği profesörlük teklif edildi. Harward dönemi
sırasında Business Cycles (1939) ve Capitalism, Socialism ve Democracy (1942) adlı
kitaplarını yazdı (Landström, 2005: 33).

Amerika'da bulunduğu süre içinde Ekonometri Derneği'nin kurucuları

arasında yer aldı ve 1937 ile 1941 yılları arasında bu derneğin başkanlığını yürüttü.
1948 yılında da Amerikan Ekonomi Birliği başkanlığına seçildi. Schumpeter,
Amerika doğumlu olmadığı halde Amerikan Ekonomi Birliği başkanlığına seçilen
tek kişi olmak gibi bir ayrıcalığa da sahiptir. Ocak 1950 gecesinde Taconic'deki
evinde beyin kanamasından öldü (Demir, 1970: 158).

Schumpeter’in mirası The Theory of Economic Development adlı kitabından,

The Instability of Capitalism adlı makalesine, Business Cycle’dan, Capitalism,
Socialism and Democracy’ye ve The Creative Response in Economic Theory’e kadar
önemli çalışmaları içerir (Antonelli, 2009: 619). Çalışmaları Tablo-3.1.’de
gösterilmektedir:

Tablo-3.1.: Joseph A. Schumpeter’in Çalışmaları

Über die mathematische Methode der theoretischen Ökonomie (1906)

Das Wesen und der Hauptinhalt der theoretischen Nationalökonomie (1908)
Über das Wesen der Wirtschaftskrisen (1910)
Theorie der wirtschaftlichen Entwicklung (1911)
Dispute on interest with Eugen von Böhm-Bawerk (1913)
Die Krise des Steuerstaats (1918)
Gustav von Schmoller und die Probleme von heute (1926)
Sombarts dritter Band (1927)
The Common Sense of Econometrics (1933)
The Analysis of Economic Change (1935)
Business Cycles, A Theoretical, Historical and Statistcal Analysis of the Capitalist Process
(1939)
Theoretical Problems of Economic Growth (1947)
The Historical Approach to the Analysis of Business Cycles (1949)
History of Economic Analysis (1954)
 54 
 

Kaynak:Kesting, Peter, The İnterpendence Between Economic Analysis and Methodology In The
Work of Joseph A. Schumpeter,2006, s.389

• 1909’a kadar olan ilk aşamada Schumpeter ilk kez iktisadi analizin
metedolojik temeline dayalı kendi anlayışını sergilemiştir.

• İkinci aşamada 1909-1918 arasında Schumpeter metodolojik temele dayalı

iktisadi kalkınma teorisini açıklamıştır.

• 1918-1933 arasındaki üçüncü aşamada Schumpeter teorik iktisadı tarih,

sosyoloji ve istatistikle kapsamlı bir yaklaşımda birleştirerek (sosyo-
ekonomik metodolojik aşama) kendi metodolojik durumunu gözden
geçirmiştir.

• 1933-1942 arasındaki dördüncü aşamada Schumpeter metodolojik

durumundaki değişikliğini takip ederek, iktisadi yaklaşımını iktisadi
kalkınma teorisinden kapitalist süreci analizine kadar genişletmiş (kapitalist
sürecin sosyo-ekonomik analizi) ve başarısız olmuştur.

• 1942-1950 arasındaki son aşamada, Schumpeter teorik iktisadın kritik

değerlendirmesindeki başarısızlığına tepki olarak çalışmalarını tarihsel
analize (tarihsel metodolojik aşama) kaydırmıştır (Kesting, 2006: 388).

3.2.SCHUMPETER’İN GİRİŞİMCİLİK ÜZERİNE GÖRÜŞLERİ

3.2.1.Schumpeter’in Girişimcilik Fikrini Şekillendiren Etkenler

3.2.1.1.Girişimcilik Bağlamında Schumpeter-Walras

Schumpeter’in fikirleri neoklasik düşünceden özellikle de Walras’dan

etkilenmiştir. Schumpeter, Walrascı genel denge sistemini benimsemiştir.
Schumpeter’in dairesel akımı Walrascı denge durumuna benzer bir sabit durumu ve
tam rekabeti temsil eder. Her firma tam denge durumundadır; maliyetler gelire ve
fiyatlar ortalama maliyete eşit ve net kârlar sıfırdır. Dairesel akım rutin firma
davranışlarıyla absorbe olan küçük dış değişikliklere sürekli adaptasyon halindedir.
Schumpeter’in dairesel akımındaki sabit durum herhangi bir ekonominin kaderinden
çok uzaktır. Schumpeter’in teorisi genel denge kavramı karşıtlığını savunur ve
 55 
 

ekonomik gelişmeyi yenilikçi girişimcilik etkisi aracılığı ile firmanın var olan
rutinlerindeki değişikliklerle açıklar. Girişimci yenilikler aracılığı ile ekonomik
sistemi, mevcut dengeden uzaklaştırır ve aşamalı olarak yeni bir denge oluşumunu
sağlar. Schumpeter’in teorisinde yeniliğin denge bozucu gücü dinamik iktisadi
sistemi anlamada teorik bir çerçeve sunar (Hagedoorn, 1996: 885).

Schumpeter açısından Walras’ın yaklaşımı statik bir iktisadi düzeni

açıklayabilmekte ve değişim karşısında çaresizlik içinde kalmaktadır. Walrascı
sistemde dairesel akım dengeye doğru hareket ederken girişimci pasif bir rol
oynamaktadır. Schumpeter bu dairesel genel dengeyi, dengeden ayrılma noktası yani
bir başlangıç noktası olarak değerlendirmektedir (Yamaç: 2002). Walras’ın genel
denge sistemindeki hayalete benzer girişimci yerine Schumpeter, yaşayan, nefes
alan, vücudu ve kanı olan girişimci figürünü ele almaktadır. Böylece Schumpeter
girişimciyi, dengeye doğru giden dairesel hareketleri bozan ve kalkınmayı ateşleyen
bir güç olarak değerlendirmiştir (Hebert ve Link, 1989: 43). Walras’ın girişimcisi
denge durumunda kendisini motive edecek bir kâr elde edemeyecek ve Schumpeter’e
göre ancak statik dönemin sıradan yöneticisi olabilecektir (Kızılkaya, 2010: 12).

Schumpeter’in sisteminde varolan teknoloji sınırları içinde faktör ikamesi

mümkün olmasına rağmen üretim fonksiyonu değişken değildir. Bu durumda
yapılması gereken iş, üretimin iki orjinal faktörünün (emek, sermaye) bir araya
getirilmesidir ki bu fonksiyon her dönemde kişisel bir unsura gerek duymaksızın
kendisi ile uyum içinde mekanik olarak yerine getirilir. Bu yapay durumda girişimci
bir varlık değildir. Schumpeter’e göre, eğer yönetici ya da işletmenin sahibine
“girişimci” adını vermeyi tercih edersek, o zaman o, “özel fonksiyon olmaksızın ve
özel türdeki bir gelir olmaksızın” Walras tarafından tarif edilen türdeki bir girişimci
olur (Hebert ve Link, 1989: 44).

Schumpeter Walras’ın sistemindeki yetersizliklerden dolayı akan zamandaki

bir boyuta taşarak girişimcinin davranışlarını zaman ve zemin açısından açıklayan
Alman tarihçi okuluna yönelmiştir (Kızılkaya, 2010: 12).
 56 
 

3.2.1.2.Girişimcilik Bağlamında Schumpeter-Schmoller-Weber

Alman Tarihçi Okul, Walras gibi iktisadi sistemlerin statik ve genel denge
mantığına odaklanmak yerine dinamik ve evrimci doğasına odaklanmaktadır. Alman
Tarihçi Okula mensup olanlar değişim ve dinamizmin temeli olarak girişimcilik ve
yenilik konularına odaklanmış ve çalışmalarında tarihsel kanıt ve akıl yürütmeyi
kullanmışlardır (Wadhwani ve Jones, 2001: 6).

Alman tarihçi Okul’undan Gustav von Schmoller’in teoriyle tarihi birlikte ele
alması ve iktisadi gelişmeyi devrevi bir toplumsal-kültürel süreç olarak tanımlaması
Schumpeter’i derinden etkilemiştir. Schmoller, iktisadi ve kültürel değişimler
bağlamında önde gelen insan tipolojilerinin önemine işaret etmiştir. Schumpeter’in
girişimcisi de burjuva sınıfına dayanan dinamik kapitalizmin sürekliliğini sağlayan
taze kanı üretmekte, dejenere olmaya yüz tutan hücrelerinin yenilenmesini
sağlamaktadır (Kızılkaya, 2010: 12).

Schmoller’in girişimcisi, yeni projeleri başlatan ve yenilikleri gerçekleştiren

yaratıcı bir organizatör ya da yöneticidir. Hayal ve cesarete sahip olan Schmoller’in
bu girişimcisi yeni ürünler ya da yeni üretim yöntemleri ortaya koymak amacıyla
üretim faktörlerini bir araya getirmektedir (Herbert ve Link, 2006: 593).
Schumpeter’in teorisinde de dinamik girişimci yeni kombinasyonlar (birleşimler)
ortaya koyan yani yenilik yapan kişidir (Schumpeter, 2011).

Schmoller’e göre girişimcilik, yönetmek için gerekli olan yönlendirme

yeteneği ve risk ve kârlılığı tahmin etmek için gerekli olan ticari yeteneğin bir araya
gelmesidir. Böylece Schmoller, bir girişimcinin ussal özelliklerinin sadece
sermayenin ya da kâr etme dürtüsünün bir ürünü olmadığına ve aynı zamanda etik,
yasal ve sınırsız açgözlülüğün sosyal sınırlamasına dayalı bir ürün olduğuna
inanmıştır (Basılgan, 2010: 41).

Alman Tarihçi Okulun temsilcileri girişimcilik sürecini eski üretim

yöntemlerini ortadan kaldırma ve yeni bir üretim yöntemi ortaya koyma olarak
açıklamışlardır. Bu denge bozucu süreç özellikle Weber tarafından vurgulanmıştır.
Weber bir sosyal sistemin, bireysel bir işletme ile karşılaştırıldığında sabit bir
 57 
 

sistemden başka bir sisteme nasıl değişebileceğini açıklamaya çalışmıştır. Tarihsel

olarak bu gibi değişimleri girişimci ile açıklamıştır (Herbert ve Link, 2006: 593).
Schumpeter de benzer şekilde sosyal liderliği; karar vermeyi, emretmeyi, etkili
olmayı, ilerlemeyi heefleyen özel bir işlev olarak tanımlamıştır. Girişimciler
ekonomik gelişmenin kurumsal modellerini yaratarak sanayi toplumunun temel
sosyolojik gerçeğini temsil etmektedirler (Basılgan, 2010: 41).

Weberci girişimci sadece risk alan bir maceracı yada gezgin değil aynı
zamanda içsel dünyanın riyazetliğine dayalı Protestan değerlerde ifade bulan modern
meslek sahibinin rasyonel tutumunun temsilcisidir. Üstelik bireysel tiplerin
özellikleri konusunda Weber’in “yeni tarz girişimci”si gayretli bir çalışma etiği,
girişken bir tutum ve aynı zamanda müşterilerin ve çalışanların güvenini
kazanmasına yardım eden etik nitelikler taşıyan, yeniliğe karşı direnenlerin
üstesinden gelen sağlam bir karakter sergilemektedir. Bu girişimcilerin iş başarısı,
sadece onların faydacı olmayan ve zevk ve tüketimle ilgili neredeyse riyazetçi bir
tutum sergilemelerinden kaynaklanmamakta, üstelik mesleki ilgiye dayanan
motivasyona bağlı dinsel bir görev olarak görülmektedir. Weber, en azından kendi
faaliyet alanı ile ilgili bilgi yönetme bürokrasisinde üstün olan ekonomik ajan tipinin
kapitalist girişimci olduğunu iddia etmiştir (Ebner, 2005: 262-263).

Schumpeter de Weber gibi her ekonomik ve sosyal olayın bir amacı olduğuna
inanmış ve toplumun yenilikleri özümsemede zorlandığını savunmuştur. Bu noktada
yenilikçi girişimciler daha yüksek kârlar yapmaya başlayacak ve bu kârdan etkilenen
yeni işletmeler kurulacaktır. Böylelikle de kapitalizm dinamik bir yapıya
dönüşecektir (Michaelides ve Milios, 2009: 504).

Weber ve Schumpeter’in çalışmalarında benzerlikler söz konusudur. İlk

olarak, her ikisi de Antik Yunan filozofları tarafından kullanılan tez-antitez teorik
yapısına dayanmaktadırlar. Weber için Protestan etiğe sahip kapitalist girişimci
Katolik etiğe sahip edilen gelenekçi girişimciye karşıdır. Diğer taraftan Schumpeter
teorisini gelişen ekonomiye karşı dairesel akım, statiğe karşı dinamik ve yöneticiye
karşı girişimci olarak geliştirmiştir. İkinci olarak da Weber’in olağanüstü güçlü
karaktere, net vizyona ve hareket etme yeteneğine sahip girişimcisi, Schumpeter’in
 58 
 

kararları uygulama kapasitesine ve değerlendirme vizyonuna sahip girişimcisi ile

eşleşmektedir (Michaelides ve Milios, 2009: 505-506).

3.2.2.Schumpeter’in Girişimciliğinin Tarihi Arka Planı

Girişimci ve onun iktisadi gelişmedeki rolü ile ilgili belki de en çok anılan
isim J. Schumpeter’dir. Erken dönem iktisat teorisyenleri girişimciliği, kapitalist
ekonomilerde yapısal değişimin ve verimliliğin geliştirilmesinin kaynağı olarak
geliştirmemişlerdir. Bu teorik bakış Schumpeter’in 20.yy. çalışmalarında ortaya
çıkmıştır. Say’in girişimciliği üretim faktörlerinin birleştirilmesi olarak tanımlaması
üzerine Schumpeter girişimcilik işlevinin özünün basitçe kurulu işletmelerin bir
araya getirilmesi olamayacağını piyasalarda, arzda, ürünlerde, süreçlerde ve
organizasyonda yeni birleşimler yaratmak olduğunu vurgulamıştır (Jones ve
Wadhwani, 2006: 5).

Schumpeter Avusturyalı ataları Menger, Wieser ve hocası Böhm Bawerk ve

Marx’ın sınıf fikirlerini Weber ve Walras’la birleştirmiştir. Diğerlerinin eserlerini
olduğu gibi taklit etmekten daha çok, bu unsurları kendine özgü bir şey içinde
benzersiz şekilde eritmiştir. Marx’la ekonomik süreçlerin organik olduğu ve
değişikliklerin sadece kendiliğinden değil, ekonomik sistem içinden geldiği görüşünü
paylaşmıştır (Hebert ve Link, 1989: 43).

Schumpeter, Avusturya okulu ve Alman Tarihçi okuldan etkilenmelerini

birleştirerek girişimciliğin doğasını yeni malların tanıtımı, hali hazırda kullanılan
malların üretiminde teknolojik bir değişiklik, yeni piyasaların ya da yeni arz
kaynaklarının açılması, mağazalar gibi yeni iş örgütlenmelerin kurulması kısaca
ekonomik yaşamda farklı şeylerin yapılması gibi yenilikler aracılığı ile açıklamıştır.
Diğer bir deyişle Schumpeter girişimciliği, piyasada -arz ve talep dengesinde-
aktörlerin karşılıklı işbirliğine hizmet veren fırsat sömürüleri yerine yenilikler
sistemini tanıtmadan sorumlu olan belirli bir iktisadi işlev olarak tanımlar.
Schumpeter böylece yeniliklerin firmalar tarafından piyasaya eş zamanlı
tanıtılmadığını anlamanın çok önemli olduğu Avusturya okulunun bireycilik ve
nesnelcilik metodolojisine sıkıca dayanır (Peneder, 2009: 83).
 59 
 

Schumpeter’in teorisi, farklı ekonomik sistemlerin gelişim altında olduğunu

içeren tarihsel gözleme dayalıdır. Ekonomi ile ilgili veriler değişiyor ve bu
değişiklikler tek bir firmanın yapısını olduğu kadar ekonominin yapısını da
etkilemektedir. Bununla birlikte denge modelleri bu değişiklikleri
açıklayamamaktadır. Schumpeter için bu, geleneksel statik ekonomik analizin
tarihsel bağlam ile desteklenmesi gerektiği anlamındadır. Hangi ekonomik sistem
hakim olursa olsun sürekli değişim altında olacaktır. Bu evrimsel süreç, sürekliliği
üzerinde olan bir çok değişiklikle devam etmektedir. Bu değişiklikler nüfusun yapısı
ve miktarında, teknolojik ilerlemede, kaynakların miktarında, politikada olacaktır
ancak Schumpeter’e göre, bu tarz niceliksel değişikliklerin nitel ekonomik
ilerlemeye dönüşümünü sadece girişimci sağlayabilecektir. İhtiyaçların daha iyi
tatmini anlamına gelen Schumpeterci ekonomik gelişme süreci girişimci aracılığı ile
var olabilmektedir (Otohal: 18-19).

3.2.3. Girişimcilik ve Piyasa Yapısı

Schumpeter genel olarak serbest piyasa ekonomisi kavramının doğru

olmadığını düşünmektedir. Piyasaların satıcılar tarafından yürütüldüğünü böylece de
alıcıların ürün ve fiyat açısından kısıtlandığını gözlemlemektedir. Bununla birlikte
piyasalarda yeni mal ve hizmetlerle tanışılması ile girişimciler mal ve hizmet
sepetinin boyutunu büyültmektedirler. Malların tür ve değerinin artması ile birlikte
girişimciler baskın satıcılar olup piyasa yapısını yok etmişlerdir. Neoklasik pasif
teorilerinin aksine piyasadaki kaos geriliminden zenginliğin yeniden dağıtılmasının
sonucu olarak tepkili alıcılar ve esnek satıcılar piyasa dengesini fiyat
dalgalanmalarını kullanarak sürdürürler (Wingham, 2004: 4).

Schumpeter dengeyi, firmaların yaklaştığı gibi dağınık bilginin doğru

koordinasyonu olarak görmemiştir. Schumpeter mükemmel rekabetçi piyasa
modellerinin tekelci ve oligopolistik piyasa gerçekliği ile eşleşemeyeceğini tam
olarak fark etmiştir. Bu görüş firmaların sadece fiyatla değil daha iyi üretim kalitesi
ve organizasyonu ile rekabet edilebileceği yerlerde, bu tür üretim yapılarının
etkinliğini yargılama imkanı vermiştir. Capitalism, Socialism ve Democracy’de
denge durumunun herhangi bir rekabet yapısında hakim olabileceğini açıklamıştır.
 60 
 

Çünkü Schumpeter için rekabetin anlamı, piyasalardaki denge durumundan memnun

olan başlıca tekel ve oligopol üreticilerin güçlerini dengelemesinin maliyetli
olduğudur. Kalıcı rekabet maliyetli ve verimsiz olabilir. Böylece tekelci üreticiler
tarafından dengenin devam ettirilmesi arzu edilebilir (Otohal: 17; Schumpeter, 2010).

Schumpeter’in teorisinde genel denge kavramı karşıtlığa başvurur ve

ekonomik gelişme yenilikler aracılığı ile firmanın var olan rutinlerindeki
değişiklikler sonucu gerçekleşir. Yenilik aracılığıyla- yeni ürün ya da süreçlerin
başarılı tanıtımı- ekonomik sistem, dengeden uzaklaşır. Sonra aşamalı olarak
yeniliğin etkisi ile yeni denge oluşur (Hagedoorn, 1996: 885).

3.2.4. Girişimcilik ve Dairesel Akım

Schumpeter’in temel ilgi alanı kapitalist endüstriyel toplumun gelişme

sorunudur. Schumpeter bu gelişme sorununu ele alırken, kendi kendini yenileyen
statik bir akım tablosu yerine dinamik bir gelişme modelini benimser. Gelişmeyi
denge çizgisinin aşılması ve yeni bir denge çizgisine yönelmek olarak tanımlayan
Schumpeter’e göre, bunu başarabilecek olan tek faktör girişimcidir (Ertuğrul, 2011).

Schumpeter denge kavramı olarak Weber’in kullandığı durağan durum

dengeyi kullanmaktadır. Bu denge durumunu tanımlamak için “iktisadi yaşamın
dairesel akımı” sözünü türetmiştir. Onun başlıca özelliği, iktisadi yaşamın geçmiş
deneyimlere dayalı rutinlerle ilerlediği, mevcut durumdaki herhangi bir değişiklik
için belirgin güçler olmadığıdır. Dairesel akımda sadece daha önceki süreçte üretilen
mallar her dönem içinde tüketilir ve sadece ileriki dönemlerde tüketilecek mallar
üretilir (Hebert ve Link, 2006: 97-98).
 61 
 

Şekil-3.1.: Schumpeter’in Ekonomik Gelişme Modeli

Kaynak:Özkul,G.Kapitalist Sistemin Sürükleyici Aktörleri:Ekonomik Teoride Girişimciler,s.354

Şekildeki birinci daire, iktisadi süreçlerin sürekli değişmeden tekrarlandığı

sabit ekonomi olarak tanımlanan dairesel akımdır. Fiyatlar ve nitelikler dairesel
akımda değişmez ve verilerden çıkartılabilir. Faiz oranları sıfıra eşittir ve net
yatırımlar bulunmaz (Brouwer, 2002: 89). Böyle bir durağan durumda ister üretici
olsun ister tüketici aktörlerin davranışları rutinler üzerine kuruludur (Özkul, 2007:
353).

Şekildeki ikinci daire, değişimi tetiklemenin yollarını arayan girişimcinin ve

kapitalistin ortak yaşam alanını simgelemektedir (Özkul, 2007: 354). Schumpeter
dairesel akım kavramını yeniliklerle tanışılması sonucu oluşan değişiklikleri
göstermek için bir referans noktası olarak kullanır. Ekonomiyi eski yollardan
uzaklaştırır ve bilinmeyen yeni yollar açar (Brouwer, 2002: 89).

Girişimci Schumpeter’in teorisinde istikrarsızlaştırıcı güçtür. Schumpeter için

20. yy. ekonomilerinde iktisadi yaşamın dairesel akımında denge kavramı sadece bir
kalkış noktasıydı. Ekonomik yaşam, rutin olarak geçmiş deneyimler temelinde
ilerlemektedir. Mevcut durumdaki (denge durumu) herhangi bir değişiklik için itici
 62 
 

bir güç yoktur. Böyle bir durumda Schumpeter için itici güç girişimcinin kendisidir
(Hebert ve Link: 2006: 594). Yani girişimci ekonomide yeni birleşimler
(kombinasyonlar) oluşturarak eskiyi ortadan kaldırır. Schumpeter’e göre iktisadi
gelişme kavramı beş durumla çevrilidir (Sciascia ve De Vita, 2004: 6):

• Yeni bir malın ya da malın daha iyi bir kalitesinin tanıtımı

• Yeni bir piyasanın açılması

• Yeni üretim metodunun tanıtımı

• Hammadde ya da yarı işlenmiş mal temini için yeni bir kaynağın bulunması

• Herhangi bir sektörde yeni bir organizasyonun yürütülmesi

Girişimcinin bu yenilikçi yaratımı, Schumpeter tarafından iktisadi sistemdeki

değişimin (gelişimin) içsel nedenidir. Yeni girişimcilik kombinasyonları dairesel
akımdaki (ekonomideki) dengeyi bozar ve yeni bir denge yaratır. Devam eden
yenilik böylece sürekli değişim ve sürekli dengesizliğe işaret eder (Praag, 1999:
320).

Yenilikler olmazsa, ekonomik yaşam, durağan denge halinde kalacak,

dairesel akımlar her yıl ayni kanallarda ve aynı büyüklükte devam edecektir. Bu
durumda kâr ve faiz ortadan kalkacak ve servet birikimi duracaktır. Girişimci, kâr
elde etmek amacıyla yenilik yaratacak ve bu statik durumu ekonomik kalkınmanın
dinamik sürecine dönüştürecektir. Geleneksel dairesel akımı değiştirerek emek ve
toprağı yatırıma kaydıracaktır. Dairesel akımın yarattığı tasarruf miktarı yeterli
olmadığı için kredi kaynaklarına başvuracaktır. Böylece sistemin içinde, ekonomik
kalkınmayı yaratan bir dinamik güç kaynağı oluşacaktır (Savaş, 2007: 834).

3.2.5.Girişimcilik ve Yaratıcı Yıkım

Schumpeter, Capitalism, Socialism and Democracy adlı kitabında

kapitalizmin mevcut yapıları nasıl yönettiğini değil, onları nasıl yarattığı ve yıktığını
anlatmaktadır. Schumpeter’in yaratıcı yıkım olarak adlandırdığı bu süreç ekonomik
gelişmenin özüdür. Diğer bir deyişle gelişme dairesel akımdaki bozulmadır. Bu
 63 
 

tüketimde değil endüstriyel ya da ticari hayatta ortaya çıkmaktadır. Üretimde yeni

birleşimlerin ortaya çıkarılması olarak tanımlanan bu süreç girişimci tarafından
gerçekleştirilmektedir (Hebert ve Link, 1989: 44). Zaman içinde bu yeni birleşim
kuvvetleri yeninin eskinin bir parçası haline gelmesi olarak dağılır (dairesel akım).
Ancak bu girişimcilik işlevinin özünü değiştirmez. Schumpeter’e göre bir kimse yeni
birleşimler ortaya çıkardığı zaman girişimcidir ve işini kurar kurmaz bu karakterini
kaybeder (Hebert ve Link, 2006: 100).

Schumpeter’e göre girişimcilik ve yeniliğin her ikisi de (yeni bir ticari ürün
ya da hizmeti yaratmak için bir buluşu kullanma) ulusal ekonomilerin önemli
unsurlarıdır. Girişimcileri yaratıcı yıkım süreci olarak görür. Yenilik olmaksızın
girişimci olmaz, girişimcilik faaliyeti olmaksızın da kapitalist kazançları ve
kapitalizmin itici gücü de olmaz (Wingham, 2004: 5).

Schumpeterci girişimci, yeni bilinmeyen ürünler yaratarak üretim yapılarını

değiştirir, yani üretimi yeni bilinmeyen üretim metodları bularak değiştirir. Onun
yeniliği yeni piyasalar açarak, yeni kaynaklar ya da yeni üretim süreçleri organize
ederek ispatlanabilir. Bu tür yenilikçi girişimcilik faaliyetleri mevcut üretim
yapısında yeni denge oluşana kadar diğer rekabetçi girişimcilerin taklitlerle uyum
sağlanmaya zorlandığı devrimci değişikliklere neden olur. Girişimci, yenilik ile
beraber mevcut üretim yapısını yeni bir yapı oluşturmak için yıkar (Otohal: 20-21).

Schumpeter’e göre yaratıcı yıkımda ekonomik gelişme dört temel olaydan

oluşmaktadır (Andersen, 2004: 3-4):

Başlangıç Dengesi: Başlangıç noktası, alışılmış davranışlara dayanan bir ekonomik

sistemdir. Bu sistemde ekonomik aktörlerin alışkanlıkları yönünde işleyen bir denge
varsayılır.

İnovasyon ve Ekonomik Gelişme: Girişimci yeniliği gerçekleştirdiğinde mevcut

denge bozulur. Ekonomide gelişme yaşanır fakat yenilikçi yeteneklerin tükenmesi ve
dengesizlik durumunda yenilik yapmanın zorluğu yenilik akımını kötüleştirir.
 64 
 

Yenilenmiş Denge: Eninde sonunda yenilikçi dürtü gelişmeyi desteklemek için

yetersiz kalacaktır. Ekonomik darboğaz, birçok eski firmayı ekonomik sistemin
dışına iten rekabetçi yaratıcı yıkım sürecini gerçekleştirecektir.

Evrim: Alışagelmiş sistemin ekonomik evrimi, rutin hale gelmiş dengelerin ve

yenilik sonucu gerçekleşen dengesizliklerin birleşimidir.

Bir tarafta maliyetli bir yıkım süreci diğer tarafta ekonomik ilerlemeyi
sağlayan yaratım süreci yaşanır. Maliyetli olan yıkım süreci doğal olarak firmalar
tarafından istenmez. Kendilerini korumaya ya da yıkıcı değişiklikleri engellemeye
çalışırlar. Bundan dolayı da, girişimci için piyasada yeni yenilikler yapmak kolay
değildir. Bu nedenle Schumpeter açısından girişimci, özel psikolojik niteliklere
sahiptir. Cesaret, liderlik, yaratıcılık gibi kişisel özellikler girişimciye üretim
güçlerinin yapısını değiştirmede yardımcı olur. Girişimci kâr elde ettikten belli bir
süre sonra iktisadi oluşum yeni yapısal değişikliklere uyum sağlar ve ekonomik
kalkınmanın daha yüksek bir konumunda kendini kurar. Bu sürecin yaratıcı bir
parçasıdır ve buna refah eşlik eder. Schumpeter girişimciliğin yaratıcı parçasının
ekonomik sistemin verimli tarafında değişikliklere neden olduğunu vurgular (Otohal:
20-21).

Schumpeter yaratıcı yıkım teorisiyle bir yandan kapitalizmin gelişme

dinamiğinin ne olduğunu, diğer yandan kârı ve bir başka açıdan da tam rekabet
dışındaki piyasa yapılarının kapitalist gelişmeyi sağlayabileceğini ifade etmeye
çalışmaktadır. Bu nedenle ona göre, monopol türü piyasalar ve bu piyasada yer alan
şirketler bir tür yaratıcı yıkım süreci içinde bulunurlar. Bu süreç içinde bulunan
monopolcü firma, bir yandan eski ürünleri ve bu ürünleri üreten firmaları ortadan
kaldırırken bir diğer yandan da yaptığı Ar-Ge harcamaları ile yeni ürünlerin
yaratılmasına katkı yapmakta, yani yıkarken yaratmaktadır (Küçükkalay, 2010: 451).

3.2.6. Girişimci ve Özellikleri

Schumpeter’in girişimcisi, bir ortaçağ lordu gibi kendine ait bir krallık
kurmaya çalışır. Ancak diğer bir taraftan yepyeni motivasyonlara da sahiptir ve artık
parasal kazanç tek başına bir amaç değildir. Bu anlamda Schumpeter’in girişimcisi,
 65 
 

zenginliği hedeflemez, buna karşılık toplumsal statüsünü zirveye taşımayı ve

yaratıcılık coşkusunu teşvik etmeyi, rakiplerine karşı başarılı olmayı ve ekonomik
gücün lideri olarak faaliyet göstermeyi amaçlamıştır. Girişimci, soyut ve faydacı
mantıktan uzaktır. Bu girişimci iç kuvvetle kontrol edilemeyen bitmek tükenmek
bilmeyen bir enerji taşır (Karagöz, 2009: 15).

Schumpeter girişimciyi; yeni firmaların kurucusu, yenilikçi, rutinleri yıkan,

eski yöntemlere karşı duran kişi olarak tanımlar. Schumpeter’in girişimcisi sadece
başarılı olmak için bu girişimleri üstlenir. Girişimcinin özel liderlik yetenekleri,
harekete geçmek için ona doğru yolu gösterir. Yenilikler ile tanışmak için
girişimcinin sapma davranışlara ve yeniliğe düşmanca olan çevrenin muhalefetine
karşı durması gerekir. Schumpeter’in girişimcisi bu muhalefetten zevk alır. Bununla
birlikte girişimci dini bir muhalif değil, geleneklere uymayan bir yaratıcıdır
(Brouwer, 2002: 89).

Schumpeter, girişimcinin hedonik olmayan yapıya sahip olduğunu vurgular.

Girişimci maliyet ve getiriyi tartan, maliyetler getiriyi aştığı zaman çalışmayı bırakan
iktisadi adama benzemez. Bu davranış Schumpeter’e göre dairesel akımın
karakteristiğidir. Girişimci aksine amacına ulaşmak için aralıksız saatlerce çalışmaya
hazırdır. Girişimci yaratma isteğinden ve gelen başarının memnuniyetinden motive
olur (Brouwer, 2002: 89).

Tablo-3.2.: Girişimcinin Genetik Girişimcilik Özellikleri

9 Fırsatlar karşısında uyanıklık Merak

9 Yaratıcılık Kararlılık

9 Kolay sıkılma Yetenek ve vizyon

9 Yenilikçi eğilim Liderlik isteği

9 Risk alma eğilimi Kendine güven

9 Kendi kendine motivasyon Çok yönlü olma

 66 
 

Kaynak:Schumpeter, The Theory of Economic Development,2011

Schumpeter, sıradan ve iktisadi aktör olarak girişimci tipi arasında ayrıma

gider. Schumpeter’in teorik sisteminde girişimci iktisadi sistemin sürücü aktörüdür.
Yenilikleri ortaya çıkarma girişimcinin liderlik yeteneklerine dayalıdır. Otonom
uyarlamalar sıradan iktisadi aktörler için imkansızdır. Sıradan iktisadi aktörler yeni
üretim ve tüketim planlarını tasarlamak için ileri görüşlü rehberlere ihtiyaç duyarlar
(Ebner, 2000: 4-5).

Tablo-3.3.: Schumpeterci İktisadi Aktör Tipi

Sıradan tip Girişimcilik tipi

Tepki Uyarlanabilir Yaratıcı

Davranış Hedonistik Enerjik

Pozisyon Takipçi Lider

Güdü Alışılagelmiş Hayalperest/ileri görüşlü

Faaliyet Rutin İçten gelen/ kendiliğinden

Değişim Aşamalı Aralıklı

Kaynak: Ebner,A., Schumpeterian Theory and the Sources of Economic Development: Endogenous,
Evolutionary or Entrepreneurial,2000,s.7

Schumpeter girişimciyi yeni şeyler gerçekleştirmenin yanı sıra eski şeyleri de

yeni yollarla değerlendirebilen, sezgisi ve vizyonu olan bir lider kişi olarak
tanımlamaktadır. Bu anlamda, firması olan her sermaye sahibi girişimci değildir.
Ekonomik kalkınmayı sağlayan beş kombinasyonu gerçekleştiren girişimci, bir
firmayı işletmeye başladığı an girişimcilik karakterini kaybeder (Ulusoy, 2010: 75).

Schumpeterci sistemdeki yeniliği oluşturan liderlik homojen değildir. Liderlik

yeteneği kısmen bilginin kullanımından kaynaklanmaktadır ve bilgi bir kamu malı
görünümüne sahiptir. Bilgiyi algılayan ve tepki gösteren insan hareketleri bunu
çeşitli yollarla yapar. Her biri imkan dahilinde kamu mallarını farklı şekillerde
 67 
 

içselleştirirler. Lider yeteneği sayesinde yöneticiyi geride bırakır (Hebert ve Link,

2006: 101).

Girişimcinin temel işlevi, kapitalistin, toprak sahibinin, işçinin ve buluşçunun

işlevinden farklıdır. Schumpeter’e göre girişimci bunlardan herhangi biri ya da hepsi
olabilir ama eğer öyle ise bu işlevinden çok tesadüfidir. Servet sahibi olmak pratik
bir avantaj sağlasa da girişimcilik işlevi prensip olarak zenginlikle bağlantılı değildir
(Hebert ve Link, 1989: 44). Girişimciler kapitalist bir toplumda yetenekleri sonucu
değerli olsalar da teknik anlamda sosyal bir sınıf oluşturmazlar. Schumpeter
girişimcinin temel işlevinin hemen hemen her zaman diğer işlevleri ile karıştığını ve
böylece Marshall’ın yönetici olarak girişimci tanımına başvurduğunu kabul eder.
Ama yönetim girişimcinin gerçekten ayırt edici bir işlevi değildir. Karar alma işlevi
de diğer bir sorundur. Schumpeter’in teorisinde dinamik girişimci yenilikler yapan
üretimde yeni birleşimler ortaya çıkaran kişidir (Hebert ve Link, 2006: 99).

Schumpeter, girişimci, yönetici ve sermayedarı birbirinden ayırmaktadır.

Girişimci genellikle bir firmanın günlük işlerini idare eden yöneticilerden farklı
olarak örgüte vizyon ve liderlik sağlar (Praag, 1999: 320). Schumpeter girişimcinin
esas fonksiyonunun diğer fonksiyonlarla neredeyse karıştırıldığını kabul etse de,
onun ileri sürdüğü gibi, yönetim, girişimcinin doğru bir şekilde ayırt edici rolünü
ayrıntılı bir şekilde açıklamamaktadır (Hebert ve Link, 1989: 44). Girişimcinin ana
görevi amaçların nasıl takip edileceği değil hangisinin takip edileceğine karar
vermektir (Praag, 1999: 320). Schumpeter, girişimci ve sermayedarı da bir birinden
ayırmaktadır. Sermayedar sermayeyi arz eden kişidir. Yani bir girişimci kendi
sermayesini biriktirirse hem girişimci hem de sermayedar olmak üzere ikili bir rol
oynayacaktır.

Bu noktada girişimcilerin neden nüfusun küçük bir kısmını oluşturduklarını

açıklamak gerekmektedir. Eğer ihtiyaç duyulan tüm kaynaklar piyasada var ise,
neden az sayıda insan bu kâr fırsatlarının peşinde koşar? Girişimciliğin bu azlığının
nedeni, ekonomik sistemdeki köklü sosyal ve kurumsal engelleri aşarak mevcut
dengeyi bozan yeniliğin etkisidir. Girişimciler dolayısıyla zihinsel özgürlüğe sahip
olmalıdır (Schumpeter, 2011). Bu zihinsel özgürlük tuhaf ve nadiren doğasında olan
 68 
 

bir şeydir. Girişimci yaşadığı toplumdaki eğilime karşı durabilmek için yeterince
güçlü olmalıdır. Girişimci sahip olduğu bazı motive edici güçler sayesinde yenilik
yapmaya isteklidir. Böylece, yapılan yenilikler dengeyi statik durumundan daha
yüksek bir denge durumuna zorlar (Praag, 1999: 321).

3.2.7. Girişimcilik Kârları

Schumpeter’in girişimcilik işlevi Mill tarafından tanımlanan yöneticilik

işleviyle tezat oluştururken lider ve yaratıcı olan Marshall’ın girişimciliğine
benzerdir. Marshall gibi Schumpeter’de girişimcilik kârlarını yönetim
kazançlarından ayırır. Schumpeter kârın diğer faktör gelirleri ile karıştırılmaması
gerektiği konusunda ısrar ederek diferansiyel rant olarak kâr fikrini reddeder.
Schumpeter’e göre girişimci kârının varlığı dengenin bozulduğu anlamındadır.
Girişimciler ve kârlar iktisadi yaşamın dairesel akımında görünmemelerine rağmen
bir dengeden diğerine dinamik sürecin dalgalanması olarak ekonomik gerçekliği
ifade ederler. Bu gerçek hareket (ekonomik gelişme) dengesizlikle ortaya çıkar
(Hebert ve Link, 2006: 101). Böylece Schumpeter gelişme olmaksızın kâr olmadığını
ve kâr olmaksızında gelişme olmadığını iddia eder (Schumpeter, 2011).

Cantillon gibi çoğu önceki düşünürler girişimcilik kârı ile risk arasındaki
bağlantıya vurgu yapmışlardır. Ancak Schumpeter bu düşünceyi de rededer. Riski
girişimci sıfatıyla girişimcinin değil; kapitalistin ya da malların sahibinin aldığını
tartışır. Alışılmadık bir istek ve enerjiye rağmen Schumpeter’in girişimcisi sermayesi
olmayan kişidir (Hebert ve Link, 2006: 102).

Girişimcilik konusunda Schumpeter’in davranışsal varsayımının özünde,

birinin olası alternatif durumları hayal edeceği yeteneği bulabileceği, ayrıca birçok
iktisadi, psikolojik, sosyal engelleri aşmada ısrarlı olabileceği de vardır. Bu objektif
belirsizlik ve daha fazla riske maruz kalmaktan gelir. Girişimcinin girişimi böylece
ek çabasını telafi edecek süper normal kârın beklentisine bağlıdır. Schumpeter
girişimcilik kârlarını başarılı yenilikler aracılığı ile kurulan geçici tekel durumuna
atfedilen ek kira olarak tanımlar. Bu maddi teşvik edici ile Schumpeter ekonomik
sistemde yeniliği içselleştirir. Schumpeter sonuçta yenilik ve eksik rekabet arasındaki
 69 
 

ilişkiyi ısrarla vurgular (Peneder, 2009: 83-84). Başarılı yeni birleşimler piyasa
dengesini bozar ve girişimcilik kârının da kaynağıdırlar.

Peki kârın temel doğası nedir? Schumpeter için girişimci kârları artıktır,
maliyet üzerinden bir gelir fazlasıdır. Fazla, ya girişimcinin mevcut kaynakların yeni
birleşimlerinin maliyetleri düşürmesi ile ya da değeri arttırması ile (yeni malların
üretimi yolu ile) ortaya çıkabilir. Fazlanın büyüklüğü ise girişimcinin verimliliği ile
ilgilidir (Hebert ve Link, 2006: 102). Schumpeter, girişimci kârını maliyeti aşan
fazlalık olarak tanımlamasına rağmen, daha açık bir şekilde kârı, girişimciye
yenilikçi faaliyeti karşılığında ödenen ücret olarak görmektedir (Wood, 2005: 35).

3.2.8.Schumpeter’in Düşünce Dünyasındaki Değişmeler

Schumpeter’in ekonomik kalkınma teorisi üzerindeki etkisi, o teorinin doğru

olduğunu reddedenleri bile etkileyecek şekilde çok büyük olmuştur. Schumpeter’in
fikrinin çekiciliği onun basitliğinden ve gücünden gelmektedir. Değişikliğin temel
yapısını yenilikçiye atfetmek suretiyle Schumpeter anlamlı ekonomik kalkınma için
bir temel oluşturur. Girişimciliğin ekonomik büyümedeki rolü direkt ve belirlidir
(Hebert ve Link, 1989: 44).

Literatürde Schumpeter’in modern ekonomik gelişme teorisi, girişimci

kapitalizm süreci ve modern süreç (girişimcinin işlevlerini kaybettiği tröstleşen
kapitalizm) olmak üzere iki süreçte farklılaşmaktadır. Ayrıca Schumpeter’in kendi
teorik gelişmesinde, girişimcinin oynadığı rolde aşamalı olarak değişiklikler söz
konusudur (Hagedoorn, 1996: 889)

Girişimci kapitalizm sürecinde The Theory of Economic Development (1934)

adlı çalışması ile Schumpeter yeni bir ekonomik teori kurmaya çalışmıştır. Kapitalist
sistemin temel görünüşünün denge değil yeniliğin neden olduğu yapısal değişim
olduğu tezini savunmuştur. Bu açıdan Schumpeter’e göre statik analiz, özellikle
değişiklikler sonrası yeni denge durumuna odaklandığından ne süreksiz
değişikliklerin sonucunu tahmin edebilir ne de yapıcı değişimlerin oluşumunu ve ona
eşlik eden olayları açıklayabilir (Schumpeter, 2011).
 70 
 

Schumpeter ekonomik büyümenin sermaye birikimi ile değil ancak

yeniliklerle ya da yeni birleşimlerle gerçekleşeceğini öngörmüştür (Landström, 2005
: 33). The Theory of Economic Development (1934) adlı çalışmasında yeni
kombinasyonların yapılmasına “girişim”, onun fonksiyonunu yapacak bireye ise
“girişimci” adını vermiştir (Hebert ve Link, 1989: 44). Girişimci dairesel akımda
ekonomik değişikliği sağlayan tek aktördür. Girişimci yeni kombinasyonları ortaya
çıkaran kişidir. Schumpeter’in teorik gelişmesinde buluş yeniliği somutlaştıran dışsal
bir faktörken girişimcinin yenilikçi kapasitesi ekonomik gelişmenin içsel faktörüdür
(Hagedoorn , 1996: 889).

Girişimcinin esas rolü var olan mal ve kaynakların yeniden organize

edilmesinin yanı sıra yeni malları da piyasaya adapte etmektir. Kapitalizmin motor
gücü girişimcilerin ortaya çıkardığı yeni tüketici malları, yeni taşıma ve ulaştırma
metodları, yeni piyasalar ve yeni tür organizasyonlardan gelmektedir. Bu nedenle
girişimci var olan süreçlerin yenilerini sunduğu için ekonomik olayların akışını
etkileyen ana etkendir (Oğuztürk, 2003: 257).

Schumpeterci girişimci, yeni bilinmeyen ürünler yaratarak üretim yapılarını

değiştirir, yani üretimi yeni bilinmeyen üretim metodları bularak değiştirir. Mevcut
durumu değiştirme gerçeği göz önüne alındığında bu, piyasada var olan bağlantıları
değiştirmek ve yerleşik firmaların önceden var olan avantajlı kaynaklarını yok etmek
anlamına gelmektedir. (Sciascia ve De Vita,2004:8). Bir yeniliğin başka piyasa ya da
piyasaları ikame etmesi nedeniyle yok etmesi ya da önemli ölçüde daraltmasına ve
bu arada yeni piyasanın büyüyüp farklı firmaları bünyesine çekmesine daha önce de
bahsedildiği gibi “yaratıcı yıkım” denilmektedir. Bir sektör yok olurken diğeri doğup
gelişmektedir. “Yaratıcı yıkım” günümüzde Schumpeter’in Mark 11’i olarak
anılmaktadır (Chen ve Chen, 2001: 2).

Yenilik piyasada var olan ürün ve süreçlerin piyasadan silinmelerine ya da

piyasa paylarının azalmasına neden olmaktadır. Ampulün icadı ile gaz lambalarının
piyasadan silinmesi buna örnek olarak verilebilir. Yaratıcı yıkım süreci asla

                                                            
1
 Mark 1, Schumpeter’in The Theory of Economic Development adlı kitabındaki “yaratıcı yıkım” 
kavramının günümüzdeki adlandırılış şeklidir. 
 71 
 

bitmeyen, sürekli olarak devam eden bir süreçtir. Ortaya çıkan yenilikler ve
teknolojik ilerlemeler, devamlı olarak yeni piyasaların ortaya çıkmasına yol
açmaktadır. Schumpeter, yaratıcı yıkım kavramı ile, eski değerlerin sürekli bir
şekilde yok edilip bunların yerine yenilerinin yaratıldığı, böylece ekonomik yapının
tamamen ve sürekli bir şekilde değiştiği bir süreci anlatmak istemektedir (İraz, 2005:
83).

Schumpeter’in girişimcilik üzerine görüşleri zaman içinde değişmiştir. 1940’a

kadar girişimcilikle ilgili düşüncelerini geliştirmiş ve bunları yeni ekonomik teorisine
dahil etmiştir. Bununla birlikte ABD’de savaş döneminde, gençliğinde de
Avusturya’da kurulan farklı kurumsal bir dünya ile karşılaşmıştır. Amerika’da
kurumsal alan girişimciler gibi küçük firmalar tarafından değil, gelişmiş araştırma
bölümlerinde araştırma yapan büyük firmalar tarafından yönetilmektedir (Landström,
2005: 34-35).

Büyük firmaların ellerindeki var olan geniş imkanları kullanarak yenilik

ortaya çıkarmaları ve zaman içerisinde kabuk değiştirerek rekabetçi avantajlarını ve
güçlerini koruyabilmelerine veya büyük firmalar dışında yapılan yenilikler sayesinde
başka piyasaların gelişmelerine ve kendilerini yenilemelerine yardımcı olmalarına
Schumpeter “yaratıcı birikim” ismini vermektedir. Buna kısaca literatürde
Schumpeter’in Mark 22’si denilmektedir (Chen ve Chen, 2001:2-3). Bu durumda;
yenilikçi firmalar ve ortaya çıkan yenilikler ekonomik kalkınmanın itici gücü
olmaktadır. Yenilikçi firmaların ortaya çıkarmış oldukları yenilikler, başka
piyasaların gelişmesine neden olmaktadır. Bu yenilikler öncelikle sektörel düzeyde
gelişmelere neden olmakta, daha sonra bu yenilikler farklı sektörlere de adapte
edilmektedir (Sungur, 2007: 32-33).

Schumpeter’in mevcut kuruluşların yenilikçi faaliyetlerine olan ilgisi aynı

zamanda ekonomik tarihine olan ilgisini de arttırmıştır. Onun görüşlerindeki bu
değişiklikler toplumların kurumsal yapılarına odaklandığı Capitalism Socialism and
Democracy (1942) adlı çalışmasında yer almıştır. Bu çalışmasında iktisadi sistem

                                                            
2
 Mark 2, Schumpeter’in Capitalism Socialism and Democracy adlı kitabındaki “yaratıcı birikim” 
kavramının günümüzdeki adlandırılış şeklidir. 
 72 
 

olarak kapitalizmin ayakta kalıp kalamayacağı sorusunu irdelemiş ve Batı

demokrasilerinde sonunda sosyalizmin kapitalizmin yerine geçeceğini öngörmüştür
(Landström, 2005: 34-35).

Modern kapitalizm sürecinde büyük firmalar yenilikçi olarak daha ve daha

çok önemli hale gelmiştir. Schumpeter artık girişimcilik faaliyetleri konusunda
girişimcinin rolünü büyük firmalar bağlamında ele almaya başlamıştır. Firmada var
olan rutinleri değiştiren aktör olarak girişimcinin rolünde ve öneminde azalma söz
konusudur. Ekonomik gelişme aşamalı olarak kişiliksizleştirilmiş ve otomatik hale
gelmiştir. Artık yenilik süreci eğitimli uzmanlar tarafından gerçekleştirilmektedir.
Kapitalizmin tek değişim aktörü olarak girişimci gözden kaybolmaya başlamıştır.
Zamanla burjuvazi girişimci içindeki sosyal ve ideolojik savunucu kimliğini
kaybedecektir. Schumpeter’e göre modern kapitalizmin bu özelliklerinin sonucu ise
kapitalizmin sosyalist topluma doğru evrimleştiğidir (Hagedoorn, 1996: 889-890).

Schumpeter yeniliklerin yerini geleneksele bıraktığını belirtmiş ve bu

kapsamda girişimcinin gelişmeyi otomatikleştirdiği için kendi fonksiyonunu
kaybettiğini savunmuştur. Ayrıca geleneksel korumacı politikaların büyük firmaların
gelişmesine izin verip küçük ve orta boy firmaların ortadan kalkmasına neden
olduğunu ifade etmiştir. Schumpeter’in öne sürdüğü kapitalizmi sarsacak bir başka
neden ise, kapitalist toplumun kurumsal yapısına zarar verilmesidir (Aydoğmuş vd.,
2009: 15).

Schumpeter’in düşünce dünyasındaki değişim süreci Mark 1 ve Mark 2

sistemi olarak ele alınabilir.

Tablo-3.4.: Schumpeterci Mark 1 ve Mark 2 Sistemi

Mark 1 Mark 2
Kitap The Theory of Economic Capitalism Socialism and
Development(1934) Democracy(1942)
Endüstriyel • Rekabetçi • Oligopolistik ve
Karakteristikleri piyasalar monopolistik piyasalar
• Düşük giriş • Yüksek giriş engelleri
 73 
 

engelleri • Birçok endüstride küçük

firma sayısının azalması ile
• Uygulanan bilgi
tabanlı büyük birlikte ölçek
ekonomilerinden
miktarda küçük
şirketler (birkaç yararlanan daha büyük
firmalar
bilim tabanlı
firma)

Benzerlikler • Yenilikler (ya da

yeni birleşimler)
• Yenilikler (ya da yeni
ekonomik birleşimler) ekonomik
gelişmenin gelişmenin merkezi
merkezi
• Girişimcilik zamanında
• Girişimcilik ayrılmış bir fonksiyondur
zamanında
ayrılmış bir • Kapitalist risk alır
fonksiyondur
• Kapitalist risk alır
Farklılıklar • Bireye odaklanır- • Girişimciliğin tek bir birey
girişimci bir tarafından
bireydir gerçekleştirilmesi
gerekmemektedir ancak bir
• Sadece birinci
grubun, bir ağın ya da bir
derece yenilikler
kuruluşun sorumluluğunda
sayılır. Sadece
olabilir. Herşeyden önce
önemli ve örnek
Schumpeter yenilikçi
olacak yenilikler
faaliyetlerin büyük ve
ekonomik
kurulu firmalar tarafından
gelişmeyi sağlar.
gerçekleştirileceğini
belirtmiştir.
• Yenilikçi görüşlere daha az
ihtiyaç,takipçiler de
girişimci sayılabilir.
Kaynak: Landström H., The Roots of Entrepreneurship and Small Business Research, 2005 s.35

Schumpeter, kârın kökeninde girişimcilik faaliyetlerini görür ve kapitalizmin

kendiliğinden yıkılıp sosyalizme dönüşeceğini ileri sürmektedir. Schumpeter’e göre
kapitalizm bir bozgun sonucunda değil kendi başarıları sayesinde yıkılacaktır.
Kapitalizmin başarısı üzerinde yükseldiği sosyal kurumları çürütecek, kendisinin
yıkılmasına yol açacak koşulları hazırlayacaktır (Schumpeter, 2010). Diğer bir
deyişle, Schumpeter’e göre kapitalizmin çökmesi ve sosyalizme dönüşmesi refahtan
 74 
 

kaynaklanacaktır. Kapitalizmin gelişimi refah aşamasına varınca bu noktada

insanların beşeri ihtiyaçları tatmin edilmiş olacak ve kâr ve faiz oranları sıfıra
yaklaşacaktır. Böyle bir durumda sistemin dinamik gücü olan girişimciler gereksiz
hale gelecektir. Sistem ve özel işletmeler bu baskı altında bürokratikleşecekler ve
girişimci tipi yerini müdür tipine bırakacaktır (Küçükkalay, 2010 :450). “Kapitalist
girişimcinin, başarılarının bir sonucu olarak, gelişmeyi otomatik hale getirdiği için,
kendini gereksiz kıldığını söyleyebiliriz...Tümüyle bürokratik hale gelen dev sanayi
birimi sadece küçük ve orta boy firmaları dışarı atmakla ve sahiplerini ele geçirmekle
kalmaz sonunda girişimciyi de dışarı atar ve burjuvaziyi bir sınıf olarak ele geçirir ve
sadece gelirini değil, asıl önemlisi fonksiyonunu kaybeder” (Schumpeter, 1934: 134).

Schumpeter’in kapitalizmin sosyalist topluma doğru dönüşmesinden

kastettiği şey aslında, iktisadi faaliyetlerin artık kamu kesimi ve onların bürokratik
ajanları tarafından gerçekleştirileceğidir. Yoksa Schumpeter kollektivizm anlamında
bir sosyalizmin gerçekleşeceğini düşünmemektedir (Küçükkalay, 2010: 450).

3.2.9.Girişimcilik Görüşlerinin Karşılaştırılması

İktisat tarihi girişimciliğin doğası ve rolü üzerine farklı düşüncelere sahiptir.

Düşünce tarihi boyunca girişimci farklı yüzlere sahip olmuş ve birçok farklı rol
oynamıştır. İktisadi düşünce tarihinde girişimciliğin en az 12 rolü söz konusudur
(Hebert ve Link, 1989: 41).

Tablo-3.5.:Ekonomik Teori Tarihinde Girişimcinin Rolü

• Girişimci belirsizlikle ilgili riski üstlenen kişidir (Cantillon, Thünen, Mill,

Hawley, Knight, Mises, Cole, Shakle).

• Girişimci finansal sermayeyi arz eden kişidir (Smith, Turgot, Böhm-Bawerk,

Pigou, Mises).

• Girişimci bir yenilikçidir (Baudeau, Bentham, Thünen, Schmoller, Sombart,

Weber, Schumpeter).
 75 
 

• Girişimci bir karar vericidir (Cantillon, Menger, Marshall, Wieser, Amasa

Walker,Francis Walker, Keynes, Mises, Shakle, Cole, Schultz)

• Girişimci endüstriyel bir liderdir (Say,Sain-Simon, Amasa Walker, Francis

Walker, Marshall, Wieser, Sombart, Weber, Schumpeter).

• Girişimci bir yöneticidir (Say, Mill, Marshall, Menger)

• Girişimci ekonomik kaynakların bir düzenleyicisi ve koordinatörüdür (Say,

Walras, Wieser, Schmoller, Weber,Clark, Davenport, Schumpeter, Coase)

• Girişimci bir girişimin sahibidir (Quesnay, Wieser, Pigou, Hawley).

• Girişimci üretim faktörlerinin bir işverenidir (Amasa Walker, Francis

Walker, Wieser, Keynes).

• Girişimci bir müteahhittir ( Bentham).

• Girişimci bir arbitrajcıdır ( Cantillon, Walras, Kirzner).

• Girişimci alternatif kullanımlar arasında kaynakların bir tahsisçisidir

(Cantillon, Kirzner, Schultz).

Kaynak: Hebert Robert F.,Link Albert N., Historical Perspectives on The Entrepreneur,2006,s.134-
135

Tablo-3.6. göstermektedir ki çağlar boyunca girişimcilik teorileri hem statik

hem dinamiktir. Bununla birlikte girişimciliğin sadece dinamik teorileri herhangi bir
işlevsel anlama sahiplerdir. Statik dünyada ne değişim ne de belirsizlik vardır. Statik
durumda girişimcinin rolü; finansal sermaye arz etmesinden, yönetici, girişim sahibi
ve üretim faktörlerinin bir işvereni olmasından fazlası değildir. Statik dünyada
girişimci pasif unsurdur çünkü onun hareketleri sadece geçmiş yöntemlerin tekrarıdır
ve teknikler çoktan öğrenilmiş ve uygulanmıştır. Sadece dinamik dünyada girişimci
sağlam bir aktördür (Hebert ve Link, 2006: 136).
 76 
 

Tablo-3.6.: Girişimcilik Görüşlerinin Karşılaştırmalı Özeti

  Fizyokrat klasik Neoklasik Avusturyan Amerikan Schumpeter

Teori - - - Piyasa süreci Belirsizlik Yenilik teorisi

teorisi taşıma
teorisi

düşünürler Cantillon, Say,Bentha Marshall,T Von Mises, Knight -

Baudeau m hünen Hayek,
Kirzner

girişimci Malı belirli Üretim ve Mal Fiyat Saf kârın yenilikçi

bir fiyattan dağıtımı arzı,yenilik teklifleri alıcısı
alıp düzenleyen ve sunan aracı
belirsiz ilerlemeyi
fiyata sağlayan
satmak için
risk alan

özellik Öngörü Risk alma İleriyi Fırsatlara Hesaplana Yenilikçi

görebilme uyanık olma n riski teknik
alma(spek yetenek
ülatif)

süreç      ‐  ‐  ‐  Keşfetme Spekülasy Yaratıcı yıkım

süreci on süreci süreci

Girişimci denge - - Asla Dengeleyic denge bozucu

ve Piyasa kurucu gerçekleşme i güç;
dengesi yen denge dengeye
durumuna yönelten
doğru doğal güç
yönelme

Kaynak:Winata,S.,The Economic Determinants of Entrepreneurial Activity: Evidence from a

Bayesian Approach, s.29

Fazla basitleştirmeye rağmen tablodaki bu sınıflandırma fikirlere hızlı bir

bakış açısı sağlamaktadır.

İktisatçıların girişimcinin ekonomideki iş ve durumu ile ilgili tanımlamaları

çok geniştir. Cantillon ve Kirzner uyanıklığın ve öngörünün, kâr fırsatlarını ortaya
 77 
 

çıkarabilmenin önemini vurgularken Say, risk almaya Marshall ileriyi görebilme

yeteneğine ağırlık verir. Schumpeter ise başarılı girişimciliğin belli bir tutuma,
sapma davranış gösterme isteğine yani yenilikçiliğe bağlı olduğunu savunur (Praag,
1999:328).

Knight, belirsizlik taşıma teorisi ile girişimciyi risk alan ve hesaplayan ve

belirsizlikleri ne türlü karar alırsa alsın doğasında yöneten kişi olarak ele alır.
Girişimciyi, tüketicinin ihtiyaçları ile ilgili tahminlerde bulunan üretici olarak görür.
Üretim faktörlerini ticari edilebilir mallar üretmek için koordine eder. Böylece
Knight’in girişimcisi, katlandığı belirsizliğin maliyetinin ödülü olarak saf kârın
alıcısıdır. Piyasa süreci teorisinde ise Kirzner girişimciyi, ticarete davet olarak fiyat
kotasyonları sağlayan aracı olarak görür. Piyasa katılımcıları arasında bilginin
dengesiz dağıldığı dünyada girişimcilik keşfetme sürecidir. Mükemmel olmayan
bilgi dünyasında, bazı bireyler diğerlerine göre daha bilgilidir ve böylece kendi
çıkarları peşinde üstün bilgiyi kullanırlar. Avusturya geleneğinde girişimcinin yeni
fırsatları ortaya çıkarma yeteneğine sahip olması Amerika geleneğindeki
girişimciden farklıdır. Sonraki gelenek, girişimcinin karakteristiğindeki spekülatif
önemi vurgular. Avusturya ve Amerika geleneğinin aksine Schumpeterci gelenek
yenilik teorisi ile girişimciyi yeni endüstriler yaratan ve ekonomide büyük yapısal
değişiklikler sağlayan kişi olarak ele alır. Schumpeter girişimciliği yaratıcı yıkım
süreci -girişimcinin yeni birleşimleri ya da yenilikleri tanıttığı, mevcut teknolojileri
ve ürünleri demode ettiği süreç- olarak görür (Winata, 2008: 30).

Fizyokrat düşüncede Cantillon için girişimci malı belirli bir fiyattan alıp
belirsiz fiyata satmak için risk alan kişi iken; Klasik düşüncede Say için üretimin ve
dağıtımın ikisini birden düzenleyen; neoklasik düşüncede Marshall için mal arzı,
yenilik ve ilerlemeyi sağlayan; Avusturya tipi düşüncede Kirzner için fiyat teklifleri
sunan aracı; Amerikan düşüncede Knight için saf kârın alıcısı ve Schumpeter’de ise
girişimci yenilikçidir.

Schumpeter, Cantillon, Knight ve Kirzner denge durumu açısından

karşılaştırıldığında girişimciye piyasayı belirli bir yöne hareket ettirme gibi önemli
bir rol verirler. Cantillon’un girişimcisi dengeyi kurarken Schumpeter’in girişimcisi
 78 
 

denge bozucudur ve daha yüksek bir denge için hareketi başlatır (Praag, 1999: 327).
Schumpeter piyasa dengesini başlangıç noktası varsayar. Girişimcinin yüksek
seviyede yoğun bilimsel Ar-Ge ile teknolojiye dayalı ürünler içeren girişimcilik
faaliyeti ile tanıştırarak piyasa yarattığı ve yıktığını ileri sürer (Winata, 2008: 31).
Kirzner’in girişimcisi ise asla gerçekleşmeyen denge durumuna doğru yönelme
eğilimindedir (Praag, 1999: 327). Schumpeter’in aksine düşük seviyede, özel teknik
yetenekler gerektirmeyen ancak ileriyi görebilme ve piyasa fırsatlarını ortaya
çıkarabilme yeteneğini içeren girişimcilik faaliyetini içerir. Dahası Kirzner’in
girişimcisi fiyat ayarlamaları ile piyasayı dengeye doğru yöneltir (Winata, 2008: 31).
Knight’ın girişimcisi ise dengeleyici güçtür.

Bu farklılıkların yanında düşünce okulları arası bağlantılar da söz konusudur.

Knight Cantillon’u kendi girişimcilik teorisinin atası olarak adlandırmamıştır. Ancak
iki teorinin de soyunun aynı olduğu inkar edilmeyecek kadar güçlüdür. Thünen ile
Schumpeter arasındaki ilişki Thünen ve Cantillon arasında olduğu gibi belli
belirsizdir. Bu bağlantıdaki belirgin mantık Thünen’in, girişimciyi Schumpeter gibi
yenilikçi olarak sınıflandıran ilk kişi olmasıdır. Bunun gibi, Thünen ile Cantillon
arasındaki bağlantıyla ilgili de belirgin bir kanıt yoktur. Mises ve Kirzner arasındaki
bağlantı ise çok açıktır (Hebert ve Link, 2006: 137). Kirzner piyasadaki girişimci
rolü ile insan davranışındaki girişimci ögesini karşılaştırmada Mises’in homo agens
kavramına dayanarak, girişimciyi sadece eldeki kaynaklar ile maksimum çıktıyı elde
etmeye çalışan kişi değil bunu yanında yeni hedef ve kaynaklar bulmak için uyanık
olan kişi olarak değerlendirmiştir (Ripsas, 1998: 108).

Tüm düşünce gelenekleri bazı noktalarda ayrılsalar da algılama, belirsizlik,

yenilik gibi ortak kavramları paylaşmaktadırlar (Winata, 2008: 31).
 79 
 

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

JOSEPH ALOIS SCHUMPETER’IN YENİLİĞE BAKIŞ AÇISI

4.1. Schumpeter’in Yenilikçi Modelinin Oluşumu

Tüm düşünürler gibi Schumpeter de kendinden önceki iktisatçılardan

etkilenmiştir. Business Cycles isimli çalışmasında Arthur Spiethoff’un iktisadi
devreler üzerine olan çalışmasından yararlanmıştır. Business Cycles onsekizinci
yüzyılın sonundan 1930’lara kadar olan dönemdeki kapitalist evrimi kapsamaktadır
(Dolanay, 2009: 173-174).

Schumpeter çalışmasında iktisadi devreleri; refah, durgunluk, bunalım ve

canlanma olarak dört ayrı aşamada incelemektedir (Aydoğmuş vd., 2009: 13). Ayrıca
Schumpeter’e göre tek tür bir iktisadi devre olduğunu düşünmek gerçekçi değildir.
Kapitalist toplum üç değişik tip dalgalanmayla karşılaşır. Bunlardan birincisi, üç dört
yıl süreli Kitchin dalgaları; ikincisi, yedi ila on bir yıl süreli Juglar dalgaları;
üçüncüsü de elli, altmış yıl süreli Kontradief dalgalarıdır (Tekeoğlu, 1993: 222).
Fransız ekonomist Juglar, ekonomik dalgalanmaları refah-kriz-yavaşlama-resesyon
olarak bölümlere ayırmıştır. Kondratieff, kapitalist gelişmeyi evrim süreci
bağlamında ele almıştır. Kondratieff’in uzun dalgaları teknolojik ve sosyal
gelişmelerin geri dönülemez süreçler olduğunu kabul etmektedir (Özgüler, 2006: 4-
5).

Temel olarak üç tür iktisadi devreyi tasvir etmek için Schumpeter istatistik ve
tarih malzemesini kullanır. Bu ise Büyük Britanya, Almanya ve Birleşik Devletler
olmak üzere üç ülkede 1787-1938 arası dönem için yapılır. Schumpeter bu dönem
için büyük Kondratieff Devresi ve pek çok ufak devre bulmuştur (Dolanay, 2009:
173-174).
 80 
 

Tablo-4.1.:Schumpeter Sisteminde İktisadi Devre Tarihleri

Sanayi devri Kondratieff safha tarihleri

Refah 1787-1800

Durgunluk 1801-1813

Bunalım 1814-1827

canlanma 1828-1842

Burjuva Kondratieff’in safhaları

Refah 1843-1857

Durgunluk 1858-1869

Bunalım 1870-1884/5

canlanma 1886-1897

Neo-Merkantilist Kondratieff’in
safhaları

Refah 1898-1911

Durgunluk 1912-1924/5

Kaynak: Dolanay, S.Selim, Schumpeter Sisteminde Yenilikler, Ekonomik Gelişme ve Devresel

Hareketler, Uluslararası İktisadi ve İdari İnceleme Dergisi,2009

Kondratieff’in uzun devreler yaklaşımı Schumpeter’in Business Cycle isimli

çalışmasının iskeletini oluşturmaktadır. Analizlerindeki benzer noktalara karşılık,
temel farklılıklar iktisadi devrelerin nedenleri konusunda ortaya çıkmakta,
Schumpeter’in analizinde yenilikler en önemli etken olarak ele alınmaktadır
(Dolanay, 2009: 174-175). Schumpeter analizinde Kondratieff dalgalarını genel
anlamda kabul etmiş ve uzun dönemli dalgalanmaların yeniliklere neden olduğunu
savunmuştur. Kapitalist toplumda ekonomik gelişme, değişmeyle eş anlamlıdır.
 81 
 

Ekonomik yapı hareketsiz değildir. Yeni mallar üretmek ya da var olanları daha
ucuza imal etmek ilerlemenin başlıca itici gücüdür (Özgüler, 2006: 8-9).

Şekil-4.1.: Ekonomik Dalgalanmaların Toplu Halde Gösterilmesi

Kondratieff Dalgalar
Toplam Dalgalar

Juglars Dalgalar

1845 1869
1847 1851 1897

1843 1848
Kitchins Dalgalar

Kaynak: Özgüler, Verda C., Uzun Dönemli Dalgalanmalar Yenilikler ve Yeni Ekonomi,s.6

Schumpeter’e göre, bütün bu dalgalanmalar girişimcinin rolü ve yeniliklerle

açıklanabilir. Kapitalist bir ekonomide yeniliklerin uygulanması, yeni yatırımları
gerektirmekte ve bunların etkilerinin belirli zamanlara toplanmasıyla bir konjonktür
yükselmesi ortaya çıkmaktadır. Ekonomide çeşitli zamanlarda ortaya çıkan yenilikler
ve bunların kendi alanlarındaki yatırımları uyarıcı etkileri farklı farklı olup, buna
göre de sözü edilen konjonktür dalgalanmalarından herhangi birini meydana getirici
etkisi bulunmaktadır (Tekeoğlu, 1993: 221-222).

Daha önce de bahsedildiği gibi Schumpeter, kapitalizmin dengesizliğini

girişimcilerce ortaya konulan yeniliklerle açıklamıştır. Konjonktürel dalgalanmaların
refah aşamasının erken dönemleri boyunca, yeni yenilikçi firmalar diğer
endüstrilerden gelen ekonomik kaynaklar için yüksek taleplerde bulunurlar. Tüketici
malların fiyatları artmaya başlar ve firmalar kâr elde eder. İkinci adım, spekülatif
şirketlerin harcamaları tarafından oluşturulur ve aktörler faiz dışı harcamaları
güçlendirmek için daha fazla kârın üstüne giderler. Daha sonraki bir zamanda
yenilikçi firmalar yeni malları makul bir fiyattan satmaya başlarlar. Düşük maliyetli
üretim göz önüne alındığında, makul fiyatlar daha yüksek gelir ve kâr yaratır.
Schumpeter’e göre bu kârlar, bazı eski firmaların yeni şartlara ve yeniliklere
 82 
 

alışacağından ve yenilikçi firmaların ürünlerini ve metotlarını taklit edeceklerinden

geçicidir. Bir taraftan, iktisadi kaynaklar için talep artacak, böylelikle fiyatlar ve
üretim maliyetleri ve böylelikle de çıktı başına maliyet artacak. Diğer taraftan yüksek
ürün miktarları fiyatları düşürecektir. Sonuç olarak, maliyetler arttığı ve hasıla
düştüğü için kârlar ortadan kalkacak ve tasfiyeler yaşanacak. Bu da kötümserliğin
ortaya çıkmasına neden olacak ve kapitalist ekonomi resesyona ya da depresyona
doğru gidecektir. Canlanma, yeni yeniliklerden ve girişimcilerin yüksek fiyatlar
koyarak ve üretim maliyetlerini düşürerek ekonomik güçlerini yeniden
kurmalarından sonra tekrar başlamaktadır (Mouhammed, 2006: 167-168).

Schumpeter’e göre ekonomik dalgalanmalar, aslında ekonominin yeniliklere

kendini uydurma sürecinden başka bir şey değildir. Ekonomik sistem denge
durumuna dönme halinde olduğu halde yenilikler bu eğilimi kesintiye uğratır.
Dolayısıyla ekonomik kalkınmayı sağlayan süreç, aynı zamanda konjonktürel
dalgalanmaları da yaratır (Savaş, 2007: 834).

Schumpeter’in girişimcinin rolü ve yeniliklerin önemi ile anlatmaya çalıştığı

konjonktür dalgalanmaları, kapitalist bir ekonominin dinamik gelişme sürecini
gösteren özelliklerini oluşturmaktadır (Aydoğmuş vd., 2009: 14).

4.2.Schumpeter Sisteminde Yenilikler

Klasik iktisadın teknolojinin “dışsal” bir değişken olduğuna dair görüşlerinin

terk edilerek teknolojinin “içselleştirilmesine” yönelik çabaların çıkış noktası
Schumpeter’in analizleri olmuştur. Ekonomik büyümede teknolojik yeniliklerin
önemine ilk olarak değinen Schumpeter, yeni ürünlere dayanan rekabetin, varolan
ürünlerin fiyatlarındaki değişikliklere dayanan rekabetten daha önemli olduğunu
vurgulamaktadır (Sungur, 2007: 29).

Schumpeter teknolojik yenilikler ve girişimcilik faaliyetlerini statik akım

ekonomisinin üretken kaynaklarını dinamik yeniliklere sevk eden güçler olarak ele
alır. Schumpeter’in analizinde yenilikler temel role sahiptir. Yenilik değişimin ayırıcı
içsel faktörüdür. Zira üretimde mevcut faktörlerin yeni kullanımının sağlanması
tamamen ekonomik bir süreçtir. Ayrıca bir içsel faktördür, çünkü bir diğerinin
 83 
 

sonucu değildir. Gözlemlenen tarihi gelişmelerin tümünün sonucudur. Yenilikler

kapitalist toplumun ekonomi tarihinde tamamen ekonomik bir gerçekliktir. Pek çok
durumda yenilik kavramının içinde yer aldığı ekonomik süreçteki ekonomik sistem
Ekonomik Evrim teorisiyle tanımlanır (Dolanay, 2009: 171-175).

Tablo-4.2.: Schumpeter’in İktisadi Sosyolojisinde Yenilik ve Buluş

İktisat Bilim İktisadi sosyoloji

sosyolojisi&teknoloji

Statik Verilere Bilimsel bilgi koşullu Her alanda göreli

görüş tepki→dairesel akım →teknolojik denge bağımsızlık→ diğer
(genel denge) alanlara veri olarak
konum→sosyal
kültür statik durum
(genel bağlılık)

Dinamik Girişimcilerin Buluşçunun →etkileşim→

görüş yeniliği→takipçilerin faaliyeti→görece özerk sosyo-kültürel
tepkisi→ekonomik teknolojik gelişme gelişme (sosyal
gelişme evrim)

Kaynak:Yagi, K.,Schumpeter and The Concept of Social Evolution: Role of Innovation and
İnvention,2006,s.8

Schumpeter evrim terimini kullanmamakla birlikte kapitalist ekonominin

gelişme dinamiklerini evrimci, gelişmeci bir teorik çerçevede ele almıştır.
Schumpeter’e göre, kapitalist ekonomi esas itibari ile statik değildir ve düzenli bir
gelişme de göstermemektedir. Tersine bu ekonomi kendi içinde yeni mallar, yeni
üretim metodları ya da ticari imkanlar sayesinde devamlı olarak yenilenmekte,
hareket halinde tutulmaktadır. Mevcut bütün sistem, iş hayatının bütün şartları bir
değişme içindedir (Schumpeter, 2010).

Schumpeter günümüzde evrimci iktisatçıların kullandığı temel analitik

kavramları neoklasik iktisat karşısında kendi gelişme teorisini inşa ederken
kullanmıştır. Schumpeter’in yaklaşımının neoklasik iktisada göre temelde üç ayırt
edici noktası vardır (Gökten, 2006: 12):
 84 
 

• Kapitalizmi analiz ederken çıkış noktasının denge değil değişim olması

• Sosyal kurumların doğduğu, geliştiği ve yok olduğu tarihsel zamana

dayanması

• Rasyonel kararlara bağlı olarak en çoklaştırma faaliyetleri peşinde koşan

iktisadi ajana duyulan şüphe

Schumpeter neoklasik kararlı durağan denge yaklaşımının tersine, kapitalist

sistemi denge dışı bir evrimsel süreç çerçevesinde incelemiştir. Schumpeter’in bu
değişim dinamiğinin temelinde kapitalist gelişmeye içsel olan yenilik vardır
(Schumpeter, 2011). Schumpeter’e göre ekonomideki yenilik, bir üretim sürecinde,
üretimin biçiminde meydana gelen değişiklik olarak tanımlanmaktadır. Ancak
Schumpeter yeniliğin, mutlaka üretimin biçimine uyarlanmış olması gerektiğini
düşünmektedir. Bu nedenle de herhangi bir buluşun tek başına yenilik olarak
değerlendirilmesi doğru olmamaktadır (Küçükkalay, 2010: 451).

Yenilikleri gerçekleştirenler ise girişimcilerdir. Girişimci, yeni ürünler

peşinde koşan, firmanın yönetiminde yeni arayışlar içinde olan, yeni piyasalar
keşfeden bir kişidir. Girişimcinin rolü, bir buluşu ya da genel olarak hiç kullanılmış
bir teknik olanağı kullanarak üretim sistemini yenilemesi ve düzeltmesidir. Bununla
birlikte Schumpeter Capitalism, Socialism and Democracy adlı eserinde yeniliğin
kaynağının artık büyük firmalar ve bunların Ar-Ge laboratuarları olduğunu
belirtmiştir. Girişimciliğin önemi azalmış, bu büyük firma örgütlenmelerinde
teknolojik yenilik bir alışkanlık haline gelmiştir (Schumpeter, 2010).

4.3.Yenilik ve Üretim Fonksiyonu

Schumpeter, kapitalist sistemin gelişimini ortaya koyarken bilgiye, yeniliklere

ve yenilikleri gerçekleştiren kişi olarak da girişimcinin rolüne özel bir önem
atfetmiştir. Schumpeter, ekonomik kalkınmada buluşlardan daha çok yeniliği üretime
uyarlayan girişimciyi vurgulamıştır. Bu bakış açısı ile Schumpeter’e göre
girişimcinin uygulamasının buluşa dayanması gerekmez. Var olan düşünce ya da
icadı da ilk kez uygulayan insan girişimcidir. Girişimcinin gerçekleştirdiği yenilik bir
 85 
 

üretim fonksiyonunda; girdi miktarı değiştirilmeksizin çıktı miktarında ya da

kalitesinde bir artış olması ya da çıktının ve girdinin miktar ve kalitesi aynı kalmak
şartıyla maliyetlerde bir düşüş sağlanması olarak iki şekilde gözlemlenebilir
(Küçükkalay, 2010: 449).

Görüldüğü gibi Schumpeter yeniliği üretim fonksiyonu ile ilişkili

tanımlamıştır. Üretim fonksiyonunda faktör miktarlarının yerine fonksiyonun şeklini
değiştirirsek yeniliğe sahip oluruz. Maliyet azaltıcı bilgi uyarlaması sadece mevcut
malların yeni tedarik programlarına yönlendirir bununla birlikte böylece bu tür
yenilik de yeni bir malı ya da mevcut malın yüksek kalitesini içerir (Hebert ve Link,
2006: 100).

Faktör ikamesi bilinen teknolojik sınırlar içinde mümkün olmasına rağmen bu

sistemde üretim fonksiyonu değişmez. Bu durumda yapılması gereken tek gerçek
işlev, iki orjinal üretim fonksiyonunun birleştirilmesidir ve bu işlev mekanik olarak
her dönemde gözetim ve benzer şeylerden ayırt edilebilir kişisel unsur
gerektirmeksizin yapılmalıdır (Schumpeter, 1934: 45).

4.4.Schumpeter ve Yenilik üçlemesi (Buluş-Yenilik-Yayılma)

Schumpeterci üçleme, teknolojik değişim sürecini kavramsal olarak üç

aşamaya ayırır. İlk aşama yeni fikirleri kapsayan buluş aşamasıdır. Buluş, ekonomide
uygulanma potansiyeli olan yeni bir düşüncenin oluşturulmasıdır. Buluşların
sıklığının bilimsel bilgi birikimi tarafından belirlendiği, buluşların zaman içinde
adeta tesadüfi bir şekilde dağıldığı varsayılır (Taymaz, 1997: 3).

Şekil-4.2.:Yeni Bir Ürünün Geçirdiği Evreler

Kaynak:Karagöz,M.,Albeni,M.,Ekonomik Kalkınma ve Modern Yenilik Teorisi,Süleyman Demirel

Üniversitesi,İİBF,C.8,S.3,2003,s.29
 86 
 

İkinci aşama, yeni fikirlerin pazarlanabilir ürün ve süreçler haline getirildiği

yenilik aşamasıdır. Yenilik, buluşun ilk ticari uygulama aşamasıdır. Yeniliklerin
geliştirilmesi büyük ölçüde (yenilik yapan) firmanın içinde bulunduğu teknolojik ve
ekonomik koşullar tarafından belirlenir. Yenilikler belirli dönemlerde ve sektörlerde
yoğunlaşabilir çünkü köklü bir yeniliğin tüm teknolojik potansiyelinin
kullanılabilmesi için genellikle pek çok tamamlayıcı (küçük) yeniliklere ihtiyaç
duyulur. Bir başka deyişle, (başarılı) bir köklü yenilikten sonra teknolojik değişim
“teknolojik yörünge” olarak tanımlanan belirli bir yol izler. Yenilik buluşun sanayide
uygulanabilir hale gelmesidir ve bu, buluştan uzun bir süre sonra da gerçekleşebilir.
Üçüncü aşama ise yeni ürün ve süreçlerin potansiyel pazarlara yayıldığı yayılma
aşamasıdır (Mahdjoubi, 1997: 2). Teknolojik yeniliğin ekonomik etkisi, yeni
teknoloji pek çok sektör tarafından kullanılmaya başladığı için, bu aşamada ortaya
çıkar (Taymaz, 1997: 3-4). Girişimci, riskleri göze alıp yeni bir ürün piyasaya
sürdüğünde başlangıçta belli bir süre o yeniliği pazarlayan tek firma olarak tekel kârı
elde edecektir. Ancak bu tekel kârı diğer firmaları cezp edecek ve bu yeniliğin diğer
firmalar tarafından taklit edilmesi yoluyla tekel kârı zamanla ortadan kalkacaktır.
Yayılma aşamasında, bir firmada yapılan yenilik, teknolojik değişimi uyarmakta ve
“teknolojik çarpan” etkisi yaratmaktadır (Sungur, 2007: 31).

Şekil-4.3.: Yenilik Sürecinde Tekel Kârının Zamanla Ortadan Kalkması

Kaynak:Sungur,O.,Bölgesel Ölçekte İnovasyon:NUTS 2 TR61 Düzeyi KOBİ’leri İle Yerel Paydaşlar

Arasındaki Bölge Dinamikleri ve Ağbağları Üzerine Bir İnceleme,Yüksek Lisans Tezi, 2007,s.32
 87 
 

Yeniliğin “yayılma” aşaması, kısmi dışsallıklar içermesi ve onu ilk ortaya

çıkaran girişimcinin tekel kârını kırsa da tüm ekonomi açısından değerlendirildiğinde
çok önemli bir ekonomik gelişme mekanizması olmaktadır. Çünkü her ne kadar
yeniliği ilk ortaya çıkaran girişimciye zarar vermiş olsa da, yeniliklerin yayılması
ekonomik büyüme ve istihdam artışı sağlamaktadır (Karagöz ve Albeni, 2003: 32).
Ayrıca; ortaya çıkan bu buluş-yenilik-yayılma süreci, ekonomide iş çevrimlerine
(business cycles) neden olmakta, böylece teknolojik yenilik, ekonominin içsel bir
unsuru olarak ekonomik gelişmenin dinamiğini sağlayan en önemli faktör olmaktadır
(Sungur, 2007: 32).

Schumpeterci üçlemeyi günümüzde yaygın olarak kullanılan birtakım

kavramlarla eşleştirmek mümkündür. Genel olarak bilim üçlemenin ilk aşaması olan
buluş ile eşleştirilirken, teknoloji diğer aşamalarla eşleşir. Schumpeterci üçlemede
temel araştırma yenilik aşamasıyla ilgili araştırma geliştirmeye başvurulan buluş
süreci ile yakından ilgilidir. Buluş-yenilik-yayılma ve Ar-Ge arasında doğrudan ilişki
olmamasına rağmen bu iki paradigma arasındaki bağlantı çok ilginçtir. Örnek olarak,
Einsten’in çalışması temel araştırmanın mükemmel örneği olan teorik fiziktir, ancak
buluş olarak adlandırılmaz. Einstein kaç patent almıştır? Diğer taraftan Edison’un
çalışmaları, buluşun klasik örneğidir fakat temel araştırmaya dayanmaz (Mahdjoubi ,
1997: 2-3).

4.5. Yenilik ve Rekabet

Schumpeter’in çalışması yenilik iktisadının kalbini oluşturur. Schumpeter’de

yeniliğin tanımı; buluş, yenilik, yayılmanın ayrımı; zaman içinde yenilik
yoğunlaşmasını anlama; yeniliklerin ortaya konulmasını teşvik etmek için uygun
kurum olarak firmaların önemli rollerinin analizi; yeni teknolojilerin üretimi ve
tanıtımının her ikisi için de fon sağlayan kredilerin önemli rolünü anlama gibi yenilik
iktisadının temel yapı taşlarını oluşturur (Antonelli, 2009: 619).

Bununla birlikte Schumpeter sadece yenilik iktisadının kurucu babası olarak

bilinmez ayrıca iktisadi karmaşıklığa da önemli katkı sağlayanlardandır. Teknolojik
değişiklik ve iktisadi değişiklik ayrılamaz ve ekonomik gelişmeyi karakterize eden
yaratıcı yıkım sürecinin iki ayrılmaz özelliğidir. Buluşa karşılık olarak
 88 
 

Schumpeter’de yenilik, rekabetçi sürecin ayırıcı özelliğidir (Antonelli, 2009: 619).

Schumpeter için rekabet esas olarak girişimcinin dinamik yeniliklerini kapsar
(Hebert ve Link, 2006: 97). Rekabet kalite ve fiyat ayarlamalarından çok yeniliğin
tanıtımı, adaptasyonu ve yayılımı ile olur. Aynı zamanda firmalar arası rekabet,
firmaların yeniliklerle tanışmasını sağlar. Yeni ürünlerin, yeni süreçlerin, yeni
örgütlenmelerin, yeni girdilerin tanıtımı ve yeni piyasaların bulunması ile firmalar
aşırı kârı besleyen rekabetçi fırsatlar yakalarlar. Fakat daha sonra yeniliklerin taklidi
ortaya çıkmaya başlar (Antonelli, 2009: 619). Yani Schumpeterci rekabet yeniliği
sürer ama taklitçileri de yaratır. Rakiplerinin yeniliklerini taklit eden “sürü”ler
oluşur. Bununla birlikte firmalar yeniliklerin taklidine bağlı olarak kârlılıklarında ve
tekelci güçlerinde azalma yaşarlar. Orjinal yenilikçilerin kâr avantajı ortadan
kalkınca yatırımlar başka alana kayar ve sektör küçülür ta ki yeni bir yenilik
patlayana kadar (McCraw, 2007: 5). Yeni malların tanıtımı ile süreç tekrar başlar.
Böylece yaratıcı yıkım sonsuz bir süreç olarak devam eder (Antonelli, 2009: 619).

Schumpeter’e göre yenilik süreci riskli bir süreçtir. Yeni çıkan bir ürünün
piyasada kabul görmemesi ya da piyasaya çıkma sürecinin oldukça yüksek maliyet
gerektirmesi gibi riskler mevcuttur. Yenilikler, ancak bu riski göze alabilecek
girişimciler tarafından ekonomiye kazandırılabilecektir. Schumpeter’e göre girişimci;
ekonomik kalkınmayı ateşleyen bir güçtür. Girişimcinin asıl rolü; varolan malların
yeniden organize edilmesinin yanı sıra, yenilerinin de piyasaya sürülmesini ve adapte
edilmesini sağlamaktır. Girişimcilerin ortaya çıkarmış oldukları yeni mallar, yeni
piyasalar, yeni örgütler kapitalizmin motor gücünü oluşturmaktadır (Schumpeter,
2011).

4.6. Yenilik ve Girişimcilik

Schumpeter ekonomik yapısı gereği kapitalizmin sürekli olarak yenilik içinde

olduğunu ve bu başarıdan dolayı sonunun geleceğini iddia etmektedir.
Schumpeter’de teknolojik yenilikleri, krediye sahip girişimci gerçekleştirmektedir.
Girişimcilerin kredi taleplerinin artması ekonomide genişlemeye yol açmakta, ancak
bir süre sonra girişimci tarafından kredilerin borç verenlere ödenmemesi durumunda
piyasada bir kredi dalgalanması yaşanmaktadır. Bu durumda da artan kârlar bir süre
 89 
 

sonra yerini zarara bırakabilmektedir. Sonuçta, ekonomik daralmalar yaratıcı

olmayan girişimcileri ortadan kaldırır, yerine yaratıcı yeni işlerin açılmasını sağlar
(Ulusoy ,2010: 75).

Firmanın yenilik yaratmak için ihtiyaç duyduğu krediyi sağlamanın iki yolu
bulunmaktadır. Birinci yol, sermaye sahibinin yeniliği doğrudan kendisinin
karşılamasıdır ki bu tip sermayedara serüvenci sermayedar denilmektedir. İkinci yol
ise, firmanın gerekli kaynak için finans kurumlarına başvurmasıdır. Schumpeter,
yeniliğin yönetimini bu şekilde üstlenen ekonomik aktörlere girişimci adını
vermektedir. Belli bir meslek adamından çok bir görevi üstlenen kişi olan girişimci,
yenilikleri uygulamak, gerekli yatırımları yapmak ve bu yatırımlar sonucu ortaya
çıkan risklere katlanmak zorundadır (Aydoğmuş vd., 2009: 11).

Schumpeter’e göre, girişimcilerin ve yatırımların yardımı ile ekonomiyi iki

dönem arasında gidip gelen bir devre olmaktan çıkarıp iktisadi evrimin sürecine
sokan şey yeniliktir. Yenilikler, yığınlar halinde ortaya çıkarlar ve devreyi kredilerin
yardımı ile kırıp dışarı çıkmayı başaran ve anahtar rol oynayan girişimcilerden
başlayarak yayılırlar (Ertuğrul, 2011).

Girişimci yenilikler aracılığı ile mevcut durumu bozar, üretim faktörlerinin

yeni bileşimini ortaya çıkarır. Herkes sadece yeni birleşimler ortaya çıkarırsa
girişimci olabilir ve işini kurduğu an bu özelliğini kaybeder. Bu girişimcinin
yenilikçi olduğuna işaret eder ve yeni teknolojik ürünler ve süreçlerin tanıtımı
aracılığı ile bir değişim katalizörü söz konusudur (Winata, 2008: 21).

Schumpeter’in Mark 1’i (The Theory of Economic Development) ekonomide

sürücü aktör olarak dikkatleri girişimciye çekmiştir. Yeni piyasalara girişte yeni
firmaları yaratan girişimciler teknolojik yeniliklerin temel kaynağıdır. Girişimciler
yeni teknolojik fırsatları ortaya çıkarır. Girişimcilik, teknolojik değişimin hızını ve
yönünü değerlendirmede iktisadi faktörler dışındaki önemli aktör olarak rolünü
kanıtlamıştır (Antonelli, 2009: 619-622).

Schumpeter’in yaklaşımları ile ayrı bir önem kazanan girişimci, üretim

faktörlerinin içeriğinde yenilik yaparak girişimcileri de harekete geçirmektedir. Diğer
 90 
 

bir ifadeyle, yeniliklere öncülük edenler dinamik girişimcilerdir. Üretim tekniğine ve

içeriğine hemen uygulanabilecek olan yenilikler, üretim faktörlerinin bileşimine
değişiklik getiren ve bu sayede girişimci kârını arttıran faaliyetler olarak
tamamlanmaktadır (Ertuğrul, 2011).  Girişimciyi harekete geçiren güdü kârdır. Kâr
yenilik yapmanın getirisidir ve girişimciler tarafından elde edilir. Yeniliğin ortaya
çıkmasında banka kredisi merkezi rol oynar. Yaratıcı girişimcinin yanında risk
üstlenici banker de ekonomik gelişmenin en önemli ögesidir (Tuncel, 2009: 8).
Schumpeter sisteminde yenilikler girişimci tarafından tanıtılır ve banka kredileri ile
finanse edilir (Hagedoorn, 1996: 889).

Girişimci ve ileri görüşlü bankacıların birleşimi ekonomideki sürekli

çalkantıların kökenidir (Antonelli, 2009: 619). Dairesel akımdaki değişiklikler olarak
ekonomik gelişmede krediler önemlidir. Girişimci var olan birleşimleri yeniden
düzenlemek için kapitalist toplumun tipik borçlusu olur (Hagedoorn, 1996: 889).
Schumpeter, girişimcinin borç alarak yeni bir ürün veya teknik yaratıp, hala nasıl kâr
elde edebileceğini sorgulamış ve cevabı yine sistemin içinde bulmuştur. Bankadan
borçlanma yoluyla veya serüvenci sermayedarın para yatırmasıyla yaratılan yeni
satın alma gücü yani kredi ekonomik sistemi etkilemektedir. Piyasaya enjekte edilen
yeni satın alma gücü her şeyin ötesinde fiyat düzeyi üzerinde etkili olmaktadır.
Teknolojik yenilik ise girişimciye maliyet avantajı sağlamaktadır. Girişimcinin kârı,
maliyetlerin üstünde kalan bölümden oluşmakta ve girişimci açısından harcamalarla
satış tutarları arasındaki fark olarak ifade edilmektedir (Aydoğmuş vd., 2009: 12).

Schumpeter’in girişimcisi hem rasyonel hem de irrasyonel davranışlara sahip

olan ekonomik aktördür ve var olan yeniliklere dayalı sonuçlardan asla memnun
olmayarak yeni fırsatları arar (Hagedoorn, 1996: 889).

4.7. Yenilik ve Firma

Yeni ekonomik düzen tartışmaları da göz önüne alındığında, yeniliğin ve

ekonomik büyümenin kaynağı olarak firma gösterilmektedir. Yenilik sürecinde
önemli olan firma için yeni olan bilginin üretilmesi ve edinilmesidir (Sat, 2005: 87).
 91 
 

Girişimcilerin firmadaki görevi dönen çark içerisinde tasarrufları yatırımlara

aktararak üretim hacimlerini arttırmaktır. Girişimci inovasyon türlerini kullanarak,
birbirleriyle rekabet edebilecek düzeyde firmaların oluşmasını sağlar. Firma
kapitalist sistemde karar verme mekanizmalarındandır. Firmanın faaliyet alanıysa
tamamen girişimci ruha sahip kişi ya da ortaklıkların ataklarıyla belirlenir. Firmaların
kurumsallaşması için işbölümü zorunlu bir şarttır. Kurumsallaşmış bir firmanın
hayatta kalması inovasyon tekniklerinin pratik olarak uygulanmasına bağlıdır.
Dolayısıyla onun sağlayacağı istihdam ve üretimle toplumun kalkınmasında etkin bir
yere sahip olur (Bal, 2011: 7).

Schumpeter’in Mark 2’si (Capitalism, Socialism and Democracy) büyük

firmaların, yüksek oranda teknolojik ilerlemenin gerçekleştirilmesi için gerekli
oldukları yaklaşımını ele alır. Mevcut piyasalara girişteki giriş engelleri ve büyük
firmaların monopolistik güçleri taklit risklerini azaltarak avantaj sağlar, aşırı kâr
birikimini besler ve böylece riskli araştırma faaliyetlerini finanse etmek için
teşvikleri arttırır. Büyük firmalar, kaynak birleşimlerini sağlayan, firma düzeyinde
yenilik sürecinin etkinliğini arttırmak ve yeni teknolojilerin gelişmesi için teşvikte
bulunan, sistem düzeyinde yeniliğin finansmanı için fonun doğru dağılımını sağlayan
kurumsal araçtır. Ayrıca büyük bir firma merkezi bir roldedir ve teknik bilgi
birikiminin odağında görülür. Ar-Ge faaliyetlerinin finansmanı ve performansı büyük
firmaların yürütülmesinde önemli bir parça haline gelmiştir. Büyük şirketlerin
karakteristik özellikleri onların yenilik stratejileri ve performanslarıdır (Antonelli,
2009: 620-622).

Schumpeter, yeniliğin kaynağının artık büyük firmalar ve bunların Ar-Ge

laboratuvarları olduğunu belirtmiştir. Girişimciliğin önemi azalmış, bu büyük firma
örgütlenmelerinde teknolojik yenilik bir alışkanlık haline gelmiştir (Schumpeter,
1942: 203). Bu durumda yaratıcı yıkım sürecinin yerini yaratıcı birikim sürecinin
aldığı öne sürülmektedir (Tuncel, 2009: 9).

4.8. Yenilik ve Piyasa Yapısı

Schumpeter neoklasik kararlı durağan durum denge yaklaşımının tersine,

kapitalist sistemi denge dışı bir evrimsel süreç çerçevesinde incelemiştir.
 92 
 

Schumpeter’in bu değişim dinamiğinin temelinde kapitalist gelişmeye içsel olan

yenilik vardır (Schumpeter, 1934: 66).

Rekabetçi sürecin önemli parçası olarak Schumpeterci yenilik yaklaşımı

Marshall’ın rekabetçi sürece ilişkin yaklaşımı ile tutarlıdır. Çeşitlilik ve seçim
Marshall’ın rekabet kavramının temel unsurlarıdır. Firmalar büyüklük, konum ve
verimlilik açısından farklıdır, ürün piyasasında karşı karşıyadırlar ve rekabetçi
sürecin işleyişince ayıklanırlar. Giriş ve çıkış sürecin dinamikliğini besler. Her bir
firma göreli pazar bağlamında sürekli yeniden tanımlanma ile karşı karşıyadır ve
ucuz üretim faktörlerine erişim ve daha etkili üretim teknolojileri ile daha düşük
maliyetle üreterek firmaların getirdiği rekabetle yüzleşmek zorundadırlar. Marshallcı
rekabette, nihai bir dengeye ayarlama süreci sonsuzdur (Antonelli, 2009: 622).

Schumpeterci miras, rekabet ve kasıtlı yenilik arasındaki anahtar ilişkiyi

açıklamıştır ve giriş engelleri, mark up (fiyatlama) düzeyleri ve piyasa yapısı
arasındaki nedensellik ilişkilerini keşfetmiş, yeni teknolojileri ortaya çıkarmak için
teşvik etmiştir. Tekelci rekabet piyasalarında yenilikçiler kısa dönem tekelci kârı
severler. Bununla birikte kârlar doğal olarak geçicidir. Yeni teknolojiler, önceki
yenilikçilerin rekabetçi avantajlarını yıkar. Firmalar tarafından finanse edilen
araştırma seviyeleri ile gelecek tekel kâr seviyeleri arasında doğrudan ve negatif bir
ilişki vardır. Yeniliğin kârlılığı doğrudan fiyatları etkiler. Bu bağlamda, denge
yenilikler için talebin arzla kesiştiği yerde bulunabilir (Antonelli, 2009: 623).

4.9. Yenilik ve Yaratıcı Yıkım

Schumpeter’in kapitalist sürecinin en yoğunlaşmış karakterizasyonu onun

yaratıcı yıkım ifadesinde yer alır. Bu Schumpeter’in kapitalizm görüşünü açıklar.
Schumpeter’e göre kapitalizmi ele alırken evrimsel süreci değerlendirmek gerekir.
Bu süreç, ekonomik yapı içindeki aralıksız devrimsel değişiklikleri içerir, sürekli
eski olan yıkılır ve yenisi yaratılır (Andersen: 2004, 2-3). Schumpeter bu süreci
Capitalism Socialism and Democracy adlı kitabında yaratıcı yıkım süreci olarak
adlandırmıştır. Bu süreci yaratıcı yıkım olarak adlandırmasının nedeni, sürecin
teknolojik yeniliklere dayalı olduğu için yaratıcı, ancak teknolojik değişimlere ayak
uyduramayan firmalar, eski teknolojiler hatta sektörler ekonomiden ayıklandığı için
 93 
 

sürecin bu kesimler açısından yıkım olarak nitelendirilmesidi (Aydoğmuş

vd.,2009:12).

Schumpeter’in yaratıcı yıkım sürecine Marx’ın artık değer kuramı kaynaklık

etmiştir. Schumpeter’e göre (Schumpeter,2010),

“…kapitalist mekanizmayı çalıştıran ve çalışmasını devam ettiren; yeni tüketim

maddeleri, yeni üretim metotları, yeni ulaşım metotları, yeni pazarlar, yeni
endüstriyel örgütlenme tipleri, çeşitleridir ve bütün bunlar kapitalist teşebbüs
tarafından yaratılmışlardır…. Yeni milli pazarların veya dış piyasaların açılması; el
sanatları atölyelerinden, yoğun ve büyük işletmelere geçiş, kapitalist sistemi
durmadan, yorulmadan içinden bir ihtilal, yenilenme havasında tutmakta; bütün bu
elemanlar gene devamlı olarak eski faktörleri yok etmekte, yenilerini yaratmaktadır.
Bu ‘Yaratıcı Yıkım Gelişimi’ kapitalizmin esas temeldir; ister istemez her kapitalist
teşebbüs er geç bu gelişime ayak uydurmak zorundadır…”

Bu yaratıcı yıkım süreci kapitalizmin temel bir gerçeğidir. Yaratıcı yıkım

kavramı aracılığı ile Schumpeter etkin bir şekilde iktisadi değişim hakkındaki
standart fikirleri bir kenara iter. Hepsinden önce, ekonomik evrim, ekonomik
hayattaki tüm firmaların dengeli bir şekilde genişlediği basit bir büyüme süreci
değildir. Bunun yerine, yeniliklerin yaratımı ve eski mal ve süreçlerin yıkımıdır.
Dahası, var olan firmalar ve organizasyonlar sorunsuzca yetkinliklerini yükseltemez
ve uzmanlık alanlarını değiştiremezler. Bundan dolayı da evrim süreci içinde sık sık
yok olurlar. Sonuçta, işlerini kaybeden işçiler büyük sıkıntılarla karşı karşıya kalırlar
ve uzun dönemli kapitalist evrim avantajından çok, büyük kayıplar yaşarlar. Böylece
yaratıcı yıkım rekabetçi mücadeleyi yansıtan bir kavramdır ve geçici refah
maliyetleri reaksiyonlarını vurgular (Andersen: 2004, 3).

Kapitalizm açısından hayatı önem taşıyan yaratıcı yıkım süreci şu şekilde

özetlenmektedir:

• Piyasada yeni olan ürün hali hazırda var olan ürünlerin talebinden çalacaktır.

• Yeni ürüne eski rakiplerine oranla daha yüksek fiyat uygulanabilmektedir.

 94 
 

• Ürünün ilk taklitçileri her fiyatı kabul etmeye hazır olacaklardır.

• Ürün standartlaşmaya, sıradanlaşmaya başlayınca fiyatlar önemli ölçüde

düşecektir.

• Piyasa paylarını koruyabilmek için devamlı bir gelişme gerekmektedir.

Başlangıçta yeni olan ürünün yerini hep daha gelişmiş olan başka bir ürün
alacaktır. Bu şekilde yaratıcı yıkım süreci işleyecektir (Aydoğmuş vd., 2009: 12).

4.10.Yenilikçi Görüşlerin Karşılaştırılması

Yenilik kavramı da girişimcilik kavramı gibi tarih boyunca düşünce okulları

tarafından farklı şekillerde tanımlanmıştır.

Tablo-4.3.: Yenilik Matrisi

Yenilik ve yenilik ve yenilik ve gelişen sistem

büyüme rekabet bilgi içinde yenilik

Klasik miras İşbölümü Öğrenme Endüstriyel

uzmanlaşma
Talep çekmeli Toplu bilgi
Çeşitlilik
teşvik
Yapısal
değişim

Neoklasik Üretim Bilgi Teknoloji

miras fonksiyonu dışsallığı
Ölçek
ekonomileri

Schumpeterci Yaratıcı yıkım Yaratıcı tepki Yenilik Dinamik

miras fırtınası etkinlik
Schumpeterci
hipotez Ar-Ge Sektörel model

Girişimcilik Teknoloji Teknolojik

itmeli rejimi
Monopolistik
 95 
 

rekabet Teknolojik Yaratıcı

fırsatlar benimseme
Yapı-yönetim-
performans Genel amaçlı
teknolojiler
Baskın tasarım

Ağ dışsallıkları

Evrim ve Büyüme Yaşam Sınırlı Sınırlı

karmaşıklığı motoru olarak döngüsü teknolojik teknolojik
öğrenme bilgi değişim
Salgın difüzyon
Teknolojik Dağınık bilgi Geçmiş
yollar Çoğaltıcı bağımlılığı
dinamikleri Yenilik
ağları Pozitif geri
bildirimler
Girdi ve çıktı
olarak bilgi Yol bağımlılığı

yeterlilik Üretken
ilişkiler

Kaynak: Antonelli, Cristiano, From the Classical Legacies to the Economics of Complexity
,2009,s.613

Yenilik ekonomisinin kökenini ve evrimini vurgulamak için tablodaki analitik

araçlar ele alınabilir. Yenilik matrixi farklı analitik yolların yeniliğin evrimine nasıl
katkıda bulunduklarına göstermektedir. Klasik, neoklasik, Schumpeterci ve evrimsel
yaklaşım ekonomik birimlere, üretim ve fayda fonksiyonlarını değiştirmekteki
yetenekleri ile atıfta bulunarak standart iktisattan temel bir kalkışı paylaşırlar. Bu
dört yaklaşım; öğrenme ve etkileşim koşullarının farklı oluşu; hem sistem hem de
aktör düzeyinde tarihsel zamanın etkileri; her bir aktörün davranışının geçmişin
etkisi ile şekillenmesi ve kendi faaliyetlerinin yörüngelerini yeni teknolojik bilgi
üretimi ve yeni teknolojilerle tanıştırılması aracılığı ile değiştirmede yetenekli
olmaları gibi birkaç ortak konuda birleşirler. Geribildirim dinamikleri ise farklı
bağlamlarda ortaya çıkar. Yeniliklerin tanıtımı sistemin yapısını değiştirir ve bu da
aktörlerin diğer yeniliklerin tanıtımı ile ilgili davranışlarını etkiler (Antonelli, 2009:
613-614).
 96 
 

Yenilik ve büyüme arasındaki ilişki ile ilgili olarak Klasik düşünce işbölümü
ve uzmanlaşma sonucunda büyüme sağlanacağını ileri sürmektedir. Klasikler talep
çekmeli modeli benimseyerek müşteri talepleri, zevkleri ve tercihlerinin yenilikçiliği
yönlendirdiğini savunmaktadır. Neoklasik düşünce yenilik ve büyüme arasındaki
ilişkiyi üretim fonksiyonu aracılığı ile açıklamaktadır. Üretim fonksiyonunda
girdilerin çıktıya dönüşümün nasıl sağlanacağı kullanılan "teknoloji" tarafından
belirlenir. Aynı malın aynı ölçekte daha az girdi kullanılarak üretiminin
gerçekleştirilmesi de teknolojik gelişme olarak görülmektedir. Evrimci yaklaşım da
neoklasik düşünce gibi girdilerin çıktıya dönüştürülmesinde teknolojiye önem verir.
Ancak farklı olarak teknolojik bilgi ve bilginin üretime nasıl uyarlandığını da ele alır.
Evrimci yaklaşım, böylelikle büyümede teknolojik yenilik ve öğrenme süreçlerinin
etkili olduğunu savunmaktadır. Schumpeter’de ise büyüme girişimcilerin yenilikleri
sonucu ortaya çıkan yaratıcı yıkım süreci sonucu gerçekleşmektedir.

Schumpeter mirası firma teorisi ve piyasa teorisi için önemli etkilerle

piyasada yenilik ve rekabet arasındaki ilişkiyi incelemenin temellerini sağlamıştır.
Schumpeterci yaklaşım rekabet aracı olarak yeniliğin rolüne, itici güç olarak da
kurum ve girişimciliğe odaklanmıştır. Evrimci yaklaşım ise uzmanlaşma süreci ile
yirminci yüzyılın ikinci yarısına paralel olarak gelişmiştir ve yol bağımlılığı
dinamiklerini ve teknolojik ve yapısal değişimi karakterize eden sistemik bağımlılığı
anlamak için imkan sağlamıştır (Antonelli, 2009: 613).
 97 
 

SONUÇ

Girişimcilik ve yenilikçilik kavramları sanayi toplumundan bilgi toplumuna

geçişte önem kazanan olgular arasında yer almaktadır.

Ekonomik kalkınmada girişimcinin rolü, ekonomik tarihin başlarından beri

araştırmaların en önemli kaynaklarından biridir. Ekonomik, sosyal, psikoloji gibi
farklı alanlardan beslenen bir kavram olması sebebiyle de farklı bakış açılarından
çeşitli anlamlar kazanmıştır. Bundan dolayı da tam olarak üzerinde görüş birliği
sağlanan bir tanımlamaya ulaşılamamıştır.

Fizyokrat düşünce, ekonomide tarımın baskın olduğu, Sanayi Devrimi’nin

dünya ekonomisini tam olarak değiştirmediği bir dönemde ortaya çıktığı için
girişimcilikle ilgili düşüncelerinde çoğunlukla tarımsal girişimciyi vurgulamıştır.
Girişimciliğin tanımı da ilk kez, 18. Yüzyılın başlarında Fizyokrat düşünür R.
Cantillon tarafından, belirlenmemiş bir fiyattan satmak üzere üretim girdilerini satın
alan ve üreten kişi olarak yapılmıştır. Böylece Cantillon girişimi risk unsuru ile
ilişkilendirerek girişimcilerin belirsizlik karşısında risk üstlenme özelliğini
vurgulamaktadır. Risk unsurunun yanında girişimcinin başka açılardan da önemini
vurgulayanlar da söz konusudur. Mesela Beaudeu planlama ve organizasyona dikkat
çekmiştir.

Girişimci tanımı, R. Cantillon’dan sonra J.B.Say tarafından geliştirilerek,

girişimcinin risk üstlenme kadar üretim girdilerini örgütleme ve yönetme niteliğine
sahip olması gereği üzerinde de durulmuştur. Diğer bir deyişle J.B.Say’e göre
girişimci hem üretim hem de dağıtım ve pazarlama aşamasında koordinasyon rolünü
üstlenmiş olan kişidir.

Klasik iktisatçılar riski üstlenen, üretim faktörlerini birleştiren ve yenilik

imkanını araştıran girişimci ile süreç içerisinde yatırım için sadece araç sağlayan
kapitalist arasındaki ayrımı yeterli bir şekilde yapmamışlar ve sonuç olarak da
girişimci ile kapitalisti özdeşleştirmişlerdir. Bunun nedeni, klasik iktisatçıların
piyasadaki tüm değişmelerin ve hareketlerin bütün piyasa aktörleri tarafından
bilineceği inancına sahip olmalarıdır. Bu yüzden de çıkarlarını maksimum yapmak
 98 
 

isteyen tüm insanları girişimci olarak kabul ederler. Böyle olunca da uzun bir süre
klasik iktisatçılar girişimciye ayrı bir rol biçememişlerdir.

Neoklasik iktisadın öncülerinden olan A.Marshall’a göre girişimci mal ve

hizmet üretmenin yanı sıra firma içerisindeki denetim fonksiyonlarını yerine getiren
ve bunu yaparken de doğacak bütün risk ve sorumlulukları üstlenen kişidir.
Neoklasik okulda girişimcilik, sadece üretim faktörlerini bir araya getirme
fonksiyonu ve bireyin, geleceğin risklerine karşı korunması ile sınırlı kalmıştır.
Neoklasik model sahip olduğu üretim fonksiyonuyla, rasyonel tercihler ve tam bilgi
varsayımıyla, girişimciye pek görev yüklememiştir. Bu modelde firma kendi
kendisini işletebilmektedir.

Girişimcilik üzerine yapılan çalışmalarda piyasa sürecini insan eylemi

temelinde açıklayan Avusturya iktisat okulunun da ayrı bir yeri vardır. Bu çerçevede
piyasa süreci ve girişimcilik konusunda en önemli katkıyı I. Kirzner yapmıştır.
Piyasa sürecinde kârın ortaya çıkması girişimcinin faaliyetine bağlıdır. Krizner
girişimcilik tanımını, uyanıklık, yeni şeyler öğrenme ve yenilik gerçekleştirme
kavramları etrafında şekillendirmiştir. Kirzner, girişimciliği yeniliklerin bir sonucu
olarak ve ekonomik dengesizlik tarafından sağlanan fırsatlara uyanık olmakla
tanımlamıştır. Bu yüzden Schumpeterci görüşün tersine girişimciyi dengesizlik
avantajını elde eden dengeleyici bir aktör olarak ele almaktadır. Avusturya iktisat
okulunun diğer bir temsilcisi Mises ise girişimciliği, insanın genel karakteri kabul
ederek bütün insanları birer girişimci olarak görmüştür.

19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarından itibaren girişimciyi belirsizlik

kavramı etrafında şekillendirerek tanımlayan Knight, belirsizliklerin olduğu bir
ortamda geleceği görerek ve buna bağlı olarak risk alıp başarılı bir üretimi
gerçekleştirme sürecini yöneten kişinin gerçek girişimci olduğunu söyler. Özetle
girişimcilik konusu üzerinde çalışmalar yapan bütün iktisatçılar piyasada mevcut
belirsizliğin giderilmesinde girişimcinin rolü üzerinde durmaktadırlar.
 99 
 

Yenilik kavramı ile büyümeye etkisine yönelik çalışmalar, özellikle 2. Dünya

Savaşı’ndan sonra hız kazanmıştır. Kısaca bir fikrin üretime dönüştürülmesi olarak
ifade edilen yenilikçiliğin çok farklı tanımlamaları bulunmaktadır.

Klasik bir iktisatçı olan Adam Smith ülkelerin zenginliğinin temelinde iş

bölümünün olduğunu ve teknolojik yeniliklerin de iş bölümü sonucu ortaya çıktığını
söyler. Büyümeyi sağlayan mekanizma Smith’e göre iş bölümüdür. Bundan dolayı
Smith, Schumpeter’den farklı olarak genellikle kredi şeklinde borçlanarak sermaye
edinen ve böylece fırsatları ortaya çıkaran girişimciye yer vermemiştir.

Neoklasik anlayış içerisinde yenilikçilik, büyümenin arkasındaki itici güç

olarak ele alınmış, yenilikçilik dışsallık olarak değerlendirilmiştir. Marshall’ın
fikirleri evrimci teorinin doğmasına yol açmıştır ve yenilik sürecini karakterize eden
heterojenlik, tamamlayıcılık ve rekabet arasındaki etkileşime dayalı uzmanlaşma ve
yapısal değişiklik süreçlerini anlamaya imkan sağlamıştır.

Evrimci iktisatçılar geliştirdikleri kavramlarla iktisat literatüründeki eski

tartışmalara yeni açılımlar getirmişlerdir. Evrimci iktisat, geleneksel endüstriyel
rekabet teorilerinin; firmaların özdeş maliyet koşullarına sahip oldukları, hiçbir
firmanın bilgisel ve organizasyonel avantaja sahip olmadığı gibi varsayımlarının
yüzeyselliğini ortaya koymada başarılı olmuştur.

Evrimsel ekonomiye göre yenilik yapabilme yetisi mevcut sistemin bir

uzantısıdır. Bu gelişme yenilikte sistem yaklaşımlarını ortaya çıkarmıştır. Bu
yaklaşıma göre bir toplumda yenilik yapabilme, o toplumdaki tüm ekonomik olan ya
da olmayan aktörlerin etkileşiminin bir sonucudur.

Şu ana kadar iktisat tarihi boyunca girişimcilik ve yenilikçilik kavramları ile

ilgili ekollerin fikirleri özetlenmeye çalışılmıştır. Ancak bu kavramlar üzerine en çok
katkıyı yapan ve girişimcilik ve yenilikçilik kavramlarının iktisat teorisine
girmesinde büyük etkiye sahip olan kişi kuşkusuz ki J.A.Schumpeter’dir.

Schumpeter’in iktisat bilimine en önemli katkısı piyasa sistemi içerisinde

girişimci ve yeniliklerin rolünü ön plana çıkaran analizler yapmış olmasıdır.
 100 
 

Schumpeter Marx gibi tarihçi bir yol izleyerek, kapitalizmi tarihsel bir süreç olarak
incelemiştir. Kapitalizmin motorunu harekete geçiren ve hareket halinde tutan itici
güç yeni tüketim mallarından, yeni üretim ve taşımacılık yöntemlerinden,
girişimcinin sürekli yarattığı yeni pazarlardan ve yeni endüstriyel örgütlenme
biçimlerinden gelir.

Schumpeter Walras’ın genel denge anlayışından hareket ederek reelin

dengesizliğini açıklamış ve dinamik yaklaşım görüşünü oluşturmuştur. Ancak
buradaki dengesizlik yerleşik iktisadın tersine olumlu bir anlama sahiptir.
Schumpeter’e göre bu dengesizlik (değişim) kapitalizmin temelidir.

Schumpeter girişimcilik konusunu genel olarak yenilikçilik kavramının

etrafında şekillendirmiştir. Schumpeter’e göre girişimci olabilmenin yolu bir
işletmenin veya sermayenin sahibi olmaktan değil, daha önce gerçekleştirilmemiş bir
yeniliği veya fikri ortaya atmaktan geçer. Mevcut kaynakları eski işlerden daha
verimli ve yeni işlere yönelten girişimcilik modern ekonominin özüdür. Girişimcinin
yeni kombinasyonlar meydana getirip ekonomideki dengeyi bozarak “yaratıcı yıkım”
adı verilen bir sürece neden olacağını öne süren Schumpeter konuyu doğrudan
yenilik ile bağlı hale getirir.

Schumpeter emek, sermaye ve doğal kaynaklar yanında dördüncü üretim

faktörü olan girişimcinin önemini vurgulamıştır. Schumpeter’e göre girişimciliğin
özü yeniliktir. Diğer bir ifadeyle, yeniliklere öncülük edenler dinamik girişimcilerdir.
Schumpeter, girişimci ve yenilik arasındaki benzersiz ilişkiyi vurgulayarak daha
önceki bir çok teorinin aksine ekonomik gelişme sürecinde girişimciye önemli bir rol
yüklemiştir. Schumpeterci girişimci, yaptığı yenilikler sayesinde ekonomiyi bir
denge noktasından alıp daha iyi, daha yüksek bir denge noktasına taşıyan kişidir.

Schumpeter oligopolistik rekabette yeniliğin rolünü analiz ederken

girişimciliği de sürekli olarak yeni teknolojilerin tanıtımında temel güç olarak ele
almıştır. Schumpeter’e göre, girişimcinin rolü, yeni bir mal üretmek ya da eski bir
malı yeni bir şekliyle üretmek için bir icadı kullanarak yeni bir hammadde kaynağı,
ya da ürünler için yeni bir pazar bularak, bir sanayiyi örgütleyerek üretim düzeninde
 101 
 

yenilikler yapmaktır. Bu yenilikleri gerçekleştirmenin başlangıç noktası olarak

Schumpeter ekonominin durağan denge halini ele alır. Durağan durumdaki
ekonomide gelişme olabilmesi için bir yeniliğin ortaya çıkması gerekmektedir.
Böylece ekonomi gelişmeye başlamakta ve denge bozulmaktadır. Girişimcilerin
faaliyetleri nedeniyle krediler artar, fiyatlar ve gelirler yükselir ve refah artar.
Böylelikle de diğer girişimcileri de harekete geçirecek ortam oluşur. Fakat yeni
firmaların piyasaya girmesiyle olumlu etkiler birer birer kaybolmaya başlar.
Başlangıçta o alanda tek başına olan ve tekel kârlarını alan girişimci alana yenilerin
girmesi ile kârı paylaşmak zorunda kalacaktır. Yaşanan bu canlılık döneminde
yükselen fiyatlar yatırımları engelleyecek ve yeni ürünler ile eski ürünler arasındaki
rekabet, kârları azaltacaktır. Girişimciler borçlarını ödeyemediği zaman deflasyonist
baskılar artacak, yatırımlar azalacak ve canlanma döneminin yerini durgunluk
dönemi alacaktır. Böylece ekonomik gelişmenin yeniden canlanma başlayana kadar
sonuna gelinmiş olmaktadır. Yeni bir yenilik ortaya çıkınca aynı süreç tekrar
başlayacaktır. Schumpeter’de ekonomi evrimci bir karaktere sahiptir.

Schumpeter’in bu analizinde kapitalizmin geçmişle bağları koparılmış,

sermaye birikiminin rolü ve tek başına ekonomik gelişme üzerindeki etkileri
dışlanmış görünmektedir. Oysa sermaye birikimi yeniliklerin ortaya çıkmasını
sağlayabilmekte, bu ise ekonomik gelişmeye neden olmaktadır. Yeni yeniliklerin
firmanın Ar-Ge faaliyetleri ile geliştirilerek üretim sürecinin olağan bir parçası haline
gelmesi olgusu ise Schumpeter’in analizinde yer bulmamıştır.

Kapitalizmin başarıları Schumpeter’e göre uzun dönemde kendi temelini yok

edecek mekanizmaları da beraberinde getirmektedir. Herşeyden önce, kapitalizmin
büyük kuruluşlar oluşturma eğilimindedir. Bu da ekonomik gelişmede girişimcinin
rolü ve önemi azalmıştır. Çünkü, firmaların büyümesi onların sermaye şirketleri
haline getirmiştir ve büyük firmaların öneminin artmasıyla yenilik bu firmaların Ar-
Ge birimleri tarafından gerçekleştirilmeye başlanmıştır. Diğer bir deyişle teknolojik
ilerleme artan bir şekilde uzmanlardan oluşan takımların işi olmaktadır.

Schumpeter’in The Theory of Economic Development adlı eseri yenilikleri

gerçekleştiren kişi olarak girişimciye önemle vurgu yaparken, Capitalism Socialism
 102 
 

and Democracy adlı eseri kapitalizmin başarısının üzerinde yükseldiği sosyal

kurumları çürüteceğini, kendisinin yıkılmasına yol açacak koşulları hazırlayacağını
vurgulamaktadır. Schumpeter’e göre kapitalizm bir bozgun sonucunda değil kendi
başarıları sayesinde yıkılacaktır.

Schumpeter’in kapitalizmin yıkılış nedenleri ile ilgili görüşleri diğer

iktisatçılardan oldukça farklıdır. Örneğin, Schumpeter Ricardocu azalan verimler
yasası reddettiği gibi Malthuscu bir nüfus teorisini de kabul etmez. Aynı şekilde
Marks’ın üretim ilişkileri ve üretim güçleri arasında ortaya çıkacak çatışmanın
bunalım yaratacağı görüşünü de reddeder. Schumpeter’e göre kapitalizmi yıkacak
nedenleri özetleyecek olursak; girişimciliğin demode olması, korumacı politik
unsurların vereceği zarar ve kapitalist toplumun kurumsal yapısının çökmesidir.

Schumpeter’in yenilik iktisadına katkıları çok büyük olmasına rağmen

günümüzde bazı düşünceleri geçerliliğini kaybetmiştir. Schumpeter’e göre yenilik
süreci, araştırmadan geliştirmeye geliştirmeden üretime ve pazarlamaya doğru
doğrusal olarak devam ederken, 1980’lerden sonra görülmüştür ki aslında yenilik çok
karmaşık ve doğrusal olmayan bir süreç sonucu ortaya çıkmaktadır. Ayrıca
Schumpeter yenilik süreci modellerinden teknoloji itmeli modeli benimsemektedir.
Teknoloji itmeli modelde Ar-Ge çok önemlidir ve yenilik Ar-Ge laboratuarlarında
ortaya çıkmaktadır. Ancak günümüzde rekabetin artmasıyla birlikte firmalar
rekabetçi güçlerini koruyabilmek için ürünlerini değiştirmekte ve üretim kararı
alınırken de Ar-Ge’nin yanında tüketici zevk ve tercihleri, pazarlama, insan
kaynakları, finansman gibi firma içi departmanlar arası işbirliği ve firma dışı
kaynaklarla şebekeleşme ön plana çıkmıştır.

Sonuç olarak Schumpeter’in bütün eksikliklerine ve hatalarına karşın

girişimcilerin ve girişimciler aracılığı ile yeniliklerin ekonomik gelişme üzerindeki
rolünü ortaya çıkarması çalışmalarının ekonomi yazınında çok önemli bir yer
bulmasını sağlamıştır. Günümüzde yeniliğin nedeni ve etkilerini anlamakta
Schumpeter’in rolü çok büyüktür. Bu alandaki en önemli teorisyendir. Muhtemelen
de onun katkıları her zaman geçerli olacaktır.
 103 
 

KAYNAKÇA
Akyos, M. (2004). Firma Düzeyinde Yenilikçilik (Yenilik) ve Bilgi Yönetimi,
http://www.sistems.org/know_info_ozet.htm (E:02.08.2011).

Akyos, M. (2005). Ulusal İnovasyon (Yenilikçilik) Sistemi,

www.afcea.org.tr/afceatr/makaleler/100205_Akyos.pdf , (E:02.08.2011).

Alada, A. (2001). İktisadi Düşünce Tarihinde Girişimcilik Üzerine Notlar, İ.Ü.,

Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi No:23-24.

Andersen, E. S. (1997). The Schumpeterian Trade-off in an Evolutionary Model of

Economic Growth and Development, Conference on Competition and Industrial
Dynamic, Skagen, 2-3 June.

Andersen, E. S. (2004). From Schumpeter’s failed Econometrics to Modern

Evometric Analysis: Creative Destruction as A Tale Of Two Effects, Conference
of the International Schumpeter Society, Bocconi University, Milan, 9-12 June.

Ansal, H. (2004). Geçmiş ve Gelecekte Ekonomik Gelişmede Teknolojinin Rolü,

TMMOB 50.Yıl Yayınları,36-58.

Antonelli, C. (2009). The Economics of Innovation: From the Classical Legacies to

the Economics of Complexity, Economics of Innovation and New Technology,
s.611-646.

Arıkan, S. (2004). Girişimcilik:Temel Kavramlar ve Bazı Güncel Konular, Siyasal

Kitabevi, Ankara.

Aslan,Y. (2009). Türkiye’de Büyüme Odaklı ve Yenilikçi Bir Girişimcilik Politika

Çerçevesi Geliştirme ve Politika Açılarının Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi
Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.

Aydoğmuş, O., Türkcan, B., Tunali, E. ve Kopurlu B. S. (2009). Kriz Teorileri:

Kondratieff, Schumpeter ve Wallerstein, Ege University, Working Papers ın
Economics.

Aykan, E. (2002). Girişimcilik ve Girişimcilerin Liderlik Davranışları (Kayseri’de

Bir Uygulama), Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Ünviversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Kayseri.
 104 
 

Aytaç, Ö. (2006). Girişimcilik Sosyo-Kültürel Bir Perspektif, Dumlupınar

Üniversitesi Sosyal Bilgiler Dergisi, S.15, s.139-160.

Atakhan, M. (2004). Entrepreneurship:The Problem of Definition and Measurement,

the PhD-Student Conference on Innovation, Entrepreneurship and Growth. Royal
Institute of Technology, Stockholm, 18-20 November.

Bal, O.(2011), İnovasyonun Ekonomik Kalkınmaya Etkileri, İKDER.

Basılgan, M.(2010). Alman Tarihçi Okulunun Schumpeter Üzerine Etkisi, Ankara

Üniversitesi SBF Dergisi, s.23-50.

Başar, M.ve Tosunoğlu, B. T. (2006). Değer Yaratımında İç Girişimciliğin Değişen

Boyutu: Bilgi Girişimcilerinin Rolü, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi,
C.1,S.1,s.123-134.

Baumol, W. J. (1990). Entrepreneurship: Productive, Unproductive and Destructive,

Journal of Political Economy, S.98, s.893-921.

Bayındır, S. (2007). Yenilik Çalışmalarında Dış Kaynak Kullanımı, Selçuk

Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi Yerel Ekonomiler Özel Sayısı, s.241-250.

Bridge, S. O’Neill, K. ve Cromıe, S. (1998). Understanding Enterprise,

Entrepreneurship, and Small Business, Macmillan Publishing, London.

Brouwer, M. T. (2002). Weber, Schumpeter and Knight on Entrepreneurship and

Economic Development, J Evol Econ, s.83-105.

Brown, C. (2007). Entrepreneurship Theory And The Creation of Economics:

Insights From Cantillon’s Essai,
http://www.swinburne.edu.au/lib/ir/onlineconferences/agse2011/000140.pdf

(E: 05.09.2011).

Chen, T. Chen, S. H. (2001). Global Production Networks and Local Capabilities,

East-West Center Working Papers, Economic Series, No:15, February.

Dolanay, S. S. (2009). Schumpeter Sisteminde Yenilikler, Ekonomik Gelişme ve

Devresel Hareketler, International Journal of Economic and Administrative
Studies, Sayı:1, s.171-188.
 105 
 

Demir, Ö. (1970). Schumpeter Hayatı Eserleri ve Katkıları, Ankara Ünviversitesi

SBF Dergisi, s.1.

Dosi, G. (1988). the Nature of Innovative Process, Technical Change and Economic
Theory, ed.by. g. Dosi et.al printer publishers.

Drucker, P. F. (1998). The Discipline of Innovation,Harvard Business Review,

November- December.

Duran, C. ve Saraçoğlu M. (2009). Yeniliğin Yaratıcılıkla Olan İlişkisi ve Yeniliği

Geliştirme Süreci, Yönetim ve Ekonomi, C.16, S.1.

Durukan, T. (2007). Dünden Bugüne Girişimcilik ve 21.Yüzyılda Girişimciliğin

Önemi, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, C.1, S.2, s.25-37.

Ebner, A. (2000). Schumpeterian Theory and the Sources of Economic

Development: Endogenous, Evolutionary or Entrepreneurial?, The International
Schumpeter Society Conference on “Change, Development and Transformation:
Transdisciplinary Perspectives on the Innovation Process”, Manchester.

Ebner, A. (2000). Schumpeter and the “Schmollerprogramm”: Integrating Theory

and History In The Analysis of Economic Growth, Journal of Evolutionary
Economics 10, s.355-372.

Ebner, A. (2004). Innovation, Coordination and Paradigms: Recombining

Entrepreneurship and Technological Change, Innovation, Industrial Dynamics and
Structural Transformation: Schumpeterian Legacies, International Schumpeter
Society Conference,1-19.

Ebner, A. (2005). Entrepreneurship and Economic Development From Classical

Political Economy to Economic Sociology, Journal of Economic Studies, S.32,
No.3, s.256-273.

Edquist, C. ve Hommen L. (1999). System of Innovation: Theory and Policy for The
Demand Side, Technology In Society 21, s.63-79.

Ercan, S. ve Gökdeniz İ. (2009). Girişimciliğin Gelişim Süreci ve Girişimcilik

Açısından Kazakistan ,bilig Bahar/S.49.
 106 
 

Ergenecoşar, S. (2010). İşletmelerde ve Organizasyonlarda İnovasyon Kültürü

“Türkiye Örneği”, Bitirme Projesi, Beykoz Lojistik Meslek Yüksekokulu,
İstanbul.

Ersoy, B. A. ve Şengül, C. M. (2008). Yenilikçiliğe Yönelik Devlet Uygulamaları ve

AB Karşılaştırması, Yönetim ve Ekonomi, C.15, S.1, s.59-74.

Ertuğrul, B. (2011). Hayek – Schumpeter; Ne Yazık ki Halen Anlaşılamadınız –

2…http://bilalertugrul.wordpress.com/2011/11/21/hayek-schumpeter-ne-yazik-
ki-halen-anlasilamadiniz-2/ (E.T.:02.01.2012).

Fiet, J. O. (1996). The Informational Basis of Entrepreneurial Discovery, Small

Business Economics, 8:419-430.

Filion, L. J. (1997). From Entrepreneurship to Entreprenology,

http://web.hec.ca/creationdentreprise/CERB_Backup-12-mai-2008/pdf/1997-
05EPIEntreprenology.pdf ,(E:04.08.2011).

Fisher, M. M. (2000). Innovation, Knowlege Creation and System of Innovation, The

Annals of Regional Science.

Formaini, R. L. (2001). The Engine of Capitalist Process: Entrepreneurs in Economic

Theory, Economic and Financial Policy Review, s.2-11.

Freeman, C. (1995). The “ National System of Innovation” in Historical Perspective,

Cambridge Journal of Economics,19,s.5-24.

Freeman, C. ve Soote L. (2003). Yenilik İktisadı, (çev. Ergun Türkcan), Ankara

:Tübitak.

Gartner, W. B. ve Carter, N. M. (2003). Handbook of Entrepreneurship Research, Z.

J. Acs ve D. B. Audretsch, Boston: Kluwer Academic Publishers, Great Britain.

Gökten, K. (2006). İktisatta Evrim Düşüncesi ve Evrimci İktisadın Teknolojiye

Yaklaşımı, Akdeniz İİBF Dergisi (11), s.24-44.

Gürbüz, A. K. (2009). Analitik Yaklaşımın Teori Üretme Kapasitesi: Girişimcilik ve

Refah Teorisi Örneği, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi ,C.10, S.2, s.113-
124.
 107 
 

Hagedoorn, J. (1996). Innovation and Entrepreneurship: Schumpeter Revisited,

Oxford University Press, s.883-896.

Hayek, F. A. (1948). Individualism and Economic Order, Chicago, IL, Henry

Regnery Company.

Hebert, R. F. ve Link, A. N. (1988). In Search of the Meaning of Entrepreneurship,

Small Business Economics 1, s.39-49.

Hebert, R. F. ve Link, A. N. (2006). Historical Perspectives on the Entrepreneur,

Foundation and Trends in Entrepreneurship, S.2:4.

Hebert, R. F. ve Link, A. N. (2006). The Entrepreneur As Innovator, Journal of

Technology Transfer, Springer Science.

Hisrich, R. (1986). Entrepreneurship and Intrapreneurship: Methods for Creating

New Companies That Have an Impact on the Economic Renaissance of an Area,
Lexington Boks.

Hisrich, R. ve Peters M. (2001). Entrepreneurship, 5 th Ed., McGraw Hill Higher.

Hodgson, G. M. (2007). Marshall, Schumpeter and the Shifting Boundaries Of

Economics and Sociology, Conference on Marshall and Schumpeter in
Hitotsubashi University, Tokyo, Japan, 16-19 March.

Işık, N., Göktaş, D., Kılınç, E. C. (2011). İktisadi Büyümede Girişimciliğin Rolü,
Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi(6:1).

İraz, R. (2005). Yaratıcılık ve Yenilik Bağlamında Girişimcilik ve KOBİ’ler, Çizgi

Kitabevi, Konya.

Jones, G. ve Wadhwani, R. D. (2006). Schumpeter’s Plea: Rediscovering History and

Revelance In The Study of Entrepreneurship,
http://www.hbs.edu/research/pdf/06-036.pdf (E.02.09.2011).

Karaata, S. (2002). İnovasyonun Önemi Teknoloji ve Girişimci Finansmanı, Işık

Üniversitesi İşletme Kulübü, Kasım.

Karadal, F. ve Türk M. (2008). İşletmelerde Teknoloji Yönetiminin Geleceği, Niğde

Üniversitesi İİBF Dergisi, C.1, S.1, s.59-71.
 108 
 

Karagöz, M. ve Albeni, M. (2003). Ekonomik Kalkınma ve Modern Yenilik Teorisi,

Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF, s.3, S.27-48.

Kelm, M. (1997). Schumpeter’s Theory of Economic Evolution: a Darwinian

Interpretation, Journal of Evolutionary Economics 7:97-130.

Kesting, P. (2006). The Interpendence Between Economic Analysis and

Methodology In The Work of Joseph A. Schumpeter, The European Journal of
The History of Economic Thought, 13:3, s.387-410.

Kirzner, I. M. (1997). Entrepreneurial Discovery and The Competitive Market

Process: An Austrian Approach, Journal Of Economic Literature, s.60-85.

Kirzner, I. M. (1999). Creativity and/or Alertness: A Reconsideration of The

Schumpeterian Entrepreneur, Review of Austrian Economics, 11:5-17.

Kızılkaya, E. (2004). Friedrich Nietzsche’nin Joseph A. Schumpeter’in İktisat

Düşüncesi Üzerindeki Etkisine Dair Bir Not, Doğuş Üniversitesi Dergisi, sayı 5,
s.197-212.

Kızılkaya, E. (2005). Shumpeterian Girişimcilik Fikrine Dair Bir Not, Akdeniz Ünv.
İİBF Dergisi , Sayı 10.

Kızılkaya E. (2010). Yaratıcı Girişimci Schumpeter’in İktisadi Değişim Modeli,

Derin Yayınları, İstanbul.

Kline, S. J. ve Rosenberg, N. (1986). An Overview of Innovation, The National

Academy of Science, Washington D.C.

Knell, M. (2010). Demand and Innovation in Economic Thought, Technical Change:

History ,Economics and Policy a Conference in Honour of Nick von Tunzelmann.

Kurz, H. D. (2008). The Classical Heritage Schumpeter on Innovations and Profits,

European Journal of the History of Economic Thought, 17(5).

Küçükaltan, D. Genel Bir Yaklaşımla Girişimcilik, Girişimcilik Gündemi,

http://girisim.comu.edu.tr/dergiall/eskisyilr/4in1/kucukaltan.pdf (E:02.03.2012).

Küçükkalay, A. M. (2010). İktisadi Düşünce Tarihi, Beta Yayınları, 2. Baskı,

İstanbul.
 109 
 

Landström, H. (2005). The Roots of Entrepreneurship And Small Business Research,

Pioneers in Entrepreneurship and Small Business Research, Springer.

Landström, H. (2005). Pioneers In Entrepreneurship And Small Business Research,

Springer Science.

Langlois,R. N. (2002). Schumpeter and the Obselence of the Entrepreneur, Working

Paper-19, s.1-27.

Lipsey, R. G. (2000). Some Implications of Endogenous Technological Change for

Technology Policies In Developing Countries, Simon Fraser University.

Mahdjoubi, D. (1997). Schumpeterian Economics and The Trilogy of Invention-

Innovation-Diffusion, http://www.ischool.utexas.edu/~darius/17-Schumpeter-
innovation.pdf , (E.02.09.2011).

Mccraw, T. K. (2007). Prophet of Innovation: Joseph Schumpeter and Creative

Destruction, Cambridge: Harvard University Press.

Menuda, J. M. ve Kean, J. M. (2002). The French Tradition: An Alternative

Theoretical Framework, Working Papers Series, WP ECON 06.24.

Michaelides P.G. ve Milios J.G., (2009). Joseph Schumpeter and the German
Historical School, Cambridge Journal of Economics 33, s.495-516.

Montanye J. A. (2006). Entrepreneurship, The Independent Review, Vol: 10, No: 4.

Morgan, K. (1997). The Learning Region: Institutions, Innovation and Regional

Renewal, Regional Studies, s.491-503.

Mouhammed, A. H. (2006). Instability of Capitalism, Inflation, Unemployment and

Business Cycles, Zb.rad.Ekon.Fak.Rij., S.24, s.165-184.

Müftüoğlu, M. T. (2004). Girişimcilik, AÖF Yayınları, Eskişehir.

Müftüoğlu, T. ve Durukan, T. (2004).Girişimcilik ve KOBİler, Gazi Kitabevi, Ankara

Neely A. ve Hii J. (1998). İnnovation And Business Performance: Aliterature

Review, The Judge İnstitute of Management Studies Üniversity of Cambridge.
 110 
 

Nelson, R. R. ve Winter, S. G. (1974). Neoclassical vs.Evolutionary Theories of

Economic Growth: Critique and Prospectus, The Economic Journal, S.84,
No:336, s.886-905.

Nelson, R. R. (2009). Profit of Innovation: Joseph Schumpeter and Creative

Destruction, (ed:Thomas K. McCraw), The Belknap Press of Harvard University
Press, Cambridge, Massachusetts and London, England.

OECD, (2005). Yenilik Verilerinin Toplanması ve Yorumlanması İçin İlkeler, Oslo

Kılavuzu, 3. Baskı.

Oğuz, F. (2005). Bilgi, Regülasyon ve Rekabet: Bir Piyasa Süreci Yaklaşımı, Doğuş
Üniversitesi Dergisi, 6(2), s.253-267.

Oğuztürk, B. S. (2003).Yenilik Kavramı ve Teorik Temelleri, Süleyman Demirel

Üniversitesi, İ.İ.B.F., C.8, S.2, s.253-273.

Oğuztürk, B. S.ve Türkoğlu M. (2004). Yenilik ve Yenilik Modelleri, Süleyman

Demirel Üniversitesi, İ.İ.B.F , Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, s.14-20.

Onay, M. ve Çavuşoğlu, S. (2010), İşletmelerde Girişimcilik Özelliğini Etkileyen

Faktörler: İç Girişimcilik, Yönetim ve Ekonomi, C.17, S.1.

Otohalı,T. Entrepreneurship and Economic Development: Avustrian and New

Institutional Approach,
https://akela.mendelu.cz/~otahal/Publikace/ESHET%20paper.pdf (E.02.09.2011).

Özgüler, V. C. (2006). Uzun Dönemli Dalgalanmalar Yenilikler ve Yeni Ekonomi,

http://www.yeniekonomi.com/word_belgeler/Uzun.dalgalar.2003.doc
(E.02.09.2011).

Özkul, G. (2007) Kapitalist Sistemin Sürükleyici Aktörleri: Ekonomik Teoride

Girişimciler, Süleyman Demirel Üniversitesi, İ.İ.B.F., C.12, S.3, s.343-366.

Peneder, M. (2009). The Meaning of Entrepreneurship: A Modular Concept, J Lnd

Compet Trade 9, s.77-99.

Praag, C. M. (1999). Some Classic Views on Entrepreneurship, De Economist 147,

No.3, s.311-335.
 111 
 

Porter, M. E. (1995). Toward a New Conception of Environment-Competitiviness

Relationship, Journal of Economic Perspectives, Volume 9,N.4.

Ripsas, S. (1998). Towards an İnterdisciplinary Theory of Entrepreneurship, Small

Business Economics 10, s.103-115.

Sahlman, W. A. ve Stevenson, H. H. (1991). The Entrepreneurial Venture, Harvard

Business School Press.

Sat, N. A. (2005). Türkiye’de Yenilikçilik ve Teknoloji Geliştirme Politikaları,TÜHİS

Savaş, V. (2007). İktisatın Tarihi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 5.Baskı.

Schumpeter, J. A. (1934). The Theory of Economic Development, Harvard University

Press, Cambridge, Mass.

Schumpeter, J. A. (1942). Capitalism Socialism and Democracy, Harper Collins

Publishers, New York.

Schumpeter, J. A. (1947). The Creative Response in Economic History, The Journal

of Economic History, S.7, No: 2, s.149-159.

Schumpeter, J.A (2010). (1942). Kapitalizm Sosyalizm ve Demokrasi, (çev.Hasan

İlhan), Alter Yayıncılık, Ankara.

Schumpeter, J. A. (2011). (1934). The Theory of Economic Development, Oxford

Unv. Press,16. Basım, New York.

Sciascia S. ve De Vita R., (2004). The Development of Entrepreneurship Research,

Liuc Papers n.146.

Shane, S. ve Jonathan E. (2003). The Handbook of Entrepreneurship Research,

Kluwer Academic Publishers, Boston, s.161-191.

Skousen, M. (2003). Modern İktisadın İnşası, Liberte Yayınları, 1.Baskı.

Sungur, O. (2007). Bölgesel Ölçekte İnovasyon: NUTS2 TR61 Düzeyi KOBİ’leri İle
Yerel Paydaşlar Arasındaki Bilgi Dinamikleri ve Ağbağları Üzerine Bir İnceleme,
Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı,
Isparta.
 112 
 

Taymaz, E. (2001). Ulusal Yenilik Sistemi: Türkiye İmalat Sanayinde Teknolojik

Değişim ve Yenilik Süreçleri, TÜBİTAK/TTGV/DİE, Mart, Ankara.

Tekeoğlu, M. (1993). İktisadi Düşünceler Tarihi, Adana.

Titiz, T. (1994). Girişimcilik, İnkılap Kitabevi, Ankara.

Tuncel,C. O. (2009). Heterodoks Bir Mikro İktisat Teorisine Doğru: Evrimci

İktisadın Teknolojik Gelişme Yaklaşımı ve Firmanın Doğası, Ekonomik Yaklaşım,
C.19, S.69, s.1-32.

Tunç, B. (2007). İşletmelerde Yaratıcılık Yenilikçilik ve Girişimcilik Yönetimi,

Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.

TÜBİTAK, (1997). Türkiye’nin Bilim ve Teknoloji Politikası, www.tubitak.gov.tr

(E:01.09.2011).

Ulusoy, R. (2010). Piyasada Belirsizliğin Giderilmesinde Girişimcinin Rolü, Kocaeli

Üniversitesi Sosyal Bilimler Estitüsü Dergisi (19)/1, s.69-80.

Walker, D. A. (1986). Walras’s Theory of the Entrepreneur, De Economist 134,NR1.

Winata, S. (2008). The Economic Determinants of Entrepreneurial Activity :

Evidence from a Bayesian Approach, Massey University. 

Wingham, D. W. (2004). Entrepreneurship Through The Ages,

http://www.crcnetbase.com/doi/abs/10.4324/9780203356821.ch3 ,(E:05.08.2011).

WOOD, J. S. (2005). The Development and Present State of The Theory of

Entrepreneurship in Product and Asset Markets by Knight, Hayek, Schumpeter,
Mises, Krizner, Shackle, and Lachmann, Austrian Scholars Conference 2005,
March 19.

Yagi, K. (2006). Schumpeter and The Concept of Social Evolution: Role of

Innovation and Invention, Kyoto University.

Yamaç, K., İnovasyon Nedir?, http://www.vizyoner.com, (E:15.06.2011).

Yeşilay, R. B., Girişimcilik Perspektifinden Türkiye’nin Yapısal Analizi,

http://girisim.comu.edu.tr/dergiall/eskisyilr/1in1/yesilay.pdf,(E:05.08.2011).
 113 
 

Yıldız, S. (2007). Girişimcilik, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal

Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Projesi.

 
 114 
 

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

ÖZGEÇMİŞ 
 

Adı Soyadı: Perihan Hazel ER

Doğum Yeri: Mersin
Doğum Tarihi: 03/01/1987
Medeni Durumu: Bekar

Öğrenim Durumu

İlköğretim: İleri İlköğretim Okulu/ Mersin

Ortaöğretim: 3 Ocak İlköğretim Okulu/ Mersin
Lise: 19 Mayıs Süper Lisesi/ Mersin
Lisans: Gazi Üniversitesi/ Çorum İ.İ.B.F/ İktisat
Yüksek Lisans: Selçuk Üniversitesi/ İ.İ.B.F./İktisat

İş Deneyimi: Araştırma Görevlisi, Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari

Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü, 2011-...
Tel: 0332 223 3074
E-posta: perihaner@selcuk.edu.tr
Adres: Selçuk Üniversitesi Alaeddin Keykubat Kampüsü İktisadi ve
İdari Bilimler Fakültesi Selçuklu/ Konya